Sigrid Undset - Olaf syn Auduna - Tom 1
Szczegóły | |
---|---|
Tytuł | Sigrid Undset - Olaf syn Auduna - Tom 1 |
Rozszerzenie: |
Sigrid Undset - Olaf syn Auduna - Tom 1 PDF Ebook podgląd online:
Pobierz PDF
Zobacz podgląd Sigrid Undset - Olaf syn Auduna - Tom 1 pdf poniżej lub pobierz na swoje urządzenie za darmo bez rejestracji. Sigrid Undset - Olaf syn Auduna - Tom 1 Ebook podgląd za darmo w formacie PDF tylko na PDF-X.PL. Niektóre ebooki są ściśle chronione prawem autorskim i rozpowszechnianie ich jest zabronione, więc w takich wypadkach zamiast podglądu możesz jedynie przeczytać informacje, detale, opinie oraz sprawdzić okładkę.
Sigrid Undset - Olaf syn Auduna - Tom 1 Ebook transkrypt - 20 pierwszych stron:
Strona 1
Strona 2
SIGRID UNDSET
Olaf syn Auduna
Z niemieckiego tłumaczenia przełożyła Wanda Kragen
INSTYTUT WYDAWNICZY PAX
1970
Strona 3
TOM 1
Strona 4
CZĘŚĆ PIERWSZA
OLAF SYN AUDUNA
ŻENI SIĘ
Strona 5
1
Synami Steinfinna zwano ród żyjący w gminach dokoła jeziora Mjös
wtedy, kiedy w Norwegii panowali synowie Haralda Gille[1]. W owej
epoce mężowie tego rodu zamieszkiwali wielkie dwory rozrzucone w
każdej parafii nad brzegami jeziora.
W czasach zamętu, który ogarnął kraj[2], synowie Steinfinna myśleli
przede wszystkim o tym, by utrzymać swe włości i dwory nie naruszone i
całe; byli zaś tak potężni, że przeważnie im się to udawało, niezależnie od
tego, czy Oplandią rządzili Birkebejnowie, czy też ktoś z ich przeciwników.
Zdawali się nie troszczyć zbytnio o to, kto w końcu zostanie królem
Norwegii; kilku mężów tego rodu poszło jednak za królem Magnusem,
synem Erlinga, a następnie za Sigurdem, wychowankiem Markusa, i byli
im wierni; Sverre zaś i jego ród nie popierali synów Steinfinna bardziej,
[1] …Panowali synowie Haralda Gille – Harald Gille panował w latach 1130-
1136, jego synowie, Sigurd i Oistein, w latach 1137-1157.
[2] W czasach zamętu, który ogarnął kraj… – za panowania Magnusa,
syna Erlinga (1161-1180), wybucha w 1177 r. powstanie ludowe partii
Birkebejnów walczących o ograniczenie przywilejów możnowładztwa
świeckiego i duchownego. W 1180 r. przywódca Birkebejnów, Sverre,
pozbawia tronu Magnusa i sam ogłasza się królem. Za jego panowania
(1180-1202) walki trwają nadal. Po śmierci Magnusa (1184) zwolennicy
dynastii Ynglingów, nie bez racji – jak się zdaje – kwestionujący prawa do
tronu Sverrego, gromadzą się przy wspomnianym w tekście Sigurdzie.
W 1196 r. powstaje klerykalno-konserwatywna partia Baglerów, która
podejmuje walkę ze Sverrem. Za panowania Haakona, syna Sverrego
(1202-1204), i Ingego, syna Baarda (1204-1217), przewaga Birkebejnów
maleje. W 1208 r. zawarta zostaje ugoda z Baglerami. Za panowania
Haakona Starego (1217-1263) wojna wybucha na nowo i kończy się
ostatecznie w 1240 r., kiedy ginie król Skule, ostatni groźny przeciwnik
dynastii Sverrego.
Strona 6
aniżeli musieli. Tore, starszy syn Steinfinna na Hov, oraz jego synowie
przystali do króla Skulego[3], ale potem, gdy w kraju zapanował znów
spokój, pojednali się z królem Haakonem[4].
Od tego czasu jednak powaga rodu nieco podupadła. Spokojniej było
teraz w gminach, a prawo i ustawy odzyskały znów znaczenie. Największą
władzę zdobyli obecnie ci mężowie, którzy byli pełnomocnikami króla
albo należeli do jego drużyny i cieszyli się zaufaniem władcy. Synowie
Steinfinna natomiast siedzieli w domu, na swoich włościach i zadowalali
się rządami we własnych dobrach.
Wciąż jeszcze był to ród majętny. Synowie Steinfinna, ostatni spośród
możnych Oplandii[5], posiadali niewolnych i nadal przyjmowali potomków
wyzwoleńców do służby lub jako dzierżawców. Powiadano w gminach, iż
są żądni władzy. Byli jednak na tyle rozsądni, że wybierali podwładnych
tak, by móc łatwo nimi kierować. Mężowie tego rodu nie uchodzili za
[3] …do króla Skulego… – jarl Skule, syn Baarda, brat wspomnianego wyżej
króla Ingego, połączył się z Birkebejnami w okresie ich największych
sukcesów i przez pewien czas (w okresie niepełnoletności Haakona,
syna Haakona, zwanego później Starym) był regentem państwa. Haakon
poślubił jego córkę Małgorzatę i nadał mu tytuł książęcy (hertug),
dawniej w Norwegii nie używany. Pragnąc jednak samemu zostać
królem Skule postanowił złożyć z tronu zięcia. Poparty przez szlachtę
prowincji północnych oraz wszystkich wrogów dynastii Sverrego odniósł
początkowo szereg świetnych zwycięstw i zdobył Oslo, ale ostatecznie
został pobity i zginął w Rein koło Nidaros (1240 r.).
[4] …z królem Haakonem – Haakon Stary, wnuk Sverrego, jeden z
największych królów norweskich. Przywrócił pokój wewnętrzny w
Norwegii i próbował odzyskać dla niej hegemonię morską w północnej
części Atlantyku i na Morzu Północnym. Podbił Islandię i Grenlandię,
popierał Szkotów w ich walce z Anglikami.
[5] Oplandia – wyżynna kraina w centrum południowej Norwegii (główne
miasto Lillehammer).
Strona 7
najmędrszych, ale w żadnym razie nie można ich było zwać głupcami;
okazali dosyć rozumu, kiedy chodziło o zachowanie majątku. Nie byli
również zbyt srogimi panami dla swych podwładnych, jeżeli tylko żaden
z nich się nie buntował.
Dwa lata przed śmiercią króla Haakona Starego[6] posłał Tore,
młodszy syn Torego na Hov, swego najmłodszego syna Steinfinna na
służbę do króla. Steinfinn liczył wówczas osiemnaście lat i był rosłym i
urodziwym młodzieńcem, ale zarówno jego, jak i jego krewnych, ludzie
poznawali po koniach i stroju, po broni i klejnotach. Gdyby jednak ubrać
młodego Steinfinna w chłopską siermięgę, niejednemu, co poprzedniego
wieczora zwał go przy piwie swoim przyjacielem i druhem, trudno byłoby
go poznać. Synowie Steinfinna byli przeważnie pięknymi mężczyznami,
ale podobni byli do całej gminy – tak mówiono. O tym zaś młodzieńcu
prawili towarzysze, że rozum ma wprawdzie niemały, ale o wiele mniejszy
aniżeli pychę.
Steinfinn przebywał teraz w Björgvin[7] i tam spotkał pewną dziewoję,
Ingebjörgę córkę Jona, która bawiła na królewskim dworze przy królowej
Ingebjördze. Ona i młodzieniec zapałali ku sobie wielką miłością.
Steinfinn wysłał więc swatów do jej ojca. Lecz Jon odparł, iż jego córka
jest już przyrzeczona Mattiasowi synowi Haralda, wiernemu i drogiemu
przyjacielowi młodego króla Magnusa. Steinfinn nie mógł pojąć, że ktoś
może poważnie odmówić jego konkurom. Powracał kilkakrotnie, uzyskał
nawet poparcie mężów stanu, a w końcu samej królowej Ingebjörgi.
Nic to nie pomogło, ponieważ Jon syn Paala nie chciał złamać danego
Mattiasowi słowa.
[6] Dwa lata przed śmiercią króla Haakona Starego… – a więc w 1261 r.
[7] Björgvin – Bergen, duże miasto portowe na zachodnim wybrzeżu
Norwegii.
Strona 8
Steinfinn towarzyszył królowi Haakonowi[8] w jego ostatniej
wyprawie za morze. W bitwie pod Largs[9] zdobył wielką sławę dzięki
swemu męstwu. A gdy król leżał chory w Kirkevaag, Steinfinn pełnił przy
nim nieraz nocą straż i uważał, że król okazywał mu wiele łaskawości.
Następnego lata Steinfinn przebywał znowu w Björgvin. Pewnego
ranka kilka panien z orszaku królowej, wracających z kaplicy klasztornej
na zamek królewski, spotkało po drodze Steinfinna i jego giermka; jechali
konno ulicą i prowadzili za wodze pięknego konia. Steinfinn twierdził, że
kupił go tego rana, tak jak go tu widzą – z damskim siodłem i uździenicą.
Powitał panny dwornie i wesoło, i jął je nakłaniać, by wypróbowały
konia. Udali się przeto wszyscy razem na łąkę i tam zabawiali się chwilę.
Kiedy jednak z kolei Ingebjörga córka Jona znalazła się na siodle,
Steinfinn oświadczył, że może jej pożyczyć konia, aby pojechała na
dwór królewski, i że on sam ją odprowadzi. I tyle tylko słyszano o tych
dwojgu, że przejechali Vors i udali się w góry. Wreszcie przybyli na Hov.
Tore był zrazu oburzony postępkiem syna, później jednak podarował mu
dwór Frettastein leżący na uboczu w leśnej gminie. Tam żył Steinfinn z
Ingebjörgą, jak gdyby byli prawnie zaślubieni, i gdy Ingebjörga następnej
wiosny powiła mu córkę, zaprosił najznamienitszych gości na chrzciny.
Nikt nie żądał od niego zadośćuczynienia ani za porwanie kobiety, ani za
ucieczkę z drużyny królewskiej. Mówiono, że zawdzięczał to królowej
Ingebjördze. W końcu udało się królowej pogodzić oboje młodych z
Jonem synem Paala; oddał on Steinfinnowi córkę za żonę i wyprawił
im gody weselne na królewskim dworze w Oslo, gdzie był wówczas
burgrabią.
[8] …towarzyszył królowi Haakonowi w jego ostatniej wyprawie za morze –
była to wyprawa do Szkocji.
[9] Largs – miejscowość w południowej Szkocji na zachód od Glasgow
(hrabstwo Ayr).
Strona 9
Ingebjörga spodziewała się wtedy trzeciego dziecka, lecz ani ona, ani
Steinfinn nie okazali Jonowi należnej pokory i nie podziękowali mu za
ojcowskie przebaczenie tak, jak by się godziło. Steinfinn darował swemu
świekrowi i krewnym żony kosztowne upominki; poza tym jednak i on, i
Ingebjörga dumni byli wielce i zachowywali się tak, jakby już przedtem
żyli ze sobą we czci i nie mieli potrzeby ukorzyć się, aby poprawić swoje
położenie. Na wesele zabrali starszą córeczkę, Ingunę. Steinfinn tańczył
z dziewczynką na ramieniu i pokazywał ją wszystkim. Miała trzy latka i
rodzice dumni byli ponad wszystko z pięknego dziecka.
Pierwszy syn, którego Ingebjörga urodziła wkrótce po weselu, zmarł
zaraz, po nim zaś wydała na świat nieżywe bliźniaki, chłopców. Wówczas
ugięli kolan przed Jonem synem Paala, i z serca prosili go o przebaczenie,
po czym Ingebjörga powiła dwóch żyjących synów. Z każdym rokiem
była urodziwsza. Ona i Steinfinn żyli ze sobą w miłości, prowadzili
dostatni dom, byli pogodni i zadowoleni.
Żył jednak pewien człowiek, o którym nikt nie myślał; Mattias
syn Haralda, narzeczony Ingebjörgi, któremu nie dochowała wiary. W
tym czasie gdy odbywało się wesele Steinfinna, wyjechał za granicę i
przebywał tam wiele lat. Mattias był mężczyzną odważnym, nieugiętym
i bardzo bogatym.
Siedem lat minęło już od ślubu Steinfinna i Ingebjörgi, ich córki,
Inguna i Tora, liczyły lat dziesięć i osiem, a synowie byli jeszcze maleńcy,
kiedy pewnej nocy Mattias syn Haralda wtargnął na Frettastein ze zbrojną
drużyną. Był to czas sianokosów i znaczna część służby dworskiej
przebywała poza domem; ludzi pozostałych we dworze zaskoczono we
śnie. Steinfinn obudził się dopiero wtedy, gdy go wyciągano z łoża, w
którym spał z żoną. Lato było tego roku upalne i ludzie kładli się nago.
Zupełnie nagi, jak go matka na świat wydała, stał Steinfinn skrępowany
obok własnego stołu pod strażą trzech ludzi.
Strona 10
Pani Ingebjörga broniła się jak dziki zwierz zębami i paznokciami,
kiedy Mattias otulił ją w koc, wyniósł z łoża i posadził sobie na kolanach.
Potem rzekł do Steinfinna:
– Teraz mógłbym wziąć odwet, na jaki zasłużyliście oboje; stałbyś przy
tym, Steinfinnie, związany i bezwolny i nie mógłbyś bronić żony, gdybym
chciał posiąść tę, która była przeznaczona mnie, a nie tobie. Lękam się
jednak pogwałcić prawo Boskie i bardziej baczę na cześć i obyczaj aniżeli
ty. Ukarzę cię więc w ten sposób, Steinfinnie, że otrzymasz z powrotem
twoją żonę nietkniętą z mojej łaski. A ty, moja Ingebjörgo, żyj nadal z
twoim małżonkiem i ostańcie oboje w szczęściu. Myślę, że po tej nocy
będziecie mi dziękowali, ilekroć obejmiecie się w rozkoszy i radości –
dodał i roześmiał się głośno.
Pocałował gospodynię i zaniósł ją z powrotem do łoża, a ludziom
swym powiedział, że odjeżdżają.
Steinfinn nie wyrzekł słowa przez cały ten czas: gdy zrozumiał, że nie
może się oswobodzić, stał cicho, ale twarz mu płonęła i nie spuszczał oka
z Mattiasa. Ów zbliżył się do niego.
– Czy nie masz na tyle rozumu, człowieku, by mi podziękować za
łaskę, jaką ci tej nocy wyświadczam? – zapytał drwiąco.
– Bądź pewien, że ci podziękuję – odparł Steinfinn – jeżeli tylko Bóg
mi dożyć pozwoli. – Mattias miał na sobie kaftan z długimi rozciętymi
rękawami, ozdobionymi na końcach chwastami. Teraz wziął taki chwast
do ręki i lekko smagnął nim Steinfinna po policzku, śmiejąc się głośno.
Nagle jednak zacisnął rękę i kułakiem uderzył związanego w twarz, tak że
krew pociekła Steinfinnowi z ust i nosa.
Potem wyszedł z izby ze swoimi ludźmi. Jedenastoletni Olaf syn
Auduna, wychowanek Steinfinna, przyskoczył natychmiast i przeciął
więzy swego opiekuna. Olafa i dzieci Steinfinna oraz ich niańki paru
ludzi z bandy Mattiasa wywlekło do przedsionka i tam ich trzymano,
Strona 11
podczas gdy Mattias rozprawiał się w izbie z niewierną narzeczoną i jej
małżonkiem.
Steinfinn chwycił oszczep i nago, tak jak stał, pognał za Mattiasem i
jego ludźmi, którzy wśród śmiechu i kpin zjeżdżali po stromym zboczu na
ukos przez pole. Cisnął oszczepem, lecz chybił. Tymczasem Olaf pobiegł
do izby czeladnej i do stajni i wypuścił zamkniętych tam ludzi; Steinfinn
zaś wrócił do izby, ubrał się tam i uzbroił.
Daremny jednak byłby pościg za Mattiasem na Frettastein bowiem
były w tym czasie zaledwie trzy konie pasące się niedaleko na pastwisku.
Mimo to Steinfinn natychmiast wybrał się w drogę, chciał udać się do
swego ojca i braci. Zbierając się rozmówił się w cztery oczy z żoną;
gdy był gotów do drogi, Ingebjörga odprowadziła go na dziedziniec. I
tutaj obwieścił Steinfinn wszystkim domownikom, że nie będzie spał
z żoną dopóty, dopóki nie zmyje hańby, tak aby żaden człowiek nie
mógł powiedzieć, iż posiada żonę z łaski Mattiasa. Po czym odjechał,
gospodyni zaś udała się do starej chaty stojącej poniżej na dziedzińcu i w
niej się zamknęła.
Wszyscy domownicy, mężczyźni i kobiety, zaczęli się teraz tłoczyć
do świetlicy, rozpytywać i badać. Wypytywali Olafa; siedział on na pół
odziany na brzegu łoża, na którym tuliły się do siebie płaczące córki
Steinfinna. Próbowali wywiedzieć się o zajściu od dziewczynek i mamki
najmłodszego syna Steinfinnowego. Lecz żadna z tych osób nie umiała
nic wyjaśnić, z wolna więc, zmęczeni wypytywaniem, rozeszli się.
Chłopak siedział w mrocznej izbie i nasłuchiwał gorzkiego łkania
Inguny. Potem wsunął się na posłanie i położył obok niej:
– Bądź pewna, Inguno, że twój ojciec pomści tę zniewagę, uczyni
to niechybnie. I ja także będę z nim, i pokażę, że jeśli nawet synowie
Steinfinna nie są jeszcze zdolni do noszenia broni, to ma on przynajmniej
zięcia.
Strona 12
Po raz pierwszy odważył się Olaf mówić całkiem jawnie o
zrękowinach, które swego czasu zawarto w imieniu jego i Inguny, kiedy
byli jeszcze małymi dziećmi. W pierwszym okresie, jego pobytu na
Frettastein zdarzało się nieraz, że ten lub tamten z czeladzi napomykał o
tym i drażnił dzieci owymi zaręczynami; Inguna wybuchała za każdym
razem gniewem. Kiedyś pobiegła nawet do ojca ze skargą, a Steinfinn
wpadł w złość i zakazał służbie mówić o tym – zakazał tak gwałtownie, że
niejeden pomyślał, iż Steinfinn żałuje swej umowy z ojcem Olafa.
Tej nocy jednak Inguna przyjęła słowa Olafa przypominające ich
zrękowiny w ten sposób, że przytuliła się mocniej do chłopca i szlochała
w jego ramionach, aż rękaw jego koszuli był zupełnie mokry od łez.
○○○
Od tej nocy życie na Frettastein biegło zupełnie inaczej niż dotychczas.
Ojciec i bracia Steinfinna radzili mu, aby wystąpił na drodze prawnej
przeciw Mattiasowi, lecz Steinfinn oświadczył, że sam chce wydać sąd,
ile warta jest jego cześć.
Tymczasem Mattias pociągnął natychmiast na swój dwór w okręgu
Borge.
Następnej zaś wiosny udał się z pielgrzymką za granicę. Skoro
dowiedziano się o tym, a nadto rozniosła się wieść, iż Steinfinn tak się
gryzie i martwi, że aż stał się odludkiem i nie chce mieszkać z żoną –
zaczęto różnie mówić o zemście, jaką Mattias zgotował niewiernej
narzeczonej. Aczkolwiek Mattias i jego ludzie nie inaczej przedstawiali
zajście, aniżeli mówiono o tym na Frettastein, to jednak im dalej pogłoski
rozchodziły się po kraju, tym gorzej miał się rzekomo Mattias obejść
Strona 13
ze Steinfinnem. Ułożono nawet piosenkę o tym wydarzeniu, a w niej
opisywano całe zajście tak, jak je sobie ludzie wyobrażali.
Pewnego wieczoru Steinfinn siedział ze swymi ludźmi w świetlicy i
pił – było to w trzy lata po najściu Mattiasa na dwór. Nagle rzucił pytanie,
czy jest wśród nich ktoś, kto zna tę piosenkę. Z początku wszyscy udawali,
że nic o niej nie wiedzą; kiedy jednak Steinfinn obiecał cenny podarunek
temu, kto mu ją zaśpiewa, okazało się, że zna ją cała służba. Steinfinn
wysłuchał piosenki do końca; chwilami tylko szczerzył zęby, jakby w
uśmiechu. Zaraz potem udał się na spoczynek wraz ze swym przyrodnim
bratem, Kolbeinem synem Torego, i ludzie słyszeli, że obaj aż do północy
leżeli bezsennie i omawiali tę sprawę.
Ów Kolbein był synem Torego na Hov i jego nałożnicy. Tore żył z nią
przed swym ożenkiem i zawsze pokładał większe nadzieje w dzieciach
z nią spłodzonych niż w potomkach pochodzących z prawego łoża.
Zapewnił Kolbeinowi dobry ożenek i dał mu dużą posiadłość w okolicy
Mjös. Kolbein nie przynosił z sobą szczęścia: był butny, porywczy,
niesprawiedliwy i miał wieczne zatargi ze swymi podwładnymi oraz z
własną rodziną. Nie miał też miru pośród ludzi, a przyjaźń między nim i
przyrodnimi braćmi była mierna; dopiero w swym nieszczęściu Steinfinn
zbliżył się do niego. Odtąd ci dwaj bracia trzymali się razem a Kolbein
zajął się Steinfinnem i jego sprawami. Prowadził je jednak tak samo jak
swoje własne i wywoływał wszędzie waśnie, nawet gdy działał w imieniu
brata.
Na pewno Kolbein nie chciał mu szkodzić. Kiedy Steinfinn w swej
bezradności oddał mu się całkowicie w ręce, Kolbein polubił go na swój
sposób. W czasach powodzenia Steinfinn był leniwy i żył beztrosko:
myślał raczej o tym, by żyć po pańsku, niż troszczył się o swe mienie.
Po napadzie Mattiasa przez pewien czas unikał zupełnie ludzi; potem
jednak za radą Kolbeina przyjął do służby całą gromadę parobków, ludzi
Strona 14
młodych, władających sprawnie bronią, szczególnie zaś takich, którzy
już przedtem służyli u wielmożów. Steinfinn sypiał z nimi w wielkiej
wspólnej świetlicy, towarzyszyli mu wszędzie, dokądkolwiek jechał; nie
umieli jednak ani nie chcieli przyłożyć ręki do żadnej pracy, owi ludzie
kosztowali więc go sporo, a korzyść z nich była nieznaczna.
Mimo to gospodarka na Frettastein rozwijała się dalej, bowiem
wiekowy Grim, starszy parobek, i jego siostra Dalla, dzieci niewolnego
u dziada Steinfinna, mieli na oku jedynie dobro młodego pana. Teraz
jednak, kiedy Steinfinn potrzebował koniecznie dochodów ze swych
dóbr leżących w sąsiednich gminach, nie chciał ani widzieć swoich
dzierżawców i zarządców, ani mówić z nimi. Kolbein zaś, który zamiast
niego załatwiał wszystkie sprawy, wywoływał tylko nie kończące się
niesnaski.
Ingebjörga córka Jona była dawniej dzielną gospodynią i to
wyrównywało po części rozrzutność męża i jego wielkopański sposób
bycia. Teraz jednak zamykała się ze swymi dziewkami w starej chacie, a
reszta czeladzi rzadko tylko ją widywała. Wciąż martwiła się i rozmyślała,
nie pytała nigdy, co się dzieje w domu i we dworze, ba, gniewała się
nawet, gdy ktoś przeszkadzał jej w ustawicznym rozmyślaniu. Nawet
wobec dzieci, które mieszkały wraz z nią w starym domu, była milcząca
i niewiele zwracała uwagi na to, co robią i czego potrzebują. A przecież
dawniej, w latach pomyślności, była dobrą i serdeczną matką, Steinfinn
zaś był czułym i wesołym ojcem, dumnym ze swych dorodnych i udanych
dzieci.
Dopóki synowie, Halvard i Jon, byli maleńcy, brała ich Ingebjörga
wprawdzie nieraz na kolana i huśtała opierając brodę o ich jasne główki,
ale i wówczas, smutna i zadumana, wpatrywała się w jeden punkt przed
siebie. Zaledwie jednak chłopcy nieco podrośli, sprzykrzyło im się
mieszkać ze smutną matką i jej dziewkami w starej izbie.
Strona 15
Młodsza córka Steinfinna, Tora, była miłym i ślicznym dzieckiem.
Rozumiała dobrze, że rodziców spotkało nieszczęście i że żyją w trosce i
zgryzocie. Dlatego starała się dogadzać im we wszystkim, była uprzejma
i kochająca. Nieraz gdy Steinfinn patrzył na nią, twarz jego rozjaśniała
się na chwilę. Tora była pulchna i drobna, o delikatnych kończynach. Od
najmłodszych lat miała w sobie dużo kobiecości. Twarz jej była owalna,
lecz pełna, oczy modre, proste włosy barwy dojrzałego zboża, splecione
w dwa grube warkocze spływały na ramiona. Ojciec głaskał ją po twarzy:
– Dobre z ciebie dziecko, Toro, niech cię Bóg błogosławi. Idź do
matki, Toro, usiądź przy niej i pociesz ją.
Tora szła do starej izby, siadała z wrzecionem lub jakąś robótką
obok smutnej matki i uważała się za stokrotnie wynagrodzoną, gdy
Ingebjörga mówiła w końcu: – Jesteś dobra, Toro, niech cię Bóg strzeże
przed wszelkim złem, moje dziecko. – Wówczas łzy tryskały z oczu Tory,
myślała o ciężkim losie rodziców i ze słusznym gniewem patrzyła na
siostrę, która nigdy nie miała na tyle wytrwałości, by spokojnie posiedzieć
przy matce; swym ciągłym wierceniem się niecierpliwiła ją tak, że w
końcu Ingebjörga sama wyprawiała ją z izby. Inguna beztrosko wybiegała
na dziedziniec i przyłączała się do zabaw i harców dzieci – był między
nimi Olaf i kilku jeszcze chłopaków, synów ludzi dworskich.
Inguna była pierworodnym dzieckiem Steinfinna i Ingebjörgi. Jako
mała dziewczynka była tak prześliczna, że wzbudzała ogólny zachwyt.
Teraz jednak – zdaniem ludzi – nie była ani w połowie tak urodziwa
jak siostra. Nie była również bardzo mądra i wymowna – ani lepsza,
ani gorsza od większości dzieci. Mimo to ludzie lubili ją nie mniej od
młodszej siostry, cichej i uroczej. Ludzie Steinfinna patrzyli na Torę
niemal z uwielbieniem, ale woleli, gdy Inguna przychodziła do nich do
świetlicy.
Ani na Frettastein, ani na żadnym z dworów sąsiednich nie było
Strona 16
dziewcząt w jej wieku, Inguna przebywała zatem zawsze z chłopakami.
Brała udział w ich zabawach i rozrywkach, zaprawiała się w tych samych
ćwiczeniach cielesnych co oni, ciskała oszczepem i rzucała kamieniami,
strzelała z łuku do celu, grała w piłkę, zakładała w lesie paście i łowiła
ryby. Do wszystkiego zabierała się jednak niezbyt zręcznie, nie była
ani odważna, ani zwinna; choć żywa, łatwo się poddawała i zaczynała
płakać,, jeśli zabawa była zbyt gwałtowna albo też jeśli towarzysze jej
dokuczyli. Mimo to chłopcy zgadzali się, by się z nimi bawiła. Bądź co
bądź była córką pana Steinfinna, a poza tym życzył sobie tego Olaf syn
Auduna. A Olaf zawsze przewodził zabawie.
Olafa syna Auduna lubili bardzo wszyscy we dworze, starzy i młodzi,
a jednak trudno byłoby go nazwać dzieckiem miłym. Zdawało się, że nikt
nie może przeniknąć duszy tego chłopca, chociaż nigdy nie był wobec
nikogo nieuprzejmy; raczej można by rzec, że – milczący i nieobecny – w
jakiś sobie właściwy sposób okazywał się zawsze usłużny i wesół.
Był urodziwy, chociaż cerę i włosy miał całkiem jasne, nieomal jak
albinos. Lecz nie miał pochylonego karku, ani też unikającego światła
wzroku albinosów. Niebieskozielone oczy Olafa miały barwę jasną,
patrzyły szeroko w świat, głowę zaś trzymał prosto na silnej mlecznobiałej
szyi. Miało się wrażenie, że ani słońce, ani plucha nie działają na jego
skórę – była ona dziwnie jędrna, biała i gładka. Jedynie latem nad niską
i szeroką nasadą nosa występowało kilka małych piegów. Ta zdrowa
bladość już w dziecięcych latach nadawała twarzy Olafa wyraz zimny i
nieporuszony. Twarz była również trochę za krótka i za szeroka, ale ładna.
Oczy miał szeroko rozstawione, duże jednak i pięknie wykrojone, a brwi i
rzęsy tak jasne, że w słońcu wyglądały jak złoty cień. Nos szeroki i prosty,
cokolwiek za krótki, usta duże, lecz o ładnych, wyraźnie zarysowanych
wargach; mogłyby uchodzić za piękne, gdyby nie były tak blade na
bezbarwnym obliczu. Natomiast włosy miał Olaf niezrównane, tak jasne,
Strona 17
że lśniły raczej jak srebro niż jak złoto, bujne, miękkie i lekko falujące.
Nosił je równo obcięte wokoło, z przodu opadały na szerokie czoło, na
karku zaś odsłaniały wgłębienie między dwoma mocnymi ścięgnami.
Olaf nie był nigdy wysoki na swój wiek, ale sprawiał wrażenie
wyższego, niż był istotnie, dzięki kształtnej, zwartej i muskularnej
budowie ciała. Małe stopy i ręce wydawały się niezwykle silne, napięstki i
kostki u nóg były mocne i krągłe. Był rzeczywiście bardzo silny i zręczny;
wszelkie ćwiczenia cielesne oraz władanie bronią – przychodziły mu z
niezwykłą łatwością – nie było jednak nikogo, kto by go pouczył, jak ma
właściwie ćwiczyć, by osiągnąć odpowiednią zaprawę w tych sztukach.
W warunkach, które istniały na Frettastein w okresie dorastania Olafa,
chłopak musiał sam dawać sobie radę ze wszystkim. Steinfinn, który
przyrzekł zastąpić mu ojca, kiedy go wziął do siebie, nie uczynił nic, by
dać dziecku odpowiednie wychowanie, godne młodzieńca dobrego rodu,
dziedzica majątku i przyszłego małżonka Inguny.
Steinfinn został opiekunem Olafa w następujących okolicznościach:
Pewnego lata, w czasie kiedy Steinfinn żył jeszcze bez zmartwień
i frasunku, miał coś do załatwienia na Eidsivatingu[10]. Pojechał więc z
licznym pocztem przyjaciół i krewnych, i zabrał z sobą żonę i sześcioletnią
córeczkę Ingunę. Rodzice kochali tak bardzo to urocze dziecko, że nigdy
[10] …na Eidsivatingu – tingi, wielkie wiece ludowe, będące pewnego
rodzaju prymitywną formą parlamentu, posiadały rozległą władzę
ustawodawczą i sądowniczą. Przed zjednoczeniem Norwegii przez
Haralda Pięknowłosego (872 r.) wspólnota tingowa była jedyną więzią
między poszczególnymi prowincjami rządzonymi przez własnych
jarlów. Najważniejszymi spośród odbywających się corocznie tingów
międzyprowincjonalnych były: Eidsivating gromadzący ludność
okręgów południowo-wschodnich, Gulating (dla prowincji centralnych)
i Frostating (dla północnych).
Strona 18
się z nim nie rozstawali.
Na tingu spotkał Steinfinn pewnego człowieka, Auduna syna Ingolfa
z Hestviken. Audun i Steinfinn dzielili niegdyś łoże w świcie królewskiej
i zaprzyjaźnili się serdecznie, mimo że Audun był starszy i że różnili się
wielce usposobieniem; Steinfinn był wówczas rozmowny, wesoły, chętnie
opowiadał o sobie. Audun zaś przeważnie milczał i nigdy nie mówił o
własnych sprawach.
Na wiosnę tego roku, kiedy król Haakon wybierał się do Szkocji,
Audun ożenił się. Dostał za żonę Dunkę, Cecylię córkę Björna,
towarzyszkę królowej Ingebjörgi, z którą razem przebywała w klasztorze
Rind. Kiedy biskup z Oslo uprowadził przemocą do Norwegii narzeczoną
króla Magnusa, ponieważ król duński złamał układ i wzbraniał się posłać
tam swoją krewniaczkę, Cecylia przybyła razem z nią. Z początku młoda
królowa pragnęła mieć dziewoję zawsze przy sobie. Po roku jednak pani
Ingebjörga zmieniła zamiar i postanowiła spiesznie wydać Cecylię za
mąż. Niektórzy powiadali, że stało się to dlatego, ponieważ król Magnus
chętniej rozmawiał z duńską panną, aniżeli to mogło być królowej miłe;
inni znów twierdzili, że młody Alf syn Erlinga z Tornbergu zapałał ku
niej namiętną miłością, ojciec jednak, lennik Erling, nie chciał pozwolić,
by jego syn pojął za żonę cudzoziemkę, nie posiadającą w Norwegii
ziemi ani krewnych. Młody Olaf był popędliwej natury i przeprowadzał
zazwyczaj we wszystkim swą wolę, a kochał bardzo Cecylię. Wówczas
królowa uciekła się do wybiegu i wydała dziewczynę za mąż, aby nie
wpadła w nieszczęście.
Obojętne, czy było tak, czy inaczej – była ona obyczaj na i ładna, i gdy
Audun początkowo niechętny temu ożenkowi pomówił z Cecylią dwa czy
trzy razy, jemu samemu zaczęło także zależeć na tym, by ją dostać za
żonę. Wesele ich odbyło się na królewskim dworze w Björgvin. Stary król
Haakon wyposażył narzeczoną i Audun odwiózł żonę na Hestviken. Tam
Strona 19
była bezpieczna zarówno przed królem Magnusem, jak i przed Alfem
synem Erlinga.
W ciągu lata Audun ze swoim statkiem przyłączył się w Herdluvaag do
floty królewskiej i wyruszył wraz z nią na wyprawę na Morze Północne.
A gdy król przed Bożym Narodzeniem zmarł na wyspach Orkney – było
to zimą roku 1263 – Audun prowadził okręt wiozący żałobną wieść
do Norwegii. Potem pociągnął dalej na wschód, na swój dwór. Latem
powrócił do drużyny młodego króla Magnusa. W tym to czasie żona jego
zmarła w połogu i zostawiła mu syna. Audun stał się wprawdzie jeszcze
bardziej milczący niż dawniej, mimo to wspominał Steinfinnowi od czasu
do czasu o swoich sprawach. Na Hestviken siedział jego dziad; był już
bardzo stary, i na domiar uparty. Nigdy nie był zadowolony z tego, że
wnuk jego poślubił cudzoziemkę, nie mającą krewnych w Norwegii.
Prócz niego żył we dworze stary stryj Auduna; ten znów był niespełna
rozumu. Większą część życia na Hestviken spędziła Cecylia między tymi
dwoma starcami. – Obawiam się, że nigdy nie czuła się dobrze tam, na
wschodzie, mówił Audun. Dla uczczenia pradziada ochrzciła Cecylia
dziecko jego imieniem – według duńskiego zwyczaju. Lecz dziad był
wściekły z tego powodu. – w Norwegii nie daje się dziecku imienia
żyjącego człowieka, chyba że życzy mu się śmierci – oświadczył. Złożyło
się tak, że Audun został jedynym spadkobiercą tych dwóch starców. Ale
na razie nie miał ochoty wracać na Hestviken; zamierzał pozostać nadal
przy królu Magnusie.
Wkrótce potem Steinfinn uprowadził Ingebjörgę i od tego czasu nie
słyszał nic o Audunie, aż dopiero na tingu spotkali się znowu. Audun miał
ze sobą siedmioletniego synka i rozpytywał o ludzi z Soleyar, z którymi
był umówiony. Wyglądał na chorego; był słusznej postawy, smukły
i szczupły, twarz miał długą, nos cienki i ostry, niemal haczykowaty,
a włosy i cerę zupełnie jasne. Teraz plecy jego zgarbiły się, był chudy
Strona 20
niczym szkielet, twarz miał zwiędłą, a usta sine. Syn jego natomiast, mały
Olaf, był krzepki i urodziwy, tak samo jasny jak ojciec, poza tym jednak
zupełnie do niego niepodobny.
Steinfinn powitał przyjaciela z niezwykłą radością; lecz wnet
posmutniał widząc, jak bardzo Audun jest schorowany. Nie chciał nawet
słyszeć o tym, by Audun miał zamieszkać gdzie indziej niż we dworze, w
którym on sam się zatrzymał na czas tingu.
Po drodze opowiadał Audun, że ludzie, z którymi miał się tu spotkać,
są wnukami brata jego dziada: – Bliższych krewnych nie ma, oni więc
muszą zająć się Olafem, gdy umrę. – Dwaj starcy w Hestviken żyli
jeszcze, byli już jednak zupełnie niedołężni, on sam zaś cierpi na jakąś
wewnętrzną chorobę, nie może nic jeść ani pić i zapewne niedługo pożyje.
Przez te wszystkie lata aż do ostatnich świąt Bożego Narodzenia był przy
królu Magnusie; dopiero zmuszony chorobą powrócił do Hestviken. Od
śmierci żony raz jeden tylko bawił na swym dworze,, tak że dopiero tej
zimy poznał syna. Teraz trapi się wielce przyszłością dziecka, tymczasem
ci krewni z Soleyar nie przybyli, a jechać do nich nie miałby sił; ilekroć
dosiądzie konia, chwytają go straszne bóle, a dziś jest już przedostatni
dzień tingu. – Zakonnicy z Hovedö zajęliby się z pewnością Olafem, ale
jeśli chłopcu w czasie pobytu w klasztorze przyjdzie ochota złożyć śluby
i przywdziać szaty mnisze, to nasze pokolenie wygaśnie wraz z nim.
Ujrzawszy piękne dziecko, które wkrótce miało zostać podwójną
sierotą, Ingebjörga chciała je pocałować, lecz Olaf wymknął się jej
i pobiegł do ojca, patrząc dużymi mądrymi oczami z niechęcią i
zdziwieniem na obcą kobietę.
– Nie chcesz pocałować mojej żony, Olafie? – zapytał Steinfinn z
głośnym śmiechem.