Strona 1 NAJW! BITWY Ai n A r WIEKU "JŚBm' JERZY BfZlEWSKI PI MINA .1 Strona 2 JERZY BIZIEWSKI PUSTYNNA BURZA CZ. 1 Strona 3 PRZYCZYNY INTERWENCJI 2 sierpnia 1990 r., około godz. 2:00 w nocy, trzy irackie zgrupowania wojsk wtarg­ nęły do Kuwejtu. Były to dwie dywizje pan­ cerne "Medina" i "Hammurabi" oraz dywizja zmechanizowana "Tawakalna". Jedna z nich przesuwała się wzdłuż nadmorskiej drogi w kierunku stolicy kraju, druga zajęła pola na­ ftowe Rumailah, a trzecia parła ku granicy z Arabią Saudyjską. Kuwejckie siły zbrojne stawiały najeźdźcy opór przez prawie trzy dni, po czym część z nich wycofano do Ara­ bii Saudyjskiej, a część dostała się do niewo­ li. Lotnictwo kuwejckie, wyposażone głów­ nie w samoloty Mirage FI i A-4KU Sky- hawk, po zniszczeniu lotnisk próbowało prowadzić działania z zaadaptowanych od­ Wojska irackie wkraczają do Kuwejtu 2 sierpnia 1990 roku cinków autostrad, w końcu jednak wycofało się do Arabii Saudyjskiej. Straty Iraku były stosunkowo niewielkie, chociaż np. już w zbrojnych wymagały wielkich pieniędzy. pierwszym dniu agresji stracił on 5 transpo­ Demobilizacja sił zbrojnych spowodowała rtowych śmigłowców Mi-8. wzrost liczby bezrobotnych. Jednocześnie na Natychmiast po zajęciu Kuwejtu Irakij­ północy kraju oraz w dystrykcie Basra co czycy przystąpili do niszczenia wszelkich pewien czas wybuchały bunty mniejszości przejawów oporu i grabienia kuwejekiego narodowych lub ugrupowań opozycyjnych. majątku. Życie straciło wielu Kuwejtczyków W regionach tych uaktywniły się również uznanych za potencjalnie niebezpiecznych bandy złożone z dezerterów, które napadały dla Iraku. Wojska irackie, mając poparcie na ludność cywilną, placówki pocztowe, Palestyńczyków pracujących od lat w Kuwej­ konwoje w celu zdobycia środków do życia. cie, stosunkowo łatwo radziły sobie z miej­ Przywódcy Iraku mieli podstawy do obaw, scowym ruchem oporu. że bez dopływu środków finansowych z zew­ Już od dwóch lat przywódcy Iraku po­ nątrz sytuacja może wymknąć się spod kon­ szukiwali dróg wyjścia z kryzysu ekonomicz­ troli. nego i politycznego po ośmioletniej wojnie Jednym z bezpośrednich pretekstów do z Iranem. Jego dotychczasowi sprzymierzeń­ aneksji Kuwejtu była rzekomo nadmierna cy: Kuwejt, Arabia Saudyjska i Jordania, eksploatacja przez Kuwejtczyków pola na­ ograniczyli pomoc finansową nie widząc za­ ftowego Rumailah położonego po obu stro­ grożenia ze strony Iranu. Irak żądał jednak nach granicy państwowej. Irakijczycy twier­ nadal od Kuwejtu pieniędzy i towarów dzili, że specjaliści kuwejecy drążyli szyby twierdząc, że był jedynym obrońcą tego ma­ naftowe, które sięgały na terytorium Iraku. łego kraju, poniósł znaczne straty i dlatego W rzeczywistości chodziło o nadprodukcję powinien otrzymać odpowiednie odszkodo­ ropy naftowej przez Kuwejt, co prowadziło wanie. Kuwejt kategorycznie odmawiał dal­ do spadku jej cen, z czym wiązały się z szego finansowania północnego sąsiada. mniejsze zyski Irakijczyków. Niewielkie terytorium Kuwejtu stało się Istniał też podtekst polityczny. Władze obiektem pożądań przywódców Iraku ze Iraku rościły w stosunku do Kuwejtu pre­ względu na jedne z największych na świecie tensje terytorialne uważając, że jest on sztu­ złóż ropy naftowej, dobrze rozwinięty prze­ cznym tworem państwowym utworzonym mysł wydobywczy oraz nowoczesne termina­ przez Wielką Brytanię pod koniec XIX w. le przeładunkowe. Wielokrotnie dawano publicznie do zrozu­ Zadłużenie Iraku przekraczało 70 mld mienia, że Kuwejt był i będzie 19 prowincją dolarów. Reforma i przestawienie gospodar­ Iraku, co było dobrze odbierane przez irac­ ki na produkcję pokojową oraz redukcja sił ką opinię publiczną. Przywódcy Iraku rozwi- 5 Strona 4 jali wizję wielkiego państwa arabskiego na - 625 min, Polska - 525 min, Czechosłowa­ wzór imperium stworzonego w VI i VII wie­ cja - 410 min, Wielka Brytania - 70 min. ku. Nie przewidywali zbrojnej interwencji Zdecydowana postawa Rady Bezpie­ jakichkolwiek sił występujących w obronie czeństwa ONZ wobec agresji Iraku była wy­ Kuwejtu. Uważali, że poza słownymi dekla­ nikiem analizy dotychczasowych posunięć racjami i ewentualnym zerwaniem stosun­ rządu Saddama Hussajna i krachu polityki ków dyplomatycznych oraz więzi gospodar­ ustępstw ONZ w czasie wojny Irak - Iran, czych, nikt nie zaryzykuje wojny przeciwko które oceniono jako poważny błąd. Dopiero czwartej co do wielkości armii świata. po aneksji Kuwejtu i wobec zarysowującej Po agresji Rada Bezpieczeństwa ONZ się nowej agresji, zdano sobie sprawę, że wzywała Irak do opuszczenia Kuwejtu, jed­ ONZ nie uczyniła prawie nic w celu stabili­ nakże apel jej został ignorowany. Światowe zacji sytuacji w obszarze Zatoki Arabskiej. mocarstwa uważały obszar Zatoki Perskiej Lista zaniechań ONZ jest długa i jednocześ­ za szczególnie ważny pod względem strategi­ nie bardzo wymowna: nie doprowadzono do cznym, a jednocześnie bardzo zapalny re­ określenia winnego za wybuch wojny Irak - gion i dlatego dążyły do rozwiązania konfli­ Iran, nie zorganizowano procesów sądowych ktu drogą dyplomatyczną. Należy pamiętać, za stosowanie broni chemicznej, nie zasto­ że był to okres przemian ustrojowych w pań­ sowano sankcji za łamanie praw człowieka, stwach byłego bloku wschodniego i czas roz­ nie kontrolowano procesu rozbrojenia, le­ padu proirackiego Układu Warszawskiego. kceważono sygnały służb dyplomatycznych Ewentualna wojna w Zatoce Perskiej i po­ różnych państw o przygotowywaniu kolejnej parcie przez wrogie mocarstwa przeciwstaw­ wojny. Tym razem postanowiono wykorzy­ nych sobie stron mogło nieść nieobliczalne stać wszystkie dostępne środki w celu przy­ skutki dla światowego bezpieczeństwa. Sytu­ wrócenia stanu sprzed agresji. Było to o tyle ację dodatkowo komplikował fakt, że wiele konieczne, że Saddam Hussajn dawał w wysoko rozwiniętych państw prowadziło przemówieniach do zrozumienia, iż jego ko­ ożywiony handel z Irakiem. Wystąpienie po lejnym krokiem może być aneksja Arabii stronie koalicji państw ONZ mogło spowo­ Saudyjskiej. Ze względu na implikacje dla dować jego zerwanie. O skali powiązań go­ interesów gospodarczych największych mo­ spodarczych świadczyć mogą zakupy sprzętu carstw świata oraz szeroko rozumianego bojowego i innych środków walki od róż­ prawa wszystkich państw do niezależności nych państw (w dolarach): ZSRR - 15 mld groźba ta musiała wywołać ich skuteczną in­ 300 min, Francja - 4 mld 500 min, Chiny - 3 terwencję. mld 300 min, Republika Federalna Niemiec Amerykańskie samoloty transportowe podczas przygotowań do startu do Arabii Saudyjskiej (USAR Strona 5 PUSTYNNA TARCZA Załadunek Trislara VC-10 w Hamburgu podczas przerzutu wojsk do Arabii Saudyjskiej (RAF) W momencie inwazji Iraku na Kuwejt gospodarcze z Irakiem, decydując się, w ra­ Królestwo Arabii Saudyjskiej dysponowało mach przestrzegania rezolucji ONZ, na siłami lądowymi równymi w przybliżeniu wycofanie doradców technicznych i woj­ dwóm dywizjom zmechanizowanym. Sau­ skowych z tego kraju. Dawniej ZSRR pra­ dyjskie związki taktyczne nie miałyby więc wdopodobnie protestowałby przeciwko większych szans na stawianie oporu w wy­ zbrojnej interwencji w Kuwejcie, tym ra­ padku zmasowanego uderzenia wojsk irac­ zem wobec własnej słabości i upadku swe­ kich. W tej sytuacji rząd Arabii Saudyjskiej go układu satelickiego - po wielu oporach zdecydował się wezwać Radę Bezpieczeń­ - poparł ją. Podobnie zachowały się Chiny. stwa Organizacji Narodów Zjednoczonych W sumie, po stosunkowo krótkich ale bar­ do zapewnienia obrony granic przez siły dzo intensywnych negocjacjach, kilkanaście międzynarodowe. Prośba rządu saudyjskie­ państw zdecydowało się wysłać jednostki go była uzasadniona bezpośrednio tym, że bojowe na Półwysep Arabski. Byty to: Sta­ po zajęciu Kuwejtu przywódca Iraku wy­ ny Zjednoczone Ameryki Północnej, Wiel­ głaszał agresywne przemówienia, w których ka Brytania, Francja, Egipt, Syria, dawał do zrozumienia, że podobny los mo­ Pakistan, Katar, Włochy, Polska, Czecho­ że spotkać Arabię Saudyjską. słowacja, Maroko, Nigeria, Bahrajn, Prowadzona pod auspicjami ONZ ope­ Oman, Zjednoczone Emiraty Arabskie, racja ochrony Arabii Saudyjskiej, o nazwie Bangladesz, Senegal i Afganistan. Z kolei "Pustynna Tarcza" (Desert Shield) realizo­ Irak popierany był przez Jordanię, Kubę, wana była jednocześnie z formowaniem Libię, Indie i Jemen, a także przez, nie po­ koalicji państw występujących w obronie siadających własnego państwa, Palestyńczy­ Kuwejtu. Rolę przywódcy przyszłej koalicji ków. walczącej przeciwko Irakowi przyjął prezy­ W pierwszej fazie operacji "Pustynna dent Stanów Zjednoczonych George Bush. Tarcza" w pobliże Arabii Saudyjskiej skie­ Uzyskał on natychmiastowe poparcie pre­ rowano grupę okrętów z lotniskowcami miera Wielkiej Brytanii Margaret That- USS "Eisenhower" i USS "Indepedence". cher, która podzielała pogląd o Aż do momentu rozpoczęcia napływu konieczności przeprowadzenia akcji mili­ wojsk lądowych i lotnictwa bazującego na tarnej. W trudnej sytuacji stanęła Francja, lądzie znajdowały się one w gotowości do która była związana z Irakiem porozumie­ wykonania uderzeń na wypadek inwazji niem o przyjaźni. Po krótkich negocja­ irackiej na Arabię Saudyjską. Następnie cjach, również i ten kraj przyłączył się do dołączyły do nich grupy bojowe "Saratoga" koalicji ONZ. i "Wisconsin". We wrześniu przybyła grupa Do koalicji próbowano włączyć ZSRR, bojowa "Midway" oraz "Missouri". Siły te ale rząd tego państwa odmówił ze względu rozmieszczono na Morzu Czerwonym, Mo­ na dotychczasowe powiązania polityczno- rzu Arabskim i w Zatoce Arabskiej. W li- Strona 6 stopadzic pojawiły się grupy bojowe "Ameri­ USA, Francji i Wlk. Brytanii, które rozmie­ ca" i "Ranger". W następnych dniach dołą­ szczano wzdłuż granic Arabii Saudyjskiej na czały do nich okręty z zapleczem kierunkach prawdopodobnych uderzeń technicznym oraz pływające składy amunicji. zgrupowań irackich. 6 sierpnia 2 brygada 82 8 i 9 sierpnia rozpoczęto przerzut sa­ DPD, będąca w stanie podwyższonej goto­ molotów myśliwskich mających stanowić wości bojowej w Fort Bragg (2300 żołnie­ tarczę Arabii Saudyjskiej w wypadku ude­ rzy), załadowana w samoloty C-141 rzeń irackich z powietrza. W pierwszej ko­ Starlifter została przerzucona w ciągu 15 go­ lejności wystartowało 48 samolotów dzin do Arabii Saudyjskiej. Początkowo była F-15C, które przeleciały w czasie od 14 do ona wyposażona jedynie w broń przeciwpan­ 17 godzin z Virginii do bazy Dahran. Na cerną, bez sprzętu ciężkiego. trasie przelotu były one tankowane od 6 Od 10 sierpnia rozpoczęto przerzut do 7 razy z tankowców powietrznych KC- wojsk Egiptu, Syrii, Maroka, Pakistanu i 135 Stratotankcr. Następnego dnia samo­ niektórych państw Zatoki Arabskiej. W tym loty F-15C rozpoczęły loty patrolowe czasie przybywały kolejne jednostki wzdłuż granicy północnej granicy Arabii 82 DPD, 101 Dywizji Powietrzno-szturmo- Saudyjskiej. Wkrótce dołączyły do nich F- wej, 11 Brygady Artylerii Przeciwlotniczej, 117A z Nevady, F-15E Strike Eagle z No­ 1 Zgrupowania Piechoty Morskiej. Główną wej Kalifornii oraz F-16 Falcon z Pd. słabością koalicji był brak dostatecznej ilo­ Karoliny, a także kolejne Tornado i Jagu­ ści czołgów. Wprawdzie przybywały kolejne ary z Wielkiej Brytanii i Francji. arabskie jednostki pancerne z różnych Każdego dnia ilość przerzucanych do państw, ale ilość ciężkiego sprzętu bojowe­ Arabii Saudyjskiej samolotów wzrastała. go była w dalszym ciągu nie wystarczająca. Z Jednocześnie w gotowości do uderzeń odwe­ kontyngentów amerykańskich dysponowano towych znajdowały się samoloty B-52 bazu­ jedynie batalionem M60 z Korpusu Piecho­ jące w Wlk. Brytanii, Hiszpanii, Arabii ty Morskiej oraz batalionem lekkich czoł­ Saudyjskiej oraz na wyspie Diego Garcia na gów z 82 DPD. Sytuacja zaczęła się Oceanie Indyjskim. Niektóre samoloty-cy- sterny operowały z Francji, a F - l l l miały bazy w Turcji. 7 sierpnia 1990 r. w Arabii Saudyjskiej i innych państwach tego regionu znajdowały się 323 samoloty. 12 sierpnia ich liczba wzrosła do 501, a 11 września było ich już 1220. Stanowiły one znaczny potencjał odstraszający, ale ciągle oceniano, że nawet przy wsparciu bombowców dalekiego zasię­ gu i samolotów z lotniskowców, nie byłby on wystarczający w przypadku zdecydowanej akcji irackiej, przede wszystkim ze względu na nie wystarczające zapasy paliwa i amuni­ cji. Amerykańskie operacje wojskowe w tym rejonie świata leżały w gestii U.S. Central Command (Centom) znajdującego na Flory­ dzie, a dowodzonego przez gen. H. Ń. Schwarzkopla. Natychmiast po otrzymaniu zadań utworzono specjalną grupę mającą przyjmować przybywające wojska i rozmiesz­ czać je w Arabii Saudyjskiej oraz sąsiednich krajach. Uruchomiono most powietrzny między Stanami Zjednoczonymi i Europą, a Arabią Saudyjską i Zjednoczonymi Emirata­ mi Arabskimi. O skali przerzutów niech świadczy fakt, że w bazie Dahran co 7 minut lądował ciężki samolot transportowy. Roz­ poczęto przerzut sił szybkiego reagowania Strona 7 Tornada tankujące w locie z latającego tankowca Yictor podczas przebazowania do Arabii Saudyjskiej (RAF) zmieniać pod koniec sierpnia, kiedy to przy­ blokady. Każdego dnia kontrolowano śred­ było 200 czołgów M l A l Abrams, głównie z nio 30-40 statków, z tego 5-10 dziennie 24 Dywizji Zmechanizowanej oraz kilkaset sprawdzanych było przez zatrzymanie i wej­ bojowych wozów piechoty Bradley. ście na pokład specjalnych ekip przeszuku­ 23 września dotarł pierwszy zwarty od­ jących towary. Embargo w tym czasie dział francuski - 600 żołnierzy i 42 śmigłow­ powodowało straty Iraku wynoszące 30 min ce bojowe. Wkrótce po nich pojawiły się dolarów dziennie. oddziały brytyjskiej 7 Brygady Pancernej. W okresie przerzutu sił Sprzymierzo­ Było to zapowiedzią nadejścia większych sił nych Irakijczycy nie interweniowali. Może w następnych tygodniach. Napływały one z to wskazywać na niezbyt jasne określenie kilku kontynentów w olbrzymich ilościach. ich dalszych celów działania po aneksji Ku­ Stało się oczywiste, że operacja "Pustynna wejtu. Z jednej strony przywódcy Iraku za­ Tarcza" nabrała tempa. pewniali, że celem działań militarnych było 25 sierpnia zgrupowanie piechoty mor­ "tylko" przyłączenie Kuwejtu do Iraku. Z skiej liczyło już 15 250 żołnierzy, 123 czołgi i drugiej strony ostrzegali, że pochód wojsk 425 dział. Utworzono dwie grupy zdolne do irackich na południe nie zakończył się, dając działań z morza. Grupa 1 składała się z do zrozumienia, iż następnym celem mogą 1 DPM wzmocnionej 1 BPanc i pułku lot­ być Arabia Saudyjska i Zjednoczone Emira­ nictwa myśliwsko-bombowego. Grupa 2 ty Arabskie. Co chciano osiągnąć poprzez składała się z trzech helikopterowców, 4 takie wypowiedzi pozostaje niejasne. Gdyby Brygady Piechoty Morskiej i 13 Ekspedycyj­ rzeczywiście zdecydowano się na uderzenie nej Jednostki Piechoty Morskiej. W pier­ natychmiast po aneksji Kuwejtu, prawdopo­ wszej fazie "Pustynnej Tarczy" Siły dobnie nic nie zdołałoby zatrzymać wojsk Ekspedycyjne Piechoty Morskiej stanowiły irackich. prawie połowę amerykańskich jednostek bo­ Rozpatrując scenariusz rozwoju wyda­ jowych w Arabii Saudyjskiej. rzeń po ewentualnym zajęciu Arabii Sau­ Do Arabii napływały też wojska innych, dyjskiej przez Irakijczyków należy dostrzec mniejszych państw. Jako jeden z pierwszych problemy, jakie napotkałyby przeciwstaw­ dotarł kontyngent afgański. Wkrótce dołą­ ne strony. Wojska irackie działałyby na ol­ czyły jednostki z Bangladeszu, Bahrajnu, brzymich przestrzeniach przy bardzo Maroka, Nigerii, Pakistanu i Senegalu. Wię­ wydłużonych, względnie łatwych do prze­ kszość z nich została skierowana do pier­ rwania liniach zaopatrzenia. Z tego powo­ wszego rzutu, w pobliże granicy z Irakiem. du okupacja Arabii Saudyjskiej stałaby się W sierpniu kilka państw skierowało w krótkim czasie problemem. Z drugiej swoje siły morskie w pobliże Iraku. Było to strony należy dostrzec możliwość pozba­ 8 okrętów amerykańskich, 4 brytyjskie, 1 wienia baz przeładunkowych sił Sprzymie­ francuski, 1 rosyjski. Siły te rozpoczęły blo­ rzonych. Musiałyby one dokonywać kadę morską Iraku, co było o tyle łatwe, że operacyjnego rozwinięcia i rozpoczynać szlaki komunikacyjne przebiegały przez działania z obszaru Turcji i Syrii. Trudniej Cieśninę Ormuz. Stosunkowo niewielka sze­ byłoby stamtąd przeprowadzić operację wy­ rokość cieśniny pozwalała okrętom Sprzy­ zwolenia terenów zajętych przez Irakijczy­ mierzonych na utworzenie dość szczelnej ków, ale ze względu na stosunkowo bliskie Strona 8 położenie Bagdadu, stolica Iraku mogłaby stać się głównym i ostatecznym celem natar­ cia. Saddam Hussajn chciał prawdopodobnie uniknąć tego właśnie scenariusza, stąd z jed­ nej strony buńczuczne wypowiedzi, z drugiej zaś - bierne oczekiwanie na rozwój wypad­ ków. W październiku w Arabii Saudyjskiej by­ ło już 220 000 żołnierzy. Do przerzutu ludzi i sprzętu użyto między innymi ciężkich sa­ molotów transportowych, w tym 265 C-141B Starlifter i 85 C-5 Galaxy. Hiszpańska baza Torrejon stanowiła lądowisko, na którym lą­ dowały samoloty lecące z wybrzeża wschod­ niego USA po 8 godzinnym transporcie i przed 9 godzinnym lotem do Arabii Sau­ dyjskiej. KC-135 i KC-10 Extender wykony­ wały w najbardziej szczytowych dniach operacji przerzutu wojsk łącznie po 300 lo­ tów dziennie. Sprzęt ciężki, żywność, amunicję, części zamienne dostarczano głównie transportem morskim. Rejs trwał najczęściej 7 - 8 dni. Flota składająca się 5 grudnia 1990 r. ze 173 statków amerykańskich i 49 z innych krajów przetransportowała 95% ogólnej masy towa­ rów. Dzienny koszt operacji "Pustynna Tar­ cza", przed rozpoczęciem nalotów, tj. do 16 stycznia 1991 r. wyniósł 76,8 min doi., a koszt ogólny - 12,9 miliarda dolarów. Operacja "Pustynna Tarcza" spełniła w całości pokładane w niej nadzieje. Sprzymie­ rzeni dysponowali kilkoma grupami bojowy­ mi lotniskowców, które mogły odpowiedzieć na agresję uderzeniami zarówno kilkuset sa­ molotów, jak i pocisków manewrujących. Drugim komponentem sił Sprzymierzonych było ponad 1000 samolotów bazujących na lądzie. Prowadziły one ciągłe rozpoznanie przeciwnika i znajdowały się cały czas w go­ towości do wykonania uderzeń uprzedzają­ cych natarcie wojsk irackich. Ponadto zapewniały szczelną osłonę wojskom nazie­ mnym z powietrza. Trzecim komponentem były wojska lądowe, z których w krótkim cza­ sie zorganizowano zgrupowania bojowe w si­ le wystarczającej na powstrzymanie natarcia co najmniej 3-4 korpusów przeciwnika. Z każdym dniem sytuacja wojsk Sprzy­ mierzonych poprawiała się ze względu na napływające zewsząd kolejne jednostki. Pod koniec października zaczęto mówić o opera­ cji mającej na celu usunięcie wojsk irackich z Kuwejtu. Wśród planistów zaczął krążyć termin "Pustynna Burza" (Desert Storm). 10 Strona 9 Strona 10 PRZYGOTOWANIA OPERACJI ZACZEPNEJ W czasie trwania operacji przerzutu i najnowsze zdobycze techniki, w tym między rozmieszczenia olbrzymiej masy sił Sprzy­ innymi satelity i lotnictwo rozpoznawcze. mierzonych wydzielony zespół oficerów Po­ Wywiad koalicji państw Sprzymierzonych łączonego Komitetu Szefów Sztabów opra­ ONZ rozpoczął zbieranie danych na temat cowywał plan operacji, której celem było wy­ stanu irackiej armii na długo przed kampa­ parcie wojsk irackich z Kuwejtu. Zakładał nią lądową. Szczególnie pomocne było roz­ on działania powietrzno-lądowo-morskie poznanie agenturalne prowadzone dzięki przeprowadzone w dwóch głównych etapach. Kurdom, Beduinom i szyitom z południowe­ Etap I miał obejmować operację powietrzną go Iraku oraz przesłuchiwanie jeńców irac­ w celu likwidacji obrony przeciwlotniczej i kich, którzy zdecydowali się przejść na stro­ lotnictwa przeciwnika oraz obezwładnienie nę koalicji. sił lądowych. Etap II miał być operacją Dzięki satelicie Lacross rozpoznawano wojsk lądowych wspieranych przez siły po­ obiekty o wielkości 90 cm nawet przez chmu­ wietrzne i morskie. ry, dym i mgłę. Dane o położeniu wojsk były z Etap pierwszy był przygotowywany pod niego przesyłane do CENTOM dwukrotnie w kryptonimem "Pustynna Burza" i stąd ciągu dnia. Samoloty TR-1 latały wzdłuż pół­ przyjęta została nazwa całej operacji. Etap nocnej granicy Arabii Saudyjskiej robiąc zdję­ drugi nazywano później "Pustynny miecz" cia obiektów irackich na głębokość 75 km. Sa­ (Desert Saber) od kryptonimu planu dzia­ moloty RF-4C rejestrowały położenie wojsk łania sił VII Korpusu Armijnego wykonu­ irackich na czterech kamerach każdy. Po wy­ jącego główne zadanie. lądowaniu, filmy z kaset były wywoływane w Opracowanie pierwszej fazy operacji po­ ciągu kilku minut, po czym przekazywane do legającej na obezwładnieniu wojsk irackich z centrum analizy danych, gdzie interpretowano powietrza trwało od sierpnia do grudnia zachodzące zmiany w obronie irackiej. Samo­ 1990 r. Wykaz obiektów ataku zawierał sta­ loty EC-130H Compas Cali kontrolowały nowiska dowodzenia, węzły łączności, stano­ irackie rozmowy radiowe, nagrywały częstotli­ wiska startowe rakiet, lotniska, zgrupowania wości, umiejscawiały nadawców. Następnie wojsk i ich odwody, magazyny broni i amu­ wprowadzały te dane do pamięci komputera nicji, ośrodki badań jądrowych, obiekty pokładowego, aby w przyszłości określić mo­ przemysłowe o znaczeniu strategicznym, żliwość ich zakłócenia lub też wskazać położe­ drogi, mosty, siedziby władz administracyj­ nie dla samolotów myśliwsko-bombowych. nych i partyjnych. Plan obejmował również Załogi E-3A AWACS kontrolowały ruch po­ sposoby ich niszczenia. wietrzny samolotów irackich. Każdorazowe Prowadzono dokładne rozpoznanie, któ­ podniesienie się ich w powietrze było natych­ rego celem była identyfikacja obiektów prze­ miast rejestrowane, a informacja o nim prze­ ciwnika. Do jego realizacji wykorzystywano kazywana myśliwem alianckim. Do przetransportowania 7BPanc wynajęto między innymi od ZSRR samolot An-124 Rusłan (RAF) Strona 11 UGRUPOWANIE WOJSK IRACKICH Zgrupowanie wojsk irackich rozmiesz­ oprócz ropy naftowej, była tam zlokalizowa­ czonych w Kuwejcie i płd. Iraku składało się na. Basra, ponieważ była drugim najwię­ z 5 korpusów (II, III, IV, VII KA i 2 KGw. kszym miastem Iraku, centrum przetwór­ Rep.). Ogółem siły te liczyły 540000 żołnie­ stwa ropy naftowej i zaopatrzenia wojsk, a rzy zorganizowanych w co najmniej 7 dywizji także miejscem krzyżowania się głównych li­ pancernych (3, 6, 10, 12, 17, 52, "Medina"), nii komunikacyjnych wiodących z głębi kra­ 5 dywizji zmechanizowanych (1, 5, "Adnan", ju- "Hammurabi", "Tawakalna"), 22 dywizje pie­ Dowództwo irackie oceniało, że atak ko­ choty (7, 8, 11, 14, 15, 18, 19, 20, 25, 26, 27, alicji nastąpi z południa oraz od strony Za­ 29, 30, 31, 36, 37, 42, 45, 48, 49, Al-Fawr, toki Arabskiej jako desant z morza. Obronę "Nabuchodonozor") oraz kilkanaście samo­ skoncentrowano więc wzdłuż kilku kierun­ dzielnych brygad. Siły te miały na swoim uz­ ków: prostopadle do drogi nadbrzeżnej wio­ brojeniu 4280 czołgów, 2800 bwp i transpo­ dącej z Arabii Saudyjskiej do stolicy Kuwej­ rterów, 3100 dział oraz 160 śmigłowców bo­ tu, na kierunku wyprowadzającym najkrót­ jowych. szą drogą wojska alianckie z załamania Iracka obrona była ukształtowana granicy na stolicę Kuwejtu, a po wschodniej wzdłuż granicy kuwejeko - saudyjskiej oraz stronie Wadi al Batin na kierunku wiodą­ iracko - saudyjskiej i rozbudowana tak, aby cym z King Khalid Military City w Arabii bronić dostępu do złóż ropy naftowej. Woj­ Saudyjskiej na Basrę. ska irackie w Kuwejcie służyły jako wysunię­ Irackie dowództwo opierało się w swych ta linia obrony Iraku. Obszarami głównego ocenach sytuacji i planach działania na do­ wysiłku obrony stały się miasta Kuwejt i świadczeniach wypływających z wojny prze­ Basra. Kuwejt, gdyż prawie wszyscy miesz­ ciwko Iranowi. Uznawano, że wsparcie lot­ kańcy kraju mieszkali w stolicy i znakomita nicze nie będzie w przyszłej wojnie odgry­ większość wartościowych materiałów wać zbyt dużej roli ze względu na niską Iracki zestaw p-lot ZSU-23-4 (MR) 13 Strona 12 Strona 13 Strona 14 efektywność. Siły powietrzne powinny być trzymane z tyłu jako ostateczny argument w zmaganiach z przeciwnikiem. Główny ciężar operacji obronnej ponosić miały siły lądowe. Oceniano, że zwarte fortyfikacje i ogień ciężkiej artylerii powinny być wystarczające dla zatrzymania ataków przeciwnika. W wy­ padku przełamania obrony przez Sprzymie­ rzonych, do działania miały wejść odwody pancerne, które stanowiły główną siłę wojsk lądowych. Do pierwszego rzutu wydzielono jedno­ stki piechoty, a w odwodach trzymano jed nostki pancerne przeznaczone do kontrata ków. Dalej na północ, na granicy «acko-ku wejckiej rozmieszczono lepiej wyposażoni jednostki Gwardii Repubikańskiej, któn stanowiły odwód operacyjny. Saperzy rozbu dowali kilkusetkilometrowy pas umocnię wzdłuż granicy z Arabią Saudyjską używają co najmniej 500 000 min, kopiąc rowy prze ciwpancerne, których kilkanaście odcinkó1 wypełniono mieszanką łatwopalną, a takż sypiąc wały i ustawiając zasieki z drutó kolczastych. Umocnienia ciągnęły się od w brzeża do Wadi al Batin. Wzdłuż wybrze; przygotowano pas umocnień, gdzie oprói bunkrów i transzei rozmieszczono podwo ne kable elektryczne, druty kolczaste i spir le małowidoczne, pola minowe na pod* ściach do plaż oraz zasieki i zapory mino\ między brzegiem, a nadmorską drogą. Szt iracki oceniał, że pokonanie pierwszego p sa obrony będzie kosztowało Sprzymierz nych co najmniej 10 000 zabitych. Irakijczycy dysponowali środkami, pi pomocy których mogli poważnie zakłó przebieg operacji desantowej. Mieli niewi ką ale ruchliwą flotę, znaczną liczbę pc sków Exocet, którymi mogli skutecznie ra cele morskie z samolotów i ciężkich śi głowców, pociski przeciwokrętowe S worm wystrzeliwane z ruchomych wyrzuti brzegu. Dysponowali znacznymi zapas; min morskich. Małe łodzie nie dysponov jednakże systemami kontroli radarowej nia, co zasadniczo obniżało ich skuteczne Zapasy bojowe poszczególnych zw ków taktycznych pozwalały na prowadz< samodzielnej walki przez trzy dni. Za] operacyjne wystarczały na prowadzenie d 16 Strona 15 głębokości od 20 do 60 km. W jednym z wariantów oceny sytuacji do­ wództwo irackie przyjmowało, że uderzenia Sprzymierzonych mogą nastąpić z kilku stron. Obawiano się ataku z Turcji, dlatego dodat­ kowo zorganizowano obronę na kierunku północnym siłami 4-5 dywizji. Trzy kolejne dy­ wizje skierowano nad granicę z Syrią. Rów­ nież granica z Iranem była oceniana jako nie całkowicie bezpieczna, dlatego pozostawiono do jej obrony co najmniej pięć dywizji. Drugorzutowe brygady piechoty prze­ znaczone były do obrony pozycyjnej. Zwroty zaczepne zaplanowano przy wykorzystaniu drugorzutowych dywizji pancernych i zme­ chanizowanych. Dokumenty przejęte w schronach jednostek Gwardii Republikań- 17 Strona 16 18 Strona 17 skiej świadczyły, że plany wykonania prze- irackie okopywały czołgi i inny sprzęt bojo­ ciwuderzeń były wykonane bez zastrzeżeń. wy. Przed ważniejszymi środkami ogniowy­ Manewr sił i środków przewidywano na mi ustawiano siatki-ekrany wzmocnione wszystkich szczeblach dowodzenia. Pojedyn­ prętami metalowymi, które miały spowodo­ cze czołgi i transportery opancerzone prze­ wać wcześniejszą eksplozję pocisków prze­ mieszczały się poza wałami ziemnymi, które ciwpancernych wystrzeliwanych przez śmi­ były specjalnie usypane w celu osłony ruchu głowce i samoloty. sprzętu i ludzi przed ogniem na wprost Niektóre odwodowe brygady wyczeki­ przeciwnika. Pozycje obronne wojsk irac­ wały rozkazów wykonania manewru na za­ kich były budowane w sposób mający zapew­ grożone kierunki w wyznaczonych rejonach nić bezpieczną zmianę stanowisk przez w kolumnach marszowych. W takim przy­ sprzęt ciężki i lekkie środki ogniowe. Ciągłe padku sprzęt osłonięty był wałami piasko­ transzeje, wały osłonowe, dobrze utrzymane wymi o wysokości dochodzącej do 4 m. drogi sprzyjały manewrowi wojsk w obronie. Czołgi chroniono poprzez przykrycie ich Fortyfikacje miały chronić broniące się woj­ znacznej powierzchni workami wypełniony­ ska przed uderzeniami ogniowymi przeciw­ mi piaskiem. Rejony ześrodkowania brygad nika i zapewnić bezpieczną zmianę stano­ maskowano dymami, pokrywającymi czasa­ wisk ogniowych, dopływ świeżych sił, ewaku­ mi 1/3 powierzchni zajmowanej przez ca­ ację rannych i zabitych oraz dowóz łość sił. zaopatrzenia. Okopy czołgów irackich w Siły poszczególnych brygad rozśro- wielu przypadkach pozwalały na swobodny dowywano i okopywano w taki sposób, aby ruch czołgów do tyłu i do przodu lecz nie uderzenie serii bomb nie niszczyło wię­ zapewniały im osłony, co zmuszało załogi kszej ilości sprzętu. W rejonach ześrodko­ wozów bojowych do wykorzystania ich jako wania i poza nimi rozmieszczano odbija- nieruchomych punktów ogniowych. Roze­ cze kątowe. Miały one wprowadzać w błąd granie bitwy obronnej planowano poprzez załogi samolotów rozpoznawczych posłu­ "wciąganie" przeciwnika w zawczasu przygo­ gujących się systemami radarowymi co do towane "strefy śmierci" gdzie miano znisz­ faktycznego rozmieszczenia sił i środków. czyć zgrupowanie uderzeniowe nacierające­ Jednym ze sposobów maskowania ruchu go. Pierwszorzutowe oddziały miały wycofać odwodów było realizowanie manewru w się na wyznaczone pozycje, gdy w tym sa- nocy pod osłoną mgieł, deszczów lub burz \\ mym czasie odwody przegrupowywane w po­ piaskowych. bliże "stref śmierci" miały zniszczyć przeciw- Logistyczne zabezpieczenie wojsk irac­ k! nika ogniem z rubieży ogniowych lub po- kich przejawiało się głównie w uzupełnianiu • przez przeciwuderzenia. paliw i smarów, pomocy technicznej, dowo­ Irackie dowództwo nie dysponowało zie amunicji, medykamentów, wody pitnej i efektywnym systemem rozpoznania, a przez szeregu innych środków. Każda iracka dywi­ to niewiele wiedziało o tym, gdzie rozmiesz­ zja "zjadała" 50-70 ton pożywienia w ciągu czone były siły Sprzymierzonych. Wojska dnia, nie licząc amunicji i wody. Znaczna irackie organizowały rozpoznanie wzroko­ odległość od stacjonarnych baz zaopatrzenia we przeciwnika powietrznego i alarmowa­ powodowała, że pion logistyczny był prze­ nie wojsk o zagrożeniach z powietrza po­ ciążony zadaniami zaopatrzenia, ewakuacji przez posterunki obserwacyjne. Oddziały oraz remontów. Polowe składy korpuśne i irackie były przygotowane do zwalczania dywizyjne w początkowej fazie działań wo­ przeciwnika powietrznego przy pomocy ka­ jennych nadążały za potrzebami wojsk. Sytu­ rabinów maszynowych zamontowanych na acja tyłowa wojsk uległa znacznemu pogor­ czołgach, bojowych wozach piechoty i trans­ szeniu w wyniku ataków lotnictwa Sprzy­ porterach opancerzonych. W celu zmniej­ mierzonych na konwoje i składy z szenia skutków nalotów przeciwnika wojska zaopatrzeniem. 19 Strona 18 PUSTYNNA BURZA Samoloty walki radioelektronicznej El'-111 Kaven odgrywały kluczową role w zakłócaniu i neutralizowaniu ir kich systemów radioelektronicznych (Grumman) 17 stycznia o godzinie 3:00 czasu miej­ oraz izolacja irackiego Południowego Zgr scowego (1:00 czasu polskiego) rozpoczęła powania Wojsk. Celem trzeciej fazy b} się operacja powietrzna "Pustynna Burza" neutralizacja irackiego zgrupowania woj polegająca na wykonaniu uderzeń lotni­ znajdującego się w Kuwejcie poprzez znii czych, rakietowych oraz zakłóceń radioele­ czenie broni pancernej, artylerii i siły żyv ktronicznych przeciwko wojskom irackim. oraz obezwładnienie odwodów operac Atak nastąpił w 19 godzin po upływie ulti­ nych. matum O N Z domagającego się opuszczenia Państwa biorące udział w operacji p przez Irak obszaru Kuwejtu. Mimo wcześ­ wietrznej w ramach koalicji ONZ wydziel niejszych zapowiedzi okazał się zaskocze­ do jej realizacji następujące ilości samo] niem dla większości obserwatorów i - pra­ tów bojowych: Stany Zjednoczone - 13' wdopodobnie - samych Irakijczyków. Arabia Saudyjska - 175, Wlk. Brytania - ( "Pustynna Burza" składała się z trzech Zjednoczone Emiraty Arabskie - 50, Fra faz. Celem fazy pierwszej było zniszczenie sił cja - 42, Bahrajn - 24, Kanada - 24, Omai powietrznych oraz systemu obrony przeciw­ 20, Kuwejt - 18, Katar - 12, Włochy - lotniczej Iraku, łączności państwowej, broni Razem 1820 samolotów bojowych. jądrowej i zakładów produkujących materia­ Irackie siły powietrzne dysponow ły do budowy głowic jądrowych, składów bo­ różnymi maszynami bojowymi, głównie jowych środków trujących i broni biologicz­ pu MiG-21, MiG-23, MiG-25, MiG-! nych, systemu dróg kołowych, mostów i Su-20/22, Su-24 i Mirage F.l - łącznie H transportu kolejowego, a także składów z to około 570 samolotów. Połowę z nich s paliwem. Celem fazy drugiej było zniszcze­ nowiły przestarzałe wersje MiG-21 i Su-! nie systemu obrony przeciwlotniczej wojsk W pierwszej i drugiej dekadzie stycznia znajdujących się w Kuwejcie i południowym moloty Irackich Sił Powietrznych wykoi Iraku, zdobycie panowania w powietrzu w wały 60 lotów bojowych dziennie i nic i tym obszarze, przerwanie linii zaopatrzenia wskazywało na to, aby szybko oddały pr 2(1 Strona 19 strzeń powietrzną przeciwnikowi. przyjęcia dla Sekretarza Obrony USA Dicka Irak posiadał też rozwinięty system ob­ Cheney'a i z pomysłu zrezygnowano. rony przeciwlotniczej składający się z 17 000 Na długo przed rozpoczęciem operacji pocisków rakietowych i 9000-10000 dział rozpoczęto emisję zakłóceń elektromagne­ przeciwlotniczych. Stosunkowo nowoczesne tycznych ze stacji naziemnych i powietrz­ systemy radarowe były połączone z kompu­ nych. Miały one tak duży zasięg, że prze­ terową siecią analizy danych i wskazywania szkadzały w funkcjonowaniu systemów łącz­ celów. ności nawet poza Irakiem. Zakłócenia Operacją powietrzną wojsk sprzymierzo­ zmusiły dowództwo irackie do wielokrot­ nych kierował dowódca US Air Force gen. nych zmian częstotliwości urządzeń radiolo­ płk Charles A. Horncr oraz jego zastępcy - kacyjnych i łączności, utrudniając funkcjo­ ds. operacyjnych gen. mjr John A. Corder i nowanie systemów rozpoznania i dowodze­ ds. planowania gen. bryg. Buster C. Glos- nia. son. Dowództwo początkowo znajdowało się 17 stycznia o godzinie 2:39 zespół ko­ w bazie Dahran w Arabii Saudyjskiej, a mandosów wspieranych przez śmigłowce przed uderzeniem zostało przeniesione do wojsk lądowych Task Force Normandy MH- Rijadu. Obszar działań był nadzorowany 53 Pave Low i AH-64A Apache uzbrojone przy pomocy trzech samolotów wczesnego w pociski rakietowe typu Hellfire wykonał ostrzegania i kontroli obszaru powietrznego pierwsze uderzenie na irackie stacje radio­ AWACS - E-3A Sentry, krążących w pobli­ lokacyjne w pobliżu granicy. Następny atak żu granicy z Irakiem. Ich działanie uzupeł­ przeprowadziły samoloty stealth F-117A, niały dwa samoloty US Navy E-2C Hawkeye zdolne do skrytego przenikania irackiej ob­ latające nad Zatoką Arabską i zachodnią rony przeciwlotniczej. Dwa dywizjony tych Arabią Saudyjską. Do śledzenia funkcjono­ samolotów - 415.TFS i 416.TFS przybyłe z wania irackiego systemu łączności i rozpo­ bazy Tonopah w USA stacjonowały w spe­ znania elektronicznego przeznaczono samo­ cjalnie dla nich przygotowanej jeszcze w la­ loty RC-135, a do kontrolowania ruchów tach osiemdziesiątych bazie King Khalid, wojsk naziemnych samoloty rozpoznawcze niedaleko miasta Khamis Mushait. TR-1A. USAF rozważało też wykorzystanie 10 samolotów F-117A zostało wyznaczo­ naddźwiękowych samolotów rozpoznaw­ nych do zniszczenia w ciągu pierwszych go­ czych SR-71A, które niewiele wcześniej wy­ dzin operacji kluczowych obiektów syste­ cofano ze służby. Okazało się jednak, że mów dowodzenia i łączności. Po wystarto­ koszt przygotowania 3 takich samolotów, waniu uzupełniały one paliwo z latającego wynoszący ok. 100 min dolarów jest nie do tankowca KC-135 Stratotanker i kierowały F/A-18 podczas monotonnego lotu nad pustynią (US Navy) 21 Strona 20 się w stronę wyznaczonych celów. Pierwszy niemożliwy do zakłócenia, pozwalał na 1 nad celem znalazł się F-117A pilotowany po zaprogramowanej trasie na bardzo mai przez mjr. Gregory A. Feesta, który znisz­ wysokości i trafienie w cel z dokładność czył ośrodek dowodzenia lotnictwa myśli­ do kilku metrów. Część z tych pocisków wskiego znajdujący się w specjalnie wzmoc­ typu AMG-86C zostało przeniesionych n nionym bunkrze w odległym 200 km od gra­ Zatokę przez 7 strategicznych bombowce nicy w Nukhayb. Inne F-117A, lecące w B-52G z 2. Skrzydła Bombowego. Wystart rejon Bagdadu musiały spędzić w powietrzu wały one z bazy Barksdale w USA na blisi średnio 5-6 godzin. 12 godzin przed chwilą ataku - ich lot, trw Każdy F-117A uzbrojony był w dwie kie­ jacy ponad 35 godzin, był najdłuższym zad rowane laserowo bomby o zwiększonej zdol­ niem lotniczym w historii. ności penetrowania betonowych ścian BLU- Pozostałe pociski samosterujące - BGI 109/B (GBU-27 Paveway III) - ich ładunki wy­ 109C i D zostały wystrzelone z okrętów r buchając głęboko pod ziemią powodowały wodnych i podwodnych US Navy. Pierws efekt porównywalny z trzęsieniem ziemi. Pilot, salwę o godzinie 1:30 oddał krążownik U: po zlokalizowaniu celu, włączał oświetlacz la­ "Bunker Hill" znajdujący się na Mor serowy, którego odbite światło naprowadzało Czerwonym. Po nim pociski wystrzel bombę. Dzięki "niewidzialności" samolotu okręty USS "San Jacinto", USS "Wisconsi atak odbywał się z wysokości kilku kilome- i USS "Missouri". Cele ataku znajdowały i trów i cel mógł być bardzo długo obserwowa- w odległości ok. 1000 km od miejsca ich ; ny. Pilot F-117A miał zatem wielokrotnie wię­ kotwiczenia. Łącznie w ciągu pierwszej nc cej czasu niż załogi samolotów uderzeniowych w kierunku ośrodków łączności i instala atakujących z małej wysokości, osiągając w ten energetycznych wystrzelono 196 pocisk< sposób o wiele lepsze wyniki. samosterujących Tomahawk. Najważniejsze zadanie pierwszej nocy Po dokonaniu wyłomu przez "niewidzi należało do dowódcy 415. TFS płk. Altona ne" F-117A i Tomahawki do akcji mogły pr; Whithley'a, który swoje bomby zrzucił do­ stąpić główne siły powietrzne. W pierwsz; kładnie na centrum łączności w Bagdadzie. uderzeniu wzięło udział 668 samolotów an Inne samoloty F-117A również uzyskały pra­ rykańskich, kanadyjskich, brytyjskich, franc wie stuprocentowe powodzenie. Okazało skich, saudyjskich i kuwejekich wyposażona się, że Irakijczycy są wobec nich całkowicie głównie w konwencjonalne uzbrojenie. Zaa bezbronni - obrona przeciwlotnicza reago­ kowały one blisko sto starannie wyselekc wała dopiero po zaobserwowaniu wybu­ nowanych celów, w tym Bagdad, na ktc chów, kiedy atakujące samoloty były już da­ zrzucono jednorazowo ponad 1800 ton boi leko. Skuteczność F-117A była niewiarygod­ o łącznej mocy 1,5 raza większej niż m na - znane są zdjęcia video pokazujące bomby jądrowej zrzuconej na Hiroszimę. J trafienie bomby sterowanej w kanał wentyla­ moloty F/A-18 używając pocisków rakiei cyjny bunkra z rakietą Scud, budynki nisz­ wych HARM samonaprowadzających się czone przez bomby trafiające w kanały wind stacje radarowe niszczyły urządzenia systei lub otwarte drzwi. W czasie pierwszych 24 obrony przeciwlotniczej. Brytyjskie samok godzin operacji F-117A wykonały 32 loty ni­ Tornado użyły będących w fazie badań po szcząc ok. 3 1 % wszystkich atakowanych sków ALARM, które opadając na spadochi przez lotnictwo celów - w czasie gdy system nach "oczekiwały" na uaktywnienie się ra( obronny Iraku był jeszcze sprawny i mógł rów i następnie niszczyły je. być niebezpieczny dla aliantów. A stanowiły W ciągu pierwszych kilkunastu god; one jedynie 2,5% sił uderzeniowych. Do do akcji włączono większość samolot! końca operacji F-117A wykonały 1261 lotów znajdujących się w dyspozycji aliantów - v w czasie 7550 godzin. konały one ok. 2100 samolotolotów i zrzu Inną groźną dla Irakijczyków bronią ły blisko 2500 ton bomb i różnego rodzą okazały się pociski samosterujące - również pocisków. 80% lotów było efektywnych trudne do wykrycia i zniszczenia przez irac­ tym znaczeniu, że 80% celów zostało rozp ką obronę przeciwlotniczą. Ich niezwykle znanych, samoloty dotarły do nich na od precyzyjny system nawigacyjny, praktycznie głość skutecznego użycia własnych środki 22