Strona 1 Strona 2 Presented to the LIBRARY ofthe UNIVERSITY OF TORONTO by John Stanley Strona 3 Strona 4 Strona 5 n ZESSA SDU AP YNECO pod Ty tai cm : utworaenia Systcrnatu Kredytowego , wcelu umorzenia Dfugó\ nychy cicych Dobra Ziemskie w Xigstwie W arszawskim, wydru- kowany "- ' RSZAW JE w MIEJ CU JMAB. CV i f, 1 1 Roku, CTZ El G R Na Wezwanie Obywateli Departamentu Krakowskiego VTZCZ P J. SEBASTYANA DEMBOWSKIEGO ZROBIONY ip Jtlicsiacu Padzierniku 1311 Holu, Strona 6 Strona 7 ""- - .:'_• : :: V V S edm Miesicy dopiero po wydaniu P/we*/,/ utworzenia Jlemmatu kredytowego przez Amora pisma tego w Sr &"- Warszawie do- mnieo " ^ miesicu Padziernik,,, poprzedzony . powszechnem nienkonteiitowaniem narzekaniem.i Cios obraonej Ludzkoci Je- dynie wskaza mnie Jej obron: przei umys móy prawdzie odda- wna powicony ; mnie przeciw prywacie , dobro powszechne i przedstaw.c m,„ e oimieJa, wsposobie Rozbiorowym; a yczeniem Ubywaicl, Departamentu powodowany, „ic Jekam ,ic bynaymniev Kagroi-um A ...tecu^wamcm w opinii publicznej; czterech Departamentach gono przeciw gdy ta J* niemu samemu sie zaue- zac e Klarowaa. » Naypierwsz zaraz sprzeczno znaydui na czele midzy Tytuem, Dziea owco samyme Planem, czytajc wyraz: _ »VrSl* i iwonenitMnwrti kredytowego, w celu 'umorzenia dugów . *atnych, d.,_ gdy tymczasem w Planie widz rozoeniepryo t . *ct 37 rozdrobniony kapita, dobr wiara sumieniowi memu powierzony, nadwtleniem, lub moe honorowi i cakowitem niszcz- mem mtereftow wierzycieli móg utwarzac firedyt i j , maicy bvdi M , U ^/on,norzcnia dugu, pewnie iedrnie spowodu iedno- tZ' Slronney dogodnoci prywatnym dunika widokom Prawda, i iak smutn b;kby rzecz, na znanego spowsze- clney rzetelnoci dunika zniszczenie , oboitnem zapafry kiem, w teraznieyszyci nadzwyczaynie Ja7e o- trudnych okolicznociach *tak ; memn.ey smutn „i e sprawiedliw byoby , samowolnie wymaga u- ma P»«"wego Wierzyciela, w od«et rzekomejr Sit,rf,; UlnoCi, któr dobr wiar we mnie pooy. J Au Strona 8 Strona 9 - , Na wstpie pisma tego, wymieniwszy Autor za powód up powszechnego Obywateli zaduonych, Usugi publiczne przez nich me, mówi': _* „teraz do spenienia szczcia pozo/lnic mu ieszcze zwrocie uwag na szrzodki do zagoienia tych ran, które mu w zapalczywych walkach dugie wysilenia zada musiay. ., _ Autor iednostronnem ywem uniesiony uczuciem, kto >e wr; 'tak Cnoty Zasug, iako te i obecnego nieszczcia duników w i nim wzbudza, zdaie sie zapomina, ii osoba wasn wys sic po. ów czas Oyczyznie Obywatel, mia za wspó- ucze-mika I swych zasug, owego poczciwego wierzyciela, kury Go slainim groszem wspieraiac,do u»ug Oyczyzny sposobnym uczyni. Wpnnkcie 2g*iem Autor nie dosy cis da baczno na ten nie rozwizany we/e spoeczny , czcy nieodzownie wszystkie inne ogniwo zwi- klany Ludu Ojczystego, z klafs stanowic pierwsze bytu zku Politycznego,'* których kada równo wzgldnie do stanu swego, kieski powszechne dzielia. Wpunkcie $vtin .'\iiiw iri...- „...-..tmi nrzer.iw pow szcmii mo- wspólnictwa powszechney wiac, wszystkie klaty Narodu do li przypuszcza. _ Wiec tern samem, dana ofiara zniszczenia wie- siebie niesuszn si okaziiie. rzycieli, dla ulgi dunika, sama z Okropne skutki wy- Punkta ty 5(y 6& * 7 mX- praedttawiai nikn dla duników mogce, leeli onym rozsdne na zasadach zapobie - wsze- i susznoci ugrontowane Ustawy kraiowe,nie ; lako rozliczne w nich sprJeciwiestwa, w wyszych punktach powtó- rzone okazane, zdaia sie przecie zmierza do owego gównego au- i z pokrzywdzeniem nawet Wierzy- tora celu, aby dnn.ka ratowa,' cieli, Ewiktorów, - co iest przeciw Religii, Moralnoci, wszel- i kim zasadom spoecznym , i zdrowey polityki. w ... sobie^p.tno istney Jak nierwsz-a cze Punktu %go zawiera , wspólno ucisku prawdy wsowach :"_ " Ta wspólno inerefsu, i odwrócenia zego „ wzywa nas do poczenia sir wspólnie, kocem przytaczaica przykai fre- ]t d _tak nastpna zaraz cze dru S a, Króla* Pruskiego, nie udowodni przynaymniey suszna deryka11 politycznych kram, Narodu, stosowno do prawide Rcligiynych , i nas, i W przekonywa iRzdu naszego; ani te bynaymniry nie razie, innego sprawiedliwszego sposobu wzatemnym WZgl- UkoWym Strona 10 Strona 11 dzie dotykajcego tak dunika, tako te wierzyciela wynale i„: ty nibymy nie mogli. „ Nim iednak do podania .onycl tpiemy, rozbierzmy wady, nie przyzwoitoci, którym pi i wany ow proiekt podoga. Przebiegszy w krótkoci gownieysze •przeciwiestwa, które ów Proiekt w sobie zawiera, miem powie- dzie lest niemoralny bo iednostronne tylko zyski zawiera. _ Jest , mcspraioiediiujrm :w f.Kc:a dla Prowincyów c/t nowo wcielonych Departamentów; niesprawiedliwym dla wierzycieli „ Powierzclio- j wne tylko zyski dla duników przynoszcym, a istotne za dla sa- mey tylko Admmislracyi. -' EiepoGtfCzny bo przeciwny iesl tpm; bo wyprowadza gotowizn zagranice; bo wstrzymuie tych co fekordonow zagranicznych w prowadza sie do krain naszego umyli- Ji bo ssiedzi uywaic Prawa odwetu', ; kapitay Xiesiwu War- zawakicmu nalene wzaiemnie wstrzyma beda upowanieni. _ Szkodliwy, bo zrywa wszystkie zwizki Cywilne;' bo wszelkie dzia- y, spaty wyposaenia czyni niepodobne, bo wdowom r , i i tnim dokucza, bo kredytowi -^^. - a przez Autora przykad sen wcale test niestosowny, poniewa te miertelnym* kals Przytoczony kiedytowych Pruskich lem micy w poyczay partykularnym pienidze a zas proiektowane przez Autora Administracje, zamiast podobnych poyczek, tyche samych Obywateli z maiatku opaca W zanrnarze mai. _ Co wszystko niey udowodnionym bdzie. Poczenie do wspólney rkoymii w ten czas tylko za' sprawie- , Hliwy czyn uwaanym bydzby mogo: id. dyby z samych tylko ob- cionych stron „tworzone zostao; _ 2r<J cdvl) rozmylnie y do- i browolnie strony do si przychyliy; 3 cU gd/by wrównym wzgle- dz.c korzy, lub straty, na strony w poczenie to wchodzce ,py'- waiy. r rzcnwniea byoby niesprawiedliwym: id. gdyby donie- j go pocigano Obywateli temi; dugami nieobarczonyeh ; -, 2 re gdy- by to samowolnie, bez rozmylnego dobrowolnego siron zezwole- i nia czynione zostao lub góy ; by ciar winnych, mia w iakimkol- wiek sposobie dotyka niewinnych; _ 3 rfe nakoniec, gdyby strony do mego wchodzce, w nierównym wzgldzie uczesnictwo do strat Jub korzyci mieli. Autor mówi, " [1 solidarne zobowizanie sie nikomu nieszko- ^ , „ dzi, 1 2e praktyki. w Prusiech dotd leszcze niebyo,, aby kto z Strona 12 Strona 13 ,, Ewiktorów, odpowiedzialnoci za uchybienie terminu o do- „ dunika iakiegoby pocignity; tylko kommifsya do dzij „ go od Króla ustanowiona, owe zalego wprost nieposzrzedni- „ czo na duniku exekwowaa.„ ~ Na co odpowiadani: _ "Czy- li solidarne z obowizanie poszrzednicr.o przez magistratur i.. wie to ustanowiona , czyli le nieposzrzedniczo tylko wprost, Kwi- ktora; zawsze "iednak to pewna, i rzec/y wista stanowi mu odpowie- dzialno'. — Rzeczywista za odpowiedzialno, icst rzeczywistym ciarem, narzuconym na tego, który dugu nie zaciga. _ Pytam sic wiec iaka korzy, ciar odpowiedzialnoci, Ewiktorowi przy- niesie*wzgldnie do korzyci dunikom sprawionych! ... Jeeli maitek czysty Ewikcy solidarn Autor owego proicktu narzucaj myli, to tein sam owobcia go Ewikcya. _ Wypada- oby w takowym razie obmyli Fundusz na opacenie procentów prawnych od takowych afsekuracyi Ewiktorom. -, Pytam si gdziesz icst ów Fundusz do wyszukania na maitku przecionym ? Je- . . . eli znowu nwrf.^ ...tiwity, owa solidarna Ewikcy na dobrach Departamentach, kioie wcale rozucy w czterech nowo odzyskanych y\ natury od dóbr w dawnieyszych Departamentach ( gdy tu wszy- stkie obcione sa Wyderkalfami Ducliownemi, Funduszami Eduka- cyynerni, "Dziesicinami wytycznemi, i dugami tak spowodu Wie- deskiego upadku Bankocetli Austryackich , iako te spowodu ca- k»witego zwalenia straty onych przez Rzd wewntrzny na Obywa- teli naszych Departamentów, czego Dobra w dawnieyszych Departa- mentach nieznai ) byobyto chcie dobra Wielkopolskich obywate- li pamicinem zrobi, powszechnym bankructwem dóbr ziemskich na- szych Departamentów Maopolskich. Dobra bowiem Ziemskie naszych czterech Departamentów, b- dc znatury odmiennego Rzdu, tak odmienney s te natury obci- wspólnictwo Zenia od ciarów dóbr dawnieyszych Departamentów; natury ciaru swego, w tern tylko doznaia i Obywatele , tuteysi ró- wnie nie 'aowali kosztn,i równie te. wasny opuszczali maitek we -wszelkich obronach Oyczyzny, a w ostatniey nawet nierzdu , za- i mtu obu z sob woysk walczcych, stali si ofiar. Grary za' cisnce dobra', iak nie ieduey s natury, tak te i .wróincy bydz mog proporcyi. ,-, Slego wzgldu nastepuiate vfyiu- Strona 14 Strona 15 1 fraia wnioski. « Kojrprtód: \l ten, co mnieyaza czele' maiatku ma obc» ? 2on , przy ustawney Rzdowych potrzeb, ? Ministrów sposo- 'i bów zm.anie z wielk niepewnoci zarczy moe samego procentu opfaty punktualno , dopiero leszcze i czci pewne- . Scego na swych dobrach; powtorc, ii ten co maiatek wi arem obarczony posiada, \ul zadney pewnoci udowodni rachun- kiem me zdoa. _ Potrzecie, ii ten nakoniec, którego ciary wv- rownywa., lub moe ieszcze przewyszaj i dzisieyszey* zni2onev dobriego wartoci; takowy nic tylko wcale do ratowania siebie a- dnego sposobu nieznaydzie, ale nawet innych Ewiktoróio upadek i kon.eczn.e za ^ob pocignie: _ gdy ten co ma ciaru na swych dobrach 1 00,000 zapaci w przecigu centu po 6 od ,00 i/ rachuic , 3 6 lat 3/4 samego tylko pro- i podug myli Autora, 220,621 z Ier3Z kapUa vint, 1 zot eh ^ y. *' P° - J l0o> 000 ~ uczyni 329,62 Nastpujcy rachunek ianie wystawi na widok " publiczny, za- miar Autora w tym ?'J>j&c±e^t»{owr. - O^—wi „.«;„„, :-.:.-. uku „,, .,00.000 a na nim tylko iedne piata cze dugu, z. Polskich ,oo.,ooo. w lat .,6 przecigu gfi ornego tylko procen- | tu 6 od 100 ./4 zapaci 229,621. oraz kapita winny ,00,000? czyn, razem z pol. 329,621. _ To ,/f OTa rozumie, c wv Summ noszc przeszo warto caey poJowey czystego swego maiatkT którego sama tylko przewyzka wynosi z. pol? ,29,62,. Twtey proporcy,, podug rnysli Autora postpuic ^ W " 500,000. na którym ma dugu przecigu tych rat 37 zapaci procentu tf winnj 200,000 do tego dodawszy, uczyni czci samego 459,242, i kap.U ObywatelImaiacy , to ,W i wraz surnme rf.pol 659 240. - to ,est, M wypaci su-nm dwa razy przenoszc! warto caego czystego .ego maiatku , o zo. caa pol. 59,242 i Dotid dosy .est ,uz -powiedziano; nie .edynie tylko dla uzupenienia tt? "•? "*? PrZCZ Aut° ra m lj postpi si osm.el. Supponuymy wic kogo, ostatni krok ^c tylko 500,000 maiatku, podpa nieszczciu któryby móg, ma- ^ ' -— a- dugu wynosz^ce- samego tylko procentu zapaciby rmfciaf z. pol. 638,863 dodawszy Strona 16 Strona 17 do tego summ wynoszc piec* razy niemal rzeczywista warto ca- ego swego czystego maitku. Tu pewnie mi rzeknie Autor owego proiektu i Obywatel ma- , iacy maitku 500,000a na nim dugu to iest ,300 o razem i iednym roku owe nie w pol. wierzy< tj swym zaliczy, tylko w przecigu rac 37. « Prawda odpowie n upacaiac tylko sam procent 6 od 100 1/4 z dóbr które mu d: ylko 3'od 100 procentu czyni; zapaci Jednoroczny tylko procent xl, pol. 6,250 z kapitau 1,000, co uczyni razem z. pol. 7,:jo. — i Aie caego dochodu dzi mie wicey niemoe z tych <ióhv, iak 3 od 100 czyli z. pol. 15,000. -, Wic zostaoby mu na intrat czyst ku wyywieniu siebie, familii, domowych, dobytku, reszty xl. pol. i ^\yl w iil- 7,750. _. To si ma tylko o pierwszym roku rozumie; jiyclinast pnyclrlatach podug tego Proiektu Autora procent coro- cznie w tey samey iloci pozostaic zwsze wynosi bdzie z. pol. iloci wzrasta- i'o,75°> a za ^ kapita spacony corocznie, wickszey iac, w trzyuzicsicj a^.^^-^- ;.,— wynosi bdzie Summ f>-5 l() ' r - \ i/ która to cz kapitau mówi z. pol. 5,510 gr. 1 1/- Judana wraz z procentem rocznym 18.75° zt P o! " c *y ni Summ z. pol. - - 24,260 gr. 1 1/2 gdy tymczasem caego dochodu byo tylko z. pol. nayprzod Autora zkad Fundusz na opa- •1X000. — Tu pytam "si .cenie te;;o naddatku intrat przenoszcego z. pol. <; 266. gr. 1 172 •wynavdzie. _ A powtore pytam si Autora czyli ta pozostaa cza> 'Stka dochodu w innych leciech owemu wacicielowi, iego Familii i •domownikom, do>tarczaic byd bdzie moga?- po gete tyli i z susznoci, ma tak rozdrobniony kapita wierzycieli, zgadza si .niey zasadzona Sprawiedliwoci , któr tchn powinny kade pro- teyie za cech ickta? - Wszak zasad kredytu iest Sprawiedliwo, tak izby oboitnem by- iest Warunek obu stronom równie dogodny', ostronom interefsem zwizanym, przyi Proiekt im podany, bd av sposobie prostym, tebd w odwrotnym. i Dla tern lepszego 'przekonania si, tak o monoci pisania tatco- iako o niedocieczoney tu przezemnie spra- •WyEwikcyi, równie i Auto. wiedliwoci w zadaniu oney mam honor zapyta si samego , Ta cyliby chcia w podobnym razie zakim pisa Ewikcy ? . . . ' Czyliby J u skuteczna bya? ... I czyliby On przyi wzaiemme 4 zapro- Strona 18 Strona 19 « , 9 J^!-^- •.taproponowany sobie Proickt od wierzycieli oddania im intku swego, z warunkiem , wzaiemr.ey E wikcy i solida rncy , .. pynieniu 36 3/4. maitek mu ten powrocony zostanie; a przez lat cig owych wytrzymywanych lat bdzie mu corocznie wypacona reszta dochodów czystych, na ktory Autor niby zdaie sic przesta- wa, uwaaiac ia za dostateczna do wyywienia siebie, ia.ir.ilii i , domowych. Prawda, i w dobrze rzdnym narodzie, suszno sama wyma- ga, aby wszyscy w rowney próporcyi ciary publiczne znosili, a za- tem wierzyciele wspólnie z dunikami do' nich nalee powinni: co iednak dotd ieszcze u nas nie icst zaprowadzone, a prz.clo cic/.ary te na samych tylko duników bdc zwalone, ich gnbi niszcz. — i I ta!c np. cay maiatek Obywatela skada sie z 500,000. na których ma ioo.ooo dugu. — Obywatel nie tylko od pozostaych mu czy- stych ^00,000 mafsy fortuny iego wasney podatki, furae, Wyder- kaffy, Dziesiciny wytyczne, kontrybucye ponosi, ale nawet i od i tych 200,000 obcych na swym maiatku zapisanych , od których ic- A nareszcie z wyrazów na wstpie umieszczonych w sowach : _ kiedy szo o wskrzeszenie i t. d. ,, sdzibym, i Autor nie o tych du- gach chce mowie, które wczasie ieszcze podziau krain naszego za- cignito/gdy trudno byoby udowodni, i takowe, pod nazwi- skiem Surnm Baioskich nam znane, na usug Oyczyzny powi- cane byy; _ gdy tymczasem poniey nieco wsamym Proickcie Au- , tor owego summy Baioskic pod Ewikcya solidarn ,, na dobrach i czterech nowo odzyskanych Departamentów, podcign usilnie. — Gdzie za róno natury, próporcyi iloci owych ciarów zacho- i dzi; tam nie wypada one pod icdno i to samo Prawido, co do , sposobu onych umarzania podciga. , Bo ieeli rak si z dalszego ci^u owego proicktu okazuie, Au- tor zakrawa do summ Baioskicmi zwanych. _ Autor pozwoli sobie przypomnie: id. i do dobrodzieystwa poyczek owych Obywatele , naszych czterech Departamentów nie naleeli; wiec niema prawa ich te do ciarów onych znoszenia pociga; are i w ten czas kiedy Rzd Pruski summy poycza Wielkopolanom, wtedy wanie P»zd Austryacki zaprowadza tu dla Obywateli naszych, redukeya, kas- i B Strona 20