Strona 1 Georges Simenon Maigret i złodziej (Le voleur de Maigret) Przełożyła Małgorzata Szymańska Strona 2 I - Przepraszam pana... - Nic nie szkodzi... Traciła równowagę, potrącając go chudym ramieniem i rozgniatając na jego udzie siatkę z zakupami już co najmniej po raz trzeci od rogu bulwaru Richard-Lonoir. Przepraszała od niechcenia, ani zmieszana, ani zmartwiona, po czym znów patrzyła przed siebie, ze spokojnym i zdecydowanym wyrazem twarzy. Maigret nie miał do niej pretensji. Można by nawet sądzić, że bawi go to potrącanie. Tego ranka był w dobrym nastroju. Miał szczęście, że trafił na autobus z platformą. Już samo to go cieszyło. Wozy te spotykało się coraz rzadziej, gdyż pomału wycofywano je z ruchu. Niebawem będzie musiał opróżnić fajkę, zanim zamknie się w jednym z tych wielkich, nowoczesnych pojazdów, gdzie człowiek czuje się jak więzień. Autobusy z platformą istniały już prawie czterdzieści lat temu, gdy przyjechał do Paryża. Na początku nigdy nie nużyło go przemierzanie Wielkich Bulwarów na drodze Madeleine - Bastylia. Stanowiły jedno z jego pierwszych odkryć. I tarasy. Te nie nużyły go nigdy. Stąd, przy szklance piwa, obserwował ciągle zmieniający się uliczny spektakl. Tego pierwszego roku miał jeszcze inny powód do zachwytu. Od końca lutego można było wychodzić bez płaszcza. Nie zawsze, ale czasem. A wzdłuż niektórych ulic, zwłaszcza bulwaru Saint-Germain, zaczynały już pękać pąki. Wspomnienia napływały falami, gdyż tego roku wiosna przyszła znów wcześnie i rano wyszedł z domu bez płaszcza. Czuł się lekki jak rześkie powietrze. Sklepy, artykuły spożywcze, damskie sukienki były bajecznie kolorowe. Nie rozmyślał; przez głowę przebiegały mu jedynie strzępy skojarzeń, nie stanowiące całości. O dziesiątej żona pójdzie na trzecią już lekcję jazdy. Uważał, że to zabawne i nieoczekiwane. Nie umiałby powiedzieć, jak się na to zdecydowali. Gdy Maigret był młodym funkcjonariuszem, ponoszenie kosztów utrzymania samochodu nie wchodziło w grę. W tamtych czasach było to nie do pomyślenia. Potem nigdy nie widział takiej konieczności. Za późno, żeby nauczyć się prowadzić. Zbyt wiele spraw miał na głowie. Nie zauważałby czerwonych świateł albo używał hamulca jako pedału gazu. A jednak przyjemnie byłoby pojechać w niedzielę samochodem do Meung-sur-Loire, gdzie mieli domek... Zdecydowali się niedawno, nagle. Żona broniła się ze śmiechem: - Chyba nie myślisz o tym poważnie... Nauka jazdy w moim wieku... Strona 3 - Z pewnością będziesz świetnie prowadziła... Brała już trzecią lekcję, poruszona jak młoda dziewczyna przygotowująca się do matury. - Jak ci poszło? - Nauczyciel jest bardzo cierpliwy... Jego sąsiadka z autobusu zapewne nie prowadziła. Dlaczego pojechała na zakupy w okolice bulwaru Woltera, mieszkając w innej dzielnicy? Takie małe tajemnice, których czepiamy się myślą. Nosiła kapelusz, co - zwłaszcza rano - stawało się rzadkością. W torbie na zakupy miała kurczaka, masło, jajka, pory, seler... Coś twardszego pod spodem, co wciskało mu się w udo przy każdym wstrząsie, to pewnie ziemniaki... Po co jechać autobusem, daleko od domu, żeby kupić artykuły pierwszej potrzeby, które można znaleźć w każdej dzielnicy? Może kiedyś mieszkała przy bulwarze Woltera i pozostała wierna tamtejszym dostawcom? Niski młodzieniec po prawej palił za krótką, źle wyważoną fajkę o zbyt dużej główce. Zmuszało go to do ciągłego zaciskania szczęk. Młodzi ludzie prawie zawsze wybierają za krótkie i za duże fajki. Na platformie był tłok. Kobieta z siatką powinna była usiąść wewnątrz. No proszę! Witlinki w sklepie rybnym na ulicy Temple. Od dawna już ich nie jadł. Dlaczego witlinki również kojarzyły mu się z wiosną? Wszystko było wiosenne i radosne, tak jak jego nastrój. A jeżeli kobieta z kurczakiem patrzyła nieruchomo przed siebie, pochłonięta sprawami, które umykały zwykłym śmiertelnikom, to trudno. - Przepraszam... - Nic nie szkodzi... Nie miał odwagi, żeby jej powiedzieć: „Zamiast naprzykrzać się wszystkim z tymi swoimi zakupami, niechże pójdzie pani usiąść do środka...” Tę samą myśl odczytywał w niebieskich oczach grubego mężczyzny wciśniętego między niego i konduktora, który także wykazywał zrozumienie sytuacji, wzruszając niepostrzeżenie ramionami. Taki rodzaj męskiej solidarności. To było zabawne. Lady, zwłaszcza sklepów warzywnych, ustawione były wprost na chodnikach. Biało-zielony autobus przedzierał się przez tłum gospodyń domowych, maszynistek, urzędników zmierzających pospiesznie do biur. Życie było piękne. Jeszcze jeden wstrząs. Ciągle ta torba i to coś twardego, co miała na dnie, ziemniaki czy cokolwiek innego. Cofając się, on z kolei potrącił kogoś z tyłu. - Przepraszam... - wyszeptał, odwrócił się i zauważył dosyć młodą męską twarz, na której wyczytał wzburzenie, którego nie rozumiał. Strona 4 Mężczyzna nie mógł mieć nawet dwudziestu pięciu lat, jego ciemne włosy były w nieładzie, a policzki tego dnia nie widziały żyletki. Wyglądał na kogoś, kto nie spał i miał za sobą ciężkie przeżycia. Przecisnął się w kierunku stopni i wyskoczył z jadącego autobusu. Znajdowali się właśnie na rogu ulicy Rambuteau, niedaleko Hal, z których dochodziły silne zapachy. Szedł szybko. Co chwila odwracał się, jakby w obawie, aż zniknął skręcając w ulicę Blancs-Manteaux. Nagle, bez szczególnego powodu, Maigret sięgnął do tylnej kieszeni spodni, w której zwykle nosił portfel. I teraz to on o mało nie rzucił się, żeby wyskoczyć z autobusu. Portfel zniknął. Poczerwieniał, ale zdołał zachować spokój. Jedynie gruby mężczyzna o niebieskich oczach zdawał się rozumieć, co zaszło. Maigret uśmiechnął się ironicznie nie tyle dlatego, że właśnie on padł ofiarą kieszonkowca, ale dlatego, że nie był w stanie go ścigać. Właśnie z powodu wiosny, i tego szampańskiego powietrza, którym oddychał. Miał jeszcze jeden zwyczaj, manię z czasów dzieciństwa - były nią buty. Co roku, w pierwszych dniach wiosny, kupował sobie nowe, jak najlżejsze obuwie. Tak też stało się poprzedniego dnia. A tego ranka włożył je po raz pierwszy. Uwierały go. Nawet przejście bulwaru Richard-Lenoir było męką i z ulgą dotarł na przystanek autobusowy. Nie zdołałby pobiec za złodziejem, który miał zresztą dość czasu, aby zniknąć w wąskich uliczkach Marais. - Przepraszam pana... Znowu! Wciąż ona z tą swoją siatką! Tym razem o mało nie powiedział: „A gdyby tak w końcu odczepiła się pani od nas, razem z tymi kartoflami?” Ale poprzestał na skinieniu głową i uśmiechu. *** W swoim gabinecie rozpoznał światło charakterystyczne dla pierwszych ciepłych dni. Ponad Sekwaną unosił się rodzaj pary, która nie miała gęstości mgły, miliardy jasnych i żywych cząsteczek typowych dla Paryża. - Wszystko w porządku, szefie? Coś się przydarzyło? Janvier miał na sobie jasny garnitur, w którym Maigret nigdy go jeszcze nie widział. On także świętował wiosnę z lekkim wyprzedzeniem, gdyż był dopiero piętnasty marca. - Nic. A właściwie tak. Dałem się okraść. - Zegarek? Strona 5 - Portfel. - Na ulicy? - Na platformie autobusu. - Czy miał pan przy sobie dużo pieniędzy? - Około pięćdziesięciu franków. Rzadko noszę więcej w kieszeni. - Dokumenty? - Nie tylko dokumenty, ale i moja odznaka. Słynna odznaka Policji Kryminalnej, zmora wszystkich komisarzy. W zasadzie powinni mieć ją zawsze przy sobie, aby móc udowodnić, że są oficerami Policji Kryminalnej. Piękna, srebrna odznaka, a dokładniej z posrebrzanego brązu. Przy ciągłym noszeniu cienka warstwa srebra ścierała się, przybierając szybko kolor czerwonego metalu. Po jednej stronie Marianna w czapce frygijskiej, litery R.F. i słowo Policja obramowane czerwoną emalią. Na rewersie herb Paryża, numer oraz nazwisko właściciela wygrawerowane małymi literami. Odznaka Maigreta nosiła numer 0004, gdyż numer 1. był zarezerwowany dla prefekta, 2. dla dyrektora Policji Kryminalnej, a 3. - z niejasnego powodu - dla szefa służb wywiadowczych. Wielu policjantów, wbrew regulaminowi, wahało się, czy nosić swoją odznakę w kieszeni, gdyż w razie jej zagubienia groziło zawieszenie poborów na miesiąc. - Widział pan złodzieja? - Bardzo dobrze. Młody facet, chudy, zmęczony, z oczyma i cerą kogoś, kto nie spał. - Nie rozpoznał go pan? Maigret znał wszystkich złodziei kieszonkowych z czasów, gdy pracował w sekcji publicznej. Nie tylko tych z Paryża, ale także i tych z Hiszpanii i Londynu, którzy przyjeżdżali do Francji z okazji targów lub dużych, popularnych imprez. Jest to dosyć zamknięta specjalizacja, z własną hierarchią. Asy fatygują się jedynie wtedy, gdy warto, nie wahając się na przykład przemierzyć Atlantyku na wystawę światową albo na igrzyska olimpijskie. Maigret stracił ich trochę z oczu. Szukał w pamięci. Nie brał tego zdarzenia tak tragicznie. Lekkość poranka w dalszym ciągu wpływała na jego nastrój i, paradoksalnie, miał pretensję do kobiety z zakupami. - Gdyby mnie przez cały czas nie popychała... Na platformy w autobusach nie powinno się wpuszczać kobiet... Zwłaszcza że tej nie usprawiedliwiało palenie... Był bardziej zirytowany niż rozgniewany. - Pójdzie pan rzucić okiem do archiwum? - Właśnie miałem zamiar to zrobić. Spędził tam prawie godzinę, studiując zdjęcia en face i z profilu większości złodziei Strona 6 kieszonkowych. Niektórych aresztował dwadzieścia pięć lat temu. Potem przewinęli się jeszcze dziesięć czy piętnaście razy przez jego gabinet, stając się prawie kumplami. - To znowu ty? - Trzeba jakoś żyć. Pan też jest tu ciągle, szefie. To już ładny szmat czasu, odkąd się znamy, prawda? Niektórzy byli dobrze ubrani, a inni, zwykłe łapserdaki, grasowali po bazarze z żelastwem, pchlim targu w Saint-Ouen lub w korytarzach metra. Żaden nie był podobny do młodzieńca z autobusu. Maigret wiedział z góry, że jego poszukiwania spełzną na niczym. Zawodowiec nie ma takiego zmęczonego, niespokojnego wyglądu. Pracuje tylko wtedy, gdy jest pewien, że nie zaczną mu drżeć ręce. Zresztą wszyscy znali twarz i sylwetkę Maigreta, chociażby dlatego, że czytali gazety. Wrócił do swojego gabinetu i napotkawszy znowu Janviera, wzruszył jedynie ramionami. - Nie znalazł pan? - Przysiągłbym, że to amator. Zastanawiam się nawet, czy minutę wcześniej wiedział, co zrobi. Musiał zapewne zobaczyć mój wystający portfel. Żona bez przerwy mi powtarza, że nie powinienem nosić go w tej kieszeni. Gdy autobus szarpnął i przez te cholerne ziemniaki o mało nie straciłem równowagi, wpadł na pomysł... Zmienił ton. - Co nowego dziś rano? - Lucas ma grypę. W bistro przy Porte d’Italie wykończyli Senegalczyka... - Nożem? - Oczywiście. Nikt nie jest w stanie opisać napastnika. Wszedł około pierwszej nad ranem, gdy właściciel miał już zamykać. Zrobił kilka kroków w stronę Senegalczyka, który pił strzemiennego, i uderzył tak szybko, że... Banalne. W końcu ktoś go wyda, może za miesiąc, a może za dwa lata. Maigret ruszył w stronę gabinetu dyrektora na codzienną naradę i postarał się nie wspominać tam o swojej przygodzie. Dzień zapowiadał się spokojnie. Papierzyska. Urzędowe dokumenty do podpisu. Rutyna. Wrócił na obiad i obserwował żonę, która nic nie mówiła o lekcji jazdy. Czuła się trochę tak, jakby wróciła do szkoły. Odczuwała przyjemność i nawet pewną dumę, ale też i zażenowanie. - Nie wjechałaś na chodnik? - Dlaczego mnie o to pytasz? Nabawisz mnie kompleksów... - Ależ nie. Będziesz doskonałym kierowcą i z niecierpliwością czekam, kiedy mnie zabierzesz nad Loarę... - Nie wcześniej niż za miesiąc. - Instruktor tak ci powiedział? Strona 7 - Egzaminatorzy robią się coraz bardziej wymagający i lepiej nie dać się oblać za pierwszym razem. Dzisiaj pojechaliśmy na zewnętrzne bulwary. Nigdy nie przypuszczałabym, że jest tam tak duży ruch, ani że ludzie tak szybko jeżdżą. Ma się wrażenie, że... No proszę! Jedli kurczaka, zapewne takiego jak u kobiety z autobusu. - O czym myślisz? - O moim złodzieju. - Aresztowałeś złodzieja? - Nie aresztowałem, ale uwolnił mnie od portfela. - Z odznaką? Też pomyślała o tym od razu. Poważny uszczerbek w budżecie. Co prawda, dostanie nową, na której nie będzie już widać miedzi. - Widziałeś go? - Tak jak ciebie. - Stary? - Młody. Amator. Wyglądał na... Mimowolnie Maigret coraz częściej o nim myślał. Twarz, zamiast zacierać się w pamięci, stawała się wyraźniejsza. Przypominał sobie szczegóły, o których nawet nie wiedział, że je zapamiętał, tak jak fakt, że nieznajomy miał gęste brwi tworzące nad oczami całkiem poziomą kreskę. - Rozpoznałbyś go? Zastanawiał się nad tym ponad dziesięć razy tego popołudnia, podnosząc głowę i spoglądając w okno, jak gdyby dręczył go jakiś problem. W tym zdarzeniu, w tej twarzy i w tej ucieczce było coś nienaturalnego, ale jeszcze nie wiedział co. Za każdym razem zdawało mu się, że zaraz przypomni sobie jeszcze jakiś drobiazg, że zacznie rozumieć, po czym wracał do swych zajęć. - Dobranoc, chłopcy... Wyszedł za pięć szósta, podczas gdy w sąsiednim pokoju pozostało z pół tuzina inspektorów. - Dobranoc, szefie... Poszli z żoną do kina. W szufladzie znalazł stary, brązowy portfel, za szeroki do tylnej kieszeni spodni. Musiał więc go włożyć do marynarki. - Gdybyś go nosił w tej kieszeni... Wrócili pod ramię, jak zwykle. Powietrze wciąż było ciepłe. Nawet zapach benzyny nie wydawał się taki nieprzyjemny tego wieczoru. Stanowił też część nadchodzącej wiosny, podobnie jak zapach na wpół roztopionego asfaltu jest częścią lata. Rano znów świeciło słońce i śniadanie zjadł przy otwartym oknie. - Zabawne - zauważył. - Są kobiety, które przemierzają pół Paryża autobusem, żeby zrobić Strona 8 zakupy... - Może z powodu „Teleksu konsumentów”... Spojrzał na żonę marszcząc brwi. - Co wieczór telewizja podaje, gdzie można dostać różne towary po korzystnych cenach... Nie pomyślał o tym. Jakie to proste. Stracił czas na zagadkę, którą żona rozwiązała w jednej chwili. - Dziękuję ci... - Czy to ci pomoże? - Przestanę się nad tym zastanawiać. Chwytając kapelusz dodał filozoficznie: - Nie myśli się o tym, o czym się chce... Na biurku czekała na niego korespondencja, z wielką kopertą na wierzchu stosu, na której patykowatymi literami było napisane jego nazwisko, tytuł i adres Quai des Orfèvres. Zrozumiał, zanim ją otworzył. Zwracano mu portfel. Kilka chwil później odkrył, że niczego w nim nie brakuje: ani odznaki, ani dokumentów, ani nawet pięćdziesięciu franków. Poza tym nic. Żadnej wiadomości. Żadnego wyjaśnienia. Poczuł się tym urażony. *** Było trochę po jedenastej, gdy rozległ się dzwonek telefonu. - Ktoś nalega, żeby porozmawiać z panem osobiście, ale odmawia podania nazwiska, panie komisarzu. Podobno spodziewa się pan tego telefonu i byłby pan wściekły, gdybym nie połączył. Co mam robić? - Połącz... I pocierając zapałkę, aby zapalić wygasłą fajkę, powiedział: - Halo! Słucham? Odpowiedziała mu cisza i Maigret mógłby sądzić, że połączenie zostało przerwane, gdyby po drugiej stronie nie słyszał czyjegoś oddechu. - Halo... - powtórzył. Znów cisza, aż w końcu: - To ja... Męski głos, nawet dosyć niski, ale akcent mógłby być akcentem dziecka, które waha się, czy przyznać do psoty. - Mój portfel? - Tak. - Nie wiedział pan, kim jestem? - Oczywiście. Inaczej... - Dlaczego pan do mnie dzwoni? Strona 9 - Bo muszę się z panem zobaczyć... - Proszę przyjść do biura. - Nie. Nie chcę iść na Quai des Orfèvres. - Znają tam pana? - Moja noga jeszcze nigdy tam nie postała. - Czego się pan boi? W anonimowym głosie czuło się strach. - W charakterze prywatnym... - Co w charakterze prywatnym? - Chciałem się z panem spotkać. To rozwiązanie przyszło mi do głowy, gdy przeczytałem pańskie nazwisko na odznace. - Dlaczego ukradł mi pan portfel? - Bo potrzebowałem pieniędzy. - A teraz? - Rozmyśliłem się. Nie jestem jeszcze tego pewien. Byłoby lepiej, gdyby przyszedł pan możliwie jak najszybciej, zanim zmienię zdanie... Było coś sztucznego w tej rozmowie i w tym głosie, a jednak Maigret podchodził do sprawy z powagą. - Gdzie pan jest? - Przyjdzie pan? - Tak. - Sam? - Zależy panu, żebym był sam? - Nasza rozmowa musi pozostać między nami. Czy może mi pan to obiecać? - To zależy. - Od czego? - Od tego, co mi pan powie. Znowu cisza, jakby głębsza niż na początku. - Chciałbym, żeby dał mi pan szansę. Proszę zauważyć, że to ja do pana dzwonię. Pan mnie nie zna. Nie ma pan żadnej możliwości, żeby mnie odnaleźć. Jeśli pan nie przyjdzie, nigdy się pan nie dowie, kim jestem. To zasługuje przecież z pana strony na... Nie znajdował odpowiedniego słowa. - Obietnicę - podsunął mu Maigret. - Proszę zaczekać. Za chwilę, gdy już z panem porozmawiam, zostawi mi pan pięć minut, abym mógł zniknąć, jeśli pana o to poproszę... - Nie mogę podejmować zobowiązań, dopóki nie dowiem się czegoś więcej. Jestem oficerem Strona 10 Policji Kryminalnej... - Jeżeli mi pan uwierzy, wszystko potoczy się samo. Jeśli nie albo jeśli będzie pan miał wątpliwości, to proszę tylko spojrzeć w inną stronę, żebym miał czas wyjść. Potem będzie pan mógł zaalarmować swoich ludzi... - Gdzie pan jest? - Zgadza się pan? - Jestem skłonny spotkać się z panem. - Przyjmując moje warunki? - Będę sam. - Ale niczego pan nie obiecuje? - Nie. Nie mógł postąpić inaczej i z pewnym niepokojem czekał na reakcję rozmówcy, który znajdował się w kabinie telefonicznej albo w kawiarni, gdyż w tle słychać było jakieś odgłosy. - Decyduje się pan? - spytał zniecierpliwiony Maigret. - W mojej sytuacji!... To, co piszą o panu gazety, wzbudzałoby raczej zaufanie. Czy te opowieści są prawdziwe? - Jakie opowieści? - Że jest pan zdolny zrozumieć sprawy, których na ogół policja i sędziowie nie rozumieją, i że nawet w niektórych przypadkach... - Co nawet? - Może niepotrzebnie tyle mówię. Sam już nie wiem. Czy zdarzyło się panu przymknąć na coś oczy? Maigret wolał nie odpowiadać. - Gdzie pan jest? - Daleko od siedziby Policji Kryminalnej. Jeżeli powiem panu od razu, będzie pan miał czas, żeby kazać mnie zatrzymać inspektorom z dzielnicy. Jeden szybki telefon, a mój rysopis przecież pan ma... - Skąd pan wie, że pana widziałem? - Odwróciłem się. Nasze spojrzenia się spotkały. Dobrze pan o tym wie. Bardzo się bałem. - Z powodu portfela? - Nie tylko. Proszę posłuchać. Niech pana zawiozą do baru „Metro”, na rogu bulwaru Grenelle i ulicy La-Motte-Picquet. Zajmie to panu mniej więcej pół godziny. Zawołam pana, nie będę daleko i natychmiast dołączę. Maigret otworzył usta, ale jego rozmówca już odłożył słuchawkę. Komisarz był tym równie zaintrygowany, jak zirytowany, ponieważ po raz pierwszy jakiś nieznajomy rozporządzał nim tak bezceremonialnie, żeby nie powiedzieć cynicznie. Strona 11 A jednak nie potrafił mieć o to pretensji. Podczas tej luźnej rozmowy wyczuwał niepokój, chęć doprowadzenia do zadowalającego rozwiązania, potrzebę znalezienia się twarzą w twarz z komisarzem, który w oczach nieznajomego jawił się jako jedyny możliwy wybawca. Przecież ukradł mu portfel, nie wiedząc, kim jest! - Janvier! Masz wóz na dole? Musisz mnie zawieźć do dzielnicy Grenelle. Janvier spojrzał zdziwiony, gdyż żadna z bieżących spraw nie łączyła się z tą dzielnicą. - Prywatne spotkanie z facetem, który zwinął mi portfel. - Odnalazł go pan? - Portfel tak, w porannej poczcie. - A odznaka? Byłbym zdziwiony, bo to coś takiego, co każdy chciałby zachować na pamiątkę. - Była tam odznaka, dokumenty i pieniądze... - Czy chodziło o żart? - Nie. Przeciwnie. Mam wrażenie, że to coś bardzo poważnego. Złodziej właśnie dzwonił, żeby mi oznajmić, że na mnie czeka. - Czy mam panu towarzyszyć? - Do bulwaru Grenelle. Potem znikniesz, gdyż on pragnie zobaczyć się tylko ze mną. Jechali wzdłuż brzegu, aż do mostu Bir-Hakeim, i milczący Maigret ograniczał się do spoglądania na płynącą Sekwanę. Wszędzie trwały prace, wznosiły się przeszkody i rusztowania, tak jak w roku jego przyjazdu do Paryża. W sumie wszystko zaczynało się na nowo co dziesięć czy piętnaście lat. Zawsze wtedy, gdy Paryż czuł, że się dusi. - Gdzie mam pana wysadzić? - Tutaj. Znajdowali się na rogu bulwaru Grenelle i ulicy Świętego Karola. - Czy mam poczekać? - Zaczekaj pół godziny. Jeśli nie będzie mnie z powrotem, wróć do biura albo idź na obiad. Janvier też był zaintrygowany i ciekawym wzrokiem śledził sylwetkę oddalającego się komisarza. Słońce świeciło z całej mocy. Ale podmuchy wiatru były raz ciepłe, a raz chłodniejsze, jak gdyby niecałe powietrze miało dosyć czasu, żeby nabrać wiosennej temperatury. Mała dziewczynka sprzedawała fiołki przed jedną z restauracji. Maigret zauważył z oddali narożny bar, nad którym wznosił się napis „Metro”, zapalający się z pewnością wieczorem. Było to miejsce nijakie, bez wyrazu, jeden z licznych barów, do których wstępuje się, żeby kupić papierosy, wypić szklaneczkę przy kontuarze albo usiąść w oczekiwaniu na spotkanie. Ogarnął spojrzeniem pomieszczenie zawierające około dwudziestu stolików z obu stron baru, z których większość nie była zajęta. Strona 12 Oczywiście wczorajszego złodzieja nie zobaczył, więc poszedł usiąść w głębi, obok okna. Zamówił kufel beczkowego piwa. Mimowolnie pilnował drzwi i ludzi, którzy się do nich zbliżali, popychali je i podchodzili do kasy, za którą na półkach piętrzyły się papierosy. Właśnie zaczynał się zastanawiać, czy nie okazał się naiwny, gdy rozpoznał na chodniku znajomą sylwetkę, a potem twarz. Mężczyzna nie patrzył w jego stronę, rzucił się prosto do miedzianego baru, o który oparł się łokciami i zamówił: - Jeden rum... Był podniecony. Bez ustanku niespokojnie poruszał rękami. Nie śmiał się odwrócić i niecierpliwie czekał, żeby go obsłużono, jakby pilnie potrzebował alkoholu. Chwytając kieliszek, dał znak kelnerowi, żeby nie odstawiał butelki na miejsce. - To samo... Dopiero teraz odwrócił się do Maigreta. Wiedział już przed wejściem, gdzie usiadł komisarz. Musiał go śledzić z zewnątrz albo przez okno pobliskiego domu. Wyglądał jakby przepraszał, że nie może postąpić inaczej, ale zaraz podejdzie. Drżącymi wciąż rękami odliczył drobne monety i położył je na kontuarze. Wreszcie podszedł, chwycił krzesło i opadł na nie. - Ma pan papierosy? - Nie. Palę tylko... - Fajkę, wiem. Już nie mam papierosów ani pieniędzy, żeby je kupić. - Kelner! Paczkę... Co pan woli? - Gauloises. - Paczkę gauloisesów i kieliszek rumu. - Nie chcę rumu. Zbiera mi się na wymioty... - Piwo? - Nie wiem. Nic rano nie jadłem ani... - Kanapkę? Na kontuarze znajdowało się kilka pełnych tac. - Nie od razu. Ściska mnie w piersiach. Pan nie może zrozumieć... Był dość dobrze ubrany - w szare flanelowe spodnie i sportową marynarkę w szkocką kratę. Jak wielu młodych, nie nosił krawata, lecz sweter z golfem. - Nie wiem, czy jest pan naprawdę taki, jak się o panu... Nie patrzył na Maigreta, tylko co chwila rzucał mu szybkie spojrzenia, a potem znowu wlepiał wzrok w podłogę. Śledzenie bezustannego ruchu jego długich i szczupłych palców było męczące. - Nie zdziwił się pan, dostając z powrotem portfel? Strona 13 - Po trzydziestu latach w policji kryminalnej tak łatwo się nie dziwimy. - I że znalazł pan w nim pieniądze? - Bardzo ich pan potrzebował, prawda? - Tak. - Ile zostało panu w kieszeni? - Dziesięć franków... - Gdzie spał pan ostatniej nocy? - Nie kładłem się. Nie jadłem również. Piłem za te dziesięć franków. Widział pan przecież, jak wydaję resztę bilonu. Nawet nie miałem za co się upić... - Jednak mieszka pan w Paryżu - zauważył Maigret. - Skąd pan to wie? - I nawet w tej dzielnicy. Nie mieli bezpośrednich sąsiadów i poprzestawali na mówieniu półgłosem. Słychać było, jak drzwi wejściowe ciągle otwierają się i zamykają. Proszono prawie zawsze to samo - o tytoń lub zapałki. - Jednak nie wrócił pan do siebie... Mężczyzna zamilkł na chwilę, tak jak przy telefonie. Był blady i wyczerpany. Wyczuwało się, że robi beznadziejny wysiłek, żeby zareagować i pełen podejrzliwości próbuje przewidzieć pułapki, które można było na niego zastawić. - Tak właśnie myślałem... - wymamrotał w końcu. - Co pan myślał? - Że pan zgadnie... że odgadnie pan mniej lub bardziej prawidłowo... i że jak raz wpadnę w tryby... - Proszę dalej... Nagle rozgniewał się i podniósł głos, zapominając, że obaj znajdują się w miejscu publicznym. - I że jak już raz wpadnę w tryby, to będę skończony! Spojrzał na drzwi, które właśnie się otworzyły, i komisarz przez chwilę pomyślał, że znów się wymknie. Zapewne odczuwał taką pokusę. W jego ciemnych źrenicach pojawił się przelotny błysk. Potem wyciągnął rękę po szklankę piwa, którą opróżnił jednym haustem, wpatrując się ponad nią w swojego rozmówcę, jakby chciał go ocenić. - Teraz lepiej? - Jeszcze nie wiem. - Wróćmy do portfela. - Dlaczego? - Ponieważ to zdecydowało, że pan do mnie zadzwonił. Strona 14 - I tak nie było tego dosyć. - Nie było dosyć pieniędzy? Na co? - Żeby zwiać... Żeby wyjechać byle gdzie, do Belgii albo do Hiszpanii... Po czym, na nowo nieufny, spytał: - Przyszedł pan sam? - Nie umiem prowadzić. Przywiózł mnie jeden z moich inspektorów i czeka na rogu ulicy Świętego Karola. Mężczyzna podniósł gwałtownie głowę. - Ustalił pan moją tożsamość? - Nie. Nie mamy pańskiego zdjęcia w naszych aktach. - Przyznaje pan, że go szukał? - Oczywiście. - Dlaczego? - Z powodu mojego portfela, a zwłaszcza odznaki. - Dlaczego zatrzymał się pan właśnie na rogu ulicy Świętego Karola? - Bo to o dwa kroki stąd i przejeżdżaliśmy tamtędy. - Nie dostał pan raportu? - Na jaki temat? - Nic się nie wydarzyło na ulicy Świętego Karola? Maigret z trudem śledził kolejne zmiany wyrazu twarzy młodego człowieka. Rzadko widział kogoś tak niespokojnego, tak umęczonego, czepiającego się uparcie, Bóg raczy wiedzieć jakiej, nadziei. Bał się! To było oczywiste! Ale czego? - Komisariat pana nie zaalarmował? - Nie. - Przysięga pan? - Przysięgam tylko przed ławą przysięgłych. Wydawało się, że jego spojrzenie chciało przeniknąć komisarza na wskroś. - Jak pan sądzi, dlaczego prosiłem pana o przyjście? - Ponieważ potrzebuje mnie pan. - Z jakiego powodu? - Gdyż jest pan w opałach i nie wie, jak się z nich wydostać. - To nieprawda. Głos był stanowczy. Nieznajomy podniósł głowę, jakby mu ulżyło. - To nie ja wpakowałem się w tarapaty i nie zawaham się tego przysiąc przed sądem przysięgłych. Jestem niewinny, słyszy pan? Strona 15 - Nie tak głośno. Rzucił okiem wokół siebie. Młoda kobieta przesunęła szminką po wargach, spoglądając w lusterko, potem odwróciła się w stronę ulicy z nadzieją, że pojawi się ten, na którego czekała. Dwaj mężczyźni w średnim wieku, nachyleni nad stolikiem, wymieniali uwagi prawie szeptem i po kilku słowach, które Maigret raczej odgadł, niż usłyszał, zrozumiał, że chodzi o wyścigi. - Proszę mi powiedzieć, kim pan jest i dlaczego twierdzi pan, że jest niewinny... - Nie tutaj. Za chwilę. - Gdzie? - U mnie. Czy mogę zamówić jeszcze jedno piwo? Będę w stanie zaraz panu zwrócić, chyba że... - Chyba że co? - Że jej torebka... No więc... Piwo? - Kelner! Dwa piwa... I proszę mi powiedzieć, ile jestem winien? Młody człowiek wytarł czoło dosyć jeszcze czystą chusteczką. - Dwadzieścia cztery lata? - spytał komisarz. - Dwadzieścia pięć. - Od dawna jest pan w Paryżu? - Pięć lat. - Żonaty? Unikał pytań zbyt osobistych, zbyt natarczywych. - Byłem... Dlaczego pan o to pyta? - Nie nosi pan obrączki. - Dlatego, że gdy się żeniłem, nie byłem dosyć bogaty. Zapalił drugiego papierosa. - Właściwie wszystkie środki ostrożności, które przedsięwziąłem, nic nie dadzą. - Jakie środki? - Dotyczące pana. Cokolwiek zrobię, ma mnie pan w ręku. Nawet jeśli spróbowałbym wymknąć się panu, teraz, gdy mi się pan przyjrzał i gdy pan wie, że jestem z tej dzielnicy... Uśmiechnął się gorzko z ironią, którą kierował do siebie samego. - Zawsze chcę przedobrzyć. Czy pański inspektor, ten z samochodu, jest ciągle na ulicy Świętego Karola? Maigret spojrzał na zegar elektryczny. Wskazywał za trzy dwunastą. - Albo przed chwilą odjechał, albo odjedzie, ponieważ prosiłem, żeby poczekał na mnie pół godziny, a potem, jeżeli nie wrócę, poszedł na obiad. - To już nieważne, prawda? Maigret nic nie odpowiedział i gdy jego towarzysz wstał, poszedł za nim. Skierowali się obaj w stronę ulicy Świętego Karola, na rogu której wznosił się duży nowoczesny budynek. Przeszli Strona 16 na drugą stronę przejściem dla pieszych i zagłębili się w ulicę. Mężczyzna zatrzymał się na środku chodnika. Otwarta brama umożliwiała wstęp na podwórko wielkiej kamienicy przy bulwarze Grenelle. Pod jednym ze sklepień widać było motorowery i wózki dziecięce. - To tutaj pan mieszka? - Proszę posłuchać, komisarzu... Był bledszy i jeszcze bardziej zdenerwowany niż poprzednio. - Czy kiedyś już zaufał pan komuś, gdy wszystkie dowody przemawiały przeciwko niemu? - Zdarzało się. - Co pan o mnie myśli? - Że jest pan dosyć skomplikowany i że brak mi zbyt wielu elementów, żeby pana osądzić. - Czy będzie mnie pan osądzał? - Nie to chciałem powiedzieć. Powiedzmy, żeby wyrobić sobie opinię. - Czy wyglądam na kanalię? - Na pewno nie. - Na człowieka zdolnego do... Nie... Chodźmy... lepiej skończyć z tym natychmiast. Wciągnął Maigreta na podwórko i zaprowadził w kierunku lewego skrzydła budynków, gdzie na parterze widać było szereg drzwi. - Nazywają to kawalerkami... - wymamrotał nieznajomy. Wyciągnął klucz z kieszeni. - Zmusi mnie pan, żebym wszedł pierwszy... Zrobię to, bez względu na to, ile miałoby mnie to kosztować... Jeżeli zemdleję... Pchnął dębowe lakierowane drzwi. Prowadziły do maleńkiego przedpokoju. Otwarte po prawej ukazywały łazienkę z tak zwaną krótką, siedzącą wanną. Panował tam bałagan. Po posadzce walały się ręczniki. - Proszę otworzyć, dobrze? Młody mężczyzna wskazał Maigretowi drugie, zamknięte drzwi, które znajdowały się przed nimi. Komisarz zrobił to, o co go proszono. Mężczyzna nie uciekł. Chociaż, mimo otwartego okna, odór był odrażający. Obok tapczanu, zamienianego na noc w łóżko, rozciągnięte na marokańskim dywanie w różnokolorowe wzory, leżało ciało kobiety, a wokół niego krążyły niebieskie, brzęczące muchy. Strona 17 II - Ma pan telefon? Było to pytanie, które Maigret zadał odruchowo, gdyż widział aparat na środku pokoju, mniej więcej o metr od ciała. - Błagam pana - wyszeptał jego towarzysz, opierając się o futrynę drzwi. Wyczuwało się, że jest u kresu sił. Komisarz też nie miał nic przeciw opuszczeniu pokoju, gdzie odór śmierci był nie do zniesienia. Popchnął młodzieńca na zewnątrz i zamknął drzwi. Chwilę trwało, zanim wrócił do rzeczywistości. Dzieci wracały ze szkoły, wymachując teczkami. Większość okien w wielkim budynku była otwarta. Słychać było równocześnie kilka stacji radiowych, głosy, muzykę, kobiety wołające mężów lub synów. Na pierwszym piętrze kanarek podskakiwał w swojej klatce, gdzie indziej suszyła się bielizna. - Będzie pan wymiotował? Potrząsnął głową na znak, że nie, ale nie śmiał jeszcze otworzyć ust. Rękoma trzymał się za klatkę piersiową. Twarz miał bladą. Sądząc po niemal konwulsyjnych ruchach palców i drżeniu warg, był na skraju załamania nerwowego. - Proszę się nie spieszyć... Niech pan nic nie mówi... Czy chce pan, żebyśmy poszli napić się czegoś do kawiarni na rogu?... Ten sam gest odmowy. - To pańska żona, prawda? Jego oczy mówiły, że tak. Otworzył w końcu usta, aby przełknąć łyk powietrza, co udało mu się dopiero po dłuższej chwili, jak gdyby nerwy miał zawiązane na supły. - Czy był pan tu, gdy to się stało? - Nie... Zdołał jednak wyszeptać tę sylabę. - Kiedy widział ją pan po raz ostatni? - Przedwczoraj... W środę... - Rano? Wieczorem? - Późnym wieczorem... Szli jak automaty przez wielkie nasłonecznione podwórko, wokół którego we wszystkich pomieszczeniach budynku ludzie wiedli swoje codzienne życie. Większość właśnie siadała do stołu albo miała niebawem to uczynić. Słychać było strzępy zdań: - Umyłeś ręce? - Uwaga... To bardzo gorące... Strona 18 W wiosennym powietrzu można było czasem rozróżnić kuchenne zapachy, zwłaszcza zapach gotowanych porów. - Czy wie pan, w jaki sposób zmarła? Młody mężczyzna uczynił tylko gest potwierdzenia, ponieważ znowu brakowało mu tchu. - Gdy wróciłem... - Chwileczkę... Opuścił pan mieszkanie w środę późnym wieczorem... Niech się pan nie zatrzymuje... Stanie w miejscu nic panu nie da... Około której? - Jedenastej... - Czy żona żyła? Zostawił ją pan w szlafroku? - Jeszcze się nie rozebrała... - Pracuje pan w nocy? - Musiałem gdzieś zdobyć pieniądze... Koniecznie ich potrzebowaliśmy... Szli obaj, zerkając odruchowo na otwarte okna, skąd ludzie spoglądali na nich, zastanawiając się zapewne, dlaczego tak spacerują w tę i z powrotem. - Dokąd pan szedł szukać pieniędzy? - Do przyjaciół... Wszędzie po trochu... - Nie dostał pan? - Nie... - Czy jacyś przyjaciele widzieli pana? - W Vieux-Pressoir, tak... Zostało mi ze trzydzieści franków w kieszeni... Wstępowałem do rozmaitych miejsc, w których miałem szansę spotkać kolegów... - Pieszo? - Samochodem... Zostawiłem go dopiero na rogu ulic Franciszka I i Marbeuf, gdy zabrakło mi benzyny... - Co robił pan potem? - Spacerowałem... Maigret miał przed sobą wyczerpanego, nadwrażliwego chłopca, z nerwami na wierzchu. - Jak długo nic pan nie jadł? - Wczoraj zjadłem dwa jajka na twardo w pewnym bistro... - Chodźmy... - Nie jestem głodny... Jeżeli ma pan zamiar zabrać mnie na obiad, to z góry pana uprzedzam, że... Nie słuchając go, Maigret ruszył w stronę bulwaru Grenelle i wszedł do małej restauracji, gdzie było kilka wolnych stolików. - Dwa steki i frytki - zamówił. Nie był głodny, ale ten człowiek potrzebował pożywienia. Strona 19 - Jak się pan nazywa? - Ricain... François Ricain... Niektórzy nazywają mnie Francis... Właśnie moja żona... - Proszę posłuchać, Ricain... Muszę wykonać dwa lub trzy telefony... - Żeby wezwać kolegów? - Muszę przede wszystkim uprzedzić dzielnicowego komisarza policji, a potem powiadomić prokuraturę... Obiecuje pan, że się stąd nie ruszy? - A dokąd miałbym pójść? - odparł z goryczą Ricain. - I tak mnie pan aresztuje i wsadzi do więzienia... Nie zniosę tego... Wolałbym... Nie dokończył, ale łatwo było zrozumieć, o czym myśli. - Kelner, pół butelki czerwonego bordeaux... Maigret podszedł do kasy, aby wziąć żetony. Jak się tego spodziewał, komisarz dzielnicowy wyszedł na obiad. - Czy chce pan, żebym go natychmiast zawiadomił? - O której ma wrócić? - Koło drugiej... - Proszę mu powiedzieć, że będę na niego czekał piętnaście po drugiej na ulicy Świętego Karola, przed bramą kamienicy na rogu bulwaru Grenelle... W prokuraturze dotarł jedynie do jakiegoś urzędnika niższego szczebla. - Wydaje się, że na ulicy Świętego Karola została popełniona zbrodnia... Proszę zanotować adres... Gdy wróci któryś z zastępców, proszę mu powiedzieć, że o drugiej piętnaście będę przed bramą... Na koniec zatelefonował do siedziby Policji Kryminalnej, gdzie zgłosił się Lapointe. - Czy mógłbyś przyjść za godzinę na ulicę Świętego Karola? Uprzedź koniecznie laboratorium. Niech będą około drugiej pod tym samym adresem... i zabiorą co trzeba do dezynfekcji pokoju, w którym panuje taki odór spowodowany rozkładem zwłok, że nie można wejść... Zawiadom również lekarza sądowego... Nie wiem, kto ma dzisiaj dyżur... Do zobaczenia niebawem... Usiadł z powrotem naprzeciw Ricaina, który nie poruszył się i spoglądał wokół siebie, jakby nie mogąc uwierzyć, że to na co patrzy jest rzeczywiste. Restauracja była skromna. Większość klientów pracowała w tej samej dzielnicy i jadła samotnie, przeglądając gazety. Podano befsztyki i dosyć chrupiące frytki. - Co teraz będzie? - spytał młody mężczyzna, chwytając odruchowo widelec. - Zaalarmował pan wszystkich? Zacznie się wielki cyrk? - Nie przed drugą... Do tej pory mamy czas, żeby porozmawiać... - Ja nic nie wiem... - Zawsze się myśli, że się nic nie wie... Strona 20 Nie należało go poganiać. Po chwili, gdy Maigret podniósł do ust kawałek mięsa, Francis Ricain zaczął bezwiednie kroić swój befsztyk. Wcześniej oznajmił, że nie będzie zdolny do jedzenia. Tymczasem nie tylko jadł, ale i pił. Kilka minut później komisarz musiał zamówić drugie pół butelki. - Nie potrafi pan jednak zrozumieć... - Ze wszystkich zdań, które ludzie wypowiadają, to słyszałem w mojej karierze najczęściej... Tymczasem przynajmniej dziewięć razy na dziesięć rozumiałem... - Wiem... Będzie pan ze mnie wszystko wyciągał... - Więc jest coś do wyciągania? - Proszę nie żartować... Widział pan, tak jak ja... - Z tą różnicą, że pan oglądał już raz ten widok. Zgadza się? - Oczywiście. - Kiedy? - Wczoraj, około czwartej nad ranem. - Chwileczkę, niech uporządkuję myśli. Przedwczoraj, to znaczy w środę, opuścił pan swoje mieszkanie około jedenastej wieczorem, zostawiając w nim żonę... - Sophie nalegała, żeby iść ze mną. Zmusiłem ją do pozostania, gdyż nie lubię dopraszać się o pieniądze w jej obecności. Wyglądałoby tak, jakbym się nią posługiwał... - Dobrze. Pojechał pan samochodem. Jaki to samochód? - Triumph z odkrywanym dachem. - Jeżeli aż tak pilnie potrzebował pan pieniędzy, dlaczego go pan nie sprzedał? - Gdyż nie dano by mi za niego nawet stu franków. Ta stara gablota, kupiona okazyjnie, przeszła przez wiele rąk. Ledwo się trzyma na tych swoich czterech kółkach... - Szukał pan przyjaciół mogących pożyczyć panu pieniądze i nie znalazł pan nikogo? - Ci, których znalazłem, byli prawie tak samo spłukani jak ja... - Wrócił pan na piechotę, o czwartej nad ranem. Zapukał pan? - Nie. Otworzyłem drzwi kluczem... - Pił pan? - Tak, kilka kieliszków. W nocy większość ludzi, z którymi przestaję, przebywa w barach lub w kabaretach... - Był pan pijany? - Nie aż tak... - Załamany? - Nie wiedziałem już, co począć... - Czy pańska żona miała pieniądze? - Nie więcej niż ja... Musiało jej zostać w torebce ze dwadzieścia lub trzydzieści franków... - Proszę mówić dalej... Kelner! Jeszcze raz frytki...