SZLACHETNE   ZDROWIE
DR JOHN BRIFFA
ZDROWA Żywność

Tytiri or^tiniilu: Faodfm tteałfh

 SPIS TREŚCI

 ! Anna S/ymiitnn^ka	W\ic/p

 tLTKnic/n>: J,.-b, MKOU	Odżywianie dostarczające energii
Wylwurcunic energii
8
to
Cukier we km, i
12
ki-;.-iil;ifjLi po/iomu uukni we krwi
14
K»l;i wilumin i niineraK^u.
16
Aktywny sryl iycia
18
Żywność a zdrowe kości
20
Spowolnić pnKcsy sUntenia
22
Żywność dosiamaj^ca t ncrfiM
24
Marnolrawcy cnori;ii
X,
Odżywianie odrowe dla serca

Co \o jest chnrobii wieńcowy
28
Ttusjwze u t;tionjba wieiitowa
30
Cukier a cliomby sercu
32
Wpływ Słłli na serce
34
KorcklJi: Antu Qk/ow*ka
i hmiunk-: f>itrn Wyforakzy Bellona
 o io*t
 ^^B^^
 LTIJ.H Onfall,

 GotowHnic pczyjaMie sercu
Aułu i wjdin*i (WtóyU ^^clLich «un4, ah,	Wpływ ulkOflOlU flS SOW
farfoiiufjr ^*^    tej k         by!> ||Hbl	p^j^j idrowe d|a ^^g	42
 mnlyu/ntj.
ra/tc mir mitsn fv-mpvc [wrodł



r 2M-pnx%flKiu yn intern	I^J ok por*J he/ * iftLry i tĘOĆf
ud «n tteuJiLvrK|.
San
ut Clrt.łhnw^a 77.00-K+l
tel ,li\ AS2 Z70I (P/ul
Kvpl.iii,., nih.liikijiiMu 110 odm
isit.s

Odżywianie korzystne	WSTĘP
dla przewodu pokarmowego	. .
rydrowit jesi dla nas najcenniejszym dobrem. Sprawność i dobre sa-
iłrtK\-s> II..M III.,	AS	^jmopoczucie, zarówno fizyczne, jak i psychic/ru:, to nasza naturalna.
Złe trawienie	4*                                             wrodzona ptUr/cba. Często jednak nie doceakmy „szJa-
Xf& - chorób wrankiu a	5«                               ^^      Setnego zdrowia", dopóki się nie zepsuje, czyli wte-
Drażliwe jelitu .nmbc	56	ffT     |   ^ośt; z nus przyjmuje swoje zdrowie za pewnik.
DrażtiwtfjeliunidLCIu	5Jł
i nerki.	60	li	CO DECYDUJE O DOBRYM ZDROWIU?
L;K.VŁ'Hk* produktu w rniMikicfi	*2                                        ^fl^^                  ?                            r                 ,          ?   ?              - ?
Odżyw tanie a masu ciała	^ ~M     Nd IUSM Himwii-1 dobre       p
^M	odd/iuj uje wic te ŁV> uników. Kajważnicj^C
owji masa ciała	Ai	_>            f        to jjeriy, wptyw irtKl«wisk;i ora/siyl/>viii i pi>-
Pułapki diciy mvkot;ilon,cznej	A4	/inm doslfpncj opieki zdmwolnej.
Więcej mięśni, mniej tłoszczn	ńfi	L      Mnina lulwo pReccnić ud/id I niektórych ? tych
TkyrikLHlu:szŁ.vjOtt;i	\	. j*+               C7.ynnikó^ tiii stiin nas/fgfl zdrowia. O
u mcżcv.y/n i J knbicl	ńH	\J                                        ii;i pr/yklad, kkfifl»*OC|0Bltoe
NkitokHaincja pokarmowa	71*	poeitępowanK medyc/rc mtłie tylko w
Czy to także mój probltm?	72	^         wpłynąć na ntis^t- ŹJrow-if. podc/as gdy
Cukier we knvi a rttasaciaJa	"4	"'"^^M,                            ^^   czyniiiktim genetycznym przyznaje się 20%,
Mi ty o łHlżv ^ i ani u	7ti
Tr*-ule schudnięcie	78	WPŁYW STYLU ŻYCIA
UkUl irnmunolofticzny	82	c/ynników dcUM minują ch MLLII MJrowia. O/iiuc/:t tu. że irhomta r/adko jtM
I iiL[;i ŁL iHlpł*rm« organizmu	84	skutkkm kaprysu losu czy geodw; c/cśticj wynika i wybranych prze* nas
Pnycryny raka	H6	rtśpoaobów tta życie"   Wśród eJeracctów stylu życia g1ówn4 rolę odgrywa dic-
Rak a dieti	8s	ta. Utnieje coraz więcej dowodów pratmawijijącyth /w ważny roly określonych
Żywnośt zjpobiegaj^ca nowotworom   Wl	preferencji żywieniowych w poprawie zdrowia, /a^łbieganhj cbołoboffl i pćtó-
ZipdbkfSttic infekcjom	W	dlużanm życia. Książkę tę nupi.^ntł po lo. aby uświadomić czytelnikowi wpływ
Reumatoidalne zapalenie siuwów	*|	Odżywiania n:i wszystkie aspekty zdrowia czlo^kks
Zakupy i gotowanie	?HOQ*?*. .ODNOWY l NAPRAVVY
GdiiicTutłowrt  "	102	dnia, w kit/<l> i" moment te. podsiawiłWtf
bc7tJus7Lvu    UW	elementy składowe c;alttsqu^-'"
i, po,™      lM	|» to, by 7^ąni|> je OOWB
14 dni	IDS	tkanki i nowe składnik] bio-
                                                 chemiczne. W cii|gu nsku
i podiickowania     U2	P^wicWj
       uu. Su-<; ^^ ykorzy-
Żji|at odporność	Wń

przebudowy pochodzą prawic wy|qc/nic L żywnnści.	*
O/jiucza to, że ciało składu siv w gruncie rzeczj z te-	jtf        ^                                                          I^T^ 7 "V W ? A 1^    F
go, cn zjadło się w ci^gu ostatniego roku. Nicinidno	f               k                                                          \JM-rJLi 1   TT A,ril H IJj
/ t^j perspektywy dnutnić wply* diety na nas/c	i                                                w^j-w-iiriŁWł^ryAWA^i-
ii	W                                              DOSTARCZAJĄCE

W JAKI SPOSÓB KSIĄŻKA	jV
TA MOŻE POMÓC
Jednym 7. głównych celów poradnika Zr/m*
?m tynwm* jesl di>staiczciiic pi^awowej          Jf	J                                                        /^ ,./,  ( f,f ™," r/„ ;„.,"„ ™/ <?/, v/,„ uajCZęStSZĄ CO-
ojuż teraz, by anniejszyć 7Jtgnv         J	|                             (tliłUłij dolegliwością WSpOtC&snegO
 J	I I                                       przezywa takie chwile* w których
 w organiunic moz$ hyć ściśle związany z dietą.

 7 nas imm>
n^ na swoje prcysric zdmwic i wej^ie.                  ^^^^^|   ^|                                      ^K	"'?' W*Wf StóHH t'lie/^»
JAK KORZYSTAĆ z TEJ KSIĄŻKI                                                                     ^	L     organizmu, pocz.ue się sit-
 la sklitd;i >K / sa^iu rowbiatów. Kjffidy /ajmujc się iniuj funkcjsi orguni-	meJ l Z&rOWiej* Orf.V Cł^/*-
 i jej m3q w zachowaniu zdrowia t cjiergii. sprawntłici scrai. układu fwtkuniM^	p/.c; «« spadki poziomu
 utrzymaniu pniwkljowej masy ciała i bcMiwaryjnego działania ukljdu im	J             rnkru Wfi krwi   "t(\ t>0
oyicatcp. W kjiżdym mwizialc wy)aśnkwh> wpływ diely n.i dany ukliki.                                     ^M	W     *                 t            % ™  -   '
 zp^dnien kfQ iywnośc i poprai*?iająi: ą saim /Jnłw ia. jak i tukif j. kińra mtw	trZćhlljeSZ dltZO €11 ergll t
ly^aćnańniekor.y^.	by upmmaĆ sport,
powaniupn*dukC(łwspł>żywc/>cli LłTj/iLh pr/jci^jr/jniii.	/                                   'WP CrWłłSZ Zf
Zamieszczono w nim także przykłady judlnspi^m- ^nowj^-	() ffjociie t ~i
ce praktyczji4 wska w wkcjak w [i;n,vytach żywieniowych	\T                                           ,    ,   »          **
iid/ji; /minny kofyystnc dJa utmwia. W każdym roz-	\/                                            fc*».VC*l ^łn
 jdj   ię labelc 4 w klur>vh /chrjnn snr/eg^owc	k		wie kit t
:iJi czyic I niknie wic. pi/ic s/jkac jakichś informacji.	^^J     \^	ML    W t\łH O
powinien Kijr/ft (k> indeksu rw stronic 112.	^^    nia dieta.
J
kUilii	*^^

WYTWARZANIE ENERGII	I
I lYiiwhnle
Produkty, które ^pozywamy, s^nicrafinowanym pal i ucm, k lórc nasze	?!]*«»« 13™*** do p™-
ciato wykorzystuje do produkcji energii. Tak jak ogień potrzebuje
 pnciwariimc Uctadmków
                                                      potrzebny jest pokarm, utrzymujący prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Jednakże pozyskiwanie energii z żywności to złożony proces, a nie tylko kwestia zjudaniit odpowiednich produktów r

OD ŻYWNOŚCI DO ENERGII
Uwalnianie energii z pokarmu jcM zależne od czteftdi podstawowych etapów.
 I Jesi u min stopniowo m/drabniuny. llajpk;^ pr«/ żutiir, nasiępnie pr«/ d/uitiinje kwasu w i^oliidku J cn/ymów irawicjuuch w jelicie cienkim. Dzięki temu skkidniki odżywcze nwigą zostać u-chłuni^ie popi™^ ieiw« jeliti do kr*i.
            pokarmu C/^rcL-Kki pokannow« wthlom^ti? w jelicie docierają, najpierw ^ krwią do w^imby. Niektóre z nich podlcgajg diiEs/cmu biciL na mniejin: elementy, inne są przekształcane w substancje b^d^-c em paliwa dla organizmu.
 transport Kiedy pokarm «>sMni«: pr/cmor/ony w wuimbicpiiusiuk'  7 niepii substancje odżywcze prr^dostają się do krwj i sij tran^ipofiowane ie LmnH gdzie sy puLrzcbnt.


4
Przemiana materii Etacmfatia myicńi, czyli metabolizm,ju« K»-w^.n opalaniu iiuhfitjuitji odiywczych y. użyciem tknu. Słu?y on ^yiwar/ajiiu energii i dukonujc się \i ptKJstawowych jedawelkucfa budulcowych L-iiily -komórkach. CiaJo składa się 7. trylionów koiłiiłnck, a. każda maVjdolno?ć preyswujiiuia substancji tłdiywc7:ych i wtaczania ich w reakcje chemjenne wy/walujijccenergię. Dv sprawnego prztbit??u [yi:h r^itkcji SJ; potrzebne k,ii.ib/.«or>. kiórymi w iT^.irii/iiih- sq witaminy i picrwiatiiki
KIEDY PROCES WYTWARZANIA
ENERGII JEST NIEWYDOLNY
Wli którykolwiek t. procesów ikvcMniL-^cyiL-h w pwdukcji energii zawodzi, d         td nv.r/.e wygasać. Na przykład /Ic truu-jenic może być pr/yu/yn^
 Po daiw^m przKworanb	malepo w^blunijni^i skljidnikt™ odżywczycb w jelick cknkłoL, ctł w konsekwen-
                         fM P<hoduje niedobór substaocji «Krg[ityv/nych i jłuliwa) w orgwii/mL'. Deficyt
 do	jctlntfj t/% wiciu subjflaiKji iiEiiychn^iast implikuje niewydolność
 s        ny	r^n xv kotiKirii[i*:h. Utrzymanie u, dobryin stanie układów
ei**iin	rw do produkcii cnerg- tub iu	VIKT^S; /LtLv\ od pravs kitowego Truwkriut. krążenia krwi i aptawiwW pnwtunji
 hi

 cnt-rcu	Mi
MAGAZYNY ENERGII	WĘGLOWODANY

O uhstancjc dosiarczajace energii su magazynowane pod trzema płówny-	W^pltiwodany spożywamy w postaci cukrów praaydi lub złożonych. 1
kr^L Kiedy jod poirabny do bunlzo szybkiego ^worania energii, jego	^UuS? p*Uvch- Ilość nori uwŁcj t pokarmu podera ^l«ii«
dostawa jesi OgramczoML Poziom glukozy vre łowi musi więc być stale wy-	w kanarkach jest micr/onj w kiiU^i^h. Spnk-nk i grama węglowodanów Josiaf?
równywany przez uwalnianie cukru z większego magazynu. Zapasy cukru	o»okn|r>4 kilokjlorii iu^. -HitN) ^>riit. (irtaiu/jn nu ograniczone
s^ pffMcbowywaaK w organi/.nłie w posluci glikogcitu, który jest substancja	mróliu<JM;i pnniu^waniii gluktwy /. innych substancji
chemiczny ^wtlobiui MTukiumlnie do skrobi. Glikogcn jesi gmmadzony	chemkanych niż węglowodany. Oznacza^^^^"^
w mięśniach i w^uiobic. gd/Je łatwo ulega rozkładowi na czastec/ki ii luko-	W4Hłit dil?l> ^T1^	
^^	-H.	.ki.«    •?mi.-   r.'nki.r   ii I' i     HIV
a  w organi7mw lo tkankii tłuszczowa. Znacznie więcej energii może być	0^ pścczyw>, ryż. nukaron.
^TiiiijiL^yrHłwane w postaci tłuszczu niż glikogonu, jedn;ik or^ani/mowi	riki, płatki śaiad&niowe, zknuudd*
inni nic i jest wykorzystywać te Kiipusy w trybie natychmiastowym.	świeże i sus^tłne owoce, grotti i itm
waraywj surjc/kowe. d«m i iniód.
BANK ENERGII
?	?	•łfłtitt*nti.ł.łn..M.fPt(Ptfłt|t|\łlllllllt,	~T"ŁVJSLCZ.E
Użyjmy poitiwnania gojipmiarki ciłtr?eiycvj»ej ttumiu Jn m^nodjirfłw unia nie-	[ 'Vi" '"""*""	ł V."	1IT' ^ - i. "JIiJ IV
ni^/ini Cukier »-e km, jcsi jnŁ pieniąc « ki^cni o> Dormwwtce - łatwo je	Podstawowym Bkladn^iemilu-^d^rów sąc7^i«^i tngliccnpdoft .Tn^od M
wrftfcak nic wyitaKZd n, wg^t wydntki. Otikogai to?toy ^hi.nckosobiSy	k «^*« HS^T^ - tSS*1^^SdZfa
1        - cxlp»wjcdnik tokaTy bank<m-cj: w Itj 'posiaci pr/^Wu esż nadu v/kc	P1^ ^P1 z ?«?*«? fiffl")fl l^™ T"
" "      mwłiwu^ichszYhklcgopodj^iajcsiiierjn^inŁi	/?*  enctgii.Jednak wieksznk cigłfeertjl^
gn piłsilku /i^lajc wykicir^yioana d» twnrztruŁi
^^^^^^^^^^^	J        1  w on^anizinK. Chociaż pokannyhugató w rtuwx* pomagaj
MAGAZYNY ENERGII	prinić zapMY irnor^^cmi1 u^lnłju. nic ^ one żródtem
                                                                                                   i^^fl^^^^     energii g<n«ł« ym ilo wykt«v.ystania, J spo/ywaw
potn«b orguiLinrtu	Ci*łfr«*krwm«wii*i	_      ^^   w ruidmimiych ito^i^h moj!4 wyrządzić
nizmowi tzkody. I>ł pmJuktów yogywqy±
		^ymi1io[lusA-/tnv\vhnakvił nn^lo. nutrpu
" uleje, mięso łszciKajInw wobwina. baraqb», winu i mięsił kaCAkij.łiklbasy.pas/ieiy i
jałuiznHih	     -		
twfcr^i kmi	Sialka h? subsianc)e wiclkot^tec/kiiwc. które nwcą byt roztarte na pojedync/c
musami, Orgunizni połrzebuje aminukwjHiw pr^dc wszyst-ykliulników wieki tLuwk, EiikicN juk np.
pomci tWnu |*n A	mięśnie. a lukżć do produkcji hormonów esy eazjmta tniwien-
. W syiuacjath sJcrajn^h. np. w cousie gloekenia oraz energii nKrie uwolnit się


ŻYWNOŚĆ DOSTARCZAJĄCA ENERGII	P^^
Ttay główne ir6dia flwrgii * nstp pożywieniu u ^AMnii'	! Bjokiilorti en«iii. Jednak w iy^iu e
wyrii.ten>.=.-,*,.!„,v„,.„v d»y pmdtdd ^vy»v,> k-M dlu „rp.niżraud...	JJJ ,J       ^
bjym ^ n\(L-n i cncrgi |. czy Xci u im nic jest,	??«*»> pounmy H IHICKO . ser,
BIAŁKA

(Witvw iiin i L- Llo^taitiujiii.-c energii	Cwłtiff we k r \u

CUKIER WE KRWI	co OZNACZA NISKI POZIOM CUKRU WE KRWI?


P
LIIUKI |i>i pr/ovhowywtnc fl ttfankmie W postaci lluszczu lub pO*	Wieleosóbcicr|>LLts:ychnjznicczenkMinii;>a>iK-i
dtibnejjo do skrobi glikupcnu (patrz str. 10)r Jednak żeby ustrój mógł	przyczynie ma skłonni di> pazionm t-ukm we krwi
wyiwor/yć energią, substancji- zapasowe muszą najpierw zostać pre-	Pf!?'^ .™J™ ^^TL^I^^w *""""^
na BUtetOOro energetyczny Jcsh naw<;i magazyny tłuszczu i glikogemi	St3Jny ńiedocukr/cnhi HU'LU wyatpwiić ™WCE 1.^*h.
&ą pcllte > organizm nic zdoła wyprodukować wystarczającej iJości cner-	tiórc ntajt} zapusty glLkogcnu lub tłuszczu, ale z jakichś
giiH jeśli poziom glukozy we krwi będzie zbył niski.	powodów ich orgaui/in nk? może przekształcić łych za-
^^^^^^^^^^^^	pasów * glukonę potrA-brtif d<i proilukt-ji energii- Syiu-
OD WĘGLOWODANÓW DO ENERGII	acja ta pr/vp*>miru iKki^ic duptywu |>^i^:i da silnika
;:;?"        łłł	                                       Uwaga!	ik     ż  bć  dkhńl         ^yPrzy
sa głównym żródfem tticrgii wiród	m.n spadku po/jomu cukru we krwi mnże byt kilka,
produktów spo/ywcAcli, ak> nw^ przejść Jit/nc	Ch0ClM ^^ r**»-	fc^ sje tafc /dumę LI /dniwcgo c^micka. jeśli nic
[IUNCSy. /itntm ^Liiiizm Ładzie mógł >? wykorey-	""^ cner^" w or^ni-	^.  w	j]ku ,l|b wyk„na |c>rrioW(1y w^siJck (1-
Mac. Ki«dy węglowodany znslanii srxji>1«. ulegaj	Em<t a*ittł ^"'^ft	/sLVnv nic u/upctniwr^Ą siui ciicryii Osikowym
rezpadowi na culuy prnsie pod wpływem enzymów	* nakltV1 F»*™ ^	niisiJklcm Nickińr/y nia>) wivd/HnE| sklonno^ do hi-
Hii^ iLEinych. Cukry pimte nwgy pr/cvhtHl/iL Piy,v	ko^ w krwi- '"wC	pcMitiktmii WtększiWi ^fcwuiw nigdortkkr/enio możm
ścianę jelita do krwi. Kiedy tylko zona^ wcbtenic-	mccifił1*1C "*« ***	aSobiec spoży^ijłc ^^.wiedni pokarm i dbając o rc-
 p	kri wezyra pixiiiosK s*
Trzustka, wąiki rar/^d położony 741 śofądfckn^ od-powiada na wprost poziomu ^itiko^y wyd/ichiniem         ** f"^okf*isM*ci
d   ki h	rt
k-* podiom fukru we krwi /jeżyna podnosić si^-	^°*nłm ^f1"^**-	sutliraL. spożywwłie
'r^	•'	'-:	   j_.i.-	-   ?    .. ?	,	lu chorób, Op Cukrzy-
  GŁÓWNE OB|AWY NIEDOCUKRZENIA poztomu cnrrgii z uczutierrt inuien^ naib*rdTiej doiklkwym po
do krwi hurmonu, zwanego insuJin^. Ten waJny	^^
 dokłJCE1 Cl
hormon uJatwij wnikanie ezytemsafc glukozy <in ko-       C)f
i I *i .  i ?'. ? L       . i ? ?? l^«.      l~V-a LJL!FI..LM..!.I.    1 	..._tl__.      	 _l	?._	Hl
ciała. Pzialanić insuliny, odostępnlaji* cu-	*e im**1Br11*
k   "	"      V	''	^^^^^^^^^^	zipmu cukru w riocy Obnilcni* Hę poimn™ cukru ** krwi w gedsinacłi papofudmo-
*ych |est wymtiom rudmicrn*! rC4kcji ergamrmu « wrrost stcierm jlukozy wfi krwi po spożyciu ttt»*Au  Pod wpływem teflo tłochci Irzułtka wydzieii cturo insuliny, co pro-do znatint^0 ipadku pouoma cutru i objiWow tiw. hipojliktmu
«c««d prryc^, ^Or^ w Icr^ch Schcdnich	P OtohbKni.. wwrety gło^ dr«liw«C. jHli cp^«i *i« lub opóini posiłek.
ChoCBt chorzy na Cukrzycę wiod^ «cs» aktywne. ncn»*W z^^e cu4tFTy& *H po-	2ini«dlianiE d«t««in*eo I regulirtUgO HOpatncra c^n^^w ii
wain4 Clwrotu pro«dz,q dD pQ9nuj4c/Cłi ^row,e frtwildłn. k»r6 m*H ^r«-Ć	r'ftine f611 P°*oc1crt1 "**?CulirECnfl kn*i. Ojbbienic, awręcy^
O 1/3 oczekiwany .aas przczyda cych OHMJL	0^^*/ pciiawiena rtWlSM ? mnyth CCfld C^a pothtiwoweso irotHa cntr^ii
wUknyCa jeic Khorzcniem. w kififym wyłE^pu^ aburztrra m«3bolianrtu cukru	? Okrętowe kłopoty l« ikupienieirt UWłgi- Mózg zulywa jnaofl^ cięli CU^ru
Poiiom glukoiy wt krwi jest ztyi wytoki w stPiunltu rfo norm^. Cukrtya typu 1 r«-	z p^eptywą^tĘi pncicn IcrwŁ Nw-dobór glukozy we kr^i powcduJE zabufMrwa |ejo
na inaczef cuknycą dorosłych, jufiowi obecnie *Cft mrysikich pnypirfkow tej choroby	fanłctjt pnfrde- wsiystkim kfinctntracjt. Jfrrt W C«Ky otąaw fHspołudrłiowcj iihpOS^kBmk.
( uczyni lic * Jfcdnim lub itarHyrii w«ku. k'cdy tkankł luft tę oporne m ?nsyHne,	r	, .  fcl    ,   ^^
« cuknycę typL, : prrtwazn.B m^ r^owić ggipodarkf cUkrowł ^tfio	? Ok™«W* obniierii, rt«tro,U. depr«Ja lub dr^liwoit N^
 Dlatego tę odmianę choroby I^t>o dawn.ei cutr^q insulmanifiakma,	n13'
f teczen.e nrt w^nma ł ItomEonc («i ł^jowanie IrtMiti;	? Nieposkromiona DŁhoti łłi łlodycze. Kiedy ponem tfukOEjr wt krw JEH zbył |+
Zi»(ł)f di«y w tuiłrzyc^ Wu 2 kczonej inodkatiP doiupiym, ^ taJiic same |»J( drtty dn,	,^, w „m nWUTłka. t* orphii^ domap «if fłdtetłlO, ktflre rtybko dosnrety cukru
 oerpr^th rvi nirdoctk^WH! {hipoglrkamic) Otowkłi^c rogubrne pr^mowirie	dokf^Cet Itrwt. Ochota na czekolad* kistka . klM łtodyci* JHt aptym przejawem
w pny^oTow^nfych i produktów o htttll w.k.zn,kU cukrowym   (paEri Hf.  ISJL	^adŁu ^^^ ^ukoiy *• kfw,

 Je.Mjiv/nmLr cncrgii	RepiliiLM pwhiłiLiu cukru





ryś	nerr.ni.ilf.
ni widłowa dicta ma zasadnicze zn;i        L^	A     unik««z ip^w	ptaki kukurydziane	nurthaw
P
mu krwi. Osoby mające skłonność do	?„      —       ^„^	^ pr^MIiy	n™*,
hi posili kemu powinny jeść niedużo   ^	ł^któm	t^tka
w zapobieganiu niedocukra-         fx>ta         i»»—«	^k™	k"klJr!d°L    M	P«=yw= *rup**
r	&	w*#-^	?   >-    V  ?	.^L-.j^j—	„„.jcn,,	Chrupki kukiłryłdjiin,e
 . lak hy p<i/iomaikru nie      A	pow*	białe	otręby owsiane
mi;H okazji spaść do niebc^pitrez-      V	&
nic niskich wartości, Najlepiej

REGULACJA POZIOMU CUKRU WE KRWI
karni nie sq dlu/^ze niż iziny. Dieia powinna Jiorać produkty.
klńre
cukier do krwi.
POMIAR UWALNIANIA CUKRU
 .	PRODUKTY O ŚREDNIM	NESK( WSKAŻmK GLIKEHICZNY
Ąh»!iL\ / jak^ prtKlukT> spożywcze uwaJrua^ cukier do knvitjcsl nkrc>];in;i	WSRAZWIKU CUKEMICZNYM
prey uiytiu miary /.wancj wskaiiiikiąn glikcuik/nym. Pakami trawiony ssyb-	:it~itr>
ko mu średni lub wy^jki wskaźnik gliicmkmy {powyżej 5ł>)h ottoraias* pro-
dukiy [ruwionc \wvi\ charakteiytajc niski wskaźnik gliksmjcnty (poniżej 50).
Stodycac i tiickioru produkiy (ikrohu^- mąjn HILV<J *jsyki w>kiL/nik ^|jke-	1aklOM
mięsny, nato mi^t hia! ta i jaizy ny - łan /ij n i sk i. I W/ i.ii pud sta wowyc h pro-dktó   spużywraych pud w^głędoc wysokotó wskaźnika alikemicTucim je^i
 w tubtli «Nik	chniRici 3-enuiiaczanc
łAK ZAPOBIEGAĆ OBNIŻENIU POZIOMU CUKRU WE KRWI	makaro* r

                 ppjttfcj +ytt,oriyuuiąc pro^ułtty o nrtkrm wlkaintku |likc*ni' OllUCza to jedzenie pnede wiiyilkim owoców i warzyw, pieczywa i 4mir jruboturnutych. fł-ŁoIł i Innych warzyw irr^otowych Drai mięii i ryb.
ObmHmu cukru wkFWi Wj#d* CHł po poJiHuJ.	PRODUKTT O BARDZO NISKIM WSKAŹNIKU
 («i poka^Ti O wysokim wjkanuku ^likefnitzn^m. 4« Jp Z prodoktann o nnhim
 hła prtjfWad pictzonc liemnuki moina |«U I iwi-aro^cm, turtCeyluem lub	maiło
kurczakipm or« ufaq )uti irvnyfn| włviyvrtmi.	ser
„„	zielone
? Nie opusmal ptrtllków. \vk tny poufci ducnnie gr« zdrowe priricąsfci, np. owoce,	^^
d
rnicso
nań*.	r   r
Unikaj produktów o wysokim wskażruku jlikemictnym, poniEwaz icnyjaią one



i łd/vu łanu- do*tjnvJJ-KC L ucrgu	Rola willfllin i




ROLA WITAMIN I MINERAŁÓW	swad^ pol«m,o«y	RC.	Ż™*>
P
tHJstawL>we substancje, klóre organizm wykorzystuje W procesie wy-	Żelazo	Zandriicit znaczm*	Mięso, drób
frt .ir/:mi;i energii. u> glukoza (cukier) i tlen. Julruik/c przemiany bio	w produkcji krwinek	Hiebm warzywa, chleb
chemiczne, w klórych t glukozy powstaje w obccmwt.i tlenu energia, wy-	L
macajo udziału różnych witamin i mincriLlów, Na nr/yktad krwinki LWI-
?	i	j	i ?  L   1
     s^<Klpowicci/jalnez;i tninspt>rt tlenu do u^/ysikidi ikunck.nit j} bc/ pewnych suhsiuiKji. k^zczc więcej witamin or:i/ makro-i niiknłclenicnLów potrzeba do prawidłowej o Funkcjonowaniu mięśni,
      
F^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^—	Chrom	Wjiny * pnemume	DroidM piwiłe, (Meb
Składnik pokarmowy	Rota	Źródła	glukozy <
cukru we krwi,        «r

(tiamtna)* B> (rybo-         rolę w przemianach	produkty
\rii,I	pokarmu w energię.	(nj
Wiadomo ICŁ, ZC	razowy),
nipkcrzyŁtnc	zielone liicuiio
rybyr drób. pp.
czerwone mięso.	Wapń	Potrzebny	Mlckc i
OTEKhty. faSOtn, |roch.	w prltk^lywanhj	iT'Jotir»c. łOSoi.
lilpulfów nct-wowy-tli	nnsion^. zrtlonc warzywa.
1	i pr ;iwid1owym	liściaste, owoce mon.1
Witamina B5	Konwtana do praemaJiy       |afu ryby mprsfcit rmew	funkcionawanm mięsni
(kwas pan-	wCgluwod-Jinow. b^łok	wieprzowe i wnłiiwo. chIcb	"V
Coce nowy)	i rtinztiow Nicibfdna	razowy, iwicżc wanywH\	iJłTjdi-.s	^sAW^k.
in da prcdukqi
kromek czerwonych




............................,.....<...,	,..**<•**??•**•>??<*>?<•?<•?.>??<»??		łllIi«lll»II4>lii..ii»4«ł'"ł'ttt».*'rlf)<fłM1IMIttli*li44fl1»4l
Witamina B| 2	NieŁbłdna do produkcji        Nerki.	Magnei	Uocuniciy	Nitmt, mięso,
 krwinek nti^on^ch.	wairoba. pja, ś(«tiifc	łv przeiyłanm impulsów      liehrc (tściaite
UcZHtrticzy	makfCll. mlckc. Mf H?fu.	nerwowych. koniKimy	wanywat ziarna.
v |- ? .'? :r MU i- ii	owoce iiioria.	do prawidłowego
 funkc|QnowanMI rmf^r-i

Kwas foliowy	Niezbędny do produken        Mięjo wofow«.

czerwonych.	wiepnowina. kurczaki.	Pot,ib	Konieczny	Śweze owoce
Zielone 4tfCUIS« warzywa.	w przckazmccwic
w prHfninnach btatek,	chleb razowy, oiręby	nerwowym (pnciytaniu        i warzyw^.
imputiow) orni pnwu^owym funkc|Dnowanm

 Aktywny
AKTYWNY STYL ŻYCIA	DIETA SPORTOWCÓW	PORA POSIŁKÓW
Cukier {glukoTa) we krwi krążącej stanowi źródło tnergii niezbędnej	Optymalna dieia sportowców powinna	Pora pouttow jdt rawnit v*±nŁ
dla aktywności fizycznej. Podczas wysiłku poziom cukni we krwi	być opami ra produktach p^-oli uwił-	idi *bd MI^™ najbardziej n
jest nttipdn.smy z zapasów glikogenu w wyrobie i mięśniach. K^y,	^ owoce, warzywa iWn Am	n?h w caTp*™
kto ngtlUttfik ćwiczy, musi mieć bogalc zasoby clikogenu. Dotyczy to	niaUmihnierailnowane produkty /bo-	wywtkn. dta^ nritfy
szczególnie osób uprawiajjjcych sporty wyirzymitośeiowe. uikic jak	żowc np br^jowy ryi. makaron K mą-	cos o dui
bieg. kolarstwo i wioślarstwo. Jody rym sposobem zapewnienia wystar-	ki razowej, plmki imsiune i chleb rajx>-	moitiww :ak n
?        zapasów glikopenu w mięśniach jesi rcguhrne spożywanicod-	w> Pt^ŁLini im uwulnia cukier stop-	nqCh Owoc*,
powiednicj ilości węglowodanów. Produkty bogate w skrobię, tip. pic-	niowo.nhmii
r	.        . ,r       ,	,  r ,,	,	.	w%dni>i'1^i wvsilkj ri/VLV.nL"mł. Jest «>         speciatne napoje dla sportowców i^
czywo. ziemniaki, ryz, makaron, sq dobrym źródłem węglowodanów	^ warttHiCj(TOIj /nWjio h,^niLl n,	lu najbardIiej odpow«dniB
Jednakże mcKiónc węglowodany sq dużo lepsze od innych w zapewni -	Winnego, witamin i minerałów. Po-
niu organizmowi krzcpii|ccgtt źródła energii.	karni, który uwalnia cukier
szybciej* np. ziemniaki, bta-
ZAPASY GLtKOGENU	Ew
Jeżeli zapasy glikolem nie sq w wystarczającym stopniu uzupełniane ptimic-	sttwian) i dużą ikwciq
dzy treningami, poziom glikogenu W organizmie moic z czasem ulec scopnio-	^;it.iiy c/.\ innych wu-
wemu wyczerpaniu, Jeżeli wp^ tggo „PJILWU" jest nieduży Ł może lo powai-	reyw. klóre ogrjnic/a-
nic ptł^orszyi sportowe wyniki. Zjawisko kompkincgo wyczcq)ania u biega-	j;j ^ybk(>ść uwalnianiu
czy murBit]ń>kkh i osGb uprawiających sporty wytrzymałościowe wysiepuje	glukozy dt>krwi.
wicdy, gdy ilość ^likogenu w orfunizmic spadnie do ?cr&, Przcdslawiony ni
żej wykrts pt>każiijtr juk nieodpowiednie spożywanie wcjęilowodanów pomie-	_
d/y okrtsami aktywności fizycznej ino/e stopniowo OSZCZU|)1^ nnM0y gliko-	^     ^^ PŁYNY A WYSIŁEK
cenu. proWłidEąt do wyc/cif^atliii. Po-fównajło to / wykresem pr/*:ds[j^iaJ4-ank' i prawidłowe u/upclniiinie ^likogcnu pr/cz regularne i wy-
spożywanie wCElo^odallOW.	H^	*?    .      '	J.      o~
WCEO o l\)7f liiiW. /-Cnnii"jb/t"nie OBł pręuKusci ILU hiir-
czeniasic, Kkdy tylko ^ uffomm wystąpi nieddNH
FIZYCZNY	^	wody. wydolntłść fizycjna spadi. Niedoslaick wody


wypijać około !.5 1 c/ysfej wody
         . Osoba upmw iiij^cti spori ttHłn pi więcej, hy u/upetnii straty w*xly / polem, gdy? w c/asie dtuuninA Lik'i:tt iremn^u
              do 2 I plynov zwlekaj z piciem ;iz di> \^ j
         priiiiiieniii. tpdy tidc/ujes? pra gnienic. pniwdnp<łdobnic już jesteś mocno odwtKlnicmy. Wypracuj sobie tmwyk fUjjuLimfLiłi pki;i płynów w ci^u dnia i -
doitoźliwia poza tym ^yiwarcanie pniu w ilości
w-y^liwc/iijiłce] do schładKaniii <M^ani7niu w cKasif
vty»ilku. b\- nie dos7.lt> do przegrzania. Wynikłe
^yd /abiir/cniu temiorc^ulaoji również
flłiwa znacznie obniżvt wyniki sporto-
? >	?	^^   wt. Każdy dorosły człowiek ptnvhikui

<xi/\wiJiiJcai>M^cum«enera,ii	/??????	<? -i .??ih^.w kowi
ŻYWNOŚĆ A ZDROWE KOŚCI	OSTEOPOROZA
	

Z
drowe kości i >ia\vy maja, zasadnicze znaczenie tJ]a zdroweph ak-	GsKopnro/a wyM^mjc^icdy.gdy tkanka kostna jesl niKcr-otw szybciej, niż. od-
tywnego życia. Pewne pmdukiy spożywcze i odżywki zawicrata	rwarzana. Prowadzi to do osłabienia kości i wzrostu ich łamliwości. Złamania tk>-
substancje bcdijcc maicriafcm budukowyró   kości, Wpływają ono nu	^ ^'Wiej Plamienia * okolicy nrtgasda, kości udowej w budrc
wzrost kosd w dzieciństwie ora zachowanie zdmwych ko^ . stawów	s™(*w™ sakiem pwionni .imgenów hormony pUwel po meduzie,
w wieku dorosłym. Fcwnc produkly sptłżywczc, np. cukier mogij nuto-	Chociaż s^rLMp5nł/j w pewnym stopniu cynika i naturalnej procetu          i
mi:isi obniżać zawartość minerałów w tkance ko^inej, zwiększając ryzy-	się. nM^jia wkle /nihic w L-ii|gu L-ałcgtj życia, by ipowotóć «inik kosiny.
ko zaniku kostnego w późniejszy!]] wieku.
WZROST KOSC,                                                              4P^	ZAPOBIEGANIE OSTEOPOROZiE
	'	«.«..*         Jl	^			Nigdy nie jest rawc/jcAnic. aby mjpocuit: profiliiktykę
Nwklore skLnlniki poktimMłwe nw]^ podsiawowc             J                    |	porćzy. Im mocniejsze bęc);!iw?łje koki w wieku mtiKl/icń
/jiaczemc dla pcocera formowania się koki w d^ic-        '. J. *         W	^                         tzymi tym w\^ta bcil?i« swnsu im ^chowanie mocnych
ciństwie. Nii]w;t/nicjwrym; nich jest wapń. dijic^i             f /    ^Hv	^   kości w późniejszych latuch życia. Nieklórr prod»kt> spt>
dieta dziecka nłUM jawierać dużo wapnia. Ddbrym            ' /   !?              f|^	iywczc nasilujq zjinik kostny, podczas gdy inne zaopatruje
/JÓdtem wjpnia jc«il mloko i i^<» pr/clwwy. Dm<:ini      H                        hA	\                           or^nni/m w substiuiejj nit/b<dne do l« or/unia /.drowych
cninerakni ważnym dla kości jest magricy. Wic te pftv     ^         '   •>	^ ^t j
dukmw sptwy^c/ych zawiera zarówtło dużo wupnia.                 ;    '/j|. ^j#	Qifcter. caewone mi^o i napoje musując pr/y-
jak i nuignezu. Nulesui (ki nich /.telone liściasie ^;.-                                     f|^T	^            J                       i   ^pjcs^jLł uiraiv wapnia 7. kości. Ryzyku osunpom.
r/ywa,sardynki, makrela,lipiec nw^i i 7.ktmn se/j                             ft   *	^^PL              <   iy ^większa lakw palenic papierosów. Pozywk-me
mu SpoTywanit cukm i napojów taato&fflh powin-           gU      *•	bo^s w składniki buduL-nwc kości, wapń i magn^,
no byc ogramczonc do minimiini, por teważ powodu-	^^   t0 ŁicIojlc | ^ j aslł. war/ywa. snrdynki. makrele. owoce
? inr^te w^nw jrtaScj. co pmwiid/! do ich dhigo-                     ^      7^	^„a 4 ziafll0 SC^UJ^^ Ważnym czynnikiem slymulojącym iworrenie kości są
bnwo^o Owipw.	ćwiczenia fizyczne. Badania wykoisily, ze lekJtie ćwiczeniu bitowe zmniejszajq
DNA MOCZANOWA	utratę musy lu»tnc;j i mogą nawet zwiększyć pc^TtNH- kLksci. C"htłd/cnie praez
	*	*...*	łT		2lł-.^l minut dziennie pomaga wzmociućiEcfei. Inticdotnc spoisuby ćwiczeń lo

 OSTEOPOftOZY
Dna moczanowa io idwrzenie mciuholic^iw pn^wlu^t: dtł kpnmihfji kwasił nw-	aenłhik i
czowego w or^Lini/miL- i wy^iapicnia Odpalenia stawów. Krys/ialy kw^sit moczo
wego mosq wyinicać się w okolicy stawu, pr/cważnii: pul ucha. wywołując >i;ni
v*                                      zapalny i silny boi (izw. podagn). Kwas mo-
f                      \          /     CTOwy jtrst pnxluk|f m ubtKTnyri} |jr/t'inian>
/                          J       /       /^iił/ktu\ zivLinych purynami. SWŁ1 że owoce
J^L               .^^ŁTŁn^H^^   1 "iir/y^a p<łrniigaji|i>cit1ralizować wpływ
^J   ^^^ ^   ^JM                       lego kwasu na organizm. SzcKdgłM-
^ W      B ^      PVM Ił!^^^"~    "** ^^^^y^"0 ?^ fiBHMśnit bujnie
 pokuje
 imnwtiacrile
^   P?   ^^^^^   ^2       ^        wproan!ocy>ttnidyhlx>aiwartc wnich
>.	fl       P     /wiqzki. zaliczane Ał HawunukJów.
\	^^^     zmniejszają slan zapalny w sławach


^	^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
Jcjli cicrpm na <trvc moczanowi. pOwirncrici wyiinc^c się pfodukĘÓw o duiłj zawanoŚCJ fHiryn. Do takich naleli- mieioh Owoc* moru, fasola, groch, 1 podroby, np- wątroba 1 nerki
CZEGO  POWINNI UNIKAĆ CHORZY MA DNĘ

(M/ywinmc

 'r"":> h



SPOWOLNIĆ PROCESY STARZENIA	ZRÓW^ ANTYOKSYOANTÓW

W
ielu   naukowców   na  całym	^^w^w^^^^^^^H	Antyołtfydant	Źródła
świecie zajmuj? się badaniem	^BT	Wii*mina A i karotenoidy. wkk jak         Witamina A
czynnikć ? v wpływających nu siar/jenie	W	j*	bcU ^<•"- ^ Sllr)mi a™^ * **»"*-
sic, szczególny uwagę poświct-ijąc	f	\	mi' °*8rr«w smesp^ ^c
r   -     j	<       ?	L	I	w ochronie płuc oraz skorjf.
nych cząsteczek, zwanych wolnymi	^•k	marchew. m*tor.
rodnikami. Te wysoce niestabilne mo-	V      ^*\	j	a<tfu I VEIEHU papryka.
k'kuły powsLij^ w organizmie w Irak-	'
CLC   procesów   WytWurAłllia  energii	/	Witamin* C jen


us7.kadzajqccmu d/niitnju dusiniktyj-	w ' \.	' *	o^a wariywa, np.
 procesu       >W    ^'\ <f |#	"*"• ^tS«jłCyni	^   c«rv,ana, M
 r	^^^^^^^^^^^^^^^^^^^	odpornie crranizmu	i ŁO*U papryka
WPŁYW WOl NYCH RODNIKÓW NA
 Witamina E jc*t amrOks^FiĘĘrn.	Oleje rmFJnnE i
iH* walnych rodników pmwaiLfi prtci lalu do	Obrywa i«!tia rolę w apobi^wiu	migdUy i o^chy ai*mr»)P
różnego mnizaju uszkodzeń w knmtwkik:h całego	chorobom Kro,	peitki i kletto.
	i
  pj     jjp        \Mtl0c7nych iur:ik s-Cs
<ic. I>i skuTkim il/iiLtiulist wolnych nMlrik(™ nukiy;	S*l«n jtii ilnyifl antyakiydaiłwm, ksó~       Mięso i podroby ryby, skoru
- u.s.krKiwnii' Won kmnorkcmyeli. .pr/yja^c	^	^  ^°	^	,
wy sępieniu chomb wrea i udaru mózgu;
knni(irkriH>c|-|
gciiuiyc/nych i /.wicks/iij^ct.1 możliwość
zachorowaniu na r^ka;	MENOPAUZA
"tinuL}s/(,-iiłt funkcji ohnuinwli or^uni/iiiii	,	j.
ralutac w/josi podatm^i nj inkkq,-.	w ofcresle rozrodczym cykl pkiowy kobiely j«t regulowany^praz rożne
to wysiapk-nia raU, i pr/iruiokl>vli	™[ł»> ?' ^^ch najważniejsi SJ aimgcny i proficsimin. ^ okicstc »kol
procesów zapalnych, takich jak niuraaioidtilne   '	iiopauzalnym produkcja bomionow druMyc/niti SJC obniża, co powoduje ninu-
„„.f—u tt-vu,Au7-	Btwo t/vi. objawów w\|)y(łowvch. np. ri)tLn? poty. udcr/^nui j!Ofi)CU |t/w. wa-
m. jabUTTiCnia nasi roju [ mr;iiT p^pcJn ptciowego. Zmiany liotmonaLnc lowa-
- iLszkodzonur białek skory, prowadzące do	rzysiace tncnnnuu/.iL- wis|i4 się ze wzrostem n *vku pewnych zaburzał i cho-
                                uut^j]	f^        hipercholcskTLłlcmii Ł chnr.łby witiitrowej i
i- sic /rhi
ANTYOKSYDANTY PRZYCHODZĄ NA RATUNEK	,	r^^TV
ZASTĘPOWANIE ESTROGENÓW SKŁADNIKAMI DIETY
Na szczęście orgiini/jn nia sposoby, by poraii/ić stibk- / woln>m rodnikami.Czą-		~ —ł>>4 +	
slecAi zwane anlyok^ibmuurt poirafuj /ncutrali/o^a: v«lnJ RuLniki |x>wstaj^c(.'	Pewne modyfikacje dictełyClihi mogą być ponmcrc dlj kobiei w okresie
w OfganJŁłnJe ipatr/ s" KS). Tak wisv siar/miL- ^iv jcM ^v pt-^ ri> m M>MHHLI *\[\n]	klnimkicnimi. Produkty sojowe, lakic jak Hitu t/y mkko sojowe, n\ut;a
kown tfziatanin wolnych mdmków i uiiyoksyduniów. Im wyższy )csl slosunek un-	złagodzi* uifcrzenia. poniewuż 2awicraji| sldidnfld o dmtomu podobnym do
tyoksydantów do wolnych rodników, tyra wolniej prjtebiegajij pnicesy st^r/onia sic.	tego, jakie niaj^ tfiiiroscny W krjjich. w których potwory sojowe s^ sialym
Główne nnlyoJuydiimy ZWUle ^^ dkcłe 10 wiLiminy AX i E oraz wkn.miwral.	^kladniki^L'^1l diety (np. w Japiinit). kobiety %\ średnim wieku r/udzicj mit^ \#
\\	k	ui


L- <loMarLVjj.ąi.c cncr^ji	/UUKN ..:.^I.M./.I;..Ł.I ..• u..-? ?.? i:
ŻYWNOŚĆ DOSTARCZAJĄCA ENERGII
T stnic|4 t/tcr> główne kategorie żywności, ważne jako źródło energii, XZl

 |	y
   Zależy 10 od jakości „paliwu" do(itarc7-aJ4CCgo energii, w zaopiiinłj<ł organizm, ora/ od zawartych w nich innych składników pokarmowych, odgrywających znacznfl rolę w zaopatrzeniu organizmu w energie. Wspierają one procesy jej wytwarzania.
ŚWIEŻE OWOCE	ŚWIEŻE WARZYWA
Owoce doAttiiŁyjijj] węglowodanów go-    NickiórL- w \.n /> wa, szczególnie ich ko-
[L »« ych do pr/ek aisfcłoin w energię        r/a nie i hulwy. np. marchew, ziemniaki,	.
pr/c/organizm,                                        pasrcmak,dostaiczają W^IUW(K1JIIÓW	PRODUKTY ZBOŻOWE
^          ?      |H          -..          gnlowych do szybkiej pnłdukćji energii.	PEŁNOZIARNISTE
?   i. ?                                                tnnii. lip-\\;ir/v\Vii zielono]i>>inc,sa ho-	t                  .
ILUIAIJUIIOUIIIII<I nerwów i mięsni.          t     MIUKA ^	.__         ?    .,     J .	D^istiifczajn wcolowotlano^ yoUłW\<'n o*1

?	Ziiw iomj4 dużo wody+ kióra <idg^-wsi     zniżenie dia prawidłowego 1 unkc jon<»-	przemiany w CIH; r^ic
Ai^nln itv;| rol( prawie we ws/.yitkich       wania ticrVłł>^ i mietini.	? >-a o^ól uwalniają cukier do krwi powoli.
PFitCi>iiL"h /^]chdQZ3CVŁ'll ^^. or.tlLLHi/111111        _ tl                              H    ?         j                     '	rwinl-np^-łińi1: htr7Vni;łć ic-CO Stalv Wł/iom
^      '                                     ^p                                                       B   li    %   ? !??   ^   ??      ??    L4 ? j 4.        L1 I    \ W^       JL^J   ???MI 11      ? 1    B      1.1	I          I ? I ? I ^ ft T l^fl^     ^JII J    i I IIUT     l^r ^h%r   v nil J      lr ł rp —??? r ? ? ? ?
?	Lekko strawne - tb.tęki (emu nic m:i      rvic w RDda^onowtthi nerwów i mię-	? Hu^Lte u ^ ilttminy ^ ^rupy B, odgrywjji[i;f
iitotnego wytiuikowitnia energii Ela Siun    śni.	coj^ w pr/cmranach energetycznych or^ani/mu
pntes iniwicnia.                                           _               .  ,
?Zawierajądużo woayh która jeat pod-	? Bogaic w chrom, pierwiastek o zasadniczym
?	No o^ól pt>wcxluJ4 pttWH>lnLi uwalnia-      -I.LW^ pntwic wszyrfkich proccRÓw za-	jnaczeniu dta uiryymsiriu Małego poziomu cukru
n te cukru do krwi, nomagaj^c utrzymać    chodjs^cych w nrgiinizinie.	ss w' krw i.
? Łatwo strawne - w procesie Trawienia	? Rogale w /elazn i kwas foliowy, substancje
nie jesl pobierana energia 2 organizmu.	wjiżnc w produkcji krwinek ezerwLinyeh.
li uwalniają cukier dn
r.: utrzymać jego stały	^m      ^                                               FASOLA
poziom	^Jl             L^Ł^                ^T           ' GROCH
...... d
Niektóre (głownie zielono! istne) su	Jfl  L    i             ^                                            W       Zawierają dużo
bogate w żftlaio i kwas foliowy, sub-	M/*           •'^iiM^                                          J        węglowodanów
stancje WSKIW w produkcji kiwi-	m    «^t  ^K^                                           W       /. których organizm
        taiZ4it uwalniają cukier do krwi r^iwol
    ulr/ynuk'  y poziom.
          w witaminy  j;nipy B.
L/emonych.                          A   fRł^T	^     F                     ?          otrzymuje energie.



ł h\s\ w 1:11110 hlo>t.irL/jjqŁ:c energii
MARNOTRAWCY ENERGII
Niekrórc produkty spożywcze mają pozytywny wpływ na u^ólny po-	tf^T^ 7 V W ? A 1^ T F
ziom energii i wttalności organizmu, są też niestety takie, kiórc wry-	\JŁJŁJ I   TT J..TY1 H ŁM^J
wicruj^ ivp|yw ujemny. \iaj4 one whiśtiwość marnot niw ten ta energii,	rTTAi^iAtiri^   TvF    A
aglówniT.winowjjcy'+t>LatimłJzi;Ll.iiiiu to kawa, herbata,czekolada.na	Ł^U-ŁY^/YT Ł   Ul-J^\
poje orzeźwiające, cukier i alkohol.
KOFEINA
		W krajach wysoka rozwiniętych choroby serca
Koteinj w naszej dtóde pochodzi z rozmaitych ńńdel. np. kaw>. herbiity i nie-	^ nafCZCStSUf prZVCVHQ Zgonów, Chociaż ?1
którVkh iiLifio|nvs or/cżiAJoJLłcycli. Tiik/c czcktłlada zawteni substancje podobne	t	.       .      .    '	i	?	•
do kofeiny, kiórc podobnie IHLL/IJUJJ-I naatgaatgm. Oinrifj kofeina popmwia	*'« itwaŻM S'f i ^ "" SefC€ Cttf/rUjty pi^t
l>n/ioin onergit. |o jcdimk d/taiank ii» in^ LI kmtkrt. po tvyin nu^tępuj^ U-L/LIL-IC	JtfW H1€ZCZViflt* cllOrobu wictlCOWO jfSt dzi*
zmęczenia. Osoby pij^oi; ruiptijŁ- t»r^tvwiaj^;e zawierabec koti-irn-. kawę lub	*'	L '»	-   ???In.tn.m   ;/*/? J
beftoe ; czasem zauważaj*, iŁ- u/aE^nity sie od nich i musz^ jt- pic, by po-	gtownyiłł zabójcą jUrowno męZCZyZlUjOk ł
c/.uć przypływ energii, Nadużvwante kawy może być pnvc/yn^ knhit:tm;i ser-	bit?t   Wedtllj* datt\'ch SwidtOWej OrgatłlZflCJi
ca, niepokoju i broerti.	Zdrtwia, 25% z / / milionów zgonów rocznie
SŁODYCZE i SŁODKIE NAPOJE	w krajach zachodnich spowodowanły choroby
Spożywanie produktów i napojów o dużej zwartości cukni, lakich jak ajodyczc.	Sercfl+ PoŁ'ieSZfijqce jest, Ż€ wiele danych WB
ciasłkn. ciasta i słodkie riapcije. oznxta przeważnie katitsinłfc dla poziomi energii	je mi możliwość Z.apobiegania chorobom
w u^tniju. PttłdukTy r;uii*: piwoiluji.) >/.ybki w/ri»ii ^v/LLnm viikm \sc krwi.co pro-	,       ,      »  ^ i   J'	"Ł    .J,1   ?    ^
wadzi do nadmii:nici [rakuji organi/nńi. c/yh wlómtgH spadku gttkttttii (nkddW-	krążenia. Jednym Z miJmWaZJCJ MZ}
krzenic) i - w kon^kwcrKji - i^tabienJEL sprawności fizycznej i psychicznej. Od-	SobÓW tej profilaktyki J€$t Wj
ległe skutki nadinit-rncgo »pożywfinia cukru to zubożenie orgaiii/mu o składniki	?    U -
od&ywtze ważne dln pnidtikcji energii. Możesz ograniczyć swojj skłonność do	^ UUWykactt Z]
ALKOHOL	PROPOZYCJE NAPOJÓW
I PRZEKĄSEK CHRONIĄCYCH
A Ikono] IIKKĆ powndnw^ć wburTenia	ZAPASY ENEFCCH
świadomości, nawtre jeśli nie dojdzie do
zatrucia z pow(xJu jegcł n^mieme^o	f *popr
spożycia Powoduje on ^;I1TL»UHL:II*nl-       hoh^i^"'	c"krj
nienic: cukru da krwi. co mo/t* pt\nvad/jć
do niftUKLikr/cnia, Widc rUiHh^ióW ulktł-
nolowych 7iiwieni sutKtiUKji: wjfnia^Eija-        ( awOt
cc d/imanie alkoholu, klóreŁV<^CH>WIJ sa       _ ^ .	" H^f*«ri
razowej
I
i ohniżaja/asohv trnergii worganiziiiie.	^L,	? Ciastka
Pij napoje bezalkoholowe t których pr/.y-        min e^,Ja kJad>- KJ ptxhm obt*. Jeśli nic cbcest
ii -	i	? Nap-Oie	i npt.rLi
Culkicni (iu!Ł[aw i. jilknlioln. nł/cifiic/aj	ziołowe	F"^1*1
luhmies/jj rtviii-napi}JL'bcA	aazowanc	"Surowo
trunkami.	mrz^	\-		"^
s^wtSkww po/iomu cukru v.t \tfw\. Jeżeli musisz coś pfTck^sić, wybieraj prudukiy o niskiej /.awuności cukru.

*

 serca	Dł u> jem choroba

CO TO JEST CHOROBA WIEŃCOWA?	TŁUSZCZE I ICH ZWIĄZEK Z CHOROBĄ WIEŃCOWĄ
erce [a pompa mięśniowa wielkości pięści, usytuowana w środku	Wnw/.i&isM3amijeatran^^
ktaiki piersiowej pomicdzv płucami Jego funkcja jest tłoczenie krwi	*icUl spw^^ ™>* f> najwaźm^zy czynnik ry/yka choroby wtókwj^
s
erce to pompa mięśniowa wielkości pięści, usytuowana w środku klatki piersiowej, pomiędzy płucami. Jego funkcją JLNI tk-znuc krwi
prze* c i\k c i «ib h d * ick i czem u n iezdbęd ne sun-	' '^IW)?5BWv praąnm cu™»»ww nM
stancje, takie pk tlen i składniki odżywcze,	f   ^	5,^                                 ^ inaT1y ra wysoki ptizium cholesterolu, dlatego nic możemy być tócttgp pewni,
doderają do wszystkich części organizmu.           J	/	/im\n) „ie oznaczymy gg we krwi. frdnakże właściwa dieia może obniżyć poziom
Krew dopływa do narządów prze?. n;)c/ynia          j[	cholesterolu i zmniejszyć ryzyko lachumu;inia m\ scuce w
zwane tętnicami, powraca do serca żyłami,
SKĄD SIĘ BIERZE CHOLESTEROL?
/M&Al		,„•„•-.............
*^,-t.^	Chnk^tLnii 11 k>icb\Ć svnkklv/.nwmiv w w^En>hic. riH?/jf ttv pOL-bud/n: Łdiety,
 j j     )y	y
 niżenk" pD/iŁmiu chokstCTotu we krwi TIWM pr/ynił!ić /.Tutczące korzyści
 J  ki
itat
*»	IV	ne. Snońiv ihis/.cz ji-51 cruwiony w jelicie cienkim i wt:hljiHLinv di> łirwi,'
. eto kizdet "CKI««Ł	^   ^w	""-' M rp?pus?ji:/aliji' ^^ w LKI/JC. niHs^i wiec być specjalnie priy^Huwane cki irans-
porlu we krwi. Zostaj;) w tym tclu wrnhJowmło w c/asEt?czki bitJck. Powslałt; w len
ja ulu we krwi. /justau v lvm tclu wmwowiUK w1 cKpcrc/.Kt PLIUCK. ttiwsiyTc w icn siHjsóh tityio f:uEnnki tnms|xirTui[p:c IIUN/CA* nos/;f n;i/wv lipmpRik-in (patrz str. 32).
UKRWIENIE MIĘŚNIA SER-	JAKA ROLĘ ODGRYWAJĄ UPOPROTEINY?
w kiójt-j jest jcdtiytii /e składników rtusz^yjowych. Nuwcl stosunkowo n\aiu/ji ob-
COWEGO	Istnicjii. Jw 11 [wulMlywowe typy lipapnUL-ii]: lipupmldny o wyjifikicj yęsiuści {higk
dertsit}1 UpGpmteitis - HlłLt i lipupnMciny niskk-| j!cst"Nci Uow tlensity UfwprutC'
itfi - LDL} C/yflLWki LDI ^;^ iruiłiinorKłwiini: w ijrvni nriiiini/.tiii^ i tnJfcliłdjją
Om*! WJZVW'C!K1 KTWK acn.11 nit tost	r.                      .      . v^   .                          Łr-             - ^ ^ -     1.
' .1 ?       *j-                        -	i            \                                                        sic w m/nvth nuciNfiicli. IIIK\I/^ if»unti w łcini^icli winu.-t>w vcn 1 tctmakcn mo'
wyioiKicm. J^ic$icn scii.xłwv iesi 7ji-	-                                 ??                                      it,i
przez trzy tętnice wicncnwc. Jeśli	^^-^'          "'W!111^ ^^^^4 »^wac / nrg-  r
Którasz nich ukEniŁ tkaniu «ejto	N«nmn                                      nazywany dobrym cholesterolem^, gdy/ wyunluje skitiki
przycłyn[i ici mcdnt^nosci test tli LI J	*«iłcow*                              ? J    .   .  -              ?   ' ? ™
skr/i-phna ł/akr/cp). Skutkiem mc-	J    , n.w*v^        ^
dr.^nosci icinicy wieńcowej je^rt za-	^K J    f                           I                         y/ JAKI SPOSÓB CHOLESTEROL ZWĘŻA TĘTNICE?
wul serca, czyli obynnaKic fm^meniu	V"            ^^/^                       	*••?-«?	-	**	
mięśniii serca. Im większy jc^Uibs/^ir	k                                           7*0™                                      z*wm          Kiedy poziom LDL WŁ-krwi jcslwy-
ruanwicy mięśnia serca, tym większe	J                             ^                                                          P4-Z«faw iir*.     ^^^            wiki, ztogi choksieirilu gnamsKLsą się

 w
uiiu.li [^iiik-.4.7xkniu spr/yja hur/liwy pCKJpty* kn\i W lyeB iiniojJiCEich- DIHC blas/Jti miażdżycowe w tętni  wjeńcowydi, z
 pfTBplyw krwi i«pOU-odcWiK bóle
 w kJattc piersk>\vtj (inaczej: duszni- ca bolesna), Obctuość /jnian rnimż- ((lnicach sprzyja p<v  pskropl in w 1 ydi  miejscach (patrz
jivt ryzyko zgonL chorego,	M                         A,.                                     k                                                            w ścianie tętnic i iwur^ t-

I

Odżywimy /Jm»c dhi M.TLJ	Thi^tc .iihftwbfl



TŁUSZCZE A CHOROBA WIEŃCOWA	OBNIŻANIE POZIOMU CHOLESTEROLU


T
łuszcze znajdując si^ w pożywieniu można z grubsza podzielić na	Na ogól jemy /u JUŻU tliuiczu. Jednym TA sposobów obniżenia poziomu
tr/y rodzaje: nasycone. jednonicnasycone i wic tonie nasycone. Pro-	rftlu we k™>si rmmejsztnk cdkowiteEo spożyria liuswtu /równoczesnym
ly iKii hłHJ/cnia zwicrzcccgnH uikie jak mięso, jaja, nclnt' mleko, sery.
*LL***.„ ii-iui, T-W         i   t J	• Jctiz chude mteso i usuwaj widixTJiv Hus^c?, Ciemne nupui jest na ogof l);jnl/i^|
śmietana i ma>to. Także czekolada, ciasta . ciastka maja. du/« tłuszczów	™ nl/ nij^^^ Wyj „.^^ d^y^. kuini j3 r^j LhuŁ. s* p.v
nasyconych.	niwrmniu ^ innymi rnkajami cicmntigo niięsa. lakimi jak hunininu czy wołowina.
dukiy spo^wczfi awicr^e dużo tłuszczów n^yconjN* Sq Jciile /*ia-	KSSŁwowjSi ?L dk!v. moLz skuicznic .n^i^yć ptó^ c
z zagmzenteni trmrobii wieńcowy. Należą do nich gtównit produk-
Dl ETA Ś RÓ DZI ? M N O M O RS K A	? *°k "^"J ^^ ™^ łn'*w ciemne. Usuwaj skórę z drobiu, ponieważ jest w niej

 «n. Chronić Lzyflta wieńcmic pr/id nitidiyc,: TT.«» jcanon,'/	"u'11 llll4/L/lw "i«^«»I«*. ""^ <*«"»* F™«" *
c /.naj<lujq się w oleju / OŁlwBt, n^i^dalach i awekado. Stosunkowo	?Ogranicz spożycie jnj i pnfirtworó* mlecznych, lakich jak ser. śniielanu. masło

duży spożycie oliwy	i pcłrtL- mleku. Wybieraj prodiikiy częściowo iKlt]n>,ył:/Ł>ncH np, chude Jub |Wi!tiusu:
i ntiwek w kmjsich	mk^u- iwamjjii i jogurt o inuiitijszonej zawariuści MU&TJCZU. Chociaż uzywjuiic
iródziernnomorskkh	mar^ [ir>n \ ti\\ w KN mas lu jcsi kora>suw dln zdrowia. zaleca się graniczenie obu
\u\\,\\\ une jesl za po-	tych produktów.
u od riHiKhA-j 111/	iiogmnicz spożycie cyjkolady.ciaa \ ciasick. Zawieja one dużo ttossezów na-
\   ,K '"     l' ' u tar?	syranj-L-h. a ponadto mają niaio składników odżywczych, takich jjk wiEaininyt so-
ca. Źródłem t[u*z,™w	le TnmurjlnL^' bklimik SP°^CZ>-
wicltłiiicnujiyciinych	? I !nikaj snwjnid, Najzdrowsze sposoby |łr/\r/ijd/iiniLi posiłków lo
w dtede s^ ryby, a tak-	piec/ctiiu. dus/tnit;. gulou ttnte ^ wtxJ/ie i nj par/t:.
 nic :Wrt o tfjc ro-	?Jeśli używasz tju^tzu do smażenia, powinien to być okj roślinny,
                    y
/-irnow\ i z pc^ck w i-	^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
 OD TŁUSZCZU W POŻYWIENIU OO CKOLESTEROLU WE KRWI

 OWSIANE OBNIŻAJ A, POZIGM CHOLESTERO
Od (960 r. nic^l6rz> bacłatlc uwiuh. rc otręby OAiunc rftaia
 bn^fra poiidmu choteiti-rdu jak wyłaiaJy badania,
     Uk l«t Stwierdzono, ic zpdjme 5 g  rnoac imnicjstyc itcrentc chalęsierolu w«



 LDL

    Oyrttinc można iptłiywać WT«            V         >*'                                        ,/                                      «K«u?hhau^
dodawać je do phtkow imadamowysh,        X.    '	KS»*J[™ **"	łi^^	
ncr. np sinrcczni-	Najzdrowsze *i* nitTaiinuwatic okjc doczone na zimno,
 szafranowy stf	J	^	J

 MT*.M	Cukier a churtłby sćfca	



CUKIER A CHOROBY SERCA	?
K
	SZTUCZNE SŁODZIKI
tedy  spożywamy  cukier, pewna jego ilnst jest w organizmie		?•	?—?	"ł	
przeksztulcima w tiuszcu zwane irigliccrydami, które różnij się	sziutfm-dnd/iki.takKjrt
budowy od cholesterolu. Jednak, podnhnic juk cholesterol, wywierają	"f^ CLkni w wi.cl" fykuiaLh. ^^^^J^^IT^T
,	UL-.'	J	i	^ihs.MrKjcK^niskok&fiwyrznclubbezkiaonM nu: pn\]uws>:i|.j p*\
wpływ  nn   wystąpienie  choroby   wieńcowej,  aticteagąe   ryzyko	^.d(-wwckrwi kdnukmo^one[wwiKlowaćinneliulkiubocziww
                                                                                                                  jać nvw*)jtiwi ^LI/.Ó^ nrtwmwoncłwych, Aspaftnim nnUtOTnia^i wywtiluje umiany bił>
ZNACZENIE TRIGLICERYDOW	cheniicTTłc w mó^n i /wi^^iiie / nimi /ubur/fiiiu ti^ti^ju \ir.tf kl«pni\ ^ Mifin
Wyniki nicklórych badań ^ti^t?ruj4. że pozi«m iri^litcrydńw ma u kobiel więk
sze znaczenie w rokowaniach mi. podiom chok^icrolu. W jednym 7 nich wyk;i-	GOTO>A/ANIE BEZ CUKRU
.że kobiety o w/y^kim pn/.icmiic ingJicerydów we krwi rnaj
co it^onu / powodu /.awjilij seren niż kobiety o niskich
 pożywanie produktów dwkooyci suragsmni ciAm nioże
 ^     ilości pożywić	d    ikj
zachorowania,	Wyki/jno w bikfcmuicli lahoraroryjnycti na zwierzętach, że ftdctwTyna muże s

 « podobnym siopn.u co UUSKZ, wtaśnfci pr.cz swój wpiyw nn wzrast	» ^ cufc|U wc ^ cwJizywi,^ J ogrmicz.de iló^i cukni W di«ic jefl
cryoo^ ^ nTgani/mic,	J|a zdrowja kor?;.slIB ^ jcdnilk ^^^ ^riti nic ^ik*r;| zmian;} w spmnbie
CUKIER W DIECIE	odżywianij. Jeśli musisz tkłdjt: coś utodkic^o do pr/yT7^d/jiK?ct> danin, sprtibuj wy-
....„Fłł+łlł„łłłT— ,„	^		koczystbć krinsiś z propozycji pudjnvchna suwiie 107.

Skoro triglicerydy powstają z ctlkfU, logicmy jest wniosek, że chcąc zmniejszyć ryzyko choroby wieńcowej należy ograniczyć spożycie cukru. Pewne produkty sq oczywisiym /.mdłem cukru w diecie, np.^/ckoladki, ciasla, LiastkEi,
nupojc or/c/wLij^cc, .słodzone pJatki śniadnniowc i cukier (ten W ttikiemky).	Upewni) vę, pkj test skhd kupkm*so p*wiuiau. &r ^ śwlatofnym otecnoitr cukm lub
DLZ&jij one spłłrej części spożywanego cukru. Jednak eukic-r znajduje się	tłwfcika użyngo pnea produwna Iwr^caj uwagę ™ nawy mtocmeji używarłydi do
 w pnwiwor7onych produfcUch. które nce n^nj^ skxtkic^o sn;ikn. dlaiej:o	sł«toenł.i produktów rywnoioowytk kióre m^p byc
 )ett, by sprawdzać składniki wymientone nj eiykietic.	n(Wld
uwiera go dpny produkl Risolka kon^mowii w sosie po-        H   ? BI Bk	Cukrv	Słodiiki
midnrowym i inne konserwy warzywne oraz goto-	J	W	^
WŁ1 diiniy s<\ c/cstił w /nac/nyin suipniu tk*\\n-	W tfj    p	Dnkttr&fż
dimne, Mami^Uij, że mogą być różne mduijc	.^^^^^_l	Fruktoza
cukru. Kilko innych nuzw cukrów używanych
w praetwórstwie spożywv/.yni pndu>cmy
w idbeli na itr, 32,
Sicharoa
Im wieks/a jesl ilość cukni podana n;i ttykicuic. lym więcej
i	d	dkRlk  k


MNIEJ TŁUSZCZU, WIĘCEJ CUKRU
	??,.<M
Wiek- pr<*iuklńw spoży^c/yełł określanych juko niskotimsczowe lub jupchiii*
be«lu^c/^t ma duŻ4 ^wurtosć cukru: Zmnicj^gnic awirtoód lluMciu w po-	Aspaoam. «croko iwwwiw wtoBncp iłodsja, mole Mn»< ««<^óhe pf&-
żywieniu imw obniiyć JL-go wulorv smakowe, więc producenci iywności. chcąc	Wef™1' l*w'DtI1(! u OT6t' ^e tier;ił "3 raa*tfi lcłiorMnie
unikną teyn problcEim dodają il» pnyJuki™ «ie«j^ikru. Typowe przykJ^j^	rtlllił u*toc T ^ cłlorob!l "^ *r«"onr h"k •«»«« poinEbncsD
kith ptvxlukttitt Iłi ciutka i todj 0 malej zawartości Iłus/c/u, DobAin dlii alro^iu	immflkw'w =™ne|Q fcnyl^ad.ni * .™y ^m.^kwai - cyrozynę,
r<ww i^aii fcetn jes( zmiunJ nawyków żywieniowych. a nic zastępowanie niekr>	pnwnianie. r«Tiybiljmru p-omadu v* w alanin™*, co u *^« v*
rzysm^h dla ?xlrow in produkićw ich rzckcimo /drows/ymi odwwicanikumi Na	™ w fcnw6' m^u ' u1thdu nerwo"^ P011"1^ «param sw.cn.
-yklJKi zjinkit daniaraoźea z^ banana, gdy tam ochołe na słodką pr^k4-	nę-Moby chflre "* fc^*k«Wtjr|« muac>«° urtlkM
'. Lepiej W/ wybiiwi- III^HFLKI/UM) jnyun uinii:ut '™*^">

? U.???.???• i.	- /Jruwr dla wica	^ p!>"  ->A-- "-'

WPŁYW SOLI NA SERCE	REDUKCJA ZAWARTOŚCI SOLI W DIECIE


Uważa się, że sój zwiększa lyżyfco wystąpienia chorób serca przez	Si*l jKiwsirtii w pożywieniu poL-hmJzi / dwóch głównych /mdcl. jrsi dodana do
podnoszenie ciśnk-nin tętniczego  krwi. Chociaż przez wiek lal	pumiwy « iruU-k-. XW>,AI\U i hib drcuhniy potrze już przy tfole) aibojcsi
dyaktóowwo w naukowych kręgach o umiarkowanym wpływie soli na	^^^^a^w^^^^^^ 'Zw^i
występowanie nadciśnieniu tętniczego, najnowsze dane sugerują,, i?
odgrywa ona znaczny rolę w powstawaniu tej choroby.	"Chcqc ogntniayć pożycie soli o 30ftT nie dosalaj potraw w trakcie gnania
Nadciśnienie tętnicze występuje u co dziesiiMcj osoby i jest ważnym	'u*un s°lmcTkS ze stó!lJj
czynnikiem ryzyka chorób serca. Wbrew powszechnemu mniemaniu	? Chcqc ^miucjs^t spożycie soli o 6O9Ł, ni* dosakj ponaw podc/^i gotowania,
rzadko powoduje ono jakieś dolegliwości>iec wielu ludzi nic Jest	usuri ^"'"^ 'tf ^tCłtu ' ™l" !«N B««W3# P^^^ spró^^tych solonych
świadomych tego, że mają nadciśnienie, dlatego tuk ważna jeet	w |rakLie P>W««r«i» fiuwk-n^cjdi i^ soi dodany).
U kontrola ciśnienia tętniczego.	? Spróbuj zastąpić sól pr/yprdwami pmpunowjinymi na stronic 10G.
NA1NOWSZE DONIESIENIA
	""**'	"*?? •*-•?*-•?••*	Sprzedawani! w sklepach sól może być c&jtśloaa np. jako sól kuchenna, sól
Jedno z ostatnich budjn klinicznych wykaitalo, ze nadmienię spożywanie ioli	kamienna, só] morska. Zawartaść sodu w kyijcj odmianie M>li jcsl identyczna,
ma znaczny wpływ na ryzyko nadciśnienia ipinic/ego i chorab sena i to wicit-	Ponicwii? wlainie st>d u> pierwiastek, którego aadmiene spŁ>iycie szkodzi
sz>'iii/ doiyLht /J^ sadzono.	zdrowiu, nr/ewugs wulurów zdrowotnych jakiejkolwiek udmiany soli nad inną
w badaniu iyni stwierdzono, te awiiej«eck spożycia wij o 50^ moce	jcst nicistotnu,
A o 16% ryzyko zgonu z powttdu uhortłby Mfta i utduknwać ił puio-
wymagających t^/.enia n^ciśnienia ObniżirtU! spożycia «ili	PRODUKTY ZAWlEftA|ĄCE SÓL DODANĄ
roccnlowy redukcje zgonów 7. powodu chorób scica i aż o 80%	"-^w-^ >                        J-I
/mniejsirj liL/hc chorych na. nitdtEiśnifnic, w yma^aj^cytli Itc/cnia f-imiako!o-	Wir^ckic wynutn^nc ntiej produkty mop n™rat duio soh.
liit/nc*1!)	?          L                            jji.
c          e	przyprawione- w trakCK pnyrujdłartia. dlsni^D najlcpici iCn unikJC- Jesn co moziiwtL
^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^	pncstudiuj łktad produku podany no cryfcietic. by upewnit się, -Ciy nie j<
KIEDY MÓWIMY O WYSOKIM CIŚNIENIU TĘTNICZYM?	? fekoo. Hpiłu. lołow w^wi™, t^r^rr, pMtwcy, l<Mi«n«y





155


i»


H5


140

GSrny
IBS


130


11*


120


IIS


HO


IW


IM


95


90
flodwyiizone

9a
CjJJTMtin rcrmt

80
Pnwidh>wc

75


70

Mierne <rtflKfl.fi ŁftniczE uzyskujemy                   .hurao^t     monH	" ****** H*nt sfcon^iakf, rjrfly w^MW,
 ^^	N|cktón; pj^ f,^^. nwieoRce łporo wtel™ pokarmowego. okr«lcne
 W tętnicach w/hmrpnęmo
 lewej komory  rVJżiu wano*Cr
roikiircEewyłti, od^	~~ ~T4D~	" Gcw^ Zupy I fO«y. w tor*fcKh
okresowi rojkgrtEu mrflfia	? KottkJ rołofowe, szybowe iep.
>	• M^łło 1 dymkiem nic salDnwo, ma^jarynŁ ttry.
IMCi jdtt podwyinona {om wartdić	—Lł?— _
 lub rozkurczo-	Pmrt*)wa	? Chrupfc. solcmc oraniu 1
fłlej jest mierzyć badana JCJL wyp^cif Ca I wystłtk fizyczny lub Krti mogi bo-wwin spowodow^t zarost dlmem tętniczego o ponad 20 nm Hg. Dla prawdłowei oceny łtmu Łdrowii pomiar będzic więc
Wartość wrun. Ci-                                                   ,,w	? D.inu ..mŁani".


Odżywiana cdmwe dla feti





ZAPOBIEGANIE	ZNACZENIE ANTYOKSYDANTÓW DLA SERCA



 K HMÓP P V	S/kodliwe d/ialanie woliwch rodników tia MfM j raroynia krwionośne jesi ni-
 „dowane PTMZ zawarte w pożywieniu aiityoksydany.j
Tlen. pierwtn-siek niezbędny do życia, codziennie uczestniczy w nieźli-	wilaniina A.C i E i selen. Wicie danych wstazajc na ochronny wpływ na st
 dż	tl
 PvWlVJUKCK	dowane PTMZ zawarte w pożywieniu aiityoksydanty.lakie jak bcla-kiirotóo.
 taj         h	ł
.iikcjach chemicznych FjichodzĄcych w organizmie. Jednak-	jjeiy bogatej w te substancje. Do produktów ŁIWterającyi;h dużo
że powsujq wtedy niebezpieczne produkty uboczne. W różnych procesach	(6w należą świeże owoc*, warzywa, produkiy Łbtt/awc lukicjak chleb nutwy.
chemicznych moea powstawać cząsteczkiwolnych rodników, przyspiesza-	bryzowy ryż i raakaroni ?* maki razowej- Spożywanie spiint-j ilości (ych pro-
jiicych wysLipicnie choroby wieńcowej. Koniórki wyścielające od we-	duktów może jmniejszyć ryzyfco choroby w iłowej	^^„^
ii.	-         i         H	Mu/j koriviciami rJrowotriymi wvnikiijiicynii r die y bogatej w anlyoksy-
wn.tr/ icini™ wieńcowe próbuj naprawią iis/k. *taia<.J»Iq»ń  spo-	d^,v"iS't pr.y^iow^ dudu&wo 5 AtodniW ^ko S^dmenŁ co?
wodowane przez wolne iHłdniki ubyikt wysciolki choksicrolem t skr/epli	diiennego pofywienia. Prep^raiy dobrej jakości moinii w wiefu krzach Łupić
ROONIKI I ROLA ANTYOKSYDANTOW	^J.^6^;	ZDROWE TŁUSZCZE
                                                                                             ^^.„.hi ». inteLirh	Niektóre duiictc awara w produktach spożywczych
? r^niki U> oąstwk. będ,™ namolnym. prod^Czm. uboonyr™, u^l^Bnym-                                       ™^ -' "      lPeW  '	^ w ^pobi^ic cf»rot« w^owoj. Pbd-
II. e
 w F«tyw«fllij mflffl wtunlćwAć szkodliwy wpływ

 rodnOu wt kr*.

dukty lbornwę z pcfcw^p tur
n> 14 ^ńwnym irodfcfn

.



nami, co - niestety - zwiększa ryzyko /HUAIU serca,	^ jklepiKh spóżyw-

 /y^Mini.- n\n*v.x JL SOPLU	fi.no^nłje pr^JEgne aacu



GOTOWANIE PRZYJAZNE SERCU
 wtóoarif IhJHra
W
pływ €łdżywi.jLni_ na idruwie senca zależy nic tylko od sktadmków	? Zamust mirta ttutiego używaj
pokurniowych zawartych w diecie, ale także od sposobu, w jaki	^lko mhika cdriutICMfłe«o-
pr/yrz^dzu >u; posiłki, Wybór metody gotowania i przepisy, którymi s.ic	• zastępuj wninar^ r*wii H™E<
posługujemy, mnją szcze-gólnie duży wpływ na zawartość tłuszczu w die-	° obmjonq zaw-nołci TIUSKUJ lub n>	? Uiuwj, i drobiu ikor* pned
cie. Trzeba poświęcić trochę czasu, aby zmodyfikować sposób pr/yr/^-	ikotlu««owym locyrtem.	Włniem-
dzania posiłków z^odTiie / jMrtrzcbEimi zdrowotnymi serca, ale irochę wy-	? MIMMI miionHi poi na pói z rwko-	? itorrystai z uktch sposobom pny-
obra^ni i staranny dobór składników pozwoli ci przyrządzać rozniuitL-	ttutiao^ynn jogurtem T>M4 mto»»*tf	ruduma mięsj «y ryt jak
zdfowc potrawy.	można urywAt jako mu do ubtak i su-	w piekarniku lufa na    *


UWAGA!	^odzEPiicn* KOJOWĄ do kanaf^łt muit        , sthfadiaj dwior* micio i Tupy. ioby
Zaiman rinajoncŁu n>olffl z po*	i dununie-
? Nic uryw3| w kuchni J>e»ncj{o mleka	? Nit podawai na noi pjsziciow	_	. .     ,
I iniietzny	, ci„r? ^ »„„„„ duio	" Z^ Prfnortmi^h «rDW wyfartraj	.	^
 K,   ^^^      * j	tlusiou	^IUflla ° QhniID"*1 "w"rwKI *H™	dP któ^ oc«m nic pr^iera. aby
                                                                                                          ? Skrapaj arzyny <Mttt\ *iniwm zamiast        docławac da prrjrn^c
gotowanych ^ modzie tub ra pane,	? Nn kupuj dimego mif u i tłuilyth	^^„„P, ^ r*v .rui»D
^	oołtv*ac |C ołeicm ny Mópi^nym ma-	rflfPint*] »E|U uy innego
                                                                                                       ? Skrapaj arzyny <Mttt\ *iniwm zamiast        docławac da prrjrn^cłiarijrCh ttar jak
towanych ^ modzie tub ra pane	? Nn kupuj dimego mif u i tłuilyth	^	t
                                                                                                                            
 Nie korrystaj i prwpiww, k»rt	P       ™" B*1™ "*S1° 'csl
 stD5Dwanii duij«łł ilotci sen.	nj^h, n macim* wcłkSTC produktów	Gowwanl* ni



ICw jako wv?* ^pW^na^        ? Mi doda™, dużych fcld *ł«CH,	^"' P^ltwH P07"^ flclKr*" ^^
 gy     p	p
lub cukier.	twierymi owocami
ł iNłt używaj sosów i mafonuów

w Ttriłohim duH	'—" "" "?"'-? -r« P^e^airtic t^ara	? 2mniejw iloic cfusiciu (także
-*??""?	iJ	dq gotowania

Smiłpft. ryta awfera duła thrtttju. Panterki * bufltj isTriymuje wchłonnt>
             r czasie imaniu bardzo duto tiuwriu Ni domir
 Górował*! rytu ni* ituua
 i/kodlrwyrh dU ideOwi.V
kxiw; apio ]pvwierafl «id ..ukrytą" sql	inJat elc|u!. da gotowanych potraw.	? Z»qp cosLka i d«e*7 2 kremom


 ^zdrowe ill.i HCKU	Wntv*v
 i	I
WPŁYW ALKOHOLU NA SERCE	GDZ.E JEST GRAN.CA
 pWClłtfalm.
S
RF^PIECZEŃSTWA'
iyszy się apinic. że umiEiritowant: spożycie alkoholu jest korzystne	DC	vr!	
dla zdrowia. Cnraz więcej obserwacji potwierdza ten pogląd. Liczne	Umiiirtoiwane spożycie alkohnlu wiiiż*; się ze zoimiej-
hiLd;uii:i wykazały, że abstynenci, zarówno kobiety, jak i mężczyźni, su	$w*iym ryzykiem udaru mózgu. Osoby w podeszłym
bardziej zagrożeni choroba wieńcowy niż osoby pijące umiarkowane ilo-	™ku W**. "«*«*« "V*' Jkl)holL1 ^>*wujq !<??
'?u     ii       fc1-	.-	-	ii4ł.-,    .,	^.	ern iPrawndsC lllit/jUJ 1 Umili łW/N/^Hl^L^ltOSŁ"! 111/Lll>S-
sci alkoholu. NK poirafimy jesz« dokładnie wyjaśnić tego fakUi, ^z-	Sencinwh) n^/^:.,:|Ł ^liknhnlu. rhnciaż na ogól
koi wiek wiadomo, że alkohol zwiększa paziom korzystnych dla zdrowia	uznaje się korzystne dekty umiaricowanegd pkia alko-
liptłpmtcin  wysokiej  gęstości (HDL - palJ7 str. 29) O ototo   15*2	Mu.budach nic nki^ Rudnic,^ ilość wypijanegd
i zmniejsza skłonność do powstawanizi zakrzepów w naczyniach. Zbył	alkoholu jest bczpii-c/iudL/JFO-WUI. Jedno z osLiinL-h
duże ilości alkoholu nic mujij takiego działania i mogą nasilać tworaenie	bLubri ^"^'^ *yawc^to brapieona granicę na
ni* tLr n„n\ in	U' IL\IIH tniok i\ atxln k>wo. W U iclkki Brytam i < ikretlo-
no lygcidniow)  gora>   liraii bc/.picc/iiL-^o pitia liii
2S jttJnustL-k dlu mężczyzn i 21 jodncwiek dk kobiet.
KIEDY ALKOHOL PftZYNOSI KORZYŚCIf	tóolwick wielu lekarzy uważa, że to/byiduio.
L1 miarkowane spożycie alkoholu pr/ynnsi zmniejszenie częsiości /gonów spo-	JAK OKREŚLIĆ SWOI
 y     pyy	yy     yj     azującą za
k/nnść ryzyka zgunu od spożycia alkoholu, ma ono kśztuh liteiy J, Po Mmnie lewej znajduJEt ric absiynenci. fctócty raąją nieco zwięks/imc ryzykoosoby pd
 yy      g	py	y J, Po Mmnie
lewej znajduJEt ric absiynenci. fctócty raąją nieco zwięks/imc ryzyko.osoby pd
pm j m      kj     fcź	lkhl	i	W
 Jakk"ttnioski można *pnu4 / przodsławtonyt-h da-
 h
c kfzy wej. nad ożywaj** ^il kohol u. są ?. nacznie zag rotooc Wy ?	n>'Ł"h ? Nitf "^fia kwestii, rc picie umuufcuwanych	a akre problemy
kres tón mu */fin>kM podstJ^C i. j^ik widać. ..upłynie dużo utkoholii", /anira ry-	'?' '^' alkoholu przyczynia *ic dc> ochrony serca	nomlonc i -
zyko osób pijących zrówna się z ryzykiem jbsiynL-ntów.	P"LŁJ chwohii wieńcową.co wnniejswi w rticultack	u
wmcTiilnwt:. Jednakże optynuilny |xwiom spożyciu
wodowanych różnymi przyczynami, kidi wykwślimy kraywij ohfazujłca Ka-	BEZPIECZNY LIMIT?
P. pni^i!"[XHl»hrkb iniłv dla -
m^^^^m	„   „	i       ? ?	?	" ?	ii'	ra, czy molesz
1CIA ALKOHOLU	O?t>liu nulu pij z umiuttin w czasie posiłków, rot-	y	a
swój liniii ininkow IKI cały lydzicń i staraj


OMIAR SPOŻYCIA ALKOHOLU
 jpoiywarwgo alkoholu jett rwyWe okręcana w Jedrmstkach w cia?J lyigodnii. Jedna jednostka akk&bolu odpowiada jędnirTiu k>tliitkowi  wódkt i2S g) lub szklance {250 ml)




20	30	40
JHfen hHtrnoh wmi	Jtden ki*Kn*Jk [15 g) wotfci	|«lni mab nklwika
Jedno»tl<l alkoholu na
 nie upijać.

Odżywianie nłrowe dla
POSIŁKI ZDROWE DLA SERCA	OBIAD<LUNCH>ZDROWYDIASERCA


D
icta sprzyjająca zdrowiu serca może być smaczna. Należy zwick-	pdu(tniawy posiłek w środku dnia pra^jutithc/yłłbiiid.ptjwmicrtbyć oblliyni
szyć spożycie świeżych owoców i w:ir/\\v. IKIMOII roślin śtr^/ko-	i spokojnym posiłkiem. Ważne jesi, by zapewnia! odnowę nipasów energii i wtla-
wych i produktów zbożowych pehioziarnistYdi. naiombsl ograniczyć	mi.i-Nal^ **^P^7tlu^^
litiszczc, cukier i SÓL Przyrządzając positek. kieruj się prostą zasad* wy-	. nictil^ch_ py, djllill d^ ,;, ,„. i^rego pr/ykiady przedstawione są poniżej, wy-
bienij produkty, które ci smyku ją. tpośiYt] ^fh. ktun: >y odrowe; dla ser	^r/ sobie /den ic prupLiiłowanych tu deserów.
ca, i dbaj o ich riJżnonwlnoSć-	-         .	L«4,s, ^rtnj«^ m,i-
? /LII1.! /L; ^ML/\kh u.tr/\w i siidi-nki z żytniej niijki
ŚNIADANIE ZDROWE DLA SERCA	? K.umpka z sutalk4i: kurc/aka be/.ski>n i taaiwym chlebem żytnim lub pszennym,
	""»	»	"	*»»•'	*..».
ŚiiULmii.- ihiwimindutianriyć funkii energct>trznc&or wiiamin i sklndntk^w od	«Stfaka /. kurczaka bez ikóry lub tuńc/yka sknipionefio oliwi| Koliwek 7picrwszt-
żywczych. umożliw iaji|c rozpoczęcie dnia /poc/ucium petni sit żywotnych. P^^nit-	P> tłoczenia i MhkiLiił cytryiw^^yin.
wa? w-ielii kid/J iyjc w pośpicchii. M^żne jesi, jiby pr/ygotnwanie posiłku nie zaj-	aZiomniaki w nuindurk^li / iwaroikiem, tuńczykiem i kukurydz lub niskotluw-
mowak> zbyt wiele czasu, Dla osób dbujitcych o serce ickalne śniadanie 10 nisko-	ciuuą świeży śtnletanLj mu/, surówka.
lhi?zczowv posiłek okładau|cy się ac świeiych łłwocńw i rvlno/iartiisr\th prudufc-	.
hiw /b<w(łw>vh.	? Sardynki ru pieczywie zytnini razowym lub [ttMnnym piec/ywic Itwiowyni i po-
                                                                                                   mkłory / ruaitu. nZawierające mak) cukru lub bt/cukmwc ptatki śnif
ULI parzCr
?	Chleb żyuii razowy lub pszenny albo frzanki z ni^kocukm^ym dżemem.	L     ,'^^ ^cun^i | ub kurczak czy turi-
?Safutkn ze iwitiych owoców z niskoittuzcMiwym noiuralnym jogurtem.	*\-^"         j4|	czyk / wamywiimj /. rusiflu, podnin
_ ir t, -i	,	,	.	u	nlf	w thtebku pita.
?	Koktajle OWOOOWe, np. i tru&kuuck, rusktitlu.szc/cłwc^ł jogurtu, lodu i drobiny	fr^f**r         Jk tf4 -
miodu,	d	?Maknrlt' lub Śled^ic z niszlu p:i
u* hih 1
 su«nnych owoców z cz^silumj świecy poniarjnc/y. niskoib^zo	\	^    Wrf^    /  mi na parze warzywami
wym jniiiirtirm lub świeżym twuro/Jfłvm.	s	^^jB
\^        ^i	/     ? Salfltku ? soczewicy lub fasoli z pic-
Ca bulec/k;j / otrvbuini owsianym] i kuw utkami śu kiyth owoców,	^k^^	^^^^         cz>Tvera razowym i ?ic]onq saJalq.
? Bt!/t:ukniwe mue^li / niskoiludżezowym jfłgtirtcm riiiCunilnym.

?	O^Niank;! naodiliM^c/unyni mleku no<iy[Xł-
BŁ-««H.ii\»iiiliih^il'/vmi(™.wLmi	>v^	PROPOZYCJE DESERÓW
danymi       ^i«ymi tm-ocami.	»p.
• Gr/iinki / piec/ywa nizn-	? Pnetant owoce IWIUC lufc konierwnwc
wegO 7-tWiOL^kkTll,	i	wym [ogurŁCm mwtiralriJflTi lub twarozkwm.
świeże owoce,
?	Naleśniki i nic-
niu-
pfaikami ow3«anjfnii tub itiucrii. - Ś^iew owoc. polanę mikcduacic^ wym jogurcem natununym < po&ypa-nc bnmwym cukrem, naitępmc S, aby powitnd karmnl.
mtunlnym.
r.rf.

COŚ ZDROWEGO DLA SERCA NA KOLACJĘ
IM##lltlllVtllłlllłllllllilllll|llfl*tMł44f #441ł < ? ? ? ? ? ?*?????.?????•??* ? *«.«????**•??
Wieczorem jesl więcej Cżd&u nu pr/ygolow an ic posi Iku n iż w ciflgu dnia.	g-± p^ ry -wj i   iri   i  TŁT T TJI
 y       p	gąy	j       j
szej itości witamin. a lakic / przyrządzonych w prosty sposób ryb, przy prawic*-	T7~ J~\ "O *y \F CJ 'T1 TWT T7
Sięgnijmy zatem po świeże składniki Twoje serce odniesie korzyści z dużej	\JMJ?J \  W 1 /Y IN Łlld
tści warzyw w posiłku, getmnuąycb krńiko. dla zachowali ta jak najwięk
 i   ii

 pydy       py p        ypy p
nych Ekrtimi zami&ii SOIJJ. lnn:i wersja 7iimwcj kolacji to dania'których pod-
staw^ są inukarnny 7 ni^ki razowej lub nasiona roślin stryczkowych UTUJ. saUin
Deser wybierz spośród propozycji przedst JU ionytrh wczełnicj	PR 7 F W f^ Dl



? Łosoś - ^ rusztu lub z wody - z goiowanymi na parze warzywami i gotowa
nymi młodymi ziemniakami w mundurkach.
? Zapiekanka z ryby i ziemniaków z Rolowanymi na parze warzy wami.
? Makaron z sosem pomidorowym i suliiuj, skropionq oliwą z oliwek z pierw
szego Moczeniu i posypaną ziarenkami sezamu.
„   . ,	Rola przewodu pokarmowego to traw te me po*
?	Zapiekanki! i. kurczaka i hru/oweso ryżu oraz golowanc tiu parze /idonc wa-	.	,        . _      .	.	,.	.
rzywa.	ka mi n i wch!an ta n t c s n hstancji odżywczych,
? Kchnb 7. krewetek pieczony na ruszcie z surówka.	Q takie Wydalanie substancji tTSZtko Wyclt. 'Aabu-
? Kurczak i mrowe warzywa z sosem pr/yrz^dzonyni /.jogurtu lub *kropione	TZfinia jelito W€ sq CZCSte łi prawie 80% OSÓh cier-
odrobina ^ti jknichidowego.	macych tia dolegliwości bę-
|^y|	^	|
m Makaron / niLfki razowej / M^„I / niskotłu^/owej śwtój śmietanki	'^^Ht	przeWffdlł pokarmowego,
i owoców morza lub g^bów.                                    ^^	A              p.	Korekcja diety to łatwy
? Puzony dtirs/. lub inna biaia ryba                    ^^           _	1                      Ł	I skttteCZtlY Środek łtł.ttl.

z rusztu i goiowanymi na parze       /	vŚk!lfe	StoUa i draŻłlWOŚĆ jelita
? ?   I    ? ?   MIMA JH.K ? _^B_ L^B.M_ ?	^^
warzywami
/jt^«. Poprawa stanu przewodu
nc na par^ warzywa,	^	pokartHOWegO, UZyskaiUl prZd
zmianę sposobu odżywiania, pro wadzi do lepszego przyswajania składników odżywczych, co poprawia ogólny stan zdrowia.
?	Grilłowane waraywa lekko ptłsmaruwant; t>Łiw^ / oliwek z pierwszego ttocze-

* M/ywtank? horayainfr dl* pracwulu pokannnw^g	Pro«a>

 A USTNA
PROCESY
P
r/.ewód pokarmowy jest rurka kilkumetrowej długości, której począ-	Trawienie rozpoczyna się w jamie ustnej, a feecie fecsaJw pokarmowych pobu-
[ck Stanowy usta, a zakończenie - odbyL Wyróżnia się osiem głów-	I ;1 wydzielanie soków trawiennych i ich spływanie do jelita. Pz^ki żuciu
nych c^ści przewtulu fKikurrnoweuo: jamę ustna. przdvk, żołądek, jęli-	KarT "*****si<? * *^/*^7Wił amyj^1 ? .^Wfctfjy.aojPf
,	.	Z       ,   r.. .         *	7    .,   . ,	orfuJukim^/iiwicrojawYch skrtłbię, takich j^kuhlcb, ^lemiŁiDki, ry~s. i
 j	ą pęy	y      qc	KSn>bntóńic ^ pokarmowych zwiększa wydajność prochów inwka
z tych c/ęsci biem udziul w trawieniu pokarmu, który zjadamy, dzięki	nych. umożliwia bowiem enzymom dwteczuł peneirację neści pokarmowej.
LV emu skfadnikj pokarmowe mogił ^osUić wchłonięte i wykorzystane
 organizm.	'
ymbc, trzustką, p^herzyk Żółciowy , watrtibc, Kuzda	Rozdn^nienie kęsó^ pokarmowych /większy wydajność procesów
ŻOŁĄDEK
..?,..-??	?..• *** •
Połknięty pokarm przechodzi prrw. rurkc zwanij przełykiem i dociera do żdqd-ka. ^ołitdck wydziela kwus. hory inicjuje trawknk produkiów białkowych, takich jak mięso, ryby i nubiLil. WyśckrlfcA /oLjdkj \tv. chroni^ma pr/ed dzinla-niciti kwasu przez grubą
........
 JELITO CIENKIE I TRZUSTKA

Po opassaoBtdu żoląrfka pokarm pczedtodzi do jelitu cienkiego, pl/.ic działanie widu enzymów kontynuuje procesy trawienia. Niektóre z nich są produkowane prv.ci kiaui; samego jclilLI, \M)ó gdy inrtc wydziela trzustkii. D<» jelit,] Lienkic^o spływa także / która jc/esinJC7ry w [ruwicniu iliih/e/ó\* (patrz niwj: \\fqtruhti i pęcherzyk Żółciowy). Składniki pokarmnwt są wchłaniane ita cienkiego.
JELITO GRUBE
y	p	w	j
pozostała ITLLM: jeliuma preechndii do jcliiu grubego. Jesi ona płynna, lec/, $
B»	lit coraz bardziej stata J/i^ki Hłwnrpcji wody, odbywanej się przez Ścianę
J   ^	pi**	jelitu suubego, PoicofituJu ircść lo kaLkióry zoiUijc wydalony ?. organizmu przez
odbytnice i odbył-
WĄTROBA I PĘCHER2YK ŻÓŁCIOWY
Kiedy sktadniki p<ikartiK>we ulegną wchłonięciu w jelicie cienkim do krwi.
Cząsteczki pokarmowe wcMoiactfl przez ściany jc]it do«ląją się d» krwi i 54 iTuitoponowanc do wyroby. Tu niektóre ?. nich pndlcgaJ4 dalszemu ni/kladttwi. pi^k/as jzily inrs^ ^ ^^?LLk^/.[;ilL•Ll^e w siiiisiin^jc hcd^cc magazynem ^wliwa" iila oryaiii/nm Pęcherzyk żółciowy jest małym iworcm. pt^ttibnym do woreczka, umiejscowionym ptid wi)trobq. Je^o /jdanicm jest ^rornadzcniL' pniduko- przez wijmłb^1 żółci ora? jej wydiiclanic do jelita cienkiego.

 napo|U w auk
Odżywianie karzyamg dk pricwodu pokartnowtfto	/Je
ZŁE TRAWIENIE	CO TO JEST NIESTRAWNOŚĆ7
	*	—•«•««	?	?	
Gdy pnicesy trawienia przebiegają szybko i sprawnie, wtedy ort;ii-	Pojęcie lo jesi często urwane na określeń* dolegliwości brzusznych, które po-
nimi mmwiija upiyrm.lną ilość składników pokarmowych. Jeśli	j»»i»ją ** P° J*^ F»»? Zwykle wyM^e wi«]y bOw ™fonm*». In-
trawienie zachodzi zbył wolno, tucsirawiotiy pokarm fermentuje w jęli-	3Jsiszych pizyray* mestrawności nikS* ntóyl błony śluzowej 7.olqdka {stan
lach4 powoduje dolegliwości brzuszne^ a takie niedosLiteczne wchłania-	jiipalny ^?cwnętrincj w>ściółki żoliłdksj. wrzód nasienny ?jołqdku lub dwunost
nie substancji tłdżywczych.	nicv, t^łi^ej początkowym odcinkiem jelita cienkicyo {\nAT7. %tr. 5Ił. Czynnika
mi spreyjąjłicymi niesliawnowi si(i nadmiar lub niedobór kwasu solnego w 20-
PRZYCZYNY ZŁEGO TRAWIENIA	|4tlku. niedokkidnc żucie pokarmu i spożywanie vhvt dużych pos"
	-?-
? Nitdokludru- źude. najczęściej spowodnwurte zbył szybkim jed/enierr
pupilku, ^ucic cłdgiywa huidzo wnżnu nj]t w procesie trawieniu. Niedbałe	o co DBAC A CZEGO UNIKAĆ, ABY ZAPOBIŁC NIESTRAWNOSCI
in/drohnicnie [Hikjnnu pogars?,! irauicnie i ohniżu sprawność innych e"
tego procesu.	STARAJ SIĘ                                     UNIKAJ
Zbjt Ohnte pOSflki. Ukkd pokamiowy mOK pr«|WOr/>C t>kr,'śloni, ilość	DoHadftta ŻUĆ p^rm. Ka.dy k«.        - J*dz*nia <» P6inEj por**. Un«
 j	p	py	p^	^ [	DoW.dftta ŻUĆ pptorm. Ka^ kł*	- J*dzenia « p6inEj po«*. UnHa|
pokarmu w danym czasie. Im więcej jraz, lym mniejs?* są szansę na dokładne	zuc 2Q JQ r	„ww™™ poirfkśw ^ joctei™* IO.O0
strawienie spo/ytegn pokmiiiu.
? IMrfe dużych ilości płynu « cn* poNtlkÓH. Płyny przyjmowane 7 pokarmem	p Spoiywai kilk* małych poitfków.	? Pid* płynów w curie
j    yl	łK- pc>kEihnowym soki trawienne ikm	°"rM pa^h m^ prad^ ukfad	LcPfej ,«t ^spok^c pr3ICn.«
y, tniyray ir/.usikcm-e. jelrkiwe. żółć). RozcSeikZCiibe łych soków	poŁarnflwy. nbt^ ral«y umkac	n„vdiy
pogania pmif mto™ i iakłwu |e|o przebieg.
? IVł>nii pitra posiłku. P^KJ kamice dniu procesy trjwienic iiL^iijj spowolnianiu.
dlutcyo póŹW kolacje H tr^stj pr/yc/.yn^ dolegliwości pfitwinln pokunnowego.	Spoina «yd7ic^rłiu sokó* ir.iw.*nnych,       ? Nadużywania teków
 Apetyciny wygląd
                                      su lub en/yinim initł ifiinycb. Ni
osoby nic pnxlukuji| wystam:wyąocj ilości LWEUJ żolądkowcgu lub citiynniw	? J*dienia p»dci^^ pracy
d	ipcżywiić w ipD
. TUP likfijc.itłc ga oglądaniem
OBJAWY ZABURZEŃ TRAWIENIA	^^^K	""^ 'ub ciyun|em
? Pośpiechu.
ftr;ik trneriiit. NieJowuieczne slniwienie pokamut uniemożliwia wchłoniecie	T^W^WS	dL4lCl c?Jiu ™ PbI|lek' 7-eb>' iosc
do krwi wszystkich potrzebnych ortiunizmowt ^ibstaneji. Wiele z nich znteca	"^	powoli. 1 pr^^ninoK^, a potem
w jcliiiLch. /iirnia>i AIMIK koniurki orgjUiłzmu.	laksawać *ic jcizcic pnti parę minut.
?	Niedobór wjijitniu i mintnitim. Niezbędne dLi ż>ciu wiiummy i sole mi-
nerulne dostaj sic Jo orj^jniziru / pnktimiem. dlule^o /^burzenia truw, it
s^ przyczyn^ m/nlitiC) ch niedoborów. Te niedobory mogij p*ł jdki
doprośudzić do niżnych nasicpscw , tid uczuciu zmęczeniu po choroby sercu
i nowołwoiy.
? Dulegl i Viości brzuszne. Jeżeli irjwienie jesl niepełne. nieslramioTiy luh LVV'
<;ciovto Stawiony pokarm jk^a tennentacji w jclilnch. Jest Eo przyc/ynu nud-
produkcji guzów i zwiL}/.inc^o 7 tym odbijania, w/dcciii i dyskomfortu w jamie
hr/u s/rk11
? /:ihiir/tni:i odchmuniu stolcu. Nie pni widłowe Lmwicnic CZCStO prowod/j
do iiipjrtia sloicuh biegunek, a c/u^em na zflbmzeft
I

 -A i	/j -,iru.Ł ill.i |M ^-v» m.;^ pukurnmwcjiLi	Z^aga i choroba
ZGAG A I CHOROBA WRZODOWA	co TO JEST WRZÓD TRAWIENNY


D
olegliwości po posiłku, zwane nieslrawno&ią. mogą mieć różne	Wyścitiłkj pr/cw<Khipok jrnw*ego jest ostań inna przed żrącym działaniem so-
przyczyny. Zguga to piekący ból odczuwany w nadbrzuszu Mt>ie	ków trawfepnycii przt/. ochronnę warstwę flisu. Czasami t;> ochronJ Ew/oda.
być on spowodowany nieprawidłowym odżywianiem się lub osłabieniem	Jl u?ick?^f?k waralw-v *lu7U iŁ°[uJ^J IHJ k^LlslJ Sl>lrieP° P°w<**tfg S??Sf
„,in^H. ,uł/ i	v	ITI   i-	?   lir    - M -	nut l/crki lub nwrzudzema. WL?ks/jos? wr/ndow występuje to?, ponj/.cj
mięsn a oddalającego jamę brzuszna od klatki piersiowej  Wmid 20-	J ^ ^ zwaftej dwunj!itri^ W nkktóiydl pSypk^h pr.yc/yną ŁW
ldk  lubdwunasinity liik samo nwzc objawiać się. W zaburzeni^h łych	^ wrzodowej )esi zakaienic twktcri4 i> nazwk Heticobacterpytori. Objawy
 "	nut l/crki lub nwrzudzema WL?ks/jos? wr/ndow występuje to? ponj/c
óc może zmiana nawyków żywieniowych.	wrzodu trawiennego mogą przypominać
ZGAGA
 LECZENIE WRZODU DIETĄ
 jesi odczuwana jako piecp^nit i dyskomfmi w nadbrauzu i w klatce	MoJvfikić"ia"dim i lej ^ndidede: Kwnyini'
pierś owej - M nKMiUeni. Położenie sit nasiEa zcace Zfiapa gnundounu iest	71 ?       J^      y  J J u™PŁl™lL!IK ™'™f
Mtinij MC sfni^yWiK' pnullkiy bogate w^	oiUtnio
roAtiime, takie jak płatki owsiane, brązowy	że mld
ryż, OWOCC i warzywa..	wn-rostowi bakterii
Hetłcobicter pyton,
za czynnik
 j <Jo    ^k	JJ^
PRZEPUKLINA ROZWORU PRZEŁYKOWEGO PRZEPONY

 WSTÓD TRAWIENNY A STRESY
przepon;! Pr/cpukiina rozwoni pr/ełykowego przepony potęga w tym. że
 ilk    ]	bid	ó	i d  klki ini
Kiedy przdykumy kęs. datuje się «n do żołądka przez pr/dyk, który przed polat/enicin się z żołądkiem przechodzi przez warsłu^ mięśniowa, zwanij
część żoł^dkŁi u]oga wypchnięciu prac/, niwor w [>r/vpóoie d» klatki piersiowej,	^^^^          y^oóo^
co jest przyczyny cofania się kwasu do nrzetyku. Sinn [cn /oslał nazwans                                     Wyitapicmc choroby wh^u>dow«	jtf^HH^
KMukscm /.olądkfłwn-pRCTykowym, u jego lypowc objawy lo zgaga I bóle aa                                nwit b^ lfeuŁkitir* itrttu^ctgo	. mt
ćo\f\ą trz^sciij iDOStka.                                                                                                                                trybu iytia. Hoac-adarryć s»c	~'
                                                                                                                                wtedy, gdj' jestes poddany wplyw<S'
ZWALCZ A NIE REFLUKSU ŻOŁĄDKOWO-PRZEŁYK OWEGO	w, pnediuz^cego się strt^u 5Pró-
  Unikaj /j;id«iKi dużych pttreji. ponieważ im więcej pokarmu czy płynu yjiujdzie
ic w żdatlku, lym wi&SIt j«l ryzykfl cofania się kwaśnej treści żcłh^Jknwcj do	m]J
pr/clyku.
                                                                                                         bu| wyeliminować moilrwłt
:JLI diety możę być bardw skulic/nu w LigndA nm i»łijawów rctlukiii	w,Ccch irodeł stresów Nic
?Jedz kolację co najmniej .1 godziny pned pnloż^nieni się do łóżka, tbiekt «cmu /? >Li; Vk w znacnwj micr7^ (iprtini si( do dwun^rnicy, jeszcze zanim udasz się
na spoc)!>TKk.
? Śpij na kilku podus/kach. Zlngod/i it> nocny dyskowforl w pr/>judku żofcfdkowt}- preely kuwegn.
  ?.uj pokarm banJ/n di>kktdnic j unikaj picia dużych \\ak\ pJynu w czasie oifkó
 Odpowiednie Leczenie afannów j/aĄ i wyk te \ww\m ripumaw iv ięwalcaodu k^iśi {piiir/ str. 52-53).

 prawmln pctamunugp	Mwenie pi™tal.><™ » («™lk.TŁ-h
ŁĄCZENIE PRODUKTÓW	PODZIAŁ PRODUKTÓW
Białkowe	Neutralne	Skrobiowe
W POSIŁKACH


Ż
ywność zawiera wicie składników chemicznych, np. białka, skrobię, witam iny+sole mi ncml nc. blonnjk j wodę Główne Źródła hiiil ka w die-dc to mięso, ryby. nabiał t jaja. Najczęściej spożywam.1 pntdukty skrobjo-we lochleb* ryż,makaron.kasze i ziemniaki. Białka ró/nia^się buclowuchc-





)	ą	p	py    p
zymy. Trawienie białek rozpoczyna się w środowisku kwaśnym, skmtii -
 od skrobi, są trawione w przewoU/w pokarmowym prac/ inne en-
 Produkty
 Kibf.*r	cum i placki
 nvby
 CukkM
w zasadowym. Bywa. że przewód pokarmowy nie jest w Manie sini wić pokarmu zawierającego i białka, i skmhię, Powsiałc sli|tl dolcgliwości nwn.. nJpowialnio łqczqc produkty spożywcze.
I
 ^
KONCEPCJA	JAK ŁĄCZYĆ PRODUKTY SPOŻYWCZE
ŁĄCZENIA
PRODUKTÓW	Cilówrj zasadą kombinacji różnych >ktm!niliów jtrsi
 DO™
unikunic iąiscma hia(ka i skrabi w lym samym posil-
Groch
•dpowied-	kJ . Tak więc k aid_v pn? ilck pow in ien JMwierac pro-
                                                         Binany
Skorupiaki	Mjnpj
i^cicnis prcduk-	Jjkty białkowe i ..neiunliw" lub pnxluk(y skrotiowe
* C«NJ KWI«V	i *kkniniki iwutMlrif. lVxi |x>ieciein skiiitEnikou n^u
 i oB^nego	twlnyth kryle się tu wi^ks/.ość *-aizyw (ziemniaki ^
 nifte
 idrowta ipop^u-         |u wyj;|ikicin> «ai czyste Uu&zrac. Uważa sic+ ifi od-
 tny-	ci?_ic-lantc białka od skrobi w k;iżd> m fMsilku
 fklli)	i
Siliu	M-jd
Homary	Cebuli
  XX w niTf-	(fokla<lnic)SZ?mU tra^itniu p^ik[iJIlUl.
 ickara,
dr wiliom Howard	PROPOZYCJE DAŃ
Hf. Ułyskawiiy po-		•?>*.«•*	,	
 idro-	W mtui\ njhjcniniu dośvki.idL/cnia bcdzic^7 Iwo-
 pp	j	j   p
niu zasad ł^ctenia pro-	Nil pucjtuick mu^4 się pr/ydiu: Tukic propozycje:
 dzięki prucitnep-         r/vć inni/ wi^tj ^Lisnuii ki»MłbinnŁji
Jajj	Drzcełiy i ziuna
MWto
duktów spożywczych,
Linucrf pnfciykfr chi-	_*.?        ii_i_	11.        ?         'łi

 s*oich	? M:tkiimri y sosom poniidtinm-ym bez

Soja	Oltwi 1 pterYtit^o doczonla
Inne o(Ąc roilmna

? Warzywa w sosie curry i ryz.

wara powuechnle n-	? Pieczone ciemniaki, rutjlmiillc i SuiLiU
™ediłitn Uczeniu skiad-         •Snt;ilk:i	* *C>*	ŚWIEŻE OWOCE
                                   ? Gulasz mięsny z wa-
ma. ounych na cd^io-	*

 l& wyraz uzna-	* SWOkadO.	i         ^^^^łi^^"   W	O*/<rt*. pó*i hahftńaiyn ? mango. *łr«| pro4ukww ticion^ch wcłłług określonych
nia <*a roh dr Haya	V	^B^"	V	J^J ^^ abc]aj „ o^^bm baT««cru. Nie są ultoare dc
w nrawOju t?| jfHczp	^^/f	Wałkowych, ikroblowych v\\ neutralnych. Nie powinno lic jeK
d«eie«yki.	^	i—	pmHkó*. teci r

 iJLt
ZWALCZANIE ZAPARĆ	STOSUJ NATURALNE WYPEŁNIACZE


R
egularne wypróżnienia sq hani/o ważne JFii zdrowiu, u zaparcia mogą	Skuteczna, i wygodny meiody Ewtękąjema SJ
zwiększyć Hgrooemc niektórymi chorobami jelitu. Gdy HHHicia urray-	wtókn? P^arnw^" J«* dodawanie do posiftów
 nego, popijając je w<x4. lub
 ków śniadaninwych.
\\\ się przez dłuższy C/JS, w ścianie jdiiu grubego, szczególnie w dolnej ukrężnicy* i war/4 się uwypuklenia, zwane uchyl karni. W związku Ź zaleganiem w nich kału ścianu jc-liui może ulec zakażeniu i w uchylku nw-wiją siy sdin zapalny, co jest pnyczyn^ bólu w lewej połowie podhrzus/a. Grozi) też |)*>wyżniejsEc p>wikfaniah np. krwawienie z uchy tka i przedziurawienie jego ŚL-iany {perforacja). W język J medycznym (o schorTenie rwme uchylhiwalościa. jelita, a jest ono lustępstwon przewlekłych zaparć. Dlu-
 *	*
       /apartia zwiększają też ryzyko raka otogżnfcy.
Doraźne niekorzystne skulki /apurć lo powstawanie w zalegającej ireści
jelitowej ^/k^HJliwy^:h suhsmncji i wchłanianie się ich do krwi, co prowa-
il/,i do uc/ucia zmoczenia, duszności i występowania wykwilów na skórze,	PO/J włóknem [lokunnowym bardzo w&inym dla pruty je]ii
JEDZ WIĘCEJ WŁÓKNA POKARMOWEGO			_	p^^	-21 C^Bttj
'.'"','		   '']'^^^^??I^^H^B	~~*         ' dziennie. Alkohol odwadnia oreuniyini i naMb/.:jpart'iii.
Uwaga!
Napfj zmaru rymiu
S-kwunik pokamxAvy o iMomyni/ciik/Ł-niu JLi pni«idlnwt'j	..	,	i^^rw
        prrewodu pokarmow^o to ntin. wttkno znajdujące lic w produktach pocfoittoniii m^innergo. Nic jrai ono tra-
 rrsHlHJivv^hh co
 morę być	Aktywność fi/ytr/Jla ITKKC |l*H]Kłt'
czasem spowodowana	^^^^^j      ,v ZWUlc^flłtl	dd
poprawia pasaż jelitowy [ lisuw^nte z
 Ptudjtty
nie pr/c/ nKłcl>:mii.vnc (Kld/iuly^i
poł**H tię	mięśni brzucha i przepony nn jelitu,
aparoa po bach rt-	Pfl	Siafaj się ptw*tccać 30 rainul na ww
thtw ointh psjccnnych, **\. c/^io ^nlcfiirw cn-ipi^ycn no za
ł7HTwv*7-	W^    ^^^	lłikts/.ybki mars/. Ifkki jogging.
próaniefi. nal«y s4(&n-	^t:rr wit>ślursl*(> l"b pJvwann;
 w tych pnniuktach H>w;i i^:udL-1 i^tit. (TH>-
wiccdm/nićdtfli^r^ Mu.o«W K-lit wldkiw zrendui:^     rT    	—  ZZT	?	ZfTf ™UK*L«Vr' HV"^^ «J
tuNowK un protuem	cwiczcntii w wodzu? co najmniej .v-1
W plaikach owsianych, owocach, warcywach i n^^k-h    z i^^,,, ^ wyklu-	g^     ifl	ri/> w [y^nimu. l\)pruwi lo nic tylko
l3godnie>7i dla hkiny śluzom ej. Aby prwwód p^ami^    eryi sroiną chorobę	^^^-^^^	P^S prjrcwody pokiinnow^o. ale
«j- funkcjonuwoJ dołtrat, a ot-funium ułncymywat wfastiwtł     Jal{fi pot*™^!^ Pn>-	pr/\ IHOJL' v ick- innych korzyści
dawkę wiutmin i aołi mineralnych. natcż> t^i iujitinicj pięć       ^^^^ ^8° staritL	zdmwotnyc-h.
razy dziennie j»ć ewece lub warzywa.	ł   ^-	I
ZAWSZE ZAŁATWIAJ OD RAZU NATURALNĄ
Oiófc ttosutc irodki pnzocrysjfMj-łce ZHvmriiłCć hp. icnes. aby poprawić pe-	4      B	POTRZEBĘ

ZYSZCZAJĄCE
 ^	jJ K	SudiisiVlbczwlJk^ i
 ^ psfcu P™. aw*™ » p^p^tach .keyww wbwie	1B	&	Odkładanie lego nu n^źn.cj,
 przez iTi^ciritDwkęitteLTitic: do-prawicowego kurczenia jię  Leki priKT^IZ-	«??	"	" .-       '    .       '
 ,eh

 byt rozwfiązjny mctodamF olkciwuse naturalny?™, nawzy  rwfaizcza
 kum Likk"j!O zachowania mctzc byc  nawykowe

ZAŻYWAJ RUCHU

 kor/> *CIIL: JI;I pr/^w n*Ju pntannowic^i	Drażliwa Jditn grube
DRAŻLIWE JELITO GRUBE	FLORA BAKTERYJNA ,EL.T


J
ednym z coraz częściej rozpoznawanych schorzeń jest zespól drażliwe-	tsioin^ pr/yciyna zespołu drażliwego jelita są zaburzenia składu flory bakteryjnej
no jelita grubego, Dotyczy <m 10^2(1^ populacji krajów zachodnich	dtfcżrócy. Dość t^to^onc spowodowane nadmiernym w/rosu™ w jelicie
i wysiępujc dwukrotnie częściej U kohic. niź U rticżc*vzn. Chociaż około	f?^"* ^^juG;^ Powoduje att femicnucję tr=^. jrhtow^ co prow*
?J       rL	.	,    ,  Yi-	"HŁWŁJŁH, v"^iaŁ UPbUlir	j/i do wzdęć i niidniiernych UJ/OW, typowych dla zcrspniu dm/lnuM^ jelita, Spo-
60ft osób przyjmowanych du klinik ^astrologicznych to pacjenci z tym	^m p^byda się cych^ybow / pnewudu pokinm^t j^i głód. Oznacza 10
zespołem, medycyna konwencjonalna dotychczas nie zmikula ostaieczncj	CAIMI^C «>vitmi[Hł^anie / diciy wszystkich ppddbkl6l. kt»re Waścrtri^ pnżywkf
przyczyny zespołu drażliwego jelila unj jcgi> sposobu lcc/cni;i,	dla drożdży lub ^wicrajii drożdit, pleśń lub sa tenneirtowane, $*n\vr,y tu
Jest wiele prawdnpwfobiwch przyczyn zabur/cń czynności jclila i>ru-	uw-j^lednić cukier.chleb, ^nnowane produkty węglnu-odanowctaki* jak biaty
bMł większość z .ich .0 S1My W,SMnic „itSroż„, Jednaka	^.^^.^.K^,^??$S^^S^S
 jawy lego schorzeniii rnogjj by<: /wiązane z organicznachom-	zażywać pi^paraty ^wie^jącc ktw7.y.«iu: dla «rg4iii/mu bakicik
bą j e I itii i d lal i; au p >wiu icn je w yjaśn ić lekarz.	ocidephilus t d<Micpnc w apicluu. h. IV/^ a]a n > i xJ nt^ić prawidłowa tiocę jelila
grubego. Jeśli nadmiar drożdży jtót pr/.yir/yriLł /csjjotu drs^I JWCĘL> jelita grubego,
k'n reżim dictctycTny i u/jpchiuiiio puJcc^ek LaciobadUm addvphilu\ IIKWC
CHARAKTERYSTYCZNE OBJAWY	przynieść poprawę sianu zdrowa w ciig.ii 2-3 miesięcy-
NIETOLERANCJA POKARMOWA JAKO PRZYCZYNA
 Citi^ri^e na zeipot drażliwego |elm grubego mofl »4«uwjtc kilka lub	-n-tBrtKt  r,o A it  ,u,C/.« ICH  ITA
 wymienień* (u obfawy:	ZESPOŁU DRAŻLIWEGO JELITA
 Zaparcia lub biegunki albo naprzemiennie uparta ? tucjjmiłti.	Wicltr osób 7, 7.cspolem drażliwego jelila grubego mji dolegliwości pn spożyciu
 pewnych pokarnłów. / kuSr>ini   juk My wydaje - ich jelitu nic mogą w*it  poradzić. Właściwie kużdy produkt moirc być t.\c [olciOWiny i powodować
 w podbnuiju.	diłk-^IK^iśt. i. [ujc/cś^icj JL\Jnak doiyczy to ni leki, sen i produktów z     ki
NADMIERNA KURCZLIWOŚĆ WARSTWY MIĘŚNIOWEJ	PRZY OBJAY	ioJELITA CHUBECO
ŚCIANY JELITA  W ZESPOLE DRAŻLIWEGO JELITA
pszennej, i.ikiL-li jak chleb, makaront pizia., suchar)1, ciapka, kasza  Wyclimuiowanie łych pr<xJnklów / diety HK>ŻC przynieść i czynności przewodu pokiumtłwejio LI wielu

csuby I zespołem dwIiwcgO jelita nmją lubtirf.Onn kUBCCHwotó	? froifuitcy z maki pszennej, cakie jak chleb, makaron, wyroby
tki ściany jelitowej. Jej nieregularne skurcze wą przyczynq kurczowych	h(rbo;nihi. pknki
bólów bnuchj i zaburzeń pasażu ireści jelitowi], cacgo skutkiem s;| /^parcia lub biegunki.

? Droidic. predukty pleśniowe i poddawane fermentacji. \ak chleb na droidiach. kotdci roicrfowc. gocowc soiy.
-
łCukierlttwmrmccgp np. suchar/. Ciastka, Cukierki, wypieki cułrcc-rniczc i napoje
? Orzechy
? Susione owoce
? 
Odżyw iomi; Lur/Ystut: JLi |M/OLK!H pAuriiiniicb:*!	l>u/lm.- |cliln idkla

DRAŻLIWE JELITO A DIETA	0jk       JOGURT ZAWIERAJĄCY ŻYWE
 P	BAKTERIE (BlOGURT)
Chociaż zespól drażliwego jelita grubego jesi łożonym problemem, a je-
* ł podłożem ntfw być wic Itr czynników, włącznie ze stresem, spom	HT ^   J».     Kuliury biłkicryjnc obecne w biegunach intjga ko-
osób cierpiących na lo schorzenie doświadcza znaczneeo złagodzenia dole-	^fl                        r/.ystnie wpływa na pr*civtK! pokarmowy "
<wajqć pcwTe pnKJukty. Dwie główne jinipy żywnościowe,
za pomocne w leczeniule^ozespołu,it>produkty bojjat^ we włók-	Sdet^jSTŁ^ioeo^ onzynuuS
no poŁannowe {błonniki twaz ży wność zawierająca tmkieric kwzysinc dla	Ł   dtow«j ilości bukicrii jelitowych, Osoby c
pr/ewodu pt^kiłrrnj^vegt). Eliminując z diety pożywienie wyzwabjjjce tłbja^	na zespól drażliwego jeltia mogą stwierdzić, ie
w>- drażliwego jelita (putrc sŁr. 57), n:ileży mwrKxzcśnie wzbogade ~$\ o pro-	IRr                               W P01"^™ * ^In&o^^11'11 ich

tluktv dzialuJEicc korzystnie (tabclu słr, 59). Ponieważ wicie z nich zawiera	J
•    »" IL     tl          ł     l             i   ?                                                     t     i ł   J   -»  -	ZMNIEJSZENIE STRE5U A ZESPÓŁ DRAŻLfWgGO JEUTA
nic tylko błonnik, lecz także dużo wiLiniin i innych skJiKlników. ptipritwjEj
również ogólny stan zdrowia i pozinm energii organizmu.	OlOby z MSłK,taifl |et|U drętwego na OBW ^cd«Ł M «rc* i
POKARMOWE	icJ Zmniejszenie pMaomu Jtr«u wł frtilĄttemu I modyfikJlCR diflty araz technikj
	*?••*•«•?	»•••«	Trr.Tr..,TT„T,		laksicyine mogą byc bardzo skutetme w rtduktji obja*»Ow- Ziajdr wdiicririie I
wc wlńkno pnkiintto^o m;i ?'/?kWLn^Iili; /niiL/i:niL* w /WEtlcmnju ze	che ciasu na uprawlanti! [akteii form^ rehiksu, cik*cj jak jjtiftwkie oddychanie luił
^	p	yj   J^       y     p
ps/trnnych, CO jest ?atwym SpOSObl-UI Wzbogacenia 4jcly we wl^nO, Jednak	tywno^i fizycznej [cst encr^iŁziły mani, ktCHy lirówro rtlaktłJ|Ł jak i
wkSkAO leao produktu ibożouc^tł itułżc b>ć /d iwanie Ula śtu7Ówki jelita i nie-	wy drażliwego
ktrtrey ile je [olcnjj^. Nu (ł^ńl chorzy / /trspiiJcni je I ii^ drażliwego lepiej ł.nir$Zi[
owoce, warzywa czy bryzowy ryż. Jcili <:itrpis/ nu lo sjcbnrzcnieł (HWIJM) *if
jeść co najmniej |>icć ra/.y dziennie owoce lub warzywa. lXłbr\»ł żródtem xv tak-
mi są pnxJukiy / owsa. np. niekttm; płatki śniadaniowe i ciasto z maki owsianej.	PRODUKTY 5TANOWIACDERpft^^^ JEUTA ZALECANE; W ZESPOLE
SpOllI dniŻI]WCjEQ jelila. Wietc OBÓb Z tym SChtiracnicm /.wicks/J spo/ycla (ltr^b	medytacja. Joga uczy wspaniałych technik relaksacyjnych Innym rodiajem lekkiej
;ELITA
 UM plrniw	Rod^o, prfólm. T^nduj^^ «wW	Wymicrrarc UJ produkty spotywae ^ uleune MOł»m j z^pcHe^ dmzl iwejo
II wtókni Tn-Tjdu^rgp vf w v*^	Wymicnreine uu produkty ipoływCU ia Zllecai
prrtn-	och (włi-rrwwh j«t iiczogołw konyit'	|ehQ fj1cklorc 3 „^ awitraj^ duU wtókfH pokarTOWłBo, mnt
k. Ojflu wmlj	TTf Ota ufdb i zwfwhm >el»a dnaJw«p)	rywnośc, kiora mojlaby nait|iC cW^ŁwoicJ jotechm Wsr>5tkie
Jrtt lepna niź nipoft zawwraH"   r^	TJ	^^^^^	cennych składników adzywciychr popraAii|4<ycS «kie Ogólny stan zdrowia.
Owujs ^ produkty owsiane, takw   {	"\       ? On«hy (z wymJucrrł arachidD-
k płatki, muesh 4 cLastka.	W^F^}   "W-^
? Braiowy ryj-	//   ? Mleko ryżowe, sojowe mleko
iboiz mneW


?	Chleb I suchary żyv\a nie iaw>nraj.>-	^^g (,„1^,^
ce tirozdzy.                                  ^^A^	bakteryjne.
?	S*riCM owoce-   t^^^fl	? Ryby
?	Wany-	a Owoce mors,


? Zienv nia(u.
 Woon i herbaty ziołowe  11 kopru
— '	-	w ..	?-  —		-

W         Odż.\ winnic li<łr/y

WĄTROBA I NERKI
W
ątmba i nerki sa. głównymi iuir/;}d;imi txJpowiedzi;ilnymi /a usuwa-	f^O*? W?l/? A 1VF? 17
nic 7. krwi zbędnych produktów przemiany materii t toksyn. Te nie-	U1/ŁJ :        r 1 Alll llL
A MASA CIAŁA
pożądane substancje mog^ pojawi ;ić się we krwi pko tiboc^ntr produkty normalnego procesu trawienia i metaboLLzowania pokarmu lub mtigą wchłaniać się z jejjt bczpoircdnio, lak jak na przykład leki. Jeżeli ncrkj i wjjtmbu nie funkcjonują prawidłowo, poziom niepotrzebnych substancji we krwi minie, co prowadzi da powH>nych zabureeii zdrowotnych*
SPOSÓB ODŻYWIANIA SIĘ ZDROWY DLA WĄTROBY
Wt^mba jest głównym organem przemarzania substancji chemicznych z krwi. Odbywa się lo pnci. przekształceni? ich w /wia/ki, nadaje siv Jt> wy kurzy-
Otytość jest powszechnym problemem krajów
leż w iiikk\ ktorie rnop być wydalone pfr.tz ritrkt.	'              r                b.       '   ri      '
Wątroba pdni SZCZCgófoiti ważnu rule w trawieniu i przemianie i! JS/C/ÓW. SIEUI	'V ^CtUySTOWUtnyCłh łtasiia Sl? HllłttO H-^ł OSI
wątroby ma wpływ na zdrowie t-^cgo^ir^aTiizmu. Pożywienie lub napoju iiko-	ŚwifldłłfHOSfi ZilfOWOtfli.
dla wątroby niogj| unniejs/yć jej wydolność. Picie /.był dużych ilości al	^^^L                 ?          n    ł                    ?   -
u i ka^ y może obci^żiu: waimbę. Także /upurcin, związane np. w zbył	j|                C^<7/i7W'. UtyfOSC J€Sl WQ :.ttyui
JLJ /:IWJT1OŚCJ4 włókna poktirrnowcgo w diecie lub piciem ?J małych ilości ply-	~    P^B    CZXUłukiem rVZVkil cfł* trÓt
nówipair7Str. 54) hwpływajj| w |«n sposób rut tLzy rtiu™: wyroby, gdy r powodu-	^^^^       ^^                                *r"           * r.
J4 wchłanianie si^ t jtlit do krwi toksyn. W związku 7 r>m podstawowe zasady	^A                              S€rcat (t pozff tym ZWl€KSZQ Z/i-
odżywiania się spr7.yjaja>:e dobrej kondycji w^tniby lo:	A                               grOŻtMie Wieloma ittłiytni SCftO-
?	Picte dużych iiuści wody. aby ułaiwić wydalanie u>ksyn.	/     A                 rżeniami, Mi przskład cukrzycą,
? /j(X)bitganie zipaneiom (palni Ftr M\	W    t7jflroft^ ZWyrodtlfałtfaW(f Stłl WÓW
?	Unikat nEidmiL-mych ilości alkoholu i kofeiny,	/ niektórymi łttt wotworami. Osoby
SPOSÓB ODŻYWIANIA StĘ ZDROWY DLA NEREK	M                  I    Z 't?ł^w<t^ l"S Otyłością WOgą do-
.,    ::Z^^^^^^inM^	\          ;fi   wte&zaćgłębokich problemów
v nadepnie 14 wydalane z organ inni w ptisiai:i mocTu. POHI przypadkami	^:                I    psychologicZJl\ch I niezadowolę*
u>d^n«^i ,KTuk. kiL'J> ktniiL\vnt.JLMkv/4.iiiudieie-	L    ł         ^%   „:„ > <ithit nitf KWMPWI -\riti
nc prze/ lekarza, ID . co jemy, nic ma /nac/iłccjio         <*g^^	LJE                       "f H ** ' '*™ ^ "'*'*''   ł * J' ^*ł   "- * "' *
wpływu n;i ich yłan. Ważne jest jednak pk-ic dnaj iloici pkmm .     ^^^Ł	ft    Bardzo V€Stryki YftUI (Uda f€ S;
najlepiej wody,aby upewnię cfelclywnc „płukanie" uktudti nio^       -    ^   W	I                            1    - l^^i mry€7VłW /»„lT/, I/Onrt.
ł/zowegLi 1 /apobiugui: jeyo infekcjom.                                                        *V	t Ai«t(psłtu»4 iriffłtrr nff"
U niekrór>cn lud/j wysfępiije sktonnośó d«pow^iwania                w	JL   tÓW i rzadko pozwala na trwałą
kamień t wnerkach.. Sq to małe 7.lo?i, urn-omiń: n^jtw^u11        ^'^*     ^&	I                               B    minki-w mnw rittla   Tuk w itr
7?szczawianu lub ftwforunu wapnia. Pr/Ł-miL^/cAinkMV                       .	J ^^^^^łł   ł»   /IHHHIJI "'«\» ( """? 7 "ft      '? 4
 kamienic swMwianowe,	A	^v rozsądnym i zdrowym.
ryzyko ich daJszcgu pow stawania można zmniej-        ^^^
szyć ojtfanśc-jMJJit: sfH)7ycie pnHlukciiw o tljwj 7-awgflośti
k	. lakich jiLk buraki ćwikłowe, szpinak.
j, agresl, im^kawki. or«chy> c/dtolada i [tcrb;ila.
kLiriip^iij ^ ttwc^DwodKicbywapriyc/yr^twifcgobó-                           i^*	I                      J               odiilUihtUiii   \ię pOWlłlłW bvĆ

Odivwinnk a





PRAWIDŁOWA MASA  CIAŁA	OBLICZENIE WSKAŹNIKA MASY CIAŁA
Oplymałnu masa ciała jesl w dużej mierw indywidualna dla każdego	Uiniwani w medrcrnre wanoM BMI, wjrana.aaj3|ca pnntcc potnifdtgr
c/lowicku. Każdy ma *woic nnrmv masv ciuhi i wymiumw, i kto-	&> "tst iłłrtl dla }<ot>i*1' w^rm- W* **°i wskazmk masy eai* wy
n mi czuje się najlepiej, i wiek osób ustala swoja idealna masę ciała bfr-	""'TJ T*1"™ łpMrt rtr 61> ™|dujE s* hllllra ™°5CI S?T^ 'CPI<:|
J	j       T      j    r    J	_	_	JT	-T	T	^	*a iłokladpie ze wzoru TTiarcrTutycincgD ? ocenie wynik opierane lic ni fMłniu
njŁ- płxl uwagę samopoczuciem me normy w labc I ach. Chociaż lakic ta-bele pt^wjibjii każdemu zorientować si^ ile pił winien ważyć, pttdawa-ne normy są s?byl dużym uproszczeniem, gdyż fiie uwzględniają indywi-dualnych cech danej osoby. a zwłaszcza budowy ciała.
NADWAGA CZY OTYŁOŚĆ?
 nudwu^u. juk i utylewć i» sumy.klóm chankicryTiJJj) si^ najmiemy cifl tkanki Mu!«c7xiwej w cicte człowieka. Różnica między nimi jest jedynie ilo-. prry czym crtylośc jest stanem bardziej zaawansowanym. W nst^nich IQ- zauważa ^i^ tendencję do rezygnacji ^ tnidycyjnycłi tabel Kite/mwi prjiwi-j musy ciału tui wzrostu na rzecz \iw. wskaźnika masy citiLt (BMI - /Wv Afd\* Wt'.v| Ł Możesz określić swój wskaźnik nuisy ciula dzieląc swoją wagę po- ilograniach pr/tv kwudnil w/n)siu ptjdjny w intinich. N;i puiii/s/ynn  sprawdź swoje BMI. K»kir pnia. na którym pr/i.viiiiLi;| się pnistc: J^IUI. /^ca pr/c/. puukt i>dpc>wiuduj^Lry WZRStOwi (na osi piumiwcj). J dni^j
              do rticj - punki {ŃJpowijdąjąfy wjittwci masy iriula (na osi po/iomcj).
pOCWCM ocenit'. czy waność BMI mieści ste w prjwidJn^yin zakresie.	Nredobor mu/ cuii psi w^i^dme nadkim probtenłem i m«e by*
 chorobą lub wburienLami c^Źywlania. takimi gak arłorclcija  ryzyko jabłjnien
Prawidłowa niasa ciała
E. ab? utrzymać j^ na tym pozionirt w
Nadwaga
Oiotty rMfą-ct rłi-dw^t mogą ^iicc kłopoty ic zdrowiem Stworu OFU umiarkowane  tyiyko chorób Jtrta. w Ztoiąiku i. czym powinno LIC podjąć fcroki rm.erŁł^cc do powolnej rcdukcn młi^ cola


?ii













?
l«










?



? flL.














:«n



/







y


1.75


/



y


,?




i.n
















/






?





1.60













-














'W


/







w
















?















IJ5
/

/











\U     iA
IW
70      7S      V      K      W

?



zn
Przedział
BMI kobiet

20
nieriowitga.
poniżej 1?
70 -
25
prawidłowa
19 -
-24
34-
30
nadwaga
25-
-29
3f -
40
otyłość
30
-40
powyzci
41
otytaić olbriymin
pbvi
tyie\ 41
Otyłoic
Otyfosc *qic się ściśle z po#i(diniaini i kizdy, kto nalczy da (ej łategorij, jciL laprozorty raźnymi ichoncnumi Powinien njTy-chnniaft pod|^Ć daitiama rrugące na HIU rcdurkcjf
Ocyłoić
Przy takiti rrusic ciata ryz/ko powjjn^ch chorób f«ll bardio du?«r kciiecine jgtt wi^C kuracji adchudiJH«] po4 kHcrgnktęm tekana

 Pułapki diet*
PUŁAPKI DIETY NISKOKALORYCZNEJ       I     EFEKTY OGRANICZENIA KALORII W DIECIE


W
iele kuracji odchudzających opiera się na zaloicniu. ze im mniej	Chociaż graniczenie kalorii przynosi początkowo oczekiwany skutek,
kalorii sFw\ wamv. lvm wiccfcj tracimv kilogramów, Chociaż tó	organizm s/vhkn odentw* ^lod enayrtyczny i robi wszystko, by chro
,'      ,         '    .       r .     J        „ :	.	swoje zapasy. O/njcz&tn* że im TU «in jen w. rvm hardziej /wami u się
^da sprawdza s.* w wjększosc. przypadków wtów pr/y^yny *pry	^^ ^ s to ^ p^^J Wymywaniu si* nL> tiab na
wiają, i? efekt kuracji Utrzymuję się krótko. Co więcej. długotrwałe	pojtomie nie^akinic txl niskJkalory^nego odżywiania się.
ogninic/enic kabryczności posiłków przynosi sporo szkód. SrHłrn osób
wielokrotnie stosujących niskokaloryczne diety „kończy" jako lud/k-	CYKLICZNE  ZMNIEJSZENIE   I   PRZYROST   MASY
Kiedy tłdiiiiipisz ud tticily niNk^ka!orytvriL| i /Mi/mcy/. jeść tiomialnc porcje nizni nic imwjcr wykor/N^[jć zwiększonej doslawy energii i ITLIW <\\\\W sA'bko wraca dn WffltOŚd sprzaJ udctiiid^iniiL fl często odkl^Ja się kilkii d(xla?kowych  ikitnki tlusadowej, PitwiuryajiK^ się cykle dilldntętia i tycia
DŁO MANKAMENTÓW D.E x «ISKOKALORY«NY	dlki jo-jo) mują nickor/ysmy wply,, n^ /drouic.^ególnie n^ Mm
ciągle pjixini,/ nadwagą i-paradoksalnie-z zaburzeniami odżywiania.	CIAŁA  (EFEKT JO-JO)		^	.„..„„

odchudzana agramtueniwn Itatorit MSOJy pfTBdK»*ionc w 1430 roku pruz 4woch	UBYTEK TŁUSZCZU CZY MIĘŚNI'
f. Newburghi i Jahrutona z Uniwersytetu Michigan w USA. Ich oryginalne badana IQ-	— ...»??..«	<
f^eorowajdioflĘ w zbjt IcrMiim coite, bj inailrra było wyaajnc** Timtefllww	Obniżenie masy ciała wskuiek suwania niskoka]oryc7nej dicn
O odlcjtych wynikach ognriicicnia kalani. Mnw tych ruedociajnift wyniki badań lAVBtf	Ulf;t(V iiuSilCZU. Aby uzupełnić Ilii."dobitr\
? w rwdYOTiie do opracowmia scindardow postępowanu w JfcCMfiiu OCyto«L	ZMt'iłZ41IK Z PCSlrykcyjn^ łli-Ct^, fiq;ani7nł spalił fliC
ik&nkę tluszczowq. niw nie chytnit konrysiLi z białek
ikunki mn;Min'i*ej. A przecież celem sioMiwaniu diuiy
wcale nic joł UBBKpaańib Iłezltiui^J/owdj Hł&s> tia-
la. Tradycyjne diety niskcjkaloryc/iw mogą. prow;i-
dzić do rcJukcji masy ciała, ?niicnpJL>c w niej nr/y     ;
pown«h«i* diecy nirtokaloiYwie moc, dać na począć spekt.kuU™	prcKcnlimy ud^ml lk;.nki tłu^CZOwej w
             masy cnla i itosci thaiCItl w organizmie, rownoctesnie pednoh powo-ulratę muy micimńwBi i Ipddek DOEWTKJ energii Watka z nadwag, zgodnie z za-
^adar^i żdrowcjęo iywictii^ pfzediiawiofwy011 w C/1111 rozdziale, prowadzi do stopniowej	JAKOŚĆ  POŻY^VfENlA
redukcji maiy ciała i lmnic|Htrtia tlotd tkanki tfUłK7Owej. powodując rćwroczęśnw
nilkokjilorycina	Zdrowe odżywianie	rwrwlLitrów * nit.' ic* i
, która wydaje się npraco

wszystkich witamin i minerałów rxrtr/ch[iych niuii do pełni zdro-v-\w. Kiaiy'at\rui\yż\m\ rutcjc po-kamuuM.'. a ni^in'h;j?cśiłjc to, co spo-żywamy jcsi ubt^it w ^klmlniki od Żyviti;7*i (jak 3tits?l^ \vii;k" njji-ch produkinwj.jcsti^imy
jjik na przyktad thleb thrypln i H^OT oicigwy. nic
masy mi^inow^ P potiomu *r>er^L	Diety niskokalnryc^nt ^ opra«5wy wanc

OJ7.ywinnir a nws* dalii	Więcej międlił, mniej itus/i.vii
WIĘCEJ MIĘŚNI, MNIEJ TŁUSZCZU	UTRATA TŁUSZCZU, OCHRONA MIĘŚNI


W
skaźnik masy ciała (BMl) przedstawia relację między ogólną	Ważne jesu aby pamiętać, że poprawa składu chemicznego dalii może
ma^ dała a w/msicm, nic |cs( on wiarygodnym miernikiem	diić dmiulych zmian jegn ma^y lub też mogą OIK- uuLik- IIK iL^cppic. Kio
budowy ciata. Ludzie moono umięśnieni mogą mieć wysoki wika/nik	wtłti lfiu;i *WBijedaocofeiift oprawiaćwtezeda fi/y^ne w trosce o mus?
BMl. co nie oracza, i? są olyli. Tak więc problemem nić jcsi duża masa	mięśni^, nie ntó stwierdzić jbyi dużych zmian w odczytach na skali swojej
.,	ii-i	-   rt	?	W!*yL Mięśnie tr^jn większą gęstość m/ ikonka tłuszczawat tak więc ttttzant ma-
ctala, tylko nadmiar ik^nki lłus?x:zowcj. Oszacowanie procentowego	5>1 ^j^j może nixve1owiĆiŁ:^jerikowiicj masy dala,ocafciw«iq
udziału ilusaczu w miLsie tiała mogłoby pom<K ci w ro/rÓKnicniu	prry redukcji ihiśŁ-i ik;mki HusiEczowcj. Jednakże pomimo małych lub i
 y	y    py py    gpp
ciała pr/yniesie zmiany, kurcysinc /aniMiu dla zdrowia. jaK i
CENTOWY UDZIAŁ TŁUSZCZU W MASII	^I^B^^^^^^^^
PORÓWNYWALNA MASA, RÓŻNY SKŁAD CHEMICZNY CIAŁA
id/,y zbył dużi| ilością Ikanki ttus/czowej a mocną budową.	halnych zmian, stwkfdnnydb pr/y poiuocy wagi. poprawa skLidu h
M;ii;i \,'w\„i. )t"ii rmMiii tijcznej nia.sk" jegił posne/.cgólnyfri składników, lakidi
jak woda, mięśnie, kości czy tkanka tłu&Acyuwu. Tkanki inru: niż tiu83?2OWJ	E?#oje ludtij idcncycmejo wznosuj i wzgi może niK
Iworzą tzw. be?:lliii>zcJ!OW'4 niasv ciału. L1 ludzi zdrnwwh suntłw i ona RO—S59k	PornewAi 01067 A 1 B ma(ł «ką ?ami masę ciała * WZ«SIL, Kh wskjiznikj BMl
fLilkoM i[t"j rnitsy. Mu^ii [kminki tłus/czowcjb sLibihui u niektórych ost)b. U in-	rowniei kdeniycinc. Jednakże pirri^c na ikład chemiczny \<i)
nych nnj/c pKSIcsjać /.nacznym wahaniom Procentowa zawartość tlu^TCiiu	* fn* iitKifłie v*i^k«ą masę miciriowaj. B natomiast ma duto
w ciule rmic być oszacawanji pizcjt porni^ w nożnych niiej^c^ch cJdtćt grubo-	zawartość duiwtu w ciele. Mimo ii & wajy cyfe samo to A. frtwinban uncić
śui fiddu ilus^c7Jiwego 74 pomocy przyrządu, pr/ypominajnoegni cyrkiel.	nadmiar dtistcru 1 rozbudować m^tme.
W USA pnmijiry lakie sq wykonywane w centrach Aportowych i rekitityj-	^^^	^^
nych Waitnici idealne dla każdej płci podane ^ n*i poniższym wykresie.	/fl	/^l

 ZCZU W MASIE CIAŁA
ił	ii       i       k	dl    di   jK i    l




14














P»


te


17


?


1

t
           cen pokaiu|t pio-cencowy odEiA w ma)u cuta, nio dlł kobiet i
B
Polr jcbr:n Cł będzie pomoc
btą cz^SC twojti rndiy ciała	*   lii		I	I
itancwi tłuszcz. Jeżeli bę-	H
dztc ona wi-ększa od war-	5
tost 1 otrcilonych j.iko pra-	^   II
widłowe, masz iwięksione	rf
ryzyko wszystkich prw
wiekłych charob, nych z nadmiarem w prganiiinic. np.
 rod-
 zwyrodnieniowej
«iwó* Pamiętaj, ic m,oi-liw? |«« nkże «ytuacia me-
w

 ? u k
TKANKA TŁUSZCZOWA	?   TKANKA TŁUSZCZOWA U MĘŻCZYZN

U  Nlł^ZA^Zs YZN I U  KOBIET	Różnica pomiędzy ikanLi tluszczowii u meże/y/n i u kobiet polega na jej innym
rozmies/ti/eniu. I' niv/*.v>vn ifi^A1/ j-romatl/L >iv" w okolicy klatki piersiowej
N
ickiór/y ludnie chudną lal wiej niż inni i obserwuje się. że na ogót	i na bnuchu.u jego nadmierna itotó jesi wzywane otyłością lypti mewnego [lub
mczc7.y7.nom mlcliud/anic przychodzi łatwiej rtiż kobietom. Odćhu	brzuszną). Zapas icn wykrot/u pn/u |*nrA:h> >T^mirów, jdóry - gdy tylko możi:
dzaj;^ się tracą oni Uuszcz z brzucha sprawiającego im najwiv>ccj klopo-	- d*BJc W &> P™*>Y™- Dlalt;^ mężczyźni mo^ otkhud/ic- ^ d^ lawu.
t6w, Kobietom nalorniust irudno pozbyć się tiuszczu z miejsc, gdzie /wykle !vic on gromad/i - bioder i poślailków. Dlaczego? N;i razie odpowiedzi brak. Jcdnuk naukowcy badaJ4 /asudnic/c różnice pomiędzy

                       mężczyzn 1 kohici. w> ma isicitnc konsekwencje nic tylko dla płtKt^u tłdchud/jnij sie. ule zdrowia w ogóle,
ni tbtn
STOSUNEK OBWODÓW TALII I BIODER



|
|
|
|
|

|
|
|

|
\

|
















/
i MO













/

•O   IDS












/

t
I   IDO















O   H















w















U








/






80









?





n































45




/
#

























is















54


















ftO

70
71
m

w


im
in
111
170
Rooktad duticzu w ciełe moie byc tnwo ohrcilony precz porowname ob*odu 1 bioder. Stosuncfc obwodu taln do obwodu bioder pomaga Y* ocenie, Cl)r tkznki tfu:zc2owc| zwięksu ryzyko powikdn zdrowotnych U kobiet wym me powinien stanowić wifccf nii SS% obwodu bioder. U mcicYyzn 1,1 ?ranfd IO . Nanosić swoję wymiary na pomiary wykres możesz przekonać lic, ćiy Jia- ot)*odu ulu 4o cbwddu bioder miosc* się w należnych) granicach. Jcih wypada Ofl w strefie ..juepnwidltiwy'', możesz byc zagrożony różnymi zaburzcn^mL t-i-kitni |j|k obfficniętn chclntcnohj we frakcji hIDL (czyit cholesisralu ..dobrego"}. naduinicraem tętniczym, u wytofcim po,no<in«m cholwicrolu całkowitego, a nawet w pnyntetci cukrzyca,.
mi
TKANKA TŁUSZCZOWA U KOBIET
Tlus/.cz, kióry u kobiet gmmad/i M; EA biodnich, w gńmtj części ud i na sl.nlk.n:h. pełni prjwdopodobnic wa^ną funkcję Kicwy crwjfgct>'catłcj na okres ciąży i kurniienia. 7 pnwodj sutj ważnej roli w procesie reprodukcji iłus/ci poiUidk(łw> jesi oporny ru odcbudzuiw i lo )esł przyczyna, dla której kobktOffi mk iradńo się go pozbyć. Panie, kiófe usilowjr> już kiedyś odchudzić się, są w tuj komfortowej sytuacji, i*, nic nius/ij nwtótfti /a dcfeki urody czegoś, cvi jest nJIur;ilnyin atrybutem kobiarłłki.
ROZMIESZCZENIE TŁUSZCZU A ZDROWIE
Rozmieszczenie ikunkt
Lij się juj. JI iLLkż-L1 n Urpty w L^' na stun zdnwia. Od dawna wiadomo, że otyłość Zwiększa ryzyka witlu ctwrtsb, l nuwci z^onu. Ciekawe, ic - jak się oka/ujc -
ft*«rtł*T**	oł^ość typu br/Lii/ne^tt jesi lu mńczącym c/.ynnikiem nzyku,podczas gdy typ
**" t*3	pośhdk(wx>-mJ«wy nut niewielki wpływ nu zdrowie hib nic m:i tł> wcale. Męż-
Ohwód bioder <*;m>	c/y/ni int^ij wprawdzie łatwiej niż k(*iciy poiftyć Słvł rudiniani tkanki
wcjr Iec2 ryzyko zagrożeń wynikcij^ych t. n;łdwaąi jesi u ntch 7iiw/nie

 u masa cijda	Nirtoknwcj«


NIETOLERANCJA POKARMOWA	PRZYCZYNY
 na pokarm wj u niektórych oitfb wainjj przyczy-	NIETOLERANCJI
 Ukłd iiJ        j	POKARMOWąj
N
 POKARMOWąj
p	j      p	j	yh   tfb wainjj przyczy
na prayru&iu masy oda. Układ immnnoiogJczny jest /itprognimowa-		
ny \ak. by reagować na wszyslko. co jest oke dla orguni/mu. np. hakicrie	Wiele czynników może ucsetóttesyć
c/.y wirusy. Jednakże może <m leż reagować w len sposób na niedokładnie	w wytwwwfliu się nietolerancji po
prawiony pokarmt	ksirmowcj. Nietolerancja niektórych
pokarmów zaczyna się we wczesnym
ODPOWIEDŹ IMMUNOLOGICZNA	dzieciństwie. Często różne pokarmy
A PRZYROST MASY CIAŁA	v* wprowadzane dndtciy dziecku.
	•	-	?„•	*		gdy jego przewód pokarmowy i ukhid
 ukla-	n'e TiiednjntalcH więc organizm nie
       właściwie przetworzyć nowego
p	co /apot^ijtJŁowiij  p
 pośzŁ-zegńlnych osób.	n^ n nd wrażliwość i. Na przykład
Nitkiór/y ludzie s-i uczuleni IIJ bisilkn nłlcka krowiego, inni np. na cytrusy.	dzieci karmione s?.iycitnic często
uc/.ulaji| »ię na produkty /.awigrające
U niektórych lud/i i/^ik] pukiinnu nit: strawionego lub mnożonego tylko CJJC*	immunologiczny sq jeszcze względ-
ściowo mpgą pr/cnikać przez ściany jelita do krwiT gdzie, kontaiiuj^c si^- y.	l       i
ZVWMOSC, KTÓRA NAJCZ^CEJ POWODUJE NIETOLERANCJĘ	^^^
 PoiPolltych pr^d^i^ tp^yw^^ mo« po^edo^c laui.flic u w^i.	i wypryskiem alerpcznym na
 . Talat o«ocf Cjrt™,owe j krw» mleko są DdPo*«,ji*jne
                                                                       pokarmowa jest mniej
,	, - „w,Tli, „ ™,,,.„^ ^ mpąłW«WfiliHnB	prawdopodobna.
ZMIANY W NASZYM JADŁOSPISIE
CMeb	Ł l^dmicnił	IsTriićjć teoria, że nietolerancja pokarmowa zdarta się corai czc&riej, btt jemy co-
t       %	'rai. więcej mkarmów stosunkowo nowych w ILUS/JCJ diecie, a creanizni nie miuł
Produkty zbożowe
 Kukurydza
taz wic^ej pokarmów sTosunkimo nowych w 11^,/cj diecie, a organizm nie mi.il
czasu przystosować óc do eteb. Na przykład, chnó upniwia się pszenicę i je m\-
kc pszcncin od tj/siecy lal, powsiają ttTiz takie pmdukiy 7. lej TTujti. które bardzo
różnią się txJ widycyjnych prudukiów pszennych. PtxJ(ibnie jesi / mtikiem.Cho-
Makarofi	"ruwirKU	civ. gatunek lud/ki spożywjf mltrktł pwez ilhłpi C7-as swe^o istnienia, w pn;e-
sp.loici było ni przede wszyłilkini mk-ko koiie i 0wc7e.1i nic krowia.
KŁOPOTY TRAWIENNE
REAKCJE Ił
Herbatniki   "i
_^	^	REAKCJE IMMUNOLOGICZNE		-	........
*^t	Owoct cytrusowe	Inną icori4 trumycz^:! prayczyny nieio-
n-łTJKtpt 1 łi 1 nłuriQiQfi)cznc spovrtKiC"łfłC         i ,_ ... . __ « . i?.i ? ?«« ^^?   iC"Vj lj(lrh.^"1 rk"1 i'i i ji- *Ł\AT—
It I tli lv 3'  ?APrV%ŁŁ|[|' 1 »ł    I "i   «Ł   r^hri i^ v |A u   LI 1%. K^^
sn<adamQWC	., - ,	^^^	ławo*. O^^L W*fe «ot p^^        tiowego i enzymów iiawicnnych mogą
pszennc	, JjfikiiŁl^	J»Ja	njtełięL« wyodrębnień* i Ehm.naqa         być przyczyna nitxlosiatcc7^icgo tra* te
 ifc! tolcrtiwwycti produktów i dirty	ni.i. iłŁihinuiiM /iibiir/ernia sk.łii*.hi tliłfj )C-
 dM imosice imrMąTiEfi* m«y	litowej i inne s/>unikŁ.Takie jyk inksyny.
 i popraw* oEames!& itanu jdrowia       kiórymi bywu >kLi/on\ pokiimn^ mogn
^	lś^ ściEiny jeliL

 trawienia

 .1 nuis;i t-u h	C*y to iritfr:


BADANIA KRWI W DIAGNOSTYCE
CZY TO TAKŻE MÓJ PROBLEM?
S
4 takie »bjaw>. kturt nu>«4 wskazywać, <;A nietolerancja pewnych pokar^	H     NIETOLERANCJI POKARMOWEJ
umw jesl tafcie twoim problemem. Nickiun.- * nich możesz irapomać sam.	W dlągpwttyee nietolerancji pokarmowej można wykotzyslać kilka badań latmra
Jeiti *t« ietrizisz u siebie symptomy nicicttrurHjji pokamiowcj. następnym km-	toyjnycb k™i. Jedno z ni^ti. rwane leniem cytotoksyczności. polega ou u
 yę	y     piiUg         ie Ojummi	y	g
jesi octy wisic, który produkl jesl winowajca, ale jeśli nic U;i SR- icw si* itrd/ic	^nia.czy mink^e to reakcję immuiiolopiczn^. Innym twimonjcsl oznace
 '	nB *™k>' ^«™ ESSS Pr^^Jjll^tl1; P?|Ł™*I. Dokładność
kiem będzie wyodrębnienie składnika diety odpowiediUinego /a nie, Ojummi	L/cnLu komórek odpornościowych w wyciągu z danego produklu w celu s
lego testu jest jednak kwestionowana, a poza tym tubdaiiii: lakk; |os
TEST ELEKTRYCZNO-SKÓRNY
Metod a iaT zwana także icstcm Vcgi, wykorzyslujc pomipr prądu prw;p|ywąjq-
2ASADNICZE PYTANIA	Ce^° Prj?ez C'!L'° ' zmiany, jakie następtija w nim pod wpływem okreslonvt.1i
	,„,,	amt	„„.„..	produktówspolywaytb. Metoda ca, wprawnie przeprowadzona.daje wiary-
Odpou iadajty; na nastające pytaniu, możesi pokonać sie. czy nietolerancja	S0*}™- ^ły^mip,słowe wyniki, liadanie lo jest względnie t ii nie w poró^ namii
pokarmowa jej-t czynnikiem {HldzinmJHcytn na twoje odnowie.	z łłwly|l'cni fawi-
 ^i	ik^	kj ili        I         tijl
? C^y Kdarza ci się okiusowo zatrzymanie wody w organizmie (typowe objawy	BADANIE KIMOGRAFICZNE
retencji płynów ic ohr/ck w oko-tiey slawów skokowych.obrick rak i palców		 i»nn
oraz duże wahania masy ciała w krótkim ciasie. np. o kilkj kilogramów	Badanie 10 podobne jest do tesw skómo-cJektryczncgo, lecz parantelreni mie-
w ci4jgu jednego dniai?	r/onym jesl fldla mięśniowa i jej zmiany [XK1 wpływem danych stłftdników
sennoś1 zaraz DO     -JL- ?>	^	'ł' Wyniki sq dość niiarixlajjłc. jeśli badanie jesl wykonywane praez doświwt
po DÓŁ      .	m ^^^^^	czknij osobę, i - jak w poprzednim badaniu - nie trzeba czekać na wyniki. Test

 Wymiąłeś	^^	^H	h^	KONSULTACJA

i Czy czujesz sie tępiej, kiedy	^H      ^^	len jesl tani w porównaniu z badaniami krwi.
Chcąc okreitie. któł-c produkty wywcłuji objawy nhEtolEnncjk warto
W dzitf illiilwie?	~_	porady spcctainly lajmu^ccgo się probleniami żywienia. Pomoże on
                                                                                                                    ..sikodhwc" składniki diety i óon.ćn, pfci d^eia będut -odpowiednia i
Ty miewasz	^^^	A      ^^^^^^^^	^^^^m	zbiljn^ow^n^. 2avvize u lęgnij rady spccpEijty. zanim imodyfiku|en
 . które
p<>wiar7-ajqce się, niewyjaśnione dol^tiwnici?
 pcwr*oic^
 wywnd, aby
? C7y mstóz podkrążone, w/y?
 przyczyny Twoich
 tiar*
Jeśli odpowiedź na większość t. tych pyiari jest twierdząca, masz nietolerancję jednego lnh większej ilości produktów pokarmowych. W lej sytuacji uporanie sie z problemem nietolerancji pokarmowej może pomóc w utrzymaniu prawidłowej masy ciaJa,
DIETA ELIMINUJĄCA
r ...........
Dieta climinuji^a [Kj|e^ na wykluczeniu (przez 1A0I0 trzy typodnitf) wszysi-kich produktów, które imoj^ powwtować dokglhTOŚci. Jeśli stwicrd/i się po prawe, ponownie wlacza się it produkty, ale itopoiowo, CO 1-2 dni. Składnik jadłospisu, fctory spowoduje nawrót objawów, to właśnie len ?.le tolerowany. TJ nł^iłKlii /n[Lk-zj^nm produktu powodujucego profal«ny KtKłWotoc jcsi CiJ-kiem d^klftdrtiih chociaż /.ajmuje dużo czasu i wymaga cierpliWOŚL-L

 mu>j kiiihi	' ukier we km i .1 mwui ci.itu



CUKIER WE KRWr A MASA CIAŁA

 KRWI

J
eJnvm 7 bardzo wainych czynników/ancwniajacvch zdrnwc odchu-	_.        ,       ,     .	?      L.
J	*	?	-'^  ?	Odpowiednie dożywanie moic potnot w utrzymaniu tjab.lnęgo ponomu cukry

zywamv postlekH stężenie ?lukozv we krwi wzrasta, TftUMku tHJpowm
,"	"	j   '   *      '         , '	*	i-	r        1-	1	? NIE opuszczaj
da na m wydzielaniem hormonu, rwanego insuliny Insulina ułatwia
dzanic jesi utrzymanie Mabilntgo po/iomu cukru we knvi. Kiedy spu-	wt krwi, ^^^ pram od^dza™ ^Hniw n^wu]^* *aHdy
? R.onipt ?Umkj;
Komponuj swo[4 dmę i produktów a hiikim włkałmkti cukrowym, ktorc
                    cukru pr/jtu komórki, co jest zasadniczym mechanizmem regulacji jego poziomu we krwi.
Cukitr do krwi
W JAKI SPOSÓB WYSOKI POZIOM CUKRU	. UnlkJ1 „^„.^    „„_ raim^ftk	^^ wr
WE KRWI WPŁYWA NA PRZYROST MASY CIAŁA


Niektóre pokarmy powixlLJ^ s/ybki w/.rtist pozininu glukozy we krwi. (Zosia-
In (0 dokładniej omówione np str, 12-151. W Spowiedzi na gwałtowny wzrosi
glikemii uwalniana jesl ins.ilinu, kióra praks/tyfcu eokto, rćcpoiiz.bny * da-	Szybkość, zjaką cukier jestuwalnianv zpAmm do krwi. może być okroiło-"
nym momencie do produkcji energii w t u»cz mągzytj^wiy w Udkach.	n/             '     ^ wsJkażnika ^^^^j ^dukK, ku.r,- s^ szybko
W KTI sposótt p.)kiLmi k,or> s/yhko HWlMfl do krwi cukier powoduje przy	i^         ki     ki                                          W
WSKAŹNIK CUKROWY
 gj^	d	n/	^ wskażnika ^^^^j ^dukK, ku.r, s^ szybko w
 KTI sposótt p.)kiLmi. k,or> s/yhko HWlMfl do krwi cukier, powoduje przy	ni.nc.ma^ wysoki wi;kaimk cuknwy, WHniasi Te.W w,hlani.j:| sie
H[yin spływaniu pnynisi m^> ciała	li     iki (	2	o	dte
 ^   y	y	j|      |
    li- niski (ptórzsłr, 12-15) Najwolniej mńwiqc, calderma wytey wsk,/
nik niż \krnMLi .l^ilnuk/c niektóre produkty sknihjnwo, takie jak ziemni u k 1.
WZROSTY I SPADKI	e/y inne. ^aw-k-raj^e rafinowane węglowodany, np. chleb z białej mąki pszen-
                                                ncj, bialv r>ż i makaron pszeTiny. mają wvwki wskaźnik cukrowy i na1eżv je
 ^	^	spii/vu^i umiuhwanydi ilościach
/i«inii cukru we krwi. McchsinizniyFklóic są nasiawinne      ^	^	K[o ^|kL L1[IVM]1Ł1L staWn) poifinm cukiu we krwi, powinien plonować po-
 p	gy	p	^	,jłki /:iW lir„;jlV pmjllk1y 0 niskjm wskaźniku cubowirm. lakie ja
 ), mogił dĄa/Af rtulmionitó. co po jakimś     I	Ł	by prTłdllkly K ll]J|ki rjjqwej i petnoziamiste (peinozj^isty chleb,
 c    prowadzLć tl» spadku dikenui p^mzej	ż mak^nn nttwy), fasola, nasiona, OWOM i
di}lntj graricy norm;. Kiedy pu/iom triikru Wf kn*i jei.1 /j niski. riLituruina, reakcja
tuuirom:mie poziomu glukozy we krwi w prawKlto*        ^	,jłki /:iW lir„;jlV pmjllk1y 0 niskjm wskaźniku cubowirm. lakie jak mięso, ry-

i ochoto nu /jt-J/cnk- czegoś,to szybko u^iipctni cukier	i*?^	POZIOMY CUKRU WE KRWI PO POSIŁKACH
we krwi, np. czekolady, hcrha.tnik(Vw c/y cia-sitk. Wui/
Z niłdmwrnyni spfJŻłwaniLini słodyczy m/ptxvyna się	Wyfcrej wn pnedixa*ia frtrowmanc poziomów cukru WE krwi po
hl;.\lrk- Ijiiin ^ /n iilo^ i sp;idkow ^likcniii, ci) pneed-	4	o wynofcim wikainlkiu cukrowym (np. ackabtiaj i po owocach, ktiwc moj^ wskurtk
!i|jixviL>mi LirŁi1"ic/nio na wyknjŃe obok-
1
ZMĘCZENIE
Subicfcływn\m odczuciem niudocukr/enin jesi	*
/męczenie, pownduj^ce u wielu osób niccbi tfo podejmowania wysiłków fizycznych. Re gubrne ćwiczenia niąjg duże znaczenie dla regulacji poziomu energetycznego organizmu i jego optymalnego funkcjonowania. Brak ćwiczeń jest oczywiście ważnym czynnikiem sprzyjającym oiylości.
Jcdit^ic i4c<tyuy, np oickołłdy. muc iprzyyć ^ymplenhi po pcwifm
*>vh graiiind) mogił dĄa/Af rtulmionitó co po jakimś     I	Ł	^



Ifim CUhru         /^     [





/
7©





Al
złom i
*»* po-    \
-.>,,*.    \
'.Nl!Ti WuUtnJtLJ

\
7
krw


• !


 panom tukiu wt luwi



I W/j tt ULIIIL' .n musa ciału	M&y O
MITY  O ODŻYWIANIU	?       ^HI^M  DIETETYCZNE NAPOJE
I o sylwdkŁ Wersje niskoilus/cYowt lub niskocukrowc widu pro-
duktów /;iivliiiau polki supermarketów. JL-diuik/c wurtosi.1 lej /ywnusei,	-_^-^	.       T   .
r	-1 ' *	•	*    *	samopociutrA Jest i-scjiiait
rzemysł spożywczy ofenije sporo produktów dla osób dbających	Pp» situcuTmi ^dtikamnnnym łkWmkiem p«eneia[nie
juko pomthMićj w odchudzaniu, jest dyskusyjna i niektóre produkty mu-
 potrrcbu|o kofemy jakfl HnpŁilsiJ< klóry porwie prze-
 gurs/j| wEintłść odżywczą niż ich „luc/jjce" odpowiedniki.
Żyć irudy dnia ftr^ul^friĘ pkic njpc|Dw z
PRODUKTY NISKOTŁUSZCZOWE	*—..-*»* tato-#«,.—*~ «™,u
 beiKimma. dniliwoSCP i lęków tanieją powainc
CD d* motliwcłici wpfjrwu kof«itvy n* rtnwó| raki prostaty.
kalorii i pumnożyć prze/ KB). Muiccm wtedy stwierdzić, ze wiele artykułów
czycb przedstawianych jiiko niskoilusAA^u1 tf> w rseczywisuwci |nudukiy	DIETA ODCHUDZAJĄCA
.   \.i niy^kLnl w M1!,'.!!  ijtiitlanktTwyin/;iwn.Tii|iK"\ i":i ;|1 ? lin^^yn	,'V."	"".""     ""'-"	?*	.    LI        i
^ łwlJ; , iłcwi^H WL «iA-,ji.KV^«.-i m,. is^i ,L/(.«, .wl,	t luK-iŁL/ tlietctyc/n^ /ywnosc i n;ipt»K sq polecnne jiiko blogOildwione w
 dlu chcjcych się odchodzić^ ich rzekome zalety tą c^ci^j chwyt
 niż r/cte]nj| informatj^ Pfoducean wielu łych wtykutów twierdza.
 l         ść Ókkk^ d
sowany z uiskukahn^c/n.i dicl^. W isuitic lo nie len produki, leci oyniniu/L"-
kylcwii prowadzi do redukcji musy ciota. Co więtcj, niejeden laki pnuJuki
^IWILTJ pniwie tyk kalorii, ile ma jego niituralny o^ptiwiudnik.
Jedynym piłwodcm mrtiejs/ej koloryc^ności ptłsilku jtsi u/ycie do jego przy-
^j^u"	gotowania mniejs/LJ ilo?i takiego produktu.
jeil /redukowanie spo/ycia produktów itusiych oraz ich suhstylu-
ie ich wi^ks/^ ik>ściq iwieiycb owoców i wnzyvj
odcmiUT^j^y z
tiuiieiu i ciiini
I p^łncRd mlrka
PORÓWNANIE PRODUKTÓW ZWYKŁYCH I ODCHUDZAJĄCYCH



1'i-lki sklepowe ^ wypełnione pnulukiiinii pulecanymi jaku h
 yp
 Worii podnd2i / itU>/,/u S^ak futoh^w;, M|?i i „Mtvu.tvvli
         luh hu/jchnltsicmlowcCity SJ| onLL nlmw\'/.c ni?, mh wersje pclnoilu.sta? Ważniejszy od pmccnlnwcj zawartości ctu^/czu w Junym pn>diikLiL' f&A pnicuni wy utkial kiilnrii pochtKl/^L-yh / llusw/u, Ahy tooblic7yt. musi]łi> pomm>żyć
 oofceiźboej mt/iietoka duncan ™i rwickwory iluilut^k tukra w wlu
 >m;iku lub kon^y^encji I H.i .-??.Iniwiu i zinmejs/cnui nus> L-LLLŁ Icps/ym
i     j        dk	i       dk      th       ih    h
 - Co wersja pcliu)itu>ia. JudnukA" w ykunuj^t1 uhlk/uniii odkrywamy,  ixisclŁ"k kitloni |Hk.']HxJ/U4:\ijli / lłu»/t:/u wyru IM 73, u więc IUC jcsE topnKJukl  ubogi w dus/c/- Wicie -lrtykulów r tukich j»k \i\\\ , herbatniki czy jo- i
. Cukiv Tlimci
 („* 100 sJ	Jogun i mleb pełnego l<« 100&
SZTUCZNE SŁODZIKI
               inny ważny składnik, u\) którego ograniczenia jesteśmy ni. to cukier, W wielu artykułach spożywczych Czcfó cukm luh cw\\ cvkierji /ustąpiony pr?cz ^etuczne sfod/iki. Likic j<ik a^spurtiim i sacharyna, JednakŻL- niektóre hatbnia naukowe dnwod/^ /e młodziki mopa wlaści^k- spr/yj;nj wi^k^^ych ilotej pożywienia W jednym / h;tdaii sl^ifnJzorKł, że o*iiihy \cv jogurt stott^ony j*.|>;irt;i]titłm tiiisly skltHinntić do spożiywairiń
w pcmwnanij y {jsobumi, które jadły jogurt Mwicrajycy cukier.



y	|	j^	y        y
 ę	j y        ę	y^      y
 fc każdy produkl, niezależnie od tego. ilo Aiwkm kiilinii ozy me-
 di      lk        d      fy
te pnmjguj.) unt- w schudnięciu i siamłwijj lylko część EÓskokaktyczu^ dtety.
ąi	y p
«!rnwycii %kł[idnik<ivi. iuive p<trn(k w t>dthudjtai)iu tylko wtedy, $fy KSI sto
 di     W bk      i	dk   I	i
 i


Produkt spożywczy
Zwykły
Odchudzający
Zupa     ^^^^
Ina I0C g)
(iu 100 g>

Kalorię  3$0kul
KaJode 3S5 kcil
i             1 1
Bi-iłko   7g
foiłko   lig

W^glowod.iny   69 gr
Wtglowadjny  fcO g.

w cyn cukier 1S g
W iym cukier   U g



\.	.-^
Wktlkołć porcH 24 i
Wid koić pełreji   IS g
Chleb
KdFori*  2iOkt.ii
Kalont 235 kcal

Biniko   IC g Węglowodany   38 g,


w tym cukier 3 g
w tym cukier 4 &

Tłutzcz 2 g
Thisui  2 g

Wiolkefet porcji    44 g
Widkoit p^cji   21 s masu

Trwale

TRWAŁE SCHUDNIĘCIE	JAK ZADBAĆ O PRAWIDŁOWĄ MASĘ CIAŁA
J
CŚli phmUJCS/. Schudnąć, hajICpUZym SpOSObCtn OSii)gniCci[l legO CClu	Oto dziesięć mid zdrowego odiywuma. pomocnych takie w Odchudzaniu
jest niewątpliwie rozsądne od/ywianie się. Zasadnicze znaczenie ma-
y,\ trwalc zmiany nawyków dietetycznych. Kuracju nic powinna zawierać
?	        it	,x	ttr.	..	L	Jedz trry proinki	Regularne jpoiywanie Doułkow test ważne dla
okresu ?tixizcmii się, po którym wyrośnie twój jpeiyi na słodycze J wy-	dziennie	J?o J(™"«M!ó*pn»ttM ma
picki cukiernicze. Powinna ona polegać na poprawk bilttttu kaloryczne-	i UVVrltwni uatego p^omu c"krtj **« krwi
go całodziennego wyżywienia. Jeśli porównamy ciało do pięta, a prze-	P napadom
mianc materii do ognia, to pożywienie jesi paliwem. Aby podireymać ogień, powinniśmy pamiętać 0 używaniu odpowiedniego paliwu i regularnym dokładaniu do piecu.
JAKOŚĆ POŻYWIENIA	pociuj*« głód	i nuum <?«««. surow« warzywa, orzechy t ptuckt to
 między polkami	idealne        k^i

 Je di żarowe	Zrirowt prrekąski pomicriTy po^łdcamh równie^
 prz«l<ąiki, jt-sli	jaja ucnyinić sabiliiy poiiom CU^^^J we krwi.
:
Najprościej można powiedzieć. >.t zdrowe odżywianie oznacza |_ produktów dobrej jokuści w rozsądny spięli. Przekąski lypu „fint tóod". ? dycze. ciustku i c/ekt>tinJki s^j j^k dokljdune <lo ognia wilgocne potura - nic plun^ dobrze, Owoce, warzywu, produkty / pcJncgo zwra, np. chleb razowy, In dużfł lepsze paliwo. Dobrym podejśticnł jest zuiTJLhanicr uwia^i na wartość
Pij zdrowe	Urtika| kofeiny, ponieważ pobudta ona wydzielanie Jn-
napoje	iuhfiy przcŁ inustkę i może obniz.ic poziom cudni
odżywtva t cner^flyc/r^ jcil/eniji. C"ukifr Oł^Kirt/Li tylko „pustych" kalorii	j   	       we knwi Nłipfl^c pnęjwtąjące mwicmj^ tiuia cu-
i nic mu żadnych dnduikowyuh ^khulnikfłw ndżywc/ych, pink/iui \it.h iu pr/\	j^^M[    knj' substancji chcmłKnyth. więt ukic lepiej ich
klitd owoce zaopatruje nas w niezbędne wii^tiiiny, błonnik pokarmowy i nalu-	unilut. Nf^zdrowiie płyny to
rjlne cukiy. Postaraj się jeść tylko te produkty, kióm maj^ wartości tniżywcie.	J^ (*^E soki ic i*j«yth
JEDZENIE JAKO PALIWO

? ?-??	
Niektórzy dicEciycy uważają, ie pomijjnic pn^i{ków i stosowanie glud[">wki in	A Jeilj pii«i »"«o-         Niew»slk« PIOSCI alkoholu nie koliduj ae idrową łjiet^.
Tiiijlcps/y spiisi+i iu /mnn;js/irnif niEW) ciała. Jeżeli poru^DJiTiy Ecn p<?mysldo	* ^°^ to ^l'*0	lejo nadmitr^t tfrazycpp spny|a tyciu. Starai nc me pic
]Wltr/Vm> Tv:«lia Ognia W pJCCU. widzimy, do jakiego ttppnJj JCSt błędny. Jeśli	w unitarkowanjfch	vvi(:ctj mi 1-2 lednnstki jlfcoholu dziennie
iiv|Mlimy i)^L'n w poiyc MiiLidmiiu i nit ddło/ymy fuli^i j y\ pułudnic. to co za-	Ilościach
stjjtiL-my, gdy wrócimy do duinu wieczonm? Ptamieti bpdtck iak nikJy.że z tni-tlirni nr/n Lv i im n^ifij Hoinijanic pnsitków oznacza w isUH.ic ^i^k^/L- prj\v<bpv1ohn;[iMvi(ł lego, żc<Kganii!m /nugazynuje
IUSK"p[l> p<lMtok W |y)s[ji.-i ikjliki tłtUZC?OWejL                                      ^^fe         fif	* ^'' P0"1'****^	Pmie w CIUH posilko* rezett^^zs saki inwienne 123-
Nit myśl. Że skoro chcesz schuclnuć. musisz Jc.śt mniej; ptł	^OB kj^r/	połHkamk Nrt pij       burza trawienie. Zfe tracenie jest często czynnikiem
winicne^ raczej jeść inac/jej.	-^n ł   fe^1	podczw poiHków             powo^uncym pnyroic nnaty
fest L-Jkietn prHudo[Kłdohnc. że odnicji«/
wi^kn/jt koczysci JL-if/^c tr/^ŚL-icj niżdo-
[ychczas. gdyy unikniesz nj^jdów                                                     ' 4^Ef,	Gdy tie^asi po produkty wrjokobitfkowt. mech io be-
głodu spowodowanych obni-		%	Jt-fJ	Wt	Ł Ireiysnui	4* ««cj i*y**r n[1 m^o. Drób (b«t
Wnkm pO^JOn^U Cllkm we	^fl^                                            .*fcf                      Ł^.                                             Z jedzenia                        «y n|± r^jcH, ctcrworłE (wołowina, baranina,
krwi (palR Str. 74). fluniic-	^T                                          '"?^             ^^         "X                                  tłuszczu                                   wkmij. Gdy siepsz po nabiał, staraj uc wyfaterać p«ł-
t^j jednak O ^[uninnym	i                                                                         -                                                                          	   -^                  dkjkty mskodusjczower np. cbuny icr. odtnjuczo-
bi             Ży                            J|     |	fc\      ^ł          ^ -^                                                                             ^^^*^^   nc lub połtfmte mleka 1 niskotłtiszciowy. m«<0-
b> miahi ona |Lik	ii^
 wartości od
crfr

JAK ZADBAĆ O PRAWIDŁOWĄ MASĘ CIAŁA	WPŁYW   ODZYWl[AN][A
Wyodr^bn(|	Odkrycie, na które składniki pokarmowe mtrteaz być	^^^ ,.^^	^^ J^  jZ^
/
ile tolerujOi,	dzi do wymznc| ncdultcp masy ciała u DSOD I nadwraz-
f ^rycHfrtfcruij \Ą	liwoicią pokarmową. Częstymi .,winowajcami" są mą-
ka, pszenna ?
uczulony, t wyeliminowanie ich z diety czeito prowa-	]Vj   \      f    ) I   | r^f   f fV 1^ C   W    łC
r^"ik   n.n     i^Arr^^ n >n i     ra^a^i IV^II   «^B^^ r^ J    >r -^LJ1^    J I     i^r >^^ł^    v    >n^ rfin^ ^	^^	^     ^^	?"??
ORGANIZMU
??

O wybiera weEE&-       Tri«pr«iykv^^ du«>^^^darnin	Prawidłowo funkcfanuMv\ układ immunologicz-
KJ wodany niM-j.fi-	fc mlntratń* rm ich odpowiedniki bardnt| ociyHCZOOt	* tłtntutijnwjtiitn.ijirutijijij  »mHH cifiuiiini/łi/^in,
nowane	t przetwesnorte Poza tym uwalają otit tukiw	/iy ffirotti nas przed potettijalnie niebezpiecznymi
wztflędrnc pow-oM. co perr-ajta w utrzymaniu prawidło-	i     J ^       ?	?  ? _*_,.-,,_,_..-!     f,n'ł! jiJnjiFipji(vi nnirnii
^POEL tufc™ vTkX. Pr^ykiadJ diihpro-	hakienanu i wirusanu. Jeśli odporność orgat
duktów to chleb- razowy i pdnnzrarn4ityr brązowy ryz,	ZWU ji'St OsłabiOIlti^ llljckcje  WtrUSOWVy W ty I
w mundurkach | makaron z maki rcowej	|	gl>ipfl, Otakują łatwiej. DOUtOStą FOlą
Oznacza 10 nie tylko umkanit dodzcnla pocnw i napo-
ponwściowego jest tez zapobieganie nowotworom, Nieprawidłowe komórki są stale wykrywane
?	]    Itlt'"!1"/!!)^       U1    lllltlUIf    P/ftJ*    iU/Htt\'IJV    ~H-

CUkru	|óvł. alt lakzt pOwitia^FwoSi w JfiorywAniu afcyku-	t IlIA^L^ffrli. t ł*   ttfrtytrt  ftt^ic ttttffyijurj   *-"
!ow. które iuz awerań cukier, jak np wde gotowydi	^—^.       początkować chorobę nowotworową.
potraw i większość płatków śniadaniowych Cukter nic ma praktycznie żadnych składników odżywczych, a po-
dcrtabilizuie poziom glukozy we kiwi	ttegO ZWifkSZfl tyZVko ZitCltOFOWa-
 nia na raka. Choroba niekiedy może być skutkiem nadmiernej aktyw-noiei immunologicznej organizmu,
/świeżych	pokarmowego *canowq o«ie lawdmciy elemcw idrO-	-^	mr.^i	ń      *.      j        rt
wq dtecy. Su^ si* («« p^ ™y dne^i* o*«« lub	czego przykładem jest reumatoidalne zff-
OVVKQk"|ak	palenie stawów. Ostatnie badania wyka-
 Zflfy, Z^ UtrO WHO OSUWWnWs jak i ZOy
{np. pko surow^^, gatfiwint na pc^c ojr	1	akłVWtlOŚt' Itkhtdlł itllltUWohgiCZłi€gO
w Wbetłtt rnikrofalCFw«|. Taki sposub pny-	?	-^	, *      .
rządzania potraw warzywnych
chować więcEpskfartnikow odżywczych.	Łl	h        wiedfUCJ diede*
niz gdy \c gotujemy, pteczemy lub smażymy.

czy banan, albo (ts porcja u^^> owoccnwtf lub . Wanywi najlepiej lpożywac ru

Wpływ odiyiwiMint m <*Jp*troow: orginianwi
UKŁAD IMMUNOLOGICZNY	PRZYJACIEL CZY WRÓG?


U
khd Lmmuno3ogic?.ny, czyli odpornościowy T to wiele różnego typu	Układ odpomniciowy jest nastawiony > aby reagować na wszysiko.co mo/L- A
komórek, objętych wspólny nazwq „krwinek bjaJych1* Nąjwaźniej-	grażać organizmowi - np. bakterie, wirusy, pwżyty I komórki nowotworowe
sze z nich ^ limfocyty B i T. Komórki B produknta przci-wciala. spe*	Uwa*J siCłże kied* je^niy jeszcar w tonie niatki, układ immunologiczny
utvv się ro/po^nawac tkanki ci54'
cjiilnc  białku pomagające w  wyeliminowaniu wirusów z komórek	odróżniając własne narządy od
i uczestniczące w unieszkodliwianiu bakterii. Komórki T dzielą sie na
kilka podgrup, z których najważniejsze sa IŁmrocyiY T pomocnicze, tic
one bowiem o latiyce obronnej categu systemu obronnego i po-	CHOROBY Z AUTOAGRESJI (AUTOIMMUNOLOGICZNE)
komórki B do produkdi przećiwriatk	"'Ł	."'*.'ł;" .     	','"","-'
Mecrujtu/ru iurx>/.niamu pncez uktau immunologic/ny własnych komórek od
                                                                                                          agrtsoniw niekiedy zawodzi, co pmwadri dn chorńh rwanych Ułtcumuiwpjb
KOMÓRKI B I T	gii:/nyiiii W »iLLktorLŁ fir<\:es> ^itu^r^sji ^wciągnięte" sa pojedyncze
"J      'V' ™V™"      ,' V"'ł	'        		Jednym / pr?.yklad6w takiej choroby jesl cukrzyca typii 1. zwana mloi
nym. W układzie immunulogicznym ^ajdują MC struktury skupiają wicie	\mw chnmhy 7 .lutfKlgresji ^ babiej uogólniwic i mogą us/kad^K więcej na
komórek odpornościowych, zwane węzłami chłonnymi. Są one obecne w ca-	a^ffm Przykładem takiego procesu jtii reumaLuidaliw zapalenie siawów, sp<
lyin ciele, ale nułzna je wyczuć w niektórych miejscach, np. na szyi, w pa-	WIKIDWJJIK reakcjami iinmunolojjicinynłi w ikankaeh wielu ezcici oreani7mu
chwiituch i u IMIULII pa^hiowych Jcsli w orpam/rnu1 mzwijd Mt infekcja, ko mórki B i T ulitują, akiywacji i namnożeniu, a węzły chłonne powiększają si
CHOROBY Z AUTOAGRESJI
KOMÓRKI  RAKOWE	Nazwa choroby	Dotknięty nan^d	Objawy
Addi^Ona	Nadnc-^czi	Skrajne osłabienie
Innym &adunieni układu imrnunDlugicznegn jest wy*7U-			*m. ^rtkit ciinienio cci
kiM ank i nis/xŁ/enii: komónrfc rakowych. Komórki	_^^/g^^^^	™C3t atł«™*"ii *wia
nowolworowti powalają wlaśtiwie stale.ale zdro
wy system odpdmnściowy ptłtrafi rapchiec ich	Cukiryca rrtt«dirtnca	Trauitka
rozwojowi i powsiEiniu guKi. Osłabień K odporno
ści organi/mu nuiżt być pr/w/ui;| spudku


 u nn^t być pr/>4j/yiiL| spadku uy
 i eliminacji nieprawidłowych ko-	—   —	m	chudnięcie
, c/ego aastepslwem >eii1 po pewnym	^^	\	Choroba G™™	Twciyti	Po^cki«n-e iartiytTh
 nerwowojc. błucnnct
 chudnijle.
 g	p	>     p  p
 ro?.woj ch«roby nowotworowej.
 W
PROBLEMY ZWIĄZANE Z OBMIŻONĄ
 UKLADu	^f	Bielactwo	Skora	Fragmcmy skory bez
IMMUNOLOGICZNEGO
Stiwy	Obrzęk.
(U Infekcjo wirutowe. np. ntEŻyt	up^knic suwów	fUD P boi t»w6w. ogólna
górn/ch dróg «Wa<łlowyth. ,gr>p7
Toczeń uMadowy	Tkanki lączru	Rumień.
hnta i i«pół -	ehudmętie
np.

 ja.dra lub piniki	Nieptodrwic

Komórki B i T /najdują s.c przede wszystkim wc k™. i lysfieafc limfotyce-	w klńreJ ukf^ ntlpornościowy niszczy komórki tnustki pr^ukujate i

\\y\\<.\ LHE/Jy.mnu naodpomofetnymianiu	DIL-UJ <XI|WHWM.-


SKŁADNIKI ODŻYWCZE ZASILAJĄCE ODPORNOŚĆ
DIETA A ODPORNOŚĆ ORGANIZMU


 n,o-
W
ydn] ność systemu obronnego organizmu jesr do pewnego stopnia za-	Sttdrifci odżywcie od^rywa^e Podtu~ow4 rotę we wzn»cnu-
leżna od tŁpiłliwan\ które mu dostarczamy. Pewne, produkty spożyw-	niu funkcjonowania układu. odporrKsttiowłgot

czo zawieraj;} skUiLlulki ud/ywc/e O właściwościach LmmunofsiymuUij;^	Witamina C
cychŁ które mocą podnieść odporność na zakażenia i pomóc zwalczać raka.
.?,.,,                                   '                                                                      ,	Wyodrc-tHiiono pon-io tuzin mechanizmów. dzięki KtOrytn
L części osób pewne RHWtancje zawarte w jedzeniu wyzwalają nieprawi-	#t[imill, c ^a immurmcymuitiią™ Wym^my m c^-
dfrlWO. tHlpOWicdŹ immUn0l0giC»14 - ObjflWy nad Wrażliwej p<lkarmOW0J.	ko np  |i| wfclnoK do iwięksiania produkcj. przeciwciał
^^fl   ^^^ i predkoŚO Ćojf70*.nna limfocytów. Witamina
t	fl                   ^^k    C Zfia|dujc i'C * dijjyrn sccieniu w b.innnjch.
ODPOWIEDZ IMMUNOLOGICZNA	I     WH^       . iid«i»di wnyiwch.
W NADWRAŻLIWOŚCI POKARMOWEJ	^                          Cynk
      j
 na dwa typv: ak^ic pokaimma i nklokrncjp pakiirmoiv4. Alergia	F
Nudmieme reakeje układu immunologicznego na skhbduikt pokarmowe rnogq być	*                yn  Jdlt mc™*l'n*

izadkim. W luaktći) ch pnwtóką* objawy ^ niebyt poi-	,__ "?fŁi ^!le!.wwci Ifloraa'
ne, jjk np. wysypka po /jcd/jcnin iniskjwck. W ciężkłd) pr/yTiadkycb jlcrgiu po-
iim/L' dupn^wjidyit: do JSTO/IIL^O dla życiu w&trajjiu unufiluktyc/ncgo. Np	beta-karoten
alergity lyiwti n>/pci/(iyji| potrawy, n;i któn; HJ uczuleni, i ich unikaj;^
r	. -	-	J	BtU-Łacoicn ulega w wg^mamic pncŁsiialceniii w
OBJAWY NIETOLERANCJI POKARMOWEJ	"fl A Cnr<>ri1 «w llklad odpommciow^ pned
	t"Mi	-	*		dlKałannetn wołfi^ch rodników, ma wtjjciWQJCI IWIększafce
Niciolerancja pofcaTOOWl to prtiblem nie zwi:p;iny T. alergii) i /nacznk cickiej	odpomoic ŻywnoK bogata * błtt-karotefl v>
spotykany. Tu objawy mogą pnjsiwić się p+uv ^^łdzin, I nywel dni po spożyciu	wattywa oraz
WIELKOŚĆ POSIŁKÓW

Isiriieje prosw zależność pomiędzy tloscia. poty wic1

niłrr> mujjl iic
upór ic. a wyda|rvovci^ układu odp<

wlęcei jemy.
cym bardzie] niesprawny itDjE się nasi tyiccm imi

^^^^^^^         At^ funkcjonował sprawnie
i, należy unpkfrt |C<
jjcni4 dmzych
,]^fl                         poiilkow. Twtsszcza ckężldł
:h 1 tfui*.yth. U*iil
M^HCJFCS np.
MI\\     cierwone mięso i nabiał.


 piri

WPŁYW CUKRU NA UKŁAD ODPORNOŚCIOWY

Niektóre badania naukowa wykJMły". ie |«L cukru we krwi podnosi i\c> W wydolność układu
odpornoŁCiDwojco *pada. Wi2]rł(kie poiUCi Cukru rjfjnawaniC^o dzja-taj.i yv ten fp^lób. dJatcg* ak fia|mnic-| sloctyczy i j»ika| Cukru itodzonych napojów
..^/ktxJLiwcgo" pmdtiktu i nKicą być /jupelnie niccharaklcrirsryt7iie lub uo^>lnin ik-. Z powodu tej opóźnionej i nicchnniktcrv-si>v7-nej reakcji nielolerancja pokarmi m u c/esto bywji nicrn^pnzjiiiriHi. Kti^J wielu tusUi cierpi z jej powodu pr/e* wicie kit. Zespól napięcts pr/edinicii^/ktłwciiłł. pttfiOA nruisy ciała, /^[r/ymywanie wody w or^anmnic. migreny, zmęczenie, astma, wypiy^k. zespól dr,Hliwc^o jelita grubego, reumatoidalne /jj^ilcnio stiwów i nadpot^dliwość u dzieci to tylko iiicklon: pr/ykłudy schurceń tycAHiych mi nic-tc*-V4 (putra lakie slr. 70-7 J).

 n.i inifwnwM i>r?;ini/mu	Przyczyni r-lL-'
PRZYCZYNY RAKA	LECZENIE NOWOTWORÓW


C
iało jest zbudowane z trylionów komórek. W większości tkanek są	Nic I«»M« ?"'} złośliwe prawic *UWSM prowadza do z^onu. Ltfawite może
one odnawiane stopniowo i stale, W prawidłowych warunkach jest	P0'6^ n;i stosowajiiu środków fiimiiikolofic/nych uhcmioterapU), naświc-
*,. ™^., i™.*.,.!^.*   ~.	ii    . i	u i       '    i    -i	tluniu <n»dioter»pi{iL(łptrM:ji thirarcicznej h^d/konibinatji i\*:n metiłd. Kotki
10 proces kontrolowali? - powstaje tytko tyle nowych kproórek, iłc trze-	chjm   iS J ?^ ^StfreJmuue Lr/.eL sie nowotworu. Ńiriuói*

ba, by zasLjpic stare, iłbumterające. Problem pojawia sie* gdy powstają	piHkLi|;i -ie leczeniu b-
nowc. nieprawidłowe komórki, których rozrost nic może hyć komroło-	twiej niż inne. Im
wany prze?, organizm.	wcześniej choroba no-
woiwomwa zostanie
UWad immunologiczny zwykle sz^tfco niszczy pojawiające się nieprawidkmc	sze ^^nsc na jej
komórki. NowOCwóf rt)/w ip się wtedy, gdy nieprawidłowe kumork i, nic njrpo-	w fte wy leci
znane pracz uktad obronny, /.it/ynajq sie mnożyć żywiołowo. Kiedy powstaje większa ilość łych komń^k, po pewnym trasie tworzy SK ?"?*?? Gu/y ^kl^dąją-ce się i komórek rakowych nkreshnc ią jako złośliwe i majj^ icndentje do mz-
jcriinnia się. i 10 nie tylko w miejscu WitojiiuTaJe takie w LKllepłych re-
 Gu7. który jest wynikiem roznewu z i/.w. figniskn pierwotnego, ntwi	Ntj?*ocftvn
         pr/cr/um lub opiiska wtórnego. PIU^IMKUJC się, że W krajach uprzemy-slowionych u jednej na trzy osoby wysi^pi choroba nowotworowa, a jedna oso-ba spośród cTterech mma na ntfcL
tu



GUZY ZŁOŚLIWE I ŁAGODNE
Nic wityitkit guly IĄ lloih*ł.
nic kwdy et
iz io rak jednak naw-ei ^u
fiy łagodne
moja urfitnąc da dużych roimt

ląc miejscowo tknntf* i r&t
rałU|Jit się
w mieiicach sąsiadującireh 2 iijr
lądem, w b
terym wyrosły. Guty tactM
tnc t^ na ogół
CZYM JEST RAK?	rozpoznam^ tym lepsze

                                                                                                                        niegroźne i nie nawrata^ po cłiirurg^CEnyrn
PrJwicłfthw.i jkły^HK-j-cr	OhnkidFM odpttffk&M	Tworzenie lic
h^nftkbiriych	w,™^ i^komór*	ROLA ANTYOKSYDANTOW W CHOROBACH NOWO-
bu*c .tultuH. nincł^t         iprrpri rozrowowi komórdi	nowuivrtiri>wycti moM	TWORÓWYCH
komorhi	r jkowjrh	^nKtuibJc ttc t utwprrrć |UŁ		»?»•*?	««••??••??<•	t***	i»»>»«•»*???*»»«
Skhtdniki odżyWcit b^-daci: limyoksydflllTariłi. t;tkie jak witaminy A, C, E i rniri--roJ selen (pair/ sir. *J I i.chninii) pr/cd rakiem, fumieważ nrzcrywajił wicie proce-
                                                                                                                                        y
 iłowoiwor,^ to w3aściwie fabt zbtór ^aitych now^	lu>* "MaJ jdpÓt»tóto^ do nis/^nia paiuh^ycl) koraówk. /.nim y
 ich nr/woju jest równie duża, A czynniki ry^y-	rozplenić. Im oy^m ^mejs/) wjmtyoksydii.ny.tym mnktee j^iragjwe-
 inne dla rVi,nvch typów tej chorobv Na Jri	nie "J1?"1- ^ M^jf^ W^ ^oroby nowinworowe). należy dbać n dobry
 n
p	y         y^y
ka zachorowania na r^kii mogą byt: inne dla rVi,nvch typów tej chorobv Na Jri
kfed    ii  ^kń       ^S	niki	k	i
 Brjk
łj      _ P .	^    RAKA.	serw Ł które inicjują powstawanie komurtk mm-< jlwomwych Rńw m K /fś n it1 tt> nui
kiiul puknie papieWM'™ jcM tkiwnvm Lwrnikiem ryzyku mkn pfuc j]f nit' raka
skóry. Zaczątkiem procesu nowoiworowęgo sa sAodliwe »utetancte powstając*	M modydk^ja diety nra wrrf>^- im rozwój ctaroby gdy nowotwór JlL?
jaku pmdukt uboczny procesów iLnow.gospsiimin w kmM^h.SuUuSie.	w/winal.»-ydaje się jednakcekiwe waW^niedieiy diorego w i	
?	?	jrj	i	J      _	^«,	J	i   •<?!.    lii 11 •* i   v ?   i i: i ?   11 -, i .< i ? ii V.I   :   -i i     \\   i   .     ?   .    L i >| ? |: i'1»,   11' 11   I   , * -. i",'.  V •' 11      ^ i   I i I 'A ?"
/wuiK wolnymi radnifamiL m?kud«tjq komtłrki, undttmmiK nicrN^jdanc rcak-	^^ pomoc wgiini/mn*! * waice ? komoiumi rakoi
Cie [-Ił^mir7ni-   Llńm mn^-t 7aiiTtrin^-u   ^tu ri„nif> r-it-j	tiHTUUY Wtfjkl tO Wil/nv CtCMłCIlt W ltV/t'IUll pOCjC
Ł.   |t    ?ullli.Jlll\..rIlli__ni.llllk_JEH?l_i.J|yill]|LI.|l.'li'i.,lL    Ln-3>^^h-klJIEL    I \IK .J.	-t    m	r	w.     _.r

 IM ^IjKirntJSi IH-J^LIWITHP	Rak


RAK A DIETA	ŻYWNOŚĆ SOLONA, PEKLOWANA
 LUB W^DZONA A
S
pecjaliści badający przyczyny nowotworów uważają że można by
zapobiec wielu zgonom na raka dzięki zmianie sposobu od/y wiania.	Spożywanie dużych ilości produktów konserwowanych
Wielu z nich twierdzi, że prjwie 70<ft nowotworów zależy cxł czynników	**)]ą. peklowanych i węifrunych może sie ^ ia/jć / iy-
wany do wędzeni;
TŁUSZCZ SPOŻYWCZY A RAK	T                  E	powoduje powstawanie w ży^ooki
"":	—.»«.».........	,,.		*Sfi?^rK%Z^KF	stancji ndŁotwóiczych (karcynogtnów)
l\xm: iluszc3r.il zwartego w dicoe wiąffi s,e ze ^w.ekszonym ry/ykiam n»k»,	^    i^^3                    \U	Hi w (BKMmeji i pekkm.nim y^ier
pr/edc wszystkim ilJikń, plucH okrv^n.c> , odbytJiic> . jajników i gruczołu krL>kó-	KZl     L«J	subsiiulcjc chcAikrzne klórt mn-j być
wego. Dokładna rola ilus/czu w procesach nowotworowych nie jest określona,	5     ^»                  V |	„r^ks/i^n^ u luu^yni)K«!nv w ppxluk-
niemniej pewne fakty sugcoij^, ze wysokie stężenie tłusyc/ów we krwi jest	HBW           ?]	LIL- snoA-wciym lub już w
" czynnikićcn wzrostu niektórych gu^ów.
DANIA Z GRILLA
		?   r  . . • ?•?<?? ?
związanych z dietą.	-^--&-7^s^^«	^'f™ r^.a
WOLNE RODNIKI
*****	"'*'	"'"	*"*	*•--•«•	*"		p                                  I Gnlluwanie prndukiiKł, nad otwartym
Inny mccimni/m, klóry niożc wyjaśnić zwi^k między tłuszczami a rakiem.	rs«       Kf	?	ogniem iiłoże spr/yjut: powsuwaniu sub-
odnosi >Lv do oddziaływania SLibsEjm:ji zwanych w olnymi rodnikiimi (putr/ uik-	V - ^    Ww	B	^™L'J' riikiitworciych na ich ptiwicrych
k SET. 22). Wydaje lic, a spożywcy ilns/t-7 jest szc/t-uólnic podatny na dzi;t-	^jiy^'y..	fi	m taŁtca jej]i sł| tłuste ]ub mocno mi-
tt wolnych rodników i iimA' byi- pr/e/ nie pr/ekstukany ^ i/w . formy	C»        _^M	^	mientoneczy pnypalorK. Jfdiuik
ns (patrz niżej). Zmienione ilus^c/e mog4 odgry*4ć ivjinij n)l^ w /^pticzyi-	^jj	I	/jonalne zjadanie dań Z ęńUn nic KWBiai
 yyy	^	J	poażnego /agiozcnia nikle r»Jcśl
r, 23) zawarte w diecie ncLiimli/uj^ w (tr^ni/mit: dz.mtanic wolnych rodni-	teŚŚi^^^^fe	v	^ praypifitzonc mięso z grillii jest    c
ków j itoszczóu. Im wipc wyisjty siosunck IIURZC/ÓW di) antyoksydantów. tym	^9ltfi7vHK^APl	M^|Sl skłudnitietn diety, rtusiidnc hylohy
większe może byt ryzyko zachorowania nu raku.	J^^SV7    łf^SHMES	.-i MIVAIIILŁ IL-U
 I
kowan iu przem ian nowotwortiwycłi w komórkach ora ani / [iiu A ntyoksydaniy	^	J	poważnego /agiozcnia nikle r». Jcśl i nuv
(sir 23) zawarte w diecie ncLiimli/uj   w t^ni/i   dt            lh    di	teŚŚ^fe                                    i              i          rill j
 HOL A RAK
 piCJe afkohoJu (TiOlC JwiękslaC ryzyko rozwoju niektórych postaci raki. łpotywart/ w umiii-kowarłych ifoscpacłi iwigkiza zagrorenie rakiem picrn, odbyt- nicy 1 ItEultkt  5pO?)rwaiiy w nadmiarze, zwiane?* w pc^łCMnJu i paleniem pa-ppftrosów. mole przycrymsi się do rik.i jamy ustnej, pr jełytu i krtani. U oiitb  z choroby alkoholowy 1 rozwirtęią mar{koic4
 p.c.en,
 p	lu * T^r141"11 f:»ka w JJikimi iwpniu zakłóca to,
 ^ bnnt tnm.	zc osoliy "A^MŻ^aił" alkoholu t^ryk Ic pni n
papierosy i jJt się odtywbja,. Nic |cst <*ncz
TŁUSZCZE W POSTACI TRANS W DIECIE	P?#nc. \*Wt jen udiial alkoholu w pntoRer>cŁic
***	Chorób nowotworowy cli, i ile ultly od pozo-
Dowied/mno, ic wysoka temperatura stosowana w procesie produkcji marga-	mtych czynników Okazało elf te* zc iitn.eje
 piciem
ryn i wielu ołejfa roślinnych, także podc/;is wytwarzanii joftcwycb dan ^mie-	poiyi/wna ko«^c,a miVdE^ um.a
ma strukturę rao>UCziiq tflwartych w nich tłuszczów, Te zmienione iluszcze	alkoholu a iwpfkiienptm długości
zwane są kwusami ttUGSCzowyind trans (ttltóECZfimi irans). Organi/.m nic radzi	lpairz «r. 40-41).
sobie i przeiWitr/Ehnieni łych fonii lak łatwo jak / ttuszc/ami njturulnynii: pr/y
puszcza się. że niogEj hyc one przyczyny ntektórycii fhoróh, u tym    k

Wpływ nj>) wiania no tK|pnnwv. urfuinizniii	Ływmoić zapobiegała r

ŻYWNOŚĆ ZAPOBIEGAJĄCA	I    SKŁADN.K. ODŻYWCZE
...........
NOWOTWOROM	° DZIAŁANIU ANTYNOWOTWOROWYM
?     ii-	-i-	WiKiiniiis i rniiiLTiiK iidcn^wajactr iMł)iii;i nik* ^-*Lik"i" / fiikienł iTiaji
p
?HIL*W AJ istniLłub hiTii/łt WILMC tvnti\v lułwotwurcjw   a icn oiwt/vnv	.  .    *?  .	. ?    . *? *.     .	>7  ?	?	~   ,.
HIILH ,u iriimtjt. IMIU/<	n ^      wwwwuuw, rt KM |flijrw.juj	^laśtfiwoŚL-! iihly(tk^ydju.-vjnt: l^ Jinyailcili.ic/.inu ? Sp(/yH co IHMJIMIIAK H
niektóre ^k^dniki żywności mogą zwiększać ryzyko chorób nowntworo	SHŁAONIKI	KORZYSTNE	ŹRÓDŁA w DIECIE
wych, luk .sumo inne mogii przed nimi chronić.
ODŻYWCZE	DZIAŁANIE
i! /tn/.ono i IHA; UM knńta fcy^Miiom.', me tx\ovx\A J.CAĄ pewnością za-	rolnych rodników . powodjj^ych rozwój
antować, 7C ixlpowiędnij d\cu\ zapobiega rakowi, Jcdnuk/c tuk jak

OWOCE. WARZYWA I PRODUKTY PEŁNOZIARNISTE	Beta-karpten
""  ,     + V *"*"."'**"'            "Z"                         "^"            "V        I"!""""""	?„«              imic w witaminę A.               występuje w o
Zwiększenie iłoćti świeżych otioai* , warzyw i merafiiiowiuiych prwlukiow ?JK^	fl    ?         i>*™ "f « chroni           > wnrj^wadi o
?iawych lo /a^adnk/a m(xlynLM:jij dici)\ kiufii itiiłżo pomóc w ołironie pr??łJ ra-	^j      H           ^^ kHkofna tflM|ni           „cj
Idcm Prlti  t nwierj nm   wtóknt wisamin i nincnlńwlańn: nmją	^      ^     '
Idcm. PriMliitiy te nwierajq nułtwmił wtóknt, wisamin i inincnlńw,lańn: nmją
 i	^
 *cj. np w paprze,
 |    - jak    y	p	y|	^	me prrtJ nktem ^	^^ tana
 zzitnicjs/jcnie spożycia tych skfadnikdw w krajach upr/citiysLłWicmych	>-	ritwifitacb.
wyth artyli"kiw spożywczych./itwitrjij^cych du/dituszCEU
i oikm. tu. '/i- [ftmiiie/yi1 w/ri^i /^lidHmwim na niektóre mdzsije iwwiHWOÓW,	Witamina A	Chr^i pn»d (yiiccifla	Jak bet^kareien, nkie

 I
Wlnknn. skt^iiiitk pik:irm(>w pivticHJ/i:]ii;i niśliiiiiC'
talków k'k slrawić i wchbmić. IIIEL i^tmiL' zjnwr/cnk	^ ^	™r"nif ^- r™1ECC1 P°°	/

dla ukowia nrw;wi
mzd/ial .1 na sir. 4?). Odpowiedni* ilośt wkikno	Rql('ełTł w celu	planowania.
w diecie w szcjffigóliiaśc] zmnwjs?^ r>/yko raka	imniejłierłii ryiyiu	P°wmm ^
 śluzÓWOC
4iki\-/nicv. hfieklór/y nauko\ui uwu/;ij^./tkli4;s\n> czy pewno ^ut^tirkjo chemiczne /A\W.VM W źywrwści bldukinh-aó /inium imuoittitfimv ^ N1-się*/




y	panilG|
OTYŁOŚĆ A RAK	Witamina E	Mme pomoc w obro-   •    Obttni ™ produktach
? Zk	nie prTD(j
owoców, wanjfW	pnetyicu i w^tlka,	t grutwiiarniHych oni
 [ otytoiciit ponoiią zwi«kizww	j prodijkto* jhoio
ryiyko lacKorownnii na rjka picrii ? truflu iflJCi-
ty. Bad,ini^ sugeruj rowrtiCE. Et OtyH mcłCZyim łii-	Jt cji
>.'	
 zapidaja na r-aka prostaty i okręŁnicy. Pny-
 tych ifawiik nic JEEt w pHn* jajftz, acikaJ-	? PfJ CO
wiek może micc cos współnęfo z zawartością	«nnirkowarłC ilOKl	S- (i tt	Może pomóc w otłronip         OWitym iródtcm 14
i tłuszczu w diecie. Tak więc prawidłowa	alkoholu.	przed rakiem przełyku
masa ciała jcit ważna w obniżeniu ryzyka r,ikn	, zo^dfci	, wtęksżoiC miOwych
(pato także rozdzia! 4 na str. 6 I >.	płoduktOw
k	Tk	c

Wpis w mlMu-uniii im nJptłmaid ocĘMiimu	Zapi J»k-i!.irne

ZAPOBIEGANIE INFKKCJOM	SKŁADNIKI ODŻYWCZE
O PODSTAWOWYM ZNACZENIU
S
ystem inlporoosciowy, podobnie jak inne układy organizmu,    y
ra odpowiedniego   paliwa" by funkcjonować sprawnie Jeśli wmi-	Nojważniejsw dia sprawności układu imnumologicziiej-o fikładafld odżyw™ u>
 nieżyt górnych dróg	—*.
oddechowych i grypę. Wirusy. będące przyczyny tych chorób, zwykle	„..	,. t	.	. t.        t
.	i     i       i'     Z-	Z-    -i     u     i   -i         i-	? Witamina ( JAI/du>(» rnuKu^ tvtnisvr banan v i kiwi sado&ko-
IKiwoduji) na pocztu Zgodne objawy, lak.e ja* obrzęk slozowki nosa	Ha| [n .^^ ^ wiL3mmsJ M^ jcj ^ |akżc ^
ł gardła uraz niewielki wzrosl tcnipcraiury ciała. Na tym etapie organizm	^^    wmvWj tiściasie Zażywanie duż>-tli d*twek witami
Łjczyrta bronić się i podjęcie pcwtiych d/Kitań może ponuSt1 mu zwalczyć	H^ ny C, gdy pojawig siy pierwsw ohjŁtwy iniekcji, HWJW
infekcję, nic dopuszczajqc do TOZWOJU choroby.	powsirzynisić noEwój chnmby lub skrócić i ztogoci/ić
KTO JEST ZAGROŻONY?
              1^ jej przebieg. Zalecani! wtedy dawka witaminy C to
J	^&   I g co 1-2 godziny, dopóki objawy nic usypią,
 ?   ?Itt-tu-kurukri W yiKpujc obficie w ztłliych i po-
k;i/Jy / na« jest stale narażony na infekcje. Jcdnak/c niektórzy powinni	^        ^^^^  raanirh.v*»w >ch > wocach oraz warzywach, np. n»o-
najlepszej kondycji. Zwiększone ry/.yktł infekcji zachodzi, jeśli:	by znajdowały a\c w iwujtij diecie.
? Przechodzi rekonwalescencję po chorobie,	? Cynk Owoce morsa, ryby i razowe produkly zbożowe są dobrym źródle m
? Pracujesz w miejscu, gci/ic możliwy jest	tyn "n
koniaki Ł osobami chorymi,	^^fl^.	CZYNNIKI POKARMOWE OBNIŻAJĄCE ODPORNOŚĆ
np. sv szpiuilu. szkole.		•	*•	ł<*	
„	. , .  .   ,	,.	Rł/a upewnieniom się,że tliela zamieni ptiłr/ohre skhtdniki odżywcTe, konysl-
Pr/.yimuifs/ lekir które upośledzała	,7,    -*	,         ,	, ,	?	* ?
r ?	J^	nit; wplywaijce na /dolimst" ori;dn.i/iiiu J(» /wjk/jnliEk iniekCII, wa/no JCSt tt'7
'SŁ! L łf P ti H |,/ M || |    nil   lilCrVuV	J-JJ	c	i_jfc
r   r''     J  J	^	w\k]jc/ł;nic cjrvnniknw /wi^/iumh / dicia, kiorc nidt:^ liaiiiuwuc pniwidlciwe
lit1 dbać o utrzymanie swojego ukLidu (Hln<łmoH;ii>wcgo w juk	^^^^	K\ixht mun:hwib t?jctwcMłej i BÓhcj papryce. Zadbaj,

 ukhidu inniunnltTgiczricgn lub /:n>>ir/:R" i
 . KkJv nr^inipn nmsi sobit porazić
chorow	^fl	^to	' ^'C^^'111 P™il^ieni, jejzo zdolność do walki / infekcją obniży iic. Aby poprawk
odporność orpani/mu, unikaj obfitych pnsilków, siłcj^gólnic /a^ ifr-j\m<v.-h nr.ł. dukty cie? kostni w nc? lub lluste. np. mięsa czy pr?e(wory
 kj   Z	k	l	b       jdl  <	jj dii
 j     |y     f ukni« K iedy po-	^^^B
ziom tukriL we krwi wzrasta, wyd<ilność	JEDZ CZOSNEK
ukijtlu odpornośaowc^N %|>jdLi. liy ?JI-
pewnic (łr^ani/crKi^i jak I3UJL-|^/L- ^U	Ciotnek ma dziabnie
mnki obrony pr/có zaksżen iami,	InWagiJn^ pmc,

Z3Hn«J8Z spo/ycte etiknj. skxikioh na-	' wimacnu odpór
pojów i slodyc/.y. np. d&Stefc<	noit
? Inikaj produktów zvickjiziij^veh	jeH joda^apy d
produkcje śhi/.u+ Jt-śli UKLS/ infekcję	potraw w poitac
dróg oddcebowych, pomocne w Iccze-        surewc).
niu more być wtedy ograntc/cnie spo-
życia pokanmw. kióre mogą zwiększać
produkcję śluzu, Najważniejsze pnwluk-
tf, których należy Wtedy unikać, to kro*	*1
wic mleko i sery r	^^

Wpływ udaywiimin M odpcnu>si; or^.un/jnu	Rpumaflpiddne
REUMATOIDALNE	ŻYWNOŚĆ A REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW
Z A PALEŃ IE STAWÓW	? l^ikąj spożywaniu produktów, które spncyjąjt) stanom swpnJnym. Pewne

R
ainiLLiokkiLiK ^palu-nic mrów oatóy tkł Iz*, chorób z uutoaurcsji	produkty spożywcze, kióre jemy ąttfto, nawet codziennie, podejrzewa sit
I.iMuimmunob^/inch j. UUad immunologiem wytwra prawic	° S?*2!? S^°m 'f al"™ * ^a™mic' Na'e^ ^ nich np. czenvo.ie
-   ,	, .        fe        .--...	mięso, cukier i kBwarZran)cjJizeiiK icn^pozytia lub calkowiic wykJucaejue
ciała przeciw własnym Ikiinkum, p(iwtx]iij:|c sian zapalny i ich uszktxlyc-	z dicty nK>żc ^n,^ zja?odzLĆ objiwy rcumaioidainego zapalenia stawów.
nie. W przypadkj rcumaloitblncgti /Jip<ilcniii Slawów ibnka dotknij	? Unikaj pnkarmów. na które Bufefil bvć uc/ulony. U niekk^ch osób od-
chonihł jesl wyściótka powierzchni kawowych kiwci. tów. mEtóii>wka.	pawie*-/. immlin[>losic^na.pow[HlujqciirgLiniiitoiit;iln(; 7jpalenic stawów, może
C'tioinr>bu /ac/> TIJI sii; /w yktc IKI pmgu dojr/ulości lub w wieku średnim, alt	być wyzwalana przea niektóre składniki pokarmowe. Istnieje pogląd, że niezu-
 y	yępj	3G ppj,	5	p	ą
chofych to ]«lbic». Przyczyna KuniutoWulnc^ nipalenia stawów nie ieit	j stymuluj* komórki immunologiczne do reakcji. Naje/ęsciej reakcje ukic
/naiu*. ak sq p^DC dane mlwuja na udzi.l d^w jej patogenezie	?/fta ant "Jf f: 1"*^^; kukL!ryd/v [Klbl;tJ' T4^! ?T ™   "
^*r~	J^	-T     J^J r"ł 't""v'łVi	thorycli na nrunii>ii>id:ilnL- /.ipalcnic siawów pockonaJo się, ^c wykrycie i wy-
 eliminowanie i\c
c/asL-m dotyki leż J/iori. Wysypuje oba u Ł-396 populacji, około 75%	pełnie strawione cząsteczki pokarmu przenikają pr/cz ścianę jelita do krwi
SZĆIIK- Id
. zapalenie sławo w choirjktL-r>/uJL- się
W stawach ptfcdw r4|k, sh^ip^ njd^unikacri i innych stuwiKh, /jjele suwy s;|	ŻYWNOŚĆ O NATURALNYM DZIAŁANIU
obrzęknij t usilywnionc, u po pewnym cask tilejiaj^ doCcauiacji. Ludzie do-	^^        PRZECIWZAPALNYM
tknięci UjdUłmb^ nwjją (Km^idio /lu sanioptK/.uac t^óhu. Chtłrfłba przebiciu		.".*******"*"*"?	»".*".«""""-	
^^^ x kle LiLuni. ^ wy stępujmy mi njpr/[?inic(inje zaosuTeai^rru i ukrćsanti bez do-	Podczas gdy uteklóic produkty żywnościowe mogą. sprzyjać DH>-
kLt:i łwaśc i	^jv       cesom zapstlny n> w organizmie, ią też takie, które daj^ pr/«.iwry
ŁW objęty	m       \     tfekt. Zdnłwe IIUSKCZC {zwane podstawowymi kwu^uni IIU.WI.VJ »•

iliiiłcjc n [niUiT,i]iiu"h wtiściwAHttach pf/LfiWziipulnych. D» prfł-duktów btł«Enyt'h w ic TIU.SJU.VJ: należą r> by T lak te jak rii,ikn.łleJo-i fMn|i;. u [iikżf pcNiki dyni, słinwj/nik-i i /Aumn sc/JimiLZa-lw.ii się sptłĄ-wanw /wi^-ks/onyL-h ilftici ty di produitlów,


IMBIR
liniTi,j;icym  pr
     imbrr  Moic byc dodawany do koktajli i in-nyth potraw lub stosowany fako mpjr czy ..h«fbatka". Prrygoto«vu|c się ją Lipananc
w wodztd kilka plasterków korzenia świe-
imfafru.
V

Wpłvw (HI/VWMIIILI 11:1

ŻYWNOŚĆ  ZWIĘKSZAJĄCA	?       OBIAD (LUNCH) PODNOSZĄCY ODPORNOŚĆ
O DPO R W O S C	Df"g!} dn sprawności układu imrnum>]ogiczneeo jest spożywanie świeżych owo-
ców i warzyw, Nawet jeśli w perze nb^ulu ji>/ tylko klapkę. ino?i?v wuJku
Podajemy propozycje jadłospisów sluzacyc. h wzmocnieniu sysiemu	I       <j_ukiild f^mkw^- wybierając pieczywo pełno/Jamiste; ?jedz leż klatkę. Na

/owvin [%?/!? m.
witamina C i E oraz cynk i selen. Ograniczono w nich cukier i tłusz
cze jako składniki nk&ofzysine dla układu iintnunologjeznego.	? SiJtitku /
t.    l
POSIŁKI WZMACNIAJĄCE ODPORNOŚĆ	I        mZupa # świeżych waizyw z pełna
i"	i^V^		I
w ciiigu dnia, wybierz jedni) ]ut? więcej propo/.ycji podanych niitj.
     odpornościowego, Posiiki te opierają si^ na pr<^duktach zawierają
cych BUłłStBDC|e odżywcze ora/. Tapobiegaj^ce nowotworom, Takie juk	? Duszona papiyka faszecowund
      
 iłCUkrowę płatki snuduninwi;, których głównym skfLn.lnikii.-iii H4 płatki	wai7vw
owsiane,! ttltUisjcwinym mlekiem lub mkticm snjnwym+ Ł dodutkicm	'   -
 Salatkj i Uiszczone) pszenicy posypana ptaźonymi /iumami (sezamu, słoneczni-
*   .  -	kj lub dv tu i.
 55 wic/A* owoce,
 j-    i ?     * u        J.         ? i   .k                           _      -i J^—	? Kolki dnłbiowv lub wc^cluruuuki / L-hkbcm pcInnjjamisISTti (idirjJny icsl tu
 ?, OWCKÓW k,wt! batińnow z tiisfcotłtiSTCZOwyn) jogurtem i lodem,	petaiamtsiy ,hi,bek pii.5 cJr^ «dafi) sto^ oliwa

 Kom poi v. suszonych owotow i dodatkiem świeżych owoców	/ pie™ vego tlncrenia i sokiem / cytryny,
 m ^^mnja|t w mmłjyrtiu ^. sąiniwkj /. białej kanii-
 Swtew]unopidcanegrejpfruiy,u jeśli luhiii/.h posypane cyflu-     ^^^^^^	^   sty 7 niskŁłthisw:HtwyTnM)wmr
 monem.                                                    Ł^^^^^	)  m ^**la L safldynt;^ luiWzyka lub to wsią i su-
? Ow sianky na chudym m!cku / dodjt-	V                                             /   charicami lub chlebem chrupkim i zielona
? Nicstodzuna kawa pdnnziamjsiu         ?	V	"*^^^^^^^-	? Awofcado / krewetkami lub sałatka z krabów
z dotlitkieiił suszonych Idb świeżych        V        W	i. niskołluKzuiowyrnsostm^
owoców, z odtlus^^onym mlekiem tub	^_—^       .Opiekana paprykn i cukinia /


 y nż
 wyciśnięty sok Ł pomarańczy,  z owocami.

?     .
kiem ^is7onych lub świeżych owoców, I	%^^                              ./     saUla.

 pdiywimił rm odpocnośc
KOLACJE POPRAWIAJĄCE ODPORNOŚĆ
Składniki odżywcze wzmacniające odporność są często ni^zc/onc przez długie gul imiinic. dlałcgo jedz na kitljuj; uar/ywa surowe lub krótko gokwanc (pól-surowe). Zakończ posiłek deserem t owocón
ł Hiała rybaŁ lip. plusłu^a. z sosem / iwżuchy, wurzywami L^timrniymi na pi-	CT^J \ \ ^J W ^\IN J   r!j
r/t i pieczonymi lub ^oiuwunymi /ki
 rrtor/ii i mieszanka wunr.ywnu podune: /


                                                                     ści dla z&'
.,	chowania dobreeo zdrowia i zwalczania chorób.
Pieczony fos** zcyirynq i koprem po-	a         .
dany * war/y wami gotowanymi na	Jednakże zastosowanie wiedzy teoretycznej do
P™-	zmiany sposobu odżywiania wymaga znajomości
? Duszony bakłażan, grzyby lub	łtOJlepSZych tUlCJSC ZAlkliUlt iyWttOŚd t taktegO
kiLbiiirzck rKxiiinc / |KLtno/iLimislMii	x	w        •	*** #	?	v	*
^f^^TT   W    chlebem s śatat4.	sposobu przyrządzania posiłków, aby zachować
7. mąki razo^j * sosem	I	w^rV ^o ^f"^ produktów. Wybór zdrowych
ze szpinaku.0T7/xhów	^surowców" jest równie Ważny.
? Wątróbka smażona na oliwie z pierwszego tłoczenia, warzy-    J&A       HCL	^       ^        ^'^ * ?" ttZ-eC.'em.	^
wa ^orow^nc na parze i goEowwc ziem-	V^Sft         i^	V         najmniejszej ifoŚci
makii
• Ki>(»iKł / braziWcmi ryżu z kur	CJ	<^,^^H	ryi/i /?-!? fuLi-n
c/iikicrn lub n-b:ł i wnryywiimi.	ii^    -j       K*^.	^
mn .	.^Ł^-	parę prostych sposo-
? Guliis/z warzyw, pjL-tr/onj1	I	L '       L '
ziumniafc i surtiwkj	WM	i	^        WH1, OJI
trawka 7 fasoli i warzywa fio-         \  ^^|	^^\S	Ł	m*^Ł	SmaCZtłCZ
posiłki dia siebie i rodziny. PROPC
OWOCOWC Ł |O?Urtern.
Satzdc^ f owoców cytrusowych
Gotowani hrioskwmn i polewy z durnej porzeału lub malin, łłodion^
 zdrowych dodatków, np.


sposób przygotowania
              deser pfurtDwy z banincfn tub awacem manja (owoce z ri^itumlnym jagurt&m i ubitym biafkiem jaja kurzego, schtodtaiłę, iJe nie zamrożone).
 owocowa E rutftcuJŁłncjiO toku I kiwafkami twieżycli owoców.

1

Zali up>- i gplowa n ic	Kupowinie
KUPOWANIE ŻYWNOŚCI	WYBOR CHLEBA. MAKARONU .RYŻU

W
iele osób uwaia cotygodniowe zakupy żywności za obowiązek.	K^y kupujesz p^łukty etatowe, tikic juk chleb, ryj. czy makaron, i
/ którym należy uporać się jak najszybciej. A przecież staranny	sze jest. by wybierać gatunki jak naftarariej oczyamonc, Piecaywtt tacowe,
wybór produklów w sklepie jesi pierws/ym kmkicm ii** zdrowego IKI/>	rcro / ma.ki niwm-cj i br^owy ryż maja, zdroweteą przewagę n&l wer-
wiania *ic i w vmaea mzwaźiiceo namysł u. Podane tu wskazówki mnua	W rafinowana, łych pmdukiów, Upewnij się. w chkb.
pomóc ci w zakupach w miejscowym sklepie spożywczym.
pcwn4 ilość białej ni^ki. 1\KJ u-zpledem wartości odżywczych nie ma dużych
NIE RÓB ZAK U P ÓW O P U ST Y M Z OŁĄ D KU	niżnic micdzv mak an jittrn świeżym
	•••?* — •?•••*	M	*»•	i suszonym. Swkiy u
Sklepy spożywcze i supermaTkety sq pelnc kus/^cych, ale niezdrowych anyku-	t^j sie gotuje, ale jest
lów spożywczych, lak ich jak ciastka, herbami k i i cukierki. Opanciw anic ptłkn>>
jest pruwie niemożliwe.^dy robimy zakupy o pustym żora/Jku i orgazm do-	WYBÓR MIĘSA DROBIU I RYB
........................
tna^iisicBatychmiastowcj dostawy erwrpit. Tak wiec zebiąc zakupy.gdy jcsic-	.,łłłlłł,,lłłŁ V*      '	
śmy głodni, prawie zawsze wybieramy niezdrową żywność. Zjedzenie posiłku	? Zasadnicze kryterium, którym nalepy się kierować kupując mięw, drtjh i ryby.
pr/ed pij Ocieni do sklepu pomoże nam kupować produkty w ^posełb knmroln-	jest tłuszcz. Najzdrowsze sa. jednak ryby. "Iluste ryby. takie jak makrela, łosoś
wany i świadomie wybiera: /dmw;| żywność.	i pstrąg. /a^ieroijq kwasy tłuszczowe, ktte są waż-
_^^^m^^        nc Jla /dmwia i maju sK/egó]ne /ii^c/enie
WYBÓR OWOCÓW I WARZYW	^-—J^fi                fc            w uipobiuganiuchorobie wieńcowej.
Unikaj r\b częściowo pr/ctworzo-
Wybieraj zawsie swie/c owo-
L-L- i war/ywa, chociaż korcysiii-	V                                            V      ^a^wWrjt w^Tj niezdmwcgo
nie z częściowo preelwtłretniych          -C-.J^|        |^i»^^iJiU<B	^^^^^^^^^^^    ^^        tlu(i?xiu niż ryby iwitżt.
jest wygodniejsze, ^wiew mają       ^^P                   V< P	«PnJi jesi w^^dnic chudym mięsem.
w ięcej Jiktadni ków odżywczych                             ??            WĘ	0 j|f ustmif sic 7eti skt>iv JC>1 i kupujf %?/ mię
m^ ich odpowiedniki mrożone                                 U Ł ^Ą"	so czerwone, wybieraj chude kawj.lki. t. kióiych Muszce zostaj wycięty, D/ic/y/na
 WYBÓR PRODUKTÓW MLECZNYCH
i konserwowe. Warzywn konser-     ^^                J    ł^^-. ??^?J	to czewone mieao, klóre zawiera wi^lednM? niedużo
wowe zawiemjij zwykle spore
itdści soli i oifcnihkkVre 'i «a-
icm niog^ nickor/y^Etiin: wpły
wać ntt zdmwic.
LI wybieraj mn iejsze i mh KJSZC	jQP*                 ^JL -^ ^^tt	nilęka. gdy/, praktyczn ic nic zaw icra
oks/y. gdyż i4 smaciniejs/c                                               '	^^4i	Mleko pohłusie jest również zdrowszym pro
wiyej składników                  .^ł	^^^	duktem niż pdnoiIusie, zawiera bowiem o
h niż. ic duic i *iar-               ^   (	|0Wtf mniej tłuszczu.
Na ogól im ciemnicjszę jęsi	B ^^ fafc^ sjc na dojnwwajace (takie jak
ienic w ar/y w. lyin są bo-	J^SfT'^	cheddar, brie. parmczan) t twaiogowc
w składniki odżywcze,	,                   t   V	(twarożek, sortk lunnuiicnizowaijy.
siukuj wiec ciemnoponwrańczo"	Ł^A	^                                         mozarcltin ,Scrv iiv^gowe &$ wune     f
wej marchwi i ciemnozielonych	|^ j^^	*        ?}                           polecenia, bo zawierają mniej thiszczu
war/yw liwiasiych	^ UlU €j MU. S ?	i cholesterolu niż sery dojrzewające
? Wybieraj owoce i wareywa -               f                l^L	.	. Jl([Tlir,,. ^uniint nicsJ^lzomr. /.i« UHB-
y me są uszkodzo-        Mjjb y	f^  f	j^c żywe kuku r>(KLkUiryjnc. «t na]i!drow-
rwione. Pnwi|chyj               ^^ JM	I	>/.| ndmiiing jogurtu. Jogurty owocowe za-
. by ocenić jego świeżość	^ ^               wM	*   TM                            wicrajy /.wyklc sporo cukru tub s;.tucMycłi fitod?.ików, takich jak aspariam
       j       y       p  Mog:| lei /awiera; Niibilancjt
Kiedy kupujcsi świeże warzy^                                 M    m _^^^^^m	m Mleku odtlusM^onc jesi najidruws^^

Zakup 1 ^nmtanie	inlrm kupować?
GDZIE KUPOWAĆ?	SUPERMARKET CZY SKLEP ZE ZDROWĄ ŻYWNOŚCIĄ?


ND Ogól wygodniej jest mhJĆ M-kupy W sklcpiwh OgÓltKłspOiy\VcZych	Mięsa i ryby        Supermarkety ofcru|.|	Produkty te rzadko
n\f. specjał islycznych. liikich j;ik sklep mięsny czy piekamte/y Jednak	*"&** duł* wTbór	*	ri
możesz znaleźć sklep' spcvja]isty^nv i. większym wyborem produklów	j  *
wiejskich i naiu nalnych. C hociaz mektorc artykuły spożywcze można nabyć tylko w sklcpiich ze zdrowy żywnością, wiele ich jesi lakże w supennarke-lach. Każily rodzaj sklepu ma swoje /alciy. uie i
 mrożonych. iak	3 icsli iak, to w t>.\r<tio

 znale/c /.Jmws/4 wersję jakiegoś
 NaitOŚciuch łłdżywciiyth, Ijlwiuj u;r.yskasr r/ulcl- *' oklepie ze wirową żywnością ri> w ^u peniwkecic.

SUPERMARKET
CZY SKLEP ZE ZDROWĄ ŻYWNOŚCIĄ?
Ogólne zaopatrzeni*
Supermarkety prezentują
Sklepy ze zdrową zyw-
(wybór)
szeroki wybór artykułów.
nosc:^ mopi nucc wifk-

umcrahwnfąr. nabycie
Siy wybór produktów

wsiysikich produktów
pełnotiAfrEiiiych, nacLt*

w jcflnym FTUCJJCU
rakiych, ukźe onachów


i p«swk.
Przetwory mitem*
Supermarkety ma|ą
Sklepy j.c zdrową żyw-
(nabiał)
przeważnie izeraki
nojeia oferuj większy

wybór typowych
iwnymcnt produkw*

produktów mlecznych
z mleki innego nn kro-


wie, np, kozie mleko


? fery, a caki4 produkty


sołown.
Produkty naturalne
Supermarkety oferuj
Sklepy te zdrową ływ-
(bez nawozów
Ograniczony aiOitynicnt
"csc'5 m zwykle zaopa-
w tucznych, uprawia-
produktów naturalnych.
trzone w rozmaite arty-
ne tylko na nfl.wt>-

kuły pochodzenia natu-
Owoct i warzywa
Supermarket/,
Sklepy zc idrową jyw-

dysponuje dużą
ncticia mogi sprzedawać

przestrzenią i ma^ac duże
produkty, które cieico

obroty, mogą zapewnić
ła riiedosif P«t w juptr-

spory wybór iwieżyth
noirkHach.
Przetwory zbożowe
Suptirmartacy ma|4
Sklepy ze zdrową żyw-
i mąki inne; uir
iwytfk w ipr-itdazy
roscia to najlcpsit miej-
psie-nna
OJrsmciony aiortymcnt
sce, j?diio możni kupie

pcodukiow ibńŁowyth.
tip  makaron kukurydzią-

np, makaronu ery mąki.
ny. ryżowy, nuke inną

innych nn piunne
niz pszenna.Fasola i ziarna        Supermarkety sprzedają.	Sltkpy ze zdrową
zwykle na| birduCf	noici^ i-1 iwyl
produkty	irzonc w wiek ,
k&w fasoli i innych rta-
tion, nic pochodzą on*
 Pfatki śniadaniowi         Su9»rriiarl<«y oferują	Matki
 iienolfi wjrbir	łftppowsrłe w
w ŁPiadamowych.	Zfl Edrow^
 zawierających |ednlk	mafl mniej cu^ru. J«l
 dodaiek cukru i colr.	tu; wich^ wyboi
 p^atlcOw z rożnych zttóz.
 Produkty       Sjjfwnnorkety iprzedj=i	W sklepach it zdrową
 produkty ni?lujcukrgwę,	lywrotci^ latwici
klórt jedna-li fiiog.l	doitJic   produkty
 uwierać iporo	niskocukrowę,
 ttodzikw.	zawic^HL
 Łimrenmlck eufcr u. np.  »k owocowy lut
..	F.
 Pi-ł>duUty	Niektóre produkty mera-	Niektóre atrybuty łbo-
 pełnoziamiste^^^	finpwanc, |ik np. brązowy         ZQ*t. np. cWet E rrtąltł
 rft- mo?rl ^ doitępno	rUOw«|. piiennej cly
 * HJ|«fTnarl«Qch. q1e	iytti*i, zwyfcle Jatwio|
 *h wybór Jt« nt <^d	jeit inalcic w sklepach
 GDZIE  UZYSKASZ PORADĘ?
 2C ldrow^ żywnością.

 gotowanie	t u.iuwunic bcr HUULVU

GOTOWANIE BEZ TŁUSZCZU

UNIKANIE SMAŻENIA NA PŁYTKIM


                                                                  I Gł FROłflM TJ" IJ*17^7L dla zdrowia modyfikacja diety polega głównie na ogra ni-
r ...............
 c t6 ni u ilości tłuszcz u .Prócz wybieram i a n i s koi tuszczowyefa protłu k -	Każdy rodzaj smażenia pou odqje wznM ilości tłuszczu w proti ukric. d I ateai * le-
 kolejny możliwość /mniejs/jcnia spożycia thttZCZti stwarza nam go-	P'L'J ^mazeniny unikw\ ttaszca ak i>Jk" pokrywa jej powiśnichni^tte
 i	V!^ C) *W3p»aafe  kj d  wkkh	i
 jy	j	py     thttZCZti  tarza nam go	>     py      j p^
iowjinic. Rozdział len pokazuje, w jaki spił«nb przyrządzać posiłki, aby	V!^ Ct) *W3p»aafe <>kju d» wysokkh iL-mpemiur im™ /inieiiiat- j^
kć użvcic rłnimariw	właściwości,powodują powstawania Nrttidli*>-cli skluLkiikoH Snużoota z Ł-iu-
 ubycie HUSZLZOW.	|        ij	łj ik^j u
SPOSOBY BEZTŁUSZCZOWEGO
GOTOWANIA	UŻYWANIE NACZYŃ

Z DNEM ZAPOBIEGAJĄ-
? (rOlouunie im par/*? jest szybkie. beztłuszczowe i po	CYM PRZYWIERANIU
nąjwy?«lniejS74 ITK^KL, pr/ynflMwi diń z r>b	^ mUiilf ,™^'™'>
iwanyw	^M	używaj patelni lub rondly.
^^^^B	o lokim dnicH do którego p
 traw	jj    Di
woduje i n MI MI u] IIC liiniiy składników udżywL/ych. Jest
 Cj^Kkiiunie jtót innym dogodnym	*l    Pp ^^                   ?                                      trawy mc pr/ywjcroją. Dziwki
usubem iwyuirtd^miiJ posiłku. al<	^j        JB^. ^                                                                   tftnii obraniejys/; ilość dcniinc-
pnucMJiijL' ^ii;ks/o straty składnikom	go IIUS/LVU. ^dfjmiłj smaAony
dżywczych.	^^- -„^	-3^^	prtMluki / p;«clriŁ gdy lylku jest
 kmlkić ^ninwanic tu- i^r/^lku jest
wnem
^^^	USUWANIE SKORY Z DROBIU
apr/.yr/^d/ariiem tbnnapŁiT/e. Jest c/^sto używa-	j                        ^*	-	
nc tlt> pr/ygołowania poiraw z ryb. Rybę lub inn\	^^B                                        i _.          Usuwaj skónf z drobiu
produkt wkłada się do naczynia / wodą, przy-	^_                                                              iiium. [ \LIII mk/c
kry«a i doprowadzą do wrzenia. Ten	^ / ^                     ^^^^r^        ns<=l witioc/ny ttusA r
CiM wymaga dn±mia 7Jiikoiii i	^^^J     \±       «j»^-                nicinpcHmw. (iikkh jak pieczeń cq

tośoi tłus/c/u i DWCT^IZA wiek-                         ^	I                                          guljuz. aby nu Takwu EDaUrio sivł jak nąj-
viK ^hidniknw odżywczych.                        ^^^ f	KM          ^^         mniej tłuszczu. ]\> gołowmiiu nyltży schk>-
_ Ł.     ......	A ™                           ^^     dzić pcumwf i zdjjt / jej powicodmi
? SIM;I/4,-nił Inh nitt/enir twa:	-^                                 ^^^^              LII
.                      '	Aikr/cray Uus2iCiby niisiunnii" rttru>w-
',	nif podcr^aŁ" m i podawać iu stoi.
dun / mięsa
nLituży dixhśwać
olej u ani innego trusztzu w trakcie tego procesu. Mit-w> nule^y ułożyć na metalo-	UŻYWAJ   NlSKOTŁUSZCZOWYCH
wym jMmotaT.dy tW,, icickai. nicju.                                                                  ?	PRODUKTÓW MLECZNYCH
? <rrilJołłunię jcsl meUidq ni^kmIus/-         ^^^^^^^                  JJ^?&
c/.oW4.t)dp(>wicdniq dopf7ymi-        .^rfflfl       ^^^^^„^^^	Mleko prfnothisie mcyt hyc laiwo 7;isi;]pione
d/:mL:L IIICEÓW / mie^a,drobiu, ryh    Ł\                               ^^	adllus/vvonym luK póillusiyn). Śmietanę nwna
i nickiói^.li \i:imw  nn. [nmiidó       ^B         %    "^^        " *i"^B^^	Łmicszać w nównyth t/ościach / niskolłus/c/.owyni
niw i papryki. Należy unikać grii-       ^^^            ^B        " ^	jogurtem. Można też SUJKOWJC W więksioici
lowonia na otwarty ni ogniu, ponic-           ^^^^    N^^I            m	pr/epiMi^ -n-r ifłudy zamtasr pelnntti^Eci:^.
waż istnieje Twi^ek między lakim          ^^^^h^3hS>> ^	NłL"'' |l's|' lr/L'bu L>- ^ triK 1K <lu>/kV" "f1
spłKiobem pieczenia mięsa a vy />                     ^ SlBb          W	m?tólU' ^° ikł" mu'ny ""'^J^^ ° '^ bL/
kL-m zaduirowiima na niekk^nowo-            4»S^^^^^	S/ktH1' Jlil M'mk" f?lłtr:iW>
twocy.                                                         4»  1^.

Zakupy i gotowinte	i'iv>|ir.iuunic
PRZYPRAWIANIE POTRAW	I     ^^^m      ZAMIENNIK, CUKRU
J
eśli chcesz zachowywać naprawdę zdmwą dietę, ważne jesl ograniczę-	Cukier aro*ro b**ły, pk i brązowy. |e« Pro4ui(«m
nie w niej soli i cukru. Moics/. być milo EASkoczony rozmaitością sub-	praw* jadr^t* wanuto odżywczych. Ponfoic
Miód
Prawdziwy pełnowartościowy miód. uwalnia tufcitr do krwi wolniej Moie pqnadw uvviei^ć nltwclkie tamin i minerałów
 solenie czy słodzenie cukrem.
ZAMIENNIKI SOLI
tdnych pr/ypruw, którymi można ziisiiipić Ntil i cukier kulinarne zagm-	mtąpŁ cukwr idrownym produktem.
 Spróbuj wivi: stosować przedstawione tu sposoby przyprawiania.

Istnieją dowody, ic soi. n,ck*riynni« wpływając na ciśnienie tclfliCZc. iwickiH ry-	Melasa
łyko froznych chorób, takich pik lawłf »rca Cty udar ]«l jednak pant ipoiobów	Dobrym umicnnftrtm Cukruj |cit melasa, którcj moreny irtywsi np,
soi i kuchenne, (ej idrCWHymt odpowiednik,™ lub zarn*nftH<ami.	do pi^^^ cńtwk, jMt Orła bog^™ jródicm ^„^n B . ?v. 6, orai Milaza.
ni) i pouio.
Nieociy*i«ana sól morska
5ol rnortka wwiera mn6scwo minnraliw i futrwlaickflw Uadowyich. które mcegą im-	Syrop klonowy
,t |cj poterKjalnle szkodliwe dzwłantc  Moina Vupni f.l w łklepach ze zdrową	j„, Cf| Wri;(:| lłmtk|i ,ccz to^^jy ^ nuntrafy nijt Cukiłr. Kupując produlci. upewnij
"t Jednak podobnie pk zwyłda «ń1. należy ^ łiosowac i umiarem	^ cty ^„rcrj Dn Ty1ko Jyroł> WoMwły fClcHo Ioaraja «f namastki: wodŁ cukier
                                                                                                                    i subitinc|c S6I niiikosadowa4
Głównym składnikiem W] wli j«K chForek potasu, a. nre sodu. J«l ona obecnie LM-	PrŁćtiery j koncentraty OWOCOWf
rolco itosowana 2 konyicia. dli zdrowia. NiGkiorc badinu wykailly. ie potaj po-	Produkty EC, kiorych po4sQwo^rn skhdnikiem sa nMf, gruszki.
w obniżeniu tii^knll (CCniuejO.	winogrona lub Inne ow«t. Zlwieraja. pewną ilosc pterwotnyth składników
                                                                                                        ciych. to doifcoii.tfc d&datki do ciast i ciasick. 2 takie płatków jni^dantowych  Mo-
rozdrobnione warzywa lub złota	IC" tc kupować w sklepach EC zdrową zywnojcii lub irob»c um. rnieiu^c roi-
substytuty soti skta<bja» -warzyw 1 roślin przyprą-
lub samych tylko prty     ^^  .	JL	Daktyle, rodzynki i irtnft uisrnnc owoce
pnypnwy na-      J	^^§	g3fkl"
lub
naw« Cmm^cc pc^e-	ŁŁg^^fc^Ł    V      P"       T	Świeże owo«
 to ideatny sposób otfodzenu płatków śniadaniowych I natunlncjo
Syrop słodowy
5yi*op słodowy, produkowany z |CCimltnia lub rjfiu, zawwrt pewną ilojć odżywczych znijduj^cych lic w Łbciu. E którego icstJii wyprodukowany, np. witaminy K, B, A i C orai wapń. Metru {o kupić w sklepach ie zdrowi
M?Mnwaniu a™f™i]«m^h rtrtfci pOyfrt-	^T	Mfmt   ^=^ł	Korlftń lukrecji
nowych ziwnan K+ mcmo uzyikac dmktinJy	f$\ *	Nadaje przyfemny. s+odki imaJ( herbawrn tiołowym.
Uiuk potnwi pDprwi^ I43in(w
praw liołowych   Moja byc	fM	Hjk	Mc-p ont b^C dodawane do ciajt ciaj«k i innych pfO<hjklÓw [iko naturalne , jło-

 m M tliuI Ił1



JADŁOSPIS NA 14 DNI	?    ?^HH°*E* CZWARTY
T
:i część książki przedstawia jadłospisy przyholowane zgodnie z zasa-	ś*iia**»nit
darni Kirowej diety, opracowane na dwa tygodnie. Skfcidniki dań po-	***** M lwlcr"ch OWOCCNW 3
winny być suirimnic dtihiunmy. aby mice pewność, że ealv posiłek uwiera	ohtad (lunch)
,  " ,	.	, r„	,	?    .,        ?	nctiona nukreJa lub sledz p:innjrowa.ne w *in« Owii.incs 1 totcwanymi ni panc
.		....	.'       Ł       .         \  .	J	.	warzywami r ^ab^. S*.rao owoce,
            Łuraik bn Jkofy jmarytw^rri |(rfl| ktot ,UJM w o|nrił  C2erłlł t sokjtm cytryrwwym, «&mk4em (udamo z
L na p^rze winywimi, Kawafki nicsłDdionycłi awOfów, posypane  lub
DZIEŃ PIERWSZY
•^m


wia skkttiników odżywczych. \tc musisz się nitwolntczo trzymać przepisów. Możliwe jesl jynodynkowiinic jadłospisu zgodnie / upodobaniami twoimi i twojej rodziny, bez straty wartości od?,ywc7,ych posiłków*
OtiLid (lunch)	rftf	i
Sałatka i tuńczyka na karupce z chleba uplecionego z mą- ft^t	H|A	Śniadanie
W nzow^ puenrt, lub rytniej. iw,«C Owoce.	^*"    ^bJ^B^t	Nicslodzonc pfotkj inudaniowe J odliczonym
Kolacja	V	/
Makaron 1 MMWTI pomidorowymi i ubtą ^^ropion-i o(iwą z pier^siego tłocicrua i so-	^v^^	^s	11    (unc   '
kkrn cywynowym S^UŻł OWK*.	^ ?P^        ZuP3 Et JwiCjyCh wvzyw i chleb nuowy pnenny lub tyt-
ni ^wfeze owoce
KotacJB Pictipny lub (flWW'in]f purąg lub toiOI Z gotowanymi TU
jogurtem lub



Totty razowe pszenne lub żytnie z dżemem nJestodzonym. kawaM jwłeżych
Owoców.
Obiad (lunch)
Sałatka 1 brązowego ryżu i piecjonęgo kurcKlkji. i papryka, marchewką, pomidorem i groszkiem, z dodatkiem oFjwy i pici^wsicgo ctoacnia I octu liołowc|0. Świeże


i swiGiymi owocimi lub


DZfEN DRUGI

??
Śniadanie



Niikocukrowe lub
jKSCukrowc pliJitti śniacłanicw« i
. odtłuszczonym ml
ckiern, z do-
datkiem owoców i
pestek tjeijiii. ilonecznih lub dy
11 l.i f

Obiad (lunch)



Zupa |arzynowi. chleb razowy lub iuchary ryżowe
Świcie owoce.
Kalana


Sałatka z kwrcz.ik.i
i kawałków iurowyqh w^nyw i ;
!O«fn logifnawyni
lub olejem
arachidowym i »JS
ita- Świeże owoce.



Śniadanie	owoce.
Gn»|pfruŁr gotowane ja|ko i chleb JTHOWy.	Kolacja
Obiad (lunch)	Potrawka z warzyw i faioT' oraz wHi
Kanapka z iaratką z awakado na chlebie razowym- $*ieit OWOCB,	>                                              ugotowane n* pan« Gotowana bnoikwinta
Kolacja	^^^^^^^    f                                                 polana sosem i c»rrve| porz«CZ>tl lub
ZatmaJane krewetki z warzywami i makaronem. Swiczc owoce.

Zakupy l fliHOW-unie	JmJIrapis UA I-I ilm




DZIEŃ JEDENASTY
5ni.itLLi.if
Niaocijkroue płatki iwadrawe i o^siczorym lub iłowym myciem z owocami	Kokiajl z"o*ocu kiwi i barana z mrtoihJiKzo^ym jo^rcem I
Obiad (lunch)	Obiad (|unch)
Soi z awokado z kawałkami lupowych warzyw. Świeże owoce.	Paluszki rybne i
                                                                                                          Kolacja Z kurcuka Z brązowym rysem i ?O*Qwjinyini na parce
 a „^.^ ^ Włrryvwnl ugo^^i ra
Sałatka z owoców eytrusowycJi.	zJemntakanu Sałatka ze iwiezytb owoców z nukotłuMtiowym



DZIEŃ
                                                                                                                                                   DZIEŃ DWUNASTY
Śniadanie	^^,	e  j J
NicsJcKhorn- płatki imadaniowc z odi*u.«czonjrm mlekiem   M     mk
Bułeczka z rn^kt ow$iane| lub
Obiad ilMin i-1
Obiad (lunch)	?*"^C^v   *	Ziemniak w murłdurku i mnjraln/m albo imakowym twarożkJem lub tuńczyk z ku-
Kanapka i mowc^o cłilcłn i «lail^	.  ^	'	Icurydza I nakoduizczowym serkiem tłomogtfiaowar>ym iwlezc owoce.
?z kurczaka. SW<CŁC owoce.	%^^^_^	.^ ?ł*Sł^5^*^-^^	Kolacja
Kolacja	^^^^.    ^^    ^^^^^^^^	Z^łniazanc owodr morza ? warzywa z rTiakarołitm i Sałaty, iwicze *wO<e polanc jo
na parze, pieczone ziemniaki  Swieze owott mb \Og\in	karmelu,
ntfk^duiszczowy.
                                                                                            DZIEŃ TRZYNASTA DZIEŃ DZIEWIĄTY



Pieczona ryba panicrowana. warzywa jjotowant	jurttm Uturalnym i posypane brązowym cukrem, zapiekane do mementu powstania
Śniadań^	Twarożek i chlebem razowym.
Kampat z luszorycb owOcow z Cz^ttkami turowej pOłniraiiczy. ndlkoduizczowy	Obiad ł lunc h i
jogurt naturalny.	Sardynki na cWeblć razowym Z grlltowan-yr™ pomidoramr.
Obiad (lunch)
Pasn z ryby na chlEbie Eub sucharacłi razowych, mrówka z rożnych Wartyw. Owoce	KOIBCJB
U-„I„:„	Potrawka E «ou«wicy lub fawlu warzywa uaoŁOwane na parte Swieze owoce lub
PLDiaCJ.l
chudego mięsa |np. dziczyzny i z gotowanyrni zlGfnnUilcarnl I warzywami	iPlun nnkOtłUIZCzOWy.
na pane świeże owoce.






                                                                                          DZIEŃ CZTERNASTY DZ.EŃ    ZES,
                                                                                                         owoców i mtłfodkisuzowego |Oguftu, kiełków owsa i lodu,
 z odduizczor^ni mkluem, ? ptuterkarni banana.	z oijrobmą pf7Kicry owocówko, miodu lub
Obtad (lunch)
Z.cmnrtk w mumlurku i tun«ytom . iłodka kukurydza,	^^ T *^«^t "*»<rdl i oltwą t P-*-va^ tteaflr™ i ,okiw« cytrynowym-
zielona sałata. Wicie owotc	owoce
* aC|*        .	Gulaii wanywny z neczonym Hłmniakitm i surówka z wanyw, ikrOpiona oliwą
Rautcmlllc i braiowym ry2«n, aWu owoce.	a p^rw,zegp doa«i« O«cr lcJi^™wy * b™™* lub mingo Itcawtłk. owoców
z natui .iir.yn' ic^urtem ? ubitym biattucm, schłodzone, ale me


112	lthk-ks


 B, id
 "•??
 B   Ift
^	(ŁDL.HClLt^	upalenie
Lykwr?-
 po/MKni 14	«ica ^	pniiidWj mcy
: uwramio-         M
\3S*!ZL        ii
 ^	-: ?
 i-
 kiina	rfWJKM»	nkki
 *JM**37	fl
PODZIĘKOWANIA
 t ii ł4nK*awił &™Wwrs+njp flłii; i »17^. ?


SZLACHETNE   ZDROWIE
    ZDROWA ŻYWNOŚĆ
Prawidłowe odżywianie może decydować i> dobrym
samopoczuciu i zdrowiu. Książka ta dostarcza
wiadomości o tym, jak się zdrowo ud/y wiać, żeby
zachować dahrą kondycję fizyczny i psychiczną.
Są one podane tak przejrzyście, że hez trudu
L
      można znaleźć potrzebną informację, np. n;i temat zaburzeń trawienia, kłopotów
z sercem c/y nerkami ora/ otyłości.
      nik Zdrowa żywność pozwoli '/orientować się
czytelnikowi* jaka dieta jest najodpowiedniejsza
przy jego dolegliwościach., a także co powinien
zmienić w swoim dotychczasowym sposnhk-
odzywiama i stylu życia.
Polecamy inne ksiqżlci z serii „Szlochetne zdrowie"
Pielęgnacja skóry
Ciąża: od poczęcia do narodzin
Pierwsze 18 miesięcy życia dziecka
Zdrowe żywienie niemowląt i dzieci
Jak sobie radzić z bólem kręgosłupa

                        DOM WYDAWNICZY V BELLONA
                         K.srpgarnia
tiHp; / /kiiegam ia. bcllona pl