Norbert Ryszczuk Windows dla Niewidomych Cz�� druga Przydatne aplikacje Phu impuls Lublin 2002 Wst�p Jest to ju� druga ksi��ka mojego autorstwa z serii "Windows dla Niewidomych". Pierwsza przeznaczona by�a dla os�b pocz�tkuj�cych i zawiera�a opis systemu Windows oraz zintegrowanych z nim aplikacji. Niniejsza ksi��ka przeznaczona jest natomiast dla os�b bardziej zaawansowanych, kt�re dobrze ju� umiej� si� porusza� w systemie Windows 98. Om�wi�em w niej takie kwestie, jak nagrywanie p�yt CD, nagrywanie d�wi�ku przy pomocy komputera, czy te� czytanie tekst�w czarnodrukowych. Ka�dy rozdzia� po�wi�cony jest opisowi jednej aplikacji. Celem ksi��ki nie jest dog��bne omawianie program�w, lecz opis funkcji podstawowych, dzi�ki kt�rym u�ytkownicy b�d� mogli z nich korzysta�. My�l�, i� kto�, kto b�dzie chcia� dok�adniej zapozna� si� z opisywanymi tu aplikacjami, zajrzy do ich podr�cznik�w. Proponuj� studiowa� ksi��k� wykonuj�c r�wnocze�nie operacje, kt�re s� w niej opisane, poniewa� jest to, moim zdaniem, najszybsza metoda nauki. Chcia�bym jeszcze powiedzie� o sposobie opisywania wciskania kombinacji klawiszy. Ot� w przypadku, gdy nale�y wcisn�� dwa klawisze r�wnocze�nie, oddzielone s� one znakiem "+". Tak wi�c wyra�enie "Alt+p C" oznacza, i� najpierw nale�y nacisn�� P przy wci�ni�tym klawiszu Alt, a p�niej zwolni� oba klawisze i nacisn�� C. Mam nadziej�, �e niniejsza ksi��ka b�dzie przydatna dla tych, kt�rzy znaj� system Windows i chcieliby zapozna� si� z kilkoma najbardziej przydatnymi aplikacjami w codziennej pracy z komputerem. ROZDZIA� 1 Windows Commander Windows Commander jest aplikacj�, kt�ra wielu osobom mo�e bardzo u�atwi� prac� w systemie Windows. Najbardziej przydatna b�dzie tym, kt�rzy kiedy� pracowali w systemie MSDOS z takimi nak�adkami, jak Norton Commander czy te� Foltyn Commander, poniewa� jest ona do nich bardzo podobna. Windows Commander jest programem typu shareware, wi�c po to, by m�c pracowa� w nim bez ogranicze�, nale�y go zarejestrowa�. W programie niezarejestrowanym po ka�dym uruchomieniu pojawi si� odpowiednie okienko z pro�b� o wci�ni�cie pewnego przycisku w celu jego uruchomienia. Gdy uruchomimy program, w jego oknie pojawi� si� dwa panele: prawy i lewy. W ka�dym z nich widoczna b�dzie lista plik�w i folder�w. Klawiszem Tab b�dziemy mogli si� prze��cza� z jednego panelu do drugiego. Ci, kt�rzy u�ywaj� program�w ud�wi�kawiaj�cych, mog� na pocz�tku mie� pewne problemy, poniewa� programy te r�nie si� zachowuj� i cz�sto nale�y je tak skonfigurowa�, by czyta�y na li�cie nazwy, kt�re w danym momencie s� pod�wietlone. Dotyczy to takich screenreader�w, jak Window-Eyes i Jaws. Program Hal jest na tyle inteligentny, �e sam wie, co ma czyta� i dlatego nie trzeba go konfigurowa�. Nie zamierzam tu omawia� kwestii zwi�zanych z ustawianiem screenreader�w, poniewa� ka�dy z nich konfiguruje si� nieco inaczej. Gdy ju� mamy odpowiednio skonfigurowany program ud�wi�kawiaj�cy, mo�emy uruchomi� Windows Commandera. Jak ju� wspomnia�em, na ekranie b�dziemy mieli dwa panele zawieraj�ce listy plik�w i folder�w. Po li�cie mo�emy porusza� si� strza�kami kursora. Klawisz Home przenosi nas na pocz�tek listy, a End - na koniec. Klawiszem Enter mo�emy wchodzi� do poszczeg�lnych folder�w i otwiera� pliki. Je�li nie b�dziemy znajdowa� si� w katalogu g��wnym dysku, tylko w kt�rym� z folder�w, to na pocz�tku listy nie b�dziemy mieli nazwy �adnego folderu ani pliku, lecz dwie kropki. Gdy naci�niemy w tym miejscu klawisz Enter, wyjdziemy z folderu, w kt�rym si� znajdowali�my, a kursor ustawi si� w�a�nie na tym folderze. Ponowne naci�ni�cie klawisza Enter spowoduje, oczywi�cie, wej�cie do folderu. Innym, prostszym sposobem wyj�cia z folderu jest naci�ni�cie klawisza Backspace. Nie trzeba wtedy bowiem przechodzi� na pocz�tek listy klawiszem Home. Naci�ni�cie Backspace powoduje wyj�cie z folderu niezale�nie od tego, w kt�rym miejscu znajduje si� kursor. D�u�sze przytrzymanie klawisza Backspace spowoduje przej�cie do katalogu g��wnego dysku, na kt�rym jeste�my. Komend�, kt�ra powoduje natychmiastowe przej�cie do katalogu g��wnego, jest Ctrl+\. Kursor ustawia si� wtedy na pocz�tku listy folder�w i plik�w. Bardzo przydatn� komend� jest tzw. Szybkie wyszukiwanie. Po to, by znale�� na li�cie okre�lony plik, nie trzeba szuka� go klawiszami strza�ek; wystarczy nacisn�� Ctrl+Alt i pierwsz� liter� nazwy pliku, kt�rego szukamy. Je�li kilka plik�w ma nazwy rozpoczynaj�ce si� na dan� liter�, to mo�na zwolni� klawisze Ctrl+Alt i pisa� nast�pne litery nazwy, a p�niej nacisn�� klawisz Esc. W celu upewnienia si� mo�emy jeszcze przecie� sprawdzi� kursorem, czy rzeczywi�cie znajdujemy si� na tym pliku lub folderze, na kt�rym powinni�my. Uk�ad plik�w i folder�w na li�cie mo�e by� r�ny, zale�nie od tego, jak ustawimy to w programie Windows Commander. Je�li w lewym i prawym panelu b�dziemy znajdowa� si� w tym samym folderze, to listy w obydwu panelach b�d� identyczne. Najwygodniej chyba posortowa� list� alfabetycznie. S�u�y do tego kombinacja klawiszy Ctrl+F3. Klawiszami Ctrl+F4 sortujemy pliki wed�ug rozszerzenia, Ctrl+F5 - wed�ug czasu utworzenia, a Ctrl+F6 - wed�ug ich wielko�ci. Te same operacje mo�emy wykona� wchodz�c klawiszem alt do menu i ustawiaj�c odpowiednie opcje w nag��wku Podgl�d. Ci, kt�rzy nie znaj� programu Windows Commander, mog� w ka�dej chwili skorzysta� z jego pomocy, wciskaj�c klawisz F1. Nale�y jeszcze podkre�li�, i� pracuj�c w tym programie mo�na wykonywa� wszystkie komendy, kt�re obowi�zuj� w systemie Windows i D$O$S. Aplikacja ta jest wi�c jedynie u�atwieniem, udost�pniaj�cym nam dodatkowe komendy, kt�rymi mo�emy przy�pieszy� pewne operacje. Wiele komend mo�emy wydawa� wciskaj�c odpowiednie klawisze funkcyjne. Postaram si� teraz pokr�tce opisa� najprzydatniejsze funcje. Zaznaczanie Plik�w Je�li chcieliby�my za jednym razem skopiowa�, skasowa�, przenie��, spakowa� czy te� rozpakowa� kilka plik�w lub folder�w, to musieliby�my je zaznaczy�. Do tego celu s�u�y klawisz Insert. Jego naci�ni�cie powoduje zaznaczenie pliku lub folderu i przesuni�cie kursora w d�. Gdy wi�c chcieliby�my zaznaczy� kilka folder�w znajduj�cych si� jeden pod drugim, wystarczy�oby ustawi� si� na pierwszym z nich i kilka razy nacisn�� Insert. W ka�dej chwili mo�emy skorzysta� z komend systemu Windows i np. zaznaczy� wszystkie foldery wciskaj�c Ctrl+A lub wybiera� odpowiednie pliki trzymaj�c wci�ni�ty klawisz Ctrl i zaznaczaj�c je spacj�. Windows Commander daje nam r�wnie� mo�liwo�� zaznaczania plik�w w inny spos�b. S�u�y do tego "+" i "-" z klawiatury numerycznej. Kombinacj� klawiszy Ctrl++ zaznaczamy wszystkie pliki w danym folderze. Je�li odpowiednio skonfigurujemy program, to b�dziemy mogli r�wnie� zaznacza� t� komend� foldery znajduj�ce si� w katalogu, w kt�rym aktualnie pracujemy. Naci�ni�cie Ctrl+- powoduje odznaczenie wszystkich plik�w. Jak wiadomo, w takich aplikacjach, jak M�j Komputer czy Eksplorator Windows, nie mo�na by�o naciska� klawiszy strza�ek, poniewa� powodowa�o to odznaczenie plik�w. W programie Windows Commander mo�na normalnie przemieszcza� kursor po zaznaczeniu plik�w, nawet wtedy, gdy zrobimy to np. kombinacj� klawiszy Shift+Strza�ka w D�. Naci�ni�cie Alt++ spowoduje zaznaczenie wszystkich plik�w w danym folderze, kt�re maj� takie rozszerzenie, jakie posiada plik, na kt�rym znajduje si� kursor. Widzimy wi�c, �e mo�liwo�ci zwi�zanych z zaznaczaniem jest bardzo wiele. F2 lub Ctrl+R - Ponowne Odczytanie Zawarto�ci Panelu �r�d�owego Komenda ta przydaje si� przewa�nie wtedy, gdy u�ywamy dyskietek. Po wyj�ciu dyskietki i w�o�eniu nast�pnej program Windows Commander nie od�wie�a bowiem widoku panelu, w kt�rym wy�wietlona jest zawarto�� dyskietki. Dopiero po naci�ni�ciu klawisza F2 lub Ctrl+R wy�wietli si� nam zawarto�� nowo w�o�onej dyskietki. F3 - Podgl�d Komenda ta jest du�o bardziej przydatna ni� poprzednia, wi�c zas�uguje na szersze om�wienie. Gdy ustawimy si� na interesuj�cym nas pliku tekstowym lub d�wi�kowym, mo�emy wcisn�� klawisz F3. Na ekranie pojawi si� wtedy zawarto�� pliku tekstowego. Je�li b�dzie to plik d�wi�kowy, np. z rozszerzeniem .$W$A$V lub .$M$P3, to b�dziemy mogli go ods�ucha�. Program umo�liwia nam tak�e przegl�danie plik�w utworzonych w formacie $H$T$M$L. Nale�y pami�ta�, �e klawisz F3 uruchamia jedynie prost� przegl�dark� plik�w, a nie edytor tekst�w. Nie pozwala ona zatem na dokonywanie edycji, ani jakichkolwiek zmian w pliku. Je�li plik tekstowy zawiera d�ugie linie, to nie b�dziemy mogli czyta� ich ko�c�wek. Komenda F3 s�u�y wi�c jedynie do tego, by m�c przejrze� zawarto�� pliku. Przegl�darka zawiera oczywi�cie menu, do kt�rego wchodzimy naciskaj�c klawisz Alt. Gdy je przejrzymy, oka�e si�, �e klawisz F7 s�u�y do znajdowania ci�g�w znak�w, a F5 - do ponownego znajdowania tego samego ci�gu. Przegl�daj�c plik tekstowy mo�emy korzysta� z klawiszy Page Up i Page Down, by m�c przeczyta� nast�pn� porcj� tekstu. Klawiszem Home przechodzimy na pocz�tek pliku, a klawiszem End - na jego koniec. Do wyj�cia z przegl�darki s�u�y klawisz Esc. F4 - Edycja Gdy stoj�c na pliku wci�niemy klawisz F4, uruchomi si� edytor tekst�w. Windows Commander uruchamia wtedy domy�lnie program Notatnik, ale z moich do�wiadcze� wynika, i� lepiej jest tak go skonfigurowa�, by uruchamia� si� Wordpad, poniewa� daje on nam wi�cej mo�liwo�ci. Notatnik nie pozwala na otwieranie du�ych plik�w tekstowych. Gdy ustawimy kursor na takim pliku i naci�niemy klawisz F4, pojawi si� okno dialogowe z odpowiedni� informacj�. B�dziemy wtedy musieli zrezygnowa� z edycji lub uruchomi� przegl�dark�. Gdy jednak F4 spowoduje uruchomienie programu Wordpad, okna dialogowego nie b�dzie, poniewa� nie ma wtedy znaczenia rozmiar pliku tekstowego. Po naci�ni�ciu klawisza F4 b�dziemy ju� mogli dokonywa� edycji pliku. Menu i komendy b�d�, oczywi�cie, zale�e� od tego, jakiego edytora b�dziemy u�ywa�. Naci�ni�cie kombinacji klawiszy Alt+F4 spowoduje zamkni�cie edytora. F5 - Kopiowanie Komenda F5 s�u�y do kopiowania plik�w i folder�w. Po to, by skopiowa� plik, musimy w jednym z paneli ustawi� na nim kursor, a w drugim - przej�� tam, gdzie chcemy go skopiowa�. Nie ma znaczenia to, w kt�rym panelu wybierzemy plik �r�d�owy, a w kt�rym miejsce docelowe. Je�li np. w folderze Moje Dokumenty ustawimy kursor na plik "czytaj.doc", a nast�pnie klawiszem Tab przejdziemy do drugiego panelu i wybierzemy tam stacj� dysk�w A, to plik skopiuje si� na dyskietk�. By skopiowa� dany plik, nale�y ustawi� na nim kursor i nacisn�� F5. Pojawi si� wtedy odpowiednie okno dialogowe z paroma przyciskami. Naci�ni�cie klawisza Enter spowoduje zatwierdzenie kopiowania, a naci�ni�cie klawisza Esc - zaniechanie. Je�li podczas kopiowania co� si� wydarzy, np. zabraknie miejsca na dysku, to pojawi si� odpowiedni komunikat. Komend� F5 mo�emy r�wnie� kopiowa� ca�e foldery. Wystarczy po prostu w jednym z paneli ustawi� kursor w miejscu, do kt�rego chcemy skopiowa� dany folder, a nast�pnie przej�� klawiszem Tab do drugiego panelu i ustawi� kursor na folderze, kt�ry chcemy skopiowa�. P�niej ju� wystarczy tylko nacisn�� F5 i Enter. F6 - Przesuni�cie: zmiana nazwy Komenda ta dzia�a bardzo podobnie, jak F5, z tym, �e przy jej pomocy mo�emy przenosi� pliki lub zmienia� ich nazwy. Przesuni�cie lub przenoszenie r�ni si� od kopiowania tym, �e przeniesienie powoduje skopiowanie pliku w miejsce docelowe i skasowanie go z miejsca �r�d�owego. Po to wi�c, by przenie�� dany plik, nale�y wybra� miejsce docelowe, np. wej�� do danego folderu, je�li w�a�nie do niego b�dziemy chcieli go przenie��, a nast�pnie w drugim panelu ustawi� kursor na pliku, kt�ry ma by� przeniesiony i nacisn�� F6 oraz Enter. Je�li natomiast w obydwu panelach b�dziemy si� znajdowa� w tym samym katalogu, to po naci�ni�ciu F6 b�dziemy mogli jedynie zmieni� nazw� pliku, wpisuj�c now� w polu edycyjnym. F7 - Tworzenie nowego katalogu Po naci�ni�ciu klawisza F7 pojawi si� okno dialogowe, a kursor ustawi si� w polu edycyjnym, w kt�rym b�dziemy musieli wpisa� nazw� nowego katalogu, jaki chcemy stworzy�. Po naci�ni�ciu klawisza Enter w folderze, w kt�rym si� aktualnie znajdowali�my, b�dzie utworzony nowy katalog i zostanie na nim ustawiony kursor. Po to, by do niego wej��, wystarczy wi�c nacisn�� Enter. Po naci�ni�ciu klawisza F7 mo�emy zrezygnowa� z tworzenia nowego folderu, wciskaj�c np. klawisz Esc. F8 - Kasowanie Klawisz F8 s�u�y do kasowania plik�w i folder�w. Po jego naci�ni�ciu pojawia si� odpowiednie okno dialogowe, w kt�rym mo�emy potwierdzi� kasowanie naciskaj�c klawisz Enter lub zaniecha� (Esc.). R�wnie� tu mo�emy zaznacza� pliki lub nawet ca�e foldery. F9 :F10 - Menu Naci�ni�cie klawisza F9 lub F10 powoduje wej�cie do menu. Komenda ta w�a�ciwie jest ma�o przydatna, poniewa� to samo mo�emy uzyska� naciskaj�c klawisz Alt. Strza�k� w lewo/prawo mo�emy tam wybiera� odpowiednie nag��wki, kt�re nast�pnie rozwijamy strza�k� w d�. My�l�, �e nie warto omawia� w niniejszej ksi��ce ca�ego menu, poniewa� u�ytkownicy zawsze b�d� mogli zapozna� si� z nim osobi�cie. W dalszej cz�ci rozdzia�u om�wi� natomiast tylko bardziej przydatne komendy. Alt+F1 - Wyb�r stacji dysk�w w lewym panelu Po naci�ni�ciu klawisza Alt+F1 musimy wpisa� odpowiedni� liter�, by przej�� na dan� stacj� dysk�w. Tak np. naci�ni�cie Alt+F1, a nast�pnie A, spowoduje uruchomienie stacji dyskietek i wy�wietlenie zawarto�ci dyskietki na ekranie. Naci�ni�cie litery C spowoduje przej�cie na dysk twardy. W ten spos�b mo�emy �atwo przechodzi� z jednego dysku na drugi. Alt+F2 - Wyb�r stacji dysk�w w prawym panelu Komenda ta dzia�a identycznie, jak Alt+F1, tylko, �e w tym przypadku wybieramy stacje nap�d�w w prawym panelu. Alt+F5 - Pakowanie plik�w Ka�dy bardziej zaawansowany u�ytkownik komputera powinien doskonale umie� pakowa� i rozpakowywa� pliki, poniewa� ze skompresowanymi plikami mamy do czynienia niemal na ka�dym kroku. Kompresja umo�liwia nam pakowanie plik�w i folder�w do jednego, mniejszego pliku, co jest bardzo korzystne wtedy, gdy np. chcemy zaoszcz�dzi� miejsce na dysku lub wys�a� co� wi�kszego poczt� elektroniczn�. Wys�anie jednego spakowanego pliku jest znacznie prostsze ni� wysy�anie kilku lub kilkudziesi�ciu du�ych, nieskompresowanych dokument�w. Program Windows Commander umo�liwia w�a�nie tak� kompresj�. Gdy zaznaczymy klawiszem Insert pliki i foldery, kt�re chcemy spakowa� i naci�niemy klawisz Alt+F5, pojawi si� okno dialogowe z r�nymi kontrolkami oraz polem edycyjnym, w kt�rym b�dzie wpisana domy�lna nazwa skompresowanego pliku. Nazw� t� mo�emy w ka�dej chwili zmieni�, ale pami�tajmy, �eby nie zmienia� rozszerzenia. Domy�lnie program tworzy pliki z rozszerzeniem "zip", ale istnieje , mo�liwo�� wyboru innej metody kompresji. Plik ten zostanie utworzony w folderze, kt�ry wybrali�my jako docelowy w drugim panelu. Po spakowaniu mo�emy sprawdzi�, co znajduje si� w pliku z rozszerzeniem "zip", ustawiaj�c na nim kursor i naciskaj�c Enter. Pojawi si� wtedy lista spakowanych plik�w i folder�w. B�d�c wewn�trz pliku z rozszerzeniem ZIP mo�emy przegl�da� spakowane pliki tekstowe (klawisz F3), kopiowa�, kasowa� odpowiednie pliki itd. Ze spakowanego pliku wychodzimy w identyczny spos�b, jak z folderu, czyli naciskaj�c klawisz Home i Enter lub po prostu Backspace. Komenda Alt+F9 s�u�y do rozpakowywania plik�w, ale zostanie ona om�wiona p�niej. Alt+F7 - Znajd� pliki Jest to kolejna bardzo przydatna komenda, poniewa� umo�liwia nam odnajdywanie plik�w na podstawie ich nazw lub zawartych w nich tekst�w. Po naci�ni�ciu klawiszy Alt+F7 pojawia si� okno dialogowe z r�nymi kontrolkami. Kursor ustawia si� w polu edycyjnym, w kt�rym mo�emy wpisa� nazw� lub cz�� nazwy pliku, jaki chcemy znale�� i nacisn�� Enter. W oknie mo�emy ustawia� wiele r�nych opcji, w zale�no�ci od potrzeb. S� tam trzy zak�adki. Chcia�bym szczeg�lnie zwr�ci� uwag� na pole wyboru w zak�adce Og�lne, kt�re nosi nazw� Znajd� Tekst. Gdy po naci�ni�ciu klawisza Alt+F7 przesuniemy si� klawiszem Tab do tego pola i zaznaczymy je spacj�, kursor ustawi si� w polu edycyjnym, w kt�rym b�dziemy mogli wpisa� ci�g znak�w, jaki maj� zawiera� poszukiwane pliki. Jest to szczeg�lnie przydatne przy odnajdywaniu plik�w tekstowych wtedy, gdy nie interesuje nas ich nazwa, a jedynie tekst, jaki zawieraj�. Gdy naci�niemy klawisz Enter, rozpocznie si� poszukiwanie, kt�re mo�na w ka�dej chwili przerwa� klawiszem Esc. Gdy ju� pojawi si� lista znalezionych plik�w, mo�emy j� przegl�da�, przej�� do folderu, w kt�rym znajduje si� okre�lony plik itd. Je�li chcieliby�my jednak skopiowa� odnalezione pliki do jakiego� folderu, to musieliby�my najpierw klikn�� na przycisk Wpisz do Okna. Wszystkie pliki zosta�yby wtedy wpisane do specjalnego okna, w kt�rym mogliby�my je zaznacza� i kopiowa�. Z okna tego wychodzimy klawiszem F2 lub Ctrl+R, czyli komend� powoduj�c� ponowny odczyt zawarto�ci panelu �r�d�owego. Alt+F9 - Rozpakowywanie plik�w Po to, by rozpakowa� skompresowany plik, nale�y ustawi� na nim kursor, a w drugim panelu wej�� do katalogu, do kt�rego chcemy rozpakowa� pliki. Po wydaniu komendy Alt+F9 pojawia si� okno dialogowe, w kt�rym mo�emy dokona� odpowiednich ustawie�. Shift+F4 - Utworzenie nowego pliku tekstowego Po wci�ni�ciu kombinacji klawiszy Shift+F4 pojawia si� okno dialogowe, w kt�rym musimy wpisa� nazw� pliku, jaki chcemy edytowa�. Po naci�ni�ciu klawisza Enter b�dziemy ju� mogli pisa� w edytorze, kt�ry ustawiony jest jako domy�lny w programie Windows Commander. Dzi�ki tej komendzie bardzo �atwo mo�na tworzy� nowe pliki. Poni�ej zostan� om�wione komendy uzyskiwane przy pomocy naci�ni�cia klawisza Ctrl i odpowiedniego klawisza funkcyjnego. Nale�y pami�ta�, �e komendy te dzia�aj� wy��cznie w aktywnym panelu. Ctrl+F1:Ctrl+F2 - Kr�tki:Pe�ny Podgl�d Naci�ni�cie w danym panelu kombinacji klawiszy Ctrl+F1 powoduje, �e wy�wietlane s� jedynie nazwy plik�w i folder�w, bez �adnych dodatkowych informacji. Komenda Ctrl+F2 powoduje natomiast zmian� sposobu wy�wietlania listy plik�w. Opr�cz nazwy, wy�wietlony zostaje rozmiar pliku oraz data jego utworzenia. Ka�dy folder ma podan� dat� utworzenia, a zamiast rozmiaru - trzyliterowe oznaczenie "DIR" (ang. "directory", czyli "katalog"). Moim zdaniem, zdecydowanie wygodniej jest wybra� kr�tki podgl�d, poniewa� informacje o rozmiarze i dacie utworzenia plik�w s� nam z regu�y niepotrzebne. Ctrl+F3 - Sortowanie Wed�ug Nazwy Po naci�ni�ciu kombinacji klawiszy Ctrl+F3 pliki na li�cie pouk�adane s� alfabetycznie. Gdyby�my chcieli mie� pliki pouk�adane alfabetycznie w obydwu panelach, to musieliby�my, oczywi�cie, wykona� t� komend� dla ka�dego panelu z osobna. Ctrl+F4 - Sortowanie Wed�ug Rozszerzenia Ctrl+F5 - Sortowanie Wed�ug Czasu Utworzenia Ctrl+F6 - Sortowanie Wed�ug Wielko�ci Ctrl+F7 - Wy�wietlanie w Porz�dku Nieposortowanym Ctrl+F9 - Drukowanie Pliku, na Kt�rym Stoi Kursor Ctrl+F10 - Wy�wietlanie Wszystkich Plik�w Ctrl+F11 - Wy�wietlanie Program�w Po wci�ni�ciu kombinacji klawiszy Ctrl+F11 w jednym z paneli wy�wietlane b�d� jedynie pliki, kt�re s� programami. Pozosta�e pliki i foldery nie b�d� widoczne. Po to, by ich nazwy pojawi�y si� na ekranie, nale�y wcisn�� Ctrl+F10. Poni�ej kr�tko om�wi� inne komendy w menu programu Windows Commander, kt�re mog� by� bardzo przydatne. Ctrl+F - po��czenie z $F$T$P Je�li posiadamy modem i znamy numer dost�pu do Internetu, to mo�emy przy pomocy programu Windows Commander wchodzi� na serwery $F$T$P i �ci�ga� z nich pliki. Do po��czenia z serwerem $F$T$P s�u�y komenda Ctrl+F. Po jej wydaniu pojawia si� okno dialogowe, w kt�rym musimy dokona� odpowiednich ustawie�. Je�li ��czyli�my si� ju� z jakim� serwerem $F$T$P, to kursor ustawi si� od razu na li�cie serwer�w, kt�re ju� odwiedzili�my. Je�li natomiast b�dzie to nasze pierwsze po��czenie, to trzeba b�dzie klawiszem Tab wybra� przycisk Nowe Po��czenie i po jego naci�ni�ciu wpisa� wszelkie niezb�dne informacje, takie, jak nazwa hosta, czyli po prostu adres serwera $F$T$P, z kt�rym chcemy si� po��czy�, nazw� sesji, kt�ra znajdzie si� na li�cie odwiedzonych przez nas serwer�w, poda� has�o, je�li oczywi�cie jest to konieczne, wpisa� nazw� u�ytkownika itd. Ustawienia te zatwierdzamy nast�pnie przyciskiem Ok. Kilka kontrolek mo�e by� dla wielu os�b niezrozumia�ych, ale nie nale�y si� tym przejmowa�. To, co wydaje si� niezrozumia�e, zazwyczaj jest ju� ustawione tak, �e nie trzeba nic zmienia�. Teraz ju� na li�cie serwer�w jest ten, kt�ry w�a�nie ustawili�my. Gdy wybierzemy go kursorem i naci�niemy Enter, program b�dzie chcia� si� po��czy� z Internetem. Po pewnym czasie w panelu, w kt�rym aktualnie si� znajdujemy, pojawi si� lista katalog�w i plik�w znajduj�cych si� na serwerze $F$T$P. W drugim panelu mo�emy przej�� do folderu, do kt�rego zamierzamy kopiowa� pliki z $F$T$P. Teraz ju� mo�na swobodnie kopiowa� to, co nas interesuje naciskaj�c, oczywi�cie, klawisz F5. Mo�emy normalnie "buszowa�" po dysku serwera $F$T$P dok�adnie tak samo, jak po dysku naszego komputera. Gdy chcemy si� roz��czy�, wystarczy wcisn�� Ctrl+Shift+F. Uwaga: mimo, �e komenda ta roz��cza nas z serwerem $F$T$P, to jednak nie powoduje zerwania po��czenia z Internetem. Jest to bardzo wa�ne dla tych u�ytkownik�w, kt�rzy musz� ��czy� si� przez modem. $F$T$P �ci�gnij z Listy Komenda ta nie ma skr�tu klawiszowego; dost�pna jest jedynie w menu. S�u�y ona do tego, by �ci�ga� z $F$T$P pliki, kt�rych adresy zamieszcza� mo�na w specjalnym pliku o nazwie "ftplist.txt", znajduj�cym si� w katalogu programu Windows Commander. Plik ten mo�na modyfikowa� zwyk�ymi edytorami tekst�w. Format pliku zawieraj�cego kilka r�nych plik�w do �ci�gni�cia mo�e by� nast�puj�cy: ftp://ftp.server.com/subdir/file.zip ftp://ftp.pol.pl/pub/download/index.txt S� to, oczywi�cie, przyk�adowe, zmy�lone adresy. W pliku "ftplist.txt" mo�na r�wnie� zamieszcza� adresy plik�w znajduj�cych si� na stronach $W$W$W, np.: "http//www.pol.pl/index.html". Por�wnaj wg Zawarto�ci Komenda ta dost�pna jest w menu Pliki i s�u�y do por�wnywania dw�ch plik�w. W tym celu musimy w jednym z paneli ustawi� kursor na pliku, kt�ry chcemy por�wna� z plikiem w drugim panelu, w folderze docelowym. Po naci�ni�ciu klawisza Enter na komendzie Por�wnaj wg Zawarto�ci program zacznie sprawdza� pliki, a nast�pnie pojawi si� odpowiednie okienko z informacj� o r�nicach lub ich braku. Oblicz Zajmowan� Przestrze� (Alt+K O). Komenda ta jest bardzo przydatna wtedy, gdy chcemy si� dowiedzie�, ile bajt�w zajmuje na dysku dany plik lub folder i ile posiadamy na dysku wolnego miejsca. Informacje te mo�emy jednak uzyska� wchodz�c do W�a�ciwo�ci w menu kontekstowym. My�l�, �e om�wi�em tu najbardziej podstawowe, przydatne komendy programu Windows Commander. Jest ich du�o wi�cej, dlatego te� ci, kt�rzy chc� dobrze opanowa� prac� z programem, powinni sami eksperymentowa�. Nie wspomnia�em tu nic o dzieleniu i scalaniu plik�w, testowaniu spakowanych plik�w, ustawianiu atrybut�w itd., ale my�l�, �e komendy te s� rzadziej u�ywane. ROZDZIA� 2 Nagrywanie P�yt CD Cho� w dalszym ci�gu wielu u�ytkownik�w komputer�w u�ywa dyskietek, to jednak staj� si� one coraz mniej popularne. Dyskietki maj� ma�� pojemno��, a programy bardzo cz�sto s� du�e, wi�c nie mo�na ich kopiowa� bez pakowania i dzielenia na mniejsze pliki, takie, kt�re zmie�ci�yby si� na dyskietkach. Dlatego w�a�nie coraz cz�ciej do przenoszenia danych z jednego komputera do drugiego u�ywa si� p�yt CD. Nowe komputery sprzedawane s� ju� cz�sto z nagrywarkami i odpowiednim oprogramowaniem, umo�liwiaj�cym wypalanie p�yt. Istnieje wiele takich program�w. Jedne s� bardziej popularne, inne mniej. W Polsce niewidomi najcz�ciej u�ywaj� chyba trzech takich program�w, z kt�rych najwi�ksz� popularno�ci� cieszy si� Nero. Jest to jeden z najbardziej profesjonalnych program�w tego typu, a jego dodatkow� zalet� jest fakt, �e opracowano do niego tzw. Polski Modu� j�zykowy, czyli spolszczenie, dzi�ki czemu wszystkie komunikaty zrozumia�e s� nawet dla tych, kt�rzy w og�le nie znaj� angielskiego. Program Nero dost�pny jest w Internecie, ale po to, by m�c z niego w pe�ni korzysta�, nale�y go zarejestrowa� i otrzyma� w zamian numer seryjny. Ci, kt�rzy chc� mie� program spolszczony, musz� jeszcze dodatkowo zainstalowa� wspomniany wy�ej modu�. Gdy ju� zainstalujemy program, mo�emy go uruchomi� wybieraj�c z menu Programy podmenu Ahead Nero, a p�niej nazw� programu, czyli Nero - Burning ROM. Domy�lnie program ustawiony jest tak, �e po jego uruchomieniu w��cza si� od razu kreator, kt�ry pomaga nam tworzy� p�yty z danymi, p�yty audio itd. oraz je kopiowa�. Kreatora mo�na w ka�dej chwili wy��czy�. Je�li po wy��czeniu kreatora oka�e si�, �e jednak wolimy z niego korzysta�, to mo�na go w��czy� w menu Pomoc. Kreator przeznaczony jest dla os�b pocz�tkuj�cych, tych, kt�re zupe�nie nie wiedz�, jak nagra� p�ytk�. U�ytkownicy zaawansowani najcz�ciej go wy��czaj�. Nale�y jednak pami�ta� o tym, i� nagrywaj�c p�ytk� bez pomocy kreatora mamy nieco wi�cej opcji do ustawiania. Po uruchomieniu program szuka nagrywarki, a gdy j� znajdzie, wy�wietla jej nazw�. Nagranie Nowej P�yty z Folderami i Plikami Teraz ju� mo�emy przyst�pi� do kompilacji nowej p�ytki. Najpierw kreator zapyta nas o no�nik, na jaki chcemy zapisa� informacje. Zazwyczaj do wyboru b�dzie tylko jeden rodzaj no�nika, czyli CD. Nale�y wybra� przycisk Dalej, a p�niej opcj� Utworzy� Now� P�yt� CD. Kreator nast�pnie zapyta, w jakim formacie chcemy nagra� p�yt�. Spo�r�d trzech dost�pnych opcji wybieramy CD z Danymi, a nast�pnie przycisk Dalej. P�niej b�dziemy musieli zdecydowa�, czy chcemy utworzy� p�yt� CD zawieraj�c� dane, czy te� kntynuowa� istniej�cy, wielosesyjny CD z danymi. Zapis danych na p�ytk� nazywamy sesj�. Mo�emy utworzy� p�ytk� w ci�gu jednej sesji lub te� zdecydowa� si� na to, by mo�na by�o p�niej dogrywa� na p�ytk� nast�pne dane. Najbezpieczniej zdecydowa� si� na pojedyncz� sesj�, poniewa� tak zapisana p�ytka b�dzie odczytywana w wi�kszo�ci nap�d�w CD-ROM. Je�li jednak kopiujemy co� dla w�asnych potrzeb, mo�emy zdecydowa� si� na wielosesyjne nagrywanie. Wybieramy wi�c jedn� z opcji, p�niej przycisk Dalej, a nas�pnie Zako�cz. Otworzy si� nam wtedy okienko kompilacji $W$W$W, w kt�rym b�dziemy mogli ustali�, jakie pliki chcemy nagra� na p�ytk�. Zauwa�my, �e okno to posiada dwa panele, pomi�dzy kt�rymi mo�na si� prze��cza� klawiszem Tab. Jeden z nich ma nazw� Nowy, a drugi - Nazwa. W pierwszym z nich wy�wietlane s� nazwy folder�w, a w drugim - plik�w, kt�re maj� by� nagrane na p�ytk� CD. Po to jednak, by skopiowa� do okienka nazwy, musimy wej�� do mened�era plik�w, w kt�rym pracuje si� identycznie, jak w Eksploratorze Windows. Aby go uaktywni�, wystarczy nacisn�� Ctrl+Tab. B�dziemy wtedy mogli wybra� odpowiedni dysk, otworzy� jego zawarto�� (Strza�k� w Prawo), a nast�pnie zaznaczy� to, co chcemy nagra�. Program Nero posiada pewne opcje u�atwiaj�ce prac� osobom niewidomym. Jedn� z nich jest mo�liwo�� przeniesienia zaznaczonych plik�w z przegl�darki do okna kompilacji za naci�ni�ciem jednej kombinacji klawiszy. S�u�y do tego Ctrl+1. Gdy wi�c zaznaczymy wszystko, co chcemy zamie�ci� na p�ycie, naciskamy Ctrl+1 Spowoduje to przej�cie do okna kompilacji i skopiowanie tam nazw plik�w oraz folder�w. Nale�y pami�ta� o tym, �e p�ytka ma okre�lon� pojemno�� (najcz�ciej 700 Mb) i �e �atwo mo�emy j� przekroczy�. Gdy przekroczymy pojemno�� p�ytki, pojawi si� komunikat o niemo�no�ci jej nagrania. W programie Nero istnieje, co prawda, opcja pozwalaj�ca na nagranie wi�kszej ilo�ci danych, ale nie b�d� jej omawia�, poniewa� mog� z niej korzysta� jedynie bardzo zaawansowani u�ytkownicy. Przed przyst�pieniem do nagrywania p�ytki mo�emy jeszcze sprawdzi� nasze ustawienia, ilo�� danych, kt�r� zamierzamy nagra� itd. Komenda Alt+p i (Informacja o Kompilacji) powoduje wy�wietlenie w�a�nie tego rodzaju okienka z danymi statystycznymi. Teraz ju� mo�emy przyst�pi� do wypalania p�ytki. Komenda Zapis na CD znajduje si� w menu Plik; by j� wykona�, wystarczy nacisn�� Alt+P c. Pojawia si� wtedy okno dialogowe, w kt�rym mo�emy dokona� odpowiednich ustawie�. Chcia�bym zwr�ci� tu uwag� jedynie na najwa�niejsze parametry. Domy�lnie wybrany b�dzie przycisk opcji Zapis, wi�c naci�ni�cie klawisza Enter spowoduje rozpocz�cie nagrywania. Klawiszami strza�ek mo�emy jednak sprawdzi�, i� mamy tu do wyboru jeszcze dwie inne mo�liwo�ci. Je�li wybierzemy opcj� Test i Zapis na No�nik, to przed rozpocz�ciem nagrywania p�ytki program najpierw przetestuje ca�y proces nagrywania. Testowanie to polega� b�dzie na przes�aniu do nagrywarki danych, kt�re zamierzamy nagra�. Test taki trwa zazwyczaj tyle czasu, ile zajmuje nagranie p�ytki. Dopiero, gdy test przebiegnie pomy�lnie, rozpocznie si� nagrywanie. Opcja Test bez Zapisu s�u�y jedynie do testowania przesy�ania danych do nagrywarki, a nie do wypalania p�ytki. Gdy przesuniemy si� klawiszem Tab, zauwa�ymy, i� kolejn� opcj�, jak� mo�emy ustawi�, jest pr�dko�� zapisu. Program sam domy�lnie j� ustawia, ale je�li nam ona nie odpowiada, mo�emy j� zmniejszy�. Nie zalecam tu natomiast zwi�kszania domy�lnie ustawionej szybko�ci, poniewa� mo�e to spowodowa� powstawanie b��d�w podczas nagrywania. Po ustawieniu tych parametr�w mo�emy ju� w�a�ciwie rozpocz�� nagrywanie p�ytki; w tym celu nale�y przej�� klawiszem Tab na przycisk Zapis i wcisn�� Enter. Gdy w�o�ymy czyst� p�ytk� do nap�du CD-ROM, rozpocznie si� proces nagrywania. Ka�dy zapewne wie, i� p�yty CD mo�na podzieli� na dwa podstawowe rodzaje, czyli na jednorazowe ($C$D$R) oraz na p�yty wielokrotnego zapisu ($C$D$R$W). P�yt CD-R nie mo�na kasowa�, natomiast CD-RW mo�na wykorzystywa� wielokrotnie, podobno nawet nieraz ponad 1000 razy. Przed jednosesyjnym nagraniem p�yty CD-RW radz� zatem upewni� si�, czy nie ma na niej warto�ciowych danych, poniewa� Nero b�dzie musia� j� skasowa�. Gdy podczas procesu nagrywania lub testowania naci�niemy klawisz Tab, oka�e si�, �e b�dziemy mogli jeszcze co� poustawia�. Opr�cz przycisku Anuluj, b�dziemy jeszcze mieli dwa pola wyboru. Jedno z nich decyduje o tym, czy po nagraniu p�ytki program Nero sprawdzi poprawno�� zapisanych danych, czy te� nie. Drugie pole wyboru jest mniej wa�ne, poniewa� jego zaznaczenie spowoduje, i� po nagraniu p�ytki komputer wy��czy si� automatycznie. Po zako�czeniu procesu wypalania p�ytki i ewentualnej weryfikacji danych us�yszymy odpowiedni sygna� i pojawi si� okno z komunikatem, �e operacja zosta�a zako�czona powodzeniem. Program sam wyrzuci p�ytk� z nap�du CD-ROM. Gdy naci�niemy przycisk Ok, pojawi si� okno dialogowe. B�dziemy musieli zdecydowa�, czy chcemy zapisa�, wydrukowa�, czy te� anulowa� komunikaty. Najcz�ciej wybieramy przycisk Anuluj, albo po prostu zamykamy to okno komend� Alt+F4. Znajdziemy si� w�wczas w oknie kompilacji. Gdy b�dziemy chcieli je zamkn��, Nero zapyta nas, czy zapisa� zmiany w $IS$O1. Je�li odpowiemy Tak, to b�dziemy musieli wpisa� nazw� pliku albo zatwierdzi� t�, kt�r� podaje program. Domy�lna nazwa pliku z informacjami o kompilacji to "iso1.nri". Jest on przydatny dla tych, kt�rzy chc� wykona� par� takich samych kopii p�yt z danymi. Wykonanie kolejnej kopii jest dzi�ki temu znacznie u�atwione, poniewa� nie trzeba ju� wpisywa� do okna kompilacji plik�w i folder�w, kt�re maj� by� nagrane na p�ytk�. Wystarczy wej�� do menu Plik i otworzy� tam w�a�nie zapisany przez nas plik "iso1.nri". Informacje o kompilacji zostan� wtedy wpisane do okna automatycznie i b�dziemy ju� mogli od razu przyst�pi� do nagrywania, nie ustawiaj�c nawet parametr�w zapisu, poniewa� r�wnie� i one zapami�tane s� w pliku "iso1.nri". Kompilacja P�yty Audio Nero umo�liwia stworzenie p�yty audio z plik�w z rozszerzeniem .$W$A$V i $M$P3. By to zrobi�, nale�y uruchomi� kreatora, wybra� opcj� Utworzy� Now� P�yt� CD, nast�pnie Audio CD, a p�niej Zako�cz. Pojawi si� wtedy okno kompilacji, zawieraj�ce tylko jeden panel. Dalej post�pujemy identycznie, jak podczas kompilacji p�ytki z danymi. R�nica polega jedynie na tym, �e tu mo�emy wybiera� tylko pliki d�wi�kowe. Nero sam przetwarza pliki $W$A$V i $M$P3 na �cie�ki audio, wi�c nagrane w ten spos�b p�yty mo�emy przes�uchiwa� na ka�dym odtwarzaczu p�yt kompaktowych. Do takiego nagrania nie polecam p�yt CD-RW, poniewa� nie wszystkie odtwarzacze p�yt kompaktowych mog� je czyta�. Podczas nagrywania nie mo�emy ustawi� opcji sprawdzaj�cej poprawno�� zapisanych danych. Domy�lny plik z informacjami o kompilacji b�dzie si� w tym przypadku nazywa� "audio1.nra". Konwersja �cie�ek Audio na Pliki D�wi�kowe Program Nero umo�liwia nam konwersj� �cie�ek z p�yt audio na pliki d�wi�kowe z rozszerzeniem .$W$A$V, .$M$P3 itd. By m�c to zrobi�, nale�y zamkn�� kreatora i wybra� przycisk Nowy. Konwersji dokonujemy wybieraj�c z menu Nagrywarka komend� Zapis �cie�ki. Program poprosi nas wtedy o wybranie nap�du, w kt�rym znajduje si� p�yta audio. Gdy b�dziemy chcieli po raz pierwszy dokona� konwersji, po wybraniu nap�du i przycisku Ok pojawi si� angielski komunikat o tym, �e u�ytkownik mo�e przetestowa� konwerter plik�w $M$P3, z kt�rym wsp�pracuje Nero. Niestety, wraz z programem Nero dostarczana jest jedynie wersja demonstracyjna konwertera, kt�r� mo�na u�y� 30 razy. P�niej ju� nie da si� konwertowa� �cie�ek audio na $M$P3, chyba, �e zakupimy odpowiedni program. Konwersji �cie�ek na pliki $W$A$V mo�na dokonywa� bez ogranicze�. Je�li nie chcemy, by przy nast�pnych pr�bach konwersji pojawia� si� ten komunikat, mo�emy zaznaczy� odpowiednie pole wyboru. Po naci�ni�ciu klawisza Enter otworzy si� okno Zapisu �cie�ek, w kt�rym wy�wietlone zostan� wszystkie �cie�ki danej p�ytki CD. Teraz ju� b�dziemy mogli zaznaczy� te, kt�re chcemy skonwertowa�. P�niej nale�y jeszcze wybra� format, na jaki ma by� dokonana konwersja. Mamy do wyboru formaty $W$A$V, $M$P3, $V$Q$F, oraz $A$I$F. Na koniec musimy poda� folder, w jakim program ma zapisywa� skonwertowane �cie�ki, i wybra� przycisk Start. Po konwersji zamykamy okno przyciskiem Zamknij. KONWERSJA PLIK�W NA DYSKU TWARDYM Po to, by skonwertowa� pliki $W$A$V, $M$P3, $V$Q$F i $A$I$F na inny format, nale�y z menu Dodatki wybra� komend� Konwersja Pliku Audio. W oknie, kt�re si� pojawi, nale�y klikn�� przycisk Dodaj, a nast�pnie wybra� plik, kt�ry chcemy skonwertowa� i klikn�� przycisk Otw�rz. P�niej podajemy folder, w kt�rym ma by� zapisany skonwertowany plik, wybieramy format, na jaki chcemy dokona� konwersji i wciskamy Start. Po konwersji zamykamy okno przyciskiem Zamknij lub klawiszem Alt+F4. PLIK Z OBRAZEM DYSKU Tworzenie obrazu dysku to bardzo przydatna funkcja, szczeg�lnie wtedy, gdy chcemy zrobi� kilka kopii jednej p�yty CD, albo te� gdy chwilowo nie mamy czystej p�ytki i nie mo�emy skopiowa� bezpo�rednio danych. Funkcja ta umo�liwia nam bowiem zgranie p�yty CD na dysk do jednego pliku, kt�ry p�niej mo�na skopiowa� na p�ytk�. Nale�y jednak pami�ta�, i� po to, by stworzy� obraz, musimy mie� co najmniej 800 megabajt�w wolnego miejsca na dysku twardym, poniewa� pojemno�� p�yt CD wynosi przewa�nie ok. 700 megabajt�w. Chc�c stworzy� obraz nale�y najpierw dokona� takiej samej kompilacji, jak podczas tworzenia p�yty audio lub zawieraj�cej dane. Je�li chcemy stworzy� obraz jakiej� p�yty, kt�ra p�niej ma by� skopiowana na czyst� p�yt�, to musimy po prostu zaznaczy� na niej wszystkie pliki oraz foldery i wpisa� je do okna kompilacji przy pomocy komendy Ctrl+1. Potem nale�y wcisn�� Alt+P C (Zapis na CD). W oknie, kt�re si� pojawi, nale�y zaznaczy� pole wyboru Utw�rz Obraz. Gdy naci�niemy Enter na przycisku Zapis, pojawi si� okno, w kt�rym b�dziemy musieli poda� lub zaakceptowa� domy�ln� nazw� pliku z obrazem i folder, w kt�rym ma by� on utworzony. Zapisywane przez Nero pliki z obrazem maj� zawsze rozszerzenie .Nrg. Rozszerzenia nie musimy, wpisywa� podaj�c nazw� pliku, poniewa� Nero dodaje je do nazwy automatycznie. Tego rodzaju obraz umo�liwia nam w ka�dej chwili nagranie p�ytki. W tym celu nale�y wybra� w kreatorze funkcj� Utworzy� Now� P�yt� CD, a nast�pnie Inne Formaty Cd. W kolejnym oknie musimy wybra� przycisk opcji CD z Pliku Obrazu. Pojawia si� wtedy okno, w kt�rym podajemy nazw� pliku z obrazem i naciskamy Enter. P�niej jeszcze nale�y upewni� si�, �e pole wyboru Utw�rz Obraz nie jest zaznaczone. Po ustawieniu po��danej szybko�ci nagrywania mo�emy ju� rozpocz�� proces wypalania p�ytki. Kopiowanie P�yt CD Program Nero umo�liwia nam kopiowanie prawie wszystkich typ�w p�yt CD. Nale�y jednak pami�ta�, i� format oryginalnej p�ytki powinien odpowiada� standardowym formatom dost�pnych w sprzeda�y czystych p�yt CD. Obecnie coraz cz�ciej p�ytki posiadaj� odpowiednie zabezpieczenia uniemo�liwiaj�ce kopiowanie. Dotyczy to szczeg�lnie p�yt audio. W takich przypadkach zazwyczaj nie da si� sporz�dzi� wiernej kopii. Po to, by skopiowa� p�yt� z uruchomionym kreatorem, nale�y wybra� funkcj� Skopiowa� CD, a nast�pnie w oknie kopiowania musimy poda� nap�d �r�d�owy, z kt�rego b�dzie odczytywana oryginalna p�yta CD. Chcia�bym jeszcze zwr�ci� uwag� na pole wyboru Szybkie Kopiowanie w Locie. Gdy jest ono oznaczone, program Nero kopiuje p�ytki w locie, czyli dokonuje bezpo�rednio transmisji z nap�du zawieraj�cego dysk �r�d�owy do nap�du, w kt�rym znajduje si� czysty no�nik. Gdy pole to odznaczymy, program tworzy najpierw na dysku twardym obraz p�ytki �r�d�owej, a dopiero p�niej kopiuje obraz na dysk docelowy. Jest to znacznie bezpieczniejszy spos�b kopiowania. Cz�sto bowiem zdarza si�, i� podczas kopiowania w locie niszczy si� p�ytka Cd-R, poniewa� powstaj� b��dy w wyniku nier�wnomiernej transmisji danych. Przed kopiowaniem nale�y jeszcze w oknie zapisu ustawi� pr�dko�� albo te� zatwierdzi� domy�ln�. Kopiuj�c p�ytki musimy jeszcze pami�ta� o kilku rzeczach. Czasami bywa tak, i� nie mo�na odznaczy� pola wyboru Szybkie Kopiowanie w Locie. Dzieje si� tak wtedy, gdy na dysku jest za ma�o miejsca na stworzenie obrazu p�yty �r�d�owej. Je�li w komputerze nie ma �adnego innego nap�du CD-ROM opr�cz nagrywarki, to wtedy nie da si� wykona� Szybkiego Kopiowania w Locie. NAGRYWANIE PAKIETOWE Istniej� programy, kt�re pozwalaj� nam na tzw. Nagrywanie pakietowe na p�ytach CD. M�wi�c w skr�cie, jest to taka metoda zapisywania danych, kt�ra umo�liwia nam korzystanie z p�yty dok�adnie w taki sam spos�b, jak z dyskietki. Po w�o�eniu takiej p�ytki do nap�du mo�emy wi�c nagrywa� i kasowa� z niej pliki oraz foldery normalnymi komendami systemu Windows, takimi, jak Ctrl+C i Ctrl+V, Delete itd. Jest rzecz� oczywist�, �e mo�emy w tym celu pos�ugiwa� si� r�wnie� Windows Commanderem. Nagrywanie pakietowe jest bardzo wygodne szczeg�lnie wtedy, gdy chcemy szybko przegra� co� na p�yt� na w�asny u�ytek. Mo�emy r�wnie� przenosi� w ten spos�b dane z jednego komputera na drugi, ale nale�y wtedy pami�ta�, �e komputer, do kt�rego chcemy skopiowa� pliki, musi mie� zainstalowany program umo�liwiaj�cy odczyt nagranych w ten spos�b p�yt. Poza tym musimy zdawa� sobie spraw� z tego, i� jest wiele program�w do nagrywania pakietowego i �e nie zawsze s� one ze sob� kompatybilne. Mo�e si� zatem zdarzy�, i� nagrana przez nas p�yta nie b�dzie odczytana prawid�owo w drugim komputerze, mimo, �e posiada on program do nagrywania pakietowego. Firma, kt�ra wypu�ci�a na rynek Nero, oferuje tak�e program do nagrywania pakietowego. Nazywa si� on InCD i jest dost�pny za darmo w Internecie na stronie www.nero.com. Program InCD umo�liwia nagrywanie pakietowe jedynie na p�ytach wielokrotnego zapisu. Po to, by mo�na by�o u�ywa� p�yt� w ten spos�b, musi by� ona odpowiednio sformatowana. Gdy do nap�du w�o�ymy czyst� p�ytk�, otwiera si� okienko programu InCD, kt�re mo�emy zamkn��, nie decyduj�c si� na formatowanie, lub skorzysta� z kreatora (niestety, bez spolszczenia) i j� sformatowa�. Operacja ta trwa do�� d�ugo. Po zako�czeniu formatowania pojawia si� komunikat informuj�cy nas o tym, i� sformatowan� p�ytk� mo�emy u�ywa� tak samo, jak ka�dy inny dysk. Od tej pory b�dziemy ju� mogli nagrywa� na p�ytk� dane praktycznie z dowolnej aplikacji. Program InCD ma jedn� wad�; dzia�a on mianowicie tak, i� nie da si� wysun�� szuflady stacji CD-ROM przy pomocy znajduj�cego si� w niej przycisku. Po to, by wyj�� p�ytk�, nale�y wi�c skorzysta� np. z Mojego Kmputera. Musimy tam wybra� nap�d, w kt�rym znajduje si� p�ytka, a nast�pnie wej�� do menu kontekstowego i znale�� tam komend� Wysu�. Nie jest to zbyt wygodne. Podobno nowsze wersje maj� ju� dzia�a� poprawnie, ale, jak dot�d, �adna z nowych wersji nie zosta�a pod tym wzgl�dem poprawiona. Gdy b�dziemy chcieli zrezygnowa� z nagrywania pakietowego na danej p�ytce, wystarczy j� skasowa� programem Nero. Z menu Nagrywarka wybieramy w tym celu opcj� Kasowanie No�nika Wielokrotnego Zapisu, a w oknie, kt�re si� otworzy, b�dziemy mieli do wyboru dwie opcje: Szybkie Kasowanie No�nika $R$W oraz Ca�kowite Kasowanie No�nika $R$W. Opcje te r�ni� si� od siebie tym, �e ca�kowite kasowanie trwa du�o d�u�ej ni� szybkie, poniewa� program kasuje wtedy z p�yty CD wszystkie dane. W drugim przypadku natomiast program nie usuwa wszystkich danych, a mimo to po takim skasowaniu p�yta traktowana jest przez programy nagrywaj�ce jak pusta. Najcz�ciej wi�c u�ytkownicy decyduj� si� na Szybkie Kasowanie. ROZDZIA� 3 Nagrywanie i Edycja D�wi�ku W niniejszym rozdziale chcia�bym om�wi� kwestie zwi�zane z nagrywaniem d�wi�ku. Istnieje wiele program�w, kt�re nam to umo�liwiaj�. Cz�sto posiadaj� one r�wnie� funkcje umo�liwiaj�ce nam edycj� plik�w d�wi�kowych. Programy te mo�na nazwa� edytorami d�wi�kowymi. My�l�, �e osoby niewidome najcz�ciej pos�uguj� si� dwoma takimi programami. Jeden z nich nazywa si� Sound Forge, a drugi - GoldWave. Mimo, �e Sound Forge jest du�o bardziej profesjonalnym programem ni� GoldWave, to jednak zdecydowa�em si� na om�wienie tego ostatniego, poniewa� nale�y on do program�w typu shareware i �atwo go mo�na �ci�gn�� z Internetu. Znajdziemy go na stronie www.goldwave.com. GoldWave nie zajmuje du�o miejsca na dysku i jest do�� wygodny w u�yciu. Je�li program jest niezarejestrowany, to ma pewne ograniczenie, kt�re jednak nie jest zbyt uci��liwe. Polega ono mianowicie na tym, i� po ka�dym uruchomieniu programu mo�na w nim wyda� do 150 komend. Najcz�ciej nie stanowi to jednak �adnej przeszkody przy u�ywaniu programu, poniewa� zazwyczaj tylu komend nie musimy wydawa�. Opr�cz tego, przy ka�dym uruchomieniu programu otwiera si� okienko przypominaj�ce o rejestracji, kt�re mo�emy zamkn�� klawiszem Esc. Niestety, program GoldWave nie posiada polskiego interfejsu, wi�c ci, kt�rzy znaj� j�zyk angielski, nie b�d� mie� problem�w z jego obs�ug�, a ci, kt�rzy nie znaj�, powinni przynajmniej wiedzie�, jak nazywaj� si� podstawowe komendy. Opr�cz wszystkich standardowych skr�t�w obowi�zuj�cych w menu, takich, jak Alt+F O ("Open File", czyli otw�rz plik), Alt+E C ("Copy" w menu "Edit", czyli kopiowanie w menu Edycja), Alt+E V ("Paste", czyli Wklej) itd., program Goldwave posiada dodatkowe skr�ty klawiszowe, kt�re teraz wymieni�. Postaram si� pokr�tce om�wi� te, kt�re mog� by� niezrozumia�e dla u�ytkownik�w systemu Windows. Nale�y jeszcze pami�ta� o tym, i� skr�ty te nie dzia�aj�, gdy aktywne jest okno kontrolek urz�dze� (Device Controls), o kt�rym b�dzie jeszcze mowa. Ctrl+A - zaznaczenie ca�ego pliku d�wi�kowego. Komenda ta znana jest u�ytkownikom, kt�rzy w miar� dobrze umiej� ju� pracowa� w systemie Windows, poniewa� dzia�a ona w wielu aplikacjach. Ctrl+B - wklejenie zawarto�ci schowka na pocz�tek pliku d�wi�kowego. Komenda ta jest zrozumia�a, ale mimo to zdecydowa�em si� na kr�tki komentarz. Je�li skopiujemy do schowka ca�y plik d�wi�kowy lub jego fragment, a nast�pnie otworzymy drugi plik d�wi�kowy i naci�niemy Ctrl+B, to fragment ze schowka zostanie wklejony na pocz�tek pliku, kt�ry w�a�nie otworzyli�my, przez co, oczywi�cie, plik si� wyd�u�y. Ctrl+C lub Ctrl+Ins - kopiowanie wybranego fragmentu do schowka. Ctrl+E - wklejenie zawarto�ci schowka na koniec pliku d�wi�kowego. Ctrl+F - wklejenie zawarto�ci schowka do pliku d�wi�kowego w miejsce, gdzie znajduje si� znacznik ko�cowy. W Programie GoldWave fragment pliku zaznaczamy przy pomocy tzw. Marker�w, czyli znacznik�w. Na pocz�tku interesuj�cego nas fragmentu wstawiamy znacznik pocz�tkowy, a na ko�cu - ko�cowy. Ctrl+J - przeniesienie markera pocz�tkowego do nast�pnej zak�adki. Zak�adki w programie GoldWave okre�lane s� mianem "cue points". Nie maj� one nic wsp�lnego z zak�adkami wyst�puj�cymi w aplikacjach systemu Windows. W programie GoldWave zak�adki s�u�� do tego, by zapami�ta� bie��c� pozycj� w pliku d�wi�kowym. Wyobra�my sobie, �e w jednym wielkim pliku d�wi�kowym mamy nagran� ca�� p�yt� CD, zawieraj�c� 10 utwor�w. Gdyby�my teraz chcieli podzieli� to tak, by ka�dy utw�r znajdowa� si� w odr�bnym pliku, musieliby�my powstawia� zak�adki pomi�dzy utworami, a nast�pnie skorzysta� z funkcji dzielenia pliku lub podzieli� go r�cznie w�a�nie w oparciu o te zak�adki. Jest to wi�c bardzo wygodna funkcja, szczeg�lnie wtedy, gdy przerwiemy s�uchanie jakiego� d�ugiego pliku, np. z ksi��k�, i b�dziemy chcieli zapami�ta� miejsce, w kt�rym sko�czyli�my. Niestety, zak�adki te mo�na wstawia� jedynie do plik�w z rozszerzeniem .$W$A$V, co niew�tpliwie jest du�ym ograniczeniem. Gdy wi�c mamy nagranie w pliku $M$P3, musimy go wczyta�, a po ustawieniu zak�adek zapisa� w formacie $W$A$V. Ctrl+Shift+J - przeniesienie markera pocz�tkowego do poprzedniej zak�adki. Ctrl+M lub Ctrl+Shift+Ins - miksowanie zawarto�ci schowka z d�wi�kiem w miejscu, gdzie znajduje si� marker pocz�tkowy. Ctrl+N - stworzenie nowego pliku d�wi�kowego. Ctrl+O - otwarcie pliku d�wi�kowego. Ctrl+P - wklejenie zawarto�ci schowka do okna nowego pliku d�wi�kowego. Ctrl+Q - wstawienie nowej zak�adki w miejscu, w kt�rym si� znajdujemy. Komenda ta dzia�a zar�wno podczas odtwarzania, jak i nagrywania. Ctrl+R - zast�pienie wybranego fragmentu zawarto�ci� ze schowka. Ctrl+S - zapisanie pliku. Ctrl+T - usuni�cie wszystkiego, co znajduje si� poza wybranym fragmentem. Ctrl+V lub Shift+Ins - wklejenie zawarto�ci schowka do pliku d�wi�kowego w miejsce, gdzie znajduje si� znacznik pocz�tkowy. Ctrl+X lub Shift+Del - przeniesienie wybranego fragmentu do schowka. Ctrl+Z lub Alt+Backspace - cofni�cie ostatniej zmiany. Shift+Tab - zapami�tanie ustawienia znacznika pocz�tkowego i ko�cowego. Tab - przeniesienie znacznika pocz�tkowego i ko�cowego do zapami�tanych pozycji. Del - kasowanie wybranego fragmentu. [ - wstawienie znacznika pocz�tkowego podczas odtwarzania. Gdy podczas odtwarzania wci�niemy "[", wstawiony zostanie w danym miejscu znacznik pocz�tkowy. Je�li natomiast chcemy dok�adnie ustawi� znacznik, mo�emy zatrzyma� odtwarzanie klawiszem F6 i dopiero potem wstawi� znacznik. ] - wstawienie znacznika ko�cowego podczas odtwarzania. Strza�ka w Lewo/Prawo - przesuwanie widoku pliku d�wi�kowego w lewo/prawo. Pg Up/Pg Down - przesuni�cie widoku pliku d�wi�kowego o jedn� stron� w prz�d lub w ty�. Home - przej�cie do znacznika pocz�tkowego. End - przej�cie do znacznika ko�cowego. Ctrl+Home - przej�cie do pocz�tku pliku d�wi�kowego. Ctrl+End - przej�cie na koniec pliku d�wi�kowego. Shift+Strza�ka w Lewo/Prawo - przesuwanie znacznika pocz�tkowego. Ctrl+Shift+Strza�ka w Lewo/Prawo - przesuwanie znacznika ko�cowego. Shift+Strza�ka w G�r� - poziome wyd�u�enie widoku. Shift+Strza�ka w D� - poziome skr�cenie widoku. Dwie ostatnie komendy om�wione s� szerzej w dalszej cz�ci rozdzia�u. Spacja - odtwarzanie pliku d�wi�kowego w oknie g��wnym. Po otwarciu pliku d�wi�kowego wystarczy nacisn�� Spacj�, by program zacz�� go odtwarza�. Ponowne naci�ni�cie Spacji zatrzymuje odtwarzanie, a kolejne - wznawia je od pocz�tku. Opr�cz tego, podczas odtwarzania mo�emy korzysta� z kilku klawiszy funkcyjnych: F4 - odtwarzanie. Klawisz ten dzia�a tak samo, jak spacja, wi�c nie ma sensu go omawia�. F5 - Cofanie. Gdy wci�niemy klawisz F5, GoldWave zacznie odtwarza� plik, ale tak jakby do ty�u, czyli od miejsca, w kt�rym si� znajdujemy, do pocz�tku. Taki rodzaj przewijania jest dla niewidomych bardzo wygodny, poniewa� s�ysz�c d�wi�k mamy ca�y czas kontrol�, w jakim miejscu pliku si� znajdujemy. Cz�sto zdarza si� tak, i� chcemy cofn�� nagrany tekst o jedno zdanie. W tym celu wystarczy nacisn�� w�a�nie F5, a p�niej, w odpowiednim momencie, mo�emy nacisn�� pauz� (F6), kt�ra wstrzyma proces przewijania, a nast�pie ponownie nacisn�� pauz�, w celu rozpocz�cia odtwarzania pliku w miejscu, do kt�rego w�a�nie si� cofn�li�my. Prosz� zauwa�y�, i� efektu tego nie uzyskamy naciskaj�c klawisz Stop, poniewa� spowoduje to automatyczne przej�cie na pocz�tek pliku. F6 - pauza. Naci�ni�cie klawisza F6 powoduje zatrzymanie odtwarzania, przewijania itd., a ponowne naci�ni�cie rozpoczyna odtwarzanie pliku od miejsca, w kt�rym si� zatrzymali�my. F7 - Przewijanie do Przodu. Klawisz ten dzia�a tak samo, jak Cofanie, tylko, �e w tym przypadku przesuwamy si� od miejsca, w kt�rym si� znajdujemy, do ko�ca pliku. F8 lub Esc - Stop. Klawisz ten dzia�a tak samo, jak spacja naci�ni�ta podczas odtwarzania pliku, czyli po prostu przerywa odtwarzanie i powoduje przej�cie na pocz�tek pliku. Shift+F4 - odtwarzanie z uwzgl�dnieniem ustawie� Konfigurowalnego Przycisku Odtwarzania (ang. User Play Button). User Play Button opisz� bardziej szczeg�owo przy omawianiu funkcji klawisza F11. Ctrl+F9 - rozpocz�cie nagrywania. Ctrl+F8 - zako�czenie nagrywania. Pauza - wstrzymanie odtwarzania (dzia�a tak samo, jak F6). F1 - pomoc. F11 - otwarcie okna ustawie� kontrolek urz�dze� (ang. Device Controls Properties). Funkcja ta zas�uguje na nieco szersze om�wienie, poniewa� umo�liwia nam ustawienie wielu parametr�w. Po to, by zadzia�a� klawisz F11, musi by� otwarty plik