Strona 1 Strona 2 TOMASZ NOWAKOWSKI MARIUSZ SKOTNICKI KRETA 41 Strona 3 WOJNA ŚWIATOWA NA BAŁKANACH Włoskie samoloty SIAI SM-81 "Pipistrello" nad Grecją Rozpoczęła w październiku I940r. tracił nadziei, że uda mu się "przywołać agresja włoska na Grecję i jej niekorzystny Greków do porządku bez użycia siły". Mimo dla Włoch przebieg stworzyły w tym regio­ to już 12 listopada 1940r. podpisał Dyrekty­ nie Europy nową sytuację polityczną. Po­ wę OKW nr 18 o przygotowaniu "w razie nieważ Wielka Brytania liczyła na urucho­ konieczności" operacji przeciwko Grecji z mienie kolejnego frontu wojny z państwa­ terenu Bułgarii. Ogólne założenia operacji mi "Osi" i wykorzystanie w niej rezerw uściślono w ciągu następnych tygodni w ra­ ludzkich krajów bałkańskich rząd brytyjski mach planu pod kryptonimem "Marita". Za­ nie tylko udzielił pomocy wojskowej Gre­ kładano w nim ześrodkowanie niemieckiej cji, ale na drodze dyplomatycznej podjął 12 Armii w Rumunii, wejście do Bułgarii i próby stworzenia bloku państw składające­ po rozwinięciu jej na pograniczu grecko- go się z Jugosławii, Turcji i Grecji. Bałka­ bułgarskim uderzenie w kierunku Salonik. ny znalazły się również w centrum zain­ W marcu 1941r. siły tej armii stanowiły rów­ teresowania Niemiec. Wobec planowanego nowartość 19 dywizji, w tym 5 pancernych. ataku na ZSRR, którego termin wyznaczo­ Sytuacja Grecji u progu wiosny 1941r. no początkowo na 1 maja 1941r. Hitler uz­ była bardzo trudna. 5-cio miesięczna wojna nał za niezbędne zabezpieczenie południo­ z Włochami, mimo sukcesów, wyczerpała wego skrzydła sił mających wziąć udział w zasoby materialne tego niewielkiego i ubo­ operacji "Barbarossa". Kraje bałkańskie giego kraju, a pomoc z W.Brytanii nic była były też dla Niemiec ważnym źródłem su­ zbyt duża. Mimo, że wszystkie siły i środki, rowców i żywności. Państwa tego regionu jakimi dysponowano zmobilizowano dla po­ miały w tej sytuacji zostać podporząd­ trzeb frontu, wojsko cierpiało na brak broni, kowane interesom III Rzeszy na drodze sprzętu, amunicji, środków transportu i me­ dyplomatycznej lub, w ostateczności, przy dykamentów. użyciu środków militarnych. Niemcy osią­ Armia grecka, dowodzona przez gen. gali ten cel stopniowo. Do podpisanego 27 Papagosa liczyła ponad 500 tys. ludzi. Z 21 września 1940r. w Berlinie przez Niemcy, greckich dywizji aż 15 znajdowało się na Włochy i Japonię "paktu trzech mocarstw", froncie albańskim w armiach "Epir" i "Za­ włączono w listopadzie tego samego roku chodnia Macedonia", inne znajdowały się Węgry i Rumunię. Do tego ostatniego nad granicą bułgarską lub były w trakcie for­ państwa wysłano wojska niemieckie. Buł­ mowania. garię udało się Niemcom podporządko­ Perspektywa ataku niemieckiego czyniła wać w lutym 1941r. Natomiast działania sytuację wojskowa Grecji zupełnie beznad­ polityczne podjęte w stosunku do Jugosła­ ziejną. Położenia nie mogło również zmie­ wii zakończyły się niepowodzeniem. nić przybycie z Egiptu przed końcem marca Co do Grecji, Hitler początkowo nie niewielkiego Brytyjskiego Korpusu Eks- 5 Strona 4 Żołnierze 2 Dywizji Nowozelandzkiej po przybyciu do Grecji pedycyjncgo. Składał się on z 2 Dywizji cznej i łatwo mogły zostać odcięte od sieb Nowozelandzkiej, 6 Dywizji Australijskiej, jak też i od wojsk na froncie albańskii angielskiej 1 Brygady Pancernej, dwóch puł­ Istotnym błędem w rozwinięciu sił arn ków artylerii i licznych służb. W sumie siły greckiej było założenie, że Niemcy będą at tzw. "W-Force", dowodzone przez gen.Wil- kować tylko z terenu Bułgarii, nie przech sona, liczyły około 60 tysięcy ludzi. dząc przez obszar Jugosławii. Poza armiami walczącymi w Albanii 6 kwietnia 1941r., jednocześnie z at Grecy utworzyli dwie nowe. Armia kiem na Jugosławię, lewe skrzydło niemie "Wschodnia Macedonia" licząca 4,5 dywizji kiej 12 Armii podjęło działania przeciw] miała bronić się wzdłuż granicy z Bułgarią, Grecji. Mimo przewagi wroga oddziały gre korzystając z umocnień "Linii Metaksasa". kiej Armii "Wschodnia Macedonia", w opć Armia "Środkowa Macedonia", licząca 2 dy­ ciu o linię umocnień stałych, wybudowany wizje, współdziałające z "W-Force", miała w górskim terenie, odparły w toku 4-dni rozwinąć się na zachodnim brzegu Wardaru, wych, uporczywych walk liczne szturn frontem na północny wschód. Obie te armie Niemcy ponieśli tu poważne straty. W mi nie miały jednak łączności operacyjno-takty- dzyczasie jednak niemiecka 2 Dywizja Pa Niemieccy strzelcy górsc obserwujący efekty ataku "Stukasów" na umocnień Linii Metaksasa Strona 5 Strona 6 cerna natarła od strony jugosłowiańskiej greckiej armii "Środkowa Macedonia" Macedonii, zawróciła na południe i zajęła współdziałającym z nią jednostkom brytyj 9 kwietnia Saloniki. Armia "Wschodnia Ma­ skim odcięciem od wojsk walczących w Al cedonia" została w ten sposób odcięta od re­ banii. Aby temu zapobiec 12 kwietnia wal szty sił greckich i wkrótce skapitulowała. czące tam armie greckie rozpoczęły odwró' Dalsze wypadki potoczyły się nabierając Próba stworzenia nowej linii obrony, od gć coraz większego tempa. Szybkie posuwanie ry Olimp na wschodzie do jeziora Butrini się dywizji niemieckich w Jugosławii - 9 na zachodzie, nie udała się. Niemiec! kwietnia w rejon Bitoli wyszedł niemiecki XXXX KZmot posuwający się szybko z u XXXX Korpus Zmotoryzowany - zagroziło jonu Bitoli przez Florinę do 15 kwietni x Strona 7 Niemieckie zdjęcie lotnicze wykonane w czasie bombardowania porln w Pireosie wdarł się głęboko na południc, odcinając od­ von, jedynej drogi odwrotu armii "Epir" na wrót Armii "Zachodnia Macedonia". Jedyne południe. Nowy dowódca tej armii gen. Tso- co mogła ona zrobić, to wycofać się w bez­ lakoglu podpisał tego dnia z Niemcami po­ droża gór Pindos. Jednocześnie w ciężkich rozumienie o zawieszeniu broni. warunkach odwrotu załamała się zwartość 23 kwietnia gen. Tsolakoglu podpisał w jednostek Armii "Środkowa Macedonia", a Salonikach formalny akt kapitulacji armii jej dywizje uległy rozproszeniu. greckiej. Wkrótce potem został premierem Już 13 kwietnia dowódca korpusu brytyj­ marionetkowego rządu greckiego. skiego gen.Wilson doszedł do wniosku, że Król Grecji Jerzy II, który postanowił greckie Naczelne Dowództwo nie panuje nad kontynuować walkę, 21 kwietnia wraz z rzą­ sytuacją, a armia grecka jako całość utraciła dem odleciał na pokładzie brytyjskiej łodzi siłę bojową. Najistotniejsze dla Brytyjczyków latającej "Sunderland" na Kretę. stało się ocalenie z katastrofy własnych od­ W nocy z 24 na 25 kwietnia rozpoczęła działów. Gen. Wilson podjął decyzję o wyco­ się ewakuacja jednostek "W-Force" z Grecji. faniu się na linię Tcrmopile - Delfy. Przesą­ W ramach operacji "Demon", w niewielkich dziło to ostatecznie sprawę ewakuacji wojsk portach Attyki i Peloponezu zaczęto załado­ brytyjskich z kontynentu, albowiem siły "W- wywać pierwsze brytyjskie oddziały. Próby Forcc" były zbyt słabe do samodzielnej obro­ Niemców zmierzające do zniszczenia Brytyj­ ny nowych pozycji a jednostki greckie, o skiego Korpusu Ekspedycyjnego nie po­ transporcie zwierzęcym, na wycofanie się z wiodły się. Brytyjczycy umiejętnie unikali Albanii i Epiru potrzebowały kilku tygodni. wciągnięcia w większe walki z przeciwni­ Trudno było przypuszczać by wojska nie­ kiem. 26 kwietnia niemiecki desant z powie­ mieckie stały w tym czasie w miejscu. trza opanował Korynt, odcinając pozostałym Odwrót Brytyjczyków rozpoczął się 15 w Attyce wojskom brytyjskim drogę odwro­ kwietnia. W ciągu 5 dni wycofali się oni o tu na Peloponez. Sprawna akcja brytyjskiej 150km i ześrodkowali się w rejonie Termo- Floty Śródziemnomorskiej pozwoliła jednak pil. Główne siły armii greckiej - Armia ewakuować większość żołnierzy; do niewoli "Epir" i podporządkowane jej resztki Armii dostała się tylko część formacji tyłowych. "Środkowa Macedonia" i "Zachodnia Mace­ Łącznie w Grecji wojska brytyjskie straciły donia", pozostały w północno-zachodniej około 12 tys. ludzi i cały sprzęt ciężki. części kraju w górach Pindos i Epir. 27 kwietnia Niemcy wkroczyli do Aten, 20 kwietnia oddziały SS "Leibstandarte 29 kwietnia dotarli do południowych brze­ Adolf Hitler" dotarły do przełęczy Metso- gów Peloponezu. Strona 8 Strona 9 Strona 10 OPERACJA MERKURY - GENEZA, ZAŁOŻENIA I PRZYGOTOWANIA Dowódca 4 Floty 1'ow'ietrznej gen. A.Lohr (z lewej) szef sztabu G. Korten studiujący plany operacji "Merkury" Wraz z kończącą się kampanią bałkań­ propozycje swoich generałów. Marszałek w ską uwagę niektórych dowódców niemiec­ dział w ewentualnym desancie na Kretę wJ kich zaczęła przyciągać Kreta. Wystarczyło śmienitą okazję do zrehabilitowania się z| spojrzeć na mapę by zrozumieć jej strategi­ przegraną bitwę lotniczą o Anglię. Wszal czne znaczenie. Wyspa ta położona jest na wyspa miałaby zostać opanowana samo przecięciu morskich szlaków komunikacyj­ dzielnie przez Luftwaffe, siłami podległycl nych wiodących z południowej części Morza mu jednostek lotniczych i spadochrono Śródziemnego do jego zachodnich akwenów wych. oraz do mórz Kreteńskiego, Jońskiego i Pozostawało tylko spróbować nakłoni Egejskiego. Opanowanie Krety mogło dać Hitlera do zmiany dotychczasowej decyzji Niemcom możliwość kontroli nad nimi. Wy­ co wobec powszechnie znanej jego niechęt spa jest oddalona zaledwie o 150km od wy­ do operacji wojskowych związanych z md brzeży Grecji, około 300km od wybrzeża li­ rzem, mogło być dość trudne. bijskiego i 630km od Aleksandrii będącej 21 kwietnia Student w towarzystwie sz« wówczas główną bazą brytyjskiej Floty Śród­ fa sztabu głównego Luftwaffe generała J< ziemnomorskiej. schonnka udał się na spotkanie z Fuhreren Z inicjatywą akcji mogącej doprowadzić Pomysł uderzenia na Kretę nie był dla Hii do zdobycia Krety wystąpił dowódca wojsk lera czymś zupełnie nowym. Jak wyraźni spadochronowych generał Kurt Student. 20 wynika z notatek generała Frantza Haider; kwietnia w rozmowie z marszałkiem już w październiku 1940r. w jego rozmi Góringiem zaproponował on, uwzględniając wach z Hitlerem ten ostatni kilkakrotni brytyjskie panowanie na morzu, zdobycie podkreślił rolę jaką mogła odegrać Kreta wyspy drogą desantu powietrznego. W za­ wojnie we wschodniej części Morza Śródzii myśle Studenta laka śmiała operacja mogła­ mnego. Drogą do jej opanowania, o czyi by być tylko pierwszym etapem kolejnych także wówczas wspominano, mógł być di niemieckich posunięć. Po Krecie przyszłaby sant powietrzny. kolej na Cypr a ostatecznym celem byłby Student roztoczył przed Hitlerem wsp; Kanał Sueski, gdzie spadochroniarze spot­ niałą wizję setek samolotów transportowyc kaliby się z czołgami "Deutsches Afrika Ju52 nadlatujących nad skalną wyspę i tysii Korps". W odpowiedzi Student ku swojemu cy białych czasz spadochronów opadającyc zdumieniu dowiedział się, że Hitler planuje w dół. To musiało działać na wyobraźni zakończyć kampanię bałkańską wraz z do­ Słuchając propozycji Studenta Hitler nabr tarciem do południowych wybrzeży Pelopo­ przekonania o realności takiej akcji. Pewi nezu. zastrzeżenia miał jedynie do oparcia tran Góring okazał się jednak podatny na portu własnych wojsk wyłącznie o drogę pi 12 Strona 11 13 Strona 12 Strona 13 Strona 14 wietrzną. Zażądał by część sił osiągnęła wy­ spę drogą morską. Hitler zgodził się, że atak na Kretę bę­ dzie naturalnym zakończeniem walk w Gre­ cji. Wstępnie wyraził na niego zgodę, ale za­ strzegł, że ewentualna operacja musi zostać omówiona z Mussolinim. Było to dość zro­ zumiałe, zważywszy że Włosi cały basen Mo­ rza Śródziemnego uznawali za wyłącznie własną strefę interesów. Wkrótce okazało się, że Duce nie tylko nie sprzeciwił się, ale zaoferował swoją pomoc. Ostateczną zgodę Hitler wydał najpra­ wdopodobniej pod wpływem rozmów z Góringiem. Decydujące okazały się następu­ jące argumenty: - lotnictwo brytyjskie operujące z kre- teńskich lotnisk mogło zagrozić rumuńskim polom naftowym w rejonie Ploesti, posia­ dających olbrzymie znaczenie dla gospodar­ ki wojennej III Rzeszy, - zdobycie Krety i założenie tam włas­ nych baz lotniczych stwarzało poważne za­ grożenie dla sił brytyjskich we wschodniej części Morza Śródziemnego, - panowanie nad Kretą ubezpieczało szlak wodny łączący Dunaj, poprzez Darda- nele i Kanał Koryncki z adriatyckim wybrze­ żem Włoch, - na wyspie mogły znajdować się tylko nieliczne, zdemoralizowane ewakuacją z Grecji oddziały brytyjskie, pokonanie ich nie wymagało zaangażowania sił mogących osła­ bić w jakikolwiek sposób rozpoczynającą się operację "Barbarossa". 25 kwietnia Hitler podpisał dyrektywę OKW nr 28 nakazującą opanowanie Krety. Naczelne dowództwo tej operacji, określo­ nej kryptonimem "Merkury", Fuhrer powie­ rzył Góringowi. Ten z kolei zlecił jej przygo­ towanie i wykonanie generałowi Aleksan­ drowi Lóhrowi. Dowodził on 4 Flotą Powietrzną. Uderzenie na Kretę miało zostać wyko­ nane siłami VIII i XI Korpusu Lotniczego. 8 Korpus generała Wolframa v. Richthofena był związkiem czysto lotniczym. Składał się z 2 i 51 pułku lotnictwa bombowego, 2 pułku bombowców nurkujących, 26 pułku lotnic­ twa myśliwsko-bombowego, 77 pułku lotnic­ twa myśliwskiego i kilku eskadr lotnictwa rozpoznawczego. Już w trakcie walk 8 Kor­ pus wzmocniono kilkoma eskadrami z 10 Korpusu Lotniczego - m.in. była to 2 eska­ dra 26 pułku lotnictwa bombowego. Łącznie Richthofen miał do dyspozycji: 228 samolo­ tów bombowych Dol7, Ju88, H e l l l , 205 bombowców nurkujących Ju87, 114 ciężkich myśliwców MellO, 119 myśliwców Mel09 i 16 Strona 15 Szturmowego, z tym że z 1 bat. szybowcowe­ go działać miały 3 i 4 kompania. Meindl miał opanować lotnisko Maleme i utrzymać je do momentu wylądowania na nim 100 pułku strzełców górskich. Jednocześnie mia­ no atakować wzdłuż wybrzeża w kierunku wschodnim i nawiązać kontakt z sąsiednim desantem. Środkowe zgrupowanie o kryptonimie "Mars" miało być dowodzone przez dowódcę 7 DSpad gen. Siissmana. Desant miał się odbyć w dwóch łazach. Rano 2 kompanie 1 batalionu szybowcowego oraz 3 pułk spado­ chronowy i batalion saperów z 7 DSpad miały lądować na zachód i południe od Chanii, by następnie zaatakować to miasto. Po południu 2 pułk spadochronowy bez jed­ nego batalionu miał skoczyć na spadochro­ nach pod Retimo. Po opanowaniu miasta i lądowiska 2 pułk miał połączyć się z siłami głównymi Siissmana. Celem wschodniego zgrupowania o kryptonimie "Orion" było opanowanie mia­ sta i lotniska Iraklio. Na czele zgrupowania miał stać dowódca 5 DGór gen. Ringeł. Atak planowano rozpocząć desantem 1 puł­ ku spadochronowego wzmocnionego bata­ lionem z 2 pułku spadochronowego. Na opanowane lotnisko jeszcze tego samego dnia miały przylecieć samoloty z żołnierzami 85 pułku strzelców górskich. Ringeł miał podjąć działania w kierunku zachodnim ku Chanii. Zakładano, że pod koniec pierwszego dnia walk wszystkie lotniska znajdą się w niemieckich rękach. Mimo to część oddzia­ łów XI KLot, zwłaszcza broń ciężka 7 DSpad i 5 DGór miały dotrzeć na Kretę drogą morską. Statki były oczywiście także jedynym środkiem transportu dla batalionu czołgów z 5 DPanc. Zamierzano z zarekwi­ rowanych greckich statków kabotażowych i kutrów rybackich stworzyć dwie "lekkie" i jedną "ciężką" flotylle. Pierwsza flotylla "lek­ ka" miała dotrzeć w rejon Maleme wieczo­ rem drugiego dnia operacji, druga miała osiągnąć port w Iraklionie trzeciego dnia operacji. W sumie oceniano, że spośród żołnierzy XI KLot 750 wyląduje na szybowcach, lOtys. skoczy na spadochronach, 5tys. zostanie wy­ ładowanych z samolotów transportowych na zdobytych lotniskach, a 7tys. dotrze drogą morską. Równolegle ze sformułowaniem rozka­ zów dla XI KLot. dowódca 4 Floty gen. Lóhr określił zadania dla swojego drugiego korpusu. Eskadry VII KLot. miały: rozpo­ znawać obronną strukturę wojsk brytyjsko- 17 Strona 16 Strona 17 greckich na Krecie, wywalczyć panowanie w Szczególnego znaczenia dla losów ope­ powietrzu jeszcze przed rozpoczęciem ope­ racji nabrała kwestia zgromadzenia odpo­ racji "Merkury", zabezpieczać transporty po­ wiedniej ilości materiałów pędnych. Potrze­ wietrzne i morskie z żołnierzami XI KLot., by samego tylko lotnictwa transportowego, przygotować i wspierać działania desantu, według obliczeń sztabu XI KLot., szacowa­ zwalczać okręty floty brytyjskiej. Temu no na około 10 milionów litrów benzyny ostatniemu zadaniu nadano wśród innych lotniczej. Sytuację tylko częściowo łagodziło bardzo wysoki priorytet. zdobycie w rejonie Pireusu angielskich skła­ Aby VIII i XI KLot. mogły przystąpić do dów z paliwem lotniczym - około 1,5 milio­ realizacji swoich zadań musiano poczynić na litrów. Z portów włoskich skierowano do szereg przygotowań. Dla gen. Studenta pro­ Pireusu statek z 8 tysiącami beczek benzyny blemem okazało się nie tylko ściągnięcie do i tankowiec z 12 milionami litrów paliwa. Grecji żołnierzy 7 DSpad. Część ekwipunku Utknęły one jednak w Kanale Korynckim i wyposażenia oddziałów spadochronowych przegrodzonym szczątkami zniszczonego w związku z niedoszłą do skutku operacją mostu. Dopiero sprowadzenie samolotami z "Lew Morski" była zmagazynowana w pół­ Kilonii nurków niemieckiej marynarki wo­ nocnej Francji. Kontenery desantowe znaj­ jennej z odpowiednim sprzętem pozwoliło dowały się z kolei w jednej z baz lotniczych do 17 maja oczyścić tor wodny. 18 maja pod Magdeburgiem. Wobec zniszczeń linii statki dotarły do celu. Paliwo należało prze- kolejowych na terenie Jugosławii, sprzęt ten tankować do beczek i dostarczyć na lotniska musiano początkowo dostarczyć do Kon­ odległe od 35 do 250 km od Pireusu. Roz­ stancy w Rumunii i stąd dopiero załadowany począł się wyścig z czasem: uruchomiono na statki transportowe poprzez Dardanelc nowe punkty tankowania, zatrudniono grec­ kierowano do portu Pireus. kich robotników. Ostatecznie działania Innym problemem był brak odpowied­ służb kwatermistrzowskich 4 Floty Powie­ niej liczby lotnisk dla ponad tysiąca samolo­ trznej zakończyły się sukcesem - zdążono z tów bojowych i transportowych. Sytuacji nie dystrybucją przed rozpoczęciem operacji. ułatwiał fakt zaangażowania większości spe­ Trudności organizacyjne spowodowały, cjalistycznych oddziałów przeznaczonych do że początek akcji przesunięto na 18 maja. budowy baz lotniczych w operacji "Barba- Jednak Hitlera zażądał aby przed desantem rossa". Mimo to zdołano wybudować kilka opanować, leżącą pomiędzy Peloponezem i nowych pasów startowych. Nowe lotniska, Kretą, wyspę Antikythcre. Miała ona uzu­ łącznie z wcześniej istniejącymi na Pelopo­ pełnić sieć stanowisk artylerii plot., chronią­ nezie, w Attyce czy na należących do Włoch cej bazy wyjściowe niemieckiego desantu wyspach Dodckanezu pozwoliły Luftwaffe przed atakami lotnictwa brytyjskiego. Po stworzyć całą sieć baz lotniczych. Otaczały dalszych analizach zdecydowano, że desant one Kretę szerokim łukiem od południowe­ XI KLot. na Kretę rozpocznie się rankiem go cypla Peloponezu na zachodzie aż po wy­ 20 maja. spy Rodos i Karpathos na wschodzie. Żołnierze 7I)Spad na jednym z lotnisk greckich w oczekiwaniu na sygnał do akcji 19 Strona 18 "CREFORCE" - OBROŃCY WYSPY Kreta stała się bardzo wcześnie obie­ wódca brytyjskich wojsk lądowych na Śrol ktem brytyjskiego zainteresowania. Już w kowym Wschodzie gen.Wavell nabrał przl maju 1940r. rozpoczęto rozmowy mające konania, że dopóki Grecja pozostaje I skłonić rząd grecki do zgody na powstanie rękach sprzymierzonych, nie ma sensu loki tutaj brytyjskiej bazy morskiej i lotniczej. Po wać tu dużego garnizonu czy znacznych i przystąpieniu Włoch do wojny i rozpoczęciu lotnictwa. Zwłaszcza, że niebezpieczeństw kampanii w Afryce, kwestia panowania nad włoskiego ataku na wyspę wydawało się ml komunikacją morską stała się niezmiernie ło prawdopodobne. istotna. Brytyjskie okręty bazujące w Zatoce Okres 6-ciu miesięcy jakie upłynęły pi Suda lub mogące tutaj choćby otrzymać za­ między listopadem 1940r. i kwietniel opatrzenie, znalazłyby się o 350 mil bliżej 1941r. został przez Brytyjczyków na KreJ włoskiego wybrzeża niż w wypadku opero­ zupełnie zmarnowany. Poza wybudowanie! wania z porlu w Aleksandrii. Pozwoliłoby to pewnej liczby stanowisk polowych w rejon! na bardziej efektywne działania przeciwko Sudy, praktycznie nie uczyniono nic I włoskiej marynarce wojennej i włoskiemu wzmocniłoby potencjał obronny wyspy. Ni transportowi morskiemu. mały wpływ na to miały ciągłe zmiany J Gorącym zwolennikiem wykorzystania stanowisku dowódcy sił brytyjskich na Kri Zatoki Suda przez Flotę Śródziemnomorską cie. Przed objęciem tej funkcji 30 kwietni był sam premier Churchill. Marzyło mu się przez nowozelandzkiego gen. FreyberJ wybudowanie w tym miejscu podobnej do sprawowało ją siedem osób! Scapa Flow wielkiej, ufortyfikowanej bazy Z powodu pilniejszych potrzeb zwiąj morskiej. Wobec szczupłych sił i środków ja­ nyeh z operacjami na Pustyni Zachodni! kimi dysponował adm. Cunningham, konie­ czy później także z działaniami "W-Force"l czności wybudowania całej infrastruktury bazy od podstaw, okazało się to nierealną mrzonką. Ostatecznie, w porozumieniu z rządem greckim, od 29 października 1940, czyli nie­ mal natychmiast po rozpoczęciu włoskiej agresji na Grecję, na Kretę zaczęły docierać pierwsze elementy oddziałów brytyjskich. Brytyjski garnizon składał się początkowo z 14 Brygady Piechoty. Tworzyły je trzy bata­ liony: 2 bat. pułku "Black Watch", 2 bat. pułku "York and Lancaster" i ł bal. pułku "Welch". Na wyspę dostarczono także 8 cięż­ kich i 12 lekkich dział plot. W Zatoce Suda zainstalował się z ramienia Royal Navy ko­ mendant portu z niezbędnym personelem złożonym z marynarzy i dokerów. Na Krecie znalazły się również pododdziały lotnictwa, zarówno morskiego, jak i RAF-u. Ich głów­ nym zadaniem było usprawnienie istnieją­ cych tutaj lotnisk. Te niewielkie siły aż do końca kwietnia 1941r. nie były wzmacniane mimo, że na wy­ spie nie było praktycznie greckich oddzia­ łów, poza kilkoma, słabymi liczebnie batalionami terytorialnymi. Stacjonująca tu wcześniej grecka 5 DPiech. została skiero­ wana na front albański. Wizytujący Kretę 13 listopada 1940r. do- Nowozelandczycy na Krecie 20 Strona 19 Grecji uratowano w zasadzie tylko lekką broń strzelecką. Sprzęt artyleryjski i samo­ chody prawie w całości pozostały na konty­ nencie, utracono także większość sprzętu łączności i narzędzi saperskich. Część żoł­ nierzy głównie z jednostek tyłowych, admi­ nistracyjnych, obsługi lotnisk nie miała nawet karabinów. Z tego powodu około 7 tys. ludzi ode­ słano do Egiptu. Ostatecznie na Krecie po­ zostało blisko 20 tys. byłych żołnierzy "W-Force". Wśród nich było około 6,5 tys. Australijczyków i nieco ponad 7 tys. Nowo­ zelandczyków. Żołnierze Brytyjskiego Korpusu Eks­ pedycyjnego mieli za sobą długotrwały od­ wrót, w wielu przypadkach byli zaokrętowywani pod ogniem, atakowani przez nieprzyjacielskie lotnictwo w trakcie rejsu ku brzegom Krety. Żołnierze byli zmę­ czeni, niekiedy wygłodniali. Musieli ochło­ nąć po dotychczasowych przeżyciach, zregenerować siły. Dla potrzeb wielotysięcz­ nej masy ludzi niezbędne były obozy, szpita­ le, kuchnie. Niczego takiego nie było w momencie ich przybycia na wyspę, musiano je dopiero przygotować. Warto wspomnieć, że wielu żołnierzy nie miało takich elemen­ tarnych części ekwipunku jak menażka, łyż­ ka czy koc. Niekompletne i częściowo improwizowane sztaby z trudem radziły so­ bie z rozlicznymi problemami. Zwłaszcza, że 21 Strona 20 nie wszystkie pododdziały zachowały zwar­ go ataku. Bez wzmocnienia myśliwcar tość organizacyjną. Często należało dopiero wsparcia marynarki nie mam nadziei odtwarzać poszczególne bataliony. utrzymanie wyspy samymi wojskami lądc Pierwszym krokiem dowództwa "Crefor­ mi...". Równocześnie Freyberg zwrócił ce", jak zaczęto określać siły broniące Kretę, do rządu Nowej Zelandii: "Czuję się z było rozdzielenie przemieszanych oddziałów szony do poinformowania o sytuacji woj: angielskich, nowozelandzkich i australij­ wej na Krecie. Decyzje zapadłe w Lond; skich. Angielską 14 Brygadę w całości ode­ nakazują utrzymanie wyspy za każdą słano do Iraklionu, wszystkich żołnierzy nę./.../ "Tymczasem nie ma tu sił mors] australijskich skoncentrowano w rejonie strzegących nas przed desantem morskii Georgioupolis na wschód od Sudy, nato­ lotnictwo na wyspie to 6 Hurricanów miast Nowozelandczycy zostali zgrupowani przestarzałych samolotów./.../ Jeśli może w zachodniej części wyspy, w rejonie Pirgos. wywrzyjcie presję żebyśmy zostali w dost Do stworzonej struktury obrony włączo­ cznym stopniu wzmocnieni, albo żeby zn no także oddziały greckie, oddane przez dowano decyzję o utrzymaniu Krety." króla Jerzego II pod rozkazy gen. Freybcrga. 3 maja Churchill wysłał depeszę do Ich liczebność wynosiła około 15 tys. ludzi. niepokojonego sytuacją premiera Ne Wśród nich było 300 ewakuowanych z kon­ Zelandii Frasera. Utrzymana w uspokaj tynentu kadetów ateńskiej szkoły oficerskiej, cym tonie, rysowała dość optymistyczną ] 800 kadetów szkoły lotniczej i aż 2,8 tys. spektywę walk o wyspę. żandarmów. Większość stanowili jednak sła­ Tymczasem rzeczywistość nie była bo wyszkoleni żołnierze odtwarzanych grec­ różowa, postulaty Freyberga zostały spełi kich pułków piechoty. Ich uzbrojenie było ne tylko w pewnym stopniu. Co prawda 1 niewystarczające, zaopatrzenie w amunicję ta Śródziemnomorska zaangażowała wręcz tragiczne - w niektórych pododdzia­ działań przeciwdesantowych znaczne zes| łach na karabin przypadało po 20 sztuk okrętów, ale jednocześnie nie zdołano amunicji. słać na Kretę dodatkowych dywizjonów 1 maja, drugi dzień po nominacji na sta­ nictwa. Nieliczne znajdujące się nowisko dowódcy "Creforce", zaniepokojony samoloty myśliwskie bardzo szybko wyl Freyberg depeszował do gen. Wavella: "Siły szyły się w walkach powietrznych, lub 1 pozostające w mojej dyspozycji są całkiem niszczone na eksponowanych, kreteńsl niewystarczające dla odparcia spodziewane­ lotniskach. Od 14 maja były one bow 22