Strona 1 KONFERENCJA PIERWSZA Filar cierpliwości Owocem zaś Ducha jest: miłość, radość, pokój, cierpliwość, uprzejmość, dobroć, wierność, łagodność, opanowanie. Przeciw takim cnotom nie ma Prawa (Ga 5, 22-23). Dochodzenie do celu, który sobie wyznaczyłeś, wymaga cierpliwości. Nie tylko w życiu prywatnym, zawodowym czy rodzinnym. Bez cierpliwości nie jest możliwe poruszanie się także w świecie ludzkiego ducha. Czynieniu dobra zawsze bowiem towarzyszą przeszkody i trud. Szatan zrobi więc wszystko, aby cię zniechęcić. Wykorzysta wszelką napotkaną okazję, aby przekonać cię, że nie warto, że nie ma sensu, że za dużo będzie kosztowało. Każde poddanie się człowieka w obliczu trudności jest wielkim zwycięstwem szatana. Cierpliwość nie istnieje sama z siebie. Tak jak piękno jest cechą kogoś lub czegoś - mówimy, że niebo jest piękne, że człowiek jest piękny, że kwiat róży jest piękny - tak też cierpliwość jest cechą miłości. To miłość jest cierpliwa, miłość wszystko znosi, pisze święty Paweł (1 Kor 13,4). ~--...-:.. Tylko ten, kto potrafi . __ prawdzi~ię...kQs;hać, ".~_ ~M"_~_'_ '---...~ jest \.i~R.li~y..:.._Cierpliwość człowieka ma swoje źródło w cierpliwości samego Boga. Dla nikogo nie jest tajemnicą, bo każdy wie to z włas- nego doświadczenia, że największym wyzwaniem dla człowieka jest on sam. Większość bitew przegrywa z sobą, ponieważ brak mu cierpliwości dla własnej nędzy i słabości, dla doświadczanej właśnie choroby, dla upad- 43 Strona 2 ku, który się powtórzył, a wydawało się, że należy już do te wzmacniają duszę. Są chwile, w których dusza po- historii ... Człowiek musi odważnie przetrwać wszystko - winna milczeć i nie godzi się jej rozmawiać ze stwo- pisze święta Teresa z Avila - gdyż "Bóg jest cierpliwy, rzeniami: są to chwile niezadowolenia z samej siebie, umie czekać długie dni, owszem, i lata całe, zwłaszcza, l dusza czuje się słaba, jak małe dziecko, wtedy trzyma gdy widzi wytrwałość i dobre pragnienia. Wytrwałości tu lę całą siłą Boga. W takich chwilach żyję wyłącznie przede wszystkim potrzeba, z nią niezawodnie odniesie- wiarą i kiedy się czuję wzmocniona łaską Bożą, wtenczas my korzyść'v". stem śmielsza w mowie i obcowaniu z bliźnimi'v". ,,/"""00 duchowej dojrzałości dochodzi nie ten, kto od Dlaczego gdy doświadczamy niezadowolenia z siebie, 'czasu do czasu może pochwalić się jakimś zwycięstwem, święta podpowiada, że "dusza powinna milczeć i nie godzi ,)ecz ten, kto potrafi przemóc swoją słabość, to znaczy żyć 'ię jej rozmawiać ze stworzeniami"? Z;"nią na co dzień i nie ulec zniechęceniu z jej powodu. Odczucie własnej nędzy ma fundamentalne znaczenie Komu brak miłości do siebie samego, ten nie umie jesz- dla rozwoju zdrowej relacji względem Jezusa. To punkt cze prawdziwie kochać Boga i bliźniego. wyjścia na drodze duchowego dorastania. Właściwie Wysiłek miłowania siebie z cierpliwością jest jednym przeżyta osobista nędza umożliwia przylgnięcie do Niego z najważniejszych życiowych zadań, ponieważ Jezus po- w dziecięcym zawierzeniu i pokorze. On pocieszał świę- zostawił nam przykazanie, by kochać bliźniego swego tego Pawła: "Wystarczy ci mojej łaski. Moc bowiem jak siebie samego (Mt 19, 19). Jak odnosisz się do siebie, w słabości się dOskoiiaTi"'-(2-KOrT:i:9):f\Po;t~łc1ilubi tak też będziesz odnosił się do drugiego człowieka. Jeśli S,ę WIęC ze swej s aboŚcl';-ma upodobanie w obelgach, nie umiesz być cierpliwym dla siebie, nie będziesz cierpli- w niedostatkach, w prześladowaniach, w uciskach. Ilekroć wym dla bliźniego. Jeśli nauczysz się mądrze znosić swoją odczuwa słabość, tylekroć jest mocny. A jest mocny dla- słabość, nie zgorszy cię grzech bliźniego. Jeśli gorszysz tego, ponieważ prawdę o swej słabości i nędzy zawierza się grzechem bliźniego, jest to znak, że wciąż gorszysz Jezusowi. się własną słabością. Ogromnej nieraz pustki i zagubienia, które towarzy- Jak zatem przeżywać własną słabość, by nie ponosić szą doświadczeniu słabości, nie wypełni ani nie uleczy duchowych strat? Poszukajmy odpowiedzi na to pytanie zaden człowiek czy jakieś przyjemne doznanie. Na czas w doświadczeniu świętych. takiego doświadczenia oddal się od ludzi, aby trwać przed "Są chwile - zanotowała kiedyś święta Faustyna - Jezusem, w milczeniu cierpiącego serca. Wówczas, z do- w których nie dowierzam sama sobie, jestem przeświad- świadczenia głębokiego upokorzenia wzbudzi On w tobie czona do dna o swojej nędzy, i poznałam, że w tych pokój i odwagę, by powstać. Potwierdzi również swą chwilach mogę wytrwać tylko ufając nieskończonemu miłość do ciebie, której nie uzależnia od jakichkolwiek miłosierdziu Bożemu. Cierpliwość, modlitwa i milczenie warunków. Pięknie powiedział o tym Psalmista: "Wie 19 Twierdza wewnętrzna, II, 1,8-9. 20 Dzienniczek, nr 944. 44 45 Strona 3 On, z czego jesteśmy utworzeni, pamięta, że jesteśmy 'I wojej postawy w żadnym wypadku nie może cechować prochem" (Ps 103, 14). b ztroska, rezygnacja z wysiłku, bierność, lenistwo. Man- Szukanie uzdrowienia u ludzi daje tylko powierzcho- na nie spadnie z nieba. Musisz po nią sięgnąć. Jezus czeka wne efekty. Ich czar pryska szybko, gdy minie przyjemne '/, twartymi ramionami. Chce jednak zobaczyć twój wy- doświadczenie książki, filmu, muzyki, spotkania z przy- iiłek zwrócenia się z rozdartym sercem ku Niemu. Gdyby jacielem. Człowiek nagle odkrywa, że mimo wszystko I' bil wszystko za ciebie, zdeformowałby cię jako czło- pozostał sam, ze swą pustką. Jest prawdą, że Jezus posłu- wieka. Miłość, jeśli jest prawdziwa, musi stawiać przy- guje się ludźmi, gdy chce podnieść na duchu i umocnić, najmniej minimum wymagania. W czasie doświadczenia lecz uzdrowienia sięgającego głęboko w serce dokonać własnej słabości próbuj więcej się modlić, badaj uczciwie może tylko On sam. Jedynie ucieczka do Niego daje swe sumienie i szukaj wzoru w osobie Jezusa. On sam - prawdziwe uzdrowienie, które trwa. On daje poczucie, że I i ze ewangelista Łukasz - gdy był pogrążony w udręce, mimo nędzy jesteś przez Niego bardzo kochany. ,jeszcze usilniej się modlił" (Łk 22,44). By twórczo przeżyć doświadczenie własnej słabości, By bezpiecznie przejść przez doświadczenie własnej powstrzymaj się od gwałtownych działań. Gwałtowność słabości, w czasie jej trwania nigdy nie wolno ci po- sprzeciwia się cierpliwości. Może wszystko zepsuć, gdyż dejmować decydujących dla obranego kierunku życia przez nią szybko wyczerpują się siły, a człowiek pogrąża zmian. Szatan zwykł wówczas działać intensywniej niż się w zniechęceniu. W czasie doświadczenia własnej nę- zwykle, W takich chwilach pragnie przerazić cię prawdą dzy człowiek staje się niezmiernie wrażliwy. Jest bardziej o słabości, którą jasno zobaczyłeś i utrwalić w posta- niż zazwyczaj wyczulony na słowa, gesty, zachowania. wie rezygnacji. Nakłania też do wycofania się z podję- Czasem wystarczy jedno słowo, by go umocnić, ale też tych wcześniej dobrych postanowień. Mocne impulsy i jedno słowo, by pogrążyć go w jeszcze większej pustce do dokonywania zmian to też jego dzieło. Pamiętaj, że i rozpaczy. Gwałtowność bazuje na uczuciach i nie myśli w kryzysowych doświadczeniach, kiedy wszystko widzisz racjonalnie. Jeśli nie chcesz popełnić jakiegoś głupstwa, w czarnych kolorach, nie ma możliwości podejmowania nie daj się kierować gwałtownym uczuciom. W trudnych dobrych i rozsądnych wyborów. Ten czas trzeba cierpli- chwilach przeżywania własnej słabości są to zawsze wie przeczekać. On odchodzi, tak jak odchodzi zima, uczucia negatywne i do niczego dobrego nie doprowadzą. ustępując miejsca wiośnie. Na każdy taki czas zawsze Pozostaje ci zawierzanie siebie Jezusowi, jak czyniła to masz wystarczającą łaskę i nigdy nie jesteś pozbawiony święta Faustyna: gdy "dusza czuje się słaba, jak małe pomocy Jezusa. dziecko, wtedy trzyma się całą siłą Boga. W takich chwi- W pracy nad cierpliwością względem siebie cenne lach żyję wyłącznie wiarą". jest nie tylko wiedzieć, jakie przyjmować postawy. Pomóc By twórczo przeżyć doświadczenie własnej słabości, może także świadomość przyczyn pojawiania się w życiu pomyśl o znanym przysłowiu: "Pomóż sobie, a niebo ci doświadczeń niedoskonałości. dopomoże". Trwanie w duchowym letargu, w fatalistycz- Święty Ignacy wymienia trzy przyczyny. Pierwsza nych myślach, w użalaniu się nad sobą, prowadzi donikąd. wynika stąd, "że jesteśmy opieszali, leniwi lub niedbali 46 47 Strona 4 w odprawianiu ćwiczeń - i dlatego z powodu naszych i przypisywania sobie dokonań. Poprzez doświadczenie błędów oddala się od nas pociecha duchowa'r". Doświad- własnej słabości i nędzy Bóg pokazuje ci, kto jest praw- czając własnej nędzy i słabości, najpierw pytaj siebie, czy dziwym autorem dzieł i twego duchowego postępu. przyczyna nie znajduje się w tobie, podczas gdy szukasz "Wszystko jest łaską" - napisała kiedyś święta Teresa jej u innych. Czy nie jesteś egoistycznie skoncentrowany z Lisieux. Zarówno przed nią, jak i po niej wszyscy wiel- na swoich potrzebach i sprawach, zapominając o służbie cy przyjaciele Boga, na klęczkach odkrywali to samo: nic Bożej oraz o ludziach, do których zostałeś posłany? Czy z siebie nie mogę, jeśli mam cokolwiek dobrego, mam to przypadkiem nie zaniedbujesz modlitwy i sakramentów od Boga. Mój jest tylko grzech. umocnienia - pokuty i Eucharystii? Druga związana jest z próbą. Bóg "chce nas wypró- bować, na ile nas stać i w jakim stopniu postępować będziemy w Jego służbie i oddaniu Mu chwały bez tak wielkiego obdarowania pociechami i bez wielkich łask,,22. Doświadczenie własnej nędzy odziera człowieka skutecz- nie z wszelkich fasad i ozdób, za którymi ukrył prawdę o sobie. Gdy jesteśmy zadowoleni z siebie, wówczas z taką łatwością obiecujemy Bogu niemal wszystko. Doświad- czenie nędzy pokazuje, jak wiele jest jeszcze dziur i bra- ków w naszej wierze, jak bardzo służymy sobie, a nie Jemu. I wreszcie trzecia przyczyna. "Bóg daje nam pozna- nie i uświadomienie sobie, żebyśmy mogli' wewnętrznie odczuć, że sami z siebie nie możemy ani uzyskać, ani zatrzymać wielkiej pobożności, mocnej miłości, łez ani żadnej innej pociechy duchowej, ale że to wszystko jest darem i łaską Boga. Żebyśmy nie panoszyli się w cudzym gnieździe i nie doprowadzali naszego umysłu do jakiejś pychy lub próżnej sławy, przypisując sobie samym po- bożność lub innego rodzaju pocieszenia duchowe=". W życiu zawsze będą pokusy pysznienia się z osiągnięć 21 Ćwiczenia duchowne, nr 322. 22 Tamże, nr 322. 23 Tamże, nr 322. 48 Strona 5 się żegnałam z siostrami - zanotowała święta Faustyna KONFERENCJA DRUGA - ijuż miałam odjechać, jedna z sióstr bardzo mnie prze- praszała, że mi tak mało dopomagała w obowiązku i że nie tylko mi nie dopomagała, ale że się starała zawsze Filar cierpliwości (cd.) lItrud.niać. Jednak ja ją w duszy uważałam za dobrodziej- kę WIelką, bo wyćwiczyła mnie w cierpliwości; do tego Il~opni.amnie ćwiczyła, że jedna ze starszych sióstr wyra- Mylnie rozumując bezbożni mówili sobie: Zróbmy zasadzkę na Zlł~ SIę tak - że siostra Faustyna to albo głupia, albo sprawiedliwego, bo nam niewygodny. Dotknijmy go obelgą i ka- ŚWIęta, bo naprawdę przeciętny człowiek nie zniósłby tuszą, by poznać jego łagodność i doświadczyć jego cierpli- tego, żeby tak ktoś stale robił na przekór. Ja jednak wości ... Tak pomyśleli i pobłądzili, bo własna złość ich zaślepiła. zawsze zbliżałam się do niej z życzliwością. Starała się ta Nie pojęli tajemnic Bożych, nie spodziewali się nagrody za pew?a siostra tak utrudniać mi pracę w obowiązku, że prawość inie docenili odpłaty dusz czystych (Mdr 2, 19 i22). pomimo mojego wysiłku udało się jej nieraz coś zepsuć Z te~o, co było dobrze zrobione - jak mi sama przy pożeg- Nikt z nas nie rodzi się doskonale cierpliwym. Tej cennej cnoty nabywamy systematyczną pracą, gdyż - jak namu zeznała, przepraszając mnie bardzo. Nie chciałam mówi biblijny Mędrzec - "cierpliwy i opanowany więcej wnikać w jej intencje, ale brałam to jako doświadczenie Boże,,24. może niż siłacz" (Prz 16, 32). Człowiek cierpliwy może posiąść dobra, o których nie śniło się ludziom gwałtow- Zobaczmy, jak zachowuje się święta Faustyna wobec nym, narzekającym, poddającym się przed każdą na- nieżyczliwej siostry. Pamiętajmy, że jest ona praktykiem, potkaną trudnością, ludziom pragnącym mieć wszystko a ?ie teoretykiem cnoty cierpliwości. Jej wskazówki mają naraz. Obok cierpliwego znoszenia siebie stoi przed tobą WIęCdla nas tym większą wartość. zadanie doskonalenia cierpliwości wobec drugiego czło- "Ja ją w duszy uważałam za dobrodziejkę wielką". wieka, który z powodu wrodzonej niedoskonałości, a cza- Dla naśladowcy Jezusa jedyną perspektywą oceniania wy- sami zwyczajnej złośliwości i przewrotności poddaje cię darzeń są Jego Ewangelie. One ukazują wielką wartość próbie. Na tym polu szatan odnosi niejednokrotnie przeżywanych doświadczeń. Drugi człowiek spoczywa wielkie zwycięstwa, wyrządzając duże szkody duchowej w ręku Boga, czy sobie z tego zdaje sprawę, czy też nie. świątyni ludzkiego serca. Jest Jego narzędziem, którym kształtuje twoją duchową "Jeśli trwamy w cierpliwości, wespół z Chrystusem sylwe.tkę. Najczęstszą przyczyną ludzkich rezygnacji królować będziemy" (2 Tm 2, 12) - poucza święty Paweł. w obliczu doświadczeń jest brak nadprzyrodzonego wzro- Trwanie w cierpliwości, nie tyle samym pragnieniem, co ku duszy. Bez odwołania się do przykładu Jezusa dostrze- postawą, zapewnia królowanie z Chrystusem nad otacza- żesz v: d~gim człowieku tylko intrygę, tylko zawiść, tyl- jącą nas rzeczywistością, nad ludźmi, nad wydarzeniami. ko działanie na twoją niekorzyść, tylko wroga. Człowiek cierpliwy zwycięża swego przeciwnika. "Kiedy 24 Dzienniczek, nr 632. 50 51 Strona 6 "Siostra Faustyna to albo głupia, albo święta". Odważ- zwinął się nagle w kłąb, jak raniony gad, z ust zaś wy- ne i cierpliwe trwanie w obliczu doświadczenia będzie- szedł mu okrzyk, raczej do krakania niż do ludzkiego nieraz powodem niezrozumienia ze strony tych ludzi, głosu podobny: - Glaukos! Glaukos!. .. Żył jeszcze. Twarz którzy nie pojmują przedziwnych dróg postępowania miał zbolałą i pochyloną, jakby chciał po raz ostatni przy- Boga. Człowiek cierpliwy myśli i osądza pod wpływem patrzeć się swojemu katowi, który go zdradził, pozbawił ducha mądrości. Kto go nie ma, zawsze będzie się gor- go żony, dzieci, nasłał na niego zabójcę, a gdy to wszyst- szył poniżaniem nas przez innych. Dla ciebie, naśla- ko zostało mu w imię Chrystusa odpuszczone, raz jeszcze dowcy cierpliwego Chrystusa, znoszenie doświadczenia wydał go w ręce oprawców. Nigdy człowiek nie wyrzą- jest zyskiem. Dla kogoś, kto jest innego ducha, będzie to dził człowiekowi straszniejszych i bardziej krwawych strata. Nie powinno cię to dziwić ani wytrącać z równo- krzywd. I oto ofiara płonęła teraz na smolnym słupie, wagi. Wieczność odsłoni w pełnym świetle prawdziwych a kat stał u jej stóp. Oczy Glauka nie odrywały się od zwycięzców. twarzy Greka ... Nagle zachwiał się i wyciągnąwszy w górę "Zawsze zbliżałam się do niej z życzliwością". To ramiona zawołał okropnym, rozdzierającym głosem: - kolejna wskazówka świętej Faustyny. Bóg miłuje rado- Glauku! W imię Chrystusa! Przebacz!. .. A głowa męczen- snego dawcę. Składając ofiarę cierpliwości, trzeba wznieść nika poruszyła się lekko, po czym usłyszano z wierz- się na wyższy poziom. Temu, kto cię doświadcza, próbuj chołka masztu podobny do jęku głos: - Przebaczam!. .. okazywać życzliwość. Tak postępował Jezus wobec Juda- Byli i tacy, którzy - zatrzymując się nagle - zadawali sza przez cały czas jego obecności w gronie apostołów. sobie lub innym pytania: «Cóż to jest za bóstwo, które Nawet w Getsemani, w chwili zdrady nazwał go przyja- daje taką siłę wobec cierpienia i śmierci? I powracali do cielem. Tego słowa nie wypowiedział jako kłamstwo. domów zamyśleni»". Cierpliwość połączona z życzliwością wobec prześla- Patrząc na świadectwo cierpliwości w życiu świętych dowcy jest prawdziwym panowaniem nad nim. Gdy i błogosławionych, również zadajemy sobie pytanie: Cóż żyjesz z Chrystusem na co dzień, wówczas daje ci On to za Bóg, który swoim wyznawcom w obliczu przeróż- moc, byś okazał życzliwość i przebaczył tym wszystkim, nych form codziennego cierpienia daje tak niepojętą moc, którzy przez długi nieraz czas wystawiali cię na próbę, aby cierpliwie i odważnie znieśli doświadczenie i zdolni czy może nawet targnęli się na twoje życie. Tak, jak byli przebaczyć? Tylko w łączności z Chrystusem mo- pierwsi męczennicy, o których czytamy w sienkiewi- żesz dysponować siłą, która z cierpliwego znoszenia czowskim Quo vadis: "Na koniec stanęli przed wysokim bolesnych doświadczeń wyprowadza zasługi o wielkiej masztem przybranym w mirty i okręconym w powój. wartości w oczach Ojca. Czerwone języki ognia dochodziły tu już do kolan ofiary, "Nie chciałam wnikać w jej intencje". To jeszcze jed- ale twarzy jej nie można było od razu rozpoznać, gdyż na ważna wskazówka świętej Faustyny. Oddalaj od siebie świeże płonące gałązki przysłoniły ją dymem. Po chwili pokusę domyślania się intencji tego, kto jest powodem jednak lekki wiatr nocny zwiał dym i odkrył głowę starca twojej próby. Takie dociekania mówią, że nie posługu- z siwą spadającą na piersi brodą. Na ten widok Chilo jesz się nadprzyrodzonym wzrokiem duszy, że patrzysz 52 53 Strona 7 tylko po ludzku. Ocenianie osób i wydarzeń miarą tylko doprowadzałaś męża do pasji. Twoje milczenie wyciszy- ludzką powoduje liczne duchowe straty. ło go i złagodziło jego zachowanie. Praca nad cierpliwością to nie tylko właściwa posta- Aby przyjąć postawę cierpliwości wobec dostrzeganej wa wobec bliźnich świadomie przyczyniających się do na co dzień słabości bliźniego, trzeba uświadomić sobie twojego cierpienia. To również, a może nawet przede dwie rzeczy. Najpierw to, że jesteś po części odpowie- wszystkim właściwa postawa wobec tych, którzy mimo, dzialny za wychowanie żyjącego obok ciebie człowieka. że nie żywią wobec ciebie złych intencji, są powodem Bywa często, że twoje gwałtowne zachowania i reakcje trudnych doświadczeń wynikających z jakiejś wrodzonej opóźniają jego postęp w tej dziedzinie. Tak jak kobieta słabości, niedoskonałości, przywar czy pewnych trudnych z przytoczonej przed chwilą historii możesz komuś ułatwić cech charakteru. W kontaktach z nimi bardziej potrzebu- pracę nad jego wadami, ale i utrudnić. Twoja wyrozu- jemy cierpliwości niż bohaterskich czynów. miała cierpliwość pomoże mu szybciej dojrzeć. Opowiadają, że do świętego Wincentego Ferreriusza I druga rzecz. Pamiętaj, że nie zrywa się dojrzałych przyszła kiedyś pewna kobieta i zaczęła się uskarżać na owoców na wiosnę, bo wszystko ma sobie właściwy czas. swego męża. - On jest taki nieznośny i gderliwy, że dłu- Co to znaczy? Żyjący obok ciebie człowiek najczęściej żej już z nim nie wytrzymam. Święty postanowił dać jej dobrze wie, jakim być powinien. Jest to jednak wiedza środek, który miał sprawić, że do ich domu wróci pokój. intelektualna. Nabywamy jej stosunkowo szybko, czyta- - Idź do naszego klasztoru - powiedział - i powiedz jąc, obserwując, pytając się innych. Ta wiedza nie czyni furtianowi, żeby dał ci trochę wody z klasztornej studni. nas automatycznie mądrymi życiowo. Życiowa mądrość A kiedy twój mąż wróci do domu, wypij odrobinę tej zależy od postawy serca. Ono jednak uczy się znacznie wody. Trzymaj jąjednak ostrożnie w ustach, a zobaczysz wolniej. Potrzebuje więcej czasu, nieraz długich lat, aby rzecz niebywałą. Kobieta wiernie wykonała polecenie to, co przyswoiliśmy sobie, poprzez różne, nieraz trudne Świętego. Kiedy mąż wrócił do domu i zaczął dawać doświadczenia przełożyło się na język praktyki. Nie mo- upust swej niecierpliwości i złemu samopoczuciu, żona żesz oczekiwać od bliźnich, że w jeden dzień, miesiąc szybko sięgnęła po cudowną wodę i zacisnęła wargi, aby czy rok staną się doskonali. nie uronić z ust ani kropli. I rzeczywiście, wkrótce mąż Święty Jan od Krzyża mawiał, że nawet gdybyś zna- zamilkł. Tego wieczoru burza minęła nadzwyczaj szyb- lazł się w społeczności aniołów, po jakimś czasie do- ko. Jeszcze kilka razy kobieta użyła tajemniczego środka; strzeżesz w nich coś, co będzie cię denerwowało. Oto zawsze z tym samym cudownym skutkiem. Mąż od tej prawda o człowieku! Trzeba ci zatem uczyć się czekać na pory stał się dużo lepszym człowiekiem, a nawet zaczął dojrzałe owoce w twoim bliźnim. Taka postawa nazywa podziwiać jej łagodność i cierpliwość. Kobieta poszła się cierpliwością długomyślną. Obserwujemy ją w postę- ponownie do świętego Wincentego, by opowiedzieć mu powaniu Jezusa względem apostołów i ludzi, którzy Go o działaniu cudownej wody. Święty wyjaśnił jej: - Woda za życia otaczali, a także względem nas obecnie. Jezus z klasztornej studni nie sprawiła żadnego cudu. Cud za- zwycięża dzięki umiejętności czekania na dojrzałość ludz- wdzięczasz milczeniu. Wcześniej swoimi odpowiedziami kiego serca. Wie, że zabiegi czynione teraz wydadzą 54 55 Strona 8 owoce może za kilka lat, może za kilkanaście, a może dopiero gdzieś pod koniec życia. On potrafi mądrze czekać. Takiej umiejętności powinniśmy się wszyscy uczyć od Niego. DZIEŃ 4 Modlitwa zawierzenia Maryi na rozpoczęcie dnia Maryjo, Panno zawsze czysta! Twoje Ser- ce Duch Święty uczynił miejscem swego zamieszkania. Ponieważ żyło całkowicie dla Niego, złożył w nim wszystko, co najcenniejsze i najpiękniejsze. Oddaję Ci moje serce i pokornie proszę, byś zdobywała w nim coraz więcej wolnej przestrzeni dla swego Syna, któremu każde ludzkie serce zda kiedyś sprawę z tego, czym i jak żyło. Amen. Strona 9 KONFERENCJA PIERWSZA Filar czystego serca Co wychodzi z człowieka, to czyni go nieczystym. Z wnętrza bowiem, z serca ludzkiego pochodzą złe myśli, nierząd, kra- dzieże, zabójstwa, cudzołóstwa, chciwość, przewrotność, pod- stęp, wyuzdanie, zazdrość, obelgi, pycha, głupota (Mk 7,21-22). Szatan nie toczy z nami walki o rzeczy materialne. Ma do swej dyspozycji cały świat. Swe złowrogie dzia- łanie koncentruje wokół ludzkich serc. To one są celem wszelkich jego zabiegów. Pełne zwycięstwo nad człowie- kiem odnosi dopiero wówczas, gdy ten odda mu serce. Szatan chce z ludzkiego serca uczynić miejsce swego wywyższenia. Wie, że nic tak nie zrani Boskiego Serca, jak widok człowieka, który stworzony jako świątynia Boga, uczynił z sanktuarium swego wnętrza dom dla po- tępionego na wieczność anioła. W swoim nauczaniu Jezus ukazał serce jako centrum życia, .ośrodek działania i charakteru człowieka. Podkreślił w sposób szczególny, że jest ono źródłem duchowej czys- tości. Ludzie o czystych sercach są najlepszymi przy- jaciółmi Boga, mają największy wpływ na losy świata i poszczególnych dusz, dlatego są przedmiotem nienawiści szatana. Ten robi więc wszystko, by było ich coraz mniej. Troska o czystość serca jest zawsze aktualna i nigdy nie powinna być bagatelizowana. W jednym z błogo- sławieństw wypowiedzianych przez Jezusa na górze dar oglądania Boga i stopień szczęścia z tym związany uza- 59 Strona 10 leżnia On wyraźnie od stopnia czystości serca. "Bło- wyłącznie o pytania z Dekalogu, o cudzołóstwo, zabój- gosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać stwo, fałszywe świadectwo ..., ale także pytania o to, czy będą' (Mt 5, 8). przypadkiem nie patrzyłeś pożądliwie, czy nie gniewałeś Czym zatem jest czystość serca? Obejmuje ona całego się na bliźniego, bo to również jest forma zabijania, czy człowieka, każdy wymiar jego życia: duchowy, moralny, twoje "tak", wypowiedziane ustami, w sercu również psychiczny, fizyczny. Z wypowiedzi Jezusa możemy wy- znaczyło "tak", czy nie pragnąłeś, by cię dostrzeżono wnioskować, że wyraża ją prawość, szczerość, zgodność i pochwalono, gdy czyniłeś dobro ... postępowania człowieka z nastawieniem jego wnętrza, Zadawanie sobie uczciwych pytań otwiera przed tobą czyli wykluczenie wszelkiej dwuznaczności postępowania. wielką szansę spotkania się z prawdą. Stanie się tak wów- Te przymioty serca wyraża grecki przymiotnik katharos. czas, gdy odkryjesz w sobie i uznasz, że lekceważysz Ciekawa rzecz, że nie oznacza on czystego serca jako zdanie innych lub że drażni cię wszystko to, co nie jest czegoś gotowego, z czym się rodzimy. Katharos wska- zgodne z twoimi wyobrażeniami, że jesteś gadatliwy i żą- zuje na wysiłek oczyszczania serca, by stawało się ono dny uznania, że pragniesz osiągnąć znaczenie, że dążysz coraz piękniejsze i bardziej podatne na działanie Bożego do korzyści, że pragniesz skrycie zapłaty i wdzięczności Ducha. za to, co wykonałeś, służąc innym, że chcesz mieć więcej Nikt z ludzi nie jest jednak w stanie zrealizować tego niż inni, że cierpisz, gdy cię nie doceniają, gdy nie masz ideału o własnych siłach. Jest to na pierwszym miejscu osiągnięć. To wszystko trzeba wyraźnie zobaczyć, na- dzieło Boga, o czym przypomina modlitwa Psalmisty: zwać i wypowiedzieć przed Jezusem. Tylko na tej drodze "Stwórz, o Boże, we mnie serce czyste i odnów we mnie dokonuje On twego uzdrawiania i oczyszcza serce. moc ducha!" (Ps 51,12). Człowiek jest zaproszony przez Przyglądając się intencjom podejmowanych dzieł, Boga jako współtwórca tego dzieła, gdyż Jezus mówi: pytaj siebie, ile z nich służyło twojej chwale, planom "beze Mnie nic nie możecie uczynić" (J 15, 5). i wielkości. Zmarły w 1834 roku król Brazylii Pedro I Jak zatem współpracować z Jezusem w dziele for- postanowił wybudować w Rio de Janerio szpital dla ubo- mowania czystego serca, by było ono coraz bardziej gich. Zwrócił się więc z apelem do bogatych obywateli niedostępne dla wpływów szatana? o wsparcie materialne dla tego dzieła. Spotkał się jednak Na pierwszym miejscu stoi przed tobą zadanie troski z nikłym odzewem. Gdy skarżył się bliskim na nieczu- o czystość intencji. Ten wymóg Jezus wyraził w sposób łość serc ludzi bogatych, ktoś doradził mu, by obiecał metaforyczny, polecając ci, byś pośród ludzi i spraw tego nadać tytuły szlacheckie za znaczniejsze ofiary pieniężne świata zachował prostotę i nieskazitelność gołębicy na szpital i że ofiarodawców upamiętni okolicznościowa (Mt 10, 16). On sam jest dla nas wzorem. Jego doskonała tablica. Gdy to ogłosił, okazało się, że zniknęły problemy czystość to czystość głębi, obejmująca rzeczywistość z zebraniem odpowiednich funduszy. W dniu otwarcia oczu, ust i serca. Jesteś zaproszony do wypłynięcia na szpitala zgromadziło się wiele osób. Część z nich czekała głębię swego wnętrza, przyjrzenia się naj skrytszym inten- na odsłonięcie tablicy. Jakież było ich zdziwienie, gdy cjom i postawienia sobie istotnych pytań. Nie idzie tutaj zamiast listy nazwisk mogli przeczytać tylko jedno zda- 60 61 Strona 11 nie: "Ludzka pycha wybudowała ludzkiej biedzie". Król wrzuciła do skarbony dwa małe pieniążki, całe swe dzien- zrobił ofiarodawcom gorzki rachunek sumienia z moty- ne utrzymanie. Gdyby nie Jezus, który może przenikać wów ich pieniężnych ofiar. intencje ludzkich serc i nie potrzebuje świadectwa o czło- Aby upodobnić się do wspomnianych ofiarodawców, wieku od innych, nigdy nie dowiedzielibyśmy się, jak szukających dla siebie tytułów i tablic chwały, wcale nie wielką szlachetność skrywała w sobie uboga wdowa. Tak trzeba być bogaczem. Ileż razy poprzez specyficzne za- spodobała się Bogu, że postanowił, by jej uczynek opo- chowania i skryte pragnienia człowiek dąży do tego, by wiadano wraz z Dobrą Nowiną aż do końca świata. Kiedyś zobaczyć takie tablice mówiące o jego chwale, mądrości, Chrystus odkryje wszystko, co było ukryte w ludzkich roztropności, przezorności, talentach i darach: To on zro- sercach. Wówczas wiele otrąbionych i nagłośnionych dzieł bił!, To on powiedziałt, To jego dziełol, To wynik jego ze wstydem będzie musiało ustąpić przed potęgą i pięk- roztropnych zabiegów! Jakże skutecznie takie tablice, nem nieznanych dotąd uczynków i słów zbudowanych na nawet malutkie, karmią pychę i pragnienie bycia dostrze- czystej i prawej intencji. "Zaprawdę, powiadam ci, Ojciec żonym. twój, który widzi w ukryciu, odda tobie" (Mt 6,2 i 4). Jezus poucza nas - chcąc podkreślić, jak bardzo Ojciec W dziele formowania czystego serca stoi przed tobą ceni sobie w człowieku intencję prawą i szczerą, która także praca nad uzgodnieniem świata intencji, motywów nie szuka chwały ludzkiej, ale Bożej - że nie wystarczy, i słów z twoimi uczynkami, z codzienną postawą. O wiel- aby zewnętrznie zachować postawę pokory wobec po- kiej wadze tego zadania świadczy rozmowa z świętym dejmowanych dzieł i wypowiadanych słów. Potrzeba ojcem Pio, zachowana dla nas przez ojca Jana. Przybył jeszcze czystej intencji i rezygnacji z pragnienia bycia on do San Giovanni Rotondo, by się wyspowiadać u ojca chwalonym, co Zbawiciel wyraził w symbolice rąk: "Niech Pio i w trakcie rozmowy usłyszał nagle pytanie: ,,- Czy nie wie lewa twoja ręka, co czyni prawa" CMt 6, 3). Jeśli to prawda, że źle myślałeś o pewnym bracie? - Ktoś ci nie, otrzymałeś już swoją nagrodę. Będzie to ludzka o tym napisał albo powiedział osobiście! - Zapewniam pochwała, jakaś mała tablica, którą po kilku dniach czy cię, że nikt mi o tym nie pisał ani nie mówił. (Ja nie od miesiącach zatrze zawodna ludzka pamięć. razu przypomniałem sobie, że tego mojego sądu nikomu Z intencjami ludzkich dokonań może być tak jak ze nie ujawniłem). - A zatem jak się o tym dowiedziałeś? - złotonośną rudą. Wydobywa się jej ogromne ilości liczo- Nie zajmuj się tym: powiedz mi, czy to prawda czy nie, ne w tonach, ale po przetopieniu w hucie otrzymuje się że źle myślałeś o bracie? - To prawda, ale ja miałem z nich zaledwie kilogramy złota. Na progu wieczności, słuszne racje, by tak myśleć. Wówczas mi poradził, abym gdy Bóg - miłośnik ukrytej prawdy - przetopi w swoim nie wierzył pozorom i że pewne niezgodności faktów świetle rudę twoich ziemskich dzieł i słów, ile z tego i słów nie zawsze wskazują na fałszywość, ale słabość, wszystkiego pozostanie drogocennego kruszcu prawych którą wszyscy znamy ze spowiedzi, gdzie mówi się, że i czystych intencji? . robi się w ten sposób, a potem robi się inaczej. - Zresztą Prawość i czystość intencji zachwycają oko Boga. - dorzucił - nawet jeśli byłby to fałsz, to nie usprawie- Widzimy to choćby w przypadku ubogiej wdowy, która dliwia ostrego postępowania, którego użyłeś wobec niego 62 63 Strona 12 i braci. Ja zareagowałem: - Ależ jakie ostre metody! nabył łagodności i wówczas będziesz także mógł szybciej - Tak, tak, ty jesteś zbyt gorzki, niekiedy zbyt ostry w kar- iść po drodze doskonałości?". ceniu. Także karcenie należy umieć przyprawić uprzej- Prawość serca, czyli wyeliminowanie z niego wszel- mością i słodyczą. - Masz rację - odparłem - ale wydaje kiego zakłamania i rozdźwięku jest namacalnym dowo- mi się że starałem się być grzeczny i uprzejmy, lecz dem pogłębiania się jego czystości, przejawem zbliżania kiedy widzę, że tak niczego nie osiągam, wówczas za- się człowieka do niedoścignionego wzoru, jakim jest Serce palam się. Krótko' udzielił mi ojcowskiego napomnienia, Jezusa. Uciekający do Tarszisz prorok Jonasz wydał o tym abym był łagodny: - Pamiętaj o Jezusie: «cichy i pokor- Bożym Sercu takie oto świadectwo: "Dlatego postanowi- nego serca». «Gniewajcie się, lecz nie grzeszcie» - jest łem uciec do Tarszisz, bo wiem, żeś Ty jest Bóg łagodny cechą wielkich świętych. Ja nigdy nie żałowałem użytej i miłosierny, cierpliwy i pełen łaskawości, litujący się łagodności, ale czułem wyrzuty sumienia i musiałem się nad niedolą" (Jon 4, 2). spowiadać, kiedy byłem nieco surowy. Jednak kiedy mó- Proś często Jezusa, którego w Litanii do Jego Naj- wię «łagodność», nie mówię, że pozostawiam wszystko świętszego Imienia nazywamy miłośnikiem czystości, by swemu biegowi. Co to, to nie! Ale mam na myśli to, co natchnął cię pragnieniem zdobywania czystości serca czyni słodkim karność, która nigdy nie może być za- i udzielił potrzebnych ku temu łask. niedbana. Przerwałem: - Ale musisz zważać także na typ charakteru. Ja mam charakter surowy, oblicze mrukliwe i kto mnie widzi, myśli że jestem tyranem. A poza tym, jeśli dam 99 pocałunków i jeden policzek, to liczy się tylko policzek, a pocałunki wcale. - Charakter musisz zmienić. Weź w karb dobroć i serce. Ja chciałbym, aby zamiast 99 pocałunków i jednego policzka było 100 po- liczków, lecz wymierzonych z delikatnością, łagodnością i miłością. Masz wspaniały dar rządzenia, lecz masz tę wadę, że jesteś gorzki. Jezus jest zadowolony z ciebie, ale chce, abyś poprawił tę wadę. Masz inteligencję i ser- ce, ale nie umiesz ich pogodzić. Niekiedy dominuje inteligencja i wówczas stajesz się ostry. Innym razem przeważa serce i wówczas stajesz się zbyt słodki. Zespól je razem i wówczas będziesz dobrym chłopcem. Wów- czas ja pytam: - Chciałbym wiedzieć z pewnością: czego Jezus chce ode mnie? - Czego chce? Tego chce, abyś 25 G. BUCCI, Zwyczajne oblicze Ojca Pio, Sandomierz 1999, s. 44-46. 64 Strona 13 nie byłyby sądzone - uprzedzając sądy moje miłosier- dziern?"'. KONFERENCJA DRUGA Jezus ukazał dusze czyste jako te, które powstrzymują Boży gniew ciążący nad światem i spłacają zaciągnięty Filar czystego serca (cd.) przez ludzi wobec Bożej miłości ogromny dług. Zachęca jednocześnie wszystkich ludzi dobrej woli, by przez tros- kę o czystość swych serc dołączali do Jego najbliższych Tak jak woda odbija w sobie ludzką twarz, tak serce odbija i najwierniejszych przyjaciół. Jezus mówi też wyraźnie, w sobie całego człowieka (Pr: 26, 19). że ludzie o czystych sercach nie będą sądzeni. Bezpośred- nio po śmierci posiądą ten stopień szczęścia i chwały, Człowiek o czystym sercu jest potęgą, ma przed Bo- który przygotował im Bóg miłości miłosiernej. giem ogromną moc. Tutaj skrywa się tajemnica wielkiej Człowiek o czystym sercu wyraża swą czystość rów- skuteczności modlitw ludzi świętych. Jedno ich westchnie- nież poprzez ciało. Jest prostolinijny, nieskomplikowany, nie do Boga czyniło dla świata i dusz ludzkich więcej niż przejrzysty. Czystość, jakiej nabywa jego dusza, udziela wiele modlitw letnich chrześcijan. się również ciału, czyniąc je bardziej uduchowionym. Nie Jak zatem można scharakteryzować ludzi czystego chodzi tutaj o jakieś sztuczne, teatralne gesty czynione serca? dla doraźnych korzyści czy próżnej chwały, lecz o natu- Cechuje ich przede wszystkim skuteczne wstawiennic- ralną głębię i przenikliwość spojrzenia, o pokój emanujący two przed Bogiem. Ich wewnętrzna czystość wyjednuje z wypowiadanych słów, ujawniający się w zewnętrznym łaski, których nie uzyskają ludzie o sercu naznaczonym zachowaniu, o pogodę, która rysuje się na twarzy. Grzech moralnym brudem. Moc ich modlitw i ofiar potwierdził postarza ciało, niszczy je i zabija. Spójrz na ludzi uwikła- Jezus w rozmowie z świętą Faustyną. "Córko, potrzebuję nych w różne nałogi. ofiary wypełnionej miłością, bo ta tylko ma przede Mną Przy zmartwychwstaniu stworzone na nowo ludzkie znaczenie. Wielkie są długi świata zaciągnięte wobec ciało będzie uczestniczyć w czystości i pięknie duszy. Mnie, mogąje spłacić dusze czyste swą ofiarą, czyniąc Ciała ludzi zbawionych będą tak piękne, że w obecnym miłosierdzie w duchu. Wiem, córko moja, że rozumiesz życiu nie możemy sobie ich wyobrazić. Zapowiedź tego [te ofiary] i czynisz wszystko, co jest w twej mocy, ale stanu otrzymaliśmy w uwielbionym ciele Chrystusa. napisz to dla dusz wielu, które nieraz się martwią, że nie Widok samych rąk Jego uwielbionego ciała wprowadził mają rzeczy materialnych, aby przez nie czynić miło- świętą Teresę z Avila w ekstazę. "Pewnego dnia, gdy sierdzie. Jednak o wiele większą zasługę ma miłosierdzie byłam na modlitwie, spodobało się Panu ukazać mi wido- ducha, na które nie potrzeba mieć ani pozwolenia, ani me same tylko ręce swoje, a był to widok tak zachwy- spichlerza, jest ono przystępne dla wszelkiej duszy. cający, że nie mam słów na opisanie go. W kilka dni 0, gdyby dusze umiały sobie gromadzić skarby wieczne, 26 Dzienniczek, nr 1316, 1317. 66 67 \.) Strona 14 później ujrzałam boskie Jego oblicze, które mnie piękno- Świętego. Nie ma innej atmosfery, w której możesz Go ścią swojąjakoby całą pochłonęło. Nie mogłam z początku usłyszeć. zrozumieć, dlaczego Pan mi się tak ukazywał częściami; Formowanie czystego serca nie jest sprawą ani łatwą, później dopiero zrozumiałam, że takie i grzeszne stwo- ani szybką. Tutaj nie ma prostych metod czy rozwiązań. rzenie, jakim ja jestem, tak wielkiej chwały od razu by Droga wiedzie przez trudy cierpliwości i wytrwałości nie zniosło?". O pięknie ludzkich ciał po zmartwych- w podejmowanych wysiłkach wspieranych Bożą łaską. wstania Święta napisała: "To tylko powiem, że chociażby Owoc wewnętrznej czystości jest zawsze w zasięgu czło- w niebie nie było innej rozkoszy dla oczu, niż widok tej wieka. Musi jednak dojrzewać w atmosferze wyciszenia wielkiej piękności ciał uwielbionych, a zwłaszcza Czło- oraz roztropnej troski o mowę i codzienną aktywność. wieczeństwa naszego Pana Jezusa Chrystusa, to jedno już Ludzka mowa i naturalna aktywność są wielkimi darami byłoby niewypowiedzianą chwałą i szczęśliwością'r". Ojca. Otrzymaliśmy je, byśmy mogli wzrastać. Dzięki Ciśnie się tutaj do głowy pytanie, jaką odrazę i strach nim doskonalimy się, służymy, poznajemy, komunikuje- będzie budził widok ciał ludzi potępionych. my się, współpracujemy. Problem zaczyna się wówczas, Ciało i dusza są jednością. Ciało ludzkie zarówno gdy te dary zaczynają żyć swoim życiem i dominują tutaj na ziemi, jak i po śmierci uczestniczy w czystości ludzką codzienność, gdy przez brak kontroli stają się lub brudzie serca. panami, a człowiek ich niewolnikiem. Wówczas stają się Człowieka o czystym sercu cechuje przenikliwość skuteczną przeszkodą w dziele kształtowania czystego w sprawach Bożych. Pogłębiająca się czystość serca przy- serca. sparza miejsca Bożemu światłu. Tam, gdzie jest Bóg, tam Gadulstwo wytrąca stopniowo z atmosfery wycisze- są wiedza i mądrość. W czystym sercu Duch Święty nie nia i wewnętrznej czystości. To skłonność do uzewnętrz- napotyka na przeszkody, dlatego też osoba, która je niania wszystkich skarbów duszy, do wypowiadania się posiada, swoją myślą, osądem i działaniem współbrzmi o wszystkim, czy jest to potrzebne, czy nie, do czynienia z myślą, osądem i działaniem Boga. Mądrość i roztrop- się sędzią ludzi i wydarzeń. Gadulstwo sprawia, że całe ność osób o czystych sercach budzi niejednokrotnie zdzi- życie koncentruje się na końcu języka, owoce są coraz wienie, gdyż często nie odbywały one żadnych studiów uboższe, a w sercu zaczyna panować zamieszanie. Długie teologicznych. Praktyczna mądrość czystych serc jest da- i puste rozmowy są marnotrawstwem czasu i wyjaławiają rem udzielonym przez Boga ludziom prostym i pokornym. duszę. Można usprawiedliwić jedynie te, które ktoś po- . Człowiek o czystym sercu żyje atmosferą wewnętrz- dejmuje z racji obowiązków stanu i dobrze pojętej mi- nego i zewnętrznego wyciszenia, mimo że jest nieraz łości bliźniego. Potoki słów wylewane przed Ojcem na zaangażowany w różne absorbujące sprawy. Wyciszenie rozmowie są często bezowocne, a Jezus nazywa je gadul- i czystość serca to najlepsze warunki dla działania Ducha stwem pogan. On pragnie niewielu słów, lecz popartych wielkim zawierzeniem. Również naturalna aktywność, szukająca chwały dla 27 Księga życia, 28, l. siebie, prowadząca do gorączki czynu, może stać się prze- 28 Tamże, 28, 3. 68 69 Strona 15 szkodą w formowaniu czystego serca. Pozbawiona roz- Człowieka o czystym sercu cechuje prawdziwa miłość tropności jest nazywana niekiedy herezją czynu i bazuje Boga i bliźniego. W odniesieniu do bliźniego stać go na na szlachetnych tłumaczeniach: konieczności życiowe, różne przejawy postawy miłosiernej. W odniesieniu do nerwowa atmosfera otoczenia, która wciąga i rozprasza, Boga realizuje się w nim w sposób coraz pełniejszy naglące obowiązki stanu, radość płynąca z czynu bądź też pierwsze i najważniejsze przykazanie: "Będziesz miłował oschłość i znużenie na modlitwie. Te szlachetne motywy Pana, Boga swego, całym swoim sercem, całą swoją du- również mogą stać się pułapką dla człowieka, który nie szą, całą swoją mocą i całym swoim umysłem" (Łk 10, nauczył się prowadzić nad nimi refleksji. 27). Ta miłość ma bardzo konkretny wymiar. Wyraża się Aktywność jest dobrodziejstwem i nie zagraża czys- całkowitą akceptacją woli Bożej odkrywanej w wydarze- temu sercu tylko wówczas, gdy jest zachowany umiar; niach codzienności. Nie jest to więc akceptacja wybiórcza, gdy aktywność ta jest wyrazem podążania za wolą Bożą, która przyjmuje tylko to, co człowiekowi odpowiada, co a nie za własną; gdy człowiek rozumie potrzebę odchodze- jest po jego myśli, co jest radosne. Akceptacja ta obej- nia na samotność, by ubogacić się w spotkaniu z Ojcem. muje również zgodę na codzienny krzyż. Krzyż w takiej Przyglądając się historii spotkań Boga z ludźmi formie, w jakiej dopuścił go Bóg. o czystych sercach, możemy zauważyć, że wybiera On Człowiek o czystym sercu bardzo głęboko przeżywa odpowiednie ku temu miejsca i atmosferę. Czasami jest swoje dziecięctwo względem niebieskiego Ojca. Sam to sen, gdy ustaje ludzkie działanie i mówienie, a czło- z kolei w stosunku do innych ludzi staje się przekazicie- wiek jest bardziej dyspozycyjny na przyjęcie Bożego lem tych pięknych relacji. Wewnętrzny pokój i subtel- światła. Tak było z patriarchą Jakubem, gdy Bóg chciał ność ducha, które go cechują, otwierają przed nim drogę udzielić mu błogosławieństwa i przyrzec Ziemię Obieca- do innych ludzkich serc, które zresztą same poszukują ną. Tak było z Józefem, mężem Maryi, gdy przez anioła jego obecności i porady. wyjawił mu Jej tajemnicę. Czasami wybiera milczący ży- Szatan, przeciwnik świątyni duszy, zrobi wszystko, wioł przyrody lub jej stworzenie. Tak było z Mojżeszem, by uniemożliwić ci wejście w doświadczenie wewnętrz- do którego przemawiał z płonącego w ciszy krzewu. Tak nej czystości. Cokolwiek nosić będzie znamię półprawdy, było z prorokiem Eliaszem, do którego przyszedł w szme- szukania siebie, interesowności, nieszczerości, posłuży rze łagodnego powiewu. Czasami wybiera prostotę i sa- mu jako budulec do wzniesienia skutecznej zapory, która motność odosobnienia lub pustkowie, gdzie człowiek nie tamując nurt rzeki łaski, będzie niweczyć dzieło życio- może ufać swoim oczom, uszom, wyobraźni, bo nie ma dajnego nawadniania. na czym ich oprzeć. To tam Bóg zaprasza naród wy- brany, by mówić do niego. To tam Jezus zaprasza często swych uczniów, by uczyli się być z Bogiem jak z Ojcem i tylko dla Niego. Czyste serce nie może oddychać atmo- sferą gadulstwa, wielomówstwa i nerwowości działania. 70