Szaman miejski Stephen King Serge Kahili King WPROWADZENIE Ho'omoe wai kahi ke kao'o (Posuwajmy si� wszyscy razem - jak p�yn�ca woda - w jednym kierunku) Niniejsza ksi��ka opowiada o szamanizmie, zw�aszcza o szamanizmie w tradycji hawajskiej i o tym, co znaczy by� �szamanem miejskim". Aby� m�g� uzyska� maksymaln� korzy�� z jej tre�ci, ju� na wst�pie wyja�ni�, o czym b�dzie w niej mowa. Zdaniem francuskiego historyka Mircea Eliade'a szamanizm jest praktyk�, spotykan� na ca�ym �wiecie ��cznie z Azj�, obiema cz�ciami Ameryki i rejonem Pacyfiku. Wyraz szaman pochodzi z Syberii, z j�zyka tunguskiego i jest u�ywany obecnie zar�wno przez naukowc�w jak i przez laik�w jako wygodny termin dla okre�lenia osoby, zajmuj�cej si� praktykami, o kt�rych w�a�nie jest ta ksi��ka. W wi�kszo�ci kultur cz�owiek taki nazywany jest rodzimym s�owem w miejscowym j�zyku. Przyk�adowo, w j�zyku hawajskim jest to kupua. Ludzie maj� bardzo r�ne poj�cie o tym, kim jest szaman i czym si� zajmuje, tote� powiem, kogo ja sam okre�lam tym s�owem. Nie ka�dy lekarz jest szamanem, lecz szaman mo�e by� lekarzem; nie ka�dy kap�an plemienny jest szamanem, lecz szaman mo�e by� kap�anem plemiennym; nie ka�dy uzdrowiciel jest szamanem, lecz szaman mo�e by� uzdrowicielem. W tej ksi��ce i podczas prowadzonych przeze mnie warsztat�w u�ywam tego poj�cia w znaczeniu �uzdrowiciel zwi�zk�w" pomi�dzy: lud�mi, umys�em i cia�em, cz�owiekiem i okoliczno�ciami jego �ycia, lud�mi i Natur�, a tak�e pomi�dzy materi� i Duchem. W praktyce uzdrawiania szaman pos�uguje si� zupe�nie innym sposobem pojmowania rzeczywisto�ci ni� to, kt�re powszechnie funkcjonuje na �wiecie i jest to ten wyj�tkowy punkt widzenia (zostanie on szeroko przedstawiony na dalszych stronach tej ksi��ki), kt�ry w zasadniczy spos�b odr�nia szamana od innych uzdrowicieli. Konsekwencj� takiego rozumienia �ycia s� r�wnie� wi���ce si� z szamanizmem niezwyk�e techniki uzdrawiania, takie jak zmiana formy, komunikowanie si� z ro�linami i zwierz�tami, a tak�e w�dr�wki do �wiata �podziemnego". Nie martw si�, je�eli niekt�re z tych okre�le� brzmi� dla Ciebie obco. Czytaj�c dalej, odniesiesz wra�enie, �e posta� wielu z tych praktyk, je�eli nie wi�kszo�ci, jest dla Ciebie dziwnie swojska, a to dlatego, �e w swojej sztuce szamani opieraj� si� na naturalnym do�wiadczeniu ludzi. Stwierdzisz wi�c, �e wiesz ju� o szamanizmie wi�cej, ni� Ci si� wydawa�o. Szamanizm hawajski Szamanizm jest szczeg�lnym rodzajem uzdrawiania, a szamanizm hawajski jest szczeg�lnym rodzajem szamanizmu. Wyr�niaj�c� cech� szamana, niezale�nie od kultury, jest jego zaanga�owanie i tw�rcze dzia�anie. Ani wiedza, ani zrozumienie, ani te� bierna akceptacja nie s� wystarczaj�ce, by nie�� pomoc. Szaman zag��bia si� w do�wiadczenia �yciowe przy pomocy umys�u i zmys��w, spe�niaj�c rol� wsp�tw�rcy. Niekt�rzy ludzie lubi� podziwia� kszta�t i otoczenie przewr�conego drzewa, szaman za� przypomina bardziej rze�biarza, kt�rego na widok takiego obiektu opanowuje pragnienie, by przekszta�ci� go w pewien obraz wewn�trzny lub... w praktyczne narz�dzie. Szanuje on i podziwia drzewo jako takie, lecz tak�e do�wiadcza ch�ci po��czenia si� z nim w celu stworzenia czego� nowego. Tak� ch�� dzia�ania przejawia on przede wszystkim w swojej podstawowej dzia�alno�ci - w uzdrawianiu. Niezale�nie od kultury, po�o�enia geograficznego i warunk�w spo�ecznych jego zadaniem jest uzdrawianie umys�u i cia�a oraz harmonizowanie okoliczno�ci �yciowych. To w�a�nie takie ukierunkowanie na dobro spo�ecze�stwa i �rodowiska odr�nia szamana od zaprezentowanego przez Castaned� modelu czarnoksi�nika, kt�ry pod��a �cie�k� �ci�le zwi�zan� z w�asn� moc� i osobistym o�wieceniem. Mimo, �e wszyscy szamani s� uzdrowicielami, wi�kszo�� z nich wybiera drog� �wojownika"; jedynie niekt�rzy z nich (stanowi� oni mniejszo��, obejmuj�c� tak�e szaman�w hawajskich) wybieraj� drog�, kt�r� mogliby�my nazwa� drog� ��owcy przyg�d". Dzia�alno�� szamana-wojownika polega na tym, �e personifikuje on takie niepo��dane czynniki jak strach, choroba czy dysharmonia i koncentruje si� na rozwijaniu swojej mocy w celu uzyskania mo�liwo�ci ich kontrolowania i zwalczania. Z kolei szaman, krocz�cy drog� �owcy przyg�d, depersonifikuje takie emocje i zdarzenia (tzn. traktuje je jako konsekwencje czego�, a nie jak przedmioty) i w celu ich zmiany rozwija u siebie zdolno�� kochania bli�nich, wsp�pracy z nimi oraz tworzenia og�lnej harmonii. Ilustracj� tych r�nych podej�� mo�e by� taki oto prosty przyk�ad: je�eli masz kontakt z osob� niezr�wnowa�on� emocjonalnie, szaman-wojownik m�g�by Ci pom�c utworzy� siln� ochron� mentaln�, zabezpieczaj�c� Ci� przed negatywn� energi� tej osoby. Natomiast szaman, kt�ry jest �owc� przyg�d, nauczy Ci� raczej, jak masz harmonizowa� swoj� energi� tak, by� zachowywa� spok�j w towarzystwie tego cz�owieka, albo nawet by� sta� si� dla niego �r�d�em uzdrawiaj�cej energii. Szaman-wojownik cz�sto pod��a swoj� �cie�k� samotnie, podczas gdy �owca przyg�d jest z natury cz�owiekiem towarzyskim. Niemniej jednak, okre�lenie r�nic mi�dzy mistrzami ka�dej z tych �cie�ek jest rzecz� trudn�, a mo�e nawet niemo�liw� z uwagi na to, �e im wi�ksz� moc� dysponujemy, tym wi�cej mamy w sobie mi�o�ci (gdy� zanikaj� nasze l�ki), im wi�cej mi�o�ci mamy w sobie, tym wi�ksza jest nasza moc (gdy� wzrasta ufno��). Pr�bowa�em obu �cie�ek i ostatecznie wybra�em - dla siebie i dla swoich uczni�w - drog� hawajskiego �owcy przyg�d, poniewa� w moim przekonaniu jest to droga bardziej praktyczna i przynosz�ca wi�cej korzy�ci, chocia� nie zmienia to faktu, �e mam wiele szacunku dla szaman�w-wojownik�w i dla ich sposob�w uzdrawiania. Szaman miejski Tytu� tej ksi��ki - Szaman miejski - wynika st�d, i� w nauczaniu swoj� uwag� skupiam w�a�nie na �rodowisku miejskim. Chocia� zwykle szamanizm kojarzony jest ze �rodowiskami prymitywnych, a nawet dzikich plemion, to jego stosowanie jest r�wnie naturalne i potrzebne w �rodowisku miejskim, a to dlatego, �e po pierwsze, niezale�nie od kultury i �rodowiska szaman jest uzdrowicielem, a po drugie, w dzisiejszych czasach wi�cej ludzi mieszka w miastach, ni� poza nimi (tereny podmiejskie zaliczam do obszar�w miejskich) i to w�a�nie ci ludzie najbardziej potrzebuj� uzdrawiania. Po trzecie wreszcie, szamanizm, zw�aszcza w wersji hawajskiej, dobrze pasuje do wsp�czesnych czas�w i potrzeb z nast�puj�cych powod�w: 1) nie ma nic wsp�lnego z sekciarstwem i jest ca�kowicie pragmatyczny; nie jest on religi�, lecz rzemios�em, a praktykowa� go mo�na samodzielnie lub w grupie; 2) jest bardzo �atwy do nauczenia si� i stosowania, chocia�, tak jak w ka�dym rzemio�le, pe�ny rozw�j okre�lonych umiej�tno�ci mo�e zaj�� nieco czasu; 3) hawajska wersja szamanizmu mo�e by� praktykowana w dowolnym czasie i w dowolnym miejscu - w domu, w pracy, w szkole, podczas zabawy czy te� w podr�y, g��wnie dlatego, �e szamani hawajscy zawsze zajmowali si� wy��cznie umys�em i cia�em; nie stosowali b�bn�w do wywo�ywania odmiennych stan�w �wiadomo�ci, nie u�ywali te� masek, by udawa� inne formy lub cechy; 4) natura szamanizmu jest taka, �e uzdrawiaj�c innych uzdrawiamy siebie; r�wnie� przekszta�caj�c nasz� planet�, przekszta�camy samych siebie. Nauka rzemios�a W zamierzch�ych czasach, gdy ludzie mieszkali w wioskach, ca�kowicie odizolowanych od innych spo�ecze�stw, a postrzeganie �wiata przez cz�owieka ogranicza�o si� do jednej doliny, g�ry lub wyspy, by�o rzecz� naturaln�, �e kto�, kto opanowa� sztuk� szama�sk�, mia� tylko jednego, dw�ch, by� mo�e trzech uczni�w w ci�gu ca�ego �ycia, poniewa� by�a to liczba, kt�ra w pe�ni zaspokaja�a potrzeby wioski. Natomiast dzi� �yjemy w Globalnej Wiosce wraz z miliardami ludzi i dla podtrzymania harmonijnej, zdrowej egzystencji potrzeba nam tysi�cy szaman�w. Potrzebujemy ludzi w�a�nie takich, jak Ty. Ja od dziecka by�em wychowywany na miejskiego szamana. M�j ojciec by� wyj�tkowo dobrze obeznany z r�nymi kulturami i tradycjami prawie ca�ego �wiata i przeszed� gruntowne szkolenie w zakresie szamanizmu, wywodz�cego si� z tradycji hawajskiej. Do perfekcji mia� opanowane rzemios�a i sposoby funkcjonowania w buszu i d�ungli, w lesie i na farmie, na pustyni i w tundrze. Nauczy�em si� od niego bardzo du�o o Przyrodzie. Lecz by� on przede wszystkim szamanem miejskim; posiada� wy�sze wykszta�cenie medyczne i techniczne, a w kr�gach biznesowych i rz�dowych czu� si� prawie jak u siebie w domu. Ja pojawi�em si� w jego �yciu na pocz�tku pewnej wojny, a on znikn�� z mojego pod koniec innej. Znaczn� cz�� czasu pomi�dzy tymi zdarzeniami sp�dzili�my na podr�owaniu z jednego o�rodka miejskiego do drugiego. W ci�gu siedemnastu lat naszej znajomo�ci uczy�em si� szamanizmu na jego przyk�adzie i pobiera�em nauki g��wnie w �rodowisku wielkich miast, miasteczek i innych skupisk ludzkich. M�wi� o uczeniu si�, lecz nie odbywa�o si� ono w klasach, czy w formie sesji, prowadzonych na siedz�co, podczas kt�rych ojciec m�j wyst�powa�by jako nauczyciel, a ja jako ucze�. Spos�b mojej edukacji nale�a�oby uzna� za bardzo tradycyjny, poniewa� przebiega�a ona w toku zwyk�ych czynno�ci �yciowych. Na przyk�ad, podczas rozmowy na temat warzyw, m�j ojciec przedstawia� mi technik� komunikowania si� z ro�linami, bym m�g� j� popraktykowa�, a potem om�wi� z nim. Albo w ci�gu dnia stwarza� sytuacj�, w kt�rej mia�em mo�liwo�� sprawdzenia opanowanych ostatnio umiej�tno�ci, a nast�pnie ocenia�, jak je wykorzystuj� (lub nie wykorzystuj�). Cz�sto te� rzuca� prowokuj�ce aluzje, pomys�y lub sugestie, bym rozwa�y� je samodzielnie. By� to, oczywi�cie, jaki� rodzaj szkolenia, poniewa� by� �wiadomie planowany, a ja z pewno�ci� wyci�ga�em z niego stosowne nauki, chocia� sam proces nauczania wcale nie przypomina� zaj�� w szkole. Po �mierci ojca kontynuowa�em szkolenie na szamana w ten sam spos�b w ramach naszej hawajskiej rodziny, lecz uzyskiwan� wiedz� w dalszym ci�gu stosowa�em na terenie wielkich miast i miasteczek, z przerw� na pobyt w marynarce. Wykorzystywa�em j� w spos�b bardzo praktyczny, poniewa� do tego w�a�nie by�a przeznaczona. Pomog�a mi ona poprawi� og�ln� kondycj� organizmu i wzmocni� si�y, wspomaga�em si� ni� r�wnie� w szybkim odzyskiwaniu zdrowia, kiedy, zapominaj�c o posiadanych umiej�tno�ciach, chorowa�em lub ulega�em wypadkom. Z tej te� wiedzy korzysta�em, by poradzi� sobie jednocze�nie z prze�adowanym programem studi�w na uniwersytecie w Kolorado i prac� w trzech miejscach, a tak�e by uzyska� stopie� naukowy na Studiach Azjatyckich i odznak� organizacji Phi Beta Kappa. Kolejny raz wykorzysta�em swoje umiej�tno�ci szama�skie, pracuj�c nad zdobyciem dalszych stopni naukowych i specjalizacji w Ameryka�skiej Wy�szej Szkole Mi�dzynarodowego Zarz�dzania w Arizonie, a tak�e du�o p�niej, kiedy pisa�em prac� doktorsk� z psychologii na Uniwersytecie Zachodnim w Kalifornii. Po trzech latach ma��e�stwa, gdy m�j pierwszy syn mia� dwa latka, przeprowadzili�my si� do Zachodniej Afryki, gdzie sp�dzili�my siedem lat. Prawie p� roku przebywa�em w d�unglach, w lasach i na pustyniach, znacznie pog��biaj�c i rozszerzaj�c dotychczasow� wiedz� o r�nych aspektach tamtejszego szamanizmu, ale w dalszym ci�gu dzia�a�em przede wszystkim w mie�cie. Stosowa�em swoje umiej�tno�ci do podtrzymywania szcz�cia i pe�ni naszego zwi�zku ma��e�skiego, do utrzymywania swoich syn�w (trzech) w dobrym zdrowiu fizycznych, a tak�e do budowania przyjacielskich stosunk�w mi�dzy moimi dzie�mi oraz mi�dzy nimi i mn�. Wiedza ta by�a mi pomocna w uzdrawianiu i wychowywaniu zwierz�t domowych, we wspieraniu rodziny, przyjaci� i s�siad�w w dziedzinie ich zdrowia i sukces�w; pomaga�a mi tak�e rozwija� swoj� karier� i dzieli� si� tym, co potrafi�em z lud�mi na ca�ym �wiecie. U�ywam jej dla utrzymywania pojazd�w i komputer�w w stanie sprawnego dzia�ania, dla zapewnienia dobrej wsp�pracy z liniami lotniczymi i w�a�ciwej pogody podczas moich podr�y. Stosuj� j� r�wnie� w celu przyspieszenia nauki szaman�w i innych ludzi, kt�rych nauczam. Gdziekolwiek jestem, wiedza ta pracuje na moj� korzy�� i na korzy�� mojego �rodowiska spo�ecznego i materialnego. W swoim �yciu nauczy�em si� wielu rzeczy, studiowa�em wiele system�w religijnych (np. chrze�cija�stwo, judaizm, buddyzm, hinduizm, konfucjanizm, islam, voodoo), filozoficznych (g��wnie taoizm, jog�, ze�, pragmatyzm zachodni) i system�w uzdrawiania (masa�, zio�olecznictwo, prac� z energiami, uzdrawianie wiar�, hipnoz� - to jedynie kilka przyk�ad�w). W ka�dej z tych dziedzin szamanizm pomaga� mi rozszerza� wiedz�. Obecnie, kiedy na sta�e mieszkam na Hawajach i kieruj� organizacj� o nazwie Aloha International (b�d�c� mi�dzynarodow� sieci� szaman�w-uzdrowicieli, kt�ra, poprzez organizowanie kurs�w i seminari�w, muze�w i miejscowych oddzia��w, propaguje hawajsk� tradycj� uzdrawiania), rzemios�o miejskiego szamana przejawia si� we wszystkich naszych dzia�aniach. W tej ksi��ce zamierzam wykaza�, �e idee i praktyki szamanizmu haw�jskiego nadaj� si� do wykorzystania r�wnie dobrze w �rodowisku wsp�czesnego spo�ecze�stwa miejskiego, jak i na obszarach, kt�re maj� �ci�lejszy zwi�zek z Natur�. Jak wspomnia�em wcze�niej, niekt�re koncepcje, przyk�ady i �wiczenia b�d� Ci znane, a niekt�re z nich mog� wygl�da� do�� obco. Materia� pochodzi z dw�ch kurs�w, kt�re prowadz� i jest w ich toku prezentowany mniej wi�cej w tej samej kolejno�ci, w jakiej go podaj� tutaj. Jednak�e obj�to�� tej ksi��ki nie pozwala zag��bi� si� w niekt�re zagadnienia tak, jak jest to mo�liwe podczas kursu. Polityka otwartych drzwi Wiele z tego, co ja prezentuj� w spos�b otwarty, w niekt�rych tradycjach uwa�ane jest za g��bok� tajemnic�. Czasami jest to wynik obaw o to, �e wiedza ta mo�e by� u�ywana w niew�a�ciwy spos�b, czasami jest to obawa, �e, gdy wiedza ta b�dzie dost�pna dla ka�dego, mo�e straci� swoj� moc, czasami za� wynika to z l�ku przed kar� ze strony wy�szych kap�an�w, kt�rzy wydali polecenie, by nie ujawnia� takich rzeczy. Ale prawdziwy szaman nie robi tajemnicy z czego�, co pomaga i uzdrawia. Nie sztuka utrzymywa� wiedz� w tajemnicy; sztuk� jest sprawi�, by ludzie zrozumieli j� i potrafili stosowa�. Co do niew�a�ciwego u�ywania takiej wiedzy uwa�am, �e wynika ono z niekompetencji. Im wi�cej cz�owiek wie na temat tego, jak zmienia� rzeczywisto��, tym mniejsze ma sk�onno�ci i okazje do szkodliwych dzia�a�. Twierdz� r�wnie�, �e to, co jest szeroko rozpowszechnione, ma o wiele wi�ksz� moc ni� to, co nie jest u�ywane, lecz trzymane pod kluczem. Wiedza utrzymywana w tajemnicy jest warta tyle, co pieni�dze pod materacem �ebraka, a jej �wi�to�� nie le�y w zastrze�eniu nauk dla nielicznych, lecz w ich dost�pno�ci dla wielu. By� mo�e obawy przed swobodnym przekazywaniem tej filozofii innym ma zwi�zek z l�kiem, wynikaj�cym z tego, �e str�e wiedzy w rzeczywisto�ci niewiele maj� do pilnowania, albo nie rozumiej�, co posiadaj�. Natomiast je�li chodzi o l�k przed wy�szymi kap�anami, to w sprawach dotycz�cych umys�u szamani nie uznaj� ani hierarchii, ani cudzej w�adzy. Najch�tniej stworzyliby og�lno�wiatowy system demokracji duchowej. Dziedzictwo hawajskie Hawajczycy dysponuj� ogromn� spu�cizn� duchow�, psychologiczn�, kulturow� i praktyczn�, lecz ja mog� przedstawi� jedynie niewielk� cz�� tego, co mia�em zaszczyt pozna�. W�a�ciwie, ich dziedzictwo jest tak bogate, �e w jego ramach powsta�a pewna liczba lokalnych tradycji, tote� nie wszyscy Hawajczycy (czy osoby zajmuj�ce si� Hawajami), s� zgodni w swoich pogl�dach na to, co sk�ada si� na nie. To, co ja mog� Wam przekaza�, pochodzi od mojego przybranego ojca i jego krewnych, a tak�e od mojego prawdziwego ojca i jego hawajskiego przyrodniego rodze�stwa, ale dzi�ki swojej szczeg�lnej osobowo�ci i osobliwemu spojrzeniu na �wiat, ja r�wnie� wnios�em sw�j wk�ad do prezentowanej wiedzy. Tak wi�c, jest to tradycyjna m�dro��, uj�ta we wsp�czesnych kategoriach i przystosowana do obecnych warunk�w, ale za to, co m�wi� ja sam ponosz� pe�n� odpowiedzialno��. Ogromna cz�� zachowanej przez Hawajczyk�w spu�cizny kryje si� w ich j�zyku. Jest on pozornie prosty: ma jedynie dwana�cie liter i nie ma w nim �adnej formy czasownika by�; a mimo to potrafi opisywa� najg��bsze, jakie mo�na sobie wyobrazi�, koncepcje �wiadomo�ci duchowej, konstrukcji psychologicznych, natury rzeczywisto�ci, mi�o�ci, w�adzy, dokona� itd. Poniewa� dla wi�kszo�ci z Was j�zyk ten by�by ca�kowicie obcy, ograniczy�em si� do cytowania tylko tych zda�, kt�re niezbyt dobrze brzmi� w t�umaczeniu na j�zyk angielski. Je�eli chcecie spr�bowa� wymowy, to ryzykuj�c, i� nara�� si� na oburzenie ze strony puryst�w j�zyka hawajskiego powiem, �e sp�g�oski wymawia si� w spos�b zbli�ony do sp�g�osek angielskich, a samog�oski przypominaj� bardziej samog�oski j�zyka hiszpa�skiego. A wi�c rozpoczynam swoj� opowie��. Oto jest wiedza, kt�r� chc� si� z Tob� podzieli�. Niechaj pomo�e Ci ona odnale�� spok�j, mi�o�� i moc, by� m�g� si� nimi radowa�. PRZYGODA PIERWSZA ROZW�J SZAMANIZMU HAWAJSKIEGO Waiho wale kahiko (Obecnie ujawniane s� stare tajemnice) Rozleg� si� grzmot, zawy� wiatr, strugi deszczu wype�ni�y przestrze�, ogromne fale wznosi�y si� i opada�y, a pot�ny Maui zarzuca� i wyci�ga� sw�j magiczny haczyk na ryby. W ko�cu, z towarzyszeniem d�wi�ku tysi�cy wodospad�w z morza powoli wy�oni�y si� wyspy, zwane Hawajami. Maui zatriumfowa� po raz kolejny, a ludzko�� uzyska�a nowe ziemie do badania i uprawy. Rozw�j szamanizmu hawajskiego rozpoczyna si� tym w�a�nie mitem. Maui - czarodziej, sztukmistrz, p�-b�g, cudotw�rca, �zaklinacz" szcz�cia - s�yn�� z tego wszystkiego w ca�ej Polinezji. �adna inna posta� mityczna rodzaju m�skiego nie by�a tak znana, a jedyn� kobiet� w mitologii polinezyjskiej o tak szerokiej s�awie by�a Hina - bogini Ksi�yca i matka Maui. Opowiadania o Maui, kt�rych wiele jest w takich ksi��kach, jak: Hawaiian Mythology Beckwitha, Myths and Legends ofthe Poly-nesians Andersena i A� Account of Polynesian Race Fornandera, dowodz�, �e by� on archetypem szamana, kt�ry mo�na znale�� we wszystkich podobnych staro�ytnych tradycjach na ca�ym �wiecie, maj�cych styczno�� z wp�ywami polinezyjskimi. Opr�cz wypi�trzenia si� wysp, z kt�rych sk�adaj� si� Hawaje (o czym m�wi jeden z mit�w) Maui zwolni� bieg S�o�ca tak, by jego matka mog�a wysuszy� swoje ubranie (o czym m�wi si� w innym micie o odkryciu l�d�w na dalekiej P�nocy), odwiedzi� Wy�szy �wiat i, przechytrzywszy bog�w, wydoby� stamt�d tajemnic� ognia (mit o tw�rczej intuicji, uzyskanej w szama�skim transie), odwiedzi� �wiat podziemny, gdzie pokona� r�ne potwory (kolejny mit o szama�skim transie uzdrawiaj�cym). Potrafi� on u�ywa� magii i przedmiot�w magicznych, swobodnie rozmawia� z ptakami, zwierz�tami i z �ywio�ami. Maui by� najpopularniejsz� postaci� mit�w polinezyjskich dlatego, �e ch�tnie spieszy� z pomoc�, lubi� przygody, nie mia� szacunku dla w�adzy i by� istot� przyst�pn�. Jako p�-b�g (a dok�adniej - cz�owiek o magicznych umiej�tno�ciach), nigdy nie by� czczony, ale mo�na by�o zwraca� si� do niego z pro�b� o spowodowanie szcz�liwego trafu. W Nowej Zelandii, gdzie Maorysi oprawiali podobizn� Maui w drewno lub jadeit na kszta�t embrionu ludzkiego, kt�ry nosili jako maskotk�, ta posta� nazywana by�a �Maui Tikitiki". Natomiast na Hawajach, gdzie nigdy nie wykonywano takiej podobizny, nazywano go �Maui Kupua". Obydwa te miana maj� to samo znaczenie: �Maui-szaman" Linie tradycji Kahun�w W Polinezji bardzo wcze�nie (niekt�re tradycje, takie jak ta, kt�r� reprezentowa�a moja adopcyjna rodzina Kahili, a tak�e takie, o jakich m�wi Leinani Melville w ksi��ce Children ofRainbow, cofaj� si� a� do czas�w zagini�cia kontynentu zwanego Mu, cho� w�a�ciwie wiele os�b nie zgadza si� z tym) powsta�a filozofia �ycia zwana Hu-n�. Nazwa ta oznacza tajemnic� lub ukryt� wiedz�, ale znaczenie to nie wi��e si� z jak�kolwiek ch�ci� ukrywania tej wiedzy przed innymi, lecz raczej z jej charakterem, poniewa� dotyczy niewidzialnej strony rzeczy. Ekspert lub mistrz w stosowaniu tej filozofii w j�zyku hawajskim nazywany by� kahun�, w j�zyku tahita�skim tahun�, a po maorysku nazywa� si� tohung�. Mistrzowie ci reprezentowali trzy odmiany tradycji. Istnienie trzech odmian odnotowane zosta�o w wielu �r�d�ach (na przyk�ad, w ksi��ce Ma�o Hawaiian Anti�uities i w Ancient Hawaiian Civilization wydanej przez Szko�� Kamehame-ha), ale wi�kszo�� wiadomo�ci na ten temat, o kt�rych powiem dalej, otrzyma�em od Ohialaka Kahili i Wana Kahili, kt�rzy - wed�ug hawajskich zwyczaj�w w zakresie adopcji - byli moim wujostwem. Kiedy mia�em siedemna�cie lat (po �mierci mojego ojca) zosta�em zaadoptowany (po hawajsku: hanai'd) przez rodzin� Kahili. Nie by�a to forma prawna adopcji, ale dla Hawajczyk�w oznacza�a przyj�cie dziecka do rodziny jak w�asnego. Jedna z odmian Huny, o kt�rych wspomnia�em, skupia�a si� na sztuce uzdrawiania cia�a fizycznego, religii obrz�dowej, polityce i wojnie. Na Hawajach by�a ona znana jako linia, reprezentuj�ca tradycj� Ku. Przedstawiciele drugiej odmiany tej filozofii koncentrowali si� na duchowych i materialnych aspektach nauk i rzemios� takich, jak rybo��wstwo i rolnictwo, budowa statk�w i �egluga, rze�bienie w drewnie i zbieranie zi�. Na Hawajach by�a to linia, piel�gnuj�ca tradycj� �ono. Mistrzowie trzeciej odmiany - hawajskiej linii tradycji Kane - zajmowali si� magi�, mistycyzmem i psychologi�. Byli to szamani. W ramach tych trzech grup ekspert�w Huny istnia�y podzia�y na wiele podkategorii i cho� w ka�dej z nich byli uzdrowiciele, to sztuka uzdrawiania z wykorzystaniem si� duchowych by�a domen� szaman�w. Ku, �ono i Kane by�y archetypami lub personifikacj� cia�a, umys�u i ducha. Pe�na nazwa Kane brzmia�a pocz�tkowo Ka-newahine, co oznacza �m�czyzna-kobieta" i nawi�zuje do zagadnienia polaryzacji przypominaj�cej koncepcj� yin/yang, u�ywan� przez szaman�w, wywodz�cych si� z tradycji Taoizmu. Kane by� archetypowym bogiem wysokich miejsc, �r�de� wody, las�w i pokoju. Jest to znamienne z tego powodu, �e Hawajczycy z zasady mieszkali jedynie na wybrze�u swoich wysp. Nie licz�c obcych najazd�w, organizowanych po drewno sanda�owe, po wysokie drzewa do budowy �odzi oceanicznych i po pi�ra na okrycia, jedynymi Hawajczykami, kt�rzy sp�dzali wiele czasu w lasach i na wy�ynach, byli szamani. Jako cech rzemie�lniczy linia szaman�w, reprezentuj�cych tradycj� Kane, by�a lu�no podzielona na takie podgrupy, jak terminatorzy, czeladnicy i mistrzowie, chocia� u r�nych nauczycieli mo�na by�o spotka� inn� liczb� takich kategorii. Kiedy ja zaczyna�em swoj� edukacj�, by�em pocz�tkowo terminatorem, a czyni�c post�py, stawa�em si� w r�nych dziedzinach mistrzem. Hawajscy szamani, podobnie jak szamani w innych cz�ciach �wiata, nie buduj� hierarchii. Terminator to zar�wno ucze�, jak i kolega, a nie kto� ni�szy rang�, natomiast mistrz jest mistrzem w wiedzy, a nie w panowaniu nad lud�mi. Hawajskim okre�leniem dla mistrza w sensie kogo�, kto ma kwalifikacje duchowe i materialne w danej dziedzinie jest kahuna, o czym ju� wspomnia�em wy�ej. Obecnie s�owo to u�ywane jest w do�� szerokim znaczeniu, lecz we w�a�ciwym u�yciu, takim, by mia�o ono konkretne znaczenie, zawsze musi mu towarzyszy� jakie� okre�lenie. Na przyk�ad, mistrz uzdrawiania, kt�ry stosuje zio�a, masa� i dzia�ania energetyczne, jest nazywany kahuna lapa 'au; mistrz modlitwy i obrz�d�w nosi miano kahuna pule, a mistrz-szaman to kahuna kupua. Nawiasem m�wi�c, �wielki kahuna" z wybrze�a surfingowego nazywa�by si� kahuna h� 'e nalu, a czarnym magom i czarnoksi�nikom nadano nazw� kahuna 'ana 'ana. Na temat kahun�w hawajskich pisano i opowiadano wiele nonsens�w zaczynaj�c od tego, �e prawdziwy kahuna ma krwawe mi�so w oczach, a ko�cz�c na tym, �e kahuni potrafi� - w dziesi�ciu przypadkach na dziesi�� - natychmiast przywraca� z�amane ko�ci do zdrowia, �e wskrzeszaj� umar�ych i �e stosuj� haniebn� �modlitw� �mierci". Poniewa� wiele z tych rzeczy przypisuje si� szamanom, chc� od razu wyja�ni� te sprawy. Zaczn� od tego, �e wiara w krwawe mi�so w oczach (o kt�rej wzmianki przewija�y si� r�wnie� na antenie telewizyjnej), zrodzi�a si� w wyniku gry s��w, kt�r� uwielbiali Polinezyjczycy. S�owem, u�ywanym dla okre�lenia mi�sa jest makole, kt�re oznacza r�wnie� kogo� o czerwonych oczach, co odnosi si� tak�e do zapalenia spoj�wek. Ale to samo s�owo oznacza �t�cz�", b�d�c� symbolem obecno�ci wodz�w, bog�w lub duch�w. W odniesieniu do kahuny m�wi ona o szacunku do niego. Co do natychmiastowego sk�adania z�amanych ko�ci, to w okre�lonych warunkach dokona� tego mo�e ka�dy uzdrowiciel. Jest to mo�liwe zw�aszcza wtedy, kiedy dost�pne s� ogromne ilo�ci energii i istnieje silna wiara, nie dopuszczaj�ca �adnych w�tpliwo�ci. Taka opinia o kahunach zacz�a rozpowszechnia� si� od momentu, gdy w swojej ksi��ce Cuda w �wietle wiedzy tajemnej Max Freedom Long przytoczy� pojedynczy przyk�ad takiego uzdrowienia. Opowiada on tam o kahunce, kt�ra w mgnieniu oka doprowadzi�a do ca�kowitego zdrowia z�aman� nog� pewnego cz�owieka, znajduj�cego si� w stanie upojenia alkoholowego. Warunki, niezb�dne do uzyskania natychmiastowego skutku dzia�a� uzdrowicielskich by�y spe�nione, poniewa� kahunka z pewno�ci� mia�a do�� energii i wiary, a m�czyzna by� zbyt pijany, by mie� jakiekolwiek w�tpliwo�ci. Jednak nie tylko kahuni potrafi� dokonywa� takich uzdrowie�. Natomiast, je�li chodzi o powroty zmar�ych do �ycia, to zdarzaj� si� one w ka�dej kulturze; czasem odbywa si� to spontanicznie, bez udzia�u lub obecno�ci szamana czy uzdrowiciela. W takich przypadkach �zmar�y" jest w rzeczywisto�ci w g��bokiej �pi�czce lub w transie, albo w drodze na �tamt� stron�". Mo�e nale�a�oby wierzy�, �e Jezus mia� racj� m�wi�c, i� dziewczyna, kt�r� przywr�ci� do �ycia, by�a po prostu w stanie �pi�czki. Typow� technik�, stosowan� przez kahun�-szamana do wskrzeszania rzekomo zmar�ych ludzi jest sprowadzanie b��dz�cego ducha danej osoby z powrotem do cia�a przez du�y palec u nogi. Je�eli we�miemy pod uwag� fakt, �e �ciskanie du�ego palca jest dobrze znan� metod� cucenia cz�owieka, kt�ry zemdla�, to stwierdzimy, �e szamani byli zadziwiaj�co bystrzy. A teraz o tak zwanej �modlitwie �mierci". Stosowali j� tylko 'ana 'ana - czarni magowie i czarnoksi�nicy, kt�rymi gardzili kahuni wszystkich linii. Tymi renegatami byli zwykle terminatorzy, kt�rzy uzyskali pewn� wiedz�, ale zostali usuni�ci z cechu z powodu swojej negatywnej osobowo�ci lub niew�a�ciwego zachowania. To Europejczycy jako pierwsi nazwali ich kahunami, a misjonarze rozpowszechnili pogl�d, �e wszyscy kahuni s� z�ymi czarnoksi�nikami. W istocie jednak �modlitwa �mierci" jest niczym innym, jak kl�tw�, kt�ra -przekazana w spos�b otwarty lub telepatyczny - wykorzystuje strach ofiary. Je�eli nie by�o strachu, modlitwa taka nie wywiera�a �adnego skutku. Istnia� rodzaj kahun�w, kt�rzy specjalizowali si� w unieszkodliwianiu dzia�a� 'ana 'ana, przez wp�ywanie bezpo�rednio na prze�ladowc�, albo przez wzmacnianie jego ofiary. Czasami ci �antyczarnoksi�nicy" byli tak�e nazywani kahunami 'ana 'ana. Szkolenie szaman�w Szkolenie szaman�w w Polinezji odbywa si� - w zale�no�ci od obszaru - w spos�b oficjalny lub nieoficjalny. W Nowej Zelandii Maorysi, chc�cy posi��� wiedz� i umiej�tno�ci w dziedzinie Huny, ucz�szczali do Szko�y Whare Wananga lub �Szko�y Metapsychicz-nej". Odbywali oni �ci�le kontrolowane szkolenie i poddawali si� r�nym sprawdzianom. Tradycja hawajska by�a bardziej zwi�zana z rodzin�. Kandydat�w na kahun�w wybierano w�r�d krewnych; mog�y to te� by� osoby, adoptowane przez rodzin� szamana, kt�re w spos�b nieformalny by�y szkolone przez niego lub jego zaawansowanych uczni�w. W systemie maoryskim zadawano uczniom konkretne rzeczy do osi�gni�cia i sprawdzano wykonanie zadania, natomiast w systemie hawajskim ucze� obserwowa� przedstawiane mu demonstracje dzia�a�, otrzymywa� �wiczenia, zwi�z�e porady i zalecenia, a nast�pnie by� pozostawiany sam sobie, by m�g� samodzielnie rozwin�� w�asn� inicjatyw� i samodyscyplin�, potrzebn� do opanowania umiej�tno�ci, wynikaj�cych z otrzymanych zada�. A czy opanowa� je, czy nie, zale�a�o ju� wy��cznie od niego samego. Je�eli czu�, �e jest ju� got�w, udawa� si� do mistrza i prosi� o pozwolenie zademonstrowania swoich umiej�tno�ci. Mistrz udziela� mu wskaz�wek, jak udoskonali� umiej�tno�ci lub te� uznawa�, �e ucze� perfekcyjnie opanowa� dane mu zadanie, i je�eli ucze� poprosi� o nowe, otrzymywa� je. Moim zdaniem, nauka w systemie hawajskim by�a trudniejsza ze wzgl�du na nieprecyzyjne wskaz�wki. Na przyk�ad, m�j hawajski wuj, Wana Kahili, powiedzia� mi pewnego razu, bez �adnych wst�p-nych_wyja�nie�: - Dobrze jest rozumie� energie kamieni i podobnych im rzeczy. Zapyta�em wi�c: - Czy oznacza to, �e radzisz mi zaj�� si� ich studiowaniem? - Nie - odpowiedzia�. - Czy chcesz, bym to zrobi�? - nalega�em. - Nie - powt�rzy�. Pocz�tkowo nie mog�em zrozumie�, dlaczego o tym wspomnia�, ale dzi�ki wcze�niejszym do�wiadczeniom z moim ojcem i z M'Bala, moim szama�skim mentorem z Afryki wreszcie dozna�em ol�nienia, tote� zada�em inne pytanie: - Jak mo�na nauczy� si� rozumie� energie kamieni? Na to wuj odpowiedzia�: - Powiniene� zacz�� od ... - i da� mi szereg wskaz�wek, jak m�g�bym rozpocz�� nauk�. Gdybym nie zada� w�a�ciwego pytania, nie pom�g�by mi rozszerzy� wiedzy w tej dziedzinie. W szamanizmie ha-wajskim w�asna inicjatywa jest wysoko ceniona i nagradzana. Aspektem szamanizmu polinezyjskiego, odr�niaj�cym go od lepiej poznanego szamanizmu Indian ameryka�skich, jest to, �e nie u�ywa si� w nim masek, natomiast wykorzystuje b�bny i taniec. Nigdzie w Polinezji nie by�y stosowane maski, przedstawiaj�ce bog�w, duchy czy zwierz�ta, cho� niekt�rzy s�dz�, i� maski melanezyjskie z Nowej Gwinei s� pochodzenia polinezyjskiego. Kiedy tancerze, szamani lub kap�ani w Polinezji chcieli przywo�a� bog�w, duchy lub zwierz�ta, czynili to tylko za pomoc� d�wi�ku lub gestu. Nawet staranne tatua�e na twarzach nie mia�y stanowi� maski, lecz podkre�la� urod�. R�wnie� b�bny by�y u�ywane nie do osi�gania zmienionego stanu �wiadomo�ci, lecz do komunikowania si�, do zachowywania rytmu i energetyzowania si�. Czasami w �wi�tym hawajskim ta�cu hula jego wykonawca wchodzi� w rodzaj transu, ale nast�powa�o to wtedy, kiedy medytowa� i koncentrowa� si� na bogach, duchach lub intencji, kt�ra musia�a by� przedstawiona wszystkim przed rozpocz�ciem ta�ca. Sam taniec by� starannie wyre�yserowany, a moc, jak� wyzwala�, zale�a�a od sprawno�ci ta�cz�cego w ��czeniu si� z duchem lub przedstawion� intencj�. Jako efekt uboczny m�g� pojawi� si� g��bszy trans lub koncentracja, lecz podstawowym celem, �wi�tego ta�ca hula by�o to, by nauczyli si� go widzowie i by si� w ten spos�b rozruszali. Natomiast taniec, kt�rego podstawowym celem by�o wywo�anie ekstazy lub innego stanu zmienionej �wiadomo�ci nie nale�a� do kultury polinezyjskiej. Jako uzdrowiciele szamani polinezyjscy byli kszta�ceni w siedmiu obszarach. By sta� si� szamanem-kahun�, nale�a�o osi�gn�� pewien stopie� mistrzostwa we wszystkich siedmiu, ale z powodu r�nic w naturalnym talencie i w stopniu zainteresowania danym obszarem, w jednych z nich osi�gano wi�ksz�, a w innych mniejsz� sprawno��. Zasadniczo, szaman by� szkolony w sprawach duchowych, w umiej�tno�ci uwalniania blokad psychicznych, w sprowadzaniu po��danych okoliczno�ci, w zmianie formy, w tworzeniu pokoju, w nauczaniu i w ��owieniu" przyg�d. Ka�dy nauczyciel prezentowa� inn� form� nauczania, ale zawsze w procesie edukacji wa�ne by�o wyrobienie sobie poczucia w�asnej warto�ci, wewn�trznego autorytetu i mocy s��w, by m�c kierowa� energi�, tworzy� obrazy i odpowiednie przekonania. Zwykle terminatorzy otrzymywali pewne pie�ni (kt�re dzi� mo�na okre�li� jako afirmacje) lub obrazy do medytacji i bada�; uczyli si� na�ladowa� �ywio�y, zwierz�ta i formy ro�linne oraz wzorowa� si� na nich. Formalne szkolenie odbywa�o si� zwykle od �witu do p�nocy, ale od terminatora oczekiwano, �e b�dzie on wykorzystywa� do nauki ka�d� okazj�, nadarzaj�c� si� tak w ci�gu dnia, jak i w nocy. Dla wzmacniania energii duchowej i kierowania my�lami wa�ne te� by�y �wiczenia oddechowe. Jako cz�owiek, zajmuj�cy si� sprawami duchowymi, szaman by� szkolony w telepatii i jasnowidzeniu, ale tak�e w w�dr�wkach do innych �wiat�w - zewn�trznych i wewn�trznych, w kontaktowaniu si� z duchami, w channelingu, w pracy ze snami, w komunikowaniu si� � ro�linami, zwierz�tami i naturalnymi �ywio�ami na Ziemi. Wszystko to by�o traktowane jako rodzaj telepatii, kt�ra prawdopodobnie by�a najwa�niejsz� ze wszystkich umiej�tno�ci szamana. Dla rozszerzania umiej�tno�ci i sprawno�ci mentalnych cz�sto w szkoleniu stosowano wr�enie z rzucanych kamieni. Szkolenie szamana w zakresie usuwania blokad obejmowa�o uwalnianie fizycznych, emocjonalnych i mentalnych napi�� oraz metody zmiany ograniczaj�cych przekona�. Odblokowywanie energii najcz�ciej polega�o na wykonywaniu lomi-lomi - hawajskiej formy masa�u, ��cz�cego elementy przypominaj�ce masa� szwedzki, a tak�e rolfing, polarity, akupresur�, nak�adanie r�k oraz inne terapie. W celu uwalniania blokad stosowano tak�e geomancj� indywidualn� i �rodowiskow�. Zmiany ograniczaj�cych przekona� mo�na dokona� na wiele sposob�w, ale najcz�ciej stosowan� metod� by� rodzaj terapii konwersacyjnej, obejmuj�cej cz�sto afirmacje, kt�re mo�na by�o stosowa� samodzielnie, w parach lub w grupach. Je�li chodzi o sprowadzanie po��danych okoliczno�ci, to szkolenie obejmowa�o takie rzeczy, jak zmiana pogody, zwi�kszanie zamo�no�ci (prawdopodobnie przez stymulacj� obfitszych zbior�w albo po�ow�w) lub inicjowanie r�nych wydarze� (takich jak odkrywanie wysp lub aran�owanie spotka� poszczeg�lnych w�adc�w). W�r�d licznych metod by� rodzaj kontemplacji lub biernego skupiania uwagi, przypominaj�cego pewne praktyki z jogi, kt�rych celem by�o utrzymywanie �wiadomo�ci w spokoju dot�d, a� �ci�gnie ona dostatecznie du�o energii, by mog�a przejawi� si� w formie materialnej. Szkolenie obejmowa�o tak�e podr�e astralne i psychokinez�. � Szkol�c si� w zmienianiu formy, szaman uczy� si� odgrywa� r�ne role poprzez �piew, gr� aktorsk� lub taniec, przejmowa� cechy zwierz�t lub rzeczy, jednoczy� si� z �ywio�ami Natury i wp�ywa� na nie drog� rezonansu, a przy najwy�szym stopniu sprawno�ci - znika� lub ukazywa� si� ludziom w zmienionej postaci. W zakresie tworzenia pokoju szaman musia� nauczy� si� harmonizowa� w�asne wn�trze, �ycie wewn�trzne innych ludzi, relacje mi�dzy lud�mi, mi�dzy cz�owiekiem i Natur� oraz sam� Natur�. W dziedzinie zapewniania pokoju specjalizowa�o si� stowarzyszenie szaman�w na Tahiti, kt�re nazwa�o si� Arioi. Jego cz�onkowie podr�owali od wyspy do wyspy i prezentowali swoje przedstawienia, w kt�rych �rodkami wyrazu by�y �piew, taniec i recytacje poezji. Szacunek do tych ludzi by� tak wielki, �e na czas ich obecno�ci zawieszano wszystkie miejscowe wojny. Opowiadaj�c mity i legendy przypominali oni zaanga�owanym w walki ludziom o ich wsp�lnym pochodzeniu i wsp�lnym celu, a za pomoc� rubasznego i pogardliwego humoru pr�bowali pokaza� antagonistom niestosowno�� ich po.-st�powania. To skupienie uwagi na pokoju jest jedn� z cech odr�niaj�cych szaman�w polinezyjskich od innych. O ile wi�kszo�� szaman�w na �wiecie pod��a �cie�k� wojownika, gdzie najwa�niejsza jest koncentracja na mocy i przezwyci�aniu samego siebie, szamani polinezyjscy reprezentuj� drog�, kt�r� nazywam drog� �owcy przyg�d, gdzie g��wny akcent k�adzie si� na mi�o�� (aloha) i rozszerzanie �wiadomo�ci. Szamani przygotowuj�cy si� do roli nauczyciela byli uczeni demonstrowania wiedzy i dzielenia si� ni�, pomagania ludziom w odkrywaniu ich w�asnej mocy, by mogli j� wykorzystywa� do samodzielnej zmiany swojego �ycia. Bardzo rzadko szaman zostawa� ka-hun� a'o, czyli nauczycielem wyszkolonym w prowadzeniu zaj�� grupowych. Znacznie cz�ciej nauczanie odbywa�o si� drog� przytaczania przyk�ad�w, udzielania wskaz�wek i porad pojedynczym osobom. Szaman, kt�ry chcia� dzia�a� jako �owca przyg�d, uczy� si� elastyczno�ci, pozytywnego nastawienia wobec zmian, pozytywnego kierowania tymi zmianami, swobody w badaniu nowych sposob�w robienia r�nych rzeczy, a tak�e w nieustannym uaktualnianiu i rozszerzaniu swojej wiedzy poprzez podr�owanie i nauk� u r�nych nauczycieli. Wzloty i upadki szamanizmu hawajskiego Ludzie, kt�rzy uzyskali moc i zdolno�ci szama�skie cz�sto pytaj�, jak to si� sta�o, �e Polinezja zosta�a opanowana przez ludzi z innych kontynent�w. Dlaczego szamani nie zdo�ali zapobiec temu? Poniewa� zagadnienie to ma bezpo�redni zwi�zek z rozwojem szamanizmu polinezyjskiego, odpowiadam na to pytanie od razu. Ka�dy region Polinezji mia� swoje w�asne do�wiadczenia na tym polu, zale�ne od warunk�w lokalnych, ale do�wiadczenia Hawaj�w s� do�� typowe, tote� mog� pos�u�y� jako przyk�ad. W swojej ksi��ce A� Account ofthe Polynesian Race Fornan-der pisze, �e oko�o roku 1200 w czasach panowania rycerstwa w Europie i za rz�d�w D�ingis Chana w Azji, cz�owiek o nazwisku Paao, kt�ry by� kahtin� z linii tradycji Ku, obdarzonym siln� motywacj� i determinacj�, poprowadzi� na Hawaje ekspedycj�, w kt�rej uczestniczy� pewien w�dz z Samoa oraz samoa�scy i tahita�scy �o�nierze. W tamtych czasach Hawaje by�y do�� spokojnym miejscem. W r�nych cz�ciach poszczeg�lnych wysp rz�dzili miejscowi wodzowie, kt�rzy byli raczej szefami wiosek. W portach by�o t�oczno; �odzie oceaniczne odbywa�y regularne rejsy handlowe i migracyjne pomi�dzy Wyspami Hawajskimi, Samoa i Tahiti. Grupa, reprezentuj�ca lini� tradycji Ku, o kt�rej Ma�o pisze w swojej ksi��ce Hawaiian Anti�uities, istnia�a ju� na Hawajach jako obrz�dowy zwi�zek duchowie�stwa, opiekuj�cego si� wi�kszo�ci� �wi�ty� i organizuj�cego uroczysto�ci po�wi�cone rolnictwu, po�owom i uzdrawianiu. Do momentu przybycia Paao kap�ani z linii Ku �yli we wzgl�dnej harmonii z szamanami reprezentuj�cymi lini� tradycji Kane i z mistrzami r�nych zawod�w (zielarzami, astrologami, mistrzami budowy �odzi itp.), wywodz�cymi si� z tradycji Lono. �ycie toczy�o si� bardziej ni� spokojnie, by�o wr�cz pe�ne b�ogo�ci. Gdyby nawet kto� m�g� przewidzie�, co si� �wi�ci, i tak nikt by w to nie uwierzy�. Hawaje by�y rajem, wi�c c� mog�o im grozi�? Paao posiada� szczeg�lny talent, kt�ry w po��czeniu z jego ambicj� mia� wprowadzi� gruntowne zmiany w spo�ecze�stwie ha-wajskim. Cz�owiek ten by� genialnym organizatorem. Kiedy tylko wyl�dowa� na wyspach (m�wi si�, �e pierwsza by�a Wyspa Wielka), stworzy� baz� operacyjn�, obsadzon� przywiezionymi ze sob� �o�nierzami i dowodzon� przez zaufanego komendanta. Nast�pnie - wykorzystuj�c swoj� siln� osobowo�� i zdolno�ci organizacyjne - og�osi�, �e zamienia miejscow� grup� kahun�w, reprezentuj�c� tradycj� Ku w silnie zhierarchizowan� i ekskluzywn� organizacj� akolit�w i kap�an�w. W pewnym momencie po raz pierwszy na Hawajach do ceremonii wprowadzi� ofiar� ludzk� t�umacz�c, �e skoro �ycie ludzkie jest tak cenne, to tego rodzaju ofiara b�dzie najskuteczniejsza. Gdy grupa Ku przekszta�ci�a si� w siln� organizacj�, Paao zacz�� - z pomoc� swoich �o�nierzy - rozszerza� wp�ywy polityczne. Podbijaj�c kolejne obszary zmienia� - z pomoc� miejscowych kap�an�w - system rz�dzenia przez miejscowych wodz�w na nowy system arystokratyczny. O ile wcze�niej ca�a ziemia by�a zarz�dzana wsp�lnie, teraz w�ada� ni� wy��cznie nowego rodzaju zarz�dca, kt�ry m�g� dzieli� j� i odbiera� wed�ug w�asnej woli. Arystokracja posiada�a w�asn� hierarchi�, podobn� do systemu feudalnego w Europie, a Paao zadba� o to, by jego w�adza nad lud�mi by�a nierozerwalnie powi�zana z w�adz� kap�an�w, a tak�e, by oni sami byli wzajemnie od siebie zale�ni i by wzajemnie si� kontrolowali, r�wnie� tak, jak to by�o w Europie. Jednak�e, chocia� zdo�a� on przekszta�ci� prymitywny system klasowy na Hawajach w system �ci�le kastowy, nigdy nie uda�o mu si� ustanowi� pa�szczyzny. Zwyczajni ludzie byli dzier�awcami, a nie ch�opami pa�szczy�nianymi. Zarz�dcy nie byli ich w�a�cicielami, tote� je�eli cz�owiek nie by� zadowolony z jednego zarz�dcy, m�g� przenie�� si� gdzie indziej pod w�adz� kogo innego. Potencjaln�, a nawet realn� opozycj� dla nowego porz�dku stanowili tylko szamani i mistrzowie r�nych zawod�w, tote� Paao i jego nast�pcy robili wszystko, by zniszczy� jednych i drugich. To, czym nale�a�o si� zaj�� w tym celu, by� handel z innymi wyspami Po�udniowego Pacyfiku. Paao zabroni� �odziom oceanicznym opuszcza� Hawaje (taka by�a, rzekomo, wola bog�w), a te, kt�re przyp�ywa�y, by�y konfiskowane, tote� w kr�tkim czasie zamar�a wszelka wymiana handlowa mi�dzy wyspami. Bez handlu nie by�o potrzeby budowania �odzi, czego skutkiem by�o zamkni�cie wszystkich zajmuj�cych si� tym rzemios�em warsztat�w. Niepotrzebni okazali si� mistrzowie tego zawodu, nie by�o pracy dla nawigator�w, tote� te dwie specjalno�ci zanik�y; zanik�a r�wnie� wi�kszo�� zwi�zanej z nimi wiedzy. Na siedemset lat przed opadni�ciem ��elaznej kurtyny" w Europie, Paao spu�ci� jeszcze skuteczniejsz� �kurtyn� oceaniczn�" na Hawaje. Cz�onkowie grupy reprezentuj�cej tradycj� �ono cierpieli pod rz�dami Paao okrutnie i w�a�ciwie przez nast�pne pi��set lat do momentu przybycia Cooka przetrwa�y jedynie takie zawody jak farmer, rybak i zielarz., a to dlatego, �e by�y one bezsprzecznie po�yteczne i nie stanowi�y zagro�enia dla nowego porz�dku. Najwi�kszym l�kiem napawali Paao szamani z grupy reprezentuj�cej lini� tradycji Kane, poniewa� g�osili oni wolno�� i moc cz�owieka, ale oni r�wnie� w spos�b czynny nie byli w stanie oprze� si� mu. Szamani robili to, co mogli - chronili si� w lasach i na terenach g�rzystych, gdzie niewiele ludzi mia�o odwag� lub chcia�o si� zapuszcza�. Natomiast na innych ludzi mogli wp�ywa� tylko na tyle, na ile ci ludzie chcieli takiego wp�ywu. Paao zapewnia� wszystkim ca�kowite bezpiecze�stwo w zamian za rezygnacj� z osobistej wolno�ci i odpowiedzialno�ci; wykorzystywa� l�k jako motywacj� do podporz�dkowania si� jego systemowi organizacji �ycia. Bezpiecze�stwa strzegli nie tylko �o�nierze nowych wodz�w, ale i przedstawiciele klasy najemnych oprawc�w, zatrudnianych przez w�adc�w i kap�an�w do eliminowania - pod os�on� nocy - ich wrog�w i pozyskiwania ludzi na ofiary dla bog�w. W nowym porz�dku szerzy�a si� ciemnota, a szamani nie stanowili dostatecznie licznej i dobrze zorganizowanej grupy, by bezpo�rednio przeciwstawia� si� polityce Paao. Przenie�li si� wi�c na odludzie, zdradzaj�c swoje miejsce pobytu tylko nielicznym, uzdrawiaj�c tylko tych, kt�rzy potrafili do nich dotrze� i �yj�c w swojej spo�eczno�ci na bardzo niskim poziomie. Do czasu odkrycia Hawaj�w przez Cooka pod koniec dziewi�tnastego wieku, kap�ani z grupy Ku mieli siln� w�adz� nad ca�ym ich obszarem, mimo, �e wszystkie wyspy by�y we wzajemnej wojnie mi�dzy sob�. Grupa reprezentuj�ca tradycj� Lono utraci�a wi�kszo�� swojej wiedzy i praktycznie sta�a si� ma�o znacz�cym od�amem duchowie�stwa, a szamani z linii Kane pozostawali w ukryciu w g��bi kraju; kontaktowano si� z nimi w chwilach zagro�enia, lecz na co-dzie� unikano ich. Jedynie na wyspie Kauai przedstawiciele tej linii zachowali znaczne wp�ywy. Kiedy z pomoc� zachodnich doradc�w i �rodk�w technicznych b�yskotliwy kr�l Kamehameha podbi� Hawaje - wysp� Maui, Oahu i Molokai - szamani z wyspy Kauai, moc� swoich magicznych dzia�a�, dwa razy powstrzymali najazd wojsk kr�lewskich na ich ziemie. W ksi��ce Ka Po 'e Kahiku (Ludzie dawnych czas�w) Kamakau pisze, �e w 1796 roku dziesi�� tysi�cy �o�nierzy pod wodz� Kamehamehy podj�o pr�b� przep�yni�cia kana�u, oddzielaj�cego wyspy Oahu i Kauai, lecz zerwa� si� tak silny wiatr, �e kontynuacja wyprawy grozi�a zniszczeniem ca�ej floty, tote� kr�l musia� si� wycofa�. W roku 1804 Kamehameha ponowi� pr�b� inwazji na Kauai z siedmiotysi�cznym wojskiem, wyposa�onym, w muszkiety, armaty, dzia�a obrotowe, mo�dzierze, a tak�e skunery i cz�na. Tym razem plany pokrzy�owa�a mu podobna do tyfusu choroba, kt�ra ca�kowicie zniszczy�a jego armi�. W ksi��ce Kauai: The Separate Kingdom opisuj�cej ten okres Edward Joesting pisze tak: �W�r�d innych wysp Kauai wyr�nia�a si� religijno�ci� jej mieszka�c�w i cz�sto nazywana by�a 'Kauai pule o'o'- Kauai, wyspa gorliwej modlitwy". Ani wej�cie Kauai (drog� negocjacji) do unii z Kamehameha, ani obalenie i faktyczne zniszczenie kap�a�stwa wkr�tce po �mierci wielkiego kr�la, ani przybycie misjonarzy, ani te� przy��czenie Hawaj�w do Stan�w Zjednoczonych nie mia�o wi�kszego wp�ywu na szaman�w hawajskich i na ich �ycie. W pewnym momencie cz�� z nich wysz�a z ukrycia, by przy��czy� si� do podj�tych przez kr�la Kalakaua pr�b wskrzeszenia staro�ytnej sztuki uzdrawiania. Lecz, kiedy polityczne wp�ywy dzia�aczy, znanych jako �Grupa misjonarska", wzmocni�y si� na tyle, �e mogli oni wywiera� na w�adc� naciski, by rozwi�za� swoj� Komisj� Zdrowia, w kt�rej wiod�c� rol� odgrywali kahuni, ci ostatni dyskretnie wyst�pili z Komisji i ponownie usun�li si� w cie�. W latach ucisku kultury hawajskiej przez misjonarzy, przez nowy ameryka�ski system gospodarczy i ameryka�sk� elit� polityczn� wyspiarscy szamani robili to samo, co zmuszeni byli robi� przez wieki prze�ladowa�, zapocz�tkowanych przez Paao. B�d�c mistrzami we wtapianiu si� w otoczenie, przenie�li si� na wy�yny, gdzie przebywali z dala od ludzkiego wzroku, albo pozostawali w spo�ecze�stwie, wmieszani w t�um jako zwykli rdzenni mieszka�cy. W obu przypadkach nikt, pr�cz rodziny, przyjaci� i os�b bardzo potrzebuj�cych, nie korzysta� z ich umiej�tno�ci, ale obowi�zuj�ce na Hawajach prawo, wed�ug kt�rego bycie lub nazywanie siebie kahun� by�o przest�pstwem, nie mia�o wi�kszego wp�ywu na ich dzia�alno��. Ziarno zmian w�r�d hawajskich kahun�w zosta�o zasiane przez rewolucj� spo�eczn� w latach sze��dziesi�tych, a wykie�kowa�o i podros�o w latach siedemdziesi�tych i osiemdziesi�tych. Tak, jak inne narody na kuli ziemskiej, Hawajczycy zacz�li do�wiadcza� dumy z tego, �e s� mieszka�cami tych wspania�ych wysp, a najodwa�niejsi z nich zacz�li wskrzesza� i doskonali� najcenniejsze aspekty swojej staro�ytnej kultury. Wi�kszej popularno�ci nabra�y sztuka, rzemios�o, taniec i �piew tak w tradycyjnej, starej postaci, jak i w ultranowoczesnym stylu, a prawo, skierowane przeciw kahunom, gdzie� po drodze zosta�o usuni�te z ustawodawstwa. W miar�, jak ros�a duma Hawajczyk�w, rozszerza�a si� dzia�alno�� tamtejszych kahun�w. Jednak�e ucisk Ko�cio�a i pa�stwa doprowadzi� do tego, �e prawdziwych kahun�w pozosta�o bardzo niewielu i mieli oni mniej uczni�w. Chocia� duma rdzennych mieszka�c�w Hawaj�w ze swego dziedzictwa znacznie wzmocni�a si�, jednak Ko�ci� w dalszym ci�gu kojarzy ich staro�ytn� wiedz� duchow� z czarn� magi�. Nawet ci Hawajczycy, kt�rzy maj� odwag� ujawnia� uzdrawiaj�ce aspekty tej Wielkiej tradycji, robi� to z niepokojem. Niemniej liczba takich os�b wzrasta. Ciekaw� rzecz� jest fakt, �e w dzisiejszych czasach wielkie tradycje zwi�zane z uzdrawianiem, metafizyk� i szamanizmem na Hawajach s� podtrzymywane przez t� sam� ras�, kt�ra prawie ca�kowicie je zniszczy�a. Gdyby nie biali przybysze z kontynentu, nawet tak nieliczna grupa rdzennych kahun�w nie mia�aby kogo uczy�. M�j przyjaciel, kahuna hawajski powiedzia� mi, �e Hawajczycy nie powr�c� do staro�ytnej nauki Huny, dop�ki wystarczaj�ca liczba bia�ych nie stwierdzi, �e jest ona dobra. Inny kahuna, kt�ry przyszed� na jeden z moich wyk�ad�w, by pos�ucha�, co te� ten kahuna haole m�wi, po zako�czeniu wyk�adu pochwali� to, czego si� nauczy�em, udzieli� mi swojego b�ogos�awie�stwa za to, �e rozpowszechniam zdobyt� wiedz�, ale jednocze�nie zwierzy� mi si�, �e targa�y nim dziwne uczucia, kiedy s�ucha� tej filozofii, nauczanej w tak otwarty spos�b po tylu latach ucisku. Z drugiej strony, zdarzaj�, si� Hawajczycy, kt�rzy, cho� nie s� - zgodnie z moj� wiedz� - kahunami, uwa�aj�, �e �wi�ta tradycja hawajska powinna by� przekazywana tylko rdzennym mieszka�com Hawaj�w. Jako� tak si� sk�ada, �e - cz�ciowo na szcz�cie, cz�ciowo na nieszcz�cie - wiedza kahun�w, czyli Huna, jest obecnie wyk�adana g��wnie mieszka�com kontynentu, pochodz�cym z Kaukazu. Na szcz�cie dlatego, �e ich liczba i stopie� zainteresowania oraz stosunkowo niewielki l�k gwarantuj�, i� wiedza ta b�dzie podtrzymywana i propagowana, a na nieszcz�cie tylko dlatego, �e mog�aby ona by� przydatna dla samych Hawajczyk�w w ich obecnych poszukiwaniach poczucia w�asnej godno�ci i samookre�lenia. W dzisiejszych czasach jest mniej ni� p� tuzina nauczaj�cych kahun�w, kt�rzy prowadz� szkolenia g��wnie na kontynencie. Tylko jeden z nich reprezentuje tradycj� Kane i tak si� sk�ada, �e jest nim haole, czyli bia�y. Tym nauczycielem jestem ja. �aden z pozosta�ych kahun�w-szaman�w, kt�rych znam, nie ma ochoty naucza�, ale przynajmniej kilku kahun�w, reprezentuj�cych inne tradycje, zaczyna wychodzi� z ukrycia i dzieli� si� wiedz� i umiej�tno�ciami w zakresie uzdrawiania. Ja osobi�cie wi��� du�e nadzieje z kilkoma terminatorami polinezyjskimi, jakich mam, poniewa� wydaje mi si�, �e wchodzimy w taki okres historii, kiedy r�nice staj� si� coraz mniej istotne. Szamanizm hawajski i duch aloha (mi�o�ci), na kt�rym jest on oparty, reprezentuje spos�b �ycia, maj�cy ogromn� warto�� dla ca�ej ludzko�ci. Nadszed� czas jednoczenia si� wszystkich, a najlepszym zastosowaniem wszelkiego szamanizmu, tak miejskiego, jak i ka�dego innego, by�oby tworzenie pokoju wewn�trznego i zewn�trznego. Stare hawajskie przys�owie m�wi: He ali'i ka la'i, he haku na ke aloha (Pok�j jest najwa�niejszy i jest panem mi�o�ci). Niech pok�j i mi�o�� b�d� naszym przewodnikiem i naszym celem w pracy nad uzdrowieniem obecnego �wiata. PRZYGODA DRUGA SERCE, UMYS� I DUCH 'A 'oho pau ka 'ika i ka halau