SZLACHETNE ZDROWIE DR JOHN BRIFFA ZDROWA �ywno�� Tytiri or^tiniilu: Faodfm ttea�fh SPIS TRE�CI ! Anna S/ymiitnn^ka W\ic/p tLTKnic/n>: J,.-b, MKOU Od�ywianie dostarczaj�ce energii Wylwurcunic energii 8 to Cukier we km, i 12 ki-;.-iil;ifjLi po/iomu uukni we krwi 14 K�l;i wilumin i niineraK^u. 16 Aktywny sryl iycia 18 �ywno�� a zdrowe ko�ci 20 Spowolni� pnKcsy sUntenia 22 �ywno�� dosiamaj^ca t ncrfiM 24 Marnolrawcy cnori;ii X, Od�ywianie odrowe dla serca Co \o jest chnrobii wie�cowy 28 Ttusjwze u t;tionjba wieiitowa 30 Cukier a cliomby sercu 32 Wp�yw S��li na serce 34 KorcklJi: Antu Qk/ow*ka i hmiunk-: f>itrn Wyforakzy Bellona o io*t ^^B^^ LTIJ.H Onfall, GotowHnic pczyjaMie sercu Au�u i wjdin*i (Wt�yU ^^clLich �un4, ah, Wp�yw ulkOflOlU flS SOW farfoiiufjr ^*^ tej k by!> ||Hbl p^j^j idrowe d|a ^^g 42 mnlyu/ntj. ra/tc mir mitsn fv-mpvc [wrod� r 2M-pnx%flKiu yn intern I^J ok por*J he/ * iftLry i t�O�f ud �n tteuJiLvrK|. San ut Clrt.�hnw^a 77.00-K+l tel ,li\ AS2 Z70I (P/ul Kvpl.iii,., nih.liikijiiMu 110 odm isit.s Od�ywianie korzystne WST�P dla przewodu pokarmowego . . rydrowit jesi dla nas najcenniejszym dobrem. Sprawno�� i dobre sa- i�rtK\-s> II..M III., AS ^jmopoczucie, zar�wno fizyczne, jak i psychic/ru:, to nasza naturalna. Z�e trawienie 4* wrodzona ptUr/cba. Cz�sto jednak nie doceakmy �szJa- Xf& - chor�b wrankiu a 5� ^^ Setnego zdrowia", dop�ki si� nie zepsuje, czyli wte- Dra�liwe jelitu .nmbc 56 ffT | ^o�t; z nus przyjmuje swoje zdrowie za pewnik. Dra�tiwtfjeliunidLCIu 5J� i nerki. 60 li CO DECYDUJE O DOBRYM ZDROWIU? L;K.V�'Hk* produktu w rniMikicfi *2 ^fl^^ ? r , ? ? - ? Od�yw tanie a masu cia�a ^ ~M Nd IUSM Himwii-1 dobre p ^M odd/iuj uje wic te �V> unik�w. Kajwa�nicj^C owji masa cia�a Ai _> f to jjeriy, wptyw irtKl�wisk;i ora/siyl/>viii i pi>- Pu�apki diciy mvkot;ilon,cznej A4 /inm doslfpncj opieki zdmwolnej. Wi�cej mi�ni, mniej t�oszczn �fi L Mnina lulwo pReccni� ud/id I niekt�rych ? tych TkyrikLHlu:sz�.vjOtt;i \ . j*+ C7.ynnik�^ tiii stiin nas/fgfl zdrowia. O u mc�cv.y/n i J knbicl �H \J ii;i pr/yklad, kkfifl�*OC|0Bltoe NkitokHaincja pokarmowa 71* poeit�powanK medyc/rc mt�ie tylko w Czy to tak�e m�j probltm? 72 ^ wp�yn�� na ntis^t- �Jrow-if. podc/as gdy Cukier we knvi a rttasaciaJa "4 "'"^^M, ^^ czyniiiktim genetycznym przyznaje si� 20%, Mi ty o �Hl�v ^ i ani u 7ti Tr*-ule schudni�cie 78 WP�YW STYLU �YCIA UkUl irnmunolofticzny 82 c/ynnik�w dcUM minuj� ch MLLII MJrowia. O/iiuc/:t tu. �e irhomta r/adko jtM I iiL[;i �L iHlp�*rm� organizmu 84 skutkkm kaprysu losu czy geodw; c/c�ticj wynika i wybranych prze* nas Pnycryny raka H6 rt�poaob�w tta �ycie" W�r�d eJeracct�w stylu �ycia g1�wn4 rol� odgrywa dic- Rak a dieti 8s ta. Utnieje coraz wi�cej dowod�w pratmawijij�cyth /w wa�ny roly okre�lonych �ywno�t zjpobiegaj^ca nowotworom Wl preferencji �ywieniowych w poprawie zdrowia, /a^�bieganhj cbo�oboffl i p�t�- ZipdbkfSttic infekcjom W dlu�anm �ycia. Ksi��k� t� nupi.^nt� po lo. aby u�wiadomi� czytelnikowi wp�yw Reumatoidalne zapalenie siuw�w *| Od�ywiania n:i wszystkie aspekty zdrowia czlo^kks Zakupy i gotowanie ?HOQ*?*. .ODNOWY l NAPRAVVY GdiiicTut�owrt " 102 dnia, w kit/<l> i" moment te. podsiawi�Wtf bc7tJus7Lvu UW elementy sk�adowe c;alttsqu^-'" i, po,� lM |� to, by 7^�ni|> je OOWB 14 dni IDS tkanki i nowe sk�adnik] bio- chemiczne. W cii|gu nsku i podiickowania U2 P^wicWj uu. Su-<; ^^ ykorzy- �ji|at odporno�� W� przebudowy pochodz� prawic wy|qc/nic L �ywnn�ci. * O/jiucza to, �e cia�o sk�adu siv w gruncie rzeczj z te- jtf ^ I^T^ 7 "V W ? A 1^ F go, cn zjad�o si� w ci^gu ostatniego roku. Nicinidno f k \JM-rJLi 1 TT A,ril H IJj / t^j perspektywy dnutni� wply* diety na nas/c i w^j-w-iiri�W�^ryAWA^i- ii W DOSTARCZAJ�CE W JAKI SPOS�B KSI��KA jV TA MO�E POM�C Jednym 7. g��wnych cel�w poradnika Zr/m* ?m tynwm* jesl di>staiczciiic pi^awowej Jf J /^ ,./, ( f,f �," r/� ;�.,"� �/ <?/, v/,� uajCZ�StSZ� CO- oju� teraz, by anniejszy� 7Jtgnv J | (tli�U�ij dolegliwo�ci� WSpOtC&snegO J I I przezywa takie chwile* w kt�rych w organiunic moz$ hy� �ci�le zwi�zany z diet�. 7 nas imm> n^ na swoje prcysric zdmwic i wej^ie. ^^^^^| ^| ^K "'?' W*Wf St�HH t'lie/^� JAK KORZYSTA� z TEJ KSI��KI ^ L organizmu, pocz.ue si� sit- la sklitd;i >K / sa^iu rowbiat�w. Kjffidy /ajmujc si� iniuj funkcjsi orguni- meJ l Z&rOWiej* Orf.V C�^/*- i jej m3q w zachowaniu zdrowia t cjiergii. sprawnt�ici scrai. uk�adu fwtkuniM^ p/.c; �� spadki poziomu utrzymaniu pniwkljowej masy cia�a i bcMiwaryjnego dzia�ania ukljdu im J rnkru Wfi krwi "t(\ t>0 oyicatcp. W kji�dym mwizialc wy)a�nkwh> wp�yw diely n.i dany ukliki. ^M W * t % � - ' zp^dnien kfQ iywno�c i poprai*?iaj�i: � saim /Jn�w ia. jak i tukif j. ki�ra mtw trZ�hlljeSZ dltZO �11 ergll t ly^a�na�niekor.y^. by upmma� sport, powaniupn*dukC(�wsp�>�ywc/>cli L�Tj/iLh pr/jci^jr/jniii. / 'WP CrW��SZ Zf Zamieszczono w nim tak�e przyk�ady judlnspi^m- ^nowj^- () ffjociie t ~i ce praktyczji4 wska w wkcjak w [i;n,vytach �ywieniowych \T , , � ** iid/ji; /minny kofyystnc dJa utmwia. W ka�dym roz- \/ fc*�.VC*l ^�n jdj i� labelc 4 w klur>vh /chrjnn snr/eg^owc k wie kit t :iJi czyic I niknie wic. pi/ic s/jkac jakich� informacji. ^^J \^ ML W t\�H O powinien Kijr/ft (k> indeksu rw stronic 112. ^^ nia dieta. J kUilii *^^ WYTWARZANIE ENERGII I I lYiiwhnle Produkty, kt�re ^pozywamy, s^nicrafinowanym pal i ucm, k l�rc nasze ?!]*��� 13�*** do p�- ciato wykorzystuje do produkcji energii. Tak jak ogie� potrzebuje pnciwariimc Uctadmk�w potrzebny jest pokarm, utrzymuj�cy prawid�owe funkcjonowanie organizmu. Jednak�e pozyskiwanie energii z �ywno�ci to z�o�ony proces, a nie tylko kwestia zjudaniit odpowiednich produkt�w r OD �YWNO�CI DO ENERGII Uwalnianie energii z pokarmu jcM zale�ne od czteftdi podstawowych etap�w. I Jesi u min stopniowo m/drabniuny. llajpk;^ pr�/ �utiir, nasi�pnie pr�/ d/uitiinje kwasu w i^oliidku J cn/ym�w irawicjuuch w jelicie cienkim. Dzi�ki temu skkidniki od�ywcze nwig� zosta� u-ch�uni^ie popi�^ ieiw� jeliti do kr*i. pokarmu C/^rcL-Kki pokannow� wthlom^ti? w jelicie docieraj�, najpierw ^ krwi� do w^imby. Niekt�re z nich podlcgajg diiEs/cmu biciL na mniejin: elementy, inne s� przekszta�cane w substancje b^d^-c em paliwa dla organizmu. transport Kiedy pokarm �>sMni�: pr/cmor/ony w wuimbicpiiusiuk' 7 niepii substancje od�ywcze prr^dostaj� si� do krwj i sij tran^ipofiowane ie LmnH gdzie sy puLrzcbnt. 4 Przemiana materii Etacmfatia myic�i, czyli metabolizm,ju� K�-w^.n opalaniu iiuhfitjuitji odiywczych y. u�yciem tknu. S�u?y on ^yiwar/ajiiu energii i dukonujc si� \i ptKJstawowych jedawelkucfa budulcowych L-iiily -kom�rkach. CiaJo sk�ada si� 7. trylion�w koi�ii�nck, a. ka�da maVjdolno?� preyswujiiuia substancji t�diywc7:ych i wtaczania ich w reakcje chemjenne wy/walujijccenergi�. Dv sprawnego prztbit??u [yi:h r^itkcji SJ; potrzebne k,ii.ib/.�or>. ki�rymi w iT^.irii/iiih- sq witaminy i picrwiatiiki KIEDY PROCES WYTWARZANIA ENERGII JEST NIEWYDOLNY Wli kt�rykolwiek t. proces�w ikvcMniL-^cyiL-h w pwdukcji energii zawodzi, d td nv.r/.e wygasa�. Na przyk�ad /Ic truu-jenic mo�e by� pr/yu/yn^ Po daiw^m przKworanb malepo w^blunijni^i skljidnikt� od�ywczycb w jelick cknk�oL, ct� w konsekwen- fM P<hoduje niedob�r substaocji �Krg[ityv/nych i j�uliwa) w orgwii/mL'. Deficyt do jctlntfj t/% wiciu subjflaiKji iiEiiychn^iast implikuje niewydolno�� s ny r^n xv kotiKirii[i*:h. Utrzymanie u, dobryin stanie uk�ad�w ei**iin rw do produkcii cnerg- tub iu VIKT^S; /LtLv\ od pravs kitowego Truwkriut. kr��enia krwi i aptawiwW pnwtunji hi cnt-rcu Mi MAGAZYNY ENERGII W�GLOWODANY O uhstancjc dosiarczajace energii su magazynowane pod trzema p��wny- W^pltiwodany spo�ywamy w postaci cukr�w praaydi lub z�o�onych. 1 kr^L Kiedy jod poirabny do bunlzo szybkiego ^worania energii, jego ^UuS? p*Uvch- Ilo�� nori uw�cj t pokarmu podera ^l�ii� dostawa jesi OgramczoML Poziom glukozy vre �owi musi wi�c by� stale wy- w kanarkach jest micr/onj w kiiU^i^h. Spnk-nk i grama w�glowodan�w Josiaf? r�wnywany przez uwalnianie cukru z wi�kszego magazynu. Zapasy cukru o�okn|r>4 kilokjlorii iu^. -HitN) ^>riit. (irtaiu/jn nu ograniczone s^ pffMcbowywaaK w organi/.n�ie w posluci glikogcitu, kt�ry jest substancja mr�liu<JM;i pnniu^waniii gluktwy /. innych substancji chemiczny ^wtlobiui MTukiumlnie do skrobi. Glikogcn jesi gmmadzony chemkanych ni� w�glowodany. Oznacza^^^^"^ w mi�niach i w^uiobic. gd/Je �atwo ulega rozk�adowi na czastec/ki ii luko- W4H�it dil?l> ^T1^ ^^ -H. .ki.� �?mi.- r.'nki.r ii I' i HIV a w organi7mw lo tkankii t�uszczowa. Znacznie wi�cej energii mo�e by� 0^ p�cczyw>, ry�. nukaron. ^TiiiijiL^yrH�wane w postaci t�uszczu ni� glikogonu, jedn;ik or^ani/mowi riki, p�atki �aiad&niowe, zknuudd* inni nic i jest wykorzystywa� te Kiipusy w trybie natychmiastowym. �wie�e i sus^t�ne owoce, grotti i itm waraywj surjc/kowe. d�m i ini�d. BANK ENERGII ? ? ��f�titt*nti.�.�n..M.fPt(Ptf�t|t|\�lllllllt, ~T"�VJSLCZ.E U�yjmy poitiwnania gojipmiarki ci�tr?eiycvj�ej ttumiu Jn m^nodjirf�w unia nie- [ 'Vi" '"""*"" � V." 1IT' ^ - i. "JIiJ IV ni^/ini Cukier �-e km, jcsi jn� pieni�c � ki^cni o> Dormwwtce - �atwo je Podstawowym Bkladn^iemilu-^d^r�w s�c7^i�^i tngliccnpdoft .Tn^od M wrftfcak nic wyitaKZd n, wg^t wydntki. Otikogai to?toy ^hi.nckosobiSy k �^*� HS^T^ - tSS*1^^SdZfa 1 - cxlp�wjcdnik tokaTy bank<m-cj: w Itj 'posiaci pr/^Wu es� nadu v/kc P1^ ^P1 z ?�?*�? fiffl")fl l^� T" " " mw�iwu^ichszYhklcgopodj^iajcsiiierjn^in�i /?* enctgii.Jednak wieksznk cig�feertjl^ gn pi�silku /i^lajc wykicir^yioana d� twnrztru�i ^^^^^^^^^^^ J 1 w on^anizinK. Chocia� pokannyhugat� w rtuwx* pomagaj MAGAZYNY ENERGII prini� zapMY irnor^^cmi1 u^ln�ju. nic ^ one �r�dtem i^^fl^^^^ energii g<n��� ym ilo wykt�v.ystania, J spo/ywaw potn�b orguiLinrtu Ci*�fr�*krwm�wii*i _ ^^ w ruidmimiych ito^i^h moj!4 wyrz�dzi� nizmowi tzkody. I>� pmJukt�w yogywqy� ^ymi1io[lusA-/tnv\vhnakvi� nn^lo. nutrpu " uleje, mi�so �szciKajInw wobwina. baraqb�, winu i mi�si� kaCAkij.�iklbasy.pas/ieiy i ja�uiznHih - twfcr^i kmi Sialka h? subsianc)e wiclkot^tec/kiiwc. kt�re nwc� byt roztarte na pojedync/c musami, Orgunizni po�rzebuje aminukwjHiw pr^dc wszyst-ykliulnik�w wieki tLuwk, EiikicN juk np. pomci tWnu |*n A mi�nie. a luk�� do produkcji hormon�w esy eazjmta tniwien- . W syiuacjath sJcrajn^h. np. w cousie gloekenia oraz energii nKrie uwolnit si� �YWNO�� DOSTARCZAJ�CA ENERGII P^^ Ttay g��wne ir6dia flwrgii * nstp po�ywieniu u ^AMnii' ! Bjokiilorti en�iii. Jednak w iy^iu e wyrii.ten>.=.-,*,.!�,v�,.�v d�y pmdtdd ^vy�v,> k-M dlu �rp.ni�raud... JJJ ,J ^ bjym ^ n\(L-n i cncrgi |. czy Xci u im nic jest, ??�*�> pounmy H IHICKO . ser, BIA�KA (Witvw iiin i L- Llo^taitiujiii.-c energii Cw�tiff we k r \u CUKIER WE KRWI co OZNACZA NISKI POZIOM CUKRU WE KRWI? P LIIUKI |i>i pr/ovhowywtnc fl ttfankmie W postaci lluszczu lub pO* Wieleos�bcicr|>LLts:ychnjznicczenkMinii;>a>iK-i dtibnejjo do skrobi glikupcnu (patrz str. 10)r Jednak �eby ustr�j m�g� przyczynie ma sk�onni di> pazionm t-ukm we krwi wyiwor/y� energi�, substancji- zapasowe musz� najpierw zosta� pre- Pf!?'^ .�J� ^^TL^I^^w *""""^ na BUtetOOro energetyczny Jcsh naw<;i magazyny t�uszczu i glikogemi St3Jny �iedocukr/cnhi HU'LU wyatpwii� �WCE 1.^*h. &� pcllte > organizm nic zdo�a wyprodukowa� wystarczaj�cej iJo�ci cner- ti�rc ntajt} zapusty glLkogcnu lub t�uszczu, ale z jakich� giiH je�li poziom glukozy we krwi b�dzie zby� niski. powod�w ich orgaui/in nk? mo�e przekszta�ci� �ych za- ^^^^^^^^^^^^ pas�w * glukon� potrA-brtif d<i proilukt-ji energii- Syiu- OD W�GLOWODAN�W DO ENERGII acja ta pr/vp*>miru iKki^ic duptywu |>^i^:i da silnika ;:;?" ��� Uwaga! ik � b� dkh�l ^yPrzy sa g��wnym �r�dfem tticrgii wir�d m.n spadku po/jomu cukru we krwi mn�e byt kilka, produkt�w spo/ywcAcli, ak> nw^ przej�� Jit/nc Ch0ClM ^^ r**�- fc^ sje tafc /dum� LI /dniwcgo c^micka. je�li nic [IUNCSy. /itntm ^Liiiizm �adzie m�g� >? wykorey- ""^ cner^" w or^ni- ^. w j]ku ,l|b wyk�na |c>rrioW(1y w^siJck (1- Mac. Ki�dy w�glowodany znslanii srxji>1�. ulegaj Em<t a*itt� ^"'^ft /sLVnv nic u/upctniwr^� siui ciicryii Osikowym rezpadowi na culuy prnsie pod wp�ywem enzym�w * nakltV1 F�*� ^ niisiJklcm Nicki�r/y nia>) wivd/HnE| sklonno^ do hi- Hii^ iLEinych. Cukry pimte nwgy pr/cvhtHl/iL Piy,v ko^ w krwi- '"wC pcMitiktmii Wt�ksziWi ^fcwuiw nigdortkkr/enio mo�m �cian� jelita do krwi. Kiedy tylko zona^ wcbtenic- mccifi�1*1C "*� *** aSobiec spo�y^ij�c ^^.wiedni pokarm i dbaj�c o rc- p kri wezyra pixiiiosK s* Trzustka, w�iki rar/^d po�o�ony 741 �of�dfckn^ od-powiada na wprost poziomu ^itiko^y wyd/ichiniem ** f"^okf*isM*ci d ki h rt k-* podiom fukru we krwi /je�yna podnosi� si^- ^�*n�m ^f1"^**- sutliraL. spo�yww�ie 'r^ �' '-: j_.i.- - ? .. ? , lu chor�b, Op Cukrzy- G��WNE OB|AWY NIEDOCUKRZENIA poztomu cnrrgii z uczutierrt inuien^ naib*rdTiej doiklkwym po do krwi hurmonu, zwanego insuJin^. Ten waJny ^^ dok�JCE1 Cl hormon uJatwij wnikanie ezytemsafc glukozy <in ko- C)f i I *i . i ?'. ? L . i ? ?? l^�. l~V-a LJL!FI..LM..!.I. 1 ..._tl__. _l ?._ Hl cia�a. Pzialani� insuliny, odost�pnlaji* cu- *e im**1Br11* k " " V '' ^^^^^^^^^^ zipmu cukru w riocy Obnilcni* H� poimn� cukru ** krwi w gedsinac�i papofudmo- *ych |est wymtiom rudmicrn*! rC4kcji ergamrmu � wrrost stcierm jlukozy wfi krwi po spo�yciu ttt�*Au Pod wp�ywem teflo t�ochci Irzu�tka wydzieii cturo insuliny, co pro-do znatint^0 ipadku pouoma cutru i objiWow tiw. hipojliktmu �c��d prryc^, ^Or^ w Icr^ch Schcdnich P OtohbKni.. wwrety g�o^ dr�liw�C. jHli cp^�i *i� lub op�ini posi�ek. ChoCBt chorzy na Cukrzyc� wiod^ �cs� aktywne. ncn�*W z^^e cu4tFTy& *H po- 2ini�dlianiE d�t��in*eo I regulirtUgO HOpatncra c^n^^w ii wain4 Clwrotu pro�dz,q dD pQ9nuj4c/C�i ^row,e frtwild�n. k�r6 m*H ^r�-� r'ftine f611 P�*oc1crt1 "**?CulirECnfl kn*i. Ojbbienic, awr�cy^ O 1/3 oczekiwany .aas przczyda cych OHMJL 0^^*/ pciiawiena rtWlSM ? mnyth CCfld C^a pothtiwoweso irotHa cntr^ii wUknyCa jeic Khorzcniem. w kififym wy�E^pu^ aburztrra m�3bolianrtu cukru ? Okr�towe k�opoty l� ikupienieirt UW�gi- M�zg zulywa jnaofl^ ci�li CU^ru Poiiom glukoiy wt krwi jest ztyi wytoki w stPiunltu rfo norm^. Cukrtya typu 1 r�- z p^eptyw�^t�i pncicn Icrw� Nw-dob�r glukozy we kr^i powcduJE zabufMrwa |ejo na inaczef cuknyc� doros�ych, jufiowi obecnie *Cft mrysikich pnypirfkow tej choroby fan�ctjt pnfrde- wsiystkim kfinctntracjt. Jfrrt W C�Ky ot�aw fHspo�udr�iowcj iihpOS^kBmk. ( uczyni lic * Jfcdnim lub itarHyrii w�ku. k'cdy tkank� luft t� oporne m ?nsyHne, r , . fcl , ^^ � cuknyc� typL, : prrtwazn.B m^ r^owi� ggipodarkf cUkrow� ^tfio ? Ok��W* obniierii, rt�tro,U. depr�Ja lub dr^liwoit N^ Dlatego t� odmian� choroby I^t>o dawn.ei cutr^q insulmanifiakma, n13' f teczen.e nrt w^nma � ItomEonc (�i �^jowanie IrtMiti; ? Nieposkromiona D�hoti ��i �lodycze. Kiedy ponem tfukOEjr wt krw JEH zby� |+ Zi�(�)f di�y w tui�rzyc^ Wu 2 kczonej inodkatiP doiupiym, ^ taJiic same |�J( drtty dn, ,^, w �m nWUT�ka. t* orphii^ domap �if f�dtet�lO, ktflre rtybko dosnrety cukru oerpr^th rvi nirdoctk^WH! {hipoglrkamic) Otowk�i^c rogubrne pr^mowirie dokf^Cet Itrwt. Ochota na czekolad* kistka . klM �todyci* JHt aptym przejawem w pny^oTow^nfych i produkt�w o htttll w.k.zn,kU cukrowym (paEri Hf. ISJL ^ad�u ^^^ ^ukoiy *� kfw, Je.Mjiv/nmLr cncrgii RepiliiLM pwhi�iLiu cukru ry� nerr.ni.ilf. ni wid�owa dicta ma zasadnicze zn;i L^ A unik��z ip^w ptaki kukurydziane nurthaw P mu krwi. Osoby maj�ce sk�onno�� do ?� � ^�^ ^ pr^MIiy n�*, hi posili kemu powinny je�� niedu�o ^ �^kt�m t^tka w zapobieganiu niedocukra- fx>ta i���� ^k� k"klJr!d�L M P�=yw= *rup** r & w*#-^ ? >- V ? .^L-.j^j� ��.jcn,, Chrupki kuki�ry�djiin,e . lak hy p<i/iomaikru nie A pow* bia�e otr�by owsiane mi;H okazji spa�� do niebc^pitrez- V & nic niskich warto�ci, Najlepiej REGULACJA POZIOMU CUKRU WE KRWI karni nie sq dlu/^ze ni� iziny. Dieia powinna Jiora� produkty. kl�re cukier do krwi. POMIAR UWALNIANIA CUKRU . PRODUKTY O �REDNIM NESK( WSKA�mK GLIKEHICZNY �h�!iL\ / jak^ prtKlukT> spo�ywcze uwaJrua^ cukier do knvitjcsl nkrc>];in;i WSRAZWIKU CUKEMICZNYM prey uiytiu miary /.wancj wskaiiiiki�n glikcuik/nym. Pakami trawiony ssyb- :it~itr> ko mu �redni lub wy^jki wska�nik gliicmkmy {powy�ej 5�>)h ottoraias* pro- dukiy [ruwionc \wvi\ charakteiytajc niski wska�nik gliksmjcnty (poni�ej 50). Stodycac i tiickioru produkiy (ikrohu^- m�jn HILV<J *jsyki w>kiL/nik ^|jke- 1aklOM mi�sny, nato mi^t hia! ta i jaizy ny - �an /ij n i sk i. I W/ i.ii pud sta wowyc h pro-dkt� spu�ywraych pud w^g��doc wysokot� wska�nika alikemicTucim je^i w tubtli �Nik chniRici 3-enuiiaczanc �AK ZAPOBIEGA� OBNI�ENIU POZIOMU CUKRU WE KRWI makaro* r ppjttfcj +ytt,oriyuui�c pro^u�tty o nrtkrm wlkaintku |likc*ni' OllUCza to jedzenie pnede wiiyilkim owoc�w i warzyw, pieczywa i 4mir jruboturnutych. f�-�oI� i Innych warzyw irr^otowych Drai mi�ii i ryb. ObmHmu cukru wkFWi Wj#d* CH� po poJiHuJ. PRODUKTT O BARDZO NISKIM WSKA�NIKU (�i poka^Ti O wysokim wjkanuku ^likefnitzn^m. 4� Jp Z prodoktann o nnhim h�a prtjfWad pictzonc liemnuki moina |�U I iwi-aro^cm, turtCeyluem lub mai�o kurczakipm or� ufaq )uti irvnyfn| w�viyvrtmi. ser �� zielone ? Nie opusmal ptrtllk�w. \vk tny poufci ducnnie gr� zdrowe priric�sfci, np. owoce, ^^ d rnicso na�*. r r Unikaj produkt�w o wysokim wska�ruku jlikemictnym, poniEwaz icnyjai� one i �d/vu �anu- do*tjnvJJ-KC L ucrgu Rola willfllin i ROLA WITAMIN I MINERA��W swad^ pol�m,o�y RC. ��*> P tHJstawL>we substancje, kl�re organizm wykorzystuje W procesie wy- �elazo Zandriicit znaczm* Mi�so, dr�b frt .ir/:mi;i energii. u> glukoza (cukier) i tlen. Julruik/c przemiany bio w produkcji krwinek Hiebm warzywa, chleb chemiczne, w kl�rych t glukozy powstaje w obccmwt.i tlenu energia, wy- L macajo udzia�u r�nych witamin i mincriLl�w, Na nr/yktad krwinki LWI- ? i j i ? L 1 s^<Klpowicci/jalnez;i tninspt>rt tlenu do u^/ysikidi ikunck.nit j} bc/ pewnych suhsiuiKji. k^zczc wi�cej witamin or:i/ makro-i niikn�clenicnL�w potrzeba do prawid�owej o Funkcjonowaniu mi�ni, F^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^� Chrom Wjiny * pnemume DroidM piwi�e, (Meb Sk�adnik pokarmowy Rota �r�d�a glukozy < cukru we krwi, �r (tiamtna)* B> (rybo- rol� w przemianach produkty \rii,I pokarmu w energi�. (nj Wiadomo IC�, ZC razowy), nipkcrzy�tnc zielone liicuiio rybyr dr�b. pp. czerwone mi�so. Wap� Potrzebny Mlckc i OTEKhty. faSOtn, |roch. w prltk^lywanhj iT'Jotir�c. �OSoi. lilpulf�w nct-wowy-tli nnsion^. zrtlonc warzywa. 1 i pr ;iwid1owym li�ciaste, owoce mon.1 Witamina B5 Konwtana do praemaJiy |afu ryby mprsfcit rmew funkcionawanm mi�sni (kwas pan- wCgluwod-Jinow. b^�ok wieprzowe i wn�iiwo. chIcb "V Coce nowy) i rtinztiow Nicibfdna razowy, iwic�c wanywH\ iJ�Tjdi-.s ^sAW^k. in da prcdukqi kromek czerwonych ............................,.....<..., ,..**<�**??�**�>??<*>?<�?<�?.>??<�?? �llIi�lll�II4>lii..ii�4��'"�'ttt�.*'rlf)<f�M1IMIttli*li44fl1�4l Witamina B| 2 Nie�b�dna do produkcji Nerki. Magnei Uocuniciy Nitmt, mi�so, krwinek nti^on^ch. wairoba. pja, �(�tiifc �v przeiy�anm impuls�w liehrc (t�ciaite UcZHtrticzy makfCll. mlckc. Mf H?fu. nerwowych. koniKimy wanywat ziarna. v |- ? .'? :r MU i- ii owoce iiioria. do prawid�owego funkc|QnowanMI rmf^r-i Kwas foliowy Niezb�dny do produken Mi�jo wofow�. czerwonych. wiepnowina. kurczaki. Pot,ib Konieczny �weze owoce Zielone 4tfCUIS� warzywa. w przckazmccwic w prHfninnach btatek, chleb razowy, oir�by nerwowym (pnciytaniu i warzyw^. imputiow) orni pnwu^owym funkc|Dnowanm Aktywny AKTYWNY STYL �YCIA DIETA SPORTOWC�W PORA POSI�K�W Cukier {glukoTa) we krwi kr���cej stanowi �r�d�o tnergii niezb�dnej Optymalna dieia sportowc�w powinna Pora pouttow jdt rawnit v*�n� dla aktywno�ci fizycznej. Podczas wysi�ku poziom cukni we krwi by� opami ra produktach p^-oli uwi�- idi *bd MI^� najbardziej n jest nttipdn.smy z zapas�w glikogenu w wyrobie i mi�niach. K^y, ^ owoce, warzywa iWn Am n?h w caTp*� kto ngtlUttfik �wiczy, musi mie� bogalc zasoby clikogenu. Dotyczy to niaUmihnierailnowane produkty /bo- wywtkn. dta^ nritfy szczeg�lnie os�b uprawiajjjcych sporty wyirzymito�eiowe. uikic jak �owc np br^jowy ryi. makaron K m�- cos o dui bieg. kolarstwo i wio�larstwo. Jody rym sposobem zapewnienia wystar- ki razowej, plmki imsiune i chleb rajx>- moitiww :ak n ? zapas�w glikopenu w mi�niach jesi rcguhrne spo�ywanicod- w> Pt^�Lini im uwulnia cukier stop- nqCh Owoc*, powiednicj ilo�ci w�glowodan�w. Produkty bogate w skrobi�, tip. pic- niowo.nhmii r . . ,r , , r ,, , . w%dni>i'1^i wvsilkj ri/VLV.nL"m�. Jest �> speciatne napoje dla sportowc�w i^ czywo. ziemniaki, ryz, makaron, sq dobrym �r�d�em w�glowodan�w ^ warttHiCj(TOIj /nWjio h,^niLl n, lu najbardIiej odpow�dniB Jednak�e mcKi�nc w�glowodany sq du�o lepsze od innych w zapewni - Winnego, witamin i minera��w. Po- niu organizmowi krzcpii|ccgtt �r�d�a energii. karni, kt�ry uwalnia cukier szybciej* np. ziemniaki, bta- ZAPASY GLtKOGENU Ew Je�eli zapasy glikolem nie sq w wystarczaj�cym stopniu uzupe�niane ptimic- sttwian) i du�� ikwciq dzy treningami, poziom glikogenu W organizmie moic z czasem ulec scopnio- ^;it.iiy c/.\ innych wu- wemu wyczerpaniu, Je�eli wp^ tggo �PJILWU" jest niedu�y � mo�e lo powai- reyw. kl�re ogrjnic/a- nic pt�^orszyi sportowe wyniki. Zjawisko kompkincgo wyczcq)ania u biega- j;j ^ybk(>�� uwalnianiu czy murBit]�>kkh i osGb uprawiaj�cych sporty wytrzyma�o�ciowe wysiepuje glukozy dt>krwi. wicdy, gdy ilo�� ^likogenu w orfunizmic spadnie do ?cr&, Przcdslawiony ni �ej wykrts pt>ka�iijtr juk nieodpowiednie spo�ywanie wcj�ilowodan�w pomie- _ d/y okrtsami aktywno�ci fizycznej ino/e stopniowo OSZCZU|)1^ nnM0y gliko- ^ ^^ P�YNY A WYSI�EK cenu. proW�idE�t do wyc/cif^atliii. Po-f�wnaj�o to / wykresem pr/*:ds[j^iaJ4-ank' i prawid�owe u/upclniiinie ^likogcnu pr/cz regularne i wy- spo�ywanie wCElo^odallOW. H^ *? . ' J. o~ WCEO o l\)7f liiiW. /-Cnnii"jb/t"nie OB� pr�uKusci ILU hiir- czeniasic, Kkdy tylko ^ uffomm wyst�pi nieddNH FIZYCZNY ^ wody. wydolnt��� fizycjna spadi. Niedoslaick wody wypija� oko�o !.5 1 c/ysfej wody . Osoba upmw iiij^cti spori ttH�n pi wi�cej, hy u/upetnii straty w*xly / polem, gdy? w c/asie dtuuninA Lik'i:tt iremn^u do 2 I plynov zwlekaj z piciem ;iz di> \^ j priiiiiieniii. tpdy tidc/ujes? pra gnienic. pniwdnp<�dobnic ju� jeste� mocno odwtKlnicmy. Wypracuj sobie tmwyk fUjjuLimfLi�i pki;i p�yn�w w ci^u dnia i - doito�liwia poza tym ^yiwarcanie pniu w ilo�ci w-y^liwc/iiji�ce] do sch�adKaniii <M^ani7niu w cKasif vty�ilku. b\- nie dos7.lt> do przegrzania. Wynik�e ^yd /abiir/cniu temiorc^ulaoji r�wnie� fl�iwa znacznie obni�vt wyniki sporto- ? > ? ^^ wt. Ka�dy doros�y cz�owiek ptnvhikui <xi/\wiJiiJcai>M^cum�enera,ii /?????? <? -i .??ih^.w kowi �YWNO�� A ZDROWE KO�CI OSTEOPOROZA Z drowe ko�ci i >ia\vy maja, zasadnicze znaczenie tJ]a zdroweph ak- GsKopnro/a wyM^mjc^icdy.gdy tkanka kostna jesl niKcr-otw szybciej, ni�. od- tywnego �ycia. Pewne pmdukiy spo�ywcze i od�ywki zawicrata rwarzana. Prowadzi to do os�abienia ko�ci i wzrostu ich �amliwo�ci. Z�amania tk>- substancje bcdijcc maicriafcm budukowyr� ko�ci, Wp�ywaj� ono nu ^ ^'Wiej Plamienia * okolicy nrtgasda, ko�ci udowej w budrc wzrost kosd w dzieci�stwie ora zachowanie zdmwych ko^ . staw�w s�(*w� sakiem pwionni .imgen�w hormony pUwel po meduzie, w wieku doros�ym. Fcwnc produkly spt��ywczc, np. cukier mogij nuto- Chocia� s^rLMp5n�/j w pewnym stopniu cynika i naturalnej procetu i mi:isi obni�a� zawarto�� minera��w w tkance ko^inej, zwi�kszaj�c ryzy- si�. nM^jia wkle /nihic w L-ii|gu L-a�cgtj �ycia, by ipowot�� �inik kosiny. ko zaniku kostnego w p�niejszy!]] wieku. WZROST KOSC, 4P^ ZAPOBIEGANIE OSTEOPOROZiE ' �.�..* Jl ^ Nigdy nie jest rawc/jcAnic. aby mjpocuit: profiliiktyk� Nwklore skLnlniki poktimM�we nw]^ podsiawowc J | por�zy. Im mocniejsze b�c);!iw?�je koki w wieku mtiKl/ic� /jiaczemc dla pcocera formowania si� koki w d^ic- '. J. * W ^ tzymi tym w\^ta bcil?i� swnsu im ^chowanie mocnych ci�stwie. Nii]w;t/nicjwrym; nich jest wap�. dijic^i f / ^Hv ^ ko�ci w p�niejszych latuch �ycia. Niekl�rr prod�kt> spt> dieta dziecka n�UM jawiera� du�o wapnia. Ddbrym ' / !? f|^ iywczc nasilujq zjinik kostny, podczas gdy inne zaopatruje /J�dtem wjpnia jc�il mloko i i^<� pr/clwwy. Dm<:ini H hA \ or^nni/m w substiuiejj nit/b<dne do l� or/unia /.drowych cninerakni wa�nym dla ko�ci jest magricy. Wic te pftv ^ ' �> ^ ^t j dukmw sptwy^c/ych zawiera zar�wt�o du�o wupnia. ; '/j|. ^j# Qifcter. caewone mi^o i napoje musuj�c pr/y- jak i nuignezu. Nulesui (ki nich /.telone li�ciasie ^;.- f|^T ^ J i ^pjcs^jL� uiraiv wapnia 7. ko�ci. Ryzyku osunpom. r/ywa,sardynki, makrela,lipiec nw^i i 7.ktmn se/j ft * ^^PL < iy ^wi�ksza lakw palenic papieros�w. Pozywk-me mu SpoTywanit cukm i napoj�w taato&fflh powin- gU *� bo^s w sk�adniki buduL-nwc ko�ci, wap� i magn^, no byc ogramczonc do minimiini, por tewa� powodu- ^^ t0 �icIojlc | ^ j asl�. war/ywa. snrdynki. makrele. owoce ? inr^te w^nw jrtaScj. co pmwiid/! do ich dhigo- ^ 7^ ^�a 4 ziafll0 SC^UJ^^ Wa�nym czynnikiem slymuloj�cym iworrenie ko�ci s� bnwo^o Owipw. �wiczenia fizyczne. Badania wykoisily, ze lekJtie �wiczeniu bitowe zmniejszajq DNA MOCZANOWA utrat� musy lu�tnc;j i mog� nawet zwi�kszy� pc^TtNH- kLksci. C"ht�d/cnie praez * *...* �T 2l�-.^l minut dziennie pomaga wzmociu�iEcfei. Inticdotnc spoisuby �wicze� lo OSTEOPOftOZY Dna moczanowa io idwrzenie mciuholic^iw pn^wlu^t: dt� kpnmihfji kwasi� nw- aen�hik i czowego w or^Lini/miL- i wy^iapicnia Odpalenia staw�w. Krys/ialy kw^sit moczo wego mosq wyinica� si� w okolicy stawu, pr/cwa�nii: pul ucha. wywo�uj�c >i;ni v* zapalny i silny boi (izw. podagn). Kwas mo- f \ / CTOwy jtrst pnxluk|f m ubtKTnyri} |jr/t'inian> / J / /^ii�/ktu\ zivLinych purynami. SW�1 �e owoce J^L .^^�T�n^H^^ 1 "iir/y^a p<�rniigaji|i>cit1ralizowa� wp�yw ^J ^^^ ^ ^JM lego kwasu na organizm. SzcKdg�M- ^ W B ^ PVM I�!^^^"~ "** ^^^^y^"0 ?^ fiBHM�nit bujnie pokuje imnwtiacrile ^ P? ^^^^^ ^2 ^ wproan!ocy>ttnidyhlx>aiwartc wnich >. fl P /wiqzki. zaliczane A� HawunukJ�w. \ ^^^ zmniejszaj� slan zapalny w s�awach ^ ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ Jcjli cicrpm na <trvc moczanowi. pOwirncrici wyiinc^c si� pfoduk��w o dui�j zawano�CJ fHiryn. Do takich naleli- mieioh Owoc* moru, fasola, groch, 1 podroby, np- w�troba 1 nerki CZEGO POWINNI UNIKA� CHORZY MA DN� (M/ywinmc 'r"":> h SPOWOLNI� PROCESY STARZENIA ZR�W^ ANTYOKSYOANT�W W ielu naukowc�w na ca�ym ^^w^w^^^^^^^H Antyo�tfydant �r�d�a �wiecie zajmuj? si� badaniem ^BT Wii*mina A i karotenoidy. wkk jak Witamina A czynnik� ? v wp�ywaj�cych nu siar/jenie W j* bcU ^<�"- ^ Sllr)mi a�^ * **�"*- sic, szczeg�lny uwag� po�wict-ij�c f \ mi' �*8rr�w smesp^ ^c r - j < ? L I w ochronie p�uc oraz skorjf. nych cz�steczek, zwanych wolnymi ^�k marchew. m*tor. rodnikami. Te wysoce niestabilne mo- V ^*\ j a<tfu I VEIEHU papryka. k'ku�y powsLij^ w organizmie w Irak- ' CLC proces�w WytWurA�llia energii / Witamin* C jen us7.kadzajqccmu d/niitnju dusiniktyj- w ' \. ' * o^a wariywa, np. procesu >W ^'\ <f |# "*"� ^tS�j�Cyni ^ c�rv,ana, M r ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ odpornie crranizmu i �O*U papryka WP�YW WOl NYCH RODNIK�W NA Witamina E jc*t amrOks^Fi��rn. Oleje rmFJnnE i iH* walnych rodnik�w pmwaiLfi prtci lalu do Obrywa i�!tia rol� w apobi^wiu migdUy i o^chy ai*mr�)P r�nego mnizaju uszkodze� w knmtwkik:h ca�ego chorobom Kro, peitki i kletto. i pj jjp \Mtl0c7nych iur:ik s-Cs <ic. I>i skuTkim il/iiLtiulist wolnych nMlrik(� nukiy; S*l�n jtii ilnyifl antyakiydai�wm, ks�~ Mi�so i podroby ryby, skoru - u.s.krKiwnii' Won kmnorkcmyeli. .pr/yja^c ^ ^ ^� ^ , wy s�pieniu chomb wrea i udaru m�zgu; knni(irkriH>c|-| gciiuiyc/nych i /.wicks/iij^ct.1 mo�liwo�� zachorowaniu na r^ka; MENOPAUZA "tinuL}s/(,-ii�t funkcji ohnuinwli or^uni/iiiii , j. ralutac w/josi podatm^i nj inkkq,-. w ofcresle rozrodczym cykl pkiowy kobiely j�t regulowany^praz ro�ne to wysiapk-nia raU, i pr/iruiokl>vli �[��> ?' ^^ch najwa�niejsi SJ aimgcny i proficsimin. ^ okicstc �kol proces�w zapalnych, takich jak niuraaioidtilne ' iiopauzalnym produkcja bomionow druMyc/niti SJC obni�a, co powoduje ninu- ��.f�u tt-vu,Au7- Btwo t/vi. objaw�w w\|)y(�owvch. np. ri)tLn? poty. udcr/^nui j!Ofi)CU |t/w. wa- m. jabUTTiCnia nasi roju [ mr;iiT p^pcJn ptciowego. Zmiany liotmonaLnc lowa- - iLszkodzonur bia�ek skory, prowadz�ce do rzysiace tncnnnuu/.iL- wis|i4 si� ze wzrostem n *vku pewnych zaburza� i cho- uut^j] f^ hipercholcskTL�lcmii � chnr.�by witiitrowej i i- sic /rhi ANTYOKSYDANTY PRZYCHODZ� NA RATUNEK , r^^TV ZAST�POWANIE ESTROGEN�W SK�ADNIKAMI DIETY Na szcz�cie orgiini/jn nia sposoby, by poraii/i� stibk- / woln>m rodnikami.Cz�- ~ ��>>4 + slecAi zwane anlyok^ibmuurt poirafuj /ncutrali/o^a: v�lnJ RuLniki |x>wstaj^c(.' Pewne modyfikacje dicte�yClihi mog� by� ponmcrc dlj kobiei w okresie w OfganJ��nJe ipatr/ s" KS). Tak wisv siar/miL- ^iv jcM ^v pt-^ ri> m M>MHHLI *\[\n] klnimkicnimi. Produkty sojowe, lakic jak Hitu t/y mkko sojowe, n\ut;a kown tfziatanin wolnych mdmk�w i uiiyoksyduni�w. Im wy�szy )csl slosunek un- z�agodzi* uifcrzenia. poniewu� 2awicraji| sldidnfld o dmtomu podobnym do tyoksydant�w do wolnych rodnik�w, tyra wolniej prjtebiegajij pnicesy st^r/onia sic. tego, jakie niaj^ tfiiiroscny W krjjich. w kt�rych potwory sojowe s^ sialym G��wne nnlyoJuydiimy ZWUle ^^ dkc�e 10 wiLiminy AX i E oraz wkn.miwral. ^kladniki^L'^1l diety (np. w Japiinit). kobiety %\ �rednim wieku r/udzicj mit^ \# \\ k ui L- <loMarLVjj.�i.c cncr^ji /UUKN ..:.^I.M./.I;..�.I ..� u..-? ?.? i: �YWNO�� DOSTARCZAJ�CA ENERGII T stnic|4 t/tcr> g��wne kategorie �ywno�ci, wa�ne jako �r�d�o energii, XZl | y Zale�y 10 od jako�ci �paliwu" do(itarc7-aJ4CCgo energii, w zaopiiin�j<� organizm, ora/ od zawartych w nich innych sk�adnik�w pokarmowych, odgrywaj�cych znacznfl rol� w zaopatrzeniu organizmu w energie. Wspieraj� one procesy jej wytwarzania. �WIE�E OWOCE �WIE�E WARZYWA Owoce doAttii�yjijj] w�glowodan�w go- Nicki�rL- w \.n /> wa, szczeg�lnie ich ko- [L �� ych do pr/ek aisfc�oin w energi� r/a nie i hulwy. np. marchew, ziemniaki, . pr/c/organizm, pasrcmak,dostaiczaj� W^IUW(K1JII�W PRODUKTY ZBO�OWE ^ ? |H -.. gnlowych do szybkiej pn�duk�ji energii. PE�NOZIARNISTE ? i. ? tnnii. lip-\\;ir/v\Vii zielono]i>>inc,sa ho- t . ILUIAIJUIIOUIIIII<I nerw�w i mi�sni. t MIUKA ^ .__ ? ., J . D^istiifczajn wcolowotlano^ yoU�W\<'n o*1 ? Ziiw iomj4 du�o wody+ ki�ra <idg^-wsi zni�enie dia prawid�owego 1 unkc jon<�- przemiany w CIH; r^ic Ai^nln itv;| rol( prawie we ws/.yitkich wania ticrV��>^ i mietini. ? >-a o^�l uwalniaj� cukier do krwi powoli. PFitCi>iiL"h /^]chdQZ3CV�'ll ^^. or.tlLLHi/111111 _ tl H ? j ' rwinl-np^-�i�i1: htr7Vni;�� ic-CO Stalv W�/iom ^ ' ^p B li % ? !?? ^ ?? ?? L4 ? j 4. L1 I \ W^ JL^J ???MI 11 ? 1 B 1.1 I I ? I ? I ^ ft T l^fl^ ^JII J i I IIUT l^r ^h%r v nil J lr � rp �??? r ? ? ? ? ? Lekko strawne - tb.t�ki (emu nic m:i rvic w RDda^onowtthi nerw�w i mi�- ? Hu^Lte u ^ ilttminy ^ ^rupy B, odgrywjji[i;f iitotnego wytiuikowitnia energii Ela Siun �ni. coj^ w pr/cmranach energetycznych or^ani/mu pntes iniwicnia. _ . , ?Zawieraj�du�o woayh kt�ra jeat pod- ? Bogaic w chrom, pierwiastek o zasadniczym ? No o^�l pt>wcxluJ4 pttWH>lnLi uwalnia- -I.LW^ pntwic wszyrfkich proccR�w za- jnaczeniu dta uiryymsiriu Ma�ego poziomu cukru n te cukru do krwi, nomagaj^c utrzyma� chodjs^cych w nrgiinizinie. ss w' krw i. ? �atwo strawne - w procesie Trawienia ? Rogale w /elazn i kwas foliowy, substancje nie jesl pobierana energia 2 organizmu. wji�nc w produkcji krwinek ezerwLinyeh. li uwalniaj� cukier dn r.: utrzyma� jego sta�y ^m ^ FASOLA poziom ^Jl L^�^ ^T ' GROCH ...... d Niekt�re (g�ownie zielono! istne) su Jfl L i ^ W Zawieraj� du�o bogate w �ftlaio i kwas foliowy, sub- M/* �'^iiM^ J w�glowodan�w stancje WSKIW w produkcji kiwi- m �^t ^K^ W /. kt�rych organizm taiZ4it uwalniaj� cukier do krwi r^iwol ulr/ynuk' y poziom. w witaminy j;nipy B. L/emonych. A fR�^T ^ F ? otrzymuje energie. � h\s\ w 1:11110 hlo>t.irL/jjq�:c energii MARNOTRAWCY ENERGII Niekr�rc produkty spo�ywcze maj� pozytywny wp�yw na u^�lny po- tf^T^ 7 V W ? A 1^ T F ziom energii i wttalno�ci organizmu, s� te� niestety takie, ki�rc wry- \J�J�J I TT J..TY1 H �M^J wicruj^ ivp|yw ujemny. \iaj4 one whi�tiwo�� marnot niw ten ta energii, rTTAi^iAtiri^ TvF A agl�wniT.winowjjcy'+t>Latim�Jzi;Ll.iiiiu to kawa, herbata,czekolada.na �^U-�Y^/YT � Ul-J^\ poje orze�wiaj�ce, cukier i alkohol. KOFEINA W krajach wysoka rozwini�tych choroby serca Koteinj w naszej dt�de pochodzi z rozmaitych ��del. np. kaw>. herbiity i nie- ^ nafCZCStSUf prZVCVHQ Zgon�w, Chocia� ?1 kt�rVkh iiLifio|nvs or/c�iAJoJL�cycli. Tiik/c czckt�lada zawteni substancje podobne t . . . ' i ? � do kofeiny, ki�rc podobnie IHLL/IJUJJ-I naatgaatgm. Oinrifj kofeina popmwia *'� itwa�M S'f i ^ "" SefC� Cttf/rUjty pi^t l>n/ioin onergit. |o jcdimk d/taiank ii� in^ LI kmtkrt. po tvyin nu^t�puj^ U-L/LIL-IC JtfW H1�ZCZViflt* cllOrobu wictlCOWO jfSt dzi* zm�czenia. Osoby pij^oi; ruiptij�- t�r^tvwiaj^;e zawierabec koti-irn-. kaw� lub *' L '� - ???In.tn.m ;/*/? J beftoe ; czasem zauwa�aj*, i�- u/aE^nity sie od nich i musz^ jt- pic, by po- gtownyi�� zab�jc� jUrowno m�ZCZyZlUjOk � c/.u� przyp�yw energii, Nadu�vwante kawy mo�e by� pnvc/yn^ knhit:tm;i ser- bit?t Wedtllj* datt\'ch SwidtOWej Orgat�lZflCJi ca, niepokoju i broerti. Zdrtwia, 25% z / / milion�w zgon�w rocznie S�ODYCZE i S�ODKIE NAPOJE w krajach zachodnich spowodowan�y choroby Spo�ywanie produkt�w i napoj�w o du�ej zwarto�ci cukni, lakich jak ajodyczc. Sercfl+ Po�'ieSZfijqce jest, �� wiele danych WB cias�kn. ciasta i s�odkie riapcije. oznxta przewa�nie katitsin�fc dla poziomi energii je mi mo�liwo�� Z.apobiegania chorobom w u^tniju. Ptt�dukTy r;uii*: piwoiluji.) >/.ybki w/ri�ii ^v/LLnm viikm \sc krwi.co pro- , , � ^ i J' "� .J,1 ? ^ wadzi do nadmii:nici [rakuji organi/n�i. c/yh wl�mtgH spadku gttkttttii (nkddW- kr��enia. Jednym Z miJmWaZJCJ MZ} krzenic) i - w kon^kwcrKji - i^tabienJEL sprawno�ci fizycznej i psychicznej. Od- Sob�W tej profilaktyki J�$t Wj leg�e skutki nadinit-rncgo �po�ywfinia cukru to zubo�enie orgaiii/mu o sk�adniki ? U - od&ywtze wa�ne dln pnidtikcji energii. Mo�esz ograniczy� swojj sk�onno�� do ^ UUWykactt Z] ALKOHOL PROPOZYCJE NAPOJ�W I PRZEK�SEK CHRONI�CYCH A Ikono] IIKK� powndnw^� wburTenia ZAPASY ENEFCCH �wiadomo�ci, nawtre je�li nie dojdzie do zatrucia z pow(xJu jegc� n^mieme^o f *popr spo�ycia Powoduje on ^;I1TL�UHL:II*nl- hoh^i^"' c"krj nienic: cukru da krwi. co mo/t* pt\nvad/j� do niftUKLikr/cnia, Widc rUiHh^i�W ulkt�- nolowych 7iiwieni sutKtiUKji: wjfnia^Eija- ( awOt cc d/imanie alkoholu, kl�re�V<^CH>WIJ sa _ ^ . " H^f*�ri razowej I i ohni�aja/asohv trnergii worganiziiiie. ^L, ? Ciastka Pij napoje bezalkoholowe t kt�rych pr/.y- min e^,Ja kJad>- KJ ptxhm obt*. Je�li nic cbcest ii - i ? Nap-Oie i npt.rLi Culkicni (iu!�[aw i. jilknlioln. n�/cifiic/aj zio�owe F"^1*1 luhmies/jj rtviii-napi}JL'bcA aazowanc "Surowo trunkami. mrz^ \- "^ s^wtSkww po/iomu cukru v.t \tfw\. Je�eli musisz co� pfTck^si�, wybieraj prudukiy o niskiej /.awuno�ci cukru. * serca D� u> jem choroba CO TO JEST CHOROBA WIE�COWA? T�USZCZE I ICH ZWI�ZEK Z CHOROB� WIE�COW� erce [a pompa mi�niowa wielko�ci pi�ci, usytuowana w �rodku Wnw/.i&isM3amijeatran^^ ktaiki piersiowej pomicdzv p�ucami Jego funkcja jest t�oczenie krwi *icUl spw^^ �>* f> najwa�m^zy czynnik ry/yka choroby wt�kwj^ s erce to pompa mi�niowa wielko�ci pi�ci, usytuowana w �rodku klatki piersiowej, pomi�dzy p�ucami. Jego funkcj� JLNI tk-znuc krwi prze* c i\k c i �ib h d * ick i czem u n iezdb�d ne sun- ' '^IW)?5BWv pra�nm cu���ww nM stancje, takie pk tlen i sk�adniki od�ywcze, f ^ 5,^ ^ inaT1y ra wysoki ptizium cholesterolu, dlatego nic mo�emy by� t�cttgp pewni, doderaj� do wszystkich cz�ci organizmu. J / /im\n) �ie oznaczymy gg we krwi. frdnak�e w�a�ciwa dieia mo�e obni�y� poziom Krew dop�ywa do narz�d�w prze?. n;)c/ynia j[ cholesterolu i zmniejszy� ryzyko lachumu;inia m\ scuce w zwane t�tnicami, powraca do serca �y�ami, SK�D SI� BIERZE CHOLESTEROL? /M&Al ,����-............. *^,-t.^ Chnk^tLnii 11 k>icb\� svnkklv/.nwmiv w w^En>hic. riH?/jf ttv pOL-bud/n: �diety, j j )y y ni�enk" pD/i�miu chokstCTotu we krwi TIWM pr/yni�!i� /.Tutcz�ce korzy�ci J ki itat *� IV ne. Sno�iv ihis/.cz ji-51 cruwiony w jelicie cienkim i wt:hljiHLinv di> �irwi,' . eto kizdet "CKI��� ^ ^w ""-' M rp?pus?ji:/aliji' ^^ w LKI/JC. niHs^i wiec by� specjalnie priy^Huwane cki irans- porlu we krwi. Zostaj;) w tym tclu wrnhJowm�o w c/asEt?czki bitJck. Powsla�t; w len ja ulu we krwi. /justau v lvm tclu wmwowiUK w1 cKpcrc/.Kt PLIUCK. ttiwsiyTc w icn siHjs�h tityio f:uEnnki tnms|xirTui[p:c IIUN/CA* nos/;f n;i/wv lipmpRik-in (patrz str. 32). UKRWIENIE MIʌNIA SER- JAKA ROL� ODGRYWAJ� UPOPROTEINY? w ki�jt-j jest jcdtiytii /e sk�adnik�w rtusz^yjowych. Nuwcl stosunkowo n\aiu/ji ob- COWEGO Istnicjii. Jw 11 [wulMlywowe typy lipapnUL-ii]: lipupmldny o wyjifikicj y�siu�ci {higk dertsit}1 UpGpmteitis - Hl�Lt i lipupnMciny niskk-| j!cst"Nci Uow tlensity UfwprutC' itfi - LDL} C/yflLWki LDI ^;^ irui�iinorK�wiini: w ijrvni nriiiini/.tiii^ i tnJfcli�djj� Om*! WJZVW'C!K1 KTWK acn.11 nit tost r. . . v^ . �r- - ^ ^ - 1. ' .1 ? *j- - i \ sic w m/nvth nuciNfiicli. IIIK\I/^ if�unti w �cini^icli winu.-t>w vcn 1 tctmakcn mo' wyioiKicm. J^ic$icn scii.x�wv iesi 7ji- - ?? it,i przez trzy t�tnice wicncnwc. Je�li ^^-^' "'W!111^ ^^^^4 �^wac / nrg- r Kt�rasz nich ukEni� tkaniu �ejto N�nmn nazywany dobrym cholesterolem^, gdy/ wyunluje skitiki przyc�yn[i ici mcdnt^nosci test tli LI J *�i�cow* ? J . . - ? ' ? � skr/i-phna �/akr/cp). Skutkiem mc- J , n.w*v^ ^ dr.^nosci icinicy wie�cowej je^rt za- ^K J f I y/ JAKI SPOS�B CHOLESTEROL ZWʯA T�TNICE? wul serca, czyli obynnaKic fm^meniu V" ^^/^ *��?-�? - ** mi�niii serca. Im wi�kszy jc^Uibs/^ir k 7*0� z*wm Kiedy poziom LDL W�-krwi jcslwy- ruanwicy mi�nia serca, tym wi�ksze J ^ P4-Z�faw iir*. ^^^ wiki, ztogi choksieirilu gnamsKLs� si� w uiiu.li [^iiik-.4.7xkniu spr/yja hur/liwy pCKJpty* kn\i W lyeB iiniojJiCEich- DIHC blas/Jti mia�d�ycowe w t�tni wje�cowydi, z pfTBplyw krwi i�pOU-odcWiK b�le w kJattc piersk>\vtj (inaczej: duszni- ca bolesna), Obctuo�� /jnian rnim�- ((lnicach sprzyja p<v pskropl in w 1 ydi miejscach (patrz jivt ryzyko zgonL chorego, M A,. k w �cianie t�tnic i iwur^ t- I Od�ywimy /Jm�c dhi M.TLJ Thi^tc .iihftwbfl T�USZCZE A CHOROBA WIE�COWA OBNI�ANIE POZIOMU CHOLESTEROLU T �uszcze znajduj�c si^ w po�ywieniu mo�na z grubsza podzieli� na Na og�l jemy /u JU�U tliuiczu. Jednym TA sposob�w obni�enia poziomu tr/y rodzaje: nasycone. jednonicnasycone i wic tonie nasycone. Pro- rftlu we k�>si rmmejsztnk cdkowiteEo spo�yria liuswtu /r�wnoczesnym ly iKii h�HJ/cnia zwicrzcccgnH uikie jak mi�so, jaja, nclnt' mleko, sery. *LL***.� ii-iui, T-W i t J � Jctiz chude mteso i usuwaj widixTJiv Hus^c?, Ciemne nupui jest na ogof l);jnl/i^| �mietana i ma>to. Tak�e czekolada, ciasta . ciastka maja. du/� t�uszcz�w � nl/ nij^^^ Wyj �.^^ d^y^. kuini j3 r^j Lhu�. s* p.v nasyconych. niwrmniu ^ innymi rnkajami cicmntigo nii�sa. lakimi jak hunininu czy wo�owina. dukiy spo^wczfi awicr^e du�o t�uszcz�w n^yconjN* Sq Jciile /*ia- KSS�wowjSi ?L dk!v. moLz skuicznic .n^i^y� pt�^ c z zagmzenteni trmrobii wie�cowy. Nale�� do nich gt�wnit produk- Dl ETA � R� DZI ? M N O M O RS K A ? *�k "^"J ^^ �^ �n'*w ciemne. Usuwaj sk�r� z drobiu, poniewa� jest w niej �n. Chroni� Lzyflta wie�cmic pr/id nitidiyc,: TT.�� jcanon,'/ "u'11 llll4/L/lw "i�^��I�*. ""^ <*�"�* F��" * c /.naj<lujq si� w oleju / O�lwBt, n^i^dalach i awekado. Stosunkowo ?Ogranicz spo�ycie jnj i pnfirtwor�* mlecznych, lakich jak ser. �niielanu. mas�o du�y spo�ycie oliwy i pc�rtL- mleku. Wybieraj prodiikiy cz�ciowo iKlt]n>,y�:/�>ncH np, chude Jub |Wi!tiusu: i ntiwek w kmjsich mk^u- iwamjjii i jogurt o inuiitijszonej zawariu�ci MU&TJCZU. Chocia� uzywjuiic ir�dziernnomorskkh mar^ [ir>n \ ti\\ w KN mas lu jcsi kora>suw dln zdrowia. zaleca si� graniczenie obu \u\\,\\\ une jesl za po- tych produkt�w. u od riHiKhA-j 111/ iiogmnicz spo�ycie cyjkolady.ciaa \ ciasick. Zawieja one du�o ttossez�w na- \ ,K '" l' ' u tar? syranj-L-h. a ponadto maj� niaio sk�adnik�w od�ywczych, takich jjk wiEaininyt so- ca. �r�d�em t[u*z,�w le TnmurjlnL^' bklimik SP�^CZ>- wiclt�iiicnujiyciinych ? I !nikaj snwjnid, Najzdrowsze sposoby |�r/\r/ijd/iiniLi posi�k�w lo w dtede s^ ryby, a tak- piec/ctiiu. dus/tnit;. gulou ttnte ^ wtxJ/ie i nj par/t:. nic :Wrt o tfjc ro- ?Je�li u�ywasz tju^tzu do sma�enia, powinien to by� okj ro�linny, y /-irnow\ i z pc^ck w i- ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ OD T�USZCZU W PO�YWIENIU OO CKOLESTEROLU WE KRWI OWSIANE OBNI�AJ A, POZIGM CHOLESTERO Od (960 r. nic^l6rz> bac�atlc uwiuh. rc otr�by OAiunc rftaia bn^fra poiidmu choteiti-rdu jak wy�aiaJy badania, Uk l�t Stwierdzono, ic zpdjme 5 g rnoac imnicjstyc itcrentc chal�sierolu w� LDL Oyrttinc mo�na ipt�iywa� WT� V >*' ,/ �K�u?hhau^ dodawa� je do phtkow imadamowysh, X. ' KS�*J[� **" �i^^ ncr. np sinrcczni- Najzdrowsze *i* nitTaiinuwatic okjc doczone na zimno, szafranowy stf J ^ J MT*.M Cukier a churt�by s�fca CUKIER A CHOROBY SERCA ? K SZTUCZNE S�ODZIKI tedy spo�ywamy cukier, pewna jego ilnst jest w organizmie ?� ?�? "� przeksztulcima w tiuszcu zwane irigliccrydami, kt�re r�nij si� sziutfm-dnd/iki.takKjrt budowy od cholesterolu. Jednak, podnhnic juk cholesterol, wywieraj� "f^ CLkni w wi.cl" fykuiaLh. ^^^^J^^IT^T , UL-.' J i ^ihs.MrKjcK^niskok&fiwyrznclubbezkiaonM nu: pn\]uws>:i|.j p*\ wp�yw nn wyst�pienie choroby wie�cowej, aticteag�e ryzyko ^.d(-wwckrwi kdnukmo^one[wwiKlowa�inneliulkiubocziww ja� nvw*)jtiwi ^LI/.�^ nrtwmwonc�wych, Aspaftnim nnUtOTnia^i wywtiluje umiany bi�> ZNACZENIE TRIGLICERYDOW cheniicTT�c w m�^n i /wi^^iiie / nimi /ubur/fiiiu ti^ti^ju \ir.tf kl�pni\ ^ Mifin Wyniki nickl�rych bada� ^ti^t?ruj4. �e pozi�m iri^litcryd�w ma u kobiel wi�k sze znaczenie w rokowaniach mi. podiom chok^icrolu. W jednym 7 nich wyk;i- GOTO>A/ANIE BEZ CUKRU .�e kobiety o w/y^kim pn/.icmiic ingJiceryd�w we krwi rnaj co it^onu / powodu /.awjilij seren ni� kobiety o niskich po�ywanie produkt�w dwkooyci suragsmni ciAm nio�e ^ ilo�ci po�ywi� d ikj zachorowania, Wyki/jno w bikfcmuicli lahoraroryjnycti na zwierz�tach, �e ftdctwTyna mu�e s � podobnym siopn.u co UUSKZ, wta�nfci pr.cz sw�j wpiyw nn wzrast � ^ cufc|U wc ^ cwJizywi,^ J ogrmicz.de il�^i cukni W di�ic jefl cryoo^ ^ nTgani/mic, J|a zdrowja kor?;.slIB ^ jcdnilk ^^^ ^riti nic ^ik*r;| zmian;} w spmnbie CUKIER W DIECIE od�ywianij. Je�li musisz tk�djt: co� utodkic^o do pr/yT7^d/jiK?ct> danin, sprtibuj wy- ....�F��+�l�����T� ,� ^ koczystb� krinsi� z propozycji pudjnvchna suwiie 107. Skoro triglicerydy powstaj� z ctlkfU, logicmy jest wniosek, �e chc�c zmniejszy� ryzyko choroby wie�cowej nale�y ograniczy� spo�ycie cukru. Pewne produkty sq oczywisiym /.md�em cukru w diecie, np.^/ckoladki, ciasla, LiastkEi, nupojc or/c/wLij^cc, .s�odzone pJatki �niadnniowc i cukier (ten W ttikiemky). Upewni) v�, pkj test skhd kupkm*so p*wiuiau. &r ^ �wlatofnym otecnoitr cukm lub DLZ&jij one sp��rej cz�ci spo�ywanego cukru. Jednak eukic-r znajduje si� t�wfcika u�yngo pnea produwna Iwr^caj uwag� � nawy mtocmeji u�ywar�ydi do w pnwiwor7onych produfcUch. kt�re nce n^nj^ skxtkic^o sn;ikn. dlaiej:o s��toen�.i produkt�w rywnoioowytk ki�re m^p byc )ett, by sprawdza� sk�adniki wymientone nj eiykietic. n(Wld uwiera go dpny produkl Risolka kon^mowii w sosie po- H ? BI Bk Cukrv S�odiiki midnrowym i inne konserwy warzywne oraz goto- J W ^ W�1 diiniy s<\ c/csti� w /nac/nyin suipniu tk*\\n- W tfj p Dnkttr&f� dimne, Mami^Uij, �e mog� by� r�ne mduijc .^^^^^_l Fruktoza cukru. Kilko innych nuzw cukr�w u�ywanych w praetw�rstwie spo�ywv/.yni pndu>cmy w idbeli na itr, 32, Sicharoa Im wieks/a jesl ilo�� cukni podana n;i ttykicuic. lym wi�cej i d dkRlk k MNIEJ T�USZCZU, WI�CEJ CUKRU ??,.<M Wiek- pr<*iukl�w spo�y^c/ye�� okre�lanych juko niskotimsczowe lub jupchiii* be�lu^c/^t ma du�4 ^wurtos� cukru: Zmnicj^gnic awirto�d lluMciu w po- Aspaoam. �croko iwwwiw wtoBncp i�odsja, mole Mn�< ��<^�he pf&- �ywieniu imw obniiy� JL-go wulorv smakowe, wi�c producenci iywno�ci. chc�c Wef�1' l*w'DtI1(! u OT6t' ^e tier;i� "3 raa*tfi lc�iorMnie unikn� teyn problcEim dodaj� il� pnyJuki� �ie�j^ikru. Typowe przykJ^j^ rtllli� u*toc T ^ c�lorob!l "^ *r�"onr h"k ����� poinEbncsD kith ptvxlukttitt I�i ciutka i todj 0 malej zawarto�ci I�us/c/u, DobAin dlii alro^iu immflkw'w =�ne|Q fcnyl^ad.ni * .�y ^m.^kwai - cyrozyn�, r<ww i^aii fcetn jes( zmiunJ nawyk�w �ywieniowych. a nic zast�powanie niekr> pnwnianie. r�Tiybiljmru p-omadu v* w alanin�*, co u *^� v* rzysm^h dla ?xlrow in produki�w ich rzckcimo /drows/ymi odwwicanikumi Na � w fcnw6' m^u ' u1thdu nerwo"^ P011"1^ �param sw.cn. -yklJKi zjinkit daniarao�ea z^ banana, gdy tam ocho�e na s�odk� pr^k4- n�-Moby chflre "* fc^*k�Wtjr|� muac>�� urtlkM '. Lepiej W/ wybiiwi- III^HFLKI/UM) jnyun uinii:ut '�*^"> ? U.???.???� i. - /Jruwr dla wica ^ p!>" ->A-- "-' WP�YW SOLI NA SERCE REDUKCJA ZAWARTO�CI SOLI W DIECIE Uwa�a si�, �e s�j zwi�ksza ly�yfco wyst�pienia chor�b serca przez Si*l jKiwsirtii w po�ywieniu poL-hmJzi / dw�ch g��wnych /mdcl. jrsi dodana do podnoszenie ci