SZLAK TRANSSYBERYJSKI MOSKWA - BAJKA� - MONGOLIA - PEKIN ZABIERAMY CI� W PODRӯ SZLAKIEM KOLEI TRANSSYBERYJSKIEJ... Nak�ad przewodnika "Szlak Transsyberyjski" jest niestety wyczerpany, ale wiemy �e bardzo wielu z Was bezskutecznie go poszukuje. Po chwili redakcyjnej zadumy zosta�o postanowione, �e zaspokoimy Wasze apetyty i oddamy Warn ksi��k� do wgl�du, a nawet do wydrukowania:) W tym sezonie to jedyny spos�b na wype�nienie luki po "Szlaku...", a co b�dzie za rok zale�y w du�ej mierze od Was, a zw�aszcza od tych, kt�rzy z naszym przewodnikiem ju� je�dzili! Zwracamy si� zatem z ogromn� pro�b� o wype�nienie ankiety na naszej stronie, kt�ra pomo�e nam dowiedzie� si� jaki kszta�t mamy nada� w przysz�o�ci temu przewodnikowi, co ma on zawiera�, �eby inni mogli z niego jak najwi�cej skorzysta�? www.bezdroza.com/popup/transsib.php Chcieliby�my te� wiedzie� jak korzystali�cie z tego przewodnika, ilu z Was rzeczywi�cie przejecha�o ca�y szlak kolei transsyberyjskiej, ilu zatrzyma�o si� w Mongolii albo na Przybajkalu, ilu z Was wpad�o do Moskwy, a ilu zajrza�o do Pekinu? Zdanie ka�dego z Was jest dla nas cenne i pouczaj�ce. A wszystkich, kt�rzy chc� podzieli� si� czym� wi�cej zapraszamy na forum www.forum.bezdroza.com - piszcie, dyskutujcie, wyra�ajcie swoje opinie - prosimy o wypowied� ka�dego, komu ten temat nie jest oboj�tny! Redakcja Bezdro�y www.bezdroza.com.pl PRZEWODNIK TURYSTYCZNY Seria: Szlaki Autorzy przewodnika: Ma�gorzata Gawe�da - wsp�pracowa�a przy cz�ci peki�skiej, atlasie religijnym i rozdziale mongolskim. Marcel Kwa�niak - opis przejazdu kolej� na trasie U�an Ude - Pekin, uzupe�nienia i aktualizacje informacji w cz�ci mongolskiej (szczeg�lnie rozdzia� "U�an Bator"). Karolina Kwiecie� - opis kulturowo -religijny i cz�� tras w cz�ci bajkalskiej, wsp�autorka atlasu religijnego. Tomasz Ostrowski -wsp�autor cz�ci mongolskiej i rozdzia�u o Szlaku Trans syberyjskim. Stanis�aw Pagacz -wsp�autor cz�ci bajkalskiej, opis przejazdu kolej� na odcinku Irkuck - U�an Ude. Maciej Strza�kowski - wsp�autor cz�ci peki�skiej i atlasu religijnego, uzupe�nienia do rozdzia�u mongolskiego. Rados�aw Tomalski - wsp�autor cz�ci peki�skiej i atlasu religijnego, uzupe�nienia do rozdzia�u mongolskiego. Julia Witczuk - wsp�autorka cz�ci bajkalskiej, opis przejazdu kolej� na odcinku Irkuck - U�an Ude. Dominika Zar�ba -wsp�autorka cz�ci mongolskiej. Bogdan Zemanek - wsp�autor cz�ci peki�skiej. Adina Zemanek- s�owniczek polsko-chi�ski El�bieta �ak - autorka cz�ci moskiewskiej, opis przejazdu kolej� na odcinku Moskwa-Irkuck, opis historii Szlaku Tanssyberyjskiego i Kolei Transsyberyj skiej. Ponadto informacji dostarczyli: Marcin Broniatowski, Robert Dejtrowski, Beata Jankowska, Rafa� Jendrzejewski, Micha� Kocha�czyk, Lucyna Lewandowska, Katarzyna i Andrzej Mazurkiewiczowie, Micha� Missala, Maciej Olech, Filip Sosenko, Micha� Paca, �ukasz Wordliczek. Przewodnik powsta� przy wsp�pracy z Towarzystwem Polska-Mongolia. Przy pracy nad przewodnikiem wykorzystano wiele informacji zawartych w publikacji S.N. Wo�kowa Wokrug Bajka�a, Irkuck 2001 Redakcja i opracowanie ca�o�ci: Tomasz Ostrowski Redakcja i korekta stylistyczna: Wioletta Bagnicka Konsultacja j�zykowa: dr. Agata Bareja-Starzy�ska i Dorota Jakubik, Instytut Orientalistyki UW Autorzy zdj��: Marcel Kwa�niak Andrzej Mazurkiewicz Tomasz Ostrowski Stanis�aw Pagacz Adam Sanocki Pawe� Stefaniuk Julia Witczuk Dominika Zar�ba El�bieta �ak Zdj�cia na ok�adkach: Ok� I - Lokomotywa na trasie Kolei Transsyberyjskiej, fot. Pawe� Stefaniuk Ok� IV - Rosyjski tabor kolejowy, ftn Pawe� Stefaniuk Rysunki: Wojciech Kwiecie� Ma�gorzata Stalo�czyk Julia Witczuk Opracowanie map, schemat�w i plan�w miast: Marcin Wieczorkowski Sk�ad: Pawe� Kosmalski Druk: Drukarnia LEGRA, Krak�w Wydawnictwo: Bezdro�a ul. Pychowicka 7 31-364 Krak�w tel./faks: (012) 269-29-61 e-mai�: [email protected] www.bezdroza. com.pl Wydanie I, Krak�w 2002 ISBN 83-913283-8-4 Copyright (c) Bezdro�a O autorach Ma�gorzata Gawe�da - absolwentka �l�skiej Akademii Medycznej; w sezonie letnim 2001 zbiera�a materia�y do bada� dotycz�cych szpitalnictwa w Mongolii, podr�owa�a r�wnie� po p�nocnej cz�ci Chin. Karolina Kwiecie� - absolwentka religioznawstwa UJ; Syberi� odwiedzi�a kilkukrotnie, nad Bajka�em przeprowadza�a badania terenowe dotycz�ce �ycia religijnego Buriat�w. Wsp�pracowa�a przy przewodnikach Bajka�. Morze Syberii i Krym. P�wysep rozmaito�ci wydanych przez wydawnictwo Bezdro�a. Tomasz Ostrowski - absolwent turystyki AE i etnologii UJ; w Mongolii sp�dzi� kilka miesi�cy, wsp�autor przewodnika Mongolia. Nie tylko step (Bezdro�a, 2000). Stanis�aw Pagacz - student le�nictwa SGGW i historii sztuki UW; nad Baj ka�em by� kilkukrotnie, prowadzi� tam badania faunistyczne. Jest wsp�autorem przewodnika Bajka�. Morze Syberii (Bezdro�a, 2000). Marcel Kwa�niak - absolwent kulturoznawstwa U� i student etnologii UJ; w Mongolii prowadzi� kilkukrotnie badania folkloroznawcze i etnolo- giczne. Wsp�pracowa� przy przewodniku Mongolia. Nie tylko step (Bezdro�a, 2000), B�ka�. Morze Syberii (Bezdro�a, 2000). Wsp�autor i redaktor ksi��ki wspomnieniowej Azjatycka opowie�� (SAAK, 2002). Maciej Strza�kowski - absolwent Politechniki �l�skiej; latem 2001 r. bra� udzia� w wyprawie po Mongolii i p�nocnej cz�ci Chin Rados�aw Tomalski - absolwent �l�skiej Akademii Medycznej; w sezonie letnim 2001 zbiera� materia�y do bada� dotycz�cych szpitalnictwa w Mongolii, podr�owa� r�wnie� po p�nocnej cz�ci Chin. Julia Witczuk - absolwentka le�nictwa SGGW; Przybajkale penetrowa�a podczas indywidualnych wielomiesi�cznych wypraw badawczych. Jest wsp�autork� przewodnika Bajka�. Morze Syberii (Bezdro�a, 2000) i autork� albumu fotograficznego Syberia. Wkrainie Buriat�w (Multico, 2001). Dominika Zar�ba - absolwentka turystyki AE, zawodowo zwi�zana z ochron� przyrody; pe�ni funkcj� wiceprzewodnicz�cej w Sekcji Park�w Narodowych PKE. W Mongolii sp�dzi�a kilka miesi�cy. Dzia�ania na rzecz ochrony przyrody w Mongolii opisa�a m.in. w ksi��ce Ekoturystyka. Nadzieje i wyzwania (PWN, 2000). Wsp�autorka przewodnika Mongolia. Nie tylko step (Bezdro�a, 2000) i innych publikacji przewodnikowych. Adina Zemanek - z wykszta�cenia sinolog, dwa lata sp�dzi�a w Chinach, obecnie pracownik UJ, gdzie prowadzi lektorat j�zyka chi�skiego; wsp�pracowa�a tak�e przy innych przewodnikach Wydawnictwa Bezdro�a. Bogdan Zemanek - z wykszta�cenia etnolog i psycholog, kilka lat sp�dzi� w Chinach ucz�c si� j�zyka i prowadz�c obserwacje etnologiczne. Napisa� szereg artyku��w dotycz�cych Chin do czasopism specjalistycznych (Wiedza i �ycie, Poznaj �wiat) i naukowych. El�bieta �ak - absolwentka filologii rosyjskiej UJ; wielokrotnie penetrowa�a Rosj�, zar�wno jej cz�� europejsk� (cztery miesi�ce mieszka�a w Moskwie), jak i azjatyck� (wyprawa nad Bajka� w 2001 r.). Organizowa�a wystawy fotograficzne ze swoich podr�y do Rosji. W Moskwie zna niemal ka�dy k�t. 0 przewodniku Zasi�g przewodnika Przewodnik Szlak Transsyberyjski. Moskwa - Bajka� - Mongolia - Pekin nie tylko opisuje sam przejazd Kolej� Transsyberyjsk� na trasie od Moskwy poprzez Przybajkale i Mongoli� do Pekinu czy przybli�a histori� szlaku. Przewodnik ten przede wszystkim ��czy w sobie rozbudowane opisy wymienionych wy�ej miejsc i region�w. To jakby po��czenie czterech miniprzewodnik�w o poszczeg�lnych miejscach, przy czym sam spos�b opisu owych miejsc, jak i uk�ad podrozdzia��w jest jednolity. Podstaw� dla dw�ch najbardziej obszernych rozdzia��w dotycz�cych Przybajkala 1 Mongolii stanowi�y przewodniki wydane w 2000 roku przez Bezdro�a - Bajka�. Morze Syberii i Mongolia. Nie tylko step. Zmniejszono jednak obj�to�� tekst�w zawartych w tych�e przewodnikach, a informacje wykorzystane do przewodnika po Szlaku Transsyberyjskim uzupe�niono i zaktualizowano. Uk�ad rozdzia��w Przewodnik sk�ada si� z dw�ch wyra�nie wydzielonych cz�ci. W cz�ci pierwszej znalaz�y si� rozdzia�y omawiaj�ce kwestie zwi�zane z przygotowaniami do wyjazdu i samym przejazdem szlakiem b�d�cym przedmiotem opisu tego przewodnika. Tak wi�c w rozdziale pierwszym zawarto porady, co nale�y zabra� ze sob� w podr�. Sugestie autor�w dotycz�ce tej kwestii uwzgl�dniaj� cel, do kt�rego udaj� si� podr�ni: do Moskwy, nad Bajka�, do Mongolii lub do Pekinu. Dowiemy si�, jaki sprz�t turystyczny mo�e si� przyda�, gdzie szuka� informacji o poszczeg�lnych miejscach na szlaku, jakie s� dost�pne mapy i przewodniki, jakie czekaj� nas formalno�ci graniczno-wizowe itp. Jest tam te� zawarta lista r�nych opcji dojazdu w interesuj�ce nas miejsca oraz zestawienia tych opcji uwzgl�dniaj�ce czas i koszty przejazdu. Rozdzia� drugi to opis samego Szlaku Trans syberyjskiego w rozumieniu, jakie przyj�to w tym przewodniku, a wi�c szlaku rozpoczynaj�cego si� w Moskwie i ko�cz�cego w Pekinie. Przebieg szlaku wyznacza historyczny szlak herbaciany oraz linia Kolei Transsyberyjskiej wraz z jej transmon- golsk� odnog�. Tak wi�c w rozdziale tym opisano zar�wno szlak karawan transportuj�cych herbat� z Chin do Rosji, jak i histori� s�awetnej kolei ��cz�ce,) Europ� z Dalekim Wschodem. Trzeci rozdzia� to chronologiczny opis przejazdu poci�giem na trasie Moskwa - Pekin. Czytelnik dowie si� co� nieco� o mijanych miastach i regionach, o specyfice podr�y, o tym, czego mo�e si� spodziewa� w poci�gu firmiennym "Bajka�", i co mo�e zakupi� na poszczeg�lnych stacjach kolei. Cz�� druga przewodnika to szczeg�owy opis poszczeg�lnych miejsc i region�w na szlaku: Moskwy wraz z okolicami, regionu Przybajkala, �rodkowej cz�ci Mongolii oraz Pekinu z najbli�sz� okolic� miasta. W ka�dej z czterech cz�ci znajduje si� rozdzia� krajoznawczy (opis historii, kultury itd.), rozdzia� z informacjami praktycznymi dotycz�cymi samego miasta czy regionu oraz rozdzia� z propozycjami tras zwiedzania. W tym ostatnim rozdziale Czytelnik znajdzie opisy zabytk�w, muze�w, miejsc godnych odwiedzenia, a tak�e informacje na temat mo�liwo�ci noclegowych, �ywieniowych itp. W dzia�ach po�wi�conych Moskwie i Pekinowi znalaz�y si� tak�e rozdzialiki opisuj�ce okolice tych�e metropolii. Ko�cow� cz�� przewodnika zaj�� atlas religijny - kr�tki opis religii, z jakimi spotkaj� si� podr�uj�cy szlakiem. Znalaz�y si� tam te� trzy minis�owniczki - rosyjski, mongolski i chi�ski - oraz indeks nazw geograficznych. Trasy W przewodniku pojawiaj� si� r�nego rodzaju propozycje tras. Nieco inny charakter maj� one w przypadku miast, nieco inny za� w przypadku region�w. W miastach pojawiaj� si� trasy ukazuj�ce poszczeg�lne zabytki, muzea i ciekawostki. S� te� trasy tematyczne, jak cho�by moskiewska trasa "�ladami Mistrza i Ma�gorzaty Michai�a Bu�hakowa". Cz�� z proponowanych tras to trasy piesze, inne, szczeg�lnie w Pekinie, proponuj� poruszanie si� mi�dzy poszczeg�lnymi miejscami �rodkami komunikacji publicznej. Czasem ju� �w �rodek mo�e by� pretekstem do osobnej wycieczki, jak cho�by w przypadku moskiewskiego metra. Niekt�re warte wzmianki miejsca, kt�re jednak znajdowa�y si� poza kt�rymkolwiek z opisywanych szlak�w, uj�to w osobne zestawienia, np. "Trasa OA, czyli rozmaito�ci miejskie" w cz�ci peki�skiej. W rozdzia�ach po�wi�conych regionom - okolicom Bajka�u i Mongolii - pojawiaj� si� trasy piesze i trasy przejazdu. W rozdziale bajkalskim dominuje podzia� na rejony, w obr�bie kt�rych proponuje si� pewne trasy piesze (cho� nie tylko - np. sp�ywy rzeczne). W cz�ci mongolskiej dominuj� trasy przejazdu - z r�nych punkt�w tych tras mo�na organizowa� wyprawy piesze lub konne (przy czym ze wzgl�du na charakter przewodnika te ostatnie nakre�lono tylko skr�towo, bez zamieszczania dok�adnego opisu ich przebiegu). Mapy W przewodniku znalaz�o si� szereg r�nych mapek i schemat�w. S� wi�c plany centr�w miast czy schematyczne plany ca�ych miast, s� mapki region�w z zaznaczonymi pasmami g�rskimi, rzekami, drogami i atrakcjami turystycznymi, s� wreszcie schematy niekt�rych miejsc w obr�bie miast (np. �wi�ty� peki�skich). Nazwy W literaturze przedmiotu spotyka si� r�ne transkrypcje zar�wno nazw rosyjskich, jak i mongolskich czy chi�skich. Czasem r�ne encyklopedie stosuj� r�ne sposoby zapisu nazw, a i zdarza si�, �e i �rodowiska j�zykoznawc�w maj� jeszcze odmienny punkt widzenia na poprawno�� owego zapisu. S� te� rozbie�no�ci w samej literaturze. W cz�ci moskiewskiej wi�kszo�� nazw w�asnych jest t�umaczona na j�zyk polski (obok ich zapisu w transkrypcji fonetycznej), np. Woskrie - sienskije worota - Brama Zmartwychwstania, Uspienskij sob�r - sob�r Za�ni�cia Marii Panny. Nazwy stacji metra oraz ulic dla �atwo�ci porozumiewania si� pozostawione s� w pe�nej, nie spolszczonej formie, np. Arbat- skaja, Twierskaja. Przy zapisie s��w rosyjskich przyj�to zasady transkrypcji fonetycznej najbardziej rozpowszechnione w Polsce: rosyjskie mi�kkie sp�g�oski m, h zapisywane s� jako sz, cz (cho� wed�ug normy moskiewskiej, wymawiane s� jak mi�kkie �, �), pozostawiono rosyjskie ko�c�wki dope�niacza - ogo, kt�re po rosyjsku wymawia si� jako -owo (np. bystrowo, narodnowo), zachowano samog�osk� o, kt�r� w j�zyku rosyjskim, je�li nie jest akcentowana, wymawia si� jak a. W rozdziale bajkalskim zastosowano spolszczenia niekt�rych powszechnie u�ywanych w literaturze nazw - dotyczy to nie tylko du�ych miast, jak na przyk�ad Irkuck, ale i mniejszych miejscowo�ci (np. Mysowa zamiast Mysowaja). Niekt�re dwucz�onowe nazwy wyst�powa� mog� w literaturze zar�wno z dywizem, jak i bez niego. W przewodniku przyj�to form� jak� spotyka si� w encyklopedii PWN, st�d cho�by zapis nazwy U�an Ude, a nie U�an-Ude. Nie oznacza to, �e wersja z dywizem jest niepoprawna. Niekt�re mniej znane nazwy, kt�re nie wyst�puj� w polskiej literaturze, a na rosyj skich mapach zapisano z dywizem, pozostawia si� w przewodniku w takiej w�a�nie formie. W literaturze naukowej lat 70. i 80. XX w. na temat Mongolii pojawiaj� si� zar�wno takie nazwy, jak oho czy U�an-n�rjak i owoo i Ulaan Nuur. R�nice dotycz� te� nazwisk, np. Ugedej i Og�dej, Kubia�aj i Kubilaj itd. W przewodniku zastosowano spos�b zapisu nazw zgodny z transkrypcj� przyjmowan� obecnie przez �rodowiska mongolist�w. Tylko nazwy, kt�re przyj�y si� i utrwali�y w polskiej literaturze, pozostawiono w spolszczonej formie, np. U�an Bator, a nie Ulaanbaatar, czy jezioro Chubsugul, a nie jezioro Ch�wsg�l (cho� ta druga forma te� dopuszczalna). Przy zapisie nazw chi�skich stosowano transkrypcj� pinyin (zgodnie z ni� np. liter� "q" wymawia si� jak polskie "�", tak wi�c w tek�cie pojawia si� na przyk�ad nazwa Urum�i, a nie Urumczi). Wyj�tek stanowi� nazwy o utrwalonej polskiej pisowni np. Pekin. Spos�b wymowy nazw chi�skich -zob. minis�ownik polsko-chi�ski na ko�cu ksi��ki. Ceny Wszelkie ceny podawane s� w przewodniku w dolarach ameryka�skich. Spora inflacja panuj�ca w krajach znajduj�cych si� na szlaku spowodowa�aby szybk� dezaktualizacj� tego aspektu przewodnika. Kurs dolara ameryka�skiego, waluty stabilnej w ca�ej Europie �rodkowo-Wschodniejl p�nocnej Azji, zmienia si� proporcjonalnie do wzrostu cen. Bardzo cz�sto mo�e si� zdarzy�, i� za niekt�re us�ugi mo�na zap�aci� bezpo�rednio dolarami. Ponadto znaj�c ceny dolarowe, znacznie �atwiej zaplanowa� podr� pod wzgl�dem finansowym. SPIS TRE�CI O autorach.............................................................................................4 O przewodniku.......................................................................................5 CZʌ� I - WYRUSZY� NA SZLAK Rozdzia� I PRZYGOTOWANIA I RӯNE OPCJE PRZEJAZDU...........23 PRZYGOTOWANIA DO PODRӯY...............................................23 Przewodniki i mapy.......................................................................23 S�owniki i rozm�wki......................................................................25 Strony WWW................................................................................26 Formalno�ci wizowo-paszportowe................................................28 Zabezpieczenia medyczne.............................................................32 Sprz�t turystyczny.........................................................................33 Materia�y fotograficzne..................................................................34 Inne przydatne rzeczy w podr�y....................................................34 Wyb�r czasu podr�y.....................................................................36 R�ne opcje przejazdu.......................................................................39 Opcje przejazdu do Moskwy..........................................................39 Opcje przejazdu nad Bajka�............................................................42 Opcje przejazdu do Mongolii.........................................................48 Opcje przejazdu do Pekinu.............................................................51 Zestawienie r�nych opcji przejazdu..............................................55 Przej�cia graniczne........................................................................55 Rozdzia� II SZLAK TRANSSYBERYJSKI...............................................57 Wsp�czesny szlak podr�niczy.........................................................57 Wielki szlak herbaciany....................................................................58 Kolej Transsyberyjska.......................................................................60 Historia budowy............................................................................61 Podzia� trasy Kolei Transsyberyjskiej.............................................63 Linia Ussuryjska.......................................................................63 Linia Zachodniosyberyjska.......................................................63 Linia Srodkowosyberyjska.........................................................63 Linia Krugobajkalska................................................................63 Linia Zabajkalska.....................................................................64 Linia Transmand�urska............................................................64 Linia Po�udniowo-Mand�urska................................................65 Linia Amurska..........................................................................65 Inne linie kolejowe...................................................................65 Rozdzia� III PRZEJAZD KOLEJ� NA TRASIE MOSKWA - PEKIN.......68 Nad Bajka� (Moskwa - Irkuck) ..........................................................68 Wzd�u� brzeg�w Bajka�u (Irkuck-U�an Ude)....................................81 10 Do Mongolii (U�an Ude - U�an Bator)...............................................86 Do Chin (U�an Bator -Pekin)...........................................................91 CZʌ� II - REGIONY NA SZLAKU MOSKWA - PEKIN --------------------------------------MOSKWA---------------------------------------- MOSKWA. INFORMACJE KRAJOZNAWCZE.....................................99 Moskwa jako stolica..........................................................................99 Po�o�enie i powierzchnia miasta.......................................................99 Mieszka�cy.......................................................................................99 Historia miasta...............................................................................100 Wsp�czesna prawos�awna Moskwa................................................103 MOSKWA. INFORMACJE PRAKTYCZNE........................................105 Plac�wki dyplomatyczne ................................................................105 Parafie katolickie w Moskwie..........................................................105 Obowi�zek rejestracji......................................................................105 Wymiana waluty.............................................................................106 Karty kredytowe i bankomaty..........................................................106 Dworce kolejowe i lotniska.............................................................107 G��wne dworce kolejowe ............................................................107 Lotniska w Moskwie....................................................................107 Kasy i biura sprzeda�y bilet�w kolejowych i lotniczych.................109 Komunikacja miejska w Moskwie...................................................110 Metro..........................................................................................110 Transport naziemny....................................................................114 Noclegi...........................................................................................115 Wy�ywienie....................................................................................117 Ubezpieczenie, opieka medyczna....................................................122 Poczta, telefony, Internet................................................................122 Mapy, s�owniki, filmy fotograficzne................................................124 Pami�tki i upominki.......................................................................126 MOSKWA. TRASY ZWIEDZANIA MIASTA.....................................128 Moskiewskie metro........................................................................128 Historia metra.............................................................................128 Ciekawsze stacje moskiewskiego metra.......................................129 Wycieczka po stacjach metra.......................................................131 Warwarka - Plac Czerwony.............................................................133 Kitaj -gorod.................................................................................133 Ulica Warwarka...........................................................................133 Plac Czerwony.............................................................................136 Sob�r Wasyla B�ogos�awionego....................................................137 Miejsce strace�............................................................................138 Pomnik Minina i Po�arskiego......................................................140 Mauzoleum Lenina.....................................................................140 11 GUM..........................................................................................143 Sob�r Kaza�ski............................................................................143 Pa�stwowe Muzeum Historyczne................................................144 Brama Zmartwychwstania..........................................................144 Plac Teatralny..............................................................................146 Osobliwo�ci Kremla........................................................................146 Kreml..........................................................................................146 Park Aleksandrowski...................................................................155 Cerkiew Chrystusa Zbawiciela........................................................156 Sob�r Chrystusa Zbawiciela........................................................157 DomPiercowa.............................................................................161 Cerkiew Miko�aja na Biersieniewce.............................................161 Klasztor Do�ski...........................................................................163 �ladami Mistrza i Ma�gorzaty Michai�a Bu�hakowa.........................164 Niedobre mieszkanie (niechoroszaja kwartira).............................164 Patriarsze Prudy..........................................................................166 Prieczistienka Bu�hakowa............................................................166 Dom Mistrza...............................................................................167 Dom Ma�gorzaty.........................................................................168 Arbat..............................................................................................169 Symbole pieriestrojki na Arbacie..................................................171 Nowy Arbat.................................................................................171 Moskiewskie klasztory....................................................................171 Klasztor Nowodziewiczy..............................................................172 Klasztor Andronikowski..............................................................173 Klasztor Nowospasski.................................................................174 Dw�rKruticki.............................................................................174 Moskiewskie muzea........................................................................175 Wycieczka tramwajem nr 39 na Wr�blowe Wzg�rza........................177 MOSKWA. OBRZE�A MIASTA.........................................................183 Ko�omienskoje ...............................................................................183 Carycyno........................................................................................184 Kuskowo.........................................................................................185 WDNCh i Ostankino......................................................................186 Pieriedie�kino..................................................................................187 Okolice Moskwy - Siergijew Posad..................................................188 ----------------------------------------------BAJKA�---------------------------------------------- BAJKA�. INFORMACJE KRAJOZNAWCZE......................................191 Po�o�enie i charakterystyka geograficzna.........................................193 Przyroda.........................................................................................205 Szata ro�linna..............................................................................205 Zwierz�ta....................................................................................211 Historia..........................................................................................219 12 Polityka i gospodarka......................................................................230 Ludno��, grupy etniczne, j�zyk........................................................232 Kultura...........................................................................................235 Kultura materialna......................................................................235 Architektura................................................................................235 Rzemios�o...................................................................................239 Str�j............................................................................................240 J�zyk i literatura..........................................................................241 Muzyka i taniec...........................................................................242 Buriackietradycje, obrz�dyi �wi�ta..............................................243 Kultura miejska...........................................................................249 Tradycje kulinarne......................................................................251 Religia............................................................................................252 Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego........................261 G��wne zagro�enia �rodowiska przyrodniczego okolic Bajka�u.....261 Ochrona przyrody nad Bajka�em..................................................264 Obszary chronione Przybajkala...................................................266 BAJKA�. INFORMACJE PRAKTYCZNE...........................................272 Plac�wki dyplomatyczne na Syberii.................................................272 Obowi�zek rejestracji ...................................................................272 Wymiana waluty.............................................................................272 Komunikacja w regionie..................................................................272 Noclegi...........................................................................................276 Wy�ywienie....................................................................................277 Opieka medyczna...........................................................................279 Zagro�enia ze strony zwierz�t.........................................................279 Poczta, telefon, Internet..................................................................281 Mapy i atlasy...................................................................................282 Pami�tki.........................................................................................282 Normy zwyczajowe.........................................................................283 BAJKA�. TRASY I G��WNE MIASTA REGIONU............................285 Irkuck.............................................................................................285 Najciekawsze miejsca w Irkucku.....................................................288 Plac Kirowa.................................................................................288 Ulica Karola Marksa....................................................................291 Cerkiew Podniesienia Krzy�a Pa�skiego......................................294 Monastyr Znamienskij................................................................294 Kompleks muzealny "Dekabry�ci w Irkucku"...............................295 Zabytki architektury drewnianej..................................................296 Inne interesuj�ce zabytki architektoniczne..................................297 Muzea.........................................................................................297 Noclegi...........................................................................................300 Transport........................................................................................301 Salony i kawiarnie internetowe.......................................................301 Bary i restauracje.............................................................................301 13 Wa�ne sklepy..................................................................................302 Konsulat Mongolii..........................................................................302 Ciekawe miejsca w okolicach Irkucka.............................................302 Trasa: Listwianka Irkuck- Talcy (skansen) - Listwianka..............300 Skansen Talcy.........................................................................302 Listwianka..............................................................................304 Wybrze�e po�udniowo-zachodnie...................................................308 Trasa: Listwianka - Bolszyje Koty - Bolszoje Go�oustnoje - Zatoka Piaszczysta...................................................................308 Bolszyje Koty..........................................................................309 Bolszoje Go�oustnoje .............................................................310 Zatoka Piaszczysta..................................................................309 Inne ciekawe miej sca wybrze�a po�udniowo-zachodniego.......313 Wyspa Olchon................................................................................313 Dolina Tunki�ska...........................................................................315 Wa�niejsze miejscowo�ci regionu................................................320 Arszan ...................................................................................320 Kyren.....................................................................................321 Tunka.....................................................................................321 �emczug.................................................................................321 �r�d�a mineralne w Dolinie Tunki�skiej.....................................322 Ciekawsze obiekty przyrodnicze..................................................323 �wi�te miejsca Buriat�w..............................................................323 Trasy piesze w Tunki�skim PN....................................................324 Trasa: Szumak Ni�owa Pustelnia - prze��cz Szumak - szumackie �r�d�a..................................................................324 Trasa: Mondy-g�raMunku-Sardyk - Mondy........................325 Inne trasy....................................................................................325 Trasa: Arszan - Chandagajka - Mojgoty - Chongo�-Doj -Ni�owka-Chojto-Go�.........................................................325 Trasa: Tunka - Jezioro Chobok - Arszan..................................326 Trasa: Chojto-Go�-wodospad na rzece Iche-Uchgu�...........326 Trasa: Turan - rzeka Turan - rzeka Ma�y Zangisan - Turan.....326 Trasa: �emczug - rzeka Charagun - rzeka Wielki Urgudej - szlakBuchatyj -�emczug....................................................326 Trasa: Sp�yw po rzece Irkut: Mondy-Zun-Murino-Irkuck... 326 Kolej Krugobajkalska.......................................................................327 G�ry Chamar Daban.......................................................................328 Sludianka....................................................................................330 Trasy piesze w g�rach Chamar Daban..........................................331 Trasa: Pik Czerskiego Miasto Sludianka - rzeka Sludianka - Pik Czerskiego......................................................................331 Trasa: Pik Poro�ystyj Utulik - Babcha - Lewy Popieriecznyj - Pik Poro�ystyj - Jezioro Martwe - So�zan - Bajkalsk..............333 Rezerwat Bajkalski......................................................................334 14 Trasa: G�ra Duga Tanchoj - rzeka Tanchojska Osinowka -g�raDuga.............................................................................335 Trasa: Pieriejomnaja Tanchoj - rzeka Pieriejomnaja - Jezioro Czarne... 3 3 6 Trasa: Osinowka Stacja Osinowka - rzeka Osinowka - punkt badawczy Czum - g�ra Osinowka...............................338 U�anUde........................................................................................339 Muzea.........................................................................................339 Interesuj�ce zabytki architektoniczne..........................................341 Noclegi........................................................................................341 Transport....................................................................................342 Wa�ne telefony............................................................................342 Internet.......................................................................................342 Konsulat Mongolii.......................................................................342 Ciekawe miejsca w okolicach U�anUde.........................................342 Trasa przejazdu: U�an Ude - Iwo�gi�sk - Gusinoje Oziero - Kiachta 344 Iwo�gi�ski Dacan.........................................................................344 Bujan-Tugad...............................................................................347 Gusinoje Oziero..........................................................................347 Gusinoozierski Dacan.................................................................347 Kiachta........................................................................................348 --------------------------------------MONGOLIA-------------------------------------- MONGOLIA. INFORMACJE KRAJOZNAWCZE..............................349 Charakterystyka geograficzna.........................................................349 Charakterystyka przyrodnicza........................................................352 Szata ro�linna.............................................................................352 Zwierz�ta....................................................................................358 Historia..........................................................................................366 Polityka..........................................................................................379 Gospodarka....................................................................................380 Ludno�ci j�zyk...............................................................................384 Kultura...........................................................................................388 Kalendarz mongolski a obrz�dowo�� doroczna.............................389 Obrz�dy rodzinne........................................................................390 Mongo�owie i konie.....................................................................392 Zwyczaje powitalne - cz�stowanie w�dk� i tabak�.......................393 Gry i zawody...............................................................................396 Naadam - Trzy gry m�czyzny................................................397 Str�j............................................................................................400 Architektura stepu......................................................................401 Spos�b rozk�adania jurty..............................................................402 Sztuka............................................................................................405 Wsp�czesna kultura i sztuka miejska.............................................411 Kuchnia mongolska........................................................................412 15 Religia............................................................................................417 Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego........................422 Historia ochrony przyrody...........................................................423 Obszarowy system ochrony przyrody...........................................424 Ekoturystyka...............................................................................426 MONGOLIA. INFORMACJE PRAKTYCZNE...................................429 Plac�wki dyplomatyczne.................................................................429 Obowi�zek rejestracji......................................................................430 Wymiana waluty.............................................................................430 Komunikacja w regionie..................................................................431 Noclegi...........................................................................................438 Wy�ywienie....................................................................................439 Opieka medyczna...........................................................................439 Poczta, telefon, Internet..................................................................440 Mapy .............................................................................................440 Pami�tki.........................................................................................440 MONGOLIA. TRASY I G��WNE MIASTA NA TRASIE KOLEI TRANSMONGOLSKIEJ: U�AN BATORI SAJNSZAND..................443 U�anBator......................................................................................443 Noclegi........................................................................................446 Wy�ywienie.................................................................................447 Piwiarnie, kluby, dyskoteki..........................................................451 Kina i teatry.................................................................................451 Zakupy........................................................................................452 Poczta, telefon, faks, e-mai�........................................................452 Wymiana waluty.........................................................................453 Urz�dy, ambasady, jednostki wydaj �ce pozwolenia......................453 Zaplecze medyczne......................................................................453 Transport....................................................................................453 Klasztory i muzea........................................................................454 Festiwal Naadam (w U�an Bator corocznie oko�o 10-15lipca) ....458 Okolice U�an Bator.........................................................................459 Park Narodowy Gorkijn Tereld�...................................................459 Obszar �cis�ej Ochrony G�ry Bogd chaan.....................................461 Obszar �cis�ej Ochrony Chan Chentij..........................................463 Sajnszand.......................................................................................464 Okolice Sajnszand...........................................................................464 Dziiiinbajan................................................................................464 Wydmy Biirid Siime i Argalant Ulaan Szire..................................465 Trasa przejazdu (nr 1): U�an Bator - M�r�n.....................................465 Wulkany Togoo i Uran.................................................................466 Amarbajasgalant Chijd................................................................466 M�r�n.........................................................................................466 Chatgal.......................................................................................467 Park Narodowy Jeziora Chubsugul...............................................471 16 G�ry Chubsugulskie....................................................................473 Trasa Przejazdu (nr 2): U�an Bator - Charchorin - Cecerleg -Terchijn CagaanNuur-Uliastaj ..................................................474 Karakorum (Charchorin).............................................................475 Klasztor ErdeniDzu................................................................478 Cecerleg......................................................................................479 Terchijn Cagaan Nuur.................................................................480 Park Narodowy Chorgo Terchijn Cagaan Nuur........................481 Wulkan Chorgo......................................................................481 G�ry Tarwaga taj n Nuruu........................................................483 Uliastaj.......................................................................................483 G�ry Changaj..............................................................................484 Szczyt Otgon Tengri................................................................484 Trasa Przejazdu (nr 3): U�an Bator - Mandalgowv - Dalandzadgad ...485 Dalandzadgad..............................................................................486 Okolice Dalandzadgad.................................................................489 Dolina Jolyn Am (A�taj Gobijski)............................................489 Wydmy Chongoryn Els...........................................................490 Park Narodowy Gobi Gurwan Sajchan....................................490 Bajandzag...............................................................................491 Jezioro Ulaan Nuur.................................................................491 ------------------------------------------PEKIN------------------------------------------ PEKIN. INFORMACJE KRAJOZNAWCZE.........................................493 Po�o�enie........................................................................................493 Warunki klimatyczne......................................................................493 Historia miasta...............................................................................494 Oblicze wsp�czesnego Pekinu........................................................499 PEKIN. INFORMACJE PRAKTYCZNE..............................................503 Plac�wki dyplomatyczne.................................................................503 Wymiana waluty.............................................................................505 Dworce kolejowe, autobusowe i lotniska.........................................506 Komunikacja miejska w Pekinie......................................................507 Noclegi...........................................................................................509 Wy�ywienie....................................................................................510 Opieka medyczna...........................................................................512 Poczta, telefon oraz Internet............................................................513 Zakupy i pami�tki...........................................................................514 Mapy, s�owniki, ksi��ki, filmy fotograficzne....................................516 Wa�ne telefony................................................................................517 PEKIN. TRASY ZWIEDZANIA MIASTA..........................................518 Trasa 1. Cesarskie Chiny-cz�� 1. PlacTiananmen-Zakazane Miasto.....518 Plac Tiananmen..........................................................................518 Zakazane Miasto.........................................................................519 17 Trasa 2. Cesarskie Chiny - cz�� 2. Pa�ac Letni (Yiheyuan) - Stary Pa�ac Letni (Yuanmingyuan)................................................523 Yiheyuan.....................................................................................523 Yuanmingyuan............................................................................525 Opcja: Park Yu�uan.....................................................................526 Trasa 3. �wi�tynia Niebios - park Taoranting..................................526 �wi�tynia Niebios (Tiantan)........................................................526 Opcje: Park Taoranting - Weso�e Miasteczko - Bazar Hong�iao.... 528 Trasa 4. �wi�tynia Konfucjusza (Kongmiao) - �wi�tynia Lamaistyczna (Yonghegong) -ParkDitan........................................528 Kongmiao....................................................................................529 Klasztor lamaistyczny - Pa�ac Harmonii i Pokoju.........................531 ParkDitan (O�tarzZiemi)............................................................533 Trasa 5. Zabytki dawnego miasta. Wie�a B�bn�w - Wie�a Dzwon�w - �wi�tynia Guanghua - Pa�ac ksi�cia Gong - Park Beiha................533 Gulou i Zhonglou........................................................................533 �wi�tynia Guanghua...................................................................533 Gongwanfu.................................................................................534 Opcja: Muzeum Mei Lanfanga.....................................................535 Opcja: Muzeum Song Qingling....................................................535 Trasa 6. �wi�tynie Buddyjskie: �wi�tynia Wielkiego Mi�osierdzia - �wi�tynia Pi�ciu Pag�d - �wi�tynia D�ugowieczno�ci - �wi�tynia Wielkiego Dzwonu..........................................................................535 �wi�tynia Wielkiego Mi�osierdzia................................................535 �wi�tynia Pi�ciu Pag�d................................................................536 �wi�tynia D�ugowieczno�ci ........................................................536 �wi�tynia Wielkiego Dzwonu......................................................536 Trasa 7. Parki Pekinu: Park Beihai - Ogr�d Zoologiczny..................537 ParkBeihai .................................................................................537 Ogr�d zoologiczny (Dongwuyuan)...............................................538 Trasa OA, czyli rozmaito�ci miejskie...............................................538 Zachodnia �wi�tynia ��ta .........................................................538 �wi�tynia Osi�gni�tej M�dro�ci...................................................539 Obserwatorium astronomiczne...................................................539 �wi�tynia Bia�ej Chmury.............................................................539 Opcje: Muzeum Wojskowe i �wi�tynia Tianning.........................540 Meczet przy ulicy Wo�owej: Niujie Libaisi....................................540 �wi�tynia �r�d�a Prawa (Fayuansi)..............................................540 Opera peki�ska...........................................................................541 PEKIN. OKOLICE MIASTA...............................................................541 Trasa 8. Mur Chi�ski (Changcheng) -trasa podmiejska..................541 Historia.......................................................................................541 Zwiedzanie Wielkiego Muru........................................................543 Badaling..................................................................................543 Mutianyu...............................................................................544 18 Simatai...................................................................................544 Juyongguang...........................................................................545 Jinshanling.............................................................................545 Huanghua..............................................