Grun Anselm: Do�wiadczy� Boga ca�ym sob� Wprowadzenie Teologiczne dyskusje na temat Boga nie ciesz� si� dzisiaj wi�kszym zainteresowaniem. Jednak�e podczas spotka�, kt�re prowadz�, bardzo cz�sto ludzie pytaj� mnie, w jaki spos�b mog� do�wiadczy� Boga. Nie wystarcza im tylko wiara w Boga, oni chc� Boga czu�. Chc� prze�ywa� Boga i Jego mi�o��, wej�� z Nim w osobisty kontakt. Nie wystarcza im tylko m�wienie o Bogu. Poza tym zbyt cz�sto odbierali oni s�owa o Bogu jako puste, nie pokrywaj�ce si� z do�wiadczeniem i dlatego nie wzbudzaj�ce do�wiadczenia. S�owo "B�g" nale�y do najbardziej zu�ytych s��w. Chyba �adne inne s�owo nie wywo�uje a� tylu pozytywnych i negatywnych skojarze�. Jednemu B�g kojarzy si� z dozorc� swojego dzieci�stwa, przed�u�onym ramieniem karz�cego ojca lub kontroluj�cej matki. U innego za� B�g przywo�uje poczucie bezpiecze�stwa i mi�o�ci. Wielu irytuje si� widz�c, jak z braku innych argument�w zaczyna si� u�ywa� argumentu Boga. Michael Albus m�wi o b�yskawicznych teologach, kt�rzy na wszystko maj� teologiczne rozwi�zanie, o tych teologicznych wyja�niaczach wszystkiego, dla kt�rych wszystko jest oczywiste. Udr�k� innych s� z kolei teologowie New Age, dla kt�rych wszystko pozostaje niepewne. Jak mo�emy dzisiaj w�a�ciwie m�wi� o Bogu i o do�wiadczeniu Boga? Czuj�, �e co� mnie pobudza, �eby o tym pisa�. I jednocze�nie co� mnie powstrzymuje, gdy� wiem, jakim jest niebezpiecze�stwem nieodpowiednie m�wienie o Bogu. Zreszt� wszelka ludzka wypowied� o Bogu jest nieodpowiednia. B�g jest i pozostaje Bogiem niewys�owionym. M�wienie o Bogu by�oby wi�c sztuk� czynienia obecnym tego, co niewypowiedziane, nie wyja�niaj�c przy tym owej rzeczywisto�ci i nie sprowadzaj�c jej na p�aszczyzn� ludzk�. Sztuk� tak� posiedli raczej poeci, tacy jak na przyk�ad Paul Celan, kt�ry przez ca�e swoje �ycie stara� si� wyrazi� j�zykiem to, co niewypowiedziane. Maria Magdalena Robben podj�a w tej ksi��ce pr�b� oddania w tekstach medytacyjnych swoich do�wiadcze� Boga i z Bogiem. W naszych rozmowach o temacie tej ksi��ki ujawni�o si� wsp�lne pragnienie, aby nie tylko pisa� o do�wiadczeniu Boga, lecz i samemu Bogu pozwoli� doj�� do s�owa. By� mo�e, wielu czytelnik�w i wiele czytelniczek lepiej odnajdzie si� w tych tekstach, ni� w rozwa�aniach o charakterze wyk�adu. Kiedy zastanawia�em si�, czy powinienem dzisiaj pisa� o Bogu i do�wiadczeniu Boga, mia�em pewien sen. W tym �nie znalaz�em si� razem z m�odymi poszukuj�cymi lud�mi. Byli to aktorzy. Bardzo powoli i �wiadomie przemierzali�my stworzenie i �wi�t� przestrze�. Mieli�my wtedy g��bokie duchowe prze�ycia. Kiedy w przeczuciu �wi�to�ci przekroczy�em pr�g, zmieni�a si� moja �wiadomo��. Otworzy�a si� we mnie kolejna przestrze�, a jednocze�nie co� si� we mnie zamkn�o. We �nie szli�my przez okr�g�e i kwadratowe przestrzenie, przez skrzy�owania i labirynty. Sta�o si� to dla mnie wa�nym do�wiadczeniem duchowym. Kiedy si� obudzi�em, czu�em, �e w tym �nie otrzyma�em odpowied� na moje w�tpliwo�ci. Nie mog� obja�ni� Boga i do�wiadczenia Boga. Mog� tylko otworzy� przestrzenie, kt�re rozci�gaj� si� w duszy - te przestrzenie, w kt�rych mo�e zaistnie� dla czytelnika do�wiadczenie duchowe, przestrzenie, w kt�rych daje si� odczu� obecno�� Boga, bez sprowadzania Go do naszych ludzkich wymiar�w. Dla do�wiadczenia Boga wymagana jest uwa�no�� i cierpliwo��. I trzeba te� przekroczy� pr�g. Nie mog� do�wiadczy� Boga w po�piechu. Mam wej�� do �wi�tej przestrzeni. Nie mog� tam dosi�gn�� Boga r�k�, ani Go zobaczy� moimi oczyma. Ale w mojej duszy mog� si� otworzy� przestrzenie odczuwania Boga. W moim �nie przysz�o mi doprowadzi� m�odego skrzypka do tego duchowego do�wiadczenia, kt�re mia�em urzeczywistni� z aktorami. Przyjaciele skrzypka chcieli z nim zagra� w kwartecie. Troch� si� denerwowali, �e maj� czeka� tylko na niego. Ale we �nie mog�em im powiedzie� bardzo wyra�nie: "Nie ma sensu go zmusza�, bo b�dzie gra� spi�ty. Pozw�lcie mu najpierw do�wiadczy� nowych rzeczy. I wtedy jego gra otworzy nowe przestrzenie. Kiedy noga od krzes�a jest z�amana, nie mo�na siedzie� na krze�le. Je�eli zaczekacie, wasz� nagrod� b�dzie gra o nowej intensywno�ci". By�oby to r�wnie� moim �yczeniem dla czytelnika: �eby cierpliwie wprowadzi� si� w przestrzenie, kt�re chc� mu otworzy� s�owa tej ksi��ki, a potem, �eby w swoim graniu, w swojej pracy, swoich s�owach i w swoim dzia�aniu do�wiadcza� nowych przestrzeni i potrafi� otwiera� je dla innych. Tak jak skrzypek we �nie, nie powinien gra� nowych nut, nie powinien podejmowa� czego� zupe�nie nowego, powinien tylko wykonywa� znane mu rzeczy, ale w inny spos�b, bardziej intensywnie i bardziej �wiadomie, aby we wszystkim, co m�wi, �piewa czy pisze, otwiera�a si� �wi�ta przestrze�. I w tej �wi�tej przestrzeni otworzy si� przed nim B�g. I b�dzie mo�na us�ysze� Boga w ka�dym tonie, dojrze� w ka�dym obrazie, wyczu� w ka�dym s�owie. W�dr�wka po grani Kiedy pisz� dzisiaj o do�wiadczeniu Boga, poruszam si� ca�y czas pomi�dzy dwoma sprzecznymi tendencjami. Istnieje niebezpiecze�stwo, �e zbyt �atwo nazwiemy wszystko do�wiadczeniem Boga. Wszystko, co mi si� zdarza, by�oby do�wiadczeniem Boga. Ale jak w takim przypadku potraktuj� niepowodzenia? Czy r�wnie� zes�a� je na mnie B�g? Czy wszystko, co mnie spotyka, zosta�o zes�ane przez Boga? Czy B�g �wiadomie gotuje dla mnie cierpienie? Czy m�wienie w ten spos�b o Bogu nie jest zbyt naiwne? Ca�kiem inne niebezpiecze�stwo polega na zaw�aszczeniu Boga. B�g ma s�u�y� mojemu dowarto�ciowaniu, mojemu dobremu samopoczuciu. W spos�b skrajny przejawia si� taka tendencja w pewnej ameryka�skiej ksi��ce pod tytu�em: M�dl si� i sta� si� bogaty. B�g jest tylko po to, abym ja odnosi� sukcesy, aby mi si� powiod�o. Ale Bogiem nie mo�na rozporz�dza�. Oczywi�cie, B�g zawsze jest naszym wybawc� i uzdrowicielem. Ale czy ja nie odbieram Boga r�wnie� jako tego, kt�ry ��da ode mnie cierpienia i b�lu? Nie wolno nam m�wi� o Bogu w ten spos�b, jakby nie m�g� On uczyni� czego� wi�cej w naszym �yciu. M�wi� odpowiednio o Bogu - to m�wi� odpowiednio o cz�owieku, widzie� cz�owieka we w�a�ciwym �wietle. Ale czy w ten spos�b post�pi� s�usznie wobec Boga, kt�ry jest "ca�kiem inny". R�wnie� w zwi�zku z obrazami Boga ujawnia si� tendencja do wypowiadania jednostronnych i wzajemnie sprzecznych zda�. S� wi�c demoniczne obrazy Boga, napawaj�ce l�kiem obrazy Boga-s�dziego, Boga ��daj�cego od ludzi perfekcyjno�ci i wydajno�ci, Boga-despoty i Boga-ksi�gowego. Jest to duchowe nadu�ycie, duchowy gwa�t: za pomoc� negatywnych obraz�w Boga panuje si� nad lud�mi, wywo�uj�c w nich poczucie strachu, winy i zawstydzenia. Z drugiej za� strony czyni si� Boga �licznym i milutkim. B�g jest widziany tylko jako dobro� i mi�osierdzie. Taki B�g jest nieszkodliwy, ale nie ma nam nic do powiedzenia. S�u�y jedynie naszemu dobremu samopoczuciu. W tego rodzaju obrazie Boga nie zmie�ci si� ju� cierpienie. J. B. Metz m�wi o niewra�liwo�ci na cierpienie takich obraz�w Boga. B�g rzeczywi�cie leczy nasze rany i mo�e nam pom�c w spojrzeniu na zranienia naszej �yciowej historii oraz uporanie si� z nimi. Wielu wierz�cych mog�o do�wiadczy�, �e B�g, do kt�rego zwracali si� w modlitwie, wyleczy� ich z choroby albo te� uchroni� przed nieszcz�ciem jak�� blisk� im osob�. Ale czasami u�ywa si� Boga jako cudownego narkotyku. Wystarczy tylko przekaza� Bogu swoje problemy i zmartwienia, a On zajmie si� ju� wszystkim, wyleczy wszystkie moje choroby, a ja ju� o nic nie b�d� si� martwi�. Nie b�d� si� musia� mocowa� z u�omn� histori� mojego �ycia. Mog� j� przeskoczy� i natychmiast uciec si� do Boga, kt�ry jak czarodziej odgoni wszelkie z�o. W takim wypadku religia staje si� czym� w rodzaju uzale�nienia. Boga traktuje si� podobnie jak alkohol czy seksualno��: chodzi o to, by uciec przed bolesn� prawd� o sobie. Leo Booth m�wi o religijnym uzale�nieniu; polega ono na tym, �e wykorzystuje si� Boga do "ucieczki z rzeczywisto�ci" (Booth, Wenn Gott zur Droge wird). Z jednej wi�c strony wiara jest �r�d�em zdrowia lub uzdrowienia. Z drugiej za� strony wiara mo�e prowadzi� do chorobliwych relacji z Bogiem, kiedy to wykorzystuje si� praktyki religijne do ucieczki przed trudn� rzeczywisto�ci� i w�asnym b�lem. Jak�e wi�c zdo�am w obliczu tych niebezpiecze�stw m�wi� o Bogu w odpowiedni spos�b? W trakcie pisania u�wiadomi�em sobie, �e nie potrafi� przedstawi� teologii do�wiadczenia Boga. Dlatego staram si� podchodzi� do tego tematu z r�nych stron, a teksty biblijne sta�y si� moim drogowskazem. Podczas medytacji nad tymi tekstami zaja�nia�a przede mn� tajemnica Boga. Do�wiadczenie Boga jest czym� innym ni� dow�d na istnienie Boga. Dow�d ma przekona� wszystkich. Do�wiadczenie daje jedynie �wiadectwo o w�asnym prze�yciu. Dlatego pisanie o do�wiadczeniu jest zawsze rzecz� subiektywn�. Jednak�e do�wiadczenia innych ludzi mog� wzbudzi� w nas do�wiadczenia albo przypomnie� nam o do�wiadczeniach, kt�re mamy ju� za sob�, ale nie jeste�my ich �wiadomi albo te� nie rozpoznali�my ich tre�ci. R�ne podej�cia do do�wiadczenia Boga b�d� r�wnie� przez czytelnik�w prze�ywane w wieloraki spos�b. Na jednej drodze odnajdzie si� kto� bardzo dobrze, inna pozostanie dla niego obca. Mam jednak nadziej�, �e ka�dy czytelnik i ka�da czytelniczka znajdzie w tej ksi��ce zach�t� do zaufania w�asnym do�wiadczeniom Boga. Do�wiadczenie Niemieckie s�owo Erfahrung - "do�wiadczenie" pochodzi od fahren, reisen - "jecha�, podr�owa�". Kto udaje si� w podr�, kto wychodzi z siebie, kto ucieka ze swojego ciasnego wi�zienia, kto jest gotowy wyruszy� do nowych kraj�w, ten mo�e czego� do�wiadczy� (erfahren). Do�wiadczenie wymaga wi�c wewn�trznego otwarcia si�, aby przyj�� to, co nowe. Musz� by� odpowiednio usposobiony, aby czego� do�wiadczy�. "Nie mo�e by� do�wiadczenia bez zainteresowania. Tylko ten mo�e czego� do�wiadczy�, kto tego chce" (Scholl, Gott ist immer gr��er). To, czy jakie� spostrze�enie albo jakie� prze�ycie stanie si� do�wiadczeniem, zale�y od mojej wewn�trznej otwarto�ci i od zgody, �eby spotka�o si� ze mn� i dotkn�o mnie to, co wychodzi mi naprzeciw. Do�wiadczenie zak�ada ch�� wej�cia w kontakt z tym, co prze�ywam, i z tym, co lub kogo spotykam. Do�wiadczenie bywa tak�e zwi�zane z cierpieniem. Kto chce unikn�� wszelkich niebezpiecze�stw, ten musi pozosta� w domu. Wyruszenie w drog� mo�e by� niebezpieczne. Greckie s�owo empeiros - "do�wiadczony, bieg�y" pochodzi od peira - "pr�ba, ryzykowne przedsi�wzi�cie". Ten, kto chce czego� do�wiadczy�, musi si� zdoby� na odwag�. Kto udaje si� w podr�, ten ryzykuje. �aci�skim odpowiednikiem "do�wiadczenia" jest s�owo experientia. Pochodzi ono od experiri i oznacza: "pr�bowa�, wystawi� na pr�b�, zda� si� na co�, sprawdza�, spiera� si� z kim�". Dla pos�uguj�cego si� j�zykiem �aci�skim do�wiadczenie czyni ten, kto jest w stanie sprawdza� siebie albo kogo� innego, zdawa� si� na to co� lub tego kogo�, spiera� si� z nim. Do�wiadczenia gromadzi ten, kto wykonuje eksperymenty, podejmuje pr�by i wyci�ga z nich wnioski. Kto chce zebra� do�wiadczenia, ten musi je por�wna� z tym, czego ju� do�wiadczy�. A potem nale�y do�wiadczenie zinterpretowa�. Musz� samego siebie zapyta�, jakie znaczenie ma to, co mi si� przytrafi�o. Je�eli odniesiemy poj�cie "do�wiadczenie" do do�wiadczenia Boga, to przecie� nie potrafimy Boga tak po prostu zbada�, jak si� bada kraj, do kt�rego si� wybieramy. Nie mo�emy r�wnie� robi� eksperyment�w, kt�re by potwierdzi�y istnienie i dzia�anie Boga. Do�wiadczy� mo�emy tylko tego, co jeste�my w stanie zobaczy� i uchwyci�. Nie mo�emy do�wiadczy� Boga bezpo�rednio, ale tylko w prze�yciach, wydarzeniach, w spotkaniach z innymi lud�mi, w g�osach naszej duszy, w obrazach z naszych sn�w. Ka�de do�wiadczenie odbywa si� za po�rednictwem zmys��w, r�wnie� do�wiadczenie Boga. Ale z pomoc� zmys��w nie mo�emy bezpo�rednio uchwyci� Boga. Od nas zale�y, jak zechcemy interpretowa� i rozumie� to, co odbieramy zmys�ami. R�wnie� i my decydujemy, czy chcemy do�wiadczy� tego, co znajduje si� poza jakim� wydarzeniem. Je�li chcemy, to wtedy spotkanie z lud�mi, do�wiadczenie stworzenia, prze�ycia, kt�re przytrafiaj� si� nam podczas podr�y, poprowadz� nas do tajemnicy Boga. Nie mo�emy eksperymentalnie znale�� dowod�w na istnienie Boga. Ale mo�emy zbada� przyczyny tego, co prze�ywamy, tego, co przebija si� przez nasze prze�ycia. I wtedy mo�e - niekiedy, ale nie zawsze - zaja�nie� nam sam B�g. Do�wiadczeniem religijnym zajmowali si� przede wszystkim fenomenologowie religii. R. Otto przyjmuje, �e ka�dy cz�owiek nosi w sobie zmys� �wi�to�ci. Kiedy postrzegamy �wiat tym wrodzonym zmys�em �wi�to�ci, to rozpoznajemy w nim intuicyjnie tajemnic� Boga, podobnie jak w spos�b intuicyjny odbieramy pi�kno. G. van der Leeuw widzi do�wiadczenie religijne przede wszystkim w zadziwieniu pot�g� "Innego" i w przeczuciu "bezpo�redniego zwi�zku z Nim" (Vergote, Religionspsychologie). Serce i uczucia s� tym miejscem, w kt�rym B�g mo�e dotkn�� cz�owieka, i r�wnie� cz�owiek mo�e tam do�wiadczy� Boga. Do�wiadczenie religijne jest cz�sto uczuciowym prze�omem. Nagle wszystko staje si� jasne. Takiego do�wiadczenia dozna� niespokojny i nie wierz�cy Paul Claudel. Kiedy w czasie �wi�t Bo�ego Narodzenia us�ysza� �piew Magnificat, ogarn�o go przeczucie: "Jak�e szcz�liwi s� ludzie wierz�cy! Czy�by to by�o prawd�? To jest prawd�! B�g istnieje, jest tutaj. On jest kim�, jest tak samo osob�, jak ja: kocha mnie i wo�a do mnie" (tam�e) Z ca�� pewno�ci� mamy w sobie religijn� sk�onno��. I jeste�my w stanie do�wiadczy� Boga, kiedy m�wi On do nas poprzez stworzenie lub poprzez swoje s�owo. Ojcowie Ko�cio�a uzasadniali to w ten spos�b, �e dusza jest ze swej natury religijna, a nawet chrze�cija�ska. Platon wi�za� mo�liwo�� do�wiadczenia Boga z erosem, kt�ry mieszka w naszych sercach, a jednocze�nie ma udzia� w b�stwie. "Eros jest r�wnocze�nie bosk� �ask� i ludzk� t�sknot�". Jest "boskim impulsem, kt�ry wyrzuca nas z toru naszych codziennych przyzwyczaje�" (tam�e). Eros jest symbolem "ludzkiej t�sknoty za spe�nieniem, w kt�rym wszystkie troski znajduj� ukojenie" (tam�e). Poniewa� B�g w�o�y� w nasze serca erosa, mo�emy we wszystkim, co nas spotyka i co postrzegamy, rozpozna� Boga jako tego, kt�ry zaspokaja nasz� najg��bsz� t�sknot�. Anselm Grun: Do�wiadczy� Boga ca�ym sob� - 1 Cz�owiek jako istota szukaj�ca Boga Dla �wi�tego Benedykta mnich to cz�owiek, kt�ry szuka Boga i dlatego mo�e by� rozumiany jako uosobienie cz�owieka poszukuj�cego Boga. Benedykt poleca, by ka�dego m�odego mnicha zbada�, "si revera Deum quaerit" - "czy rzeczywi�cie szuka Boga" ( Regu�a �w. Benedykta 58, 7). Mnichem nie jest kto�, kto ju� Boga znalaz�, lecz cz�owiek szukaj�cy Go przez ca�e swoje �ycie. Id�c za tradycj� �w. Bazylego, rozumie Benedykt pod poj�ciem szukanie Boga "pal�c� t�sknot�, aby podoba� si� Bogu; takiej t�sknoty nie da si� nigdy zaspokoi�" (Holzherr, Die Benediktsregel). Mnich szuka Boga, poniewa� wcze�niej B�g szuka� jego. W prologu Benedykt przedstawia Boga jako Tego, kto po�r�d ludzi szuka sobie wsp�pracownika. Wo�a B�g: "Kt� jest cz�owiekiem, co mi�uje �ycie?" (Ps 34, 13). Szuka� Boga - to dla Benedykta szuka� prawdziwego �ycia, nie zadowala� si� tym, co powierzchowne, czerpa� rado�� z �ycia. Jednym s�owem: chcie� �y�. Kto szuka Boga, ten pragnie znale�� w Nim nowe �ycie, now� jako�� �ycia, a nawet odkry� now� w�asn� to�samo��. �aci�skie s�owo quaerere znaczy nie tylko "szuka�, zastanawia� si�, trudzi�", lecz tak�e "pyta�, stawia� pytania". Szuka� Boga - to zatem ci�gle na nowo pyta� o Niego. Cz�owiek jest istot� wiecznie pytaj�c�, kt�rej nie zadowoli �adna odpowied�. Tak� odpowiedzi� by�by tylko sam B�g. To, co poznajemy w ten spos�b o Bogu, nie jest jeszcze Bogiem prawdziwym i w�a�ciwym. I dlatego musimy pyta� dalej, na p�aszczy�nie duchowej. Co znaczy to, co okre�lamy mianem Boga? Co w rzeczywisto�ci znaczy do�wiadczenie Boga? O czym m�wi� dogmaty? Co czynimy, kiedy sprawujemy Eucharysti�? Co znaczy zmartwychwstanie? Co znaczy, �e B�g sta� si� cz�owiekiem? Co znaczy wcielenie Boga? Czym rzeczywi�cie jest B�g? Czy my tworzymy sobie tylko obrazy Boga, czy my�limy o Bogu prawdziwym? Zawsze wi�c musimy o to pyta�, je�li chcemy pozna� Boga jako Tego, kt�ry m�g�by nam udzieli� odpowiedzi przynosz�cej pok�j naszemu sercu. Biblia pochwala tych, kt�rzy szukaj� Boga. "Szukajcie Pana, a �y� b�dzie wasza dusza" - napisano w Psalmie 69, 33. A w Psalmie 105 znajdujemy zach�t�: "Niech si� weseli serce szukaj�cych Pana! Rozmy�lajcie o Panu i Jego pot�dze, szukajcie zawsze Jego oblicza" (Ps 105, 3n). Szuka� Boga - znaczy przede wszystkim: szuka� Jego oblicza. Ale jak to czyni�? �ydom nie wolno by�o przecie� tworzy� obraz�w Boga, a jednak mieli szuka� Jego oblicza. Dla ludzi Wschodu najwi�ksz� t�sknot� by�o to, �eby B�g spojrza� na nich �askawie. Kiedy oblicze Pana �wieci nade mn�, wtedy jestem wolny od prze�ladowc�w, wtedy moje �ycie jest zdrowe i pe�ne (por. Ps 80, 20). Mnisi postrzegaj� siebie jako pokolenie szukaj�cych Boga. "Takie jest pokolenie tych, co Go szukaj�, co szukaj� oblicza Boga Jakubowego" (Ps 24, 6). Jezus wzywa nas, aby�my naprz�d starali si� o kr�lestwo Boga i Jego sprawiedliwo�� (Mt 6, 33). I zwiastuje tym, kt�rzy szukaj� Boga w modlitwie, �e Go znajd� (Mt 7, 7). Sam Jezus szuka jako dobry pasterz zab��kanej owcy (Mt 18, 13). I wreszcie kobiety szukaj� Jezusa ukrzy�owanego, ale Go nie znajduj� (Mt 28, 5). Sam B�g nas szuka, jak m�wi Jezus. Idzie B�g za nami. Naszym za� zadaniem nie jest szukanie znak�w i cud�w, lecz samego Boga lub kr�lestwa Bo�ego. Powinni�my wypatrywa� Boga, kt�ry w Jezusie Chrystusie udaje si� na poszukiwanie cz�owieka. Ludzie bowiem zagubili si� sami, �le pojmowali swoje cz�owiecze�stwo, oddalili si� od tego, czym w istocie s�. Jezus szuka zagubionej owcy, szuka zagubionego syna, aby m�g� go zaprowadzi� do domu Ojca, gdzie poczuje si� jak w prawdziwym domu. I Jezus m�wi tym, kt�rzy szukaj� Boga, �e kr�lestwo Bo�e w nich jest, �e jest ju� w nich Boskie ziarno, �e s� ju� w Bogu i �e tylko w Bogu odnajd� sw� prawdziw� istot�. �ni�o mi si�, �e od praczas�w jestem na poszukiwaniach. Poszukuj� kryszta�u. Schodz� do jaskini i wspinam si� na szczyt. Zag��biam si� w morze i wnosz� si� ku niebu. P�dz� z miejsca na miejsce, dzie� po dniu. Rozdarty przez moj� t�sknot�, rozdarty przez moje do�wiadczenie, rozdarty przez moje poszukiwania. A� z wyczerpania padam na ziemi�... Kryzys - tw�rczy skok. Ziemia niesie mnie, wiatr ch�odzi moje zlane potem cia�o, trawa muska mnie delikatnie, w�cham �wie�o �ci�t� traw� i dostrzegam mlecza: w lekko�ci swego bytu u�miecha si� on do mnie. Wtedy s�ysz� szept, g�os we mnie: czego tutaj szukasz? czego tam szukasz? Nigdy nie zapominaj, �e kryszta� jest w tobie. I budz� si�. "Szuka� Boga" znaczy r�wnie�: zadawa� sobie w�a�ciwe pytania. Ludzi zawsze niepokoi�y te trzy fundamentalne pytania: Kim jestem? Sk�d pochodz�? Dok�d id�? To trzy podstawowe pytania ka�dej filozofii. W pierwszym stuleciu po Chrystusie z niepokojem podejmowa�a je gnoza. Je�eli wg��bimy si� w te trzy pytania, to dotrzemy do Boga. Je�li wi�c b�d� ci�gle si� dopytywa�, kim ja jestem, to strac� wtedy znaczenie wszystkie powierzchowne odpowiedzi. Ja jestem nie tylko tym, kt�ry nosi takie w�a�nie imi�, m�czyzn� lub kobiet�, kim� kto wykonuje taki w�a�nie zaw�d, kto ma za sob� tak�, a nie inn� histori� �ycia, kto ma te uczucia i te potrzeby. Bo kiedy szuka� b�d� miejsca, w kt�rym wolno mi powiedzie� "ja", dotr� ostatecznie do moich podstaw, kt�re mnie przewy�szaj�. I tam spotkam Boga, a On wska�e mi moj� to�samo��. Gdy oderw� si� od swoich emocji, gdy b�d� tylko moim "ja"- to znajd� si� w Bogu i przed Bogiem; i wtedy te� zrozumiem, co znaczy dla mnie s�owo B�g. R�wnie� kiedy wg��bi� si� w pytanie " sk�d pochodz�?", dojd� ostatecznie do Boga, od kt�rego wyszed�em, nawet gdybym o tym nie pami�ta�. Podobnie do Boga doprowadzi mnie pytanie o cel mojej drogi. Nie doprowadzi mnie ono zbyt daleko, je�eli cel mojej drogi widz� jedynie w samorealizacji i w �yciu pe�nym zadowolenia i sukces�w. Tylko wtedy gdy p�jd� za moj� najg��bsz� t�sknot�, moje �ycie stanie si� dla mnie zrozumia�e. A ta za� t�sknota wska�e mi Boga. I dopiero wtedy, kiedy moja droga znajdzie kres w Bogu, moje serce osi�gnie ukojenie. "Szuka� Boga" znaczy r�wnie�: da� si� zakwestionowa� przez Boga; ws�ucha� si� w pytania, kt�re B�g do nas kieruje. Nie wolno nam szuka� Boga tak, jak szuka si� jakiej� rzeczy, kt�r� mo�emy zdoby�; i nie wolno o Niego pyta� jak o przedmiot, o kt�rym zdobywa si� w ko�cu informacje. Powinni�my za� pyta� o Boga jak ludzie, do kt�rych wcze�niej sam B�g skierowa� pytanie: czy naprawd� jeste�my lud�mi, kim w istocie jeste�my i czy to, co robimy, godzi si� robi�? Szukanie Boga zak�ada r�wnie� wysi�ek stawania si� autentycznym cz�owiekiem. A to oznacza, �e nigdy nie zadowolimy si� tym, co osi�gn�li�my. W drodze do Boga nigdy nie mo�emy zatrzyma� si� i odpocz��. B�g zawsze niepokoi nas swymi pytaniami. Jak pyta� Adama, tak pyta i nas: "Adamie, gdzie jeste�?" (Rdz 3, 9). Gdzie si� znajdujesz? Czy mo�e twoje my�li i �yczenia s� gdzie indziej, ni� ty teraz przebywasz? Czy pozwolisz, �ebym ja ciebie znalaz�, czy b�dziesz ucieka�? Czy ukryjesz si�, jak Adam, bo chcesz unikn�� spotkania ze mn�? Boga mo�e szuka� tylko ten, kto staje przed w�asn� prawd� i pozwala, �eby go B�g z t� prawd� skonfrontowa�. Niemieckie s�owo suchen - "szuka�" - pochodzi z j�zyka �owieckiego. Pies my�liwski szuka pod��aj�c za �ladem, kt�ry zwietrzy� i kt�ry czuje. �lad to odcisk stopy cz�owieka lub zwierz�cia. Pies my�liwski idzie tym tropem, a� pochwyci zwierzyn�. Ju� bardzo wcze�nie Ojcowie monastycyzmu u�ywali tego obrazu, gdy m�wili o szukaniu Boga. Mnich jest jak pies my�liwski, kt�ry wyczu� swym nosem �lad zaj�ca. "Mnich powinien obserwowa� psy w czasie polowania na zaj�ca. Gdy jeden, kt�ry zobaczy� zaj�ca, pobieg� za nim, inne uczyni�y to samo, poniewa� zobaczy�y tego pierwszego psa. Ale gdy si� zm�czy�y, zawr�ci�y. I tylko ten pierwszy, kt�ry widzia� samego zaj�ca, �ciga� go dalej i nie zatrzyma� si�, cho� inne zawr�ci�y. I bieg� przez urwiska, lasy, zaro�la, przez rani�ce go ciernie, a� z�apa� zaj�ca. Podobnie i mnich, kt�ry szuka Chrystusa Pana, powinien nieustannie spogl�da� na krzy�, nie zwa�aj�c na przykro�ci, kt�re mu si� przytrafi�, i biec a� dotrze do Ukrzy�owanego" ( Apoftegmaty 1148). Mnich jest kim�, kto wyczuwa swym nosem �lad Boga. Jego szukanie Boga nie zawsze jest spacerkiem. Prowadzi ono przez ciernie i urwiska. W czasie tej drogi nieustannie odnosi rany. I bardzo cz�sto ma wra�enie, �e idzie nadaremnie. Ale nie mo�e zrezygnowa�, musi i�� �ladem, kt�ry czuje, i�� tak d�ugo, a� rzeczywi�cie znajdzie Boga. Bo�e, szukam Ci� na ulicach i placach, w zau�kach i domach. P�dz� z miejsca na miejsce. Powiadaj�, �e kr�lujesz na wysoko�ciach, i pod��am za Tob� w my�lach zdobywaj�cych niebo. Powiadaj�, �e jeste� w podziemnym �wiecie, i schodz� do dna moich l�k�w. G�osz�, �e mo�na Ci� znale�� tylko w ko�ciele�� � i p�dz� do kamiennej katedry. Kl�cz�c w drewnianych �awach, oczekuj� Ciebie przed zamkni�tymi drzwiami tabernakulum, w czerwonawym �wietle wiecznej lampki, kt�ra obiecuje Twoj� obecno��. Jak mo�esz mnie us�ysze� zza �elaznych, grubych drzwi? Jak mo�esz do mnie przyj��? Nie mam klucza, aby Ci� wypu�ci� do tego �wiata. Wo�a kto� do mnie: ON jest S�owem, i tylko w Nim mo�na Go znale��. W S�owie, kt�re zaspokaja m�j g��d. Biegn� do swojej izdebki, i S�owo mnie znajduje: kr�lestwo Bo�e jest wewn�trz! Znalaz�em, a przecie� wci�� szukam w g��binach mojego bytu. Bernard z Clairvaux wyja�nia swoim mnichom, �e szukaj� oni Boga tylko dlatego, bo B�g szuka� ich wcze�niej. B�g w swojej mi�o�ci szuka� cz�owieka. Nawiedza� go w nocy. W pod�wiadomo�ci cz�owieka zasia� t�sknot� za Nim. Da� si� pozna� cz�owiekowi podczas snu, aby cz�owiek, kiedy si� ju� zbudzi, szuka� Go w ci�gu dnia. W ten spos�b interpretuje Bernard wers z Pie�ni nad Pie�niami: "Na �o�u mym noc� szuka�am umi�owanego mej duszy, szuka�am go, lecz nie znalaz�am. Wstan�, po mie�cie chodzi� b�d�, w�r�d ulic i plac�w, szuka� b�d� ukochanego mej duszy" (3, 1n). Przyczyn�, dla kt�rej szukamy Boga, jest to, �e On ju� nas szuka� i dotkn�� swoj� mi�o�ci�, �e w�o�y� w nasze czucie �lad swojej mi�o�ci. I teraz nie mo�emy ju� nie "wstawa�" ci�gle na nowo i nie szuka� umi�owanego naszej duszy. Szukanie Boga jest zatem histori� mi�o�ci. Nasza t�sknota za mi�o�ci� Boga spe�ni si� dopiero w chwili �mierci, kiedy ostatecznie znajdziemy Boga. Tutaj, na ziemi, mo�emy tylko obudzi� si� ze snu i wsta�, aby podj�� poszukiwanie. Ono za� odpowiada istocie naszego cz�owiecze�stwa. Je�li porzucimy poszukiwanie Boga - b�dziemy zadowala� si� b�yskotkami, jak syn marnotrawny z Jezusowej przypowie�ci (por. � 15, 11-32), a nasz g��d zaspokaja� b�dziemy "str�kami" przeznaczonymi dla �wi�. Tylko wtedy, kiedy szukamy Boga, nasza dusza zachowuje �ywotno��, nasza dusza �yje. Mnich - wed�ug �w. Benedykta - to cz�owiek szukaj�cy Boga. Jest wi�c zadaniem mnicha, �eby konsekwentnym swoim poszukiwaniem "ca�kiem innego" Boga czyni� otwartym w dzisiejszym spo�ecze�stwie pytanie o Boga. �ycie duchowe nie oznacza dopasowania si� do ducha czasu, tak jak to robi� wszyscy. Tylko ten, kto swoim �yciem czyni aktualnym pytanie o Boga, mo�e pom�c tym ludziom, kt�rych horyzont zaciemni� si� lub zamkn��. Niestety, w ostatnich latach Ko�ci� zajmowa� si� wieloma drugorz�dnymi tematami i zaniedba� pytanie o Boga i szukanie Boga. Tylko wtedy, kiedy ludzie odkryj� w Ko�ciele szczere szukanie Boga, pozwol� si� porwa� Ko�cio�owi. W tej ksi��ce, nawi�zuj�c do benedykty�skiej tradycji szukania Boga, chcemy podj�� na nowo pytanie o Boga jako najistotniejsze pytanie - takie, kt�re decyduje o naszym byciu cz�owiekiem. Anselm Grun: Do�wiadczy� Boga ca�ym sob� - 2 Obraz Boga i obraz samego siebie �lad mojej �ywotno�ci prowadzi do Boga Do�wiadczenie Boga i do�wiadczenie siebie Na pocz�tku Modlitwy arcykap�a�skiej Chrystus, w obliczu zbli�aj�cej si� �mierci, m�wi: "A to jest �ycie wieczne: aby znali Ciebie, jedynego prawdziwego Boga, oraz Tego, kt�rego pos�a�e�, Jezusa Chrystusa" (J 17, 3). "�ycie wieczne" oznacza u Jana: rzeczywiste �ycie, �ycie w pe�ni, oznacza now� jako�� �ycia, now� intensywno�� �ycia. �ycie wieczne nie jest �yciem po �mierci, ale jest �yciem, kt�re ju� tutaj na ziemi ma udzia� w wieczno�ci, jest �yciem, kt�re ju� teraz przepe�nione zostaje Bogiem, jest �yciem, w kt�rym niebo i ziemia, czas i wieczno�� spotykaj� si�; jest �yciem, w kt�rym B�g i cz�owiek ��cz� si�. Za takim �yciem i za tak� �ywotno�ci� t�skni� dzisiaj wszyscy ludzie. Pedagog Marianne Gronemeyer m�wi o �yciu jako o ostatniej okazji. Dla m�odzie�y to jest dzisiaj w�a�ciwym celem: mie� �ycie i czu� �ycie. Chc� mie� wszystko, i to natychmiast (Zulehner, F�r Kirchen-Liebhaberinnen). Z odpowiedzi�, kt�r� daje im Jezus w Ewangelii �w. Jana, nie wiedz� chyba co pocz��. Bo jak�e prawdziwe �ycie mia�oby polega� na poznawaniu jedynego prawdziwego Boga? �ycie dla m�odych ludzi - to nie poznawanie, lecz do�wiadczanie. Ale mo�e jednak s�owo Jezusa jest odpowiedzi� na t�sknot� naszych czas�w. Dla C. G. Junga B�g jest najmocniejszym archetypem, jaki istnieje. Je�li obraz Boga jest chory, to tak�e cz�owiek staje si� chory. Archetypiczne obrazy poruszaj� co� w cz�owieku. Tworz� w psychice zam�t albo �ad. Goj� rany albo jeszcze bardziej je rozj�trzaj�. Nie jest wi�c rzecz� bez znaczenia, w jaki spos�b postrzegam Boga. Od obrazu Boga zale�y obraz samego siebie. Oczywi�cie, nie mo�na dok�adnie powiedzie�, co by�o najpierw: kura czy jajo, obraz siebie czy obraz Boga. Jednak od w�a�ciwego poznania Boga zale�y, czy widz� i prze�ywam siebie w spos�b w�a�ciwy. Poznanie - to w tym przypadku nie tylko poznanie intelektualne. W Biblii hebrajskiej za pomoc� tego s�owa opisuje si� "poznanie" kobiety przez m�czyzn� w akcie seksualnym. Poznawa� Boga - to zatem: intensywnie do�wiadcza� Boga. Grecki odpowiednik s�owa "poznawa�", ginoskein, oznacza co� innego ni� opini� o jakiej� rzeczy. Poznawanie zawsze ��czy si� z widzeniem, wyczuwaniem i rozumieniem. W�a�nie u �w. Jana s�owo "zna�" odgrywa wa�n� rol�. Jan udziela przy tym odpowiedzi zwolennikom gnozy, kt�rzy t�skni� za poznaniem i o�wieceniem. Poznanie (gnosis) - m�wi Jan - daje udzia� w boskiej naturze. I to jest dla cz�owieka prawdziwym �yciem. Jan stwierdza dalej, �e ogl�danie Jezusa prowadzi do poznania Boga i prowadzi do uczestnictwa w Bo�ym wiecznym �yciu i mi�o�ci. Poznaj�c Boga, mam udzia� w Tym, kt�ry jest �yciem i mi�o�ci�, poniewa� istot� Boga jest mi�o��. Kto poznaje Boga, ten zanurza si� w wiecznej mi�o�ci - tej mi�o�ci, kt�ra p�ynie od Ojca do Syna i od Syna do Ojca (por. Bultmann, Ginoskein 688n). Tak jak widz� Boga, tak te� widz� i siebie. Tak jak do�wiadczam Boga, tak te� prze�ywam samego siebie. Owo do�wiadczenie odbywa si� w duchowym kontek�cie cz�owieka. Je�li kto� nie ufa sobie, je�li ci�gle ma odczucie, �e nie jest w porz�dku, �e wszystko robi �le - to cz�sto odpowiada temu obraz Boga jako podejrzliwego obserwatora, kt�ry wszystko widzi i ocenia, kt�ry wszystkie nasze czyny k�adzie na wag� i os�dza jako dobre albo z�e. Tacy ludzie �yj� w ci�g�ym strachu, �e nie s� wystarczaj�co dobrzy. Musz� si� ci�gle usprawiedliwia�, poniewa� ci�gle czuj� si� oceniani. Boga odczuwaj� nie jako �ycie, lecz jako utrudnienie �ycia. B�g nie jest u nich przyjacielem, lecz wrogiem ludzkiej witalno�ci. Tilman Moser bardzo trafnie opisa� w swojej ksi��ce "Zatrucie Bogiem" obraz tego podejrzliwego Boga. Takiego Boga nie cieszy nic, co cieszy�oby dziecko. Nic nie jest dla tak postrzeganego Boga wystarczaj�co dobre. Nie ma zbyt wielkiego sensu teoretyczne rozprawianie o obrazach Boga. M�j obraz Boga rozwija� si� w mojej historii �ycia. Zale�y jako� �w obraz od mojego do�wiadczenia w�asnej matki i w�asnego ojca. Je�eli odbiera�em mojego ojca jako osob� nieobecn�, b�d� r�wnie� cierpia� z powodu obco�ci Boga. Je�eli ojciec by� autorytatywny, to r�wnie� do mojego obrazu Boga wkradnie si� rys autorytatywny i despotyczny. Kto nie do�wiadczy� akceptacji ze strony w�asnego ojca, ten r�wnie� Boga nie b�dzie prze�ywa� jako Ojca w pozytywnym znaczeniu tego s�owa. Ludzie, kt�rzy mieli negatywne do�wiadczenia z ojcem, b�d� zasadniczo nieufni wobec Boga. Podobnie jest z do�wiadczeniem matki. To, czy kto� ma zaufanie do Boga lub nie, zale�y od jego do�wiadcze� z matk�. Kto do�wiadczy� od swojej matki bezpiecze�stwa i ciep�a, ten b�dzie kojarzy� z Bogiem rodzinn� blisko�� i poczucie, �e jest si� kochanym. Je�eli natomiast matka okazywa�a dystans, je�eli wykorzystywa�a syna lub c�rk� dla w�asnych cel�w, odbije si� to r�wnie� na do�wiadczeniu Boga. I wtedy r�wnie� Boga b�d� do�wiadcza� jako tego, kto wykorzystuje mnie dla swoich cel�w, a moja osoba nie ma dla niego znaczenia i zale�y od jego samowoli. Oczywi�cie, do�wiadczenie Boga nie jest ca�kowicie uzale�nione od naszego do�wiadczenia matki i ojca. W naszej duszy jest r�wnie� archetypiczny obraz Ojca lub Matki. I wiele dzieci, kt�re odbiera�y swoj� rodzon� matk� jako nieprzyst�pn�, znajduje w ko�ciele, a zw�aszcza przed o�tarzem Maryi, co� z macierzy�skiej czu�o�ci Boga. Towarzysz�c duchowo ludziom, zach�cam ich, �eby mi opowiedzieli histori� swego religijnego rozwoju. Zapytuj� wtedy konkretn� osob�, jakie uczucia ujawnia�y si� u niej w czasie mszy �wi�tej, kiedy my�la�a o Bogu. Ja sam jako dziecko ch�tnie bywa�em na mszy. To mnie fascynowa�o. Do�wiadcza�em tam uczucia bezpiecze�stwa, ale r�wnie� tajemnicy. Mia�em wtedy przeczucie numinosum, rzeczywisto�ci zachwycaj�cej i zarazem przejmuj�cej l�kiem. Oczywi�cie, kojarzy�em z Bogiem to, �e mam by� zacnym. W okresie dojrzewania ��czy�em z Bogiem przede wszystkim walk� ze swoimi b��dami i s�abo�ciami. R�wnie� w czasie nowicjatu tkwi� we mnie obraz Boga sprawdzaj�cego moje osi�gni�cia. I wobec takiego Boga chcia�em przez konsekwentn� ascez� opanowa� swoje nami�tno�ci. Dopiero stopniowo rozwin�� si� u mnie obraz Boga, kt�ry pozwala mi oddycha�, kt�ry daje mi wolno��, czyni mnie �ywotnym. W podobny spos�b ka�dy b�dzie m�g� opowiedzie� histori� w�asnych obraz�w i do�wiadcze� Boga. I taka historia b�dzie r�wnocze�nie histori� stawania si� sob�. Mogliby�my przy tym zapyta�, w jakim stopniu m�j obraz Boga zmieni� obraz mnie samego i jaki wp�yw moje do�wiadczenia Boga mia�y na moj� osob�, na m�j rozw�j, moje �ycie. Je�li o mnie chodzi, mog� powiedzie�, �e do�wiadczenia Boga u�y�ni�y moje �ycie, �e da�y mi zaufanie do siebie, wyzwoli�y mnie z uzale�nienia od s�awy i z presji osi�gni�� oraz bardzo pomog�y mi w procesie dojrzewania. Siedz� na moim koniku sukcesu i p�dz� przez czas, godzina za godzin�, dzie� za dniem. Szybciej, szybciej, m�j koniku. Tam mo�esz zaoszcz�dzi� nieco czasu. Skr�t, oferta specjalna. Biegnij, m�j koniku, chc� to mie�, b�d� m�g� zaoszcz�dzi� co najmniej dziesi�� minut dziennie, czyli 70 minut w tygodniu. Jak cudownie, bo zdzia�amy jeszcze wi�cej, ja i ty, m�j cudowny koniku. P�d� dalej! Minuta po minucie. Godzina za godzin�. Dzie� za dniem. Mocno siedz� w siodle, trzymam napi�te cugle, p�dz� dalej, od terminu do terminu, od spotkania do spotkania, od rozmowy do rozmowy, od kursu do kursu. Spiesz si�, m�j koniku, aby�my dokonali wielkich rzeczy na tym �wiecie. M�j konik jest siwy, siwy i szybki jak strza�a. Spinam mojego siwka ostrogami, gnam go. Ale pewnego dnia puka cisza do mojej szybko ko�ataj�cej �ciany serca. M�j ko� wstrzymuje galop, wypadam z siod�a, cugle wy�lizguj� mi si� z r�k, m�j ko� odbiega k�usem, le�� w piasku. "Czego chcesz ode mnie", krzycz� zrozpaczony. "Zatrzymaj si�, nie zapominaj: czas jest m�j". Sapi� i prycham, jak m�j siwek, boj� si� ciszy, kt�ra czai si� w moim sercu. Jak mog� si� uspokoi� po takiej gonitwie? Czuj� wewn�trzny ucisk jak niesko�czony ci�ar. Jak ruletka p�dz� moje my�li, moje uczucia i sprzeczno�ci w mojej duszy. Czy jest jeszcze w og�le miejsce we mnie, kt�re wie, co to milczenie, kt�re bez sukces�w i nacisk�w �yje we mnie szcz�liwe? Poka� mi miejsce, gdzie si� nie ocenia, miejsce bez osi�gni�� i przymusu, bez po�piechu i bez nacisku, gdzie nikt inny nie jest w domu, tylko ja sam. Czuj� piasek mi�dzy palcami i oddycham pachn�cym wiosennym powietrzem. Pierwszy raz tak si� czuj�, patrz� na niebo, na kolory drzew, na traw� i s�ysz� odg�osy strumienia, kt�ry p�ynie obok mnie. A mo�e to jest we mnie? G��boko wdycham powietrze a� do samego dna, i wypuszczam, wreszcie wypuszczam. Sen mnie unosi: Stoj� przed o�tarzem w ko�ci�ku w mojej wsi, trzymam sw�j zegar nad darami wina i chleba i prosz� o przemienienie mojego zabieganego czasu w pok�j. �lad mojej �ywotno�ci prowadzi do Boga Gdy powa�nie potraktuj� s�owa Jezusa, wtedy poznanie Boga nie tylko poprowadzi mnie do prawdziwego �ycia, ale i do�wiadcz� r�wnie� Boga w�a�nie tam, gdzie jestem �ywotny. Moja �ywotno�� jest w�a�ciwym miejscem spotkania i do�wiadczenia Boga. Towarzysz�c duchowo ludziom jako kap�ani i zakonnicy, w domu rekolekcyjnym w M�nsterschwarzach, ci�gle na nowo stwierdzamy, �e wielu "duchowych" ludzi szuka Boga przede wszystkim tam, gdzie jest dyscyplina i twardo��, gdzie si� czego� zabrania, co� reglamentuje, i gdzie oni sami nak�adaj� sobie w�dzid�a. Inni szukaj� Boga w medytacji, w liturgii i w lekturze Pisma �wi�tego. Z pewno�ci� mo�na tam znale�� Boga. Spotka�em jednak ludzi, kt�rzy mimo usilnych stara� nie znajduj� Boga ani w medytacji, ani w lekturze Pisma �wi�tego, ani w liturgii. W swoim uporczywym staraniu, aby wszystko zrobi� poprawnie, spotykaj� jedynie autorytatywnego ojca lub zal�knion� matk�, ale nie Boga. Tkwi� oni ca�y czas w tym kr�puj�cym schemacie i myl� go z Bogiem. Za bardzo chc� wt�oczy� Boga w dok�adnie okre�lone ramy. Ale B�g nie da si� ograniczy�. Skutkiem tego wszystkiego jest pustka wewn�trzna, jest rozpaczliwe poszukiwanie osobistego kontaktu z Bogiem oraz intensywnych uczu� podczas medytacji. I wielu u�ala si�, �e niczego nie mo�e odczu�, niczego nie mo�e do�wiadczy�. Kiedy jednak pytam o �lady w�asnej �ywotno�ci, to wielu s�dzi, �e nie maj� one nic wsp�lnego z Bogiem i �e jest to jedynie sprawa struktury psychicznej. Ale ja ka�� sobie mimo to opowiada�, kiedy im si� otwiera serce, kiedy czuj� si� �ywotni, kiedy potrafi� si� zapomnie�, kiedy ca�kowicie si� otwieraj�. I wtedy wyznaj� mi, jak to podczas s�uchania muzyki ca�kowicie w ni� wchodz�, jak zanurzaj� si� w muzyk�. Inni staj� si� ca�kowicie okiem, kiedy ogl�daj� dzie�o sztuki. Jeszcze inni czuj�, �e �yj�, kiedy w�druj� przez pi�kn� okolic�. Dla wielu miejscem, w kt�rym si� otwieraj� i czuj� wewn�trzn� harmoni�, jest towarzystwo innych ludzi. Zdarza im si� tak przy kieliszku dobrego wina lub podczas gry w karty. Wtedy ja proponuj�, aby raz jeszcze przyjrzeli si� dok�adnie, co prze�ywaj� podczas w�dr�wki, gry w karty, przy muzyce, w muzeum. Czym jest ta rzecz, kt�ra wznosi mnie ponad siebie samego? W jaki spos�b objawia si� moja �ywotno��? Co j� stanowi? Prawie zawsze jest to co�, co mnie zupe�nie wci�ga, co jest wa�niejsze ni� moje problemy dnia codziennego, co ka�e mi zapomnie� o moich problemach. Je�li do ko�ca przemy�l� do�wiadczenia �ywotno�ci, �ycia, dojd� do zda�, kt�rymi Paul Tillich opisywa� Boga: "B�g jest tym, co mnie koniecznie dotyczy". B�g prowadzi mnie do g��bi, do mojego centrum. Wiedzie mnie do spotkania z moim �r�d�em �ywotno�ci, mi�o�ci, rado�ci i pi�kna. �lad mojej w�asnej �ywotno�ci zaprowadzi mnie r�wnie� do Boga, kt�ry jest �r�d�em wszelkiego �ycia, �ycia wiecznego, tak jak je rozumie Jezus. I tam, gdzie prze�ywam Boga w ten spos�b, prze�ywam i siebie w spos�b nowy. Wielu jednak ludzi w blisko�ci Boga prze�ywa siebie inaczej. Czuj� si� wtedy jak osoby kontrolowane, obserwowane i oceniane. Boj� si�, �e �le co� zrobi�, �e nie oka�� si� wystarczaj�co doskona�ymi, �e popadn� w grzech. Tacy ludzie maj� bardzo wyra�nie zarysowany obraz Boga. Ale �w obraz nie odpowiada temu, co objawi� nam Jezus. Takie fa�szywe obrazy Boga utrudniaj� ludziom r�wnie� do�wiadczenie rzeczywistego �ycia. I wielu pos�uguje si� Bogiem, aby uciec przed �yciem. Tworz� wi�c sobie taki obraz Boga, aby nie musie� stan�� przed �yciem. B�g jest dla wielu tym, kt�ry nieufnie spogl�da zw�aszcza na seksualno��. I w�wczas to obraz Boga wzmacnia ich strach przed seksualno�ci�. Odgradzaj� si� od seksualno�ci, poniewa� maj� przeczucie, �e jest ona czym� z�ym i �e B�g by im jej zakaza�. R�wnie� tu pojawia si� pytanie: co by�o najpierw? Czy obraz Boga jest winien ucieczki przed seksualno�ci�, czy te� l�k przed seksualno�ci� - zrodzony z negatywnych do�wiadcze� lub destruktywnego wychowania - bywa ideologicznie uzasadniany przez wskazanie na Boga. W ka�dym przypadku takie postrzeganie Boga prowadzi nie do �ycia, lecz do strachu i skr�powania, do wypierania i unikania �ycia. Przypominam sobie... Kiedy spotka�e� mnie po raz pierwszy, Ty, Bo�e m�j? By�o to w obrazach, kt�re m�wi� o niebie, piekle, czy��cu! I w zdaniach, kt�re mnie dr�czy�y: "Oko Bo�e jest wsz�dzie!" "Je�eli nie spe�nisz naszej woli, to nigdy nie p�jdziesz do nieba". B�g-s�dzia, kt�ry mnie karze, obserwuje i bezlito�nie ocenia. Czy to ma by� B�g, kt�ry mnie pewnie wiedzie, kt�ry prowadzi mnie na zielone pastwiska, namaszcz� m� g�ow� olejkiem? Jak ci�ar k�adzie si� stary obraz na moje ramiona, uciska i pochyla mnie. Boj� si�, nie potrafi� zaczerpn�� powietrza. Jeden ze sposob�w wykorzystywania Boga do w�asnego wycofania si� z �ycia - polega na ucieczce w " kosmiczne uczucie" . Wielu ludzi ucieka do uczu� religijnych, poniewa� nie chc� stan�� przed �yciem. Peter Schellenbaum nazywa to regresywn� pobo�no�ci�: "�ycie takich ludzi tragicznie rozmywa si� coraz bardziej w bezpostaciowo�ci i chaosie" (Schellenbaum, Gottesbilder 13). Nie s� oni w stanie kszta�towa� swoich kontakt�w, wykonywa� zawodu i w sensowny spos�b organizowa� sw�j dzie� powszedni. Obraz Boga u tych ludzi nie odpowiada s�owom Jezusa, �e B�g jest Bogiem �ycia. B�g, jak podkre�la Schellenbaum, jest S�owem dzia�aj�cym. B�g chce co� zdzia�a� we mnie, chce zmieni� moje "ja" na ja��, "na osobowo�� bardziej otwart� i bardziej skierowan� ku wn�trzu" (tam�e, 28). Starogerma�ski odpowiednik s�owa "B�g" znaczy: "wezwane; to, co si� do siebie wo�a; powo�ane" (tam�e, 29). Nie mo�na s�owa "B�g" wypowiedzie�, nie budz�c czego� w sobie samym. Dla Schellenbauma B�g jest "S�owem tworz�cym relacj�". B�g co� we mnie porusza. Kontaktuje moje "ja" z czym� niewypowiedzianym, przeczuwanym tylko. Wielu s�dzi, �e nale�y zrezygnowa� ze s�owa "B�g", gdy� si� za bardzo zu�y�o. Ale Schellenbaum z entuzjazmem broni tego s�owa i chce je zachowa�, a to dlatego, �e m�wienie o Bogu zmusza cz�owieka do odbierania rzeczywisto�ci w nowy spos�b i do rozwoju wa�nych obszar�w w�asnej psychiki. Wielu boi si� podda� dzia�aniu mocy takich s��w jak B�g. Wol� oni raczej przedmiotowo m�wi� o Bogu i rozwija� teologi� dogmatyczn�, zamiast da� si� poruszy� przez Boga. Tworz� sobie "obiektywn�" teologi�, aby tylko unikn�� tego, �e sam B�g m�g�by ich zakwestionowa�, zada� im pytanie. I wtedy ich duchowo�� prowadzi nie do �ycia, lecz do skr�powania i braku wi�zi. Wykorzystuj� oni Boga do tego, aby unikn�� g��bszych kontakt�w z sob� samym i innymi lud�mi. B�g, kt�rego objawia Jezus, prowadzi nas natomiast do kontaktu z samym sob�, z nie�wiadomymi obszarami naszej duszy i naszej �ywotno�ci, a tak�e otwiera nas na braci i siostry. B�g �ycia jest r�wnocze�nie Bogiem mi�o�ci. Do�wiadczenie Boga i do�wiadczenie siebie Wielu ludzi uskar�a si�, �e nie do�wiadczaj� Boga, �e mimo wszelkich pr�b regularnej medytacji i modlitwy nie czuj� w og�le Boga. Pytam ich wtedy, czy czuj� siebie samych, czy s� w kontakcie z samym sob�. Nie tylko obrazy Boga i obrazy samego siebie s� �ci�le powi�zane, ale r�wnie� do�wiadczenie Boga i do�wiadczenie siebie. Kto nie czuje samego siebie, nie mo�e r�wnie� czu� Boga. Kto nie do�wiadczy� samego siebie, nie mo�e r�wnie� do�wiadczy� Boga. Pewna kobieta chcia�aby p�j�� duchow� drog�. Ale jej modlitwa jest pusta. Wcze�niej odczuwa�a Boga bardzo intensywnie, ale obecnie nie czuje ju� nic. W rozmowie z ni� okaza�o si�, �e wykluczy�a wiele obszar�w z w�asnej duszy. Nie chce ju� zastanawia� si� nad bezbo�nymi stronami swej duszy, nad agresj�, seksualno�ci�, nad swoimi marzeniami m�odzie�czymi, nad rodzin�, nad dzie�mi. S�dzi bowiem, �e ju� dawno przetrawi�a te m�odzie�cze marzenia i upora�a si� z nimi. Chce teraz wt�oczy� sam� siebie w �ci�le okre�lony obraz kobiety uduchowionej. Wszystko inne zamkn�a przed oczami swojej duszy. W rozmowie sta�o si� dla niej jasne, dlaczego nie czuje Boga. Nie czuje Boga, bo nie jest w kontakcie z w�asn� dusz�. Sama odci�a si� od mniej "pobo�nych", ale bardziej zwi�zanych z �yciem stron w�asnej duszy, od ch�ci podr�owania, malowania, pisania wierszy. Wszystkie te rzeczy z�o�y�a na o�tarzu duchowego obrazu siebie. I teraz jej brakuje tych�e przejaw�w w�asnej �ywotno�ci. A to, co nie mo�e w niej wej�� w kontakt z Bogiem, zaciemnia jej do�wiadczenie Boga. Ona nie mo�e czu� Boga, poniewa� brakuje jej odwagi, �eby czu� sam� siebie. Jej duchowy obraz siebie nie przystaje do tego, czym jest. Tylko wtedy, gdy odwa�ymy si� przedstawi� wszystko Bogu i skontaktowa� si� z tym wszystkim, co w nas jest, b�dziemy mogli Boga czu�. Wielu natomiast odci�o si� od swej duszy. Odbiera tylko ma�� cz�stk� siebie, a to z kolei utrudnia odbi�r Boga. Dlatego nie zapuszczam si� nigdy w teoretyczne dyskusje, czy mo�emy do�wiadczy� Boga, czy te� nie, dlaczego jednemu B�g ukazuje si� bardziej ni� drugiemu. Pytam za� ludzi, jak do�wiadczaj� siebie samych. I wtedy przera�a mnie to, jak ma�o ludzie czuj� siebie, jak ma�y maj� kontakt z samym sob�. Ca�y arsena� metod duchowych nie pomo�e im, je�li nie zdob�d� si� na odwag�, aby przyj�� prawd� o sobie. Chodzi tutaj nie o logiczne rozumienie w�asnej psychiki, lecz o kontakt z tym wszystkim, co z nas si� wy�ania, z naszymi uczuciami, marzeniami i nie�wiadomymi obrazami. Chodzi o czucie siebie w ciele. Czy pozostaj� w harmonii z moim cia�em? Czy jestem w sobie, w moim ciele ca�kowicie, czy te� wy��czam wiele obszar�w? Tylko wtedy, gdy s�ucham g�osu mojego cia�a i mojej duszy, mog� us�ysze� r�wnie� g�os Boga. Tylko wtedy, gdy jestem tak nastawiony, mo�e B�g zestroi� si� ze mn�, mo�e wnikn�� w g�osy mojego wn�trza. To, co ukryj� przed sob�, to w�a�nie zas�oni mi oblicze Boga. Jezus pokazuje nam, jak mamy si� modli�. Nie powinni�my papla� zbyt wielu s��w. Nie powinni�my zdawa� si� na zewn�trzne metody medytacji czy ascezy, bo �atwo mog� one sta� si� pogoni� za osi�gni�ciami i ucieczk� przed w�asn� prawd�. Jezus wzywa nas, aby�my udali si� do izdebki naszego serca, kiedy chcemy si� modli�. Tam powinni�my zamkn�� na klucz drzwi, aby�my byli sami z naszym Bogiem. "I m�dl si� do Ojca twego, kt�ry jest w ukryciu. A Ojciec tw�j, kt�ry widzi w ukryciu, odda tobie" (Mt 6, 6). Greckie s�owo kryptos - "schowany, ukryty, tajemny" - ma du�e znaczenie w mistyce hellenistycznej i w Starym Testamencie. B�g pozostaje ukryty przed cz�owiekiem. I ca�e duchowe d��enie cz�owieka ma na celu to, �eby B�g objawi� si� cz�owiekowi. Pobo�ny cz�owiek, jakiego znamy ze Starego Testamentu, wie, �e nie mo�e niczego zatai� i ukry� przed Bogiem. Kiedy przestanie ucieka� przed prawd� o sobie i przed Bogiem i kiedy B�g objawi mu jego ukryt� cz��, wtedy te� B�g pozwoli mu mie� udzia� w swoim boskim ukrytym �yciu (por. Oepke, krypto 968n). Poniewa� nie ma w nas nic ukrytego, co by nie mia�o by� wyjawione (por. Mt 10, 126), przeto powinni�my ods�oni� przed Bogiem ukryte obszary naszej duszy. Tylko wtedy zostanie nagrodzona nasza modlitwa, tylko wtedy na modlitwie do�wiadczymy Boga. Wszystko, co zatajam przed sob� i przed Bogiem, ma niekorzystny wp�yw na m�j stosunek do Boga. B�g jest w�a�nie w ukryciu. Gdy zejd� do tych obszar�w mojej duszy, kt�re zakry�em i zas�oni�em, spotkam tam Boga, bo On ukrywa si� w g��bi mojego serca. I wtedy zostanie nagrodzona moja modlitwa: poniewa� nawi�za�em kontakt z tym, co we mnie ukryte, wi�c r�wnie� B�g nie b�dzie si� ju� ukrywa� przede mn�. Anselm Grun: Do�wiadczy� Boga ca�ym sob� - 3 Do�wiadczenie czy projekcja Boga? Nadu�ywa� Boga jako narkotyku Szko�a do�wiadczenia Boga dla Eliasza Do�wiadczenie Boga w milczeniu Mo�emy do�wiadczy� Boga tylko w naszym �wiecie. Teologia m�wi, �e do�wiadczymy Boga tylko od strony Jego immanencji, a nigdy w Jego absolutnej transcendencji. Kiedy do�wiadczamy Boga, to zawsze dochodzi w tym do�wiadczeniu do pomieszania naszych projekcji, t�sknot, oczekiwa�, obraz�w Boga - z rzeczywisto�ci� Boga. Mimo wszelkich w�tpliwo�ci, czy nie spotkamy si� tylko z naszymi w�asnymi projekcjami Boga, jest przecie� rzeczywiste do�wiadczenie Boga. Jest takie do�wiadczenie, w kt�rym B�g m�wi do nas, a my u�wiadamiamy sobie Jego obecno�� i w g��bi naszego wn�trza wiemy, �e to B�g nas dotkn��. Ale musimy przy tym zawsze pami�ta�, �e nasze do�wiadczenia Boga mieszaj� si� ze z�udzeniami, z b��dnymi interpretacjami. Bardzo �atwo popadamy w niebezpiecze�stwo uto�samienia Boga z naszymi sukcesami lub wykorzystania Go do tego, aby uciec przed rzeczywisto�ci�. Wielu ludzi w�tpi, czy rzeczywi�cie do�wiadczyli Boga. Boj� si�, �e tylko sobie Boga wyobra�aj�, aby im si� lepiej wiod�o albo �eby u�mierzy� w�asny strach. Ja r�wnie� znam to do�wiadczenie. Je�eli jednak poddam si� w�tpliwo�ciom i podejrzewam, �e wszystko mo�e by� tylko wyobra�eniem, wtedy czuj�, jakim absurdem by�oby tego rodzaju pow�tpiewanie; znaczy�oby ono, �e w og�le niczego nie da si� pozna�, �e wszystkie nasze przedstawienia, poj�cia s� tylko dowolnymi interpretacjami i nie pokrywaj� si� z jak�kolwiek rzeczywisto�ci�. Je�eli przemy�l� te w�tpliwo�ci do ko�ca, dojdzie we mnie do g�osu g��bokie przeczucie, �e �wiat nie mo�e by� a� tak absurdalny. I wtedy uwierz� Biblii, Jezusowi Chrystusowi i �wi�tym. Wtedy postawi� na t� kart�, na kt�r� postawili Augustyn, Teresa z Avili czy Edyta Stein. I wtedy odczuj�, �e nie jest to bynajmniej wyobra�enie, ale �e wszystko odpowiada rzeczywisto�ci. Oczywi�cie, wiara stale mocuje si� z w�tpliwo�ci�. W�tpliwo�� nale�y w spos�b konieczny do wiary. Zmusza nas do uwolnienia si� z w�asnych projekcji i do wypatrywania prawdziwego Boga. Wielu m�wi o Bogu tak, jakby wszystko o Nim wiedzieli. Ale to tylko poj�cia, o kt�rych rozprawiaj�, to nie jest B�g, kt�ry ich bezwarunkowo dotyczy, B�g, kt�rego by do�wiadczyli. Takie "obiektywne" m�wienie o Bogu staje si� cz�sto obron� przed rzeczywistym do�wiadczeniem Boga. Wielu ludziom wydaje si�, �e m�wi� o Bogu, ale w rzeczywisto�ci m�wi� o swoim strachu przed autorytatywnym ojcem lub o odrzuceniu zaw�aszczaj�cej matki. Trzeba dok�adnie si� ws�ucha�, co kto� ma na my�li, gdy wypowiada s�owo "B�g". Kiedy m�wimy o Bogu, zawsze odgrywa w tym rol� w�asne �yciowe do�wiadczenie. I cz�sto wk�adamy w poj�cie "B�g" nasze pragnienie uleczenia ran zadanych nam przez ojca i matk�. Niekiedy nasze postrzeganie Boga jest tak bardzo zm�cone przez tego rodzaju zranienie, �e musimy cofn�� si� do do�wiadcze�, kt�re to zranienie