Ok�adka i uk�ad graficzny ca�o�ci KRZYSZTOF DOBROWOLSKI Redaktor MICHA� CZAJKA Sk�ad i �amanie elektroniczne BOGDAN NAWROCKI a Copyright by Wydawnictwo "Wiedza Powszechna" Warszawa 1995 Wst�p Niniejsze dzie�o obejmuje wydarzenia militarne (wojny, bitwy, powstania, starcia zbrojne), kt�re mia�y miejsce w krajach ca�ego �wiata, w okresie od staro�ytno�ci do 1990 r. w��cznie. Wydarzenia historyczne o du�ym znaczeniu s� dostatecznie spopularyzowan Has�a zosta�y u�o�one w porz�dku alfabetycznym wed�ug nazw miejsc wydarze�. Przewa�nie s� to nazwy miejscowo�ci, czasami tak�e nazwy rzek, krain geograficznych, pa�stw, a w wypadku bitew morskich r�wnie� nazwy bior�cych udzia� w bitwie okr�t�w. Aby u�atwi ISBN 214-1046-4 Wykaz skrotow , 1. Bitwa morska w Zatoce Abukir 1VI I I 1798r. Egipska wyprawa Bonapartego w 1798-99r A amia krt.mar. kapitan W 1798r.Francuzi przygotowali wypraw� adm. admira� marynarki do Egiptu,b�d�cego prowincj� imperium os- APanc. Armia LDPanc. Lekka ma�skiego, zamierzaj�c uczyni� z niego baz� Pancerna Dywizja arcyks. arcyksi��� Pancerna do kolonialnych podboj�w na wschodzie.19 BK Brygada m. miasto, 1798r.wyruszy�a w najg��bszej tajemnicy z Tu- Kawalerii miejscowo�� lonu ekspedycja - 200transportowc�w z 40000 BPanc. Brygada marsz. marsza�ek �o�nierzy pod eskort� 13okr�t�w liniowych, Pancerna m.in. mi�dzy innymi 7fregat i 35mniejszych okr�t�w,pod dow�dz- BPZmot. Brygada mjr major Piechoty mln milion twem adm.F.Brueysa.12VI Francuzi zaj�li Zmotoryzowa- ok. okoto Malt� i obrabowali skarbiec Zakonu Kawaler�w nej p�d. po�udnie, Malta�skich,a 1VII wyl�dowali w Egipcie,pod bryg. brygadier po�udniowy Aleksandri�. ckm ci�ki karabin ptk pu�kownik maszynowy ptn. p�taoc, Flota angielska adm.H.Nelsona (14okr�t�w D Dywizja p�nocny liniowych),poszukuj�ca od dw�ch miesi�cy ftoty DK Dywizja phv. p�wysep Kawaleru pp pu�k piechoty francuskiej,odkry�a j� 1VIII stoj�c� na kotwi- DP Dywizja por. porucznik cach w Zatoce Abukir (Abu Qir).Adm.Brueys Piechoty ppanc. prieciwpan- nie m�g� si� zdecydowa�,czy walczy� w zatoce, DPanc. Dywizja cerny _ czy wyj�� w morze.Cz�� okr�t�w angielskich Pancerna pp�k podpu�kownik zaatakowa�a Francuz�w z morza,a cz�� wesz�a DPDes. Dywizja ppor. podporucznik a�da,abrze�e,a ustawione w jedn� lini� r�w- Powietrzno- prow. prowineja -Desantowa pseud. pseudonim noleg�� do wybrze�a okr�ty,bior�c je w dwa DZmot. Dywizja rez. rezerwa ognie. Zmotoryzowa- rkm r�czny karabin na maszynowy Francuzi ponie�li kl�sk�; ocala�y jedynie dwa feldmarsz.feldmarsza�ek rtm. rotmistrz okr�ty liniowe i dwie fregaty.Pod ogniem GA Grupa Armu rz. rzeka wylecia� w powietrze flagowy "Orient",z ta- gen. genera� tys. tysi�ce k� si��,�e w s�siednich okr�tach pu�ci�y nity; hr. hrabia wiceadm. wiceadmira� wraz z nim poszed� na dno zrabowany skarb KC Komitet wicehr. wicehrabia Centralny w. wietki,wyspa malta�ski.W walce zatopiono 5okr t�w fran- km kilometr w�a�c. w�a�ciwie cuskich 9podda�o si�.Francuzi stracili 1700 kmdr komandor wsch. wsch�d, zabitych,ok.1500rannych i 2000je�c�w,a An- kontradm.kontradmira� wschodni glicy - 2okr�ty uszkodzone,218zabitych i 678 KP Korpus zach. zach�d, Piechoty zachodni rannych. KPanc. Korpus zat. zatoka Pauceruy Bitwa pod Abunjeim,w Trypolitanii kpt. kapitan 12/13XII 1940r zob.405 2. Nalot na zak�ady metalowe w Abu Zaabal w Egipcie -12 II 1970 r. Po wojnie arabsko-izraelskiej 5-10 VI 1967 r. pomimo obowi�zuj�cego zawieszenia broni mno�y�y si� akty dywersji ze strony arabskiej i odwetowe ze strony Izraela oraz obustronne dzia�ania lotnictwa, szczeg�lnie w rejonie Kana�u Sueskiego. W jednej z tych 3. Bitwa nad rz. Acheloos - 20 VIII 917 Wojna bu�garsko - bizantyjska w 913-917 W 913 r. bu�garski car Symeon I wraz ze sprzymierzonymi W�grami i Pieczyngami wtargn�� na terytorium Bizancjum i dotar� pod Konstantynopol, kt�ry obleg�. Widz�c brak szans na zdobycie pot�nej twierdzy jak� by�o miasto - wszcz�� rokowania pokojowe, wkr�tc Bitw� rozpocz�li 20 VIII 917 r. Bizantyjczycy atakiem jazdy na lewe skrzyd�o bu�garskie. Atak ten zosta� po zaci�tej walce odparty i w�wczas jazda bu�garska, stoj�ca w rezerwie z dala od prawego skrzyd�a, obesz�a walcz�cych i uderzy�a na bizantyjski ob�z, p�n., p�d. i mierzej� na wsch., do Anchialo. Pogrom by� kompletny; Leon Fokas zdo�a� uj�� i schroni� si� do twierdzy Neseber. 4. Bitwa pod Adrianopolem -14 IV 1205 Panuj�cy w Bizancjum od 1204 r. �acinnicy zostali znienawidzeni przez ludno�� za ucisk i grabie�e; gdy wiosn� 1205 r. wojska ich uda�y si� do Ma�ej Azji i na Peloponez - ludno�� Tracji powsta�a, morduj�c �aci�skie garnizony, wzgl�dnie zmuszaj�c je do ucie 14 IV 1205 r. dosz�o do bitwy - Kumanowie zaatakowali ob�z �acinnik�w, a nast�pnie pozorowali ucieczk�. Gromada rycerzy z hr. Ludwikiem de Blois na czele ruszy�a w pogo� i wpad�a w zasadzk�, a w�wczas cesarz Baldwin pospieszy� z oddzia�em na pomoc. W bitw 5. Zaj�cie Adrianopola przez Turk�w w 1361 r. Za su�tana Murada I podb�j P�w. Ba�ka�skiego wszed� w decyduj�c� faz�. Murad skierowa� g��wne uderzenie przeciwko po�udniowym krajom s�owia�skim, a ani Serbia, ani rozbita na drobne pa�stewka Bu�garia, ani os�abione wewn�trznymi walkami Cesarstwo Bizantyjskie nie by�y zdolne do stawienia skutecznego oporu. W 1361 r. su�tan Murad wys�a� beglerbega Lala Szahina na zdobycie drugiego co do wielko�ci miasta bizantyjskiego - twierdzy Adrianopol. Na wie�� o nadci�ganiu armii tureckiej dow�dca garnizonu twierdzy, Hadrianos wyruszy� z wojskiem naprzeciw niej. W bitw 6. Odbicie Adrianopola przez Turk�w23 VII 1913 II wojna ba�ka�ska w 1913 W I wojnie ba�ka�skiej, w 1912/13 r. Turcja utraci�a swoje posiad�o�ci europejskie z wyj�tkiem Konstantynopola, kt�ry obroni�a na przedpolu miasta, na linii umocnie� Czatald�y. W II wojnie ba�ka�skiej Serbii, Czarnog�ry, Grecji i Rumunii z Bu�gari�, rozpo 7. Bitwa pod Adua -1 III 1896 Wojne w�osko-etiopska w 1895/96 r. W�osi, d���c do podboju Etiopii, zaj�li w 1895 r. dwa jej nadgraniczne miasta: Adu� i Makalle, co doprowadzi�o do wybuchu wojny. W�oski korpus genera�a O. Baratieriego -16 519 �o�nierzy i 56 dzia�, id�cy z Erytrei na podb�j Etiopii, zosta� 1 III 1896 r. Armia w�oska maszerowa�a trzema kolumnami: �rodkowa - gen. G. Arimondi, z dow�dztwem korpusu - 2495 �o�nierzy i 12 dzia�, lewa - gen. i M. Albertoni - 4076 �o�nierzy i 14 dzia� i prawa' gen. V Dabormida - 3800 �o�nierzy i 12 dzia�. Rezerw� - 4150 �o�nierzy z 12 dzia�ami - dowodzi� gen. G. Ellena. Kolumny nie utrzymywa�y ze I sob� ��czno�ci, a dow�dztwo nie zna�o si�y przeciwnika. Gen. Baratieri obiecywa� przywie�� do Rzymu Menelika w klatce. Etiopczycy uderzyli o godz. 5'o na lew� kolumn� i po pi�ciogodzinnej walce rozbili je bior�c gen. Albertoniego do niewoli. W po�cigu uderzyli na kolumn� �rodkow�, wspart� przez rezerw�; po zaci�tej walce, w kt�rej pad� gen. ArimondiW�osi rozpierzchli si� broni�a si� przez 11 godzin, ale gdy poleg� gen. Dabormida, a nadbiegli uciekaj�cy �o�nierze gen. Albertoniego - wszyscy rzucili si� do ucieczki. W 24 godziny uciekinierzy przebyli 105 km, przybywaj�c do Addi Kaje w Erytrei. W�osi stracili ok.11 000 zabitych i rannych i wszystkie dzia�a, a Etiopczycy ok. 4000 zabitych i 6000 rannych. Kl�ska ta zmusi�a W�ochy do uznania niepodleg�o�ci Etiopu. 10 11 8. Wojna domowa i interwencja radziecka w Afganistanie w 1978-92 Ludowo-Demokratyczna Partia Afganistanu (LDPA) dokona�a 27 IV 1978 r. zbrojnego przewrotu; prezydent S. M. Daud, jego rodzina i wsp�pracownicy zostali zamordowani. W�adz� obj�a Rada Rewolucyjna, na czele kt�rej stan�� N. M. Taraki. Nowe w�adze opar�y si Rz�dy terroru, walka z religi� i starodawnymi obyczajami ustosunkowa�y wrogo spo�ecze�stwo do w�adz, wobec czego dla ratowania sytuacji LDPA usun�a Tarakiego (uduszono go), a w�adz� obj�� 11 IX 1979 r. szef urz�du bezpiecze�stwa - H. Amin, staj�c na czel 28 XII 1979 r. Amin zosta� zastrzelony, a w�adz� przej�� przyby�y z wojskami radzieckimi Babrak Karmal; o�wiadczy� on, �e poprzednia w�adza mia�a charakter represyjny i doprowadzi�a do g��bokich podzia��w w spo�ecze�stwie. Rosjanie zreorganizowali armi� rz�dow�, zaopatczyli j� w nowoczesny sprz�t wojenny i wsp�lnie rozpocz�li dzia�ania przeciw partyzantom. W ca�ym kraju toczy�y si� zaci�te wa W XI 1986 r. B. Karmal zosta� odsuni�ty od w�adzy. 3 I 1987 r. Rada Rewolucyjna uchwali�a deklaracj� o pojednaniu narodowym, zapowiedzia�a wstrzymanie ognia od 15 I 1987 r. orazpowszechn� amnesti�, a sekretarz Rady Rewolucyjnej M. Nad�ib zaapelowa� do mud 12 13 Straty wojsk radzieckich wynios�y 13 000 zabitych i ok. 30 000 rannych, a wojsk rz�dowych ok. 248 000 zabitych i rannych. Z kraju usz�o ok. 5 mln ludzi, a poleg�o ok.1 mln os�b cywilnych. 9. Wojna angielsko-burska w P�d. Afryce w 1899-1902 Anglia, d���ca do aneksji republik burskich, Oranu i Transwalu, sprowokowa�a wojn�, ��daj�c praw dla kolonist�w angielskich i odmawiaj�c uznania niepodleg�o�ci republik.11 X 1899 r. Burowie rozpocz�li dzia�ania prewencyjne, wkroczyli do Natalu, Beczuany 18 II Anglicy zmusili do kapitulacji gen. P Cronje z 4500 �o�nierzami,13 III po pobiciu oddzia��w gen. L. Bothy zaj�li stolic� Oranii - Bloemfontein, a 5 VI stolic� Transwalu - Pretori�. Burowie poni�s�szy wielkie straty przeszli z reszt� wojsk - ok. 20 Potyczka pod Ain Zara (okr�g Trypolis) w LibIi - 4 XII 1924 r zob. 403 14 10. Bitwa morska pod Akcjum - 2 IX 31 r. p.n.e. Walka o w�adzg w Imperium Rzymskim w 44-30 r p.n.e. Rywalizacja o pe�ni� w�adzy w Rzymie po �mierci Juliusza Cezara mi�dzy jego adoptowanym synem Gajuszem Oktawiuszem, a pierwsz� osob� po Cezarze, jego najbli�szym stronnikiem, Markiem Antoniuszem, po d�ugim okresie napi�� doprowadzi�a do wojny. Antoniusz, Odci�cie dowozu l�dem oraz choroby i wzrastaj�ce dezercje sk�oni�y - po kilku miesi�cach oczekiwania - Antoniusza do przyj�cia bitwy. Uprzednio, z powodu braku za��g, kaza� spali� 140 galer egipskich, a z reszt�, z 22 000 legionist�w na pok�adach, wyszed� 15 na pok�adach opr�cz marynarzy 8 legion�w i 5 kohort, rozdzieli� swe si�y r�wnie� na trzy eskadry, z kt�rych skrzyd�owe wyci�gn�y nieprzyjaciela na otwarte morze i tam, wykorzystuj�c sw� ruchliwo�� i nie dopuszczaj�c do aborda�u, �ama�y wios�a i zapala�y 11. Bitwa nad rzek� Alamana - 7 IX 1821 Gracka wojna wyzwole�cza w 1821-29 Bajram Pasza szed� z 7000 �o�nierzy z Tessalii do �rodkowej Grecji, gdzie zamierza� po��czy� si� z Mehmed Pasz� i Omerem Brioni Pasz� i razem z nimi i�� na Przesmyk Kotyncki i Arkadi�. Grecy - 2300 ludzi pod dow�dztwem G. Dikaiosa - obsadzili wszystkie przej�cia w g�rach prowadz�ce do Attyki zaj�li stanowiska przy Basilika, kt�ra to pozycja panowa�a nad drog� do Liwadi, natomiast Odysseus obsadzi� g�ry Parnasu. 5 IX 1821 r. Turcy dotarli do 16 12. Bitwa pod EI Alamein - 23 X-a XI 1942 r. II wojna �wiatowa w 1939-45 Po prze�amaniu w po�owie czerwca 1942 r. przez wojska niemiecko-w�oskie, dowodzone przez gen. E. Rommla, pasa brytyjskich umocnionych rejon�w ("boks�w") od El Gazala do Bir Hakeimbrytyjska 8 A gen. N. M. Ritchie, straciwszy 10 000 �o�nierzy, 550 czo�g�w Obie strony wzmacnia�y pospiesznie swe si�y, w X 1942 r. Rommel posiada� 6 dywizji piechoty, 5 dywizji pancernych,1 dywizj� piechoty zmotoryzowanej i 1 brygad�, ��cznie 80 000 �o�nierzy, 540 czolg�w,1219 dzia� i 350 samolot�w, a Montgomery - 230 000 �o�ni 17 kir, przegranej przez Rommla, rozpocz�� on 3 XI odwr�t. Straty niemiecko-w�oskie wynios�y 59 000 �o�nierzy (w tym 34 000 Niemc�w) zabitych, rannych i je�c�w, oraz ok. 500 czo�g�w 400 dzia�, a brytyjskie -13 500 �o�nierzy i 432 czo�gi. Odwr�t Rommla przeprowadzony zosta� po mistrzowsku, bez strat. 13. Oswobodzenie Albanii w 1944 r. II wojna �wiatowa w 1939-45 Po agresji niemieckiej na ZSRR Komunistyczna Partia Albanu zainicjowa�a w ko�cu 1941 r. rueh narodowowyzwole�czy. W ci�gu 1942 r. powsta�o kilkadziesi�t oddzia��w partyzanckich licz�cych ��cznie ok.10 000 ludzi: toczyli oni walki z okupantami. W III 1943 14 VI 1944 r. wszystkie oddzia�y UNC rozpocz�y akcje zaczepne, zmuszaj�c Niemc�w do opuszczenia szeregu miast; po 3 miesi�cach walk wyzwolono 3/4 terytorium Albanii. 3 X 1944 r. Niemcy, na rozkaz dow�dztwa, zacz�li si� wycofywa� z p�d. cz�ci P�w. Ba�ka� 18 14. Bitwa na r�wninie Albulena w Albanii7 IX 1457 Walki wyzwole�cze w Albanu w 1443-60 W 1456 r. naczelnik stra�y pogranicznej - Georg Stres Balsha zdradzi� Albani� i odda� Turkom pograniczn� fortec� - Modric�. W kilka tygodni potem przeszed� na stron� Turk�w jeden z najbli�szych doradc�w w�adcy Albanu, Skanderbega - Gamza Kastriota. W ko�cu wiosny 1457 r. 80-tysi�czna armia turecka, pod dow�dztwem Isaaka Evrenoz Beja, wkroczy�a do Albanii, prowadzona przez Gamz� Kastriota, mianowanego przez su�tana namiestnikiem Kruji. Skanderbeg, nie maj�c si� na stawienie czo�a 15. Obl�enie Alesji w Galii w 52 r. p.n.e. Gdy jesieni� 53 r. p.n.e. Cezar, po pokonaniu lud�w belgijskich wr�ci� do Italii - na ziemiach celtyckich wybuch�o powstanie, rozpocz�te masakr� kupc�w italskich w Cenabum (Orlean). Rewolta rozszerzy�a si� na prawie ca�e terytorium Galu, a na jej czele st 19 z 6 legionami ruszy� do kraju Arwern�w, wzd�u� rz. Elaver (Allier); Wercyngetoryks posuwa� si� r�wnolegle, po drugim brzegu rzeki. Cezar, pozoruj�c dalszy marsz, przeprawi� si� potajemnie na drugi brzeg i ruszy� w po�cig za uchodz�cymi Galami. Wercyngetoryks, widz�c, �e nie ujdzie, zamkn�� si� w Alesji (obecnie Alise-Sainte-Reine), warownym mie�cie Mandubi�w, po�o�onym na wysokim wzg�rzu i opasanym przez dwie rzeki. Mia� on 80 000 wojownik�w i �ywno�ci na miesi�c, liczy� na odsiecz. Rzymianie 16. Powstanie w Algierii - e V 1945 8 V 1945 r. w wielu miastach Algierii odbywa�y si� manifestacje z okazji zwyci�stwa pa�stw sprzymierzonych nad Niemcami. W departamencie Constantine, w m. Setif poch�d szed� alej� Clemenceau, niesiono w nim flagi o barwach narodowych i transparenty z has� 20 t�w, a gdy stawiano op�r - zastrzeli�jednego z Algierczyk�w. By� to sygna�, na kt�ry wypad�a z bocznych ulic policja, strzelaj�c do t�umu; wybuch�a panika, padli zabici i ranni. Policja zaatakowa�a tak�e spokojne manifestacje w miastach Guelma i Kherrata, 17. Walka o niepodleg�o�� Algierii w 1954-1962 Ju� od V 1945 r. nar�d algierski ��da� zniesienia jarzma kolonialnego i uznania niepodleg�o�ci, a krwawe represje Francuz�w spowodowa�y powstanie ruchu aporu. W III 1954 r. utworzono Komitet Rewolucyjny Jedno�ci i Akcji z Ahmedem Ben Bell� na czele, kt�ry 21 Algierczyk�w, a ok.10 000 uwi�ziono. Powsta�cy, wspomagani przez Maroko i Tunezj�, robili wypady ze swoich baz w g�rach, atakowali patrole, posterunki i obozowiska, prowadzili akcje dywersyjne, staczali bitwy.19 IX 1958 r. Narodowy Komitet Rewolucji Algie 1 e. Bitwa pod Aljubarrota -14 VIII 1385 Najazd kastylijski na Portugalig w 1384/85 Gdy nast�pc� zmar�ego kr�la Portugalii, Ferdynanda I, wybrano Jana I (mistrza zakonu Avis)pretenduj�cy do tronu kr�l Kastylu, Jan I wtargn�� do Portugalii i szed� przez Coimbr� na Lizbon�. Armia portugalska, dowodzona przez kr�la Jana I i s�awnego rycerza 22 stoku p�askowy�u i os�oni� j� przed atakiem jazdy palisad� i wilczymi do�ami. Pewna siebie kastylijska stra� przednia uderzy�a na pozycj� portugalsk�, wbijaj�c si� klinem w jej �rodek, ale po kr�tkiej walce zosta�a otoczona i zniszczona, co spowodowa�o pa 19. Bitwa morska okr�t�w: "Alliance""Atalanta" i "Trepassy" 28 V 1781 Ameryka�ska wojna o niepodleg�o�� w 1775-82 W styczniu 1781 r. ameryka�ska kaperska fregata "Alliance" (32 dzia�a), dowodzona przez kpt. J. Barry'ego, przewioz�a do Francji wysokiego urz�dnika ambasady ameryka�skiej w Pary�u J: Lawrensa. W drodze powrotnej, gdy 28 V fregata znajdowa�a si� przy p�d. 20. Bitwa nad rz. Alma - 20 IX 1854 r. Wojna krymska w 1853-56 Do tocz�cej si� od 1853 r. wojny rosyjsko-tureckiej w��czy�y si� 27 II 1854 r. Anglia i Francja, 23 a nast�pnie tak�e Kr�lestwo Sardynii. W dniach 14-17 IX I854 r. wojska sprzymierzone - 28 000 Francuz�w, 27 000 Anglik�w i 7000 Turk�w, ze 134 dzia�ami, dowodzone przez marsz. A. de Saint Arnaud i lorda Raglana, wyl�dowa�y pod os�on� floty wojennej pod Eu 21. Wyzwoienie Alzacji i Lotaryngii w 1944/45 II wojna �wiatowa w 1939-45 Posuwaj�c si� za odchodz�cymi Niemcami wojska ameryka�skie dosta�y w IX 1944 r. rozkaz oczyszczenia z Niemc�w Alzacji i Lotaryngii i wyj�cia na lini� Zygfryda. 7 A ameryka�ska i 1 A francuska zaj�a, na pa, Strasburg i dosz�y do Renu, a na p�d.1 A francusk 31 XII I944 r. rozpocz�o si� niespodziewanie natarcie niemieckie z rejonu Colmaru.10 dywizji 24 niemieckich par�o na zach. od Strasburga z zamiarem okr��enia i zniszczenia 7 A ameryka�skiej,1000 samolot�w bombardowa�o lotniska sprzymierzonych w Belgii i Holandii. Na 150- -kilometrowym froncie Amerykanie przeszli do obrony. Niemcy w�amali si� na 30 km na zach. od Strasburga. 20 I 1945 r. ruszy�o kontrnatarcie 1 A francuskiej, wzmocnionej 1 korpusem z 7 A ameryka�skiej. W ci�kich 20-dniowych walkach odparto Niemc�w, zlikwi 22. Zatopienie �cigacza "PT109" przez niszczyciel "Amagiri" - 2 VIII 1943 II wojna �wiatowa w 1939-45 Dow�dca ameryka�skiej bazy �cigaczy torpedowych na wyspie Redova otrzyma� 1 VIII 1943 r. informacj�, �e Japo�czycy zamierzaj� przerzuci� tej nocy niszczycielami posi�ki na wysp� Kolombangara, le��c� w archipelagu Wysp Salomona. Wieczorem wszystkie �cigacz 25 patruj�c na pr�no okr�t�w. Dopiero sz�stego dnia napotka� ��dk� z dwoma tubylcami; ci zaalarmowali posterunek ameryka�ski na wyspie Wana-Wana. �smego dnia �cigacz "PT157" z bazy na w. Roviana zabra� skrajnie wyczerpanych rozbitk�w. 23. Bitwa morska przy przyl�dku Angamos8X1879r Wojna Chile z Peru i Boliwi� w 1879-83 r Peruwia�skie okr�ty wojenne - przestarza�y pancernik "Huascar" i eskortowiec "Union" - wysz�y 30 IX 1879 r. z Ariki na rajd wzd�u� wybrze�y chilijskich. Po ostrzelaniu szeregu port�w okr�ty zawr�ci�y na p�n. i gdy na zach., �cigane przez okr�ty chilijskie, a nast�pnie zn�w skr�ci�y na p�n. i tu natkn�y si� na chilijski pancernik "Almirante Cochrane" i korwet� "O'Higgins". Szybki "Union" uciek�, a "A1- mirante Cochrane", szybszy od "Huascara", p�yn�� za nim poza za 24. Nleudana pr�ba Inwazjl AngIIi przez Norman�w w 1030 Po �mierci kr�la Anglii Ethelreda, w 1016 r., kr�l du�ski Kanut najecha� i podbi� Angli�, koronuj�c 26 a: si� jako jej kr�l, a synowie Ethelreda - Edward i Alfred uszli do swego wuja, Ryszarda II, w�adcy Normandii. Po �mierci Ryszarda II i nast�pnie jego brata Ryszarda III, w�adz� nad Normandi� obj�� najm�odszy brat - Robert I. Zapragn�� on zapewni� tron angi 25. Wojna kr�la angielskiego Henryka I z Robertem, ks. Normandii w 1106 r. Henryk I, zw. Beauclerc, najm�odszy syn Wilhelma Zdobywcy, obj�� tron angielski po nag�ej �mierci jednego ze starszych braci i w nieobecno�ci drugiego, Roberta, uczestnicz�cego w krucjacie. Gdy Robert wr�ci� i z wojskiem normanclzkim wyl�dowa� 20 VII 1101 27 Henryk pomimo og�oszonej amnestii krwawo rozprawi� si� z baronami normandzkimi, kt�rzy go opu�cili, a w 1105 r. uda� si� do Normandu z wojskiem i zaj�� dwa wa�ne miasta - Bayeux i Caen. Jesieni� 1106 r. Henryk ponownie po�eglowa� z wojskiem do Normandu i 26. Wojna domowa w Anglii w 1135-1153 1 XII 1135 r. zmar� Henryk I, kr�l angielski, a 22 XII koronowano na kr�la Stefana, wnuka Wilhelma Zdobywcy, wbrew woli Henryka, kt�ry na dziedziczk� tronu wyznaczy� swoj� c�rk�Matyld�. Stefan by� �agodnego usposobienia, co przyczyni�o si� do rozpanoszeni 28 Wojna domowa toczy�a si� nadal, a kraj podzieli� si� na dwa obozy - jeden z Robertem i Matyld� na zachodzie, drugi - wierny kr�lowi - na wschodzie, z Londynem. 2 II 1141 r. w przegranej bitwie pod Lincoln kr�l dosta� si� do niewoli i zosta� ' uwi�ziony w a7. Pr�ba inwazji hiszpa�skiej na Angli� i klaska niezwyci�onej armsdy w 1588 r. Wojna angielskabiszpa�ska w 1587-1604 Wspieranie przez Angli� powsta�c�w w nale��cych do Hiszpanii Niderlandach oraz napady angielskich korsarzy na okr�ty i zamorskie posiad�o�ci hiszpa�skie sk�oni�y kr�la Hiszpanu Filipa II do zorganizowania zbrojnej ekspedycji przeciwko Anglii. 28 V 1588 r. 29 rzami, z 1972 dzia�ami, dowodzona przez adm. Ch. Howarda, jego zast�pc� wiceadm. E Drake'a i dow�dc�w zespo��w: M. Frobishera, J. Hawkinsa i T Fennera, oraz dow�dc� obrony wybrze�y, adm. H. Seymoura - os�ania�a wybrze�e, sporadycznie ostrzeliwuj�c Hiszpan Po potyczkach pod Fowey, Portland Bill i ko�o wyspy Wight Hiszpanie, straciwszy 6 okr�t�w, przebili si� przez Kana� La Manche i zakotwiczyli pod Calais. Tutaj 8 VIII Anglicy pu�cili na nich 8 brander�w, wywo�uj�c pop�och i ucieczk� okr�t�w na pe�ne morze, 28. Rewolucja w Anglii w 1688/89 Kr�l Jakub usi�owa� podporz�dkowa� sobie parlament i przywr�ci� katolicyzm, co spowodowa�o wybuch rewolucji; bezpo�rednim jej powodem sta�o si� postawienie przed s�d w 1688 r. kilku biskup�w protestanckich. 30 VI 1688 r. opozycjoni�ci wezwali zi�cia kr�la w Anglii, w zatoce Torboy, z 15-tysi�czn� armi� a holendersk� i triumfalnym pochodem przeszed� z Exeteru do Londynu. Jakub, eho� mia� wierne sobie odcizia�y, nie m�g� si� zdecydowa� na �adn� kontrakcj�, wobec czego opu�cili go wszyscy jego zwolennicy.10 XII 1689 r. Jakub wyprawi� �on� z dzie�mi do Francji i pr�bowa� sam si� tam uda�, ale w porcie III Ora�skiego par� panuj�c�. Jednocze�nie a uchwalono ustawy (Bill of Rights) ograniczaj�ce w�adz� kr�la na rzecz pa:rlamentu. Kr�lowi odea bra�o prawo zawieszania obowi�zuj�cych ustaw, nak�adania podatk�w i utrzymywania sta�ej armii a: w czasie pokoju bez zgody parlamentu. Rewoa lucja ta ustanowi�a dominacj� parlamentu nad kr�lem. 29. Wojna o niepodleg�o�� I wojna domowa w Angoli w 1961-89 r. W 1956 r. powsta�a w Angoli lewicowa partiaa Ludowy Ruch Wyzwolenia Angoli (MPLA), pod przewodnictwem dr. A. A. Neto; by�a ona prze�ladowana przez policj�, a wielu jej cz�onk�w dosa' a ta�o si� do wi�zienia. 4 II 1961 r. oddzia� zbrojny MPLA uwolni� cz�� wi�ni�w, rozpoczynaj�c tym aktem walk� zbrojn� o niepodleg�o�� Angoli. W 1960 r. dr. H. Roberto utworzy� prawicow� organizacj� - Front Narodowego Wyzwolenia Angoli (FNLA), a w 196a, r. J. Savimbi utworzy� prawicowy Narodowy Zwi�zek na 30 31 1975 r. Pragn�y one przekaza� w�adz� wszystkim trzem ugrupowaniom i 15 I 1975 r. podpisane zosta�o porozumienie tych grup z Portugali�, ale nie wesz�o w �ycie z powodu zbyt du�ej rozbie�no�ci cel�w. Rozgorza�a wojna domowa. MPLA obsadzi�a Kabind� i stolic� Luand�; 25 III 1975 r. ruszy�y z zachodu na Luand� oddzia�y FNLA, a z p�d.oddzia�y UNITA i 5 VII brygada RPA. MPLA mia�o kontakty z Kub� od 1966 r., Kuba przysy�a�a dla jej oddzia��w zaopatrzenie, 11 XI 1975 r. dow�dca portugalskich si� zbrojnych w Angoli, kontradm. Leonel Cardoso, og�osi� w imieniu rz�du niepodleg�o�� Angoli i w dniu tym odp�yn�y ostatnie oddzia�y portugalskie. Oddzia�y FNLA zosta�y rozbite, a oddzia�y RPA i UNITA odparte na 200 32 ' brak fachowc�w z powodu emigracji 470 000 Portugalczyk�w, zast�j w produkcji. Anga�owani przez w�adze zagraniczni eksperci byli porywani prze� partyzant�w. Jedn� z wi�kszych akcji UNITA by� atak 12 III 1983 r. na m. Catumbela, na finii kolejowej. Stacjo Rz�d Angoli og�asza� amnestie i wzywa� do pojednania, ale propozycje rozm�w z UNITA odrzuca�. UNITA w 1984 r. kontrolowa�a 1/3 terytorium kraju. W 1984 r., po wizycie wiceministr�w spraw zagranicznych W Brytanii i CSRS w Huambo J. Savimbi zwolni� kilkuset UNITA nie uczestniczy�a w rokowaniach, nie uzna�a porozumie� i kontynuowa�a partyzantk� do 26 III 1989 r., kiedy to podczas afryka�skiego szczytu" w Kairze podpisano porozumienie dotycz�ce uregulowania sytuacji wewn�trznej w angoG, oraz zawarto rozejm mi�dzy MPLA i UNITA. Angola by�a zrujnowana, 33 w termiZie do VII 1991 r. 31 V 1991 r. MPLA i UNITA podpisa�y w Luandzie traktat pokojowy; ustalono, �e jesieni� 1992 r. odb�d� si� wolne wybory. Rz�d prezydenta Jose Eduardo Dos Santosa zosta� odideologizowany, co u�atwi�o porozumienie. Obie strony przek 30. Bitwa morska przy brzegach w. Anguilla8 XI 1796 Wojna Francji z I koalicj� w 179a97 W trakcie dzia�a� wojennych na Antylach przyby�y do brytyjskiej wyspy Anguilla 8 XI 1796 r. dwa francuskie okr�ty - fregata "Le Desius" (26 dzia�, 336 marynarzy i �o�nierzy) i bryg "La Vaillante" (10 dzia�,135 marynarzy i �o�nierzy). Francuzi wyl�dowali 31. Bitwa pod Anjar w Libanie - 29 XI 1622 Emir Druz�w Fahr ed-Din II, d���c do usamodzielnienia Libanu, zorganizowa� z pomoc� europejskich instruktor�w 15-tysi�czn�, dobrze wyszkolon� armi�. Gubernator prowincji damasce�: skiej Mustafa Pasza z niepokojem �ledzi� wzrost :a:` si�y Libanu; gdy w 162 Fahr ed-Din z armi� i 29 XI 1622 r. dosz�o do bitwy ko�o przygranicznej miejscowo�ci Anjar, w dolinie Bekaa, w Libanie, przy drodze Damaszek - Bejrut; armia syryjska zosta�a rozgromiona, a Mustafa dosta� si� do niewoli. Dzi�ki temu ;r: zwyci�stwu Fahr ed-Din sta� si� w�adc� ca�ego ia'� : Lewantu, od Aleppo do Egiptu, a su�tan zalegali.awa� w 162 a: Bitwa nad rz. Antietam Creek16/17 IX 1861 Ameryka�ska wojna secesyjna w 1861-b5 Konfederacki genera� R. Lee po zwyci�skiej bitwie 29/30 VIII 1861 r. nad rz. Bull Run ruszy� z 25-tysi�czn� armi� na Waszyngton i Baltimore, a gen. T Jacksona wys�a� z 16 000 �o�nierzy do Marylandu, licz�c na wzniecenie tam powstania. Gen. Jackson wkroczy 34 35 konfederat�w odpar�y atak. W zaciek�ej walce korpus Hookera zosta� rozbity, a on sam ranny. Dywizje Jacksona straci�a ok. 50% stanu osobowego i zosta�a wycofana na ty�y. Tak�e atak federalnego korpusu gen. J. K. Mansfielda na lewym skrzydle na dywizj� gen 33. Bitwa przy wsi Ap Bac - 2 I 19a3 Wojna wietnamska w 1957-75 7 VII 1954 r. cesarz P�d. Wietnamu Bao Dai mianowa� premierem przyby�ego z emigracji, z USA, polityka - Ngo Dinh Diema. Diem, korzystaj�c z poparcia USA, dokona� w 1955 r. zamachu stanu, zdetronizowa� cesarza, og�osi� P�d. Wietnam republik� i stan�� na je -59 r. ruchu partyzanckiego; 20 XII 1960 r. ukonstytuowa� si� Narodowy Front Wyzwolenia P�d. Wietnamu, a 19 II 1961 r. utworzono Narodowowyzwole�cze Si�y Zbrojne, kt�re rozpocz�y walk� z re�imem sajgo�skim. Pierwsze bitwy partyzanci stoczyli z oddzia�ami sajgo�skimi 2 I 1963 r., przy wsi Ap Bac, 60 km na p�d. zach. od Sajgonu. Batalion partyzancki - 230 ludzi, wy�ledzony zosta� 1 I przez samoloty i w kr�tkim czasie otoczony przez ok. 3000 �o�nierzy rz�dowych z 13 czo�ganv, dowieziony 34. Kapitulacja armii konfederat�w w Appomattox - 9 IV 1865 Ameryka�ska wojna secesyjna w 1861-65 1 IV 1865 r. armia unionist�w gen. U. Granta, licz�ca ok. 70 000 �o�nierzy, silnym uderzeniem prze�ama�a �rodek linii obronnych obl�onej stolicy konfederat�w - Richmondu, co zmusi�o gen. Lee, dow�dc� armii konfederackiej, do opuszczenia 2 IV stanowisk ob 36 Grant zaproponowa� gen. Lee poddanie si�. 9 IV 1865 r. gen. Lee na spotkaniu z gen. Grantem w Appomattox przyj�� jego warunki. Na wiadomo�� o kapitulacji armii gen. Lee - gen. Johnston skapitulowa� 14 IV przed gen. Shermanem. Zako�czeniem wojny by�o podda 35. Bunt Arab�w ne P�w. Arabskim w 1915 I wojna �wiatowa w 1914-18 W VI 1915 r. w nale��cym do Turcji Hed�azie wybuch�o powstanie Arab�w pod wodz� szerifa Mekki - Husajna ibn Alego, inspirowane przez Anglik�w, kt�rzy za po�rednictwem swojego agenta T E. Lawrence'a przekupywali szejk�w �l�c im pieni�dze, bro� i zaopatrzen Kolumna Fejsala rozbi�a turecki bataGon broni�cy w�wozu na drodze do Akaby; Turcy stracili ok. 300 zabitych i rannych i 160 je�c�w. 6 VII garnizon Akaby skapitulowa�. W mie�cie tym Fejsal za�o�y� g��wn� kwater�. Rezultatem tego zwyci�s:;twa by� nap�yw kil Fejsal wybrany zosta� kr�lem Syrii, a gdy w 1921 r. Syri� przyznano Francji - Anglicy zaofiarowali mu tron Iraku. E �: a a: 8ltwa na morzu Arafura -15 I 1962 r. Zatarg indonezyjsko - holenderski w 1949-63 r W okresie napi�cia stosunk�w mi�dzy Indonezj� a Holandi� na tle przynale�no�ci Irianu Zach. (Zach. Nowa Gwinea) dosz�o 15 I 1962 r. do bitwy morskiej ok. 40 km na p�d. a wody wok� wysp Aru. Po godzinnej zaci�tej walce zatopiony zosta� 1 kuter indonezyjski, na kt�rym zgin�� szef sztabu indonezyjskiej marynarki wojennej - kmdr Jos Sudarso. 50 marynarzy zatopionego kutra dosta�o si� do niewoli holenderskiej. 37. Bitwa pod Araure - 5 Xll 1813 Wojny wyzwole�cze w Ameryce P�d. w 1809-26 W 1813 r. Hiszpanie utrzymywali si� jeszcze w Wenezueli tylko w fortecach: Puerto Cabello i Coro. Gdy pod koniec roku ruszy� z p�d. wsch. na stolic� - Caracas - J. T Boves na czele chmaty p�dzikich pastuch�w (llaneros) - z Coro wyszed� p�k. J. Ceballos 38 39 sownym marszem szed� na p�d., aby si� z nimi po��czy�.10 XI 1813 r. Ceballos rozgromi� po��czone si�y id�cych z Kolumbii wojsk republika�skich gen. S. Bolivara i R. Urdanety w bitwie pod Barquisimeto; uszli oni do San Carlos. Ceballos po��czy� si� z oddzi 38. Bitwa pod Arcole -15-17 XI 1796 Kampania w�oska Bonapartego w 1796/97 Wiosn� 1796 r.18-tysi�czna armia francuska gen. N. Bonapartego uderzy�a przez p�n. W�ochy w kierunku Wiednia, pobi�a 30-tysi�czn� armi� austriack� gen. J. Beaulieu, kt�rej cz�� obleg�a nast�pnie w Mantui. Dwie austriackie pr�by odsieczy nie powiod�y si�, 40 Bitwa w Ardenach w 1944/45 II wojna �wiatowa w 1939a5 W nocy z 15 na 16 XII 1944 r., na �rodkowym odcinku frontu zach., w masywie g�rskim Arde. n�w uderzy�y niespodziewanie trzy armie niemieckie licz�ce razem 25 dywizji, tj. ok. 250 000 �o�nierzy z 900 czo�gami, pod dow�dztwem feldmarsz. W Modela, z zamiarem Na p�n. odcinku niemiecka 6 APanc. SS - 9 dywizji gen. S. Dietricha - wdar�a si� na g��boko�� ok. 60 km i tam powstrzymana zosta�a przez 1 A ameryka�sk�, w centrum 5 APanc. - 7 dywizji gen. H. von Manteuftia - obleg�a wa�ny w�ze� drogowy Bastogne, bronion 41 ski III i IV Korpus. Rozpocz�y si� zaciek�e walki. Na pro�b� Churchilla Stalin przyspieszy� ofensyw� wojsk radzieckich na froncie wschodnim; ruszy�a ona 12 I 1945 r. prze�amuj�c od razu front, co zmusi�o Hitlera do przerzucenia armii gen. S. Dietricha na wsch�d. Sojusznicy wykorzystali os�abienie Niemc�w - 81 834 �ohiierzy zabitych, rannych i je�c�w oraz ok. 600 czo�g�w, a straty sojusznik�w76 890 zabitych, rannych i je�c�w oraz 733 czo�gi. 40. Bitwa pod Arica - 5-7 VI 1880 r. Wojna Chile z Peru i Boliwi� w 1879-83 26 II 1880 r. Chilijczycy wysadzili w Ilo, na p�n. od Tacny, desant -14 000 �o�nierzy, z kt�rego oddzia� 8500 �ohiierzy pod dow�dztwem gen. M. Baquedano ruszy� wybrze�em na p�d. i po kilku bitwach z cofaj�cymi si� wojskami peruwia�skimi podszed� 5 VI pod 42 aGabrona klasztoru Arkadia na Kreciea 21 XI 1866 r. : powstanie na Krecie w 1866-69 VV pocz�tkach powstania gubernator Krety Mustafa Pasza dowiedzia� si�, �e w klasztorze Arka'a' a dia, po�o�onym na p�n. wsch. od Rethimnon, anagazynowano bro� i zapasy �ywno�ci dla powa= a sta�c�w, bezzw�ocznie wi�c wyruszy� tam z od~:a~dzia�em �o�nierzy. Klasztor Arkadia, najwi�kszy =a pa Krecie, zbudowany z kamienia, by� ufortyfikoxa wany i przetrzyma� ju� niejedno obl�enie. Schro=a naa si� w nim okoliczna ludno��. Turcy, przybywaty pod klasztor, wezwali opata Gabriela do poddania si�, a gdy odm�wi� - rozpocz�li ostrza� zaa, budowa w trzecim Turcy wdarli si� na dziedziniec, podci�gn�li dzia�a i z bliska rozpocz�li bombardowanie budynk�w. W walce poleg� opat Gabriel, a t a w�wczas jeden z mnich�w podpali� magazyn aA rochu, a wybuch zrujnowa� zabudowania. Oca_a la�y 92 osoby, wiele zgin�o w walce, podczas , avybuchu i w rzezi po zdobyciu klasztoru. Bltwa pod Arnhem -17-26 IX 1944 r. II wojna �wiatowa w 1939a5 at=; W ramach zaplanowanej przez marsz. B. Montgomery'ego operacji pod kryptonimem "Market-Garden", maj�cej na celu obej�cie od p�n. niemieckiej obronnej linii Zygfryda i wdarcie si� do Zag��bia Ruhry -17 IX 1944 r. brytyjska 2 A uderzy�a z Belgii wzd�u� 43 mo�cie, na dolnym Renie, pod Arnhem, zrzucono na wsch. brzegu rzeki brytyjsk� 1 DPDes. gen. R. Urquharta i pierwszy rzut szybowcowy z polskiej I Samodzielnej Brygady Spadochronowej (SBSpad.). Niespodziewanie w rejonie zrzutu znalaz� si�, skierowany tam na 43. Bitwa pod Arras 9 V-24 Vi 1915 r. I wojna �wiatowa w 1914-1918 Ofensywa francusko-angielska na froncie zachodnim, na linie niemieckie mi�dzy La Bassee i Arras, na odcinku 6 A niemieckiej ks. Ruprechta Bawarskiego, rozpocz�a si� 9 V 1915 r., po kilkudniowym przygotowaniu artyleryjskim. Jako nvejsce prze�amania frontu a4. Potyczka pod Arroyo Bianco - 2 X 1895 Autybiszpa�skie powstanie na Kubie w 1895-98 Powsta�cy po opanowaniu prowincji Oriente skierowali si� ku prowincjom Kuby zachodniej. Oddzia� powsta�czy gen. J. M. Gomeza, id�c 2 X 1895 r. na zgrupowanie w San Cayetano, wyruszy� rankiem z m. Jobabo, po�o�onego nad zatok� Guacanayabo i po trzech godzi 44 45 45. Bitwa w rejonie EI Asaba, w Libii23 III 1913 r. Wojna partyzancka w Libii w 1912a14 Powsta�cy arabscy, zgrupowani mi�dzy dolinami Arbaa i m. Sirt, dokonywali cz�stych wypad�w przeciw za�ogom w�oskim w Gharianie, w zwi�zku z czym dowodz�cy w tym rejonie w�oski gen. O. Ragni zorganizowa� w III 1913 r. zbrojn� wypraw� przeciwko nim. 23 III 46. Zdobycie Akropolu w Atenach przez Grek�w - 21 VI 1822 r. Grecka wojna wyzwole�cza w 1821-29 Powsta�cy greccy przedostali si� w nocy z 6 na 7 IV 1821 r. przez mury Aten i po kr�tkiej walce opanowali miasto. Garnizon wraz z kobietami i dzie�mi wycofa� si� do cytadeli Akropolu i tam 46 broni� si�, cierpia� jednak g��d. 30 V nadszed� a z wojskiem Omer Brioni Pasza i Grecy zmuszeni zostali do ucieczki, ale gdy Brioni po zaopatrzea niu za�ogi w �ywno�� i amunicj� ruszy� dalej, na Janin� - wr�cili i wznowili obl�enie. Grecy � bezustannie ostrzeliwali twierdz� z 12 dzia� - i dw�ch ci�kich mo�dzierzy, krusz�c mury, ale a wszystkie ich ataki by�y krwawo odpierane. Po 440 dniach obrony Turcy, kt�rych zosta�o 800, z braku amunicji i �ywno�ci skapitulowali. Grecy zagwarantowali im odjazd do Smyrny, ale gdy z�o�yfi bro� - rzucili si� na nich i zamordowali a 600 os�b; 200 os�b, kt�re zdo�a� ocali� konsul francuski, odes�ano do Smyrny. ta Ia: Bitwa pod Atoleiros - 6 IV 1384 Najazd kastylijski na Portugali� w 1384-85 a:: Po �mierci w 1383 r. kr�la Portugalii Ferdynana da I, gdy znaczna cz�� arystokracji obwo�a�a nast�pczyni� c�rk� kr�la - ks. Beatrice, ma��onk� kr�la Kastylu, Jana I - wybuch�o w Portugalii og�lnonarodowe powstanie, skierowane przeciwko feuda�om i zwi�zkowi z Kastyli�, a w�wczas kr�l Jan I wkroczy� z armi� do Portugalu. Jeden a- z oddzia��w armu 47 48. Bitwa pod Austerlitz - 2 XII 1805 Wojna francusko - austriacko - rosyjska w 1805 Po kl�sce Austriak�w pod Ulm spiesz�cy im z pomoc� korpus rosyjski gen. M. I. Kutuzowa35 000 �ohiierzy - zacz�� si� cofa�, �cigany przez 50-tysi�czn� armi� francusk� Napoleona. 26 XI Kutuzow po��czy� si� w O�omu�cu z korpusem rosyjskim gen. F. E Buxhawden -1300 �o�nierzy zabitych i 7000 rannych. 49. Powstanie ch�opskie w p�n.-zach. Austrii w 1525 Powstanie w p�n: zach. G�rnej Austrii by�o fragmentem wielkiego powstania ch�opskiego w p�d. Niemczech i w Austrii. Na wiadomo�� o wybuchu powstania 25 V 1525 r. w Salzburgu - ch�opi i mieszczanie w St. Georgen, w gminie Attergau (p�n: zach. Austria) zacz 48 i:agarn�o ca�� gmin�, a na jego czele stan�� J�rg aargant. Ch�op�w podzielono na oddzia�y, wyzna:: �zono dow�dc�w; uzbrojenie by�o mizerne, r�= norodne, ma�o broni palnej, przewa�nie kosy, : a wid�y i topory. Zbrojne gromady zacz�y kr��y� aa po okolicy, rabuj�c urz�dy, dwory i klasztory. 11 VI szlachta i kler zaproponowali wszcz�cie pertraktacji, a 12 VI ch�opi wys�ali do arcyks. Ferdynanda, do Innsbrucka, pismo postuluj�ce a aniejszenie ich obci��e�. Jednocze�nie wys�ali ._ delegacj� do Salzburga z pro�b� o zbrojn� poa moc, lecz jej nie uzyskali, co wp�yn�o na usztyw= a nienie stan 50. Powstanie ch�opskie w G�rnej Austrii w 1626 G�rna Austria, b�d�ca ostoj� protestant�w, oddana zosta�a w 1620 r. bawarskiemu ks. Maksymilianowi w zastaw za po�yczk�. W okresie kontrreformacji katolicy bawarscy rozpocz�li krwawe prze�ladowania protestant�w, wywo�uj�c wrzenie w�r�d ludno�ci. B�jka z w rozruchy, a nast�pnie w �ywio�owe powstanie ch�opskie; gromady zbrojne w piki, halabardy, miecze i maczugi, dowodzone przez St. radingera i jego szwagra, Ch. Zellera, zacz�y atakowa� zantki i miasta, zabija� �o�nierzy i zdobywa� bro�. Has�em ich by�o 49 Powstanie rozwija�o si�, armia ch�opska wzros�a do ok.15 000 ludzi i wkr�tce opanowa�a ca�y kraj z wyj�tkiem miast Linz, Enns i Freistadt. Armia zaanga�owana by�a w wojnie 30-letniej i na miejscu pozosta�y niewielkie si�y. Ci�ka sytuacja sk�oni�a cesarza 51. Bitwa pod Avaris -1580 r p.n.e. Wojny domowe w Egipcie prowadzone w ko�cu XVI w. p.n.e. os�abi�y kraj tak mocno, �e gdy najechali go Azjaci, zwani Hyksosami - zaj�li bez 50 aa:oporu dolny Egipt, grabi�c i pal�c miasta i osiedaf )a. G�rny Egipt obroni� swoj� niepodleg�o�� a: zatrzymuj�c naje�d�c�w pod murami Teb. Hyksoa ;a w liczbie ok. 240 000 ludzi, za�o�yli we wsch. i delty Nilu swoj� stolic� - Avaris, tworz�c ; : z aata pot�n� twierdz�. Po 100 latach niewoli ~a w�adca Teb, kr�l Na'segen (Ta'a III), wzmocniwar swe pa�stwo, powsta� przeciwko Hyksosom. 'a Po d�ugoletnich walkach nast�pca Na segenata Aahmes z XVIII dynastii stoczy� w 1580 r. p.�.e. ad murami Avaris trzy decyduj�ce bitwy na )�dzie i na jeziorze Menzale, po��czonym z odnoa g� Nilu, na kt�r� le�a�o Avaris. Bitwy te z�ama�y ostatecmie op�r Hyksos�w; Egipcjanie zdobyli miasto i �cigali uchodz�cych Hyksos�w a� do p�d. - Palestyny. ; gitwa pod Ayacucho - 9 XII 1824 r. Wojny wya'<'oleucze w Ameryce P�d. w 1808-26 Po bitwie 6 VIII 1824 r. pod Junin, w kt�cej stra� tylna armu hiszpa�skiej dozna�a pora�ki - wicekr�l de la Serna i gen. J. Canterac, z armi� 7936 ~ �o�nierzy (500 Hiszpan�w oraz rojali�ci i Indianie) wyruszyli 1 XI 1824 r. z Cuzco w kierunku Limy, a prze 51 Metys�w i Indian), na prawym - p�k. J. Cordov� (4 pu�ki kolumbijskie), w �rodku bryg. A. Millera (5 szwadron�w kolumbijskich) i w odwodzie dywizj� kolumbijsk� gen. J. Lary. Sam stan�� z ty�u, z 3 szwadronami jazdy. Bitwa rozpocz�a si� o godz.10; Villalob 53. Likwidacja autonomii Azerbejd�anu i P�n. Kurdystanu w 1946 Po agresji niemieckiej na ZSRR wojska radzieckie, brytyjskie i ameryka�skie wkroczy�y do Iranu, aby otworzy� sobie bezpieczn� drog� do ZSRR. Uk�adem z 29 I 1942 r. pa�stwa te zobowi�za�y si� wycofa� swe wojska z Iranu w ci�gu 6 miesi�cy po zako�czeniu woj 52 Iiawami okre�li� ten bunt jako patriotyczny aeciw ludno�ci przeciw naruszaniu niezale�no�E:a i integralno�ci Iranu, usun�� z rz�du przedstaa,icieli Partii Narodowej i 10 XII 1946 r. skieroawa� wojsko do Azerbejd�anu i P�n. Kurdystanu. aW obydwu tych prowincjach og�oszono stan wonny. Po walkach ze ti zdelegaGzowano, rozstrzelano ok. 750 jej cz�onk�w, a jej przyw�dc� - Kazi Mohammeda powiesznno. Autonomi� zlikwidowano. gftwa aod Azincourt - 25 X 1415 r. 'e aojna stuletnia 1337-1453 W sierpniu 1415 r. Anglicy pod wodz� kr�la Henryka V wyl�dowali u uj�cia Sekwany i 22 IX aa= aobyli port HarHeur, ponie�li jednak przy tym tak du�e straty, �e Henryk zrezygnowa� z marszu a:::�a Pary� i wyruszy� do Calais, aby odp�yn�� do Anglu. 24 X zast�pi�a mu jednak drog� skoncen. atrowana w Rouen armia francuska. Henryk uszyas: a :kowa� sw� armi� - ok. 6000 �o�nierzy, g��wnie piesi �ucznicy - mi�dzy Tramecourt i Azincourt; spieszeni rycerze wraz z �ucznikami zaj�li front :a a d�ugo�ci 800 m, umocniony zaostrzonymi palami. , Francuzi bali si� atakowa� konno �ucznik�w, wi�c -a' konetabl Ch. d'Albret spieszy� cz�� rycerstwa -a =a i utworzy� z niego dwie pierwsze linie swego szyku; w trzeciej i czwartej linii stan�o konne rycerstwo, a w tyle piechota. 25 X, po daremnym oczekiwaniu na atak Francuz�w, Henryk wyda� - rozkaz do natarcia. �ucznicy lekko przebiegli 700 m po rozmok�ym terenie, zbli�yli si� do Francuz�w, zatkn�li w ziemi� pale i uszykowani w szachownic� zacz�li strzela� jednocze�nie z trzech szereg�w, zadaj�c Francuzom ci�kie straty; w�wczas konne franc odparte. Wtedy d'Albret skierowa� na Anglik�w 53 spieszonych rycerzy, kt�rzy jednak po prze�amaniu �rodka angielskiej linii zostali otoczeni i wyci�ci. W�wczas uderzy� na Anglik�w ks. Brabantu, kt�ry w�a�nie przyby� na pole bitwy, ale i on zosta� odparty. Uciekaj�ce rycerstwo porwa�o za sob� piechot� i Bitwa pod Azua, w Dominikanie19 III 1844 r zob. 627 55. Bitwa pod Bachmaczem -10-13 III 1918 I wojna �wiatowa w 1914-18 Niemcy, po zawarciu 3 III 1918 r. pokoju z Rosj� - przyst�pili do przyznanej im traktatem pokojowym okupacji Ukrainy. Niemieeka armia gen. A. von Linsingena i austro-w�gierska gen. S. Bahm-Ermolliego maszerowa�y w g��b Ukrainy, walcz�c z bolszewick� party - ok. 50 000 �ohaierzy - kt�ry kierowa� si� ku stacji Bachmacz z zamiarem ewakuacji do W�adywostoku. Wys�ane przodem trzy bataliony czechos�owackie zd��y�y zaj�� przed Niemcami miasto i stacj�. Bolszewickie w�adze miasta przys�a�y na pomoc Czechos�owakom 54 'ach walki, Niemcy wycofali si� i nadchodz�cy aaaon, nie niepokojony, za�adowa� si� i odjecha� aa Wsch�d. Straty niemieckie - ponad 1500, , czechos�owackie - ok. 400 �o�nierzy zabitych arannych. aObrona Bahii - VII 1822-2 VII 1823 r. Kortezy w Lizbonie dekretem z dn.19 IX 1821 r. a;akasowa�y centralistyczn� organizacj� Brazylii, a3 arzekazuj�c w�adz� gubernatorom i za��da�y a; powrotu regenta Dom Pedra do Portugalu. Ten a-: aawr�t do kolonializmu wzburzy� ludno��, wywieaano nacisk na ksi�cia, aby pozosta� w kraju, co ,-ate� uczyni a azbonie garnizony: w stolicy oddzia� 2000 �o�niesaarzy umocni� si� na wzg�rzu Morro de Castello, a got�w do walki, jednak osobista interwencja Dom Pedra sk�oni�a ich do odjazdu do Portugalii. Natomiast dow�dca g��wnych si� w Bahii, gen. a: L. M. Madeira 'Iakie po�owiczne obl�enie przed�u�y�o si�, gdy� oblegaj�cy byli za s�abi, aby zmusi� Portugalczyk�w do kapitulacji. W ko�cu jednak gen. Madeira, odczuwaj�c trudno�ci zaopatrzeniowe i widz�c, �e sytuacja w niepodleg�ej ju� Brazylii ustabilizowa�a si� i 55 57. Bitwa w G�rach Ba�ka�skich - 22 VI 811 Wojska bu�garskie chana Kruma zaj�y pod koniec 808 r. rejon rzeki Strumy, a nast�pnie zaw�adn�y bizantyjskim umocnionym grodemSerdik�; w obronie grodu poleg�o ponad 6000 �o�nierzy i wielu mieszka�c�w. Bu�garzy sprowadzili osadnik�w s�owia�skich i przemi 58. I wojna ba�ka�ska - 8 X 1912,30 V 1913 Pa�stwa ba�ka�skie, wykorzystuj�e os�abienie Turcji wojn� z W�ochami w 1911/12 r., postanowi�y wygna� Turk�w z Europy. Zawar�y one potajemnie sojusz, zmobilizowa�y 793 000 �o�nierzy i wyda�y Turcji wojn�: 8 X Czarnog�ra,17 X Serbia i Bu�garia i 19 X 1912 56 a rnog�ry, dowodzona przez kr�la Miko�aja I; ' a ona Beran� i Bijelo Polje, a nast�pnie ag�a Skutari (Szkodr�). 294-tysi�czna armia garska, dowodzona przez kr�la Ferdynanda, i�a Turk�w 23/24 X pod Kirk-Kilisse, 30/31 X d Lule-Burgas i obleg�a Adrianopol. aar,aa�a Sand�ak Nowopazarski, pobi�a Turk�w [aaL4 X pod Kumanovem i 18 XI pod Monastim i zaj�a Macedoni�.103-tysi�czna armia ecka, dowoclzona przez ks. Konstantyna, pobi�a 'aZrk�w 19 X pod Elassonem, 9 XI zaj�a Saloaaiki, obleg�a Janin�, a jej ftota aa:Bitwa o Bandjarmasin na Borneoa;==9 )CI 1945 r zob. 286 pod Barranqulta - 3 VII 1916 r. jaaa.encja zbrojna USA w Dominikanie a a-1916-24 Przeciwko wybranemu w 1914 r. pod presj� USA prezydentowi Dominikany, J. I. Jimenezowi, wyst�pi� w 1916 r. Kongres i minister obcony - gen. . D. Arias, kt�ry z oddzia�em �o�nierzy opanowa� stolic�. USA interweniowa�y, wysy�aj�c ekspedycj� wojskow� pod dow�dztwem kontradm. A. Capertona.16 V 1916 r. na p�n. wybrze�u wyspy, w Monte Cristi i w Puerta Plata, wyl�dowa� de 57 sant -1800 �o�nierzy pod dow�dztwem gen. J. Pendletona, z zamiarem okupowania prowincji Norte i Cibao. Maszeruj�c� na Santiago kolumn� �o�nierzy USA przy wyj�ciu z tunelu w g�rach Monte Cristi ostrzelali patrioci, trac�c przy tym jednego towarzysza - Lait 60. Obrona m. Bastogne -17,26 XII 1944 II wojna �wiatowa w 1939a5 16 XII 1944 r. trzy armie niemieckie - 250 000 �o�nierzy z 900 czo�gami, pod dow�dztwem feldmarsz. W Modela - rozpocz�y niespodziewanie gwa�town� ofensyw� na froncie zach. na odcinku masywu Arden�w, prze�amuj�c s�abo obsadzony front. W ci�gu kilku dni kl a. Obrona p�w- Bataan - 2 I-9 IV 1942 r. II wojna �wiatowa w 1939a5 8 XII 1941 r. lotnictwo japo�skie dwoma nalotaa mi zniszczy�o lotniska i stoj�ce na nich samoloty ameryka�skie na wyspie Luzon na Filipinach, a 12 XII zacz�a l�dowa� na p�n. wybrze�u tej wyspy japo�ska 14 A gen. M. Hommy - 25 000 iaierzy. Si�y ameryka�skie na wyspie sk�ada�y _ si� z dw�ch korpus�w: I Korpus gen. J. Wain' wrighta - 3 dywizje piechoty 80 000 �o�nierzy, pod naczelnym dow�dztwem gen. D. Mac Arthura. Tylko jedna dywizja by�a ameryka�ska, pozosta�e - filipi�skie. Gdy po kilku desantach na p�n. Japo�czycy wyl�dowali 21 XII tak�e na p�d. od Manili - obro�cy oddali 2 I 1942 r. stolic� bez walki i wycofali si� na p�wysep Bataan. P�w. Bataan, o d�ugo�ci ok. 40 i szeroko�ci ok. 30 km, g�rzysty i zalesiony, dogodny by� do obrony l�dowej, a przed desantami broni�a go fiotylla �cigaczy. Odleg�a od drugiej linu obrony o 3,5 km twierdza Corregidor wspiera�a obro�c�w ogniem swych ci�kic 58 59 przedpolu, toczonych od 26 XII, obro�cy zaj�li lini� obronn� w po�owie p�wyspu, kt�rej bronili do 25 I 1942 r., a nast�pnie pod naporem Japo�czyk�w, u kt�rych gen. Homm� zast�pi� gen. T Yamashita - wycofali si� na drug� lini�, w rejon wysokiej na 1320 m Bitwa o m. Batua na Celebesie8 VIII 1946 r zob. 286 62. Obrona Belfortu - 3 XI 1870-18 II 1871 Wojna francusko - niemiecka w 1870/71 Twierdza Belfort - wa�ny francuski punkt strategiczny przy granicy niemiecko-szwajcarskiej, broni�ca przej�cia mi�dzy Wogezami, a g�rami Jura - oblegana by�a od 3 XI 1870 r. przez armi� niemieck� gen. U. von Tresckow, kt�rego si�y, stale wzmacniane, dosz� 60 = 4745 �o�nierzy, a niemieckie - 2137 �o�nierzy zabitych i rannych. Rewolucje w Belgii w 1830 ua Belgia by�a w unii z Holandi� od 1815 r. Narasat taj�ce sprzeczno�ci na tle r�nic religijnych, j�zya kowych i finansowych wytworzy�y napi�t� atmosa aaa fer�. Iskr�, kt�ra wywo�a�a wybuch, by�a rewolua -`ta cja lipcowa 1830 r. we Francji. 25 VIII 1830 has�a rewolucji podchwyci�a m�odzie� i szersze a= masy. Zaatakowano budynki rz�dowe, a nieliczne a wojsko nie interweniowa�o. 23 IX wojsko wkroczy�o do Brukseli i rozgorza�y kilkudniowe walki aa, 10-tysi�cznej armu z powsta�cami. Poleg�o ok. 500 �o�nierzy i ok. 700 powsta�c�w, ale wojsko nie zdo�a�o utrzyma� miasta. 24 IX powsta� belgijski rz�d tymczasowy, kt�ry 4 X proklamowa� a`: niepodleg�o�� kraju. Interwencja mocarstw spoa> : wodowa�a zawieszenie broni, a nast�pnie uznanie niepodleg�o�ci Belgii, ale Holendrzy jeszcze raz a a wkroczyli do Belgu i w walkach 29 VII-8 VIII 1831 r. rozgromili zaimprowizowan� armi� belgijaa': sk�, jednak pod presj� Francji musieli si� wycofa� i uma� ustalon� przez mocarstwa granic�. i~. Wyzwolenie Belgii w 1944 r II wojna �wiatowa w 1939-45 a 22 VIII 1944 r. wojska sojusznicze rozpocz�y ofensyw� w p�n. Francji, uderzaj�c si�ami 21 Grupy Armu (16 dywizji) gen. B. Montgomea ry'ego, na phi. i �12 GA (12 dywizji) gen. O. Bradleya na p�n. wsch. Po stronie niemieckiej sta�y trzy Grupy Armii, prawoskrzyd�owa "B" i lewoskrzyd�owa "G�rny Ren", pod naczelnym dow�dztwem feldmarsz. G. von Rundstedta; na 61 odcinku belgijskim sta�y I5, 7, 5 i 1 Armie.1 A kanadyjska i 2 A brytyjska z 21 GA, nacieraj�c z linii Sekwany, przekroczy�y granic� Belgii, 3 IX zaj�y Bruksel�, a 4 IX - Antwerpi�. Szybko�� posuwania si� kolumn pancernych zaskakiwa�a Niemc�w, nie pozwal -tysi�czna 15 A gen. G. von Zangena zosta�a wyparta do Holandu, w rejon uj�cia rz. Skaldy. Ameryka�skie 1 i 3 A, id�c w �lad za wycofuj�cymi si� na lini� Zygfryda Niemcami, dosz�y 7 IX do wsch. graniey Belgu na rz. Mozie, przekroczy�y j� i wesz�y do Lukse 65. Oswobodzenie Beigradu - 20 X 1944 II wojna �wiatowa w 1939-45 6 IX 1944 r. wojska radzieckie dotar�y do granicy jugos�owia�skiej w rejonie Turnu Severin. Niemcy rozpocz�li ewakuacj� Grecji 26 VII, aby wi�c przeci�� im drog� odwrotu - lini� kolejow� Saloniki-Belgrad - rozpocz�to 28 IX tzw. operacj� belgradzk�. Przezn 62 ulicmych, w kt�rych Niemcy stracili 15 000 zabitych i 9000 je�c�w - opanowa�y miasto. Ostatni punkt oporu - twierdza Kalemegdan - zdobyty zosta� pod wiecz�r szturmem. Straty niemieckieok. 24 000, a radzieckie - ok. 8000 �o�nierzy. Agresja najemnik�w na Benin -16 i 1977 16 I 1977 r. na lotnisku stolicy Beninu - Kotonu wyl�dowa� o godz. 7 nieoznakowany samolot "DC-8", z kt�rego wysiad�o ok.100 uzbrojonych bia�ych i czarnych osobnik�w; pomaszerowali oni a do centrum miasta i zaatakowali pa�ac prezydenta ra`aa i budynki rz� F' oddzia�y wojska po trzygodzinnej walce odpar�y napastnik�w, kt�rzy wycofali si� na lotnisko i o godz.10 odlecieli. W walce zgin�o 6 os�b, s,a., a 51 zosta�o rannych,1 najemnik - Murzyn zosta� uj�ty. O zorganizo