Strona 1 LORD RUSSELL OF LIVERPOOL pod biczem swastyki Strona 2 Uważni czytelnicy CENA 7.1. 10.— prasy zapewne pa- miętają, że w roku 1954 brytyjskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych sprzeciwiło sfę wydaniu książki lorda Russella „Pod biczem swastyki", co zmusiło autora — byłego zastępcę szefa sądownictwa wojskowego Wielkiej Brytanii i byłego doradcę prawnego brytyjskich władz oku- pacyjnych — do ustąpienia z zajmowanych stanowisk. Książka lorda Russella — jak określił ją sam autor w podtytule — jest „Krótką hi- storią hitlerowskich zbrodni wojennych". Zawiera opis zbrodni dokonanych na lud- ności cywilnej krajów okupo- wanych, jak również na jeń- cach wojennych, ukazując za- razem aparat służący ich do- konaniu — całą zbrodniczą machinę hitleryzmu. Oparta na faktach niezbicie udowodnionych w procesach hitlerowskich zbrodniarzy wo- jennych, na relacjach ocala- łych ofiar i dokumentach — książka ta jest wstrząsającym obrazem zbrodni niemieckiego faszyzmu. Strona 3 B I B L I O T E K A POWSZECHN A Strona 4 Tytuł oryginału THE SCOURGE OF THE SWASTIKA A SHORT HISTORY OF NAZI WAR CRIMES Przedmowę napisał Dr P RZEDM O WA JÓZEF GIEBUŁTOWICZ Obwolutę projektował W sierpniu 1954 roku głośnym echem odbiła się w Wielkiej JAN MŁODOŻENIEC Brytanii nagła rezygnacja lorda Russella of Liverpool z wy- sokiego stanowiska, jakie zajmował w hierarchii brytyjskiego sądownictwa wojskowego. Edward Frederik Langley Russell urodził się w 1895 r., brał udział w pierwszej wojnie światowej, a w 1920 r. odziedziczył po ojcu, który dwa lata przedtem mianowany został baronem, tytuł lorda Russell of Liverpool. Od 1931 r. lord Russell był adwokatem w Londynie, zaś w 1934 r. wszedł w skład Office of the Judge Advocate General of the Forces — instytucji sprawującej kontrolę i nadzór nad brytyjskim sądownictwem wojskowym wszystkich rodzajów broni. Od tego czasu był bezpośrednio związany z sądownictwem wojskowym. Po dru- giej wojnie światowej był przez cztery lata zastępcą szefa są- downictwa przy brytyjskiej armii okupacyjnej w Niemczech, gdzie przed brytyjskimi sądami wojskowymi odbyło się wó- wczas kilkaset procesów hitlerowskich zbrodniarzy wojen- nych. W związku z tą funkcją lord Russell był też doradcą głównego oskarżyciela brytyjskiego w procesie norymberskim. Od 1951 r. aż do chwili swej rezygnacji był jednym z zastęp- ców Judge Advocate General of the Forces we wspomnianej już instytucji w Londynie. Dnia 27 lipca 1954 roku lord Russell przesłał swemu zwierz- chnikowi — którym był Lord Chancellor, sprawujący w bry- tyjskim systemie rządowym administracyjne funkcje ministra Copyright 1954 by Lord Russell of Liverpool sprawiedliwości — egzemplarz swej nie wypuszczonej jeszcze „Czytelnik". Warszawa 1963. Wydanie IV na rynek książki pt. The Scourge of the Swastika. Lord Chan- Nakład 20250 egz. Arh. wyd. 17,5. Ark. druk. 21. cellor zwrócił się po opinię do Foreign Office, brytyjskiego Papier druk. sat. kl. V. 65 g, 84 cm 2 Włocławka. Oddano do składania 3.V.62. Podpisano do druku Ministerstwa Spraw Zagranicznych, a po jej otrzymaniu sprze- 27 Xli.62 DruK ukończono w styczniu 1963 roku. ciwił się opublikowaniu książki przez autora, sprawującego 2-aktady Graficzne ,,Dom Słowa Polskiego" w W-wie. tak wysokie funkcje urzędowe. Zamówienie nr 3310. H-68. Cena 10.— tł Printed in Poland Strona 5 Dnia 3 sierpnia 1954 roku lord Russell zrezygnował ze swe- Niemałą — chociaż co do ilości skromniejszą — rolę w tej go stanowiska i wkrótce potem książka ukazała się w Wiel - obmyślanej akcji odgrywał również film. Na przyk ład Lis ki ej Br yt a n i i . Od t ego cz a su osi ą gn ęł a t a m ki l ka wyda ń pustyni był swego rodzaju apoteozą hitlerowskiego generała o łącznym nakładzie ponad 100 tysięcy egzemplarzy i przetłu- Rommla, jego walk w Północnej Afryce; doszukiwał się pozy- maczona została na kilka języków. W języku niemieckim uka- tywnych cech w armii walczącej pod rozkazami Rommla. Film zała się w Niemieckiej Republice Demokratycznej (w Niem - 0 Rommlu wyprodukowany został w USA, lecz wobec zalewu czech zachodnich nie dopuszczono do jej publikacji). kinoteatrów brytyjskich przez filmy amerykańskie miał nie Na powszechne zainteresowanie, z jakim w Wielkiej Bry- mniejsze znaczenie niż książki niemieckich autorów, tłumaczo tanii i innych krajach europejskich spotkała się książka lorda ne i wydawane po wojnie na terenie Wielkiej Brytanii. Russella, wpłynęły nie tylko okoliczności towarzyszące dymisji Za tą osłoną — starannie skonstruowaną z takich fra - jej autora, lecz w jeszcze większym może stopniu znamienny gmentów działalności hitlerowskich sił zbrojnych, które nie okres, w którym się ukazała. W Paryżu ważyły się wtedy losy naruszały przepisów prawa międzynarodowego i zasad honoru układu o Europejskiej Wspólnocie Obronnej odrzuconego prz y wojskowego w walce zbrojnej — ukryć się miały nieporówna- końcu sierpnia 1954 r. przez francuskie Zgromadzenie Naro- nie liczniejsze zbrodnie. Wszystko więc — czas i celowa pro- dowe. paganda — oddziaływało w tym kierunku, aby wymazać z pa- W związku z tym warto zatrzymać się nad wymową faktu mięci mieszkańców Wielkiej Brytanii obraz hitlerowskiego zła, opublikowania książki przez lorda Russella w dziewięć iat po hitlerowskich zbrodni. Na tym tle pojawienie się książki lorda zakończeniu wojny. Dziewięć lat to wiele czasu dla pamięci Russella musiało wywołać sensację. Była to bowiem pierwsza ludzkiej. Przez ten okres przeciętny mieszkaniec Wielkiej Bry- w Wielkiej Brytanii książka, która zawierała wyrazisty tanii czynił prawdopodobnie wszystko, aby odsunąć na jak 1 obiektywny obraz zbrodni hitlerowskich i z wielką siłą najdalszy plan wspomnienia wojny. Wojny, dodajmy tu, zna- przeciwstawiała się fali propagandy wybielającej hitleryzm. nej — poza członkami brytyjskich sił zbrojnych i mieszkańcami Narzuca. się pytanie, czy lord Russell potrzebował aż tylu okręgów bombardowanych przez lotnictwo niemieckie — lat na napisanie stosunkowo niewielkiego dzieła, do którego często tylko z pośrednio docierających wrażeń, a równie czę- materiały i źródła musiały przecież znaleźć się w jego ręku sto tylko z opisów. już w pierwszych latach po wojnie, choćby z tytułu jego urzę- • Przez te dziewięć lat ukazywały się w Wielkiej Brytanii dowych funkcji w czasie procesów hitlerowskich zbrodniarzy książki, których wyraźnym celem było zatarcie prawdziwego wojennych? Odpowiedź na to pytanie może oczywiście brzmieć obrazu hitleryzmu, pokazanie go na innym t le i w innym tak: wszystko, co jest związane z powstawaniem jakiejś, książ- świetle, niż rzucały nań zbrodnie wojenne. Szczególną grupę ki, a więc również czas jej powstawania zależy od indywidual- wśród tych książek stanowiły tłumaczenia pamiętników człon - ności autora. ków hitlerowskich sił zbrojnych, którzy opisywali swe bezpo- Mimo ogólnej słuszności takiej odpowiedzi, w wypadku lor - średnie akcje przeciw wojskom państw sprzymierzonych. Pa- da Russella i jego książki trudno oprzeć się myśli, że autor — miętniki te pokazywały wprawdzie wroga, lecz takiego, jakim świadomie lub nieświadomie — musiał działać pod wrażeniem sam chciał się przedstawić. A więc dzielnego, r ycerskiego i wpływem paradoksalnej sytuacji, jaka w ciągu ostatnich lat i nawet zasługującego na podziw, sympatię lub szacunek. Mia ły narastała w wyniku postępowania państw zachodnich. Niem - one wytwarzać emocjonalną atmosferę niemal romantycz nego cy zachodnie, w których zupełnie wyraźnie do decydującego podziwu dla pokonanego nieprzyjaciela, miały przypominać głosu dochodziły raz po raz elementy skrajnie rewizjonistycz- zwycięzcom o tradycji rycerskich turniejów, o tym, że miarą ne, w których dawni wysocy dygnitarze hitlerowscy bezkarnie własnej rycerskości jest uznanie dla rycerskości wroga. afiszowali się wiernością dla zbrodniczego reżimu Trzeciej Strona 6 Rzeszy, a organizacje byłych wojskowych szukały usprawiedli- mnień z obozu koncentracyjnego z przeżyciami innych, prze- wienia dla zbrodni wojennych —- te Niemcy miały stać się czytałem na ten temat niemal wszystko w zakresie ■wspomnień,, partnerem dawnych członków koalicji antyhitlerowskiej, miały wrażeń, materiałów historycznych i studiów naukowych. Prze- być dopuszczone do ..braterstwa broni'' z narodami, których czytałem wiele dokumentów i wiele opisów zbrodni, pocho- synów mordowali niegdyś hitlerowcy. Zbrodniarze wojenni, dzących z rąk ocalałych ofiar. Lecz książka lorda Russella po- zamiast odcierpieć wyznaczone im wyrokami kary, korzystali zbawiona jest oschłości i dłużyzn, jakie nużą przy czytaniu z łaski rządów zachodnich, otwierającej im drogę do wyłado- dokumentów. Równocześnie pozbawiona jest tego osobistego wywania swej chęci zemsty i umożliwiającej przygotowanie pierwiastka, który w spisywanych przeżyciach czy to ofiar nowych agresywnych poczynań. gestapo, czy więźniów obozów koncentracyjnych i jenieckich Fakt więc, że książka lorda Russella ukazała się w dziewięć może wydawać się — słusznie czy niesłusznie — ich subiek- lat po zakończeniu wojny i przy takim właśnie układzie sto- tywnym spojrzeniem, patrzeniem przez pryzmat własnej tra- sunków politycznych, że stanowiła nadto — można zaryzyko- gedii. wać to powiedzenie — niespodziankę dla czytelników i prze- Książkę Pod biczem swastyki napisał prawnik, lecz nie sta- łożonych autora, ma swą wymowę. Pozwala też wysnuć wnio- nowi ona studium prawniczego. Niemniej jednak lord Russell sek, że autorem powodować musiał jakiś impuls, powstały na nie mógł — a nie mógłby chyba żaden człowiek — pozostać tle obserwacji rozwoju wypadków politycznych w Europie za- tylko kronikarzem i beznamiętnym obserwatorem sporządzo- chodniej i obawy przed powtórzeniem się złowrogiej działal- nego przez się rejestru zbrodni. Jego opinie — wprawdzie po- ności hitlerowskiego militarj'zmu. Pod naciskiem tego impulsu wściągliwe w słowach — są miażdżącym oskarżeniem, popar- lord Russell wyraził tę oba wę swoim pi órem, lecz mówił tym całą siłą logiki faktów. Ich zaś wymowa — jeżeli przy w imieniu znacznie szerszego grona ludzi, których zaprzątały potępieniu zbrodni hitlerowskich potrzebny jest jeszcze taki podobne myśli. argument — tkwi również w tym, że oskarżenie pochodzi Czy sam autor przyznałby potem — w sytuacji, jaka po- spod pióra człowieka, należącego do kół arystokratycznych wstała dookoła jego książki — że taki impuls, takie pobudki Wielkiej Brytanii i wchodzącego w skład najwyższej brytyj- nim kierowały, o tym oczywiście trudno mówić. Lecz o tych skiej kadry wojskowej. Pozostaje on więc poza zarzutem — tak pobudkach mówi treść samej książki i bijące z jej kart prze- perfidnie stosowanym przez współczesnych apologetów hitle- konanie autora, gdy pisze on na przykład: ryzmu — stronniczości, uprzedzenia wobec narodu niemieckiego i rzekomo tylko stąd wypływającej nienawiści do nie- Rozstrzeliwania zakładników w Dinant, Laon i Senlis, które mieckiego hitleryzmu jako wylęgarni zbrodniarzy. w roku 1914 wstrząsnęły sumieniem cywilizowanego świata, zu- pełnie zbladły i spadły do rzędu mało znaczących faktów w po- Począwszy od generała, który ją przekazywał podległym od- równaniu z masakrami w Oradour-sur-Glane, w Lidicach, na Bał- działom, a skończywszy na młodszym oficerze, który miał ją wy- kanach, w Warszawie, w Związku Radzieckim i w grotach ar- konywać — nikt z nich nie mógł mieć najmniejszych wątpliwości deatyńskich. co do zbrodniczego charakteru tej dyrektywy■'. Te słowa — to jedno z wielu ostrzeżeń, jakimi przemawia Za tymi powściągliwymi słowami kryje się głęboki sens do czytelnika książka lorda Russella. Dlatego gdy po . raz prawny, stanowią one podstawę oskarżenia. Do oskarżenia po- pierwszy dotarła ona do moich rąk, wstrząsnęła mną głęboko. wraca lord Russell wielokrotnie. Pokazuje, jak z pełną świa- Nie była to moja pierwsza lektura o zbrodniach hitlerowców. domością hitlerowcy mordowali jeńców wojennych, ludność Interesując się tym zagadnieniem z punktu widzenia prawno-- 1 Mowa lu o dyrektywie Keitla „w sprawie traktowania komisarzy po - naukowego, jak również celem konfrontacji własnych wspo- litycznych" (patrz str. 78—82). Strona 7 cywilną i pobieranych bezprawnie zakładników. Pokazuje, że Gdy ma się to przed oczyma, wtedy czymś stosunkowo łagod- z premedytacją zapisali na swym koncie Warszawę, Chateau- nym wydaje się to wszystko, co lord Russell zestawia jako wy- padki łamania przez Niemców konwencji genewskiej w czasie briant, Krym, Oradour, Lidice — każde miasto, miasteczko prowadzenia wojny przeciw państwom zachodnim. Są to bowiem i wieś, gdzie tylko stanęła ich stopa. Z pełną też świadomością tylko dokładnie sprawdzone wypadki, w których hitlerowcy ma- wykorzystywali niewolniczą siłę roboczą. Stwierdza to lord sakrowali jeńców zachodnich, świadomie nie udzielali pomocy Russell w swym opisie systemu obozów koncentracyjnych. tonącym marynarzom z zatopionych przez łodzie podwodne Powściągliwe w formie, lecz jakże mocne w sile oskarżyciel - statków lub w inny sposób ignorowali przepisy prawa międzyna- skiej słowa zamykają ten rejestr zbrodni: rodowego. Lecz w tym wszystkim wojna na Zachodzie była „a gentlemanly Wymordowanie przez hitlerowców ponad pięciu milionów Ży- affair" •— dżentelmeńską rozgrywką — w porównaniu z przeraża- dów w Europie stanowi największą zbrodnię w dziejach świata. jącym odwetem wobec ludności cywilnej, której bezskutecznie usiłowano przeszkodzić w udzieleniu pomocy Ruchowi Oporu. I nie ma chyba człowieka — wierzmy, że nie ma go poza O tej stronie okrucieństw hitlerowskich ani na chwilę nie za- kręgiem żyjących jeszcze sprawców tych zbrodni, ich ducho- pomina się we Francji i na całym kontynencie europejskim. Tyl- wych braci i naśladowców oraz obecnych obrońców — który ko w Wielkiej Brytanii i w Ameryce znika to z pamięci. nie powtórzyłby za lordem Russellem oskarżeń, jakie zawiera Być może, że właśnie to znikanie z pamięci brał pod uwagę jego książka. lord Russell. poświęcając większość miejsca w książce przy- Przedstawiając czytelnikowi rejestr zbrodni i służący ich pomnieniu zbrodni przeciw żołnierzom zachodnich państw dokonaniu aparat, autor omawia też główną zbrodnię hitle- sprzymierzonych, chociaż te zbrodnie objęły znikomy ułamek rowskiego faszyzmu, jaką było przygotowanie i rozpętanie ofiar hitleryzmu. Dla bryt yjskiego czytelnika — rugującego agresywnej wojny atakiem na Polskę. Przytacza fragment z pamięci sprawy sprzed dziesięciu lat — bardziej wstrząsają- przemówienia Hitlera z dnia 22 sierpnia 1939 r. do zebranych ce jest przypomnienie, że ofiarami okrucieństw byli jego ro- w Obersalzberg naczelnych dowódców Wehrmachtu: dacy, niż to, czego dowie się o największych choćby hekatom- Zniszczenie Polski jest sprawą najważniejszą. Chodzi o wyeli- bach. złożonych przez kraje słowiańskie we wspólnej walce. minowanie żywych sił, a nie o osiągnięcie pewnej linii. Postaram Podobnie jak zrozumiałe są przyczyny, dlaczego autor uwy- się o propagandową przyczynę rozpoczęcia wojny. Mniejsza o to, puklił w swej książce sprawy sobie i swym brytyjskim czy- czy przyczyna ta będzie prawdopodobna, czy nie. Zwycięzcy nikt telnikom bliższe, tak zrozumiałe jest również to, że w książce nie będzie pyta}, czy mówił prawdę, czy nie... Obawiam się tylko, nie znajduje się wielu zdarzeń i faktów, które by na zamiesz - ażeby w ostatniej chwili jakiś „Schweinhund" nie wystąpił z pro- czenie w niej zasługiwały. Winę tego — jeżeli można mówić pozycją mediacji... P o c z y n i ł e m j u ż p r z y g o t o w a n i a 0 winie — należy jednak przypisać nie autorowi, lecz głównie p ol i t yc z n e, d r o g a d l a ż o ł n i e r z a j e s t ot wa r t a. ogromowi zbrodni. Nie można natomiast przejść obojętnie nad końcowym wy- Przypomnienie perfidnej prowokacji w Gliwicach i cynicz- wodem lorda Russelia i zgodzić się ze słowami, którymi koń - nego przyznania się do tej prowokacji już a priori musiało czy on książkę. Słowa te zawierają wrażenie człowieka, który wywrzeć głębokie wrażenie na czytelniku brytyjskim, nawet po zwiedzeniu obozu koncentracyjnego, przerażony widokiem takim, dla którego prowokacja w polityce nie jest rzeczą nie- 1 uciekając od zaduchu... co zobaczył? znaną w historii. Naczelny redaktor labourzystowskiego tygod- nika New Statesman and Nation, Kingsley Martin, w swej re- Oto na gwoździu wbitym w słup na dachu krematorium wisiała cenzji z książki lorda Russella nawiązał do powyższego fra- mała zwykła skrzynka, służąca za gniazdo dzikiemu ptactwu. gmentu mowy Hitlera: Umieścił ją tam jakiś SS-man schizoireniK. Strona 8 I wtedy, dopiero wtedy, można było zrozumieć, dlaczego naród, się narzędziem ich interesów — znów przystąpili w Niemczech który da} światu Goethego i Beethovena. Schillera i Schuberta, daJ zachodnich do swej niecnej roboty. mu również Oświęcim i Belsen, Ravensbriick i Dachau. Lord Russell — o czym świadczyło jego wystąpienie jesie- nią 1954 r. w Izbie Lordów w czasie dyskusji nad remilitary- Słowa te mogłyby zasugerować uogólniający wniosek, jako- zacją Niemiec zachodnich, kiedy to, mimo daleko idących za- by tłem zbrodni hitlerowskich była schizofrenia, w mniejszym strzeżeń, wypowiedział się za ratyfikacją układów paryskich — lub większym stopniu rozwinięta u jednostek stojących na doszedł do fałszywych konkluzji. Nie poszedł po drodze pro- wszystkich szczeblach hierarchicznej drabiny hitlerowskiej wa dz ą cej do n i eodpa rt ych i jed yn i e sł uszn ych wn i osków Rzeszy. i wniosków takich nie przedstawił czyteln ikowi. Nic bardziej fałszywego niż taki wniosek! Wygodny byłby Lecz mimo to jego książka — chociaż brzmi to jak para- on nawet dla współczesnych obrońców militaryzmu niemiec- doks — wyręcza w tym wypadku swego autora i u świadome- kiego, którzy chętnie zapewne widzieliby zredukowanie zbrod- go czytelnika nie pozostawia żadnych wątpliwości co do tego, niczej tradycji, ponuro ciążącej nad tym militaryzmem, do czym były i w jakich warunkach społecznych i politycznych następstw choroby umysłowej nielicznej grupy jego przywód - mogły zrodzić się opisane w niej zbrodnie wojenne, zbrodnie ców. Lecz temu właśnie, a więc i ostatnim słowom lorda Rus- przeciw ludzkości. sella, przeczą wszak wszystkie fakty, które składają się na treść jego książki. JÓZEF GIEBUŁTOW1CZ Lord Russell zaopatrzył ją dodatkiem, zawierającym ,,dzie- sięcioro przykazań dla żołnierza niemieckiego". Wymowne w tragicznej ironii i zapewne tak przez autora pomyślane jest zestawienie tych przykazań z czynami. Mówi ono wyraźnie, że zimna kalkulacja służyła hitlerowskim sztabom i generałom Wehrmachtu. Wiedzieli om, do czego dążą i dlaczego popeł - niają zbrodnie. Taka sama zimna kalkulacja dyktowała po- ciągnięcia magnatom przemysłowym, którzy wiedzieli dobrze, jak wykorzystać dostarczaną przez obozy śmierci siłę roboczą. Wiedzieli, że współuczestniczą w zbrodni. Nie schizofreniczne rozszczepienie jaźni, lecz właśnie jego zaprzeczenie, pełne zdrowej, choć zbrodniczej logiki dążenie do wyraźnego celu, do imperialistycznej ekspansji, było mo- torem działania niemieckich monopolistów, baronów węgla i stali, bankierów i junkrów. System społeczny, który zapew- niał panowanie ich klasie, zrodził hitlerowski faszyzm, a fa - szyzm zrodził zbrodnię. Tylko to tłumaczy, dlaczego nazwa Oświęcimia mogła na jakiś czas przesłonić imię Goethego. To również wskazuje, na jaką drogę Niemcy nie mogą ponownie wkroczyć i jakie nie- bezpieczeństwo grozi w wypadku, gdyby ci sami ludzie — którzy niegdyś pomogli hitleryzmowi dojść do władzy i stać Strona 9 OD AUTORA W swym wstępnym przemówieniu na procesie norym- berskim przeciwko głównym niemieckim zbrodniarzom wojennym sir Hartley Shawcross, pierwszy oskarżyciel z ramienia Wielkiej Brytanii i Północnej Irlandii, oświad- czył: Obrońcy narodów zwyciężonych umieją czasami tak wygrywać współczucie i wielkoduszność zwycięzców, że fakty prawdziwe, ale nie zebrane w sposób autorytat ywn y, zostają zaciemnione i idą w zapomnienie. Wystarczy tylko przypomnieć okoliczności, które zaszły po pierwszej wojnie światowej, aby uprzytomnić sobie nie - bezpieczeństwa, na jakie narażeni są ludzie pobłażliwi albo łatwo- wierni w wypadku, gdy nie ma autorytatywnego wyroku sądowego. Z biegiem czasu ludzie pobłażliwi usiłują zbagatelizować wiado- moś ci o agresji i okrucieństwie przekazane potomn ym — być może właśnie z powodu grozy tych wiadomości. A inni, ci łatwo- wierni, wprowadzani w błąd już to przez fanatyków, już to przez nieuczciwych agitatorów, zaczynają wierzyć, że nie oni, ale ich przeciwnicy ponosili winę za to, co sami teraz potępiają. Dlatego jesteśmy przeświadczeni, że ten Trybunał, działając z całą obiek- tywnością sądu — a wiemy, że będzie w ten sposób działał, mimo że został powołany przez mocarstwa zwycięskie — stworzy pod- stawę do rozwiązania zagadnień naszych czasów i pozostawi auto- rytatywne i bezstronne świadectwo, po które sięgać będą przyszli historycy w poszukiwaniu prawdy, a przyszli politycy — dla prze- strogi. Jak powszechnie wiadomo, „autorytatywny wyrok są- dowy", o którym mówił sir Hartley — wydano. Było jeszcze wiele innych procesów o zbrodnie wojenne', 1 W samej tylko brytyjskiej strefie okupacyjnej Niemiec odbyło się 356 procesów, na których sądzono przeszło 1 000 zbrodniarzy wojennych. Główny sędzia wojskowy Bryt yjskich Sił Zbrojnych sir Henry MacGeath jako szef angielskiego wydziału Komisji Ba - Strona 10 których protokoły opublikowano i są dostępne dla każ- dego. Ale wielu nie ma czasu na ich czytanie, a wielu innych czytać ich nie chce, nawet jeżeli mają czas. Celem tej książki jest dostarczenie zwykłemu czytelni- kowi zgodnego z prawdą i dokładnego opisu niektórych hitlerowskich zbrodni wojennych. Została ona napisana WSTĘP w oparciu o materiały dowodowe i dokumenty przedsta - wione na różnych procesach o zbrodnie wojenne oraz na podstawie zeznań naocznych świadków, zeznań złożo- Przed rokiem 1939 zdarzały się w nowoczesnych woj- nych przed kompetentnymi komisjami badania zbrodni nach między narodami cywilizowanymi godne pożałowa - wojennych w krajach, w których zbrodnie te popełniono. nia incydenty, które przybierały rozmiary zbrodni wo- Za uprzejme udostępnienie mi źródeł oficjalnych nale- jennych. W początkowej fazie pierwszej wojny świato- żą się z mej strony wyrazy podziękowania: Jego Eksce- wej wojska niemieckie w swoim szybkim pochodzie na lencji panu Renę Massigli. ambasadorowi Francji; Jego Paryż dopuściły się wielu ekscesów w Belgii i Francji. Ekscelencji panu markizowi du Parć Locmaria, ambasa- Grabiono i podpalano miasta i wsie, gwałcono kobiety, dorowi Belgii, i doktorowi D. V. Stikkerowi, ambasado- mordowano niewinnych ludzi. Chociaż te zbrodnie były rowi Holandii. czymś więcej aniżeli tylko sporadycznymi wybuchami Jestem również bardzo zobowiązany pani Violette „okrucieństwa" ze strony odosobnionych oddziałów woj- Lecoq, obecnie pani Rougier-Lecoq, za zezwolenie na re- skowych i poszczególnych dywizji, nie stanowiły one produkcję niektórych jej świetnych rysunków, ilustrują - jednak części zorganizowanej kampanii terroru, uplano- cych życie i śmierć w obozie koncentracyjnym Ravens- wanej z góry jeszcze przed wybuchem wojny i realizo- bruck; majorowi Peter Forestowi, byłemu głównemu wanej potem ściśle według rozkazu. tłumaczowi w Oddziale Badania Zbrodni.Wojennych przy Podczas drugiej wojny światowej Niemcy dokonywali Brytyjskiej Armii Renu, za zredagowanie przypisów do zbrodni na skalę bez precedensu. Zbrodnie te stanowiły niemieckiej terminologii oraz niemieckich rang i tytułów, integralną część hitlerowskiej koncepcji wojny totalnej a także panu Anthony Sommerhough, byłemu szefowi i były realizacją z góry ułożonego i skoordynowanego Br ytyjskiego Oddziału Badania Zbr odni Wojennych planu terroryzowania i eksploatowania ludności na obsza- w Niemczech, za wypożyczenie mi niektórych fotografii' rach okupowanych oraz niszczenia tych jej elementów, i za wiele cennych sugestii. które uważano za najbardziej wrogo ustosunkowane do dania Zbrodni Wojennych, powołanej przez Narody Zjednoczone, hitlerowskiego podboju i panowania. by} odpowiedzialny za procesy wszystkich nieprzyjacielskich zbrod- Przed wojną hitlerowcy wprowadzili w swym własnym niarzy wojennych, postawionych przed brytyjskimi sądami woj - skowymi. kraju system oparty na „zasadzie wodzostwa" (Fiihrer - W polskim wydaniu książki lorda Russella fotografie, o któ - prinzip) — tyranię prawie nie mającą sobie równej w hi- 1 rych wspomina autor, nie zostały zamieszczone, ponieważ część ich po reprodukowaniu z angielskiego oryginału książki znacznie storii. Krzewili i popierali nienawiść rasową w myśl straciłaby na czytelności oraz ze W7ględu na to, że w dużej mie rze doktryny „rasy panów", której ostatecznym i nieunik- są to zdjęcia znane czytelniko wi polskie mu z prasy i publikacji o obozach koncentracyjnych (przyp. red.). nionym celem było panowanie nad światem. Podburzali Strona 11 brata przeciwko bratu, dzieci przeciwko rodzicom, chrze- miec, mordowanie i maltretowanie jeńców wojennych, ścijan przeciwko żydom. Usiłowali zdemoralizować cały masowe egzekucje ludności cywilnej, rozstrzeliwanie za- naród, a tych, którzy się tej demoralizacji opierali, terro- kładników i ludzi aresztowanych tytułem odwetu, „osta- ryzowali i w końcu zamykali w obozach koncentracyj- teczne rozwiązanie" kwestii żydowskiej •— wszystko to nych. wynikało z długofalowego planu. Dowiedziono tego po- Tylko wówczas gdy przypomnimy sobie, co się działo nad wszelką wątpliwość. Sami hitlerowcy postarali się w Niemczech w latach 1933—1939, będziemy mogli o niezbite dowody w postaci starannie prowadzonych ujrzeć we właściwej perspektywie zbrodnie dokonane protokołów, urzędowych sprawozdań, spisów inwenta- podczas wojny przez hitlerowców na obszarach okupo- rzowych, rozkazów i innych dokumentów, które wpadły wanych. w r ęc e a lia nt ó w p o ka p it u la cji w ojs k ni emi ec ki c h Zniesienie wolności słowa i wolności prasy, kontrola w Europie. nad sądownictwem, konfiskata własności i ograniczenie Ilekroć hitlerowcy używali jeńców wojennych do prac praw legalnych stowarzyszeń, cenzura listów i telegra - zabronionych przez prawo międzynarodowe — składali mów, podsłuch rozmów telefonicznych, militaryzacja sprawozdania właściwym formacjom wojskowym; ilekroć pracy, negowanie wolności r eligijnej — oto kajdany, grabili — sporządzali dokładny inwentarz swoich łupów; w które tyran zakuł swoich poddanych. Skoro Hitler tak ilekroć posyłali Żydów i inne ofiary do komór gazo - mało cenił ,,rasę panów", to czyż można się dziwić, że wych — przesyłali do RSHA i szczegółowe raporty; ile- uważał on ludy krajów zajętych przez jego armie za coś kroć rozstrzeliwali zakładników — ogłaszali na gmachach gorszego aniżeli robactwo? publicznych spisy rozstrzelanych, „aby odstraszyć in- Nie ulega wątpliwości, że niecały naród niemiecki nych"; ilekroć na więźniach obozów koncentracyjnych łatwo poddawał się lub dobrowolnie przyjmował do - wbrew ich woli przeprowadzali bolesne i okropne opera - ktryny i program hitlerowców. Gdyby nie natrafiali na cje doświadczalne — układali staranny opis każdego opór, niepotrzebne byłyby takie organizacje, jak SS \ przypadku. Dokonywając zbrodni, z charakterystyczną SD 2 i Gestapo. Tylko za pomocą terroru i tortur, tylko dla nich dokładnością zbierali i rejestrowali dokumenty, przez morzenie głodem i mordowanie udało się hitlerow- które stanowią dowody tych zbrodni. com wyeliminować we własnym kraju przeciwników re- Już wiele lat przedtem Hitler pisał w Mein Kampf: żymu. Jednocześnie hitlerowskie organizacje ucisku wy- Rasa silniejsza będzie wypierać rasy słabsze, albowiem samo ćwiczyły się i zdobyły doświadczenie, z którego korzy- życie ostatecznie zniszczy absurdalne bariery tak zwanej huma- stały później poza granicami własnego kraju tak grun- - nitarności jednostek, aby utorować drogę humanitarności Natury, townie i brutalnie, że stały się zmorą i biczem okupo- która niszczy wszystko, co słabe, by zrobić miejsce temu, co silne. wanej Europy. Zbrodnie opisane w tej książce nie były dziełem przy- Jest to prawo dżungli: nie dziw więc, że pociągnęło ono padku, dowodzą tego już same ich rozmiary. Obrócenie za sobą tyle nędzy, cierpień, zniszczenia i śmierci. milionów ludzi w niewolników i ich deportacja do Nie - W jaki sposób wykonano te zbrodnicze plany? Nie- 1 Schutzstaffeln — zbrojne oddziały partii hitlerowski ev 1 Reichssicherheitshauptamt — Główny Urząd Bezpieczeństwa 2 Sicherheitsdienst — służba bezpieczeństwa. Rzeszy. Strona 12 tnieckie dowództwo naczelne i niemiecki sztab generalny stwa. Prawdą jednak jest, że brali czynny udział w dokonywaniu tych wszystkich zbrodni albo siedzieli cich o i spokojnie, gdy na nie mogą uchylić się od całkowitej za nie odpowiedzial- ich oczach popełniano tak wielkie i odrażające przestępstwa, ja - ności. kich świat dotychczas nie znał. Kiedy w 1933 roku stary feldmarszałek von Hindenburg tak nagle i nieoczekiwanie powołał Hitlera do władzy, Lecz głównymi narzędziami hitlerowskiej tyranii były: wielu wyższych wojskowych niewątpliwie krzywo na to „korpus wodzów" ', Gestapo oraz formacje SD i SS. patrzyło. Ale niedługo potem większość z nich przystą - Te właśnie organizacje dokonywa ły straszliwych piła do współpracy z Hitlerem, a tych, którzy tego nie zbrodni; masowych mordów w obozach koncentracyj - uczynili, jak np. von Fritsch, pozbywano się w bezwględ- nych, zabijania i maltretowania jeńców wojennych; zmu- ny sposób. Odtąd cała olbrzymia piramida niemieckiego szania robotników cudzoziemskich do pracy niewolniczej; korpusu oficerskiego stanowiła bezpośrednie oparcie dla inkwizytorskich metod przesłuchiwania; tortur i prze- Hitlera. Na samym szczycie tej piramidy stał Keitel, prowadzania operacji na ludziach jak na królikach do- który wobec wszystkich projektów Hitlera miał tylko świadczalnych. jedną odpowiedź: „Tak!". Członkowie niemieckiego kor- Budzące postrach „czarne mundury" z Heinrichem pusu oficerskiego pomagali Hitlerowi i podjudzali go do Himmler em na czele przez długie pięć lat siały grozę planowania i prowadzenia wojny agresywnej oraz do w okupowanej Europie i jak czarne chmury, brzemienne popełniania niezliczonych zbrodni wojennych i zbrodni w gromy, niosły nagłą śmierć. przeciw ludzkości. W kuluarach niemieckiego Minister - Pierwszy rozdział tej książki — mający charakter stwa Wojny dopiero wtedy odezwały się ciche głosy kry- wstępu — opisuje pochodzenie, powstanie i organizację tyki, kiedy hitlerowskie sukcesy wyraźnie zmniejszyły tych hitlerowskich formacji oraz sadystyczne okrucień- się. stwo ich członków. Międzynarodowy Trybunał Wojenny w Norymberdze, ' W terminologii hitlerowskiej: das FCihrerkorps (przyp. tłum.). sądząc głównych niemieckich zbrodniarzy wojennych, uchylił się od uznania niemieckiego sztabu generalnego i dowództwa naczelnego za organizacje zbrodnicze. Jed- nakże w swoim wyroku orzekł o ich członkach, co na- stępuje: Byli oni w dużej mierze odpowiedzialni za nędzę i cierpienia, które spadły na milion y mężczyzn, k obiet i dzieci. Przynosili hańbę godnemu szacunku zawodowi żołnierskiemu. Bez ich kie - rownictwa wojskowego zaborcze ambicje Hitle ra i jego nazi - stowskich kamratów pozostałyby jałową doktryną... byli oni butną kastą militarną... wielu z nich zamieniło w pośmiewisko żołnierską przysięgę posłuszeństwa wobec rozkazów wojskowych. Tam, gdzie to mogło ułatwić im obronę, mówili, że musieli słuchać.rozkazów, a gdy przedstawiano im dowody świadczące o ich udziale w zbrod - niach i bestialstwach Hitlera, twierdzili, że odmawiali posłuszeń - Strona 13 ROZDZIAŁ I NARZĘDZIA HITLEROWSKIEJ TYRANII G dy t ylko H it ler dos zedł do wła dzy, za czął wr a z z partią nazistowską realizować swój plan, a raczej spi- sek, którego cele wyłożył już uprzednio w. Mein Kampf. Plan ten obejmował zbrodnie przeciw pokojowi, zbrod- nie wojenne i inne zbrodnie przeciwko-ludzkości. Spisek organizowano w ramach partii nazistowskiej, a „korpus wodzów" stanowił jakby pas transmisyjny do administracji cywilnej, która realizowała plany fiihrera. Każdego członka partii rokrocznie zaprzysięgano w spo- sób następujący: „Zobowiązuję się zawsze 'być wierny Adolfowi Hitlerowi. Zobowiązuję się do bezwzględnego posłuszeństwa wobec niego i wobec fiihrera, którego on mianuje". Od Adolfa Hitlera, jako ze źródła, strumień doktryny nazistowskiej docierał przez gauleiterów, kreis- leiterów, ortsgruppenleiterów, zellenleiterów i blocklei- terów do domu każdego obywatela niemieckiego. Gaulei- ter był odpowiedzialny za obwód, kreisleiter — za okręg, a blockleiter — przeciętnie za pięćdziesiąt mieszkań. Każdy z tych funkcjonariuszy partyjnych miał do dy- spozycji sztab współpracowników, którzy zajmowali się wszystkimi dziedzinami życia publicznego: szkolnictwem, propagandą, prasą, finansami i sądownictwem. Bezpośrednio Hitlerowi podlegali reichsleiterzy: Ro- senberg, von Schirach, Frick, Bormann, Frank, Ley, Goebbels i Himmler. Każdy z nich odpowiadał przed sa- mym fiihrerem za określoną dziedzinę polityki hitlerow- skiej i wykonywał jego dyrektywy. Ich głównym zada - Strona 14 niem była troska o to, aby partia zawsze była .„dobrze wybuchu wojny. Hitler ustanowił gauleitera w Holandii wyostrzonym mieczem fiihrera". Zajmowali się oni ogól- i gauleitera w Alzacji; Polska, kraje bałtyckie, okupo- ną polityką, a nie szczegółami administracyjnymi. wane obszary wschodnie — każde z tych' terytoriów Drugie pod względem ważności miejsce zajmowali naj- miało swojego gauleitera. Doświadczenie, jakie hitlerowcy wyżsi funkcjonariusze administracji partyjnej, których zdobyli we własnym kraju już w pierwszych dniach kiedyś ktoś określił jako „zstępującą hierarchię ceza - istnienia nazizmu, zastosowali na obszarach położonych rów". Hitlerowcy podzielili całe Niemcy na pewną ilość poza granicami Niemiec. Ten sam system, który poddał dużych obwodów administracji partyjnej. Każdy taki wszystkich Niemców woli fiihrera, miał służyć dc ujarz- obwód, zwany w hitlerowskiej terminologii ,,Gau", miał mienia narodów na obszarach napadniętych przez jego swojego kierownika politycznego — gauleitera, który armie i znajdujących się pod okupacją niemiecką. bezpośrednio przed fuhrerem odpowiadał za podległy mu Oczywiście nie wszyscy Niemcy byli zażartymi hitle- obszar. rowcami i wielu z nich uważało Hitlera za wulgarnego Każdy obwód dzielił się na okręgi, okręg na rejony parweniusza, a jego kamratów — za awanturników. Ale miejskie i wiejskie, a te — na komórki i bloki. W ten tacy Niemcy nie należeli do organizacji SS, stanowiącej sposób hitlerowscy funkcjonariusze partyjni w każdej trzon hitleryzmu, której członkowie byli ślepo posłusz- chwili obserwowali życie obywateli. nymi uczniami fiihrera i poza wiernością dla niego nie Ale najniższy w hierarchii „cezar" — blockfiihrer — uznawali żadnej innej wierności — ani wobec Boga, ani był wśród nich tyranem największym. Szpiegował każde wobec ludzi. mieszkanie i posiadał „wtyczkę" w każdej rodzinie; po- W pierwszej fazie procesu przeciwko głównym nie- przez niego właśnie propaganda hitlerowska całym swoim mieckim zbrodniarzom wojennym ukazało się n.9 łamach ciężarem ugniatała każdego obywatela. gazety norymberskiej sprawozdanie jakiegoś dziennika - Według instrukcji zawartej w partyjnej książeczce rza z odwiedzin w obozie, w którym internowano areszto- blockfiihrer miał obowiązek wynajdywania tych, którzy wanych SS-manów. Każdy z nich zadawał jedno i to sa - rozsiewali szkodliwe pogłoski, i przekazywania ich na - mo pytanie: „Czy zrobiliśmy coś, co nie należało do na- zwisk swemu zwierzchnikowi. szych zwykłych obowiązków?" Tak, jeżeli pomoc i współ- pracę w dokonywaniu wielu milionów morderstw moż - Powinien on być nie tylko głosicielem i obrońcą ideologii naro- na określić jako zwykły obowiązek, to ci SS-mani rze- dowo-socjalistycznej wobec członków narodu i partii powierzo - czywiście zrobili tylko to, co należało do ich obowiąz- nych jego opiece politycznej, ale również starać się o ulepszenie codziennej współpracy członków partii, zamieszkałych w obrębie ków. jego bloku... Powinien prowadzić teczkę personalną dla każdej W książce tej są rozdziały opisujące eksterminację Ży- rodziny. dów, deportowanie robotników z obszarów okupowanych Kiedy niemiecki chłopak rozmawiał ze swym block- i zmuszanie ich do pracy niewolniczej, rozstrzeliwanie fuhrerem, to jakby stał przed obliczem samego fiihrera. zakładników i masowe egzekucje ludności cywilnej, mor- A blockfiihrerów było w Niemczech pół miliona. W ten dowanie i maltretowanie jeńców wojennych. Organizacje SS, SD i Gestapo odegrały główną rolę we wszystkich sposób Hitler ujarzmił całą Rzeszę. tych zbrodniach. Tak było, dopóki trwał pokój, i tak było później po Strona 15 W czasie pokoju przywódcy hitlerowscy powierzyli bez względu na to, kiedy ten dzień nastąpi: dziś, za dziesięć dni czy za sto lat. tym organizacjom odpowiedzialne zadanie „unieszkodli- wiania" wszelkiej opozycji wobec reżymu. Podczas woj- Formacja SS niewątpliwie była bezlitosnym mieczem, ny organizacje te miały złamać wszelki opór ludności ale z honorem i sprawiedliwością nic wspólnego nie wobec okupantów. miała. Podobieństwo metod używanych do osiągnięcia obu Takie zadanie wykonywać mogła tylko dobrze zorgani- celów dawało gwarancję, że zwykłe obowiązki wykony- zowana siła zbrojna. Toteż powołano do życia naczelne wane przez te organizacje podczas pokoju stanowiły dowództwo formacji SS obejmujące 12 wydziałów. Trzon jednocześnie zaprawę na okres wojny. Terroryzując, formacji stanowiła SS Allgemeine, z której jak z pnia prześladując, torturując i nieustannie grożąc obozem rozchodziły się wszystkie jej odgałęzienia. Zorganizo - koncentracyjnym SS, SD i Gestapo zapewniały Hitlero - wana była na modłę wojskową i dzieliła się na dystrykty, wi bezpieczeństwo w samych Niemczech. Po wybuchu poddystrykty, pułki i inne niższe jednostki aż do plu - wojny będą one stosować te same metody, wypróbowane tonów. W chwili wybuchu wojny for macja ta liczyła i ciągle udos konalane p odczas pokoju, aby tr zyma ć 240 000 łotrów spod ciemnej gwiazdy. w uległości ludność krajów napadniętych i okupowa - SS Allgemeine grupowała SS -manów, którzy prze- nych. ważnie nie byli specjalistami. Należało do nich, używa- W roku 1929 — a więc cztery lata przed dojściem jąc wyrażenia zaczerpniętego z ich regulaminu, spełnia - Hitlera do władzy — Heinrich Himmler mianowany zo- nie ogólnych obowiązków ciążących na Schutzstaffeln. Jednym z tych ponurych obowiązków było pełnienie stał reichsfiihrerem SS i objął dowództwo nad Schutz- straży w obozach koncentracyjnych (formacja SS Allge- staffeln, które liczyły wówczas tylko 280 członków. Za - meine dostarczyła niemal wszystkich strażników obozo- czął on pr zekształcać te bojówki w pr ywatne wojsko wych). i policję, przyjmując do ich szeregów tylko stronników Hitlera fanatycznie mu oddanych. W chwili gdy Hitler Drugą z kolei pod względem ważności organizacją został kanclerzem Rzeszy, formacja SS liczyła już 52 000 była Sicherheitsdienst, znana później w okupowanej Europie i w samej Rzeszy jako formacja SD — od bu- członków. Zadaniem jej było ochraniać fiihrera i utrzy- dzących grozę inicjałów jej nazwy. Początkowo była ona mywać wewnętrzne bezpieczeństwo w Rzeszy. A reichs- tylko oddziałem wywiadowczym formacji SS, ale gdy fiihrer Himmler nie pozostawiał cienia wątpliwości co do Hitler został kanclerzem, wzr osło jej znaczenie i od metod, jakimi zadania te należy wykonywać: 1939 r. SD stanowiła jeden z głównych departamentów Będziemy wytrwale wykonywać powierzone nam zadanie za - w RSHA. pewnienia Niemcom bezpieczeństwa od w 7ewnątrz, tak jak Wehr- Później szef tej formacji, Reinhard Heydrich, prze- macht stoi na straży honoru, wielkości i pokoju Reichu od ze - wnątrz. Będziemy dbać o to, aby już nigdy w Niemczech, w sercu kształcił ją w szeroką sieć szpiclowską. Jak wielooki Europy, nie wybuchł a żydowsko-bolszewicka rewolucja podlu - wszechobecny sęp formacja SD czuwała nad prywatnym dzi — wzniecona od wewnątrz albo przez emisariuszy z zewnątrz. życiem każdego obywatela niemieckiego i stała się wy- Wiemy, że wszystkie te siły istnieją i dziaiają, ale będziemy bez- wiadem i kontrwywiadem partii hitlerowskiej. litosnym i okrutnym mieczem sprawiedliwości w tym dniu, w któ - W trzy lata po dojściu Hitlera do władzy Himmler, za - rym odważą się one na najmniejszą bodaj próbę wystąpienia — Strona 16 trzymując stanowisko reichsfiihrera SS, został ponadto lat przedtem, była dobrze zgrana i zdała egzamin w la- szefem całej policji niemieckiej, która podlegała Mini- tach pokoju. Teraz nadeszła jej wielka godzina. sterstwu Spraw Wewnętrznych. Jednocześnie przystąpio- Gdy armie niemieckie posuwały się w głąb nieprzyja- no do reorganizacji niemieckich sił policyjnych. Podzie- cielskich obszarów, towarzyszyły im tzw. Einsatzgrup - lono je na dwie odrębne gałęzie, mianowicie na policję pen — specjalne oddziały operacyjne Sipo i SD. Na czele mundurową — Orpo (Ordnungspolizei) i policję bezpie- Einsatzgruppen stali oficer owie z dowództwa Gestapo czeństwa — Sipo (Sicherheitspolizei). W 1939 roku Sipo i Kripo ', których z urzędu przydzielano do SS. i SD oddano pod zwierzchnictwo Głównego Urzędu Bez- Szeregowcy wchodzący w skład Einsatzgruppen byli pieczeństwa Rzeszy (RSHA) '. członkami Waffen-SS i Ordnungspolizei. Te oddziały Geheime Staatspolizei, znana powszechnie pod skróco- specjalne włączano do grup armii albo do poszczególnych ną nazwą Gestapo, była organizacją państwową, stworzo- armii i zazwyczaj działały one na ich zapleczu. Pod ną przez Góringa w 1933 r. w Prusach. względem taktycznym podlegały dowódcy armii, do któ- Była to policja polityczna. W odróżnieniu od zwykłej rej je przydzielono, ale specjalne zadania, które miały policji Gestapo nie zajmowało się zwalczaniem prze- wykonywać, zlecało im RSHA i jemu w tym zakresie stępstw lub ich wykrywaniem, a jedynie tłumieniem bezpośrednio podlegały. wszelkiej niezależnej myśli politycznej i indywidualnych Po wykonaniu zadań specjalnych, gdy armie posuwały przekonań politycznych oraz eliminowaniem każdej opo- się naprzód, organizowano już na bardziej trwałej pod- zycji wobec reżymu Hitlera. stawie zarząd obszaru okupowanego. Wówczas Einsatz- W ten sposób sieć ucisku była już kompletna; w jej gruppen przekształcały się w stałe sztaby oddziałów Sipo centrum jak pająk siedział Himmler, dookoła siebie ma - i SD i każdemu z tych oddziałów wyznaczano określony jąc swoich SS-manów, a za sobą — widmo obozów kon- obszar nadzoru policyjnego. Miały one swoje własne pla- centracyjnych. cówki, niezależne od wojskowego dowódcy obszaru oku- I tak Niemcy „zostały całkowicie i ostatecznie opano- powanego, i podlegały bezpośrednio szefowi policji bez- wane przez narodowy socjalizm" — jak to oświadczył pieczeństwa i SD. Hitler, przemawiając w Reichstagu w 1938 roku. W ten W krajach, które znalazły się pod wojskową okupacją sposób naród został zmobilizowany. Ale do czego? Do niemiecką, wszelkie akcje zazwyczaj przeprowadzało agresji, do podbojów, do panowania nad światem, do Gestapo, które było formacją o wiele liczniejszą aniżeli wojny totalnej. I wreszcie wojna wybuchła, rozpoczęły SD albo Kripo. W latach 1943—1945 liczba członków się najazdy i przyszły zwycięstwa. Pod butem hitlerow- Gestapo wynosiła około 50 000, podczas gdy Kripo liczyła skim legło dwie trzecie Europy, ujarzmione przez SS, tylko 15 000, a SD — 3 000. Niemiecki wywiad i nie- SD i Gestapo, które zawczasu zaprawiano do utrzymy- miecka policja powszechnie używały inicjałów „SD" do wania podbitej ludności w niewoli. Cała ta maszyneria oficjalnego i nieoficjalnego określania Sipo i SD. I w tym tyranii hitlerowskiej funkcjonowała sprawnie. Umiejęt - znaczeniu także używane będą te inicjały w dalszych nie i starannie zaprojektowana i zmontowana na wiele rozdziałach książki. W krajach okupowanych gesta - 1 O organizacji policji hitlerowskiej patrz uzupełnienie I na powcy — poza wypadkami, w których działali jako tajna str. 317 (przyp. tłum.). 1 Kriminalpolizei — policja kryminalna. Strona 17 policja — zazwyczaj nosili czarne mundury formacji SS oddziałowi napastników, zdąży nadać po polsku prze- mówienie. Treść tego przemówienia miała zawierać we- z oznaką SD. zwanie do Polaków, aby wobec bliskiego konfliktu mię- Od początku wojny aż do jej zakończenia SS-mani byli dzy Polską a Niemcami zjednoczyli się i zabijali każdego specjalistami od „Schweinerei" * i nie było to bynajmniej Niemca, który by im stawiał opór. przypadkiem, że im właśnie zlecono wykonanie prowo- Po otrzymaniu tego rozkazu dowódca napastniczego kacji bezpośrednio poprzedzającej napaść na Polskę. oddziału udał się do Gliwic, gdzie miał otrzymać od Heydricha umówiony sygnał do rozpoczęcia akcji. Cze- kając na sygnał, złożył tymczasem wizytę Heinrichowi Wszystko już było przygotowane do agresji. Dnia 22 Miillerowi \ jednemu z szefów Gestapo, który przebywał sierpnia 1939 roku Hitler wygłosił w Obersalzberg do wówczas w Gliwicach. Miiller opracowywał właśnie plan swoich głównodowodzących następujące przemówienie: innego incydentu granicznego, który miał udowodnić, że Zniszczenie Polski jest sprawą najważniejszą. Chodzi o wy- żołnierze polscy napadają na niemieckie oddziały woj- eliminowanie żywych sil, a nie o osiągnięcie pewnej linii. Po- skowe. Do wykonania tego planu Gestapo zobowiązało staram się o propagandową przyczynę rozpoczęcia wojny. Mniej - się dostarczyć przestępców odsiadujących karę, których sza o to. czy przyczyna ta będzie prawdopodobna, czy nie. Zwy- postanowiono ubrać w mundury żołnierzy polskich, po- cięzcy nikt nie będzie pytał, czy mówił prawdę, czy nie... Oba - tem zabić śmiertelnymi zastrzykami, a zwłoki, po zada - wiam się tylko, ażeby w ostatniej chwili jakiś „Schweinhund" * nie wystąpi} z propozycją mediacji... P o c z y n i ł e m j u ż niu im ran postrzałowych, położyć na miejscu akcji, ab y p r z y g o t o w a n i a p o l i t y c z n e , droga dla żołnierza jest w ten sposób upozorować, że ,,Polacy" zostali zabici pod- otwarta. czas napadu na niemiecki oddział wojskowy. Jednego spośród tych „Polaków" Gestapo dostarczyło dla prze- Hitlerowcy preparowali więc incydenty graniczne po- prowadzenia akcji w Gliwicach. sługując się przy tym SS-manami. Incydentem takim W korespondencji oznaczono tych „Polaków" szyfrem był napad na radiostację w Gliwicach, położonych przed „konserwy". wojną w pobliżu granicy niemiecko-polskiej. Celem akcji, Incydent w Gliwicach nastąpił ostatniego wieczora znanej pod nazwą „Operation Himmler", było upozoro- przed niemieckim najazdem na Polskę i został w ten oto wanie napadu Polaków na tę radiostację. Reinhard Hey- sposób opisany przez SS-mana, który dowodził oddziałem drich w pisemnym rozkazie do dowódcy oddziału SD, napastników: kt ór y mia ł t ę pr owokację zor ganizować, zaznaczył : ,,Obecny dowód napadu ze strony Polaków potrzebny W południe 31 sierpnia 1939 roku Heydrich podał mi przez jest zarówno dla prasy zagranicznej jak i na użytek pro- telefon umówiony s ygnał do napadu, który powinien był nastą - pagandy w samych Niemczech". pić o godzinie ósmej t^go dnia. Heydrich polecił mi, abym się Na radiostację miało napaść pięciu lub sześciu człon- zwróci! do Mullera po „konserwy", co też uczyniłem. Miiller do- starczył do radiostacji na wpół martwego człowieka. Położyłem go ków formacji SD i utrzymać się w niej tak długo, aż na ziemi u wejścia do gmachu. Żył jeszcze, ale był zupełnie władający językiem polskim Niemiec, który towarzyszył nie- 1 Obergruppenfiihrer Miiller był szefem IV departamentu 1 Dosłownie — świństwo. w RSHA. 2 Dosłownie — świński pies. Strona 18 przytomny. Zgodnie z rozkazem zajęliśmy radiostację i przez za - W jednym z dalszych rozdziałów tej książki opisane pasowy nadajnik wygłosiliśmy przemówienie, które trwało trzy będą masowe mordy dokonane przez Einsatzgruppen do czterech minut. Potem oddaliśmy kilka strzałów z pod dowództwem obergruppenfuhrera Ohlendorfa na pistoletów i opuściliśmy radiostację. Ukrainie i Krymie. Po zeznaniach Ohlendorfa na proce- Formacja SS podniosła kurtynę, gdy rozpoczął się na- sie norymberskim jeden z oskarżycieli z ramienia Stanów jazd na Polskę, i ona również miała spuścić kurtynę, gdy Zjednoczonych powiedział: przedstawienie się skończyło. W kwietniu 1945 roku Ludzkość nie zapomni tak prędko tego mrożącego krew w ży- obergruppenfiihrer Kaltenbrunner opracował plany znisz- łach opowiadania o potwornych mordercach, którzy sami dosta - czenia obozów koncentracyjnych i zlikwidowania wszyst- wali torsji na widok okropności, odsłaniających się przed nimi, gdy otwierali drzwi samochodów śmierci ' na skraju masowego kich więźniów obozowych, aby w ten sposób usunąć gr obu. Ci lud zie, siedzą c na brze gu r owó w pr ze ciwczoł gowych wszelkie rzeczowe dowody hitlerowskiego programu z papierosami w ustach, z zimną krwią strzelali z automatu w tył eksterminacyjnego. Planów tych, oznaczonych szyfra - głowy nagich ofiar. Ci ludzie, jak świadczą sporządzone przez mi: „Chmur a A-I" i „Chmur a ognista", nie zdążono nich samych spisy zabitych, wymordowali około dwóch milionów już zrealizować. Dramat skończył się, zanim kurtyna mężczyzn, kobiet i dzieci. Oto, czym byli ci ludzie z formacji SD. opadła. Ich metody były czasami niestrawne nawet dla sa - mych gauleiterów. Gdy oddziałom SD na Litwie dano „wolną rękę", gauleiter Rygi w piśmie do Rosenberga, Formacja SD i Gestapo były łącznie odpowiedzialne za ówczesnego reichsministra obszarów wschodnich, zazna- masowe wymordowanie setek tysięcy osób wśród nie- czył, że postępowanie członków tej formacji „niemal gra- winnej ludności cywilnej na obszarach okupowanych niczy z sadyzmem". Szczegóły wymienione w tym ra - i za torturowanie i maltretowanie tysięcy innych ludzi. porcie wskazują, że określenie „niemal graniczy" po- Więźniów „Nacht und Nebel" \ zakładników i osoby mniejszało istotny stan rzeczy: aresztowane tytułem odwetu, żołnierzy, marynarzy i lot- ników biorących udział w akcjach komandosów 2 — Grzebanie żywcem ludzi ciężko rannych — pisał on — którzy wszystkich tych ludzi przekazywano oddziałom SD do potem wydostawali się ze swoich grobów, jest tak wielkim be - „specjalnego traktowania" 3. Formacja SD i Gestapo były stialstwem, że należy o tym donieść fiihrerowi i reichsmarszałko - wi. Zarząd cywilny nie szczędzi wysiłków, aby zgodnie z instruk - również odpowiedzialne za działalność Einsatzgruppen, cją fiihrera pozysk ać tamtejszą ludność dla Niemiec. Wysił^ nv które wymordowały miliony Żydów, realizując część tych nie można pogodzić z metodami, jakie opisałem. hitlerowskiego programu, określaną jako „ostateczne roz- wiązanie kwestii żydowskiej". 1 Dosłownie — „noc i mgła 7 '. Tak gestapowcy określali więź- Specjalne oddziały SD i Gestapo stacjonowały w obo- niów aresztowan ych w nocy i znikających bez śladu. O zarządze - zach jeńców wojennych. Śledziły one i wykr ywały niu Hitlera ..Nacht und Nebel" — patrz str. 125 (przyp. tłum.). - Oddziały wojskowe przeznaczone do walki i wykonywania wśród jeńców jednostki niepożądane pod względem raso- specjalnych zadań na zapleczu wroga. Z oddziałami komandosów wym lub politycznym. Takich jeńców przenoszono do współpracowały odpowiednio przeszkolone jednostki armii lądo- wej, marynarki i lotnictwa (przyp. tłum.). 1 Patrz str. 295—297. 3 Patrz rozdział II. Strona 19 obozów koncentracyjnych dla „specjalnego traktowania", łączność i współpracę z francuskim Ruchem Oporu. Do co w hitlerowskim słowniku oznaczało śmierć. zadań oddziałów SD i Gestapo należało wyłapywanie Formacja SD była również razem z Gestapo odpowie- tych spadochroniarzy i „zajmowanie się" nimi; gdy brali dzialna za wykonywanie zarządzenia zwanego „Kuge- ich do niewoli żołnierze Wehrmachtu, natychmiast prze- lerlass" 1 . Zarządzenie odnosiło się do jeńców zarówno kazywali ich oddziałom SD. Po przesłuchaniu kierowano oficerów jak i podoficerów (z wyjątkiem oficerów i pod- tych jeńców do obozu koncentracyjnego, z którego tylko oficerów wojsk brytyjskich lub amerykańskich), którzy nieliczni powrócili do swego kraju. W ten sposób zna - uciekli z niewoli i zostali ponownie ujęci. Nakazywało lazła śmierć pewna liczba młodych kobiet, które na roz- ono oddawać takich jeńców w ręce oddziałów SD, prze- kaz Wydziału Francuskiego w brytyjskim Ministerstwie nosić ich do obozu koncentracyjnego w Mauthausen i tam Wojny odleciały z Anglii i wyskoczyły na terytorium zabijać wystrzałem w tył głowy. Francji i . Obu tych organizacji używał także reichsminister Fritz W październiku 1942 roku Hitler osobiście wydał „roz- Sauckel do urządzania obław na cudzoziemskich robotni- kaz w sprawie komandosów". Według tego rozkazu nale- ków, którzy mieli realizować jego program pracy niewol- żało wszystkich alianckich wojskowych, którz y brali niczej. Pomagały mu one w spełnianiu tego zadania na udział w wyprawach komandosów, zabijać natychmiast obszarach okupowanych, a gdy schwytanych nieszczęś- po wzięciu ich do niewoli. Jeżeli poszczególni komandosi, ników wywożono do Niemiec, tam również czuwało nad działający jako agenci albo sabotażyści na obszarach nimi Gestapo. Do jego zadań należało także ściganie tych okupowanych przez Niemców, wpadną w ręce Wehr - wszystkich, którzy zdołali zbiec z obozów pracy, gdzie machtu albo policji cywilnej, powinni natychmiast być trzymano ich tak długo, jak długo b yli zdolni do pracy. przekazywani oddziałom SD. A przecież komandosi nosili mundury i jawnie lądowali w nieprzyjacielskim kraju, a tym samym mieli prawo być traktowani jako jeńcy W sierpniu 1942 roku Keitel wydał rozkaz, aby for - wojenni. macje SD i Gestapo natychmiast przedsięwzięły środki Mimo to oddziały niemieckie wykonując rozkaz fiihre- przeciwko spadochroniarzom zrzucanym dla wykonywa - ra wydały w ręce oddziałów SD wielu komandosów nia zadań specjalnych na terytorium Niemiec albo na wziętych do niewoli. Większość z nich rozstrzelano w cią- obszary okupowane. gu 24 godzin, a tylko nielicznych odesłano do obozów koncentracyjnych. W każdym wypadku ujęcia spadochroniarzy przez członków Wehrmachtu należy tych jeńców, po wysłaniu raportu do wła - ściwego urzędu Abwohry -, jeszcze tego samego dnia przekazać szefowi najbliższej placówki Sicherheitspolizei i SD. W niektórych krajach okupowanych przez Niemców SD i Gestapo miały prawo rozstrzeliwać lub kierować do Podczas okupacji często zrzucano na terytorium Fran- obozów koncentracyjnych osoby, które same nie dopuści- cji pojedynczych spadochroniarzy, którzy nawiązywali ły się żadnego wykroczenia przeciwko władzom okupa - 1 Dosłownie — „zarządzenie o kuli : '; zostało ono wydane przez 1 Hitlera 2 dnia 4 marca 1944 roku. Patrz Jerrard Tickell, Odette, Chapman and Hali, 1949 i The Kontrwywiad (przyp. tłum.). Natzweiler Trial, William Hodge and Co. Strona 20 cyjnym, a tylko spokrewnione były z ludźmi stojącymi wu pr óbowali uciec. Zakładały obozy koncentr acyjne pcd takim zarzutem. i obozy pracy przymusowej oraz kierowały i zarządzały Temu charakterystycznemu przykładowi hitlerowskie- nimi; likwidowały i puszczały z dymem getta i wysyłały go bezprawia nadano szumnie brzmiące określenie: ich mieszkańców do obozów eksterminacyjnych; urzą- „zbiorowa odpowiedzialność członków rodziny mordercy dzały łapanki w krajach okupowanych i deportowały do i sabotażysty" (Sippenhafte Verantwortung). W rzeczy- Niemiec setki tysięcy robotników ]ako niewolniczą siłę wistości była to typowo teutońska metoda krwawej roboczą; wykonywały egzekucje na komandosach wzię- zemsty na niewinnych ludziach, spokrewnionych z człon- tych do niewoli i osłaniały cywilnych Niemców, którzy kami Ruchu Oporu, którym udało się uniknąć areszto- linczowali alianckich lotników. wania. Szef tych formacji, Reinhard Heydrich, przemawiając Takie uprawnienia formalnie nadano Gestapo w Polsce .w tzw. dniu policji niemieckiej, oświadczył: w połowie 1944 roku, a motywowano je tym, że pogor - O Gestapo, o Kriminalpolizei i Sicherheitspolizei mówi się szyła się sytuacja bezpieczeństwa wewnętrznego i że szeptem i są one otaczane tajemniczością detektywistycznego ro- trzeba było zastosować „jak najostrzejsze środki" wobec mansu politycznego. Za granicą przypisuje się ludziom wykonu- „cudzoziemskich morderców i sabotażystów". jącym ten zawód brutalność, nieludzkość i okrucieństwo grani - Toteż reichsfuhrer SS w porozumieniu z generalnym czące z sadyzmem. gubernatorem Hansem Frankiem wydał rozkaz, aby we wszystkich wypadkach zabicia Niemców lub dokonania na nich zamachu i w każdym wypadku zniszczenia waż- Trzecim i ostatnim odgałęzieniem organizacji SS była nych urządzeń przez sabotażystów -— rozstrzeliwać nie formacja Waffen-SS, siła zbrojna specjalnie szkolona do tylko samych winowajców, ale także wszystkich krew- wojny agresywnej. Jak powstała i czym była ta forma- nych płci męskiej, a krewnych płci żeńskiej w wieku po- cja, opisano w oficjalnej publikacji hitlerowskiej, noszą - nad łat 16 odsyłać do obozów koncentracyjnych. cej tytuł Organisationsbuch der NSDAP l, wydanej w roku Gestapo również badało jeńców wojennych metodami 1943. trzeciego stopnia. Metody te obejmowały: więzienie Formacja Wa ffen-SS zr odziła się z myśli o stwor zeniu dla 0 chlebie i wodzie, twarde łoże, ciemną celę, uniemożli fiihrera specjalnej, zaprawionej w długoletniej służbie wo jskowej wianie snu, wyczerpujące ćwiczenia gimnastyczne i kary siły zbrojnej przeznaczonej do wykon ywania specjalnych zadań. cielesne. Wyrywano również paznokcie z palców rąk W ten sposób członkowie Allgemeine SS, jak również ochotnicy 1 nóg, aby zmusić opornych jeńców do zeznań. odpowiadający wymaganiom stawianym przez SS mogą uczestni - czyć w walce o realizację idei narodowo-socjalistycznej z bronią Wzdłuż i wszerz okupowanej Europy i w samych w ręku i jako odrębna jednostka w ramach armii. Niemczech mało było zbrodni wojennych dokonanych na ludności cywilnej, w których formacje SS, SD oraz Jednakże dopiero po wybuchu wojny formacja ta stała Gestapo nie odegrałyby kierowniczej roli. się znana jako Waffen-SS Totenkopf Verbande. Później Formacje SS, SD i Gestapo wymordowały setki ty- z Waffen-SS utworzono całe dywizje, które już w maju sięcy mężczyzn, kobiet i dzieci; rozstrzeliwały jeńców 1 wojennych ponownie ujętych — pod pretekstem, że zno- O organizacji partii narodowo-socialistycznej (przyp. tłum.).