Strona 1 Joe Alex Czarne okręty Ofiarujmy bogom krew jego Strona 2 KRAJOWA AGENCJA WYDAWNICZA Opracowanie graficzne BOGDAN WRÓBLEWSKI Układ typograficzny okładki i strony tytułowej ROMANA FREUDENREICH Redaktor ANDRZEJ PIOTROWSKI Redaktor Techniczny STEFAN SMOSARSKI Korekta IRENA SIEMIĄTKOWSKA Wydanie drugie poprawione i zmienione Strona 3 ROZDZIAŁ PIERWSZY Nie gniewajcie się, Ryby! Błękitny jastrząb zatoczył szerokie koło nad postrzępionymi wierzchołkami nadbrzeżnych skał spłynął miękko ku morzu, śmignął nisko nad drobnymi falami, wystrzelił w górę i wznosząc się coraz wyżej zniknął w mrocznoniebieskim niebie, jasnym już na wschodzie, choć słońce nie wynurzyło się jeszcze spoza wierzchołków gór,Białowłosy odprowadził ptaka oczyma i odwrócił gło-wę ku północy, gdzie za spływającą z gór rzeką leżało z dala od morza, na niewielkim wzgórzu, miasto ukryte w szarej rozwiewającej się mgle przedświtu.Ojca nie było już widać, zniknął w płytkim wąwozie, porośniętym krzakami dzikiej róży. Wąwozem tym i ścieżką biegnącą przez nadmorskie łąki zejdzie ku rzece i brnąc po kolana w bystrym, migotliwym nurcie przekro-czy ją w miejscu, gdzie rozlewa ona szeroko, uciekłszy z kamiennego, wartkiego koryta. Później ścieżka dopro-wadzi ojca do białej drogi i w południe stanie on przed bramą miasta. Białowłosy odetchnął głęboko i przymknął na chwilę oczy. Kochał ojca jak nikogo w świecie i wiedział, że niespodziane jego odejście na tak długi czas powinno było go smucić. A był przecież niemal szczęśliwy. W uszach brzmiały mu jeszcze ostatnie słowa ojca: — Tak, możesz. A jeszcze wczoraj o tej porze bogowie, którzy trzymają w nieśmiertelnych dłoniach zasłonę okrywającą przy-szłość, nie uchylili przed nim najmniejszego jej rąbka. Nocował w górach, u stóp wierzchołka Idy, w opuszczo-nym pasterskim szałasie. Matka wysłała go po zioła, które zebrać należało przy blasku księżyca o północy. Kwitły krótko, zaledwie dni parę, a ususzone chroniły wypatro-szone ryby przed gniciem. Zbudził się wcześnie i związaw-szy zioła w wielkie naręcze przystanął na chwilę, aby objąć spojrzeniem ogromną, leżącą u stóp krainę: góry, brzeg wijący się kreto ku południowi aż po granice widnokręgu, nieskończone morze z dalekimi wyspami i przesmyk na północy, za którym, jak wiedział, rozpoczy-nało się nowe morze. A w dole, maleńka jak mrowisko, opasana murem o białych wieżach, leżała Troja Królów. Przed wieczorem był już w domu. Wszedł. Matka stała nad paleniskiem, ojciec siedział na posłaniu z kozich skór i z wolna uniósł głowę słysząc jego wesoły głos: — Jestem, matko. Przyniosłem ziół na cały rok! Matka uśmiechnęła się i skinęła głową. Później prędko odwróciła posmutniałą twarz. Ojciec wstał, wziął zioła z rąk chłopca, przyjrzał się im w migotliwym blasku ognia i położył je pod ścianę. — Czy zebrałeś je nocą? — Głos jego miał zwykłe, spo-kojne brzmienie, ale Białowłosy wiedział już, że coś się stało. Mimowolnie rozejrzał się, nim odpowiedział, lecz w chacie wszystko było na swoim miejscu: posłania, garnki, stół, ława i gliniany posążek Wielkiej Matki nad wejściem. Strona 4 — Tak, ojcze. — Odmówiłeś modlitwę do Niej? — Tak, ojcze. — Przy świetle księżyca? — Tak, ojcze. Król kazał pewnie pognać stada na północ, bo z góry nie widziałem ich w pobliżu miasta, ani wczoraj, ani dziś. - Na północy wczesnym latem trawa jest wyższa! — Ojciec skinął głową i ponownie usiadł na posłaniu. - Konie trojańskie są najpiękniejsze w świecie; potrzebna im jest najpiękniejsza trawa... Zapadło milczenie. Matka wskazała chłopcu stół i po-stawiła na nim garnek. Chciał usiąść, ale ojciec dodał spokojnie: - Tak, najpiękniejsze konie. Był tu dziś herold króle-wski na białym ogierze. Wiele bym dał za takiego konia. Gdybym miał wiele. - Herold królewski, ojcze? Tylko tyle powiedział, gdyż ojcu i matce nie zadaje się pytań. Stał patrząc na ojca, po którego twarzy odblaski ognia z paleniska przepływały jak czerwone ryby. - Tak. Jutro przed świtem odejdę do miasta. Król opasuje je nowym murem, a może tylko chce podwyższyć ten, który jest. Nie mogłem pytać herolda, lecz tyle mi powiedział, nim pojechał dalej. Będą potrzebowali wielu ludzi. Może to potrwać miesiąc, a może powrócę tu dopiero przed zimą. Zostaniesz sam z matką. - Tak, ojcze. - Białowłosy usiadł i odruchowo zaczął jeść, gdyż był bardzo głodny. Później leżał pośród nocy w ciemności, wsłuchany w równe oddechy rodziców, i myślał. Nie mieli zapasów na zimę, więc jeśli ojciec odejdzie, on powinien łowić co dnia, gdyż prócz tego trzeba będzie zebrać wiele suszo-nych ryb, nim nadjadą królewskie wozy po daninę. Nigdy dotąd nie był sam na morzu. Ojciec nie zaprowadził go jeszcze do starca mieszkającego nad urwiskiem, gdzie była pieczara prowadząca, jak powiadano, do jeziora podziemnego połączonego z morzem. Tam Strona 5 właśnie przy-bywał niekiedy Posejdon, wędrujący morzami, a starzec ów był jego kapłanem. Tam każdy syn rybaka schodził i zanurzał ręce w wodzie, gdy nadeszła godzina wtajemni-czenia. Być może Posejdon ukazywał mu się w owej chwili, a być może działy się tam inne jeszcze sprawy, tego Białowłosy nie wiedział, gdyż nikt z wtajemniczonych nie mówił o tym, co działo się w pieczarze. To, co wiedział, wiedział od matki, a ona przecież nigdy tam nie była. Żadna z niewiast nie miała dostępu do jaskini. Wtajemni-czonym mógł zostać tylko ten, który dowiódł, że jest prawdziwym rybakiem. Więc jeśli ojciec odchodząc ze-zwoli mu samotnie wypływać... Długa droga z gór i znużenie pokonały go, nim zdołał uwierzyć, że po powrocie z miasta’ojciec zaprowadzi go do starca. Zbudziło go ciche krzątanie się rodziców. Otworzył oczy i zobaczył matkę związującą węzełek z białego płótna. Ojciec siedział na ławie i nacierał oliwą rzemienie sandałów... I oto teraz ojciec zniknął w wąwozie. Białowłosy wytężył wzrok. Przez chwilę wydawało mu się, że dostrze-ga pośród porannych oparów maleńkie kształty odległych wież i pasmo murów na niskim wzgórzu. Było bardzo ciepło, zbyt ciepło. Spojrzał na niebo, na którym nie dostrzegł ani jednej chmurki, i powtórzył w myśli ostatnie słowa ojca: „Tak, możesz. Wiem, że będziesz chciał wypłynąć już dziś. Pamiętaj o tym, by nie oddalać się od brzegu. Gdy ujrzysz gromadzące się obłoki, nie zwlekając kieruj dziób ku brzegowi i wiosłuj z wszystkich sił!” Zawrócił i ruszył krętą ścieżką pomiędzy głazami. Z dala, spoza załomu skały, za którym ukryty był dom, doszedł go przytłumiony, znajomy dźwięk obracających się żaren i cichy śpiew matki. Była na pewno zatroskana, lecz nie dawała niczego po sobie poznać. Nigdy jeszcze nie widział łez w jej oczach. Odwrócił się i wszedł na wielki głaz. Zobaczył ojca idącego łąką. Stadko kóz poznało go i podbiegło truch-tem. Ojciec zatrzymał się, pogłaskał po głowie małego, narodzonego niedawno koziołka. Później ruszył dalej. Jedna z kóz szła za nim przez chwilę i zawróciła. Białowło-sy zeskoczył z głazu. Była to zawsze ta sama pieśń. Pieśń Żaren, na pół błagalna, na pół pochwalna, zwrócona ku Wielkiej Matce, opiekunce życia na ziemi. Wszedł do domu. Matka unio-sła głowę, szum żaren ustał. - Czy pozwolił ci? - zapytała spokojnie. Podszedł ku niej i ująwszy kij żaren okręcił go miękko wokół osi. Kamień zaturkotał i umilkł. - Wiedziałaś, że go poproszę?... - Uśmiechnął się. - Minęło czternaście lat od chwili, gdy bogowie po-zwolili ci narodzić się, a mnie ucieszyli tobą. Ojciec twój Strona 6 wyruszył sam na morze po raz pierwszy, gdy ukończył lat czternaście. I jego ojciec, i mój. Lecz wierzyłam, że pozwoli ci wypłynąć, gdy powróci i będzie mógł z dala czuwać nad tobą. A później, kiedy minie zima, poprowa-dzi cię do starca, byś stał się mężczyzną. Wiem, że jesteś roztropny i wiesz o morzu tyle, ile wiedzieć winieneś. Lecz wolałabym, aby ojciec był tu, a nie w mieście, w chwili gdy wypłyniesz po raz pierwszy. - Jeśli taka będzie wola króla, matko, może on zatrzy-mać ojca w mieście, póki nie nadejdzie pora deszczów, czas, gdy nie wznosi się budowli. Lecz pora deszczów to pora wzburzonej głębiny i północnego wiatru. Wyciąga-my wówczas łodzie na zimę i kryjemy je pod dachem. Jeślibym ja nie wypłynął, któż nam nałowi i ususzy ryb na zimę i na daninę dla króla? - To prawda - powiedziała cicho. — Nie mógł ci nie zezwolić. A będzie, jak zechcą bogowie. Czy pragniesz wypłynąć dziś? - Tak, matko. - Więc niechaj oni ześlą ci ryby, które uradują serce twoje. Białowłosy drgnął. Odkąd sięgała jego pamięć, mówiła tak do ojca za każdym razem, gdy miał wypłynąć na morze. Odwróciła głowę, później szybko, zawstydzona, otarła łzę i uśmiechnęła się do niego. ^ - Urosłeś. Jesteś niemal tak wysoki jak ojciec, choć l nie tak silny jeszcze. Sama nie wiem, kiedy to się stało. | Jedz. ; i Podniosła jeden z dwu leżących obok paleniska plac- | ków, odwinęła wielki liść, w^tóry był zawinięty, i podała i mu. Zaczął jeść popijając mleko z dwuusznego glinianego ‘ dzbana. Milczeli oboje, gdyż im chwila donioślejsza, tym bar- dziej przysłuchują się bogowie, a nikt śmiertelny nie wie, 10 co może rozgniewać ich, a co uradować. Matka ponownie ujęła kij żaren i zaczęła ob- racać kamień, nucąc cicho. Zjadł, wypił resztę mleka, Strona 7 wstał i podszedł do ściany, na której wisiały harpuny i trójzęby. Matka nie prze- stała nucić i szum żaren nie ustał, wiedział jednak, że pa- trzy na niego. Harpuny były cztery: mocne, dębowe drzewce z nasadzonymi prostymi końcami bawolich rogów. Róg bawoła jest pusty, lecz te wypełnione były ołowiem. Wypływając z ojcem brał zwykle najlżejszy. Teraz zważył go w ręce i powiesił na kołku. Mimowolnie obej- rzał się. Matka zdawała się nie zwracać uwagi na jego ruchy, wpatrzona w obraca- jący się kamień. Białowłosy zdjął drugi, nieco cięższy harpun i mus- nął końcami palców ostrze. Później sprawdził moc linki przewleczonej przez otwór u nasady drzewca. Rzucił harpun na złożony w kącie Strona 8 żagiel mniejszej łodzi i do- tknął piersi, gdzie wetknięty w pochwę z koziej skóry wi- siał pod chitonem na rzemyku długi nóż, z którym nigdy się nie rozstawał. Sięgnął po trójząb. Była to poczerniała gałąź dębowa rozwidlona potrójnie i przycięta. Z zakoń- czeń sterczały trzy ostre jak końce włóczni kawałki szczę- ki tuńczyka. Białowłosy położył ostrożnie trójząb obok harpuna. Zdjął chiton i pozostał w wąskiej opasce na biodrach. Był gotów. Uniósł z ziemi żagiel i skierował się ku wyjściu. - Zaczekaj — powiedziała matka i wsunęła mu pod ramię drugi placek. - Wypływasz i chcesz złowić wiele ryb, gdyż po raz pierwszy będziesz łowił samotnie. Wiem, że jeśli burza nie nadejdzie, nie powrócisz przed wieczo-rem. Będziesz głodny. Uśmiechnął się. Był już wyższy niż ona, ale ruch dłoni, którą przesunęła po jego jasnych włosach, przypomniał mu czas, gdy będąc maleńkim chłopcem stawał przy niej w cieniu skały, by spoglądać wraz z nią na morze, na którym widzieli ojca w łodzi: daleki punkcik pod skrawkiem szarego płótna, wędrujący wzdłuż granicy błękitnego widnokręgu. - Idę, matko. Ruch żaren ustał i kiedy odsunąwszy ramieniem zasło-nę znalazł się na progu, stanęła u jego boku. - Piękny dzień — powiedziała cicho. —Nazbyt piękny. Spoglądaj w niebo i przypatruj się górom, Skinął głową. - Wiem, matko. Nie niepokój się. Gdybym tu nie zdążył, przybiję gdziekolwiek i przeczekam. - Uczyń tak. I nie zapomnij przemówić do bogów. - Nie zapomnę, matko. Strona 9 Wyszedł. Na całej niezmierzonej powierzchni wód; leżał już migotliwy blask słoneczny. Wiatr ucichł zu-pełnie. Spojrzał na niebo. Nie było na nim ani jednego obłocz- ka. W dole drobniuteńkie, łagodne fale biegły wolno ku 12 brzegowi i załamywały się na głazach z cichym szeles-tem. Białowłosy zszedł ku łodziom ukrytym w nadbrzeżnych skałach. Było ich dwie: wielka i mała. Odwiązał mniejszą od przewierconego, wbitego głęboko pala i wykręciwszy dziób ku wodzie, zaczął spychać ją w dół po piasku. Od roku czynił to już sam. Sam także, bez pomocy ojca, umiał wciągnąć ją między skały po odbytym połowie. Lecz wielkiej nie udałoby mu się jeszcze wciągnąć, nawet gdyby zepchnął ją na wodę. Westchnął. Mała łódź wyko-nana była z wydrążonego pnia i pięknie wygładzona. Pośrodku, w głębi, pozostawiono niewielkie wybrzusze-nie z otworem, w który należało wsunąć niski maszt z poprzecznym palikiem. Gdy dziób dotknął wody, Białowłosy ustawił maszt i umocnił cienkimi sznurkami, aby niespodziewany pod-much wiatru nie mógł go wyrwać. Sznur taki matka przygotowywała zimą, a zrobiony był z suszonych na słońcu włókien rośliny o żółtych kwiatach, która nie rosła na wybrzeżu, lecz na południu, po drugiej stronie gór, o dwa dni drogi. Umocował żagielek do poprzecznego palika, związał go i uniósłszy leżące na dnie łodzi krótkie wiosło o szero-kich piórach, wyprostował się, spojrzał ku niebu i przy-tknąwszy do czoła drzewce, powiedział głośno: - Pozwólcie jej i mnie odpłynąć. Pozwólcie jej i mnie powrócić. Pchnął łódź, która miękko spłynęła na wodę, i ode-pchnąwszy się wiosłem od nadbrzeżnego głazu, zaczął wiosłować miarowo, nie oglądając się, aby któryś z du-chów złośliwych nie zawiązał mu drogi powrotu. Serce bi-ło gwałtownie, lecz nie z wysiłku. Po raz pierwszy był sam na morzu. Czas mijał z wolna. Białowłosy siedział w tyle łodzi. Tuż przed nim kołysał się zwinięty żagielek ocierając 13 cicho o maszt; wiosło zanurzyło się z cichym pluskiem. Na plecach czul promienie słońca. Było coraz cieplej. Uniósł głowę. Był tak szczęśliwy, że nie mógł skupić myśli na czekającym go połowie. Po lewej wyrastał ciemny grzbiet przylądka, gdy tam dopłynie, napotka lekki powiew z północy, który pod rozpiętym żaglem pchnie go na południe ku rozległym płyciznom, gdzie nawet wielkie ryby wypływają tuż pod powierzchnię. Był tam już bardzo wiele razy z ojcem. Lecz dziś wyruszał sam. Strona 10 Dopiero teraz pomyślał, że wszystko, co dziś nastąpi, będzie miało wielkie znaczenie. Pierwszy połów był wróż-bą na całe życie. Przestał na chwilę wiosłować i zanurzywszy końce palców w wodzie przy obu burtach łodzi, zanucił cicho: Nie gniewajcie się, Ryby, I nie gniewaj się. Morze, Ani ty, Posejdonie, Który władasz wodami. Po skończonym’połowie Na kamieniu ofiarnym Złożę zdobycz największą, Modląc się ku Twej chwale. -Teraz dopiero obejrzał się. Brzeg, skały i ukryty pośród nich dom wciąż jeszcze były bardzo blisko, lecz linia brzegu i miejsce, gdzie” fala kładła się na piasku, zaczęły się już gubić, przesłonięte niewielkimi wodnymi grzebykami. Przez chwilę wydawało mu się, że na ogromnym głazie, na którym stał tak niedawno, dostrzega znajomą postać. Blask słońca bijący wprost w oczy zmącił mu widzenie. Uśmiechnął się. Matka nie stałaby przecież tam, lecz w cieniu rozpadliny skalnej, gdzie był dom. Odwrócił głowę. Daleko na krawędzi widnokręgu dostrzegł lekki 14 zarys dwu wysokich wysp. Były tak odległe, że zdawały się należeć do nieba, nie do ziemi. Upał rósł. Białowłosy wiosłował miarowo, patrząc na cypel przylądka, wreszcie dojrzał wysuwający się kształt trzeciej wyspy, bliższej i wyraźnie zarysowanej na niebie. Zwano ją Tenedos. - Co uczyniłby teraz ojciec? - powiedział głośno i nie-mal natychmiast odpowiedział sobie: - Ujrzawszy Tene-dos skierowałby łódź ku płyciźnie i łowiłby na jej skraju. A powróciłby wcześnie, przed zachodem, gdyż jeśli ude-rzy burza, wiatr będzie dął od lądu. Strona 11 Tak, to była prawda. O tej porze roku nadchodziły one spoza gór. A wówczas, gdyby nawet pierwsze uderzenie wichru nie zatopiło kruchej łodzi, burza pognałaby ją daleko po spienionych falach na pełne morze, tak daleko, że rybak mógłby już nigdy nie ujrzeć rodzinnego brzegu. Pomyślał jeszcze przelotnie o tym, że musi powrócić wcześniej, gdyż burza może rozpędzić kozy, a jeśli nocą któraś zabłąka się u podnóża lasów, łatwo może paść łupem pantery. Wyspa wynurzała się z wolna spoza białej ostrogi przylądka. Dostrzegał wyraźnie stary dębowy las porasta-jący jej górzyste zbocza. Był tam raz z ojcem w porcie ukrytym za załomem góry. Król Tenedos był bratem króla Troi, do którego należało całe wybrzeże i kraina do niego przyległa. Tu właśnie stały czarne okręty wojenne obu braci, strzegące dostępu do Troi i cieśniny, która wiodła ku morzu na północy. Była to flota potężna, lecz bywały lata, gdy czerwonym okrętom fenickim lub czar-nym pięćdziesięciowiosłowcom achajskich korsarzy uda-wało się nocą prześliznąć pomiędzy wyspą a wybrzeżem, by porwać niewolników niemal u bram miasta. Człowiek był jednym z najbardziej poszukiwanych i cennych towa-rów, dla którego zdobycia podejmowano najniebezpiecz-niejsze wyprawy. 15 Lecz za dnia wody trojańskie były bezpieczne jak dom rodzinny i można było łowić na nich swobodnie, nie przeszukując oczyma błękitnego widnokręgu. Żaden korsarz świata nie zbliżyłby się dobrowolnie w blasku słońca do Miasta Królów. Podmuch wiatru przebiegł ponad łodzią, marszcząc powierzchnię morza. Białowłosy wstał, rozwinął i umoco-wał żagielek. Przed nim była ciemna, zielona smuga głębi. Nieco dalej morze zdawało się niemal białe. Tam była płycizna. Nie dostrzegł innych łodzi. Może nie wypłynęły jeszcze, a może łowiły gdzie indziej, u ujścia rzeki, wokół którego krążyło zwykle wiele morskich ryb wyczekujących tego, co woda przyniesie im w darze z głębi lądu. Żagiel zatrzepotał gwałtownie, a później ucichł i wydął się, chwyciwszy wiatr całą powierzchnią. Łódź popłynęła szybciej. Białowłosy przeciągnął koniec linki harpuna przez otwór w dziobie i przywiązał ją mocno. Złożywszy harpun na dnie obok prawej stopy, uniósł trójząb. Trzymając go w wyciągniętej ręce odwrócił głowę ku brzegowi i przy-mrużył oczy oślepione słonecznym blaskiem. W białej mgle dostrzegł wynurzający się spoza linii wzgórz daleki, wyniosły i rozległy szczyt górski. - Ido, góro ojców, Wielka Matko, bądź mi przychylna! Oto rozpoczynam połów. Zmarszczył brwi. Nie, nie zapomniał niczego. Wypo-wiedział wszystkie słowa, jakie winien wypowiedzieć rybak, który nie chce rozgniewać bogów. Odetchnął z ulgą, odwrócił głowę i natychmiast zapomniał o bogach, o świętych górach i o domu. Przed nim była płycizna i stworzenia morza, które miał zabić. Strona 12 Powoli, jak gdyby bojąc się spłoszyć niewidzialną rybę, wysunął za burtę dłoń uzbrojoną w trójząb i znierucho-miał. 16 - Uderzę pierwszą, która podpłynie. Będzie to wróż-ba. Jeśli trafię, połów będzie udany. Wydawało mu się, że czeka długo, mimo że upłynęło zaledwie kilka chwil. Klęcząc w ostrym wyżłobieniu dzio-ba, wpatrywał się w wodę, choć tańczące na powierzchni światło słoneczne utrudniało widzenie. Nagle, tuż pod powierzchnią, mignął niewielki, srebrny kształt. Nie my-śląc, uderzył i uniósł rękę z trójzębem, na którego os-trzach trzepotała mała ryba. Opuścił trójząb i piętą zepchnął rybę na dno łodzi. Podskoczyła wysoko, więc uderzył ją drzewcem. Znieruchomiała. Dobra wróżba. Uniósł głowę. Łódź wpłynęła już na skraj płycizny. Szybko zwinął żagielek i powrócił na dziób. Wiedział, że teraz prąd będzie pchał go wolno ku wyspie. Znowu mignęła tuż pod powierzchnią mała ryba, za nią druga. Białowłosy odłożył trójząb i wziął do ręki harpun. Drobnych ryb wałęsających się stadami na skraju płyciz- ny zawsze było tu wiele. Być może, gdyby w tyle łodzi siedział ojciec, uderzyłby znowu, aby popisać się zręcz- nością. Lecz dziś był sam. Jeśli ta wróżba była prawdziwa, 2 - Czarne okręty 1.1 los powinien naprowadzić łódź ku większej zdobyczy. Zaciskając w dłoni ciężkie drzewce harpuna czekał. Słońce grzało coraz mocniej. Jeszcze jedna mała srebr-na ryba i pustka. Wiatr wzmógł się nieco, zaświstał w zwiniętym żagielku i ucichł. Nad niskimi falami przeleciał wielki biały ptak ważąc się na nieruchomych skrzydłach. Nagle miękka linia jego lotu załamała się, runął w dół, zanurkował, w wodzie zakotłowało się. Ptak wynurzył się i ciężko robiąc skrzy-dłami uniósł w powietrze trzymane w dziobie migocące, gnące się rozpaczliwie ciało. On także łowił tutaj. Chło-piec odprowadził go wzrokiem. Ptak leciał prosto ku lądowi, zapewne niosąc rybę swym młodym, wyczekują-cym w gnieździe ukrytym gdzieś w szczelinie stromych, niedostępnych skał nadbrzeżnych. Strona 13 Przesunął oczyma po słonecznej linii wzgórz i dalekim łańcuchu gór za nimi. Ani jednej chmurki. Jeśli spełni się wróżba, może burza wcale nie nadejdzie i pozwoli mu pozostać na płyciźnie do zachodu słońca. Odwrócił spojrzenie ku wodzie. Nagle ścisnął mocniej w dłoni drzewce harpuna. Daleko przed nim wystrzeliła w górę niewielka ryba, błysnęła w słońcu i opadła na powrót w głębinę. Bliżej druga. I niespodziewanie wokół łodzi zaroiło się od szybkich, zwinnych, mknących bły-sków. Gnały na oślep wielką ławicą wprost na łódź, ocierając się o nią i mknąc dalej, stłoczone tuż pod powierzchnią. Widział, że były przerażone. Pędziły ku środkowi pły-cizny, jak gdyby chciały zgubić prześladowcę, który nie będzie mógł tam za nimi wtargnąć. Patrzył w kierunku, z którego nadpływały tysiącami, i starał się objąć wzro-kiem jak największą powierzchnię morza. Jeśli wrogowie ścigający ławicę atakowali ją płynąc głęboko pod powie-rzchnią, będą musieli wypłynąć wyżej, gdyż na skraju płycizny dno podnosiło się gwałtownie. 18 Powierzchnia morza była pusta. Nagle... Tak, widział ją przez mgnienie oka i znowu zniknęła! Wielka, ostra płetwa ogromnej ryoy. Za chwilę, nieco w prawo, wynu-rzyły się jeszcze dwie. Tuńczyki! Wielkie i żarłoczne musiały niedawno dopaść płynącą spokojnie ławicę małych rybek i teraz gnały za nią, chwytając zdobycz, pożerając ją w mgnieniu oka i pędząc dalej. - Jesteście! - szepnął i przygryzł wargi, zaciskając coraz mocniej harpun w ręce. Były największe z wszystkich ryb morza, jeśli nie liczyć delfinów, lecz delfin był rybą świętą i rybakowi nie wolno było go ugodzić. Zresztą delfin karmił swe dzieci piersią, więc może wcale nie był rybą, a tylko dawnym plemie-niem człowieczym skazanym przez bogów na wodny dom za czyny, których nikt nie pamiętał. Tuńczyk był najwspanialszym z połowów, choć rzadko dawał się zabić. Największe były dłuższe niż łódź rybacka i jedynie najwprawniejsi mogli się mierzyć z nimi. Siła ich była olbrzymia, a ów, który jednym uderzeniem harpuna nie ugodziłby tuńczyka głęboko w miejsce pomiędzy boczną płetwą a skrzelami, tak żeby ostrze utkwiło od razu w sercu, mógł stracić harpun, łódź, a nawet życie, gdyż ranna ryba atakowała ślepo, bijąc potężnym ogo-nem, którym mogła strzaskać i zatopić łódź. Znowu dostrzegł błękitny, długi grzebień na grzbiecie tuńczyka, bliżej i znowu, jeszcze bliżej. Po chwili ryba wynurzyła się niemal cała i zniknęła nurkując w dół za zdobyczą. Białowłosy rozejrzał się szybko. Był już niemal pośrod-ku płycizny. Jeśli tuńczyki zapędzą się dalej, będą musiały płynąć tuż pod powierzchnią. Dno było coraz bliżej. Patrząc w wodę dostrzegał Strona 14 ciemne wodorosty i biały piasek, do którego docierało ^iatło słoneczne. Kąpał się tu od tak dawna, jak sięgała 19 jego pamięć. Nigdy nie uczył się pływać, nie pamiętał tego. W wodzie był równie swobodny jak na lądzie, swobodniejszy, gdyż więcej czyhało niebezpieczeństw na ziemi niż w morzu. Przesuwał teraz oczyma po powierzch-ni wód i od czasu do czasu kierował szybko wzrok w dół. Wiedział, że głębia nie przekracza tu wzrostu trzech mężczyzn stojących jeden na ramionach drugiego. Gdyby tuńczyk zbliżył się na odległość rzutu harpunem, nie mógłby ranny śmiertelnie uciec w głębinę, lecz musiałby płynąć przed siebie, ciągnąć za sobą łódź, co wyczerpało-by jego siły... Tak mówił ojciec, który trzykrotnie upolo-wał tuńczyka w samotnej walce. Znowu dostrzegł białe bryzgi wody rozcinanej grzebie-niem płetwy. Tuńczyki oddalały się krążąc wokół łodzi. Znajdowały się teraz pośrodku uciekającej ławicy i zwol- -niły. Wypływały co chwila tuż pod powierzchnię... je-den... dwa... trzy... cztery... naliczył ich cztery. Najbliższy znajdował się w odległości kilku rzutów włócznią od ło dzi. Nagle zaczęły oddalać się w kierunku wyspy. Westchnął, spoglądając tęsknie za nimi. W głębi duszy nie wierzył, aby los mógł mu zesłać tak wielki dar, lecz minęły go w tak niewielkiej odległości. Nie lękały się łodzi rybackich, więc któryś z nich mógłby przecież podpłynąć blisko i wynurzyć grzbiet, a wówczas... Westchnął ponownie i zgubiwszy na migotliwej powie-rzchni ich ślad, spojrzał w wodę przed dziobem. Kilka małych ryb przepłynęło szybko w różnych kie runkach. Na pewno ścigana ławica rozproszyła się, a może płynęła dalej ku wyspie, a te pogubiły się w popłochu i teraz poszukiwały swoich towarzyszek. Bywały rodzaje ryb, które nigdy nie wędrowały samotnie, lecz całym narodami. Czy miały wodza?... Chciał odłożyć harpun i wziąć trójząb, by nie wracać d( domu pustą łodzią. Ryby znowu pojawiły się gęściej Płynęły teraz szybciej i w jednym kierunku, 20 Wkrótce zaroiło się od nich. Ławica zawracała! I one także zawracały! Ponownie dostrzegł długą białą smugę rozpryskiwanej wody i ciemne ostrze płetwy pru-jące ją z ogromną szybkością... drugie, trzecie... Tuńczyki były niedaleko. Jeden wyprzedzał pozostałe. Strona 15 Białowłosy wyprostował się i uniósł harpun nad głową. Tuńczyk, płynąc tuż pod powierzchnią i pozostawiając po sobie jasną smugę, zbliżył się do łodzi, zmienił kieru-nek i opłynął ją szerokim łukiem, niknąc w słońcu. Drugi i trzeci wyminęły łódź z dala i podążyły za nim. Odprowa-dził je Oczyma aż do krawędzi płycizny. Dopiero teraz zdał sobie sprawę, że od długiej chwili stał nieruchomo na dziobie z harpunem uniesionym nad głową. Opuścił rękę. Trzeba będzie nałowić tyle drobnych ryb, ile się da, i wrócić do domu. Być może przed zachodem pojawią się inne ryby. Wiedział, że tuńczyki nie powrócą. Nigdy nie krążyły długo w tym samym miejscu. Ojciec mówił, że płyną od jednej krawędzi świata ku drugiej, a gdy dotrą do brzegu, zawracają. Te musiały mieć za sobą wielką podróż. Być może ujrzawszy wreszcie ziemię zechcą odpocząć kilka dni w przybrzeżnych wodach. Wówczas napotka je znowu. Słońce grzało coraz mocniej. Trzeba było rozpocząć połów. Spojrzał niechętnie na wodę tuż przed dziobem łodzi, pomyślawszy, że dla wprawy powinien cisnąć kilka razy harpunem w przepływające drobne ryby. I nagle ujrzał go. Olbrzymi tuńczyk zatrzymał się tuż pod powierzchnią nieco na lewo od dzioba, jak gdyby chciał pojąć, skąd się tu wzięła owa kłoda drzewa i kim jest dziwne stworzenie stojące na niej i spoglądające nań z góry. Świat zamarł, wszystko wokół zniknęło. Białowłosy stał jak posąg, nie mogąc się poruszyć. I nagle, nie wiedząc nawet, co czyni, uniósł rękę z harpunem i włożywszy 21 w zamach całą siłę swego młodego ciała, uderzył. Dostrzegł linkę wybiegającą za harpunem, który znik-nął w wodzie tam, gdzie tuż pod powierzchnią, za póło-krągłym otworem skrzela, błękitny grzbiet stykał się z białą linią podbrzusza, obok ogromnej bocznej płetwy, ostrej jak nóż i długiej jak ramię ludzkie. W tej samej chwili łódź uciekła mu spod nóg wstrząś-nięta potężnym uderzeniem. Wyleciał wysoko w górę i wpadł do wody po przeciwnej stronie łodzi. Niebo zniknęło i otoczyła go błękitnozielonkawa po-świata przyćmionych promieni słońca. Przez chwilę opa-dał ogłuszony w dół: odruchowo zrobił kilką ruchów rękami i dostrzegł zbliżającą się powierzchnię wody. Strona 16 Wynurzył się w tym samym miejscu, w którym wpadł i ze zdumieniem zobaczył łódź w tak wielkiej odległości, że nagły lęk ścisnął mu serce. Jak mogła odpłynąć tak szybko? Rozpaczliwie zagarniając wodę rękami, zaczął płynąć za nią. Oddalała się, zwalniając, przyśpieszając i zatrzy-mując chwilami, szarpana wielką, niewidzialną siłą. „Linka wytrzymała... - pomyślał. - Trafiłem go...” Ale równocześnie uświadomił sobie, że tuńczyk jest żywy. Rana nie mogła być powierzchowna, gdyż harpun musiał tkwić głęboko w boku ryby, inaczej wyszarpnęłaby go płynąc. Ale jeśli tuńczyk będzie miał dość siły, by odpłynąć daleko, ciągnąc za sobą lekką łódź, wówczas... Nie obejrzał się ku brzegowi. Wiedział, jak daleko znajduje się skalny przylądek. Być może udałoby mu się tam dopłynąć. Ale łódź byłaby stracona, a po jej utracie nie wypłynąłby więcej, póki ojciec nie powróci tuż przed zimą. Gdyby się tak stało, czekałby ich wszystkich głód, a jego samego hańba powrotu bez łodzi już przy pierw-szym połowie. Płynął coraz szybciej. Dostrzegł, że łódź nie porusza się. Może tuńczyk 22 zbierał siły zmęczony wleczeniem dodatkowego ciężaru i raną, w której tkwił harpun? Białowłosy zwolnił i sięgnął po wiszący na piersi nóż, który mu teraz nieco zawadzał. Wyciągnął go z pochwy. Łódź była tuż przed nim. Przez krótką chwilę miał ochocę chwycić ręką za dziób j odpocząć. Lecz nie chwycił. Nabrał powietrza i starając się jak najłagodniej poru-szać, zanurkował pod łodzią i wynurzył w jej cieniu po przeciwnej stronie. Nie zastanawiał się, co czyni. Był potomkiem nieskończonego łańcucha łowców morskich, którzy żyli i ginęli w walce ze stworzeniami wodnymi. Dopiero skryty w cieniu łodzi, oparł lekko dłoń o kra-wędź dzioba i trwał tak przez chwilę, oddychając ciężko. W prawej ręce zaciskał nóż. Później miękko zanurzył głowę i rozglądając się otwar-tymi szeroko oczyma, popłynął wzdłuż linki, która biegła od dzioba w dół i niknęła między sięgającymi niemal powierzchni wodorostami porastającymi dno płycizny. W oddali dostrzegł pośród nich wielki ciemny kształt. Raz jeszcze wysunął głowę na powierzchnię, nabrał głęboko powietrza w płuca i popłynął w dół. Posuwał się tuż ponad dnem, rozgarniając wodorosty i płynąc tak wolno i ostrożnie jak mógł. Nad sobą widział linkę. Zatrzymał się. Ryba była tuż przed nim. Leżała na boku, zgięta nieco, tak że głowa i koniec ogona znajdowa-ły się niżej niż środek tułowia. Z lewej strony, falując jak wodorosty, wypływały z niej wijące się z wolna czerwone smugi krwi. Strona 17 Była olbrzymia. Niemal dwukrotnie dłuższa niż on sam. Harpun tkwił tak głęboko, że tylko koniec drzewca wystawał z rany. Wbity był tuż pod boczną płetwę, tam gdzie, jak tyle razy mówił ojciec, musi być wbity harpun, flby tuńczyk, król morza, zginął. Czy zginął? Leżał zupełnie nieruchomo, obracany prą-dem, lecz nie oznaczało to, że jest martwy. Białowłosy uczuł, że brakuje mu powietrza, i wypłynął na powierzchnię. Odetchnął głęboko, przymknąwszy oślepione blaskiem oczy, i natychmiast zanurkował. Minął rybę i płynąc niemaLpo dnie, odwrócił się na wznak ku widocznemu w górze dalekiemu niebu. Kiedy znalazł się pod brzuchem ryby, zacisnął nóż w obu dłoniach i wykonał gwałtowny ruch nogami, który pchnął go w górę. Przylgnął niemal do białego, pokrytego łuską brzucha olbrzyma, wbił nóż i szarpnął z całej siły, czując miękkie, ustępujące pod ostrzem ciało. Skulił się w mgnieniu oka i zanurkował prosto w dół, przylegając do dna. Ale straszliwy rzut ciała tuńczyka i potężne uderzenie ogonem nie nastąpiły. . Spojrzał w górę. Ryba kołysała się bezwładnie, a z nowej, wielkiej, podłużnej rany buchnęła nowa fala krwi. „Zabiłem go jednym uderzeniem! - pomyślał Biało-włosy. - Raniłem go w serce i skonał prędko!” Jeszcze raz wynurzył się na powierzchnię. Spojrzał na daleki brzeg, nad którym słońce świeciło jasno. „Zimą, gdy ojciec zaprowadzi mnie do starca mieszkającego w pieczarze, powie mu, że zabiłem tuńczyka, i złożymy u wejścia do pieczary jego głowę!” Był tak szczęśliwy, że przez chwilę trwał na powierzch-ni poddając mokrą twarz gorącym promieniom słońca i utrzymując równowagę maleńkimi ruchami nóg. Ale natychmiast przypomniał sobie, ile ma jeszcze pracy przed sobą, i powrócił do martwego olbrzyma. Tłumiąc mimowolny lęk, zbliżył się do jego zamkniętej paszczy, otworzył ją i wydawszy nożem otwór w dolnej szczęce, przewlókł przez nią harpun wraz z linką i związał 24 w węzeł tak, że drzewce harpuna opierało się całą po-wierzchnią o łeb ryby. Znowu wypłynął. Dopiero teraz poczuł zmęczenie. Wyczerpany, z sercem bijącym gwałtownie, wgramolił się na dziób. Odetchnął głęboko. Walcząc ze znużeniem, które wo-łało, by opaść na dno łodzi i odpocząć chwilę, zaczął ściągać linkę. Ustępowała opornie. Nie wiedział, czy przyciąga tuńczyka, czy też łódź zbliża się do martwej ryby. Ręce omdlewały. Lecz powoli linka opadała mu pod nogi. Wreszcie, pochylony nad wodą, dostrzegł go. Tuńczyk wypłynął tuż obok łodzi i obrócił się brzuchem ku po-wierzchni. Ogon niknął w głębi. Strona 18 Białowłosy przywiązał linkę krótko, puścił ją i osunął się na klęczki opierając plecami o maszt. Pot zalewał mu czoło, w ramionach czuł ból tak przejmujący, jak gdyby wysmagano je biczem. Przymknął oczy i przez chwilę, oddychając ciężko, nie mógł zebrać myśli. Ale półprzym-knięte spieczone wargi powtarzały: - Muszę go pociąć na kawały... pociąć i wrzucić na łódź tyle mięsa, ile się zmieści... i głowa... głowa... Całego nigdy bym nie dociągnął do brzegu... Matka do głowy włoży zioła... ususzy na słońcu... Później zaniesiemy ją... Otworzył oczy i dźwignął się z klęczek. Serce biło już swobodniej, ale ból w barkach nie ustępował. Spojrzał ku miejscu, gdzie linka stykała się z powierz-chnią wody. Łagodne fale obróciły tuńczyka i leżał teraz w wodzie, opadając nieco w dół, z głową uniesioną ku górze. Martwe oczy spoglądały ku niebu i były niemal tak błękitne jak ono. Krew przestała już płynąć z ran i nie barwiła wody wokół ciała. Białowłosy sięgnął po nóż i skoczył odbiwszy się od dna łodzi. Nie wiedział, jak wiele czasu upłynęło, nim skończył. Nie spojrzał nawet w kierunku słońca. Pracował z zaciś- 25 niętymi zębami, odcinając wielkie płaty biatoróżowego mięsa, raniąc palce o potężne ości i twarde jak kamień krawędzie płetw. Wreszcie był gotów. Z mozołem odciął głowę, która zakołysała się wciąż jeszcze uwiązana na lince przeciągniętej przez otwór w dolnej szczęce. Odwiązał linkę i po raz ostatni podpłynął do łodzi. Z trudem uniósł głowę ryby i cisnął na leżące na dnie, rozrzucone bezładnie, wielkie, ociekające krwią płaty mięsa. Było ich tak wiele, że łódź zanurzyła się głęboko i przestała niemal kołysać. „W ciągu dziesięciu połowów mógłbym tyle nie złowić” — pomyślał gramoląc się z trudem na dziób. Był tak zmęczony, że przez chwilę leżał, nagi i bezwład-ny, na chłodnych, śliskich, usuwających się płatach mięsa. Później wstał i wziął wiosło, zwinąwszy przedtem ża- gielek Lekki wiatr wiał wprost w oczy. Wykręcił łódź ku przylądkowi, który zdawał się niedaleki, bliższy niż w rze-czywistości. Za przylądkiem był brzeg rodzinny i była matka, która na pewno wygląda jego powrotu. Zobaczy go z dala i zejdzie aż ku wodzie, ciekawa, co złowił. A gdy ujrzy tę potworną paszczę... Strona 19 Marzenie jego urwało się nagle. Spojrzał na głowę ryby, która leżała przy samej krawędzi łodzi na płatach mięsa. Szybko wypuścił wiosło, pochylił się i wyciągnąwszy harpun, wbił go z całej siły przez szczękę ryby, przygważ-dżając ogromny łeb do dna łodzi. Później przyciągnął linkę harpuna przez otwór w dziobie i uwiązał. Odtąd żadna niespodziana fala ani przechył nie mogły mu już zabrać zdobyczy. Zaczął wiosłować miarowo, próbując przyśpiewywać cicho. Ale był zbyt znużony, więc umilkł. Patrzył na wolno przesuwającą się ostrogę przylądka i czekał na chwilę, 26 póki nie ukazał się rodzinny brzeg i zagubiony wśród skat, ukryty przed okiem obcych kamienny dom. Słońce nie świeciło już w oczy. Przesunęło się nieco w bok i niżej. Minęło południe. „O, bogowie... - pomyślał. - O, wielcy bogowie, pierwszy połów! Gdyby ojciec wiedział!” Mógłby wybrać się za dni kilka do miasta, ale ojciec zakazał mu tak czynić. Jeżeli sprawa murów była pilna, mógł go król zatrzymać. A wówczas matka zostałaby sama. - Tak, Jestem już niemal dojrzałym mężem, choć lat mi brakuje! - powiedział na głos. Żaden rybak nie śmiałby nazwać chłopcem tego, który samotnie pokonał tuńczyka. Przylądek z wolna odchodził w prawo i daleki brzeg otwierał się stopniowo przed oczyma, odsłaniany uderze-niem wiosła. Jeszcze chwila, a wynurzy się szczyt wzgórza, wąwóz i niskie skaliste zbocz-e z wielkim białym głazem, a tuż obok... Uderzył mocniej wiosłami, jeszcze raz... i zobaczył daleki, biały punkt. Głaz. A tam - dom! Powscał, odkładając na chwilę wiosła, i zwróciwszy oczy ku dalekiemu wierzchołkowi świętej góry, wznoszą-cemu się nad całą krainą, otworzył usta, aby podziękować bogom, że dali mu ujrzeć dom rodzinny i powrócić z dobrym połowem. Lecz nie powiedział ani słowa. Góra jak gdyby zmieniła kształt. Gdyż nieco powyżej szczytu dostrzegł drugi szczyt, lecz ciemniejszy i łagodnie zaokrąglony. „Chmura!” - przebiegło mu przez myśl i w tej samej chwili dostrzegł na jej krawędzi biały, ostry błysk, którego nie zgasił nawet blask słońca. Znieruchomiał. Czekał chwilę i wówczas doszedł go Przytłumiony, daleki łoskot gromu. Morze ucichło, nie ^ał najlżejszy nawet wietrzyk. 27 - Matko! - szepnął Białowłosy. Opanował nagłe, Strona 20 chwytające za serce przerażenie i porwał wiosło. - Spo-kojnie wiosłuj! - powiedział na głos. - Spokojnie, jeśli nie pragniesz stracić sił i nigdy nie dopłynąć. Wpatrzony w czarną chmurę wypływającą ponad łań-cuch gór, wiosłował rozpaczliwie, czując z przerażeniem, że obciążona łódź posuwa się wolno, wolniuteńko, pośród zupełnej ciszy, która ogarnęła morze i powietrze. Chmura rosła i rozprzestrzeniała się nad lądem. Słońce nadal świeciło ostrym blaskiem, upał rósł. Białowłosy uniósł na chwilę wiosło i nagim przedramie-niem przetarł oczy, do których napływał pot z czoła, uniemożliwiając widzenie. Brzeg był bliżej! Widział wy-raźnie znajome zarysy skał i linię wzgórz, na które za chwilę położy się ciemny cień nadchodzącej burzy. Matka na pewno stoi tam i widzi go już. Wie, jak walczy on wiosłem z nieruchomym, spokojnym morzem, ale nie wie, jak ciężka jest łódź... „Jeśli wyrzucę w morze część mięsa, zdążę!” - prze-mknęło mu przez myśl. Ale wiedział, że to nieprawda. Chmura wisiała już niemal nad wzgórzami i ogarniała cały wschodni widnokrąg. Jeśli odłoży wiosło i zacznie wyrzu-cać mięso tuńczyka, straci czas, zbyt wiele czasu. Pierwszy, lekki podmuch wiatru zaświstał nad łodzią. Na czole chmury pojawił się następny krwawy zygzak i huk piorunu dobiegł po morzu, potężny i przenikliwy jak trzask pękającego drzewa. ,,Skoczę! - przemknęło mu znowu przez myśl. - Wpław będę prędzej i ocaleję!” Wahał się przez chwilę, wiosłując nadal ostatkiem sil i czując, że spieczone wargi nie mogą już więcej złapać tchu. I wtedy zobaczył ją. Stała na skraju wody i wymachiwa ła uniesionymi rękami, maleńka z tej odległości, ale ju coraz bliższa, dodająca otuchy, matka! 28 Nie, nie mógł skoczyć. Gdyby wicher uderzył w morze, nim dopłynie, nie znalazłby sił, żeby walczyć z przeciwną wzburzoną falą. A na łodzi pozostawała iskra nadziei. W tej samej chwili słońce zniknęło i nad morzem zapadł półmrok. Uderzył pierwszy podmuch wichru. Nadal widział matkę, gdy pierwsza, nieco wyższa, nadchodząca od dziobu fala uderzyła w łódź. Nowy grom. Łańcucha wzgórz nie było już widać. Za późno. Następna fala urosła, uderzyła i poczuł, że łódź cofa cię. Jeszcze raz zanurzył wiosło ze straszliwym wysiłkiem, wkładając w ten ruch wszystkie siły. Brzeg i ca-ły otaczający świat zniknęły nagle w ciemności. W ryczą-cym mroku, który go ogarnął, uderzyły potoki deszczu tnącego w twarz z taką siłą, że upadł na dno łodzi zasła-niając oczy rękami. Łódź zakołysała się, wyskoczyła w górę na grzbiecie nadbiegającej fali, opadła w dół i szarpnięta niewidzialną siłą podskoczyła, przechylając się gwałtownie.