Okładka i układ graficzny całości KRZYSZTOF DOBROWOLSKI Redaktor MICHAŁ CZAJKA Skład i łamanie elektroniczne BOGDAN NAWROCKI a Copyright by Wydawnictwo "Wiedza Powszechna" Warszawa 1995 Wstęp Niniejsze dzieło obejmuje wydarzenia militarne (wojny, bitwy, powstania, starcia zbrojne), które miały miejsce w krajach całego świata, w okresie od starożytności do 1990 r. włącznie. Wydarzenia historyczne o dużym znaczeniu są dostatecznie spopularyzowan Hasła zostały ułożone w porządku alfabetycznym według nazw miejsc wydarzeń. Przeważnie są to nazwy miejscowości, czasami także nazwy rzek, krain geograficznych, państw, a w wypadku bitew morskich również nazwy biorących udział w bitwie okrętów. Aby ułatwi ISBN 214-1046-4 Wykaz skrotow , 1. Bitwa morska w Zatoce Abukir 1VI I I 1798r. Egipska wyprawa Bonapartego w 1798-99r A amia krt.mar. kapitan W 1798r.Francuzi przygotowali wyprawę adm. admirał marynarki do Egiptu,będącego prowincją imperium os- APanc. Armia LDPanc. Lekka mańskiego, zamierzając uczynić z niego bazę Pancerna Dywizja arcyks. arcyksiążę Pancerna do kolonialnych podbojów na wschodzie.19 BK Brygada m. miasto, 1798r.wyruszyła w najgłębszej tajemnicy z Tu- Kawalerii miejscowość lonu ekspedycja - 200transportowców z 40000 BPanc. Brygada marsz. marszałek żołnierzy pod eskortą 13okrętów liniowych, Pancerna m.in. między innymi 7fregat i 35mniejszych okrętów,pod dowódz- BPZmot. Brygada mjr major Piechoty mln milion twem adm.F.Brueysa.12VI Francuzi zajęli Zmotoryzowa- ok. okoto Maltę i obrabowali skarbiec Zakonu Kawalerów nej płd. południe, Maltańskich,a 1VII wylądowali w Egipcie,pod bryg. brygadier południowy Aleksandrią. ckm ciężki karabin ptk pułkownik maszynowy ptn. pótaoc, Flota angielska adm.H.Nelsona (14okrętów D Dywizja północny liniowych),poszukująca od dwóch miesięcy ftoty DK Dywizja phv. półwysep Kawaleru pp pułk piechoty francuskiej,odkryła ją 1VIII stojącą na kotwi- DP Dywizja por. porucznik cach w Zatoce Abukir (Abu Qir).Adm.Brueys Piechoty ppanc. prieciwpan- nie mógł się zdecydować,czy walczyć w zatoce, DPanc. Dywizja cerny _ czy wyjść w morze.Część okrętów angielskich Pancerna ppłk podpułkownik zaatakowała Francuzów z morza,a część weszła DPDes. Dywizja ppor. podporucznik aęda,abrzeże,a ustawione w jedną linię rów- Powietrzno- prow. prowineja -Desantowa pseud. pseudonim noległą do wybrzeża okręty,biorąc je w dwa DZmot. Dywizja rez. rezerwa ognie. Zmotoryzowa- rkm ręczny karabin na maszynowy Francuzi ponieśli klęskę; ocalały jedynie dwa feldmarsz.feldmarszałek rtm. rotmistrz okręty liniowe i dwie fregaty.Pod ogniem GA Grupa Armu rz. rzeka wyleciał w powietrze flagowy "Orient",z ta- gen. generał tys. tysiące ką siłą,że w sąsiednich okrętach puściły nity; hr. hrabia wiceadm. wiceadmirał wraz z nim poszedł na dno zrabowany skarb KC Komitet wicehr. wicehrabia Centralny w. wietki,wyspa maltański.W walce zatopiono 5okr tów fran- km kilometr właśc. właściwie cuskich 9poddało się.Francuzi stracili 1700 kmdr komandor wsch. wschód, zabitych,ok.1500rannych i 2000jeńców,a An- kontradm.kontradmirał wschodni glicy - 2okręty uszkodzone,218zabitych i 678 KP Korpus zach. zachód, Piechoty zachodni rannych. KPanc. Korpus zat. zatoka Pauceruy Bitwa pod Abunjeim,w Trypolitanii kpt. kapitan 12/13XII 1940r zob.405 2. Nalot na zakłady metalowe w Abu Zaabal w Egipcie -12 II 1970 r. Po wojnie arabsko-izraelskiej 5-10 VI 1967 r. pomimo obowiązującego zawieszenia broni mnożyły się akty dywersji ze strony arabskiej i odwetowe ze strony Izraela oraz obustronne działania lotnictwa, szczególnie w rejonie Kanału Sueskiego. W jednej z tych 3. Bitwa nad rz. Acheloos - 20 VIII 917 Wojna bułgarsko - bizantyjska w 913-917 W 913 r. bułgarski car Symeon I wraz ze sprzymierzonymi Węgrami i Pieczyngami wtargnął na terytorium Bizancjum i dotarł pod Konstantynopol, który obległ. Widząc brak szans na zdobycie potężnej twierdzy jaką było miasto - wszczął rokowania pokojowe, wkrótc Bitwę rozpoczęli 20 VIII 917 r. Bizantyjczycy atakiem jazdy na lewe skrzydło bułgarskie. Atak ten został po zaciętej walce odparty i wówczas jazda bułgarska, stojąca w rezerwie z dala od prawego skrzydła, obeszła walczących i uderzyła na bizantyjski obóz, płn., płd. i mierzeją na wsch., do Anchialo. Pogrom był kompletny; Leon Fokas zdołał ujść i schronił się do twierdzy Neseber. 4. Bitwa pod Adrianopolem -14 IV 1205 Panujący w Bizancjum od 1204 r. Łacinnicy zostali znienawidzeni przez ludność za ucisk i grabieże; gdy wiosną 1205 r. wojska ich udały się do Małej Azji i na Peloponez - ludność Tracji powstała, mordując łacińskie garnizony, względnie zmuszając je do ucie 14 IV 1205 r. doszło do bitwy - Kumanowie zaatakowali obóz łacinników, a następnie pozorowali ucieczkę. Gromada rycerzy z hr. Ludwikiem de Blois na czele ruszyła w pogoń i wpadła w zasadzkę, a wówczas cesarz Baldwin pospieszył z oddziałem na pomoc. W bitw 5. Zajęcie Adrianopola przez Turków w 1361 r. Za sułtana Murada I podbój Płw. Bałkańskiego wszedł w decydującą fazę. Murad skierował główne uderzenie przeciwko południowym krajom słowiańskim, a ani Serbia, ani rozbita na drobne państewka Bułgaria, ani osłabione wewnętrznymi walkami Cesarstwo Bizantyjskie nie były zdolne do stawienia skutecznego oporu. W 1361 r. sułtan Murad wysłał beglerbega Lala Szahina na zdobycie drugiego co do wielkości miasta bizantyjskiego - twierdzy Adrianopol. Na wieść o nadciąganiu armii tureckiej dowódca garnizonu twierdzy, Hadrianos wyruszył z wojskiem naprzeciw niej. W bitw 6. Odbicie Adrianopola przez Turków23 VII 1913 II wojna bałkańska w 1913 W I wojnie bałkańskiej, w 1912/13 r. Turcja utraciła swoje posiadłości europejskie z wyjątkiem Konstantynopola, który obroniła na przedpolu miasta, na linii umocnień Czataldży. W II wojnie bałkańskiej Serbii, Czarnogóry, Grecji i Rumunii z Bułgarią, rozpo 7. Bitwa pod Adua -1 III 1896 Wojne włosko-etiopska w 1895/96 r. Włosi, dążąc do podboju Etiopii, zajęli w 1895 r. dwa jej nadgraniczne miasta: Aduę i Makalle, co doprowadziło do wybuchu wojny. Włoski korpus generała O. Baratieriego -16 519 żołnierzy i 56 dział, idący z Erytrei na podbój Etiopii, został 1 III 1896 r. Armia włoska maszerowała trzema kolumnami: środkowa - gen. G. Arimondi, z dowództwem korpusu - 2495 żołnierzy i 12 dział, lewa - gen. i M. Albertoni - 4076 żołnierzy i 14 dział i prawa' gen. V Dabormida - 3800 żołnierzy i 12 dział. Rezerwą - 4150 żołnierzy z 12 działami - dowodził gen. G. Ellena. Kolumny nie utrzymywały ze I sobą łączności, a dowództwo nie znało siły przeciwnika. Gen. Baratieri obiecywał przywieźć do Rzymu Menelika w klatce. Etiopczycy uderzyli o godz. 5'o na lewą kolumnę i po pięciogodzinnej walce rozbili je biorąc gen. Albertoniego do niewoli. W pościgu uderzyli na kolumnę środkową, wspartą przez rezerwę; po zaciętej walce, w której padł gen. ArimondiWłosi rozpierzchli się broniła się przez 11 godzin, ale gdy poległ gen. Dabormida, a nadbiegli uciekający żołnierze gen. Albertoniego - wszyscy rzucili się do ucieczki. W 24 godziny uciekinierzy przebyli 105 km, przybywając do Addi Kaje w Erytrei. Włosi stracili ok.11 000 zabitych i rannych i wszystkie działa, a Etiopczycy ok. 4000 zabitych i 6000 rannych. Klęska ta zmusiła Włochy do uznania niepodległości Etiopu. 10 11 8. Wojna domowa i interwencja radziecka w Afganistanie w 1978-92 Ludowo-Demokratyczna Partia Afganistanu (LDPA) dokonała 27 IV 1978 r. zbrojnego przewrotu; prezydent S. M. Daud, jego rodzina i współpracownicy zostali zamordowani. Władzę objęła Rada Rewolucyjna, na czele której stanął N. M. Taraki. Nowe władze oparły si Rządy terroru, walka z religią i starodawnymi obyczajami ustosunkowały wrogo społeczeństwo do władz, wobec czego dla ratowania sytuacji LDPA usunęła Tarakiego (uduszono go), a władzę objął 11 IX 1979 r. szef urzędu bezpieczeństwa - H. Amin, stając na czel 28 XII 1979 r. Amin został zastrzelony, a władzę przejął przybyły z wojskami radzieckimi Babrak Karmal; oświadczył on, że poprzednia władza miała charakter represyjny i doprowadziła do głębokich podziałów w społeczeństwie. Rosjanie zreorganizowali armię rządową, zaopatczyli ją w nowoczesny sprzęt wojenny i wspólnie rozpoczęli działania przeciw partyzantom. W całym kraju toczyły się zacięte wa W XI 1986 r. B. Karmal został odsunięty od władzy. 3 I 1987 r. Rada Rewolucyjna uchwaliła deklarację o pojednaniu narodowym, zapowiedziała wstrzymanie ognia od 15 I 1987 r. orazpowszechną amnestię, a sekretarz Rady Rewolucyjnej M. Nadżib zaapelował do mud 12 13 Straty wojsk radzieckich wyniosły 13 000 zabitych i ok. 30 000 rannych, a wojsk rządowych ok. 248 000 zabitych i rannych. Z kraju uszło ok. 5 mln ludzi, a poległo ok.1 mln osób cywilnych. 9. Wojna angielsko-burska w Płd. Afryce w 1899-1902 Anglia, dążąca do aneksji republik burskich, Oranu i Transwalu, sprowokowała wojnę, żądając praw dla kolonistów angielskich i odmawiając uznania niepodległości republik.11 X 1899 r. Burowie rozpoczęli działania prewencyjne, wkroczyli do Natalu, Beczuany 18 II Anglicy zmusili do kapitulacji gen. P Cronje z 4500 żołnierzami,13 III po pobiciu oddziałów gen. L. Bothy zajęli stolicę Oranii - Bloemfontein, a 5 VI stolicę Transwalu - Pretorię. Burowie poniósłszy wielkie straty przeszli z resztą wojsk - ok. 20 Potyczka pod Ain Zara (okręg Trypolis) w LibIi - 4 XII 1924 r zob. 403 14 10. Bitwa morska pod Akcjum - 2 IX 31 r. p.n.e. Walka o władzg w Imperium Rzymskim w 44-30 r p.n.e. Rywalizacja o pełnię władzy w Rzymie po śmierci Juliusza Cezara między jego adoptowanym synem Gajuszem Oktawiuszem, a pierwszą osobą po Cezarze, jego najbliższym stronnikiem, Markiem Antoniuszem, po długim okresie napięć doprowadziła do wojny. Antoniusz, Odcięcie dowozu lądem oraz choroby i wzrastające dezercje skłoniły - po kilku miesiącach oczekiwania - Antoniusza do przyjęcia bitwy. Uprzednio, z powodu braku załóg, kazał spalić 140 galer egipskich, a z resztą, z 22 000 legionistów na pokładach, wyszedł 15 na pokładach oprócz marynarzy 8 legionów i 5 kohort, rozdzielił swe siły również na trzy eskadry, z których skrzydłowe wyciągnęły nieprzyjaciela na otwarte morze i tam, wykorzystując swą ruchliwość i nie dopuszczając do abordażu, łamały wiosła i zapalały 11. Bitwa nad rzeką Alamana - 7 IX 1821 Gracka wojna wyzwoleńcza w 1821-29 Bajram Pasza szedł z 7000 żołnierzy z Tessalii do Środkowej Grecji, gdzie zamierzał połączyć się z Mehmed Paszą i Omerem Brioni Paszą i razem z nimi iść na Przesmyk Kotyncki i Arkadię. Grecy - 2300 ludzi pod dowództwem G. Dikaiosa - obsadzili wszystkie przejścia w górach prowadzące do Attyki zajęli stanowiska przy Basilika, która to pozycja panowała nad drogą do Liwadi, natomiast Odysseus obsadził góry Parnasu. 5 IX 1821 r. Turcy dotarli do 16 12. Bitwa pod EI Alamein - 23 X-a XI 1942 r. II wojna światowa w 1939-45 Po przełamaniu w połowie czerwca 1942 r. przez wojska niemiecko-włoskie, dowodzone przez gen. E. Rommla, pasa brytyjskich umocnionych rejonów ("boksów") od El Gazala do Bir Hakeimbrytyjska 8 A gen. N. M. Ritchie, straciwszy 10 000 żołnierzy, 550 czołgów Obie strony wzmacniały pospiesznie swe siły, w X 1942 r. Rommel posiadał 6 dywizji piechoty, 5 dywizji pancernych,1 dywizję piechoty zmotoryzowanej i 1 brygadę, łącznie 80 000 żołnierzy, 540 czolgów,1219 dział i 350 samolotów, a Montgomery - 230 000 żołni 17 kir, przegranej przez Rommla, rozpoczął on 3 XI odwrót. Straty niemiecko-włoskie wyniosły 59 000 żołnierzy (w tym 34 000 Niemców) zabitych, rannych i jeńców, oraz ok. 500 czołgów 400 dział, a brytyjskie -13 500 żołnierzy i 432 czołgi. Odwrót Rommla przeprowadzony został po mistrzowsku, bez strat. 13. Oswobodzenie Albanii w 1944 r. II wojna światowa w 1939-45 Po agresji niemieckiej na ZSRR Komunistyczna Partia Albanu zainicjowała w końcu 1941 r. rueh narodowowyzwoleńczy. W ciągu 1942 r. powstało kilkadziesiąt oddziałów partyzanckich liczących łącznie ok.10 000 ludzi: toczyli oni walki z okupantami. W III 1943 14 VI 1944 r. wszystkie oddziały UNC rozpoczęły akcje zaczepne, zmuszając Niemców do opuszczenia szeregu miast; po 3 miesiącach walk wyzwolono 3/4 terytorium Albanii. 3 X 1944 r. Niemcy, na rozkaz dowództwa, zaczęli się wycofywać z płd. części Płw. Bałkań 18 14. Bitwa na równinie Albulena w Albanii7 IX 1457 Walki wyzwoleńcze w Albanu w 1443-60 W 1456 r. naczelnik straży pogranicznej - Georg Stres Balsha zdradził Albanię i oddał Turkom pograniczną fortecę - Modricę. W kilka tygodni potem przeszedł na stronę Turków jeden z najbliższych doradców władcy Albanu, Skanderbega - Gamza Kastriota. W końcu wiosny 1457 r. 80-tysięczna armia turecka, pod dowództwem Isaaka Evrenoz Beja, wkroczyła do Albanii, prowadzona przez Gamzę Kastriota, mianowanego przez sułtana namiestnikiem Kruji. Skanderbeg, nie mając sił na stawienie czoła 15. Oblężenie Alesji w Galii w 52 r. p.n.e. Gdy jesienią 53 r. p.n.e. Cezar, po pokonaniu ludów belgijskich wrócił do Italii - na ziemiach celtyckich wybuchło powstanie, rozpoczęte masakrą kupców italskich w Cenabum (Orlean). Rewolta rozszerzyła się na prawie całe terytorium Galu, a na jej czele st 19 z 6 legionami ruszył do kraju Arwernów, wzdłuż rz. Elaver (Allier); Wercyngetoryks posuwał się równolegle, po drugim brzegu rzeki. Cezar, pozorując dalszy marsz, przeprawił się potajemnie na drugi brzeg i ruszył w pościg za uchodzącymi Galami. Wercyngetoryks, widząc, że nie ujdzie, zamknął się w Alesji (obecnie Alise-Sainte-Reine), warownym mieście Mandubiów, położonym na wysokim wzgórzu i opasanym przez dwie rzeki. Miał on 80 000 wojowników i żywności na miesiąc, liczył na odsiecz. Rzymianie 16. Powstanie w Algierii - e V 1945 8 V 1945 r. w wielu miastach Algierii odbywały się manifestacje z okazji zwycięstwa państw sprzymierzonych nad Niemcami. W departamencie Constantine, w m. Setif pochód szedł aleją Clemenceau, niesiono w nim flagi o barwach narodowych i transparenty z hasł 20 tów, a gdy stawiano opór - zastrzeliłjednego z Algierczyków. Był to sygnał, na który wypadła z bocznych ulic policja, strzelając do tłumu; wybuchła panika, padli zabici i ranni. Policja zaatakowała także spokojne manifestacje w miastach Guelma i Kherrata, 17. Walka o niepodległość Algierii w 1954-1962 Już od V 1945 r. naród algierski żądał zniesienia jarzma kolonialnego i uznania niepodległości, a krwawe represje Francuzów spowodowały powstanie ruchu aporu. W III 1954 r. utworzono Komitet Rewolucyjny Jedności i Akcji z Ahmedem Ben Bellą na czele, który 21 Algierczyków, a ok.10 000 uwięziono. Powstańcy, wspomagani przez Maroko i Tunezję, robili wypady ze swoich baz w górach, atakowali patrole, posterunki i obozowiska, prowadzili akcje dywersyjne, staczali bitwy.19 IX 1958 r. Narodowy Komitet Rewolucji Algie 1 e. Bitwa pod Aljubarrota -14 VIII 1385 Najazd kastylijski na Portugalig w 1384/85 Gdy następcą zmarłego króla Portugalii, Ferdynanda I, wybrano Jana I (mistrza zakonu Avis)pretendujący do tronu król Kastylu, Jan I wtargnął do Portugalii i szedł przez Coimbrę na Lizbonę. Armia portugalska, dowodzona przez króla Jana I i sławnego rycerza 22 stoku płaskowyżu i osłonił ją przed atakiem jazdy palisadą i wilczymi dołami. Pewna siebie kastylijska straż przednia uderzyła na pozycję portugalską, wbijając się klinem w jej środek, ale po krótkiej walce została otoczona i zniszczona, co spowodowało pa 19. Bitwa morska okrętów: "Alliance""Atalanta" i "Trepassy" 28 V 1781 Amerykańska wojna o niepodległość w 1775-82 W styczniu 1781 r. amerykańska kaperska fregata "Alliance" (32 działa), dowodzona przez kpt. J. Barry'ego, przewiozła do Francji wysokiego urzędnika ambasady amerykańskiej w Paryżu J: Lawrensa. W drodze powrotnej, gdy 28 V fregata znajdowała się przy płd. 20. Bitwa nad rz. Alma - 20 IX 1854 r. Wojna krymska w 1853-56 Do toczącej się od 1853 r. wojny rosyjsko-tureckiej włączyły się 27 II 1854 r. Anglia i Francja, 23 a następnie także Królestwo Sardynii. W dniach 14-17 IX I854 r. wojska sprzymierzone - 28 000 Francuzów, 27 000 Anglików i 7000 Turków, ze 134 działami, dowodzone przez marsz. A. de Saint Arnaud i lorda Raglana, wylądowały pod osłoną floty wojennej pod Eu 21. Wyzwoienie Alzacji i Lotaryngii w 1944/45 II wojna światowa w 1939-45 Posuwając się za odchodzącymi Niemcami wojska amerykańskie dostały w IX 1944 r. rozkaz oczyszczenia z Niemców Alzacji i Lotaryngii i wyjścia na linię Zygfryda. 7 A amerykańska i 1 A francuska zajęa, na pa, Strasburg i doszły do Renu, a na płd.1 A francusk 31 XII I944 r. rozpoczęło się niespodziewanie natarcie niemieckie z rejonu Colmaru.10 dywizji 24 niemieckich parło na zach. od Strasburga z zamiarem okrążenia i zniszczenia 7 A amerykańskiej,1000 samolotów bombardowało lotniska sprzymierzonych w Belgii i Holandii. Na 150- -kilometrowym froncie Amerykanie przeszli do obrony. Niemcy włamali się na 30 km na zach. od Strasburga. 20 I 1945 r. ruszyło kontrnatarcie 1 A francuskiej, wzmocnionej 1 korpusem z 7 A amerykańskiej. W ciężkich 20-dniowych walkach odparto Niemców, zlikwi 22. Zatopienie ścigacza "PT109" przez niszczyciel "Amagiri" - 2 VIII 1943 II wojna światowa w 1939-45 Dowódca amerykańskiej bazy ścigaczy torpedowych na wyspie Redova otrzymał 1 VIII 1943 r. informację, że Japończycy zamierzają przerzucić tej nocy niszczycielami posiłki na wyspę Kolombangara, leżącą w archipelagu Wysp Salomona. Wieczorem wszystkie ścigacz 25 patrując na próżno okrętów. Dopiero szóstego dnia napotkał łódkę z dwoma tubylcami; ci zaalarmowali posterunek amerykański na wyspie Wana-Wana. Ósmego dnia ścigacz "PT157" z bazy na w. Roviana zabrał skrajnie wyczerpanych rozbitków. 23. Bitwa morska przy przylądku Angamos8X1879r Wojna Chile z Peru i Boliwią w 1879-83 r Peruwiańskie okręty wojenne - przestarzały pancernik "Huascar" i eskortowiec "Union" - wyszły 30 IX 1879 r. z Ariki na rajd wzdłuż wybrzeży chilijskich. Po ostrzelaniu szeregu portów okręty zawróciły na płn. i gdy na zach., ścigane przez okręty chilijskie, a następnie znów skręciły na płn. i tu natknęły się na chilijski pancernik "Almirante Cochrane" i korwetę "O'Higgins". Szybki "Union" uciekł, a "A1- mirante Cochrane", szybszy od "Huascara", płynął za nim poza za 24. Nleudana próba Inwazjl AngIIi przez Normanów w 1030 Po śmierci króla Anglii Ethelreda, w 1016 r., król duński Kanut najechał i podbił Anglię, koronując 26 a: się jako jej król, a synowie Ethelreda - Edward i Alfred uszli do swego wuja, Ryszarda II, władcy Normandii. Po śmierci Ryszarda II i następnie jego brata Ryszarda III, władzę nad Normandią objął najmłodszy brat - Robert I. Zapragnął on zapewnić tron angi 25. Wojna króla angielskiego Henryka I z Robertem, ks. Normandii w 1106 r. Henryk I, zw. Beauclerc, najmłodszy syn Wilhelma Zdobywcy, objął tron angielski po nagłej śmierci jednego ze starszych braci i w nieobecności drugiego, Roberta, uczestniczącego w krucjacie. Gdy Robert wrócił i z wojskiem normanclzkim wylądował 20 VII 1101 27 Henryk pomimo ogłoszonej amnestii krwawo rozprawił się z baronami normandzkimi, którzy go opuścili, a w 1105 r. udał się do Normandu z wojskiem i zajął dwa ważne miasta - Bayeux i Caen. Jesienią 1106 r. Henryk ponownie pożeglował z wojskiem do Normandu i 26. Wojna domowa w Anglii w 1135-1153 1 XII 1135 r. zmarł Henryk I, król angielski, a 22 XII koronowano na króla Stefana, wnuka Wilhelma Zdobywcy, wbrew woli Henryka, który na dziedziczkę tronu wyznaczył swoją córkęMatyldę. Stefan był łagodnego usposobienia, co przyczyniło się do rozpanoszeni 28 Wojna domowa toczyła się nadal, a kraj podzielił się na dwa obozy - jeden z Robertem i Matyldą na zachodzie, drugi - wierny królowi - na wschodzie, z Londynem. 2 II 1141 r. w przegranej bitwie pod Lincoln król dostał się do niewoli i został ' uwięziony w a7. Próba inwazji hiszpańskiej na Anglię i klaska niezwyciężonej armsdy w 1588 r. Wojna angielskabiszpańska w 1587-1604 Wspieranie przez Anglię powstańców w należących do Hiszpanii Niderlandach oraz napady angielskich korsarzy na okręty i zamorskie posiadłości hiszpańskie skłoniły króla Hiszpanu Filipa II do zorganizowania zbrojnej ekspedycji przeciwko Anglii. 28 V 1588 r. 29 rzami, z 1972 działami, dowodzona przez adm. Ch. Howarda, jego zastępcę wiceadm. E Drake'a i dowódców zespołów: M. Frobishera, J. Hawkinsa i T Fennera, oraz dowódcę obrony wybrzeży, adm. H. Seymoura - osłaniała wybrzeże, sporadycznie ostrzeliwując Hiszpan Po potyczkach pod Fowey, Portland Bill i koło wyspy Wight Hiszpanie, straciwszy 6 okrętów, przebili się przez Kanał La Manche i zakotwiczyli pod Calais. Tutaj 8 VIII Anglicy puścili na nich 8 branderów, wywołując popłoch i ucieczkę okrętów na pełne morze, 28. Rewolucja w Anglii w 1688/89 Król Jakub usiłował podporządkować sobie parlament i przywrócić katolicyzm, co spowodowało wybuch rewolucji; bezpośrednim jej powodem stało się postawienie przed sąd w 1688 r. kilku biskupów protestanckich. 30 VI 1688 r. opozycjoniści wezwali zięcia króla w Anglii, w zatoce Torboy, z 15-tysięczną armią a holenderską i triumfalnym pochodem przeszedł z Exeteru do Londynu. Jakub, ehoć miał wierne sobie odciziały, nie mógł się zdecydować na żadną kontrakcję, wobec czego opuścili go wszyscy jego zwolennicy.10 XII 1689 r. Jakub wyprawił żonę z dziećmi do Francji i próbował sam się tam udać, ale w porcie III Orańskiego parą panującą. Jednocześnie a uchwalono ustawy (Bill of Rights) ograniczające władzę króla na rzecz pa:rlamentu. Królowi odea brańo prawo zawieszania obowiązujących ustaw, nakładania podatków i utrzymywania stałej armii a: w czasie pokoju bez zgody parlamentu. Rewoa lucja ta ustanowiła dominację parlamentu nad królem. 29. Wojna o niepodległość I wojna domowa w Angoli w 1961-89 r. W 1956 r. powstała w Angoli lewicowa partiaa Ludowy Ruch Wyzwolenia Angoli (MPLA), pod przewodnictwem dr. A. A. Neto; była ona prześladowana przez policję, a wielu jej członków dosa' a tało się do więzienia. 4 II 1961 r. oddział zbrojny MPLA uwolnił część więźniów, rozpoczynając tym aktem walkę zbrojną o niepodległość Angoli. W 1960 r. dr. H. Roberto utworzył prawicową organizację - Front Narodowego Wyzwolenia Angoli (FNLA), a w 196a, r. J. Savimbi utworzył prawicowy Narodowy Związek na 30 31 1975 r. Pragnęły one przekazać władzę wszystkim trzem ugrupowaniom i 15 I 1975 r. podpisane zostało porozumienie tych grup z Portugalią, ale nie weszło w życie z powodu zbyt dużej rozbieżności celów. Rozgorzała wojna domowa. MPLA obsadziła Kabindę i stolicę Luandę; 25 III 1975 r. ruszyły z zachodu na Luandę oddziały FNLA, a z płd.oddziały UNITA i 5 VII brygada RPA. MPLA miało kontakty z Kubą od 1966 r., Kuba przysyłała dla jej oddziałów zaopatrzenie, 11 XI 1975 r. dowódca portugalskich sił zbrojnych w Angoli, kontradm. Leonel Cardoso, ogłosił w imieniu rządu niepodległość Angoli i w dniu tym odpłynęły ostatnie oddziały portugalskie. Oddziały FNLA zostały rozbite, a oddziały RPA i UNITA odparte na 200 32 ' brak fachowców z powodu emigracji 470 000 Portugalczyków, zastój w produkcji. Angażowani przez władze zagraniczni eksperci byli porywani przeż partyzantów. Jedną z większych akcji UNITA był atak 12 III 1983 r. na m. Catumbela, na finii kolejowej. Stacjo Rząd Angoli ogłaszał amnestie i wzywał do pojednania, ale propozycje rozmów z UNITA odrzucał. UNITA w 1984 r. kontrolowała 1/3 terytorium kraju. W 1984 r., po wizycie wiceministrów spraw zagranicznych W Brytanii i CSRS w Huambo J. Savimbi zwolnił kilkuset UNITA nie uczestniczyła w rokowaniach, nie uznała porozumień i kontynuowała partyzantkę do 26 III 1989 r., kiedy to podczas afrykańskiego szczytu" w Kairze podpisano porozumienie dotyczące uregulowania sytuacji wewnętrznej w angoG, oraz zawarto rozejm między MPLA i UNITA. Angola była zrujnowana, 33 w termiZie do VII 1991 r. 31 V 1991 r. MPLA i UNITA podpisały w Luandzie traktat pokojowy; ustalono, że jesienią 1992 r. odbędą się wolne wybory. Rząd prezydenta Jose Eduardo Dos Santosa został odideologizowany, co ułatwiło porozumienie. Obie strony przek 30. Bitwa morska przy brzegach w. Anguilla8 XI 1796 Wojna Francji z I koalicją w 179a97 W trakcie działań wojennych na Antylach przybyły do brytyjskiej wyspy Anguilla 8 XI 1796 r. dwa francuskie okręty - fregata "Le Desius" (26 dział, 336 marynarzy i żołnierzy) i bryg "La Vaillante" (10 dział,135 marynarzy i żołnierzy). Francuzi wylądowali 31. Bitwa pod Anjar w Libanie - 29 XI 1622 Emir Druzów Fahr ed-Din II, dążąc do usamodzielnienia Libanu, zorganizował z pomocą europejskich instruktorów 15-tysięczną, dobrze wyszkoloną armię. Gubernator prowincji damasceń: skiej Mustafa Pasza z niepokojem śledził wzrost :a:` siły Libanu; gdy w 162 Fahr ed-Din z armią i 29 XI 1622 r. doszło do bitwy koło przygranicznej miejscowości Anjar, w dolinie Bekaa, w Libanie, przy drodze Damaszek - Bejrut; armia syryjska została rozgromiona, a Mustafa dostał się do niewoli. Dzięki temu ;r: zwycięstwu Fahr ed-Din stał się władcą całego ia'ů : Lewantu, od Aleppo do Egiptu, a sułtan zalegali.awał w 162 a: Bitwa nad rz. Antietam Creek16/17 IX 1861 Amerykańska wojna secesyjna w 1861-b5 Konfederacki generał R. Lee po zwycięskiej bitwie 29/30 VIII 1861 r. nad rz. Bull Run ruszył z 25-tysięczną armią na Waszyngton i Baltimore, a gen. T Jacksona wysłał z 16 000 żołnierzy do Marylandu, licząc na wzniecenie tam powstania. Gen. Jackson wkroczy 34 35 konfederatów odparły atak. W zaciekłej walce korpus Hookera został rozbity, a on sam ranny. Dywizje Jacksona straciła ok. 50% stanu osobowego i została wycofana na tyły. Także atak federalnego korpusu gen. J. K. Mansfielda na lewym skrzydle na dywizję gen 33. Bitwa przy wsi Ap Bac - 2 I 19a3 Wojna wietnamska w 1957-75 7 VII 1954 r. cesarz Płd. Wietnamu Bao Dai mianował premierem przybyłego z emigracji, z USA, polityka - Ngo Dinh Diema. Diem, korzystając z poparcia USA, dokonał w 1955 r. zamachu stanu, zdetronizował cesarza, ogłosił Płd. Wietnam republiką i stanął na je -59 r. ruchu partyzanckiego; 20 XII 1960 r. ukonstytuował się Narodowy Front Wyzwolenia Płd. Wietnamu, a 19 II 1961 r. utworzono Narodowowyzwoleńcze Siły Zbrojne, które rozpoczęły walkę z reżimem sajgońskim. Pierwsze bitwy partyzanci stoczyli z oddziałami sajgońskimi 2 I 1963 r., przy wsi Ap Bac, 60 km na płd. zach. od Sajgonu. Batalion partyzancki - 230 ludzi, wyśledzony został 1 I przez samoloty i w krótkim czasie otoczony przez ok. 3000 żołnierzy rządowych z 13 czołganv, dowieziony 34. Kapitulacja armii konfederatów w Appomattox - 9 IV 1865 Amerykańska wojna secesyjna w 1861-65 1 IV 1865 r. armia unionistów gen. U. Granta, licząca ok. 70 000 żołnierzy, silnym uderzeniem przełamała środek linii obronnych oblężonej stolicy konfederatów - Richmondu, co zmusiło gen. Lee, dowódcę armii konfederackiej, do opuszczenia 2 IV stanowisk ob 36 Grant zaproponował gen. Lee poddanie się. 9 IV 1865 r. gen. Lee na spotkaniu z gen. Grantem w Appomattox przyjął jego warunki. Na wiadomość o kapitulacji armii gen. Lee - gen. Johnston skapitulował 14 IV przed gen. Shermanem. Zakończeniem wojny było podda 35. Bunt Arabów ne Płw. Arabskim w 1915 I wojna światowa w 1914-18 W VI 1915 r. w należącym do Turcji Hedżazie wybuchło powstanie Arabów pod wodzą szerifa Mekki - Husajna ibn Alego, inspirowane przez Anglików, którzy za pośrednictwem swojego agenta T E. Lawrence'a przekupywali szejków śląc im pieniądze, broń i zaopatrzen Kolumna Fejsala rozbiła turecki bataGon broniący wąwozu na drodze do Akaby; Turcy stracili ok. 300 zabitych i rannych i 160 jeńców. 6 VII garnizon Akaby skapitulował. W mieście tym Fejsal założył główną kwaterę. Rezultatem tego zwycięs:;twa był napływ kil Fejsal wybrany został królem Syrii, a gdy w 1921 r. Syrię przyznano Francji - Anglicy zaofiarowali mu tron Iraku. E ů: a a: 8ltwa na morzu Arafura -15 I 1962 r. Zatarg indonezyjsko - holenderski w 1949-63 r W okresie napięcia stosunków między Indonezją a Holandią na tle przynależności Irianu Zach. (Zach. Nowa Gwinea) doszło 15 I 1962 r. do bitwy morskiej ok. 40 km na płd. a wody wokół wysp Aru. Po godzinnej zaciętej walce zatopiony został 1 kuter indonezyjski, na którym zginął szef sztabu indonezyjskiej marynarki wojennej - kmdr Jos Sudarso. 50 marynarzy zatopionego kutra dostało się do niewoli holenderskiej. 37. Bitwa pod Araure - 5 Xll 1813 Wojny wyzwoleńcze w Ameryce Płd. w 1809-26 W 1813 r. Hiszpanie utrzymywali się jeszcze w Wenezueli tylko w fortecach: Puerto Cabello i Coro. Gdy pod koniec roku ruszył z płd. wsch. na stolicę - Caracas - J. T Boves na czele chmaty półdzikich pastuchów (llaneros) - z Coro wyszedł płk. J. Ceballos 38 39 sownym marszem szedł na płd., aby się z nimi połączyć.10 XI 1813 r. Ceballos rozgromił połączone siły idących z Kolumbii wojsk republikańskich gen. S. Bolivara i R. Urdanety w bitwie pod Barquisimeto; uszli oni do San Carlos. Ceballos połączył się z oddzi 38. Bitwa pod Arcole -15-17 XI 1796 Kampania włoska Bonapartego w 1796/97 Wiosną 1796 r.18-tysięczna armia francuska gen. N. Bonapartego uderzyła przez płn. Włochy w kierunku Wiednia, pobiła 30-tysięczną armię austriacką gen. J. Beaulieu, której część obległa następnie w Mantui. Dwie austriackie próby odsieczy nie powiodły się, 40 Bitwa w Ardenach w 1944/45 II wojna światowa w 1939a5 W nocy z 15 na 16 XII 1944 r., na środkowym odcinku frontu zach., w masywie górskim Arde. nów uderzyły niespodziewanie trzy armie niemieckie liczące razem 25 dywizji, tj. ok. 250 000 żołnierzy z 900 czołgami, pod dowództwem feldmarsz. W Modela, z zamiarem Na płn. odcinku niemiecka 6 APanc. SS - 9 dywizji gen. S. Dietricha - wdarła się na głębokość ok. 60 km i tam powstrzymana została przez 1 A amerykańską, w centrum 5 APanc. - 7 dywizji gen. H. von Manteuftia - obległa ważny węzeł drogowy Bastogne, bronion 41 ski III i IV Korpus. Rozpoczęły się zaciekłe walki. Na prośbę Churchilla Stalin przyspieszył ofensywę wojsk radzieckich na froncie wschodnim; ruszyła ona 12 I 1945 r. przełamując od razu front, co zmusiło Hitlera do przerzucenia armii gen. S. Dietricha na wschód. Sojusznicy wykorzystali osłabienie Niemców - 81 834 żohiierzy zabitych, rannych i jeńców oraz ok. 600 czołgów, a straty sojuszników76 890 zabitych, rannych i jeńców oraz 733 czołgi. 40. Bitwa pod Arica - 5-7 VI 1880 r. Wojna Chile z Peru i Boliwią w 1879-83 26 II 1880 r. Chilijczycy wysadzili w Ilo, na płn. od Tacny, desant -14 000 żołnierzy, z którego oddział 8500 żohiierzy pod dowództwem gen. M. Baquedano ruszył wybrzeżem na płd. i po kilku bitwach z cofającymi się wojskami peruwiańskimi podszedł 5 VI pod 42 aGabrona klasztoru Arkadia na Kreciea 21 XI 1866 r. : powstanie na Krecie w 1866-69 VV początkach powstania gubernator Krety Mustafa Pasza dowiedział się, że w klasztorze Arka'a' a dia, położonym na płn. wsch. od Rethimnon, anagazynowano broń i zapasy żywności dla powa= a stańców, bezzwłocznie więc wyruszył tam z od~:a~działem żołnierzy. Klasztor Arkadia, największy =a pa Krecie, zbudowany z kamienia, był ufortyfikoxa wany i przetrzymał już niejedno oblężenie. Schro=a naa się w nim okoliczna ludność. Turcy, przybywaty pod klasztor, wezwali opata Gabriela do poddania się, a gdy odmówił - rozpoczęli ostrzał zaa, budowa w trzecim Turcy wdarli się na dziedziniec, podciągnęli działa i z bliska rozpoczęli bombardowanie budynków. W walce poległ opat Gabriel, a t a wówczas jeden z mnichów podpalił magazyn aA rochu, a wybuch zrujnował zabudowania. Oca_a lały 92 osoby, wiele zginęło w walce, podczas , avybuchu i w rzezi po zdobyciu klasztoru. Bltwa pod Arnhem -17-26 IX 1944 r. II wojna światowa w 1939a5 at=; W ramach zaplanowanej przez marsz. B. Montgomery'ego operacji pod kryptonimem "Market-Garden", mającej na celu obejście od płn. niemieckiej obronnej linii Zygfryda i wdarcie się do Zagłębia Ruhry -17 IX 1944 r. brytyjska 2 A uderzyła z Belgii wzdłuż 43 moście, na dolnym Renie, pod Arnhem, zrzucono na wsch. brzegu rzeki brytyjską 1 DPDes. gen. R. Urquharta i pierwszy rzut szybowcowy z polskiej I Samodzielnej Brygady Spadochronowej (SBSpad.). Niespodziewanie w rejonie zrzutu znalazł się, skierowany tam na 43. Bitwa pod Arras 9 V-24 Vi 1915 r. I wojna światowa w 1914-1918 Ofensywa francusko-angielska na froncie zachodnim, na linie niemieckie między La Bassee i Arras, na odcinku 6 A niemieckiej ks. Ruprechta Bawarskiego, rozpoczęła się 9 V 1915 r., po kilkudniowym przygotowaniu artyleryjskim. Jako nvejsce przełamania frontu a4. Potyczka pod Arroyo Bianco - 2 X 1895 Autybiszpańskie powstanie na Kubie w 1895-98 Powstańcy po opanowaniu prowincji Oriente skierowali się ku prowincjom Kuby zachodniej. Oddział powstańczy gen. J. M. Gomeza, idąc 2 X 1895 r. na zgrupowanie w San Cayetano, wyruszył rankiem z m. Jobabo, położonego nad zatoką Guacanayabo i po trzech godzi 44 45 45. Bitwa w rejonie EI Asaba, w Libii23 III 1913 r. Wojna partyzancka w Libii w 1912a14 Powstańcy arabscy, zgrupowani między dolinami Arbaa i m. Sirt, dokonywali częstych wypadów przeciw załogom włoskim w Gharianie, w związku z czym dowodzący w tym rejonie włoski gen. O. Ragni zorganizował w III 1913 r. zbrojną wyprawę przeciwko nim. 23 III 46. Zdobycie Akropolu w Atenach przez Greków - 21 VI 1822 r. Grecka wojna wyzwoleńcza w 1821-29 Powstańcy greccy przedostali się w nocy z 6 na 7 IV 1821 r. przez mury Aten i po krótkiej walce opanowali miasto. Garnizon wraz z kobietami i dziećmi wycofał się do cytadeli Akropolu i tam 46 bronił się, cierpiał jednak głód. 30 V nadszedł a z wojskiem Omer Brioni Pasza i Grecy zmuszeni zostali do ucieczki, ale gdy Brioni po zaopatrzea niu załogi w żywność i amunicję ruszył dalej, na Janinę - wrócili i wznowili oblężenie. Grecy ů bezustannie ostrzeliwali twierdzę z 12 dział - i dwóch ciężkich moździerzy, krusząc mury, ale a wszystkie ich ataki były krwawo odpierane. Po 440 dniach obrony Turcy, których zostało 800, z braku amunicji i żywności skapitulowali. Grecy zagwarantowali im odjazd do Smyrny, ale gdy złożyfi broń - rzucili się na nich i zamordowali a 600 osób; 200 osób, które zdołał ocalić konsul francuski, odesłano do Smyrny. ta Ia: Bitwa pod Atoleiros - 6 IV 1384 Najazd kastylijski na Portugalię w 1384-85 a:: Po śmierci w 1383 r. króla Portugalii Ferdynana da I, gdy znaczna część arystokracji obwołała następczynią córkę króla - ks. Beatrice, małżonkę króla Kastylu, Jana I - wybuchło w Portugalii ogólnonarodowe powstanie, skierowane przeciwko feudałom i związkowi z Kastylią, a wówczas król Jan I wkroczył z armią do Portugalu. Jeden a- z oddziałów armu 47 48. Bitwa pod Austerlitz - 2 XII 1805 Wojna francusko - austriacko - rosyjska w 1805 Po klęsce Austriaków pod Ulm spieszący im z pomocą korpus rosyjski gen. M. I. Kutuzowa35 000 żohiierzy - zaczął się cofać, ścigany przez 50-tysięczną armię francuską Napoleona. 26 XI Kutuzow połączył się w Ołomuńcu z korpusem rosyjskim gen. F. E Buxhawden -1300 żołnierzy zabitych i 7000 rannych. 49. Powstanie chłopskie w płn.-zach. Austrii w 1525 Powstanie w płn: zach. Górnej Austrii było fragmentem wielkiego powstania chłopskiego w płd. Niemczech i w Austrii. Na wiadomość o wybuchu powstania 25 V 1525 r. w Salzburgu - chłopi i mieszczanie w St. Georgen, w gminie Attergau (płn: zach. Austria) zacz 48 i:agarnęło całą gminę, a na jego czele stanął Jórg aargant. Chłopów podzielono na oddziały, wyzna:: ćzono dowódców; uzbrojenie było mizerne, róż= norodne, mało broni palnej, przeważnie kosy, : a widły i topory. Zbrojne gromady zaczęły krążyć aa po okolicy, rabując urzędy, dwory i klasztory. 11 VI szlachta i kler zaproponowali wszczęcie pertraktacji, a 12 VI chłopi wysłali do arcyks. Ferdynanda, do Innsbrucka, pismo postulujące a aniejszenie ich obciążeń. Jednocześnie wysłali ._ delegację do Salzburga z prośbą o zbrojną poa moc, lecz jej nie uzyskali, co wpłynęło na usztyw= a nienie stan 50. Powstanie chłopskie w Górnej Austrii w 1626 Górna Austria, będąca ostoją protestantów, oddana została w 1620 r. bawarskiemu ks. Maksymilianowi w zastaw za pożyczkę. W okresie kontrreformacji katolicy bawarscy rozpoczęli krwawe prześladowania protestantów, wywołując wrzenie wśród ludności. Bójka z w rozruchy, a następnie w żywiołowe powstanie chłopskie; gromady zbrojne w piki, halabardy, miecze i maczugi, dowodzone przez St. radingera i jego szwagra, Ch. Zellera, zaczęły atakować zantki i miasta, zabijać żołnierzy i zdobywać broń. Hasłem ich było 49 Powstanie rozwijało się, armia chłopska wzrosła do ok.15 000 ludzi i wkrótce opanowała cały kraj z wyjątkiem miast Linz, Enns i Freistadt. Armia zaangażowana była w wojnie 30-letniej i na miejscu pozostały niewielkie siły. Ciężka sytuacja skłoniła cesarza 51. Bitwa pod Avaris -1580 r p.n.e. Wojny domowe w Egipcie prowadzone w końcu XVI w. p.n.e. osłabiły kraj tak mocno, że gdy najechali go Azjaci, zwani Hyksosami - zajęli bez 50 aa:oporu dolny Egipt, grabiąc i paląc miasta i osiedaf )a. Górny Egipt obronił swoją niepodległość a: zatrzymując najeźdźców pod murami Teb. Hyksoa ;a w liczbie ok. 240 000 ludzi, założyli we wsch. i delty Nilu swoją stolicę - Avaris, tworząc ; : z aata potężną twierdzę. Po 100 latach niewoli ~a władca Teb, król Na'segen (Ta'a III), wzmocniwar swe państwo, powstał przeciwko Hyksosom. 'a Po długoletnich walkach następca Na segenata Aahmes z XVIII dynastii stoczył w 1580 r. p.ń.e. ad murami Avaris trzy decydujące bitwy na )ądzie i na jeziorze Menzale, połączonym z odnoa gą Nilu, na którą leżało Avaris. Bitwy te złamały ostatecmie opór Hyksosów; Egipcjanie zdobyli miasto i ścigali uchodzących Hyksosów aż do płd. - Palestyny. ; gitwa pod Ayacucho - 9 XII 1824 r. Wojny wya'<'oleucze w Ameryce Płd. w 1808-26 Po bitwie 6 VIII 1824 r. pod Junin, w któcej straż tylna armu hiszpańskiej doznała porażki - wicekról de la Serna i gen. J. Canterac, z armią 7936 ~ żołnierzy (500 Hiszpanów oraz rojaliści i Indianie) wyruszyli 1 XI 1824 r. z Cuzco w kierunku Limy, a prze 51 Metysów i Indian), na prawym - płk. J. Cordovę (4 pułki kolumbijskie), w środku bryg. A. Millera (5 szwadronów kolumbijskich) i w odwodzie dywizję kolumbijską gen. J. Lary. Sam stanął z tyłu, z 3 szwadronami jazdy. Bitwa rozpoczęła się o godz.10; Villalob 53. Likwidacja autonomii Azerbejdżanu i Płn. Kurdystanu w 1946 Po agresji niemieckiej na ZSRR wojska radzieckie, brytyjskie i amerykańskie wkroczyły do Iranu, aby otworzyć sobie bezpieczną drogę do ZSRR. Układem z 29 I 1942 r. państwa te zobowiązały się wycofać swe wojska z Iranu w ciągu 6 miesięcy po zakończeniu woj 52 Iiawami określił ten bunt jako patriotyczny aeciw ludności przeciw naruszaniu niezależnośE:a i integralności Iranu, usunął z rządu przedstaa,icieli Partii Narodowej i 10 XII 1946 r. skieroawał wojsko do Azerbejdżanu i Płn. Kurdystanu. aW obydwu tych prowincjach ogłoszono stan wonny. Po walkach ze ti zdelegaGzowano, rozstrzelano ok. 750 jej członków, a jej przywódcę - Kazi Mohammeda powiesznno. Autonomię zlikwidowano. gftwa aod Azincourt - 25 X 1415 r. 'e aojna stuletnia 1337-1453 W sierpniu 1415 r. Anglicy pod wodzą króla Henryka V wylądowali u ujścia Sekwany i 22 IX aa= aobyli port HarHeur, ponieśli jednak przy tym tak duże straty, że Henryk zrezygnował z marszu a:::ńa Paryż i wyruszył do Calais, aby odpłynąć do Anglu. 24 X zastąpiła mu jednak drogę skoncen. atrowana w Rouen armia francuska. Henryk uszyas: a :kował swą armię - ok. 6000 żołnierzy, głównie piesi łucznicy - między Tramecourt i Azincourt; spieszeni rycerze wraz z łucznikami zajęli front :a a długości 800 m, umocniony zaostrzonymi palami. , Francuzi bali się atakować konno łuczników, więc -a' konetabl Ch. d'Albret spieszył część rycerstwa -a =a i utworzył z niego dwie pierwsze linie swego szyku; w trzeciej i czwartej linii stanęło konne rycerstwo, a w tyle piechota. 25 X, po daremnym oczekiwaniu na atak Francuzów, Henryk wydał - rozkaz do natarcia. Łucznicy lekko przebiegli 700 m po rozmokłym terenie, zbliżyli się do Francuzów, zatknęli w ziemię pale i uszykowani w szachownicę zaczęli strzelać jednocześnie z trzech szeregów, zadając Francuzom ciężkie straty; wówczas konne franc odparte. Wtedy d'Albret skierował na Anglików 53 spieszonych rycerzy, którzy jednak po przełamaniu środka angielskiej linii zostali otoczeni i wycięci. Wówczas uderzył na Anglików ks. Brabantu, który właśnie przybył na pole bitwy, ale i on został odparty. Uciekające rycerstwo porwało za sobą piechotę i Bitwa pod Azua, w Dominikanie19 III 1844 r zob. 627 55. Bitwa pod Bachmaczem -10-13 III 1918 I wojna światowa w 1914-18 Niemcy, po zawarciu 3 III 1918 r. pokoju z Rosją - przystąpili do przyznanej im traktatem pokojowym okupacji Ukrainy. Niemieeka armia gen. A. von Linsingena i austro-węgierska gen. S. Bahm-Ermolliego maszerowały w głąb Ukrainy, walcząc z bolszewicką party - ok. 50 000 żohaierzy - który kierował się ku stacji Bachmacz z zamiarem ewakuacji do Władywostoku. Wysłane przodem trzy bataliony czechosłowackie zdążyły zająć przed Niemcami miasto i stację. Bolszewickie władze miasta przysłały na pomoc Czechosłowakom 54 'ach walki, Niemcy wycofali się i nadchodzący aaaon, nie niepokojony, załadował się i odjechał aa Wschód. Straty niemieckie - ponad 1500, , czechosłowackie - ok. 400 żołnierzy zabitych arannych. aObrona Bahii - VII 1822-2 VII 1823 r. Kortezy w Lizbonie dekretem z dn.19 IX 1821 r. a;akasowały centralistyczną organizację Brazylii, a3 arzekazując władzę gubernatorom i zażądały a; powrotu regenta Dom Pedra do Portugalu. Ten a-: aawrót do kolonializmu wzburzył ludność, wywieaano nacisk na księcia, aby pozostał w kraju, co ,-ateż uczyni a azbonie garnizony: w stolicy oddział 2000 żołniesaarzy umocnił się na wzgórzu Morro de Castello, a gotów do walki, jednak osobista interwencja Dom Pedra skłoniła ich do odjazdu do Portugalii. Natomiast dowódca głównych sił w Bahii, gen. a: L. M. Madeira 'Iakie połowiczne oblężenie przedłużyło się, gdyż oblegający byli za słabi, aby zmusić Portugalczyków do kapitulacji. W końcu jednak gen. Madeira, odczuwając trudności zaopatrzeniowe i widząc, że sytuacja w niepodległej już Brazylii ustabilizowała się i 55 57. Bitwa w Górach Bałkańskich - 22 VI 811 Wojska bułgarskie chana Kruma zajęły pod koniec 808 r. rejon rzeki Strumy, a następnie zawładnęły bizantyjskim umocnionym grodemSerdiką; w obronie grodu poległo ponad 6000 żołnierzy i wielu mieszkańców. Bułgarzy sprowadzili osadników słowiańskich i przemi 58. I wojna bałkańska - 8 X 1912,30 V 1913 Państwa bałkańskie, wykorzystująe osłabienie Turcji wojną z Włochami w 1911/12 r., postanowiły wygnać Turków z Europy. Zawarły one potajemnie sojusz, zmobilizowały 793 000 żołnierzy i wydały Turcji wojnę: 8 X Czarnogóra,17 X Serbia i Bułgaria i 19 X 1912 56 a rnogóry, dowodzona przez króla Mikołaja I; ' a ona Beranę i Bijelo Polje, a następnie agła Skutari (Szkodrę). 294-tysięczna armia garska, dowodzona przez króla Ferdynanda, iła Turków 23/24 X pod Kirk-Kilisse, 30/31 X d Lule-Burgas i obległa Adrianopol. aar,aaęła Sandżak Nowopazarski, pobiła Turków [aaL4 X pod Kumanovem i 18 XI pod Monastim i zajęła Macedonię.103-tysięczna armia ecka, dowoclzona przez ks. Konstantyna, pobiła 'aZrków 19 X pod Elassonem, 9 XI zajęła Saloaaiki, obległa Janinę, a jej ftota aa:Bitwa o Bandjarmasin na Borneoa;==9 )CI 1945 r zob. 286 pod Barranqulta - 3 VII 1916 r. jaaa.encja zbrojna USA w Dominikanie a a-1916-24 Przeciwko wybranemu w 1914 r. pod presją USA prezydentowi Dominikany, J. I. Jimenezowi, wystąpił w 1916 r. Kongres i minister obcony - gen. . D. Arias, który z oddziałem żołnierzy opanował stolicę. USA interweniowały, wysyłając ekspedycję wojskową pod dowództwem kontradm. A. Capertona.16 V 1916 r. na płn. wybrzeżu wyspy, w Monte Cristi i w Puerta Plata, wylądował de 57 sant -1800 żołnierzy pod dowództwem gen. J. Pendletona, z zamiarem okupowania prowincji Norte i Cibao. Maszerującą na Santiago kolumnę żołnierzy USA przy wyjściu z tunelu w górach Monte Cristi ostrzelali patrioci, tracąc przy tym jednego towarzysza - Lait 60. Obrona m. Bastogne -17,26 XII 1944 II wojna światowa w 1939a5 16 XII 1944 r. trzy armie niemieckie - 250 000 żołnierzy z 900 czołgami, pod dowództwem feldmarsz. W Modela - rozpoczęły niespodziewanie gwałtowną ofensywę na froncie zach. na odcinku masywu Ardenów, przełamując słabo obsadzony front. W ciągu kilku dni kl a. Obrona płw- Bataan - 2 I-9 IV 1942 r. II wojna światowa w 1939a5 8 XII 1941 r. lotnictwo japońskie dwoma nalotaa mi zniszczyło lotniska i stojące na nich samoloty amerykańskie na wyspie Luzon na Filipinach, a 12 XII zaczęła lądować na płn. wybrzeżu tej wyspy japońska 14 A gen. M. Hommy - 25 000 iaierzy. Siły amerykańskie na wyspie składały _ się z dwóch korpusów: I Korpus gen. J. Wain' wrighta - 3 dywizje piechoty 80 000 żołnierzy, pod naczelnym dowództwem gen. D. Mac Arthura. Tylko jedna dywizja była amerykańska, pozostałe - filipińskie. Gdy po kilku desantach na płn. Japończycy wylądowali 21 XII także na płd. od Manili - obrońcy oddali 2 I 1942 r. stolicę bez walki i wycofali się na półwysep Bataan. Płw. Bataan, o długości ok. 40 i szerokości ok. 30 km, górzysty i zalesiony, dogodny był do obrony lądowej, a przed desantami broniła go fiotylla ścigaczy. Odległa od drugiej linu obrony o 3,5 km twierdza Corregidor wspierała obrońców ogniem swych ciężkic 58 59 przedpolu, toczonych od 26 XII, obrońcy zajęli linię obronną w połowie półwyspu, której bronili do 25 I 1942 r., a następnie pod naporem Japończyków, u których gen. Hommę zastąpił gen. T Yamashita - wycofali się na drugą linię, w rejon wysokiej na 1320 m Bitwa o m. Batua na Celebesie8 VIII 1946 r zob. 286 62. Obrona Belfortu - 3 XI 1870-18 II 1871 Wojna francusko - niemiecka w 1870/71 Twierdza Belfort - ważny francuski punkt strategiczny przy granicy niemiecko-szwajcarskiej, broniąca przejścia między Wogezami, a górami Jura - oblegana była od 3 XI 1870 r. przez armię niemiecką gen. U. von Tresckow, którego siły, stale wzmacniane, doszł 60 = 4745 żołnierzy, a niemieckie - 2137 żołnierzy zabitych i rannych. Rewolucje w Belgii w 1830 ua Belgia była w unii z Holandią od 1815 r. Narasat tające sprzeczności na tle różnic religijnych, języa kowych i finansowych wytworzyły napiętą atmosa aaa ferę. Iskrą, która wywołała wybuch, była rewolua -`ta cja lipcowa 1830 r. we Francji. 25 VIII 1830 hasła rewolucji podchwyciła młodzież i szersze a= masy. Zaatakowano budynki rządowe, a nieliczne a wojsko nie interweniowało. 23 IX wojsko wkroczyło do Brukseli i rozgorzały kilkudniowe walki aa, 10-tysięcznej armu z powstańcami. Poległo ok. 500 żołnierzy i ok. 700 powstańców, ale wojsko nie zdołało utrzymać miasta. 24 IX powstał belgijski rząd tymczasowy, który 4 X proklamował a`: niepodległość kraju. Interwencja mocarstw spoa> : wodowała zawieszenie broni, a następnie uznanie niepodległości Belgii, ale Holendrzy jeszcze raz a a wkroczyli do Belgu i w walkach 29 VII-8 VIII 1831 r. rozgromili zaimprowizowaną armię belgijaa': ską, jednak pod presją Francji musieli się wycofać i umać ustaloną przez mocarstwa granicę. i~. Wyzwolenie Belgii w 1944 r II wojna światowa w 1939-45 a 22 VIII 1944 r. wojska sojusznicze rozpoczęły ofensywę w płn. Francji, uderzając siłami 21 Grupy Armu (16 dywizji) gen. B. Montgomea ry'ego, na phi. i ů12 GA (12 dywizji) gen. O. Bradleya na płn. wsch. Po stronie niemieckiej stały trzy Grupy Armii, prawoskrzydłowa "B" i lewoskrzydłowa "Górny Ren", pod naczelnym dowództwem feldmarsz. G. von Rundstedta; na 61 odcinku belgijskim stały I5, 7, 5 i 1 Armie.1 A kanadyjska i 2 A brytyjska z 21 GA, nacierając z linii Sekwany, przekroczyły granicę Belgii, 3 IX zajęły Brukselę, a 4 IX - Antwerpię. Szybkość posuwania się kolumn pancernych zaskakiwała Niemców, nie pozwal -tysięczna 15 A gen. G. von Zangena została wyparta do Holandu, w rejon ujścia rz. Skaldy. Amerykańskie 1 i 3 A, idąc w ślad za wycofującymi się na linię Zygfryda Niemcami, doszły 7 IX do wsch. graniey Belgu na rz. Mozie, przekroczyły ją i weszły do Lukse 65. Oswobodzenie Beigradu - 20 X 1944 II wojna światowa w 1939-45 6 IX 1944 r. wojska radzieckie dotarły do granicy jugosłowiańskiej w rejonie Turnu Severin. Niemcy rozpoczęli ewakuację Grecji 26 VII, aby więc przeciąć im drogę odwrotu - linię kolejową Saloniki-Belgrad - rozpoczęto 28 IX tzw. operację belgradzką. Przezn 62 ulicmych, w których Niemcy stracili 15 000 zabitych i 9000 jeńców - opanowały miasto. Ostatni punkt oporu - twierdza Kalemegdan - zdobyty został pod wieczór szturmem. Straty niemieckieok. 24 000, a radzieckie - ok. 8000 żołnierzy. Agresja najemników na Benin -16 i 1977 16 I 1977 r. na lotnisku stolicy Beninu - Kotonu wylądował o godz. 7 nieoznakowany samolot "DC-8", z którego wysiadło ok.100 uzbrojonych białych i czarnych osobników; pomaszerowali oni a do centrum miasta i zaatakowali pałac prezydenta ra`aa i budynki rzą F' oddziały wojska po trzygodzinnej walce odparły napastników, którzy wycofali się na lotnisko i o godz.10 odlecieli. W walce zginęło 6 osób, s,a., a 51 zostało rannych,1 najemnik - Murzyn został ujęty. O zorganizowanie tej agresji, na której czele stał francuski płk G. Borgeaud, a której , celem było obalenie rządu ludowego, prezydent , Mathieu Kerekou oskarżył władze Gabonu, Togo, ra. Maroka, Wybrzeża Kości Słoniowej, Senegalu yr i Francji. Ujęty najemnik zeznał, że wraz z innymi a przeszkolony był w specjalnym obozie w Gabonie. 67. Bitwe pod Bennington -16 Viii 1777 Amerykańska wojna o niepodległość w 1775-82 r Gen. J. Burgoyne, idący z armią z Kanady do m. Albany, dochodząc do rz. Hudson wysłał płk. E Bauma z 700 Hesami i 90 lojalistami po żywa,a ność do pobliskiej miejscowości Bennington, a gdzie znajdowały się skł Dowódca miejscowej milicji - gen. J. Stark, powiadomiony o pojawieniu się nieprzyjacielskiego oddziału, zebrał w Bennington 1200 ludzi. 16 VIII 1777 r. milicja gen. Starka zaatakowała , wzgórze, na którym był obóz Hesów. W bitwie ptk Baum poległ, a lojaliści uciekli, Hesowie 63 jednak bronili się zacięcie. Pod koniec walki nadeszły posiłki: do Amerykanów - płk S. Warner z 300 ludżmi, a do Hesów - płk E Breymann z 650 Hesami. Walkę wznowiono i kontynuowano aż do zmroku, po czym Hesowie uciekli; do obozu gen. Burgoyne wróciło ich 68. Bitwa pod Beresteczkiem - 28a0 VI 1651 r. Powstanie ukraińskie w 1648-54 W początkach VI 1651 r. armia polska w sile 57 300 żohiierzy (w tym 30 000 pospolitego ruszenia) pod wodzą króla Jana Kazimierza stanęła w obozie warownym pod Sokalem. Chmielnicki z ok.100 000 powstańców stał w okolicach Zbaraża i Tarnopola, oczekując prz 30 VI wystąpiła cała armia polska: w centrum stanęła w przodzie artyleria pod wodzą króla, pod osłoną dragonii, a za nią trzy linie piechoty z rajtarami. Na skrzydłach jazda w 6 liniach, wsparta 64 i zaczęło rozrywać tabor, a równocześnie na Tatarów uderzyło centrum, zmuszając ich do ucieczki (w zamęcie odwrotu uprowadzili Chmielnickiego). Wówczas ruszyło do walki prawe skrzydło :j' i rozbiło tylną straż Tatarów; Kozakom udało się a ponownie zamknąć rz. Płaszówki, gdzie nocą Kozacy okopali się. Dowództwo przejął płk I. Bohun, usypano groblę przez rzeczkę i 8 VI Kozacy z wielkimi stratami przebili się przez grupę Lanckorońskiego. Polacy, osłabieni stratami i odejściem pospolitego ruszenia, nie byli w stanie wykorzystać zwycięstwa. 69. Rewolucja Wiosna Ludów w Europie w 1848/49 Pod wpływem ruchów rewolucyjnych, które w 1848 r. wystąpiły w Europie, zaczęły się w Niemczech niepokoje, a w Berlinie - od 6 IIIwiece, demonstracje i 13 III pierwsze zamieszki. 14 III oddział kawalerii, obrzucony kamieniami, rozpędził tłum pałaszami.15 65 z miasta. Dwa strzaly wYwołaa panikę i wzburzedo broni zaczęto ata-a nie, krzyczano "żdrada, ć barykaa. Wojsko kować żolnierzY i budowa atakowało dało ognia z dział i karabin budynki i barykacly; obsadzone przez rebeliant w pobliżu walki toczyl)' się całą noc, głównie pałacu, na Kanigs- i na Breitenstrasse. od dowództwem gen. Wojsko -14 990 żołnierzy decydowaną przewagę, M. von Prittwitza - miało starć z odził się a1e król, obawiając się o wYnik ę "Do moich j dał odezwd wp n wycofanie wo ska i wy, powi ją n ch gerlińczyków rokocha y ierzy zastąpiła gwardia wadzenie reEorm. Żołn ę, powołany został obywatelska,ogłoszonod be 1ny.Wstarciach pierwszY w Prusachb ailnych - ilości rannych zginęło ok. 230 os nie ustalono; wojsko straciło 20 zabitYch i 254 rannych. 70. Zdobyaie Berllna a 2 V a945 r. II wojna światowa w 1939-45 Operacja berlińska rozpoczęła się 16 IV 1945 r. natarciem wojsk radzieckich na 300-kilometrom froncie, Garlitz 23 armie ů od Szczecina do ym 2 olskie) w ciężkich walkach radzieckie (w t p rzełamały niemieeką sforsowały Odrę i Nysęa p do 25 IV został obronę i wyszłY nad Łabę. Berlinieca podejmocałkowicie okrążony, a próby ods zgrupowanie przez 12 A genů aa' We $ dek" wane - unicesfrankfurcko-gubińskie 1 iera radzieckich twiono. 22 IV 464 OOOhaołnl2 a00 daałam 2 an100 (w tym 12 500 polska5a czolg wyrzutniami ralu, ami i dzia cernymi rozPoczęło szturm. dling, dysą Berlina dowodzil g a i a6W000 VolksObron 000 żołn ponujący ok.150 50 czołgami; sturmu, ał i 2 w mieście z 3000 dzi rozbudowano system barykad, pobudowano i umocniono ważniejsze obiekty. Przez schrony e wa)ai miasto było bom10 dni toczyłY się azart z artylerię i lotnicbardowane bez przerwy prze a, radzieckie nac ałY khń mlń , Oddzia arybranych kierunkach, ai, żohiierze przebijali się przez zabudowania i podwórza, omijając um2 ae 30 I cHd 1er pełnił samobójstw, tarli do Reichstagu i wówcza do centrum miasta, traty radzieckie wyzaprzestali oporu. S 156 czołgów. NiemaS' ych i ch i rann niosły 304 887 zabia36 081 zabin'ch żołnierzy a Straty niemieckie raaieckie wzięły i ludności cywilnej. Wojska 134 000 jeńców. 1. Rewona w Berlinie - lsll7 VI 1953 r. rada Stałej 9a 11 VI 1953 r. odbyła się w Gktó zo tała wybraMiędzynarodowej Delegacj, na w XI 1952 r. na Międzynarodowej Konferencji dla Pokojowego Rozwiązania Problemu Niemieckiego. Delegacja wydała apel do czterech mocie rokowań w sprawie traktatu carstw o wszczę ec. W a,aiązku pokojowego i zjednocz Naać w miastach z tym apelem zacŹ a' radzieckiej strefy p a aa a,tuacja d hp łdm zjednoczenia Niemiec. Cię cza w tej strefie i ucisk administracyjny spowodowały narastanie rozgoryczenia wfi lylna podatny ludności a hasła zjednoczenia ' miedzą, w NRF, szybko grunt, przecież tuż W te naprężonej atmosferze wzrastał dobrobyt zainicjowano strajk powszechny w Berlinie, w strefie radzieckieja a gdy 16 VI p wiecach ludzie demonstrowali na ulicach - brutalna ingrencja policji spowodowała, że demonstracje przekształciły się w rewoltę. W Berlini buaźů miastach NRD tłumy wYległY na j, y siekiery, butelki ne, uzbro one w ki e łom, demolowano z benzyną i fosforem. Atakowano, y , i podpalano budynki parwjne i rządowe, klub 67 66 młodzieży komunistycznej, atakowano funkcjonariuszy partyjnych, porwano wicepremiera Otto Nuschke i przekazano go policji zachodnioberlińskiej, napadano na składy żywności i na więzienia, uwalniano więźniów. Radzieckie władze okupacyjne ogłosiły stan wyjątkowy, a władze cywilne zmobilizowały robotnicze brygady komunistyczne, policję i inne organy władzy i z aktywną pomocą wojsk radzieckich, przy użyciu broni palnej zdławiły po dwóch dniach rewoltę. Rozpoczęto 72. Odbicie Besarabii przez Rumunów w 1941 II wojna światowa w 1939-45 W 1941 r. na froncie płd. działała niemiecka Grupa Armii "Południe" feldmarsz. G. von Rundstedta, z której na odcinku rumuńsko-radzieckiej granicznej rz. Prut stały armie rumuńskie: 3 A na płn. i 4 A na płd., a niemiecka 11 A pośrodku. GA "Południe" liczy 68 a aadzieckich na froncie rumuńskim i uderze:: aie głównymi siłami GA "Południe", z rejonu Chehn-Lwów na Berdyczów i dalej, na płd. wsch., do ujścia Bohu, co odcięłoby wojska radzieckie t ů zgrupowane na prawobrzeżnej Ukrainie. Od a pierwszych dni wojny na na wsch. brzegu rzeki przyczółki. Z przyczółków za tych rozpoczęło się 2 VII natarcie 3 i 11 A. WojG a` ska radzieckie -18 i 9 A, liczące 86 dywizji, zai=: grożone odcięciem przez prące na płd. wsch. klia': 'ny pancerne - opuściły swoje pozycje, oddały =a '16 VII Kiszyniów i wycofały się za Dniestr. Rejon 'a: dolnego biegu Prutu broniony był przez oddziały radzieckiej 3 A i flotyllę dunajską do 25 VII i opanowanie go stanowiło końcowy etap wyzwaaa Iania zajętej 28 VI 1940 r. przez ZSRR Besarabu. ś Straty Rumunów wyniosły 4982 zabitych i 19 130 żołnierzy rannych i zaginionych. a Obrona wąwozu Bessang na w. Luzon2 XII 1899 _ Powstanie antyamerykańskie na Filipinach w 1899-1901 Rozpoczynając w 1898 r. działania wojenne na :a :a Filipinach USA sprowadziły z Hongkongu przeu::`a bywającego tam przywódcę powstania z 1896 r. przeciwko Hiszpanom - dr J. Aguinaldo, który otrzymawszy obietnicę pomocy w uzyskaniu niea podległości Filipin, stanął na czele ruchu niepodległościowego, zorganizował armię, uzbrojoną przez Amerykanów i rozpoczął walkę z Hiszpanami, odnosząc zwycięstwa, 69 przedpolu, toczonych od 26 XII, obrońcy zajęli linię obronną w połowie półwyspu, której bronili do 25 I 1942 r., a następnie pod naporem Japończyków, u których gen. Hommę zastąpił gen. T Yamashita - wycofali się na drugą linię, w rejon wysokiej na 1320 m góry Bataan, położonej na cyplu półwyspu. Na tej pozycji, bezustannie bombardowani z lądu, morza i powietrza, utrzymywali się jeszcze 83 dni, a gdy zabrakło amunicji, leków i żywności - gen. Wainwright, który przejął dowództwo po odwołanym w międzyczasie do USA gen. Mac Arthurze, przeprawił się 8 IV na Corregidor z kilkoma batalionami a gen. King, z 36 858 żołnierzy, 9 IV 1942 r. skapitulował. Bitwa o m. Batua na Celebesie8 VIII 1946 r zob. 286 62. Obrona Belfortu - 3 XI 1870-18 II 1871 r Wojna francusko - niemiecka w 1870/71 r Twierdza Belfort - ważny francuski punkt strategiczny przy granicy niemiecko-szwajcarskiej, broniąca przejścia między Wogezami, a górami Jura - oblegana była od 3 XI 1870 r. przez armię niemiecką gen. U. von Tresckow, którego siły, stale wzmacniane, doszły do 29 000 żołnierzy. Załoga twierdzy liczyła 17 694 żołnierzy z 341 działami, pod dQwództwem płk. M. P A. Denfert-Rochereau. Przez cały czas oblężenia trwał ostrzał artyleryjski i toczyły się walki z wypadami francuskimi. Szturm niemiecki 26 I 1871 r. na kluczowy fort Perches załamał się ze stratą ok. 400 żołnierzy, Niemcy zajęli jedynie dwa zniszczone, opuszczone przez Francuzów forty - La Miotte i La Justice. Twierdza broniła się skutecznie aż do zawieszenia broni i wówczas 15 II 1871 r., na rozkaz rządu francuskiego, została opuszczona i 18 II zajęta przez Niemców. Straty francuskie 60 4745 żołnierzy, a niemieckie - 2137 żołnierzy zabitych i rannych. 63. Rewolucja w Belgii w 1830 r Belgia była w unu z Holandią od 1815 r. Narastające sprzeczności na tle różnic religijnych, językowych i finansowych wytworzyły napiętą atmosferę. Iskrą, która wywołała wybuch, była rewolucja lipcowa 1830 r. we Francji. 25 VIII 1830 r. po przedstawieniu w operze w Brukseli tłum, podniecony fabułą osnutą na tle powstania w Neapolu przeciwko Hiszpanii, wyszedł na ulice, gdzie hasła rewolucji podchwyciła młodzież i szersze masy. Zaatakowano budynki rządowe, a nieliczne wojsko nie interweniowało. 23 IX wojsko wkroczyło do Brukseli i rozgorzały kilkudniowe walki 10-tysięcznej armii z powstańcami. Poległo ok. 500 żołnierzy i ok. 700 powstańców, ale wojsko nie zdołało utrzymać miasta. 24 IX powstał belgijski rząd tymczasowy, który 4 X proklamował niepodległość kraju. Interwencja mocarstw spowodowała zawieszenie broni, a następnie uznanie niepodległości Belgu, ale Holendrzy jeszcze raz wkroczyli do Belgii i w walkach 29 VII-8 VIII 1831 r. rozgromili zaimprowizowaną armię belgijską, jednak pod presją Francji musieli się wycofać i uznać ustaloną przez mocarstwa granicę. I. Wyzwolenle Belgil w 1944 r II wojna światow| w 1939-45 r 22 VIl1 1944 r. wojska sojusznicze rozpoczęły ofensywę w płn. Francji, uderzając siłami 21 Grupy Armii (16 dywizji) gen. B. Montgomery ego, na płn. i 12 GA (12 dywizji) gen. O. Bradleya na płn. wsch. Po stronie niemieckiej stały trzy Grupy Armu, prawoskrzydłowa "B" i lewoskrzydłowa "Górny Ren", pod naczelnym dowództwem feldmarsz. G. von Rundstedta; na 61 odcinku belgijskim stały 15, 7, 5 i 1 Armie.1 A kanadyjska i 2 A brytyjska z 21 GA, nacierając z linu Sekwany, przekroczyły granicę Belgu, 3 IX zajęły Brukselę, a 4 IX - Antwerpię. Szybkość posuwania się kolumn pancernych zaskakiwała Niemców, nie pozwalając im zorganizować oporu ani dokonywać zniszczeń. Niezmiernie ważny port w Antwerpu dostał się nieuszkodzony w ręce sojuszników. Broniąca tego rejonu niemiecka 82- -tysięczna 15 A gen. G. von Zangena została wyparta do Holandu, w rejon ujścia rz. Skaldy. Amerykańskie 1 i 3 A, idąc w ślad za wycofującymi się na linię Zygfryda Niemcami, doszły 7 IX do wsch. granicy Belgii na rz. Mozie, przekroczyły ją i weszły do Luksemburga; Belgia została wyzwolona. 65. Oswobodzenie Belgradu - 20 X 1944 r II wojna światowa w 1939-45 r 6 IX 1944 r. wojska radzieckie dotarły do granicy jugosłowiańskiej w rejonie Turnu Severin. Niemcy rozpoczęli ewakuację Grecji 26 VII, aby więc przeciąć im drogę odwrotu - linię kolejową Saloniki-Belgrad - rozpoczęto 28 IX tzw. operację belgradzką. Przeznaczone do tej operacji wojska radzieckie, jugosłowiańskie i bułgarskie liczyły łącznie 660 000 żołnierzy z 4477 działami, 421 czołgami i 1250 samolotami. Niemcy mieli 150 000 żołnierzy, 2130 dział,125 czołgów i 352 samoloty. 28 IX wojska radzieckie przy silnym wsparciu lotniczym rozpoczęły natarcie i po 7 dniach walk przełamały niemiecką linię obrony w Górach Wschodnioserbskich, docierając 13 X pod Belgrad i łącząc się z nacierającymi z płd. zach. oddziałami jugosłowiańskimi. Na płd. wsch. od miasta okrążono i zniszczono do 19 X grupę ok. 20 000 Niemców. 20 X wojska radzieckie i jugosłowiańskie wdarły się od płd. i wsch. do miasta i po całodziennych zaciekłych walkach ulicznych, w których Niemcy stracili 15 000 zabitych i 9000 jeńców - opanowały miasto. Ostatni punkt oporu - twierdza Kalemegdan - zdobyty został pod wieczór szturmem. Straty niemieckieok. 24 000, a radzieckie - ok. 8000 żołnierzy. 66. Agresja najemników na Benin -16 I 1977 r 16 I 1977 r. na lotnisku stolicy Beninu - Kotonu wylądował o godz. 7 nieoznakowany samolot " g |' j y "DC-8, z które o siadło ok.100 uzbro on ch białych i czarnych osobników; pomaszerowali oni do centrum miasta i zaatakowali pałac prezydenta ` i budynki rządowe. Sprowadzone pospiesznie oddziały wojska po trzygodzinnej walce odparły napastników, którzy wycofali się na lotnisko i o godz.10 odlecieli. W walce zginęło 6 osób, , a 51 zostało rannych,1 najemnik - Murzyn został ujęty. O zorganizowanie tej agresji, na której czele stał francuski płk G. Borgeaud, a której celem było obalenie rządu ludowego, prezydent Mathieu Kerekou oskarżył władze Gabonu, Togo, Maroka, Wybrzeża Kości Słoniowej, Senegalu i Francji. Ujęty najemnik zeznał, że wraz z innymi przeszkolony był w specjalnym obozie w Gabonie. 67. Bitwa pod Bennington -16 VIII 1777 r Amerykańska wojna o niepodległość w 1775-82 r Gen. J. Burgoyne, idący z armią z Kanady do m. Albany, dochodząc do rz. Hudson wysłał płk. E Bauma z 700 Hesami i 90 lojalistami po żyw|| ność do pobliskiej miejscowości Bennington, gdzie znajdowały się składy amerykańskie. Dowódca miejscowej milicji - gen. J. Stark, powiadomiony o pojawieniu się nieprzyjacielskiego oddziału, zebrał w Bennington 1200 ludzi. ' 16 VIII 1777 r. milicja gen. Starka zaatakowała - wzgórze, na którym był obóz Hesów. W bitwie płk Baum poległ, a lojaliści uciekli, Hesowie 62 63 jednak bronili się zacięcie. Pod koniec walki nadeszły posiłki: do Amerykanów - płk S. Warner z 300 ludżmi, a do Hesów - płk E Breymann z 650 Hesami. Walkę wznowiono i kontynuowano aż do zmroku, po czym Hesowie uciekli; do obozu gen. Burgoyne wróciło ich tylko 374. Straty Hesów - 200 zabitych i 700 jeńców, a amerykańskie - 30 zabitych i 40 rannych. Klęska oddziału brytyjskiego była dotkliwym ciosem dla szczupłej i pozbawionej żywności armii gen. Burgoyne. 68. Bitwa pod Beresteczkiem - 28|0 VI 1651 c Powstanie ukraińskie w 1648-54 r W początkach VI 1651 r. armia polska w sile 57 300 żołnierzy (w tym 30 000 pospolitego ruszenia) pod wodzą króla Jana Kazimierza stanęła w obozie warownym pod Sokalem. Chmielnicki z ok.100 000 powstańców stał w okolicach Zbaraża i Tarnopola, oczekując przybycia Tatarów. W połowie VI 1651 r. król podjął marsz na wsch., aby zamknąć Chmielnickiemu drogę odwrotu na Kijów; pierwszym etapem marszu było Beresteczko. 21-24 VI armia polska przeprawiła się przez Styr i założyła obóz. Król sądząc, że Chmielnicki wycofa się na Ukrainę - zarządził marsz na Dubno, tymczasem Chmielnicki połączył się 23 VI z ok. 25 000 Tatarów i ruszył na Dubno. Król, w porę powiadomiony, cofnął wysunięte oddziały i skoncentrował całą armię w obozie. 29 VI nadciągnęła cała jazda kozacko-tatarska; hetman w. koronny M. Potocki wysunął się z jazdą daleko przed obóz i poniósł wielkie straty w walce i pościgu. 30 VI wystąpiła cała armia polska: w centrum stanęła w przodzie artyleria pod wodzą króla, pod osłoną dragonii, a za nią trzy linie piechoty z rajtarami. Na skrzydłach jazda w 6 liniach, wsparta 64 pospolitym ruszeniem. Skraj prawego skrzydła osłaniał stojący w lesie oddział piechoty z kilkoma działkami. Lewym skrzydłem dowodził hetman M. Kalinowski (faktycznie J. Wiśniowiecki), prawym - S. Lanckoroński. Na lewym skrzydle wojsk Chmielnickiego stanęli Tatarzy, na prawym jazda kozacka, osłaniająca nadciągającą piechotę i tabory. Król, widząc, że kozacy okopują się - dał rozkaz do natarcia.18 chorągwi księcia Wiśniowieckiego spędziło jazdę kozacką i zaczęło rozrywać tabor, a równocześnie na Tatarów uderzyło centrum, zmuszając ich do ucieczki (w zamęcie odwrotu uprowadzili Chmielnickiego). Wówczas ruszyło do walki prawe skrzydło i rozbiło tylną straż Tatarów; Kozakom udało się ponownie zamknąć tabor. Centrum polskie zwróciło się w lewo, spychając Kozaków na bagna rz. Płaszówki, gdzie nocą Kozacy okopali się. Dowództwo przejął płk I. Bohun, usypano groblę przez rzeczkę i 8 VI Kozacy z wielkimi stratami przebili się przez grupę Lanckorońskiego. Polacy, osłabieni stratami i odejściem pospolitego ruszenia, nie byli w stanie wykorzystać zwycięstwa. 69. Rewolucja w Berlinie -15-18 III 1848 r. Wiosna Ludów w Europie w 1848/49 r Pod wpływem ruchów rewolucyjnych, które w 1848 r. wystąpiły w Europie, zaczęły się w Niemczech niepokoje, a w Berlinie - od 6 IIIwiece, demonstracje i 13 III pierwsze zamieszki. 14 III oddział kawaleru, obrzucony kamieniami, rozpędził tłum pałaszami.15 III tłumy manifestowały przed pałacem, obrzucając żołnierzy kamieniami i raniąc 2 oficerów i 19 żołnierzy. Żądano reform.18 III 1848 r. król Fryderyk Wilhelm IV zgodził się na zniesienie cenzury prasy. Tegoż dnia rozpoczęła się przed zamkiem królewskim wielka manifestacja dziękczynna, w trakcie której tłum zażądał dodatkowo wycofania wojska 65 z miasta. Dwa strzały |y|'ołałY panikę i wzburzenie, krzyczano "żdrada, do broni", zaczęto ata-kować żołnierzy i budować barykady. Wojsko dało ognia z dział i karabinów i zaatakowało . obsadzone przez rebeliantów budynki i barykady; walki toczyły się całą noc, głównie w pobliżu pałacu, na Kónigs- i na Breitenstrasse. Wojsko -14 990 żołnierzy od dowództwem gen. M. von Prittwitza - miało zdecydowaną przewagę, ale król, obawiając się o wynik starć, zgodził się na wycofanie wojska i wydał odezwę "Do moich kochanych Berlińczyków", zapowiadającąwprowadzenie reEorm. Zołnierzy zastąpiła gwardia obywatelska, ogłoszono amnestię, powołany został pierwszy w Prusach rząd liberalny. W starciach zginęło ok. 230 osób cywilnych - ilości rannych nie ustalono; wojsko straciło 20 zabitych i 254 rannych. 70. ||obvcie Berlina - 2 V 1945 r. II wojna światowa w 1939-45 r Operacja berlińska rozpoczęła się 16 IV 1945 r. natarciem wojsk radzieckich na 300-kilometrowym froncie; od Szczecina do Górlitz 23 armie radzieckie (w tym 2 polskie) w ciężkich walkach sforsowały Odrę i Nysę, przełamały niemiecką obronę i wyszły nad Łabę. Berlin do 25 IV został całkowicie okrążony, a próby odsieczy podejmowane przez 12 A gen. W. Wencka, zgrupowanie frankfurcko-gubińskie i GA "Środek" - unicestwiono. 22 IV 464 000 żołnierzy radzieckich (w tym 12 500 polskich), z 12 700 działami, 2100 wyrzutniami rakiet,1500 czołgami i działami pancernymi rozpoczęło szturm. Obroną Berlina dowodził gen. H. Weidling, dysponujący ok.150 000 żołnierzy i 60 000 Volkssturmu, z 3000 dział i 250 czołgami; w mieście rozbudowano system barykad, pobudowano schrony i umocniono ważniejsze obiekty. Przez 10 dni toczyły się zażarte walki, miasto było bombardowane bez przerwy przez artylerię i lotnictwo. Oddziały radzieckie nacierały klinami na wybranych kiecunkach, rozcinając obronę na części, żołnierze przebijali się przez zabudowania i podwórza, omijając umocnienia. 30 IV Hitler popełnił samobójstwo, a 2 V szturmujący dotarli do centrum miasta, do Reichstagu i wówczas Niemcy zaprzestali oporu. Straty radzieckie wyniosły 304 887 zabitych i rannych i 2156 czołgów. Straty niemieckie - 236 081 zabitych żołnierzy i ludności cywilnej. Wojska radzieckie wzięły 134 000 jeńców. . Rewofta w Berlinie -16/17 VI 1953 r 11 VI 1953 r. odbyła się w Genewie narada Stałej Międzynarodowej Delegacji, która została wybrana w XI 1952 r. na Międzynarodowej Konferencji dla Pokojowego Rozwiązania Problemu Niemieckiego. Delegacjawydała apel do czterech mocarstw o wszczęcie rokowań w sprawie traktatu pokojowego i zjednoczenia Niemiec. W związku z tym apelem zaczęły się odbywać w miastach radzieckiej strefy okupacyjnej wiece pod hasłem zjednoczenia Niemiec. Ciężka sytuacja gospodarcza w tej strefie i ucisk administracyjny spowodowały narastanie rozgoryczenia i wrzenia wśród ludności, a hasła zjednoczenia trafiały na podatny grunt, przecież tuż za miedzą, w NRF, szybko wzrastał dobrobyt. W tej naprężonej atmosferze zainicjowano strajk powszechny w Berlinie, w strefie radzieckiej, a gdy 16 VI po wiecach ludzie demonstrowali na ulicach - brutalna ingerencja policji spowodowała, że demonstracje przekształciły się w rewoltę. W Berlinie i wielu miastach NRD tłumy wyległy na ulice, wzburzone, uzbrojone w kije, łomy, siekiery, butelki z benzyną i fosforem. Atakowano, demolowano i podpalano budynki partyjne i rządowe, kluby 66 młodzieży komunistycznej, atakowano funkcjonariuszy partyjnych, porwano wicepremiera Otto Nuschke i przekazano go policji zachodnioberlińskiej, napadano na składy żywności i na więzienia, uwalniano więźniów. Radzieckie władze okupacyjne ogłosiły stan wyjątkowy, a władze cywilne zmobilizowały robotnicze brygady komunistyczne, policję i inne organy władzy i z aktywną pomocą wojsk radzieckich, przy użyciu broni palnej zdławiły po dwóch dniach rewoltę. Rozpoczęto masowe aresztowania. Przestraszone władze (Rada Ministrów) ogłosiły 17 VI uchwałę, w której - przyznając się do popełnienia błędów gospodarczych i administracyjnych - liberalizowały szereg przepisów w dziedzinie zaopatrzenia ludności, w skupie artykułów rolnych, w opodatkowaniu, znosiły ograniczenia w wydawaniu kartek żywnościowych, uchylały stosowanie środków przymusu przy ściąganiu należności z tytułu podatków, zarządzały rewizje "niesłusznych" wyroków sądowych itd. Był to owoc 48-godzinnej rewolty, wywalczony krwią poległych i rannych obywateli. Liczby ofiar nie ujawniono. Opinię publiczną starano się przekonać, że sprawcami wydarzeń byli agenci amerykańscy. 72. Odbicie Besarabii przez Rumunów w 1941 r II wojna światowa w 1939|l5 r W 1941 r. na froncie płd. działała niemiecka Grupa Armu "Południe" feldmarsz. G. von Rundstedta, z której na odcinku rumuńsko-radzieckiej granicznej rz. Prut stały armie rumuńskie: 3 A na płn. i 4 A na płd., a niemiecka 11 A pośrodku. GA "Południe" liczyła łącznie 63 dywizje i 16 brygad, z czego na 3, 4 i 11 A przypadało 31 dywizji i 16 brygad. Niemieckim założeniem strategicznym było związanie walką armu radzieckich na froncie rumuńskim i uderzenie głównymi siłami GA "Południe", z rejonu Chełm-Lwów na Berdyczów i dalej, na płd. wsch., do ujścia Bohu, co odcięłoby wojska radzieckie zgrupowane na prawobrzeżnej Ukrainie. Od pietwszych dni wojny nad rz. Prut toczyły się zaczęte walki, w toku których 3 i 11 A utworzyły na wsch. brzegu rzeki przyczółki. Z przyczółków tych rozpoczęło się 2 VII natarcie 3 i 11 A. Wojska radzieckie -18 i 9 A, liczące 86 dywizji, zagrożone odcięciem przez prące na płd. wsch. kliny pancerne - opuściły swoje pozycje, oddały 16 VII Kiszyniów i wycofały się za Dniestr. Rejon dolnego biegu Prutu broniony był przez oddziały radzieckiej 3 A i flotyllę dunajską do 25 VII i opanowanie go stanowiło końcowy etap wyzwalania zajętej 28 VI 1940 r. przez ZSRR Besarabii. Straty Rumunów wyniosły 4982 zabitych i 19 130 żołnierzy rannych i zaginionych. 73. Obrona w|wozu Bessang na w. Luzon2 XII 1899 r Powstanie antyamerykańskie na Filipinach w 1899-1901 r Rozpoczynając w 1898 r. działania wojenne na Filipinach USA sprowadziły z Hongkongu przebywającego tam przywódcę powstania z 1896 r. przeciwko Hiszpanom - dr J. Aguinaldo, który otrzymawszy obietnicę pomocy w uzyskaniu niepodległości Filipin, stanął na czele ruchu niepodległościowego, zorganizował armię, uzbrojoną przez Amerykanów i rozpoczął walkę z Hiszpanami, odnosząc zwycięstwa, jedno po drugim; armią dowodził gen. A. Luna. 23 I kongres narodowy proklamował niepodległą Republikę Filipińską. USA po zawarciu pokoju z Hiszpanią 10 XII 1898 r. i kupnie od niej Kuby, Porto Rico, Guam i Filipin zapragnęły pozbyć się republikańskiej armii filipińskiej. Zaczęły słać wojska na archipe 69 | gki prótce sytuacja stała się nap od naciskiem przew |ęta; rozgorzał|, republikańska wr ażają|'ch s1ł armia musiała wycofać az z prezydentem qguinaldo ę z rejonu Manili na Odwró t u be zpieczał dobOro p rz)' pod dowództwem gen. G y dz|ał mo|'w|ć oddziałom . del Pilar ubl|a | , który, aby od ścigających Icb |e m oden|anie wąs| Wąwóz Bessa rJ'kanów, obsac)z;ł w górach Sierra Ma ge ń dą| do Przełęc| |rad kiem 2 X111899 r,, amerykwsch. w. Luzon, Randotarł do wąwozu i |' 33 pułk piecho zaata został jednak po zac|ętej k wał poz5'cje filipiński | qn|erykanie prze Ice odpar ' d|ką ścieżk r kupil' m|ejscOwegO ch Wówczas ą p zeprowadził żołn| pa, który obrońców wąwozu erzy na tyły żołn|erze fiIi ińsc ' Zaatakowani z dwóch st | y br | d ron on'1' s ę o ostatka i w r i pozostało zal |ero v|tedy, gdy ąwóz kanie sforsowali d poległ gen. Pila ców. Bohaterska dw|e 8 z|ycb obrońoddziałom obrona wąwozu p0| republikańskim w oliła ujść one do działań partyzanc g |' gdz'e Przesz)y kich. |4. Bitwa pod Be |ecc| | |2 V|| |g66 r Wojn| prusko|ło sko-|ust|||| w 1866 r y||dny orpus gen. G, Garibaldiego sz jeziora Garda kolumnam;, wz|ż edł na kie ' ma|ąc naPrzeci zach. brzegu - ó|"ů rů xuhna, z 13 0 ||| dusIriacskich. Gen. Kuh 0 strzelców t|,rOIj n bard2o zręczn|e m m 8|armią wykorzystując t anewrował 20 VII rudny teren. ů włoski płk. G. Chiassi o pułk, dowodzon , bsadz;ł wzgórza y przez a Bez Zecca, a 21 VII po m'ędzy Locca mjr hr. ph, G zycje te zaatakował płk. g, MO runne z 5 kompaniami z bryg ntlu| łta;1 kompanię a Grunne ||lau Slę d0 Lo|a; tam |Nusci|| wzgór| | z tyłu ) rozbici tracąc ok S501 zaatakowani żołnierzy wziętych 7O do niewoli.Austria Bez Zecca,b c5' zaatakowali bezzw ron|one przez 5 b łoczn|e p ostrzale arty)er|,jskim atalionów mjr Gr włoskich; ownie posłał 1 unne uderzył p |c.1lů pomimo silnej obr batalion na obejścje c' j Wyparci z nuasta t y Włosi jednak w kontr ' racąc ok. 500 zostali pobi- | płk.M,Ga ataku dwa puł| zołtilerzy, ribaldie ,dowodzone p Mjr Granne d go' wdar)y s;ę do | rzez a wiedząc że ysponując zaledwle I asta. lic nadchodz ł | żołnierzy zące ok.15000żo| ą g óWne siły włoskie, | uporczyw;e mlasta i w|, | n|e bronił zbyt Achen.Stra cofał się na |.d Monte 451rannycb i 10|0| włoskie -121zabitych, 25|bl|,cb,82 j ńców,a austriackie - annych i 10za|njon ch. twa pod 81|ł | Gór|.g X| yg20 Wo ||| trzydziestoletni| w 16 18-4g r W VII 1620. wo |ej Pod d k ||ersko-bawars Katolic Bawarskiego ; gen. b m ks. Maksym się z ar|ą r. J. Z; '|I)y, po |iana 28 000 żoł;ng |,KuBů Boucquo; Ilc|połą wod| p z5'|' w kierunku ie z 21 000 żołni|l czeskimi ChrysPan|kDo p,ů | ~, |'cunuogrodzlt|ej, b || |||'| sPrzymierzoa umocnionej, ale z brak | podejścia do znie ufortyfik sPrzętu niedosta k | d Owanej pO|cj|| n przed po o a |'zgórzi, do toku Śa | ckwałó s'ę w Pobliżu bagnista Liboc i ogrodzon g ' z prawej stro |'lly oPanow y |'erzyn;ec ny zamek ał przez za | z Iewej wąwóz. chcąc opu az położoną n ko jed5'ny most na w||ęV się W dWa p | |ozyc|'| nie atakowali; jeden od drugiego, z |tk'e rzuty, 300 kroków uży niian jazda piechot m' odstępami, n | a a rzosłaniać )ewe skr ' Sjedn'iogrod p e czonej pozycji | |'dło, nie |aję| e z|anie mieli stanę); w tr | dnak wyznazecim rzucie. 71 Bitwę rozpoczęły wojska cesarskie, wyćwiczone pułki najemników habsburskich, złożóne z Niemców, Hiszpanów, Włochów i Polaków, rozwinięte w 5 czworoboków, w dwóch rzutach, w szachownicę, z jazdą na skrzydłach; dowodzący prawym skrzydłem Boucquoi natarł na nieobsadzoną przez Siedmiogrodzian pozycję. Wysłany przeciw niemu pierwszy rzut regimentu hr. H. M. Thurna oddał jedną salwę i uciekł. Czeska rajtaria drugiego rzutu powstrzymała kontratakiem hr. Boucquoi, nie wsparta jednak przez Siedmiogrodzian została odparta przez rajtarię hr. Tlly'ego i lisowczyków. Lewe skrzydło czeskie załamało się i otoczeni w zwierzyńcu Czesi zostali wybici, nieliczni uszli do Pragi. Dwugodzinna bitwa zakończyła się klęską Czechów. 76. Oswobodzenie Białorusi26 iX 1943-28 Vi i 1944 r H wojna światowa w 1939-45 r Pierwsze na terenie Białorusi miasto, Chotimsk, oswobodzone zostało 26 IX 1943 r., w toku operacji orłowskiej, na kierunku briańskim. W ofensywie radzieckiej 6 X 1943 r. oswobodzone zostały wschodnie rubieże Białorusi, stabilizując front w końcu 1943 r. na linii na zach. od Newlaůi na wsch. od Połocka, Witebska, Mohylewa, do Owrucza. W walkach w tym okresie przeszła chrzest ogniowy 12 X, w bitwie pod Lenino, polska 1 Dywizja Piechoty im. T Kościuszki. 23 VI 1944 r. ruszyła na Białorusi nowa potężna ofensywa radziecka - Front Bałtycki oraz trzy (1, 2 i 3) Fronty Białoruskie, łącznie 2 440 000 żołnierzy z 36 400 działami, 5200 czołgami i 5300 samolotami. Niemcy - GA "Środek" - mieli 1 200 000 żołnierzy, 9500 dział, 900 czołgów i 1350 samolotów. W zaciętych walkach armie niemieckie zostały rozgcomione i zmuszone do pospiesznego odwrotu. W kotłach pod Witebskiem, Bobruj 72 skiem i Mińskiem zniszczono, względnie wzięto do niewoli ok. 200 000 żołnierzy niemieckich. Wojska radzieckie szły zwycięsko na zach. krusząc opór Niemców; 27 VI 1944 r. oswobodzono Orszę, 28 VI - Mohylew, 29 VI - Bobrujsk, 3 VIIstolicę Białorusi, Mińsk, 4 VII - Połoek,16 VIIGrodno. 20 VII wojska radzieckie dotarły do rz. Bug, a 28 VII zajęły Brześć, kończąc tym wyzwalanie - w określonych przez siebie granicach - Białorusi. 77. Zdobycie Bilbao - 20 Vi 1937 r Wojna domowa w Hiszpanii w 1936-39 r 31 III 1937 r. ruszyła na Baskonię ofensywa - ok. 60 batalionów frankistowskich i Włoski Korpus Ekspedycyjny, z 250 działami, 60 czolgami i ok. 100 samolotami, pod dowództwem gen. J. Sol" cha i. Baskonu bronił korpus "Euzkadi4 dywizje piechoty (51 batalionów) z 230 działami i 15 samolotami, pod dowództwem gen. G. M. Ulibarrii. Po ciężkich walkach obronnych nad rz. Deva i Guernica korpus musiał wycofać się ku Bilbao. Zawiodły, zorganizowane przez rząd centralny, dwa natarcia odciążające - pod Guadarrama i Huesca.11 VI oddziały frankistów pod dowództwem gen. E Davilli rozpoczęły natarcie na linię umocnień Bilbao, tzw. "żelazny pas" długości 60 km, składający się z jednej linu bunkrów.12 VI, po potężnym bombardowaniu artyleryjskim i lotniczym, trzy brygady piechoty rebeliantów zdobyły szturmem ważne punkty obrony - wzgórza 100,190 i 371, przerywając żelazny pas" na szerokości 1 km, między Larrabezua i Beriaga.14 VI rząd baskijski przeniósł się ze stolicy do m. Trucias; Bilbao, bombardowane przez lotnictwo i artylerię, było już nie do uratowania; 20 VI zostało opuszczone i tegoż dnia zajęte przez rebeliantów. Oddziały baskijskie wycofały się w kierunku Santander. 73 78. Obrona Bir Hakeim - 27 V-10 VI 1942 r II wojna światowa w 1939-45 r W II 1942 r. linia frontu w Libu przebiegała na zach. od E1 Gazala, od morza na płd., na wsch. od Rotonda Segnali. Brytyjskie umocnienia biegły z E1 Gazala na płd. 65 km, do Bir Hakeim. Nie było żadnych przeszkód naturalnych, położono więc pola minowe i obsadzono szereg punktów, nazwanych "boksami", przygotowanych do obrony okrężnej i bogato zaopatrzonych, aby wytrzymały ewentualne oblężenie. Skrajny południowy "boks" - Bir Hakeim, obejmujący strefę 16 kmz, obsadzony był przez brygadę Wolnych Francuzów5500 żołnierzy pod dowództwem gen. M. P Koeniga. 26 II 1942 r. niemiecki gen. R. Rommel ruszył z Rotondo Segnali trzema dywizjami pancernymi, rozbił 3 zmototyzowaną dywizję hinduską, otoczył wszystkie "boksy" i 27 V dotarł do " Sidi Rezegh, a włoska DPanc. "Ariete zaatakowała Bir Hakeim, odparta jednak została ze stratą 40 czołgów. 31 V Rommel zaatakował centrum pozycji brytyjskich, przeszedł pola minowe i 1 VI zdobył "boks" 150 brygady hinduskiej, biorąc 3000 jeńców. 4 VI dowódca 8A brytyjskiej, gen. N. M. Ritchie uderzył z płd. na Rommla, ale został pobity i musiał uchodzić; 7 VI Bir Hakeim zostało okrążone przez niemiecką 90 Dywizję Lekką i włoską dywizję zmotoryzowaną "Trieste". Potężne ataki piechoty i czołgów 8 i 9 VI zostały przez Francuzów odparte, a w nocy z 10 na 11 VI gen. Koenig przebił się z 4000 żołnierzy przez pierścień oblężniczy i uszedł do Bir E1 Gubi. Straty Francuzów wyniosły 1109 żołnierzy zabitych, rannych i zaginionych. Potyczka pod Blr Ikshadia (okręg Wertella) w Libii -19 XI 1924 r zob. 403 Potyczka pod Bir Otman (okręg Gadames) w Libii - 9 IV 1926 r zob. 403 79. Zdobycie przez Włochów Bir Tagreft25II1928r. 25 II 1928 r. , z rozkazu płk. R. Grazianiego, kpt. Aimone-Cat wyruszył z oddziałem 50 spahisów i 300 tubylców z rejonu oaz Dżufra, aby w ramach akcji oczyszczania terenu dotrzeć do oazy Tagreft i zająć tam studnię. Beduini śledzili marsz włoskiego oddziału i o godz. 8| zaatakowali go gromadą ok.1500 jeźdźców, usiłując otoczyć go, pozorując atak z czoła i obchodząc boki. Włoski oddział posuwał się jednak wytrwale naprzód i o godz.14 dotarł do Bir Tagreft, zdobywając szturmem oazę i studnię. Beduini bronili się jeszcze przez pewien czas na pobliskim skalistym wzniesieniu, ale zagrożeni obejściem - wycofali się. Włosi stracili 5 zabitych oficerów. Dzięki temu zwycięstwu Włosi opanowali stepy Syrty i oazy Dżufra. 80. Wojna domowa w Bizancjum w 1327-29 r. Wiosną 1327 r. ks. Andronik III wystąpił przeciwko swojemu dziadkowi - cesarzowi Andronikowi II, rozpoczynając wojnę domową. Andronik III uzyskał zbrojne poparcie cara bułgarskiego, Michała Szyszmana, natomiast Andronika II poparł król serbski - Stefan Deczański; obaj sąsiedzi liczyli na korzyści terytorialne za swe usługi. W trakcie wojny Andronik III odniósł szereg zwycięstw, zajmując Tessaloniki, całą płd. Macedonię, Egipt i Albanię, natomiast stracił sprzymierzeńca, gdyż car Szyszman przeszedł na stronę Andronika II, starając się przy tym podstępem wtargnąć do Konstantynopola. Andronik II, uprzedzony w porę przez wnuka, udaremnił ten zamiar. 24 V 1328 r. Andronik III zajął Konstan 74 75 tynopol, a 70-letniego Andronika II osadził w klasztorze, w którym zmarł on po 4 latach. Wojna w Bułgarii toczyła się nadal ze zmiennym szczęściem, zakońezył ją dopiero układ pokojowy, zawarty wiosną 1329 r. Wojna ta osłabiła Bizancjum i ułatwiła Turkom jego podbicie. 81. Bitwa pod Blenheim (H|chstadt)13 VIII 1704 r Hiszpańska wojna sukcesyjna w 1701-14 r W 1704 r. działania wojenne skoncentrowały się w Bawaru; wojska francuskie marszałków C. Tallarda i E Marsina szły na pomoc pobitemu 2 VI 1704 r. pod Donauw|rth ks. Maksymilianowi II, elektorowi bawarskiemu, a austriacki ks. Eugeniusz Sabaudzki nadszedł z 20 000 żołnierzy znad Renu i 11 VIII połączył się z anglo-holenderskimi wojskami ks. J. Marlborough. Wojska alianckie liczyły 52 000 żoMierzy z 52 działami a francuskobawarskie - 56 000 ze 100 działami. Armie te stanęły 13 VIII 1704 r. w rejonie Blenheim do decydującej bitwy. Armie: francuska i bawarska działały oddzielnie, co osłabiało centrum frontu. Ks. Eugeniusz związał walką oddziały marsz. Marsina i elektora pod Lutzingen, a ks. Marlborough zaatakował marsz. Tallarda pod Blenheim, gdzie skoncentrował on większość swych sił. Gdy dwukrotne ataki piechoty francuskiej zostały odparte, Marlborough rzucił swą jazdę do gwałtownej szarży na słabe centrum; rozdzieliła ona oddziały Tallarda od Marsina i dotarła do Dunaju. 24 bataliony francuskiej piechoty i 4 pułki dragonów zostały otoczone w Blenheim i skapitulowały, a Tallard z 11 000 żołnierzy dostał się do niewoli. Resztki wojsk marsz. Marsina i elektora wycofały się na lewy brzeg Renu. Straty francusko-bawarskie wyniosły 6000 zabitych i 13 000 rannych i jeńców, a alianckie - 4400 zabitych i 7300 rannych. 76 82. Powstanie chłopskie w Bobalna, w Siedmiogrodzie, w 1437|8 r Na początku 1437 r. Siedmiogród został spustoszony przez najazd Turków, a napady, rabunki i wyzysk chłopów ze strony zgromadzonego do walki z Turkami wojska oraz feudałów dopehiiły | miary goryczy, doprowadzając w IV 1437 r. do wrzenia i buntu. Chłopi zaczęli napadać na ma| jątki klasztorne, dwory i zamki. Przywódcą powstania stał się chłop - Martin, a bazą - obóz :| chłopski na górze Bobalna (695 m n.p.m.), w Siedmiogrodzie. Po klęskach wojsk feudałów pod Bistri|ą i wsią Apatiu feudałowie zawarli dwie umowy z chłopami - 6 VII i 6 X 1437 r., ale ich nie dotrzymali i chłopi wznowili powstanie. Największe sukcesy osiągnęli powstańcy, dowodzeni przez A. Magnusa, w XI 1437 r. zdobywając miasta: Dej, Ocna Dejului, Sic, Turda, Cojocna, Huedin, Bistri|a, Cluj i Aiud. Feudałowie z pomocą Szeklerów odbili 15 XII Aiud i oblegli , powstańców w Cluj. Po długim oblężeniu zdobyli w końcu I 1438 r. miasto urządzając rzeź chłopów. W walce poległ Magnus. Był to koniec powstania - rozpoczęły się represje. 83. Zajęcie m. Bochumbo przez partyzantów w 1937 r Antyjapońska partyzantka w Korei w 1932-45 r Pierwszym czynem bojowym utworzonej z oddziałów partyzanckieh Koreańskiej Armii LudowoRewolucyjnej (KALR) była akcja na m. Bochumbo (Poczhonbo) w płn.-wsch. Korei. Z bazy w przygranicznym okręgu Czonbaj wyruszył 2 VI 1937 r. oddział 150 żołnierzy KALR pod dowództwem Kim Ir Sena, kierując się na m. Bochumbo, gdzie dotarli lasami 4 VI i ukryli się na podmiejskim wzgórzu Kondzandok. Wieczorem zeszli ze wzgórza i wtargnęli do miasteczka zajmując waż 77 niejsze obiekty - posterunek policji, magistrat, Biuro Ochrony Lasów i gospodarstwo rolne, oraz ubezpieczając drogi do Musan i Hiesan. Po zabiciu dwóch policjantów na posterunku, opróżnieniu magazynów i przeprowadzeniu propagandowej akcji wśród mieszkańców oddział, obładowany łupami, ruszył w drogę powrotną. Ścigający go oddział policji i żołnierzy japońskich został ostrzelany z zasadzki na górze Kusisan za rz. Amnok i wycofał się ze stratami. 84. Powstanie w Boliwii w 1949 r 21 VII 1946 r. po dokonaniu zamachu stanu władzę w Boliwu przejęła Socjalistyczno-Republikańska Partia "Sojusz", rozpoczynając rządy represji i terroru. W VIII 1949 r. radykalna partia Ruch Narodowo-Rewolucyjny (MNR) zdecydowała się przejąć władzę drogą przewrotu. Władze uzyskały zawczasu informację i 27 VIII aresztowały w stolicy ok. 200 spiskowców. Poza stolicą powstanie wybuchło i rozwijało się planowo, uzbrojone oddziały MNR zajęły szereg miast: Sucre, Potosi, Cochabamba, Oruro i Santa Cruz. Do powstania masowo przyłączali się robotnicy i górnicy. 3 X 1949 r. sformowano w Santa Cruz rząd - Narodowo-Rewolucyjną Juntę, a prezydentem obrano przebywającego na emigracji V Paz Estenssoro. Wkrótce potem jednak słabe oddziałki powstańcze, liczące po 20-30 ludzi, zostały rozbite przez wojsko; ostatni oddział zniszczono 15 X 1949 r. Rząd okrutnie rozprawił się z powstańcami. 85. Powstanie w Bolonil - 8 VIII 1848 r Wiosna Ludów w Europie w 1848/49 r Powstanie przeciwko Austriakom 18 III 1848 r w Mediolanie, w okupowanej przez nich Lombardu, zapoczątkowało serię powstań w innych miastach włoskich, pod hasłem niepodległości 78 i zjednoczenia Włoch. M. in. w Bolonii, w Pań||| stwie Kościelnym, rozpoczęły się 7 VIII 1848 r., demonstracje studentów, które 8 VIII - po poparciu ich przez ludność - przerodziły się w zbrojne powstanie; rozpoczęły się utarczki z wojskiem. Pod naćiskiem tłumów nieliczny garnizon austriacki - ok. 3000 żołnierzy pod dowództwem gen. L. Weldena - opuścił 8 VIII miasto i udał się na płn., w rejon koncentracji wojsk austriackiego feldmarsz. J. Radetzky'ego. 86. Bitwe na równinie Bombona - 7 IV 1822 r. Wojny wyzwoleńcze w Ameryce Płd. w 1809-26 r W 1821 r. gen. J. Sucre przewiózł oddział ok. 1200 żołnierzy z Kolumbii do portowego miasta Guayaquil w Ekwadorze i ruszył na stolicę - Quito; ale w bitwie z Hiszpanami pod Guachi poniósł klęskę, tracąc 200 zabitych i rannych i 600 jeńców; sam ranny - zdołał ujść. Wówczas S. Bolivar postanowił uderzyć na Quito równocześnie z dwóch stron, od strony Guayaquil i Bogoty. Wyruszył z Bogoty z 6000 żohiierzy i szedł 1127 km przez puszcze i góry, tracąc po drodze, w niezwykle ciężkich warunkach, ok. 3000 żołnierzy. W Pasto, 4000 m nad poziomem morza, rojaliści stawili zaciekły opór i Bolivar musiał obejść to miasto. Dotarł on 7 IV na równinę, w pobliżu rancha Bombona, gdzie czekał na niego hiszpański gen. B. Garcia z 2000 żołnierzy i Indian. Hiszpanie opierali swe prawe skrzydło o wulkan Pasto, a lewe o bystrą rzekę Guaitare; w centrum | osłaniało ich gęste zadrzewienie. Atakujące ko| lumny Bolivara ponosiły wielkie straty. W trak| cie walki lewa kolumna, dowodzona przez gen. ' J. Valdesa, obeszła wulkan i uderzyła z ftanki na Hiszpanów, wzniecając zamieszanie, a równoczesne uderzenie frontalne zmusiło Hiszpanów do odwrotu. Straty Bolivara były jednak tak ciężkie79 ok. 1000 zabitych i rannych - że nie miał sił do dalszej akcji i musiał się też wycofać. Gen. Sucre wykorzystał przerzucenie części sił hiszpańskich spod Guayaquil przeciwko Bolivarowi i wzmocniony korpusem przysłanym z Peru przez gen. J. de San Martina - zaatakował 24 V Hiszpanów u stóp wulkanu Pichincha i zadał im klęskę; Hiszpanie stracili 2800, a republikanie - 250 zabitych i rannych. W wyniku tej bitwy oddziały Sucre i Bolivara zajęły 16 VI 1822 r. Quito, wyzwalając Ekwador. 87. Bitwa pod Borodino - 5-7 IX 1812 r Rosyjska kampania Napoleona w 1812 r Maszerującej na Moskwę Wielkiej Armu Napoleona -135 000 żohiierzy i 587 dział - zagrodził drogę pod wsią Borodino nad rz. Kołoczą, na płd. zach. od Moskwy, rosyjski gen. M. I. Kutuzow, z 120 000 żołnierzy i 640 działami. Pierwsza linia rosyjska przebiegała od rz. Moskwy do wsi Szewardino, a pozycja główna - od umocnionych wzgórz przed wsią Gorki, przez wieś Borodino, do tzw. Wielkiej Reduty i dalej do szańców przed wsią Siemionowskoje i do pozycji przed wsią Utica. 5 IX straż przednia Wielkiej Armii - kawaleria Murata i korpus Davouta - zdobyła Szewardino. 7 IX Francuzi rozpoczęli atak: M. Ney na ,Siemionowskoje, ks. E. Beauharnais na Borodino i Wielką Redutę, a ks. J. Poniatowski - na Uticę. Rosjanie bronili się zaciekle i Francuzi dopiero po południu, wszystkimi siłami - z wyjątkiem gwardii - osiągnęli swe cele. W nocy Rosjanie wycofali się do Moskwy. Straty Wielkiej Armii30 000, a rosyjslue - 44 000 zabitych i rannych. 88. "Masakra" w Bostonie - 5 III 1770 r. Mieszkańcy Bostonu, rozjątrzeni angielską polityką ceł, rewizjami statków i konfiskatami przemy80 canych towarów wrogo przyjęli zakwaterowanie w mieście w 1768 r. garnizonu angielskiego. Żołnierze byli znienawidzeni i prawie codziennie miały miejsce zatargi i bójki z nimi. W sobotę 3 III 1770 r. wynikła bójka z żołnierzami, która zakończyła się niepomyślnie dla ludu. W niedzielę putytańscy mieszkańcy świętowali, ale w poniedziałek 5 III zapragnęli odwetu i tłum zaatakował szyldwacha stojącego przy Urzędzie Celnym. Na pomoc nadbiegł kpt. T Preston z 8 żołnierzami i osłonił wartownika. Tłum zaczął lżyć żołnierzy, obrzucać ich kamieniami i lodem. Jeden z trafionych żohiierzy strzelił, a za jego przykładem strzeliło jeszcze 6 żołnierzy; padło z tłumu 3 zabitych i 8 rannych. Uderzono w dzwony i tysiące nueszkańców wyległy na ulice, żądając zemsty. Gubernatorowi udało się opanować sytuację; kpt. Preston i żohiierze zostali aresztowani i oddani pod sąd, a po kilku dniach wycofano wojsko z miasta. 89. Oblężenie Bostonu - 20 IV 1775-17 III 1776 r. Amerykańska wojua o niepodległość w 1775-82 r Po potyczce pod Lexington i Concord koloniści zaczęli gromadzić się wokół Bostonu z zamiarem opanowania miasta, którego załoga wynosiła wówczas ok. 3500 żohiierzy. Głównodowodzący sił brytyjskich, gen. T Gage po zwycięskiej bitwie o wzgórze Bunker Hill 17 VI 1775 r. wycofał się do Bostonu i w spokoju oczekiwał posiłków z Anglii, a gen. G. Washington gromadził oddziały i organizował armię. W początkach III 1776 r. w Bostonie było już 11 000 żołnierzy i marynarzy, Washington zaś miał 14 000 żołnierzy i 66 dział. W nocy 4 III 1776 r. Amerykanie zajęli bezludny, lesisty i górzysty półwysep - Dorchester Heights, położony na płd. od miasta i umocnili się na nim, lokując artylerię. Rankiem 5 III Brytyjczycy ujrzeli umocnienia na wzgórzach i skierowane na 81 miasto działa; zaskoczenie było całkowite. Atak ftoty i desant piechoty angielskiej zostały odparte, wobec czego dowodzący gen. W. Howe zdecydował się opuścić zagrożone miasto.17 III 1776 r. 11 000 żołnierzy i 1000 lojalistów zabrały okręty wojenne do Halifaxu. Straty Amerykanów przy oblężeniu wyniosły 20 zabitych. 90. Powstani. w Bośni i Hercegowinie w 1875 r Gwałty, grabieże i wyzysk ze strony Turków i poturczeńców, a do tego klęska głodu i zwiększenie podatków, spowodowały zaburzenia chłopskie w Hercegowinie, które po pierwszym starciu z Turkami 1 VII 1875 r., przy wsi Metkovići, przerodziły się w powstanie. Słabe siły tureckie liczące ok.1800 żołnierzy nie były w stanie opanowaE sytuacji i w VIII ruch rozszerzył się także na Bośnię. W powstaniu wzięło udział ok.12 000 ludzi, działających w oddziałach partyzanckich, czyli "czetach". Garnizony tureckie zostały oblężone. Powstańców wspomagała Rosja, pragnąca osłabić Turcję, oraz Austro-Węgry, mające tajny układ z Rosją, akceptujący aneksję obu tych prowincji tureckich przez Austro-Węgry. Powstańcy toczyli drobne potyczki z Turkami; ważniejszym wydarzeniem było zdobycie przez nich w Bośni n-. Turok Tśkovac, a w Hercegowinie zwycięstwo 4-tysięcznej czety P Soćicy, w bitwie stoczonej 3-5 XI pod wsią Muratovići, z 5-tysięcznym oddziałem Szetket Paszy. Pragnąc pomóc powstańcom, Serbia i Czarnogóra wypowiedziały 1 VII 1876 r. wojnę Turcji, ale po kilku przegranych bitwach zmuszone zostały do zawarcia pokoju. Z początkiem wojny rosyjsko-tureckiej 21 V 1877 r. powstanie nabrało nowego rozmachu, oswobadzając kraj od Turków, ale przybyłe w VIII 1877 r. znaczne siły tureckie zdławiły powstanie. Ocalałe resztki powstańców przeszły do działań partyzanckich. 82 g1. Powstanie w Bośni i Hercegowinie w 1941 r II wojna światowa w 1939-45 r Po opanowaniu Jugosławii w 1941 r. Bośnię i Hercegowinę przyłączyli Niemcy do nowo powstałego Państwa Chorwackiego; władzę objęli nacjonaliści chorwaccy - ustasze. Rozpętali oni terror wobec Serbów na terenie Chorwacji, a ci stawili zbrojny opór. 3 VI 1941 r. we wsi Dreźanj, na płd. od Nevesinja miało miejsce pierwsze starcie chłopów serbskich z ustaszami, a ogólne powstanie wybuchło 24 VI 1941 r., kiedy to powstańcy wdarli się do Nevesinja. Przybyłe oddziały wojska wyparły powstańców w góry Baba, Snijeźnica, Lebrśnik, Sitnica i Hrgud. Wśród masy powstańców zapanował głód. Powstańcy niszczyli mosty, obiekty komunikacji, atakowali mniejsze oddziały wojska, likwidowali posterunki. Do 5 IX 1941 r. wyzwolili część wsch. Hercegowiny. 14 VIII 1941 r. 22 bataliony ustaszy zaatakowały partyzantów w zach. Bośni, ale atak na m. Drvar partyzanci odparli. Wówczas włączyły się do akcji wojska włoskie i 25 IX 1941 r. Drvar zdobyły, powstania jednak nie zdołały stłumić. 92. Wysadzenie fortu Botsaris - 23 IV 1826 r. Grecka wojna wyzwoleńcza w 1821-29 r Grecka twierdza Missolunghi na zach. wybrzeżu, przy wejściu do zatoki Patras, oblegana była od IV 1825 r. przez wojska turecko-egipskie. Gdy obrońcom zabrakło amunicji i żywności, podjęli oni, w nocy z 22 na 23 IV 1826 r. nieudaną próbę przebicia się. W walce Turcy wdarli się do twierdzy, opanowując ją. W tej sytuacji dowódca fortu Botsaris, położonego na wysepce Anemomolosprymat Kapsalis - podpalił magazyn prochu, wysadzając w powietrze fort wraz z załogą i wdzierającymi się do niego Turkami. 83 93. Bitwa pod Bouvines - 27 VII 1214 r Wojna a zjeanoczenie Francji w 1186-1214 r Król francuski Filip II August toczył od 1186 r. wojnę o zjednoczenie Francji z koalicją - ze swoimi wasalami, głównie z Plantagenetami, którzy mieli we Francji wielkie lenna i jednocześnie byli królami Anglii, oraz z ich sprzymierzeńcem, niemieckim ces. Ottonem IV W IV 1214 r. syn króla Filipa - ks. Ludwik wyparł z Akwitanii króla angielskiego, Jana bez Ziemi, a sam krói Filip nie czekając na syna wyruszył z 7500 rycerstwa i piechoty przeciwko cesarzowi Ottonowi, który wraz z hr. Holandu i oddziałami zbuntowanych feudałów, z siłami ok.12 000 żołnierzy wtargnął do płn. Francji. Decydująca bitwa rozegrała się 27 VII 1214 r. pod Bouvines, w płn. Francji, nad rz. Marck. Rozpoczęli ją rycerze flamandzcy i holenderscy uderzeniem na prawe skrzydło, spędzili piechotę i w luźnych pojedynkach rozpoczęli walkę z rycerzami francuskimi. Bój toczył się przez 3 godziny i zakor.:zył się zwycięstwem Francuzów, którzy zwyciężyli także na lewym skrzydle, rozbijając najemną piechotę niemiecką, Brabantczyków i rycerzy hr. Boulogne. Natomiast w centrum cesarz Otton rozbił rycerzy króla Filipa, ale w krytycznym momencie sytuację uratowali rycerze przybyli z prawego skrzydła, zmuszając Ottona do szybkiego odwrotu. Bitwa ta zakończyła wojnę zwycięstwem Francji. 94. E:itwa nad rz. Boyaca - 7 VIII 1819 r Wojny wyzwoleńcze w Ameryce Płd. w 1809-26 r W wielkiej tajemnicy wyruszył gen. S. Bolivar z 3400 żołnierzami z |azy w Angosturze, aby przez Andy wyjść na tyły Hiszpanów i obalić ich 84 władzę w Nowej Granadzie. Po przejściu w niezwykle ciężkich warunkach 1700 km w 75 dni, przeszedł góry przełęczą Pisba 27 VI 1819 r., sforsował ważny, broniony przez 300 żołnierzy hiszpańskich, punkt oporu w Paya i 5 VII zaczął schodzić zach. stokiem; ilość żołnierzy zmalała do 1900, reszta odpadła. Drogi do Bogoty bronił gen. J. M. Barreiro; 25 VII doszło do bitwy pod Pantana de Vargas, wygranej przez Bolivara szaleńczą szarżą jazdy llaneros płk. J. Rondona. Hiszpanie cofnęli się. Nad rz. Boyaca Barreiro skoncentrował 3000 żołnierzy, a Bolivar, wzmocniony ochotnikami, miał 2500. 7 VIII 1819 r. brawurowe natarcie patriotów rozbiło indiańskie wojsko Barreiry, a on sam dostał się do niewoli. Ujść zdołało jedynie ok. 50 żołnierzy. Na wieść o klęsce wicekról, dygnitarze, kupcy, urzędnicy i reszta wojska - ok.1000 żołnierzy - opuścili Bogotę, którą Bolivar zajął 10 VIII, przynosząc wolność Nowej Granadzie. Gen. Barreira wraz z 30 oficerami hiszpańskimi został rozstrzelany. 95. Powstanie "farraupllha" w Brazylii w 1834-45 r 20 IX 1834 r. wybuchło w stanie Rio Grande do Sul w Brazylii powstanie "farraupilha" (łachmaniarzy) na tle społecznym, szybko jednak wzięły w nim górę tendencje niepodległościowe, podsycane przez Argentynę, dążącą do oderwania przy tej okazji Urugwaju od Brazylii. Czołową rolę w tym powstaniu odgrywali, liczni wů płd. prowincjach Brazylii, włoscy karbonariusze. Przywódcą obrano bogatego hodowcę bydła - Bento Gon|alvesa da Silva, a dowódcą powstańczej floty mianowano G. Garibaldiego; okręty francuskie zaczęły dostarczać broń, amunicję i ochotników. 20 IX 1835 r. powstańcy zdobyli Porto Alegre i utrzymali je do 15 VI 1836 r., kiedy to bunt mieszkańców zmusił ich do opuszczenia miasta. 6 XI 1836 r. powstańcy ogłosili w m. Piratini nie 85 podległość stanu - Republiki Rio Grande, z prezydentem Gon|alvesem na czele. Gon|alves znajdował się w tym czasie w niewoli, do której dostał się w bitwie na wyspie Fanfa, uciekł jednak z niej w 1837 r. i stanął na czele rządu republiki. Powstanie objęło także części stanu Santa Catarina, gdzie 22 VII 1839 r. powstańcy z pomocą ntieszkańców zdobyli m. Laguna, utracili je jednak 15 XI, po przegranej bitwie morskiej flotylli Garibaldiego z flotą rządową pod tym miastem. Akcje wojsk rządowych prowadzone były nieudolnie, walki toczyły się ze zmiennym szczęściem. Rząd republiki ogłosił wolnymi tych niewolników, którzy zgłoszą się do armii, co dostarczyło mu znaczną ilość mężnych żołnierzy. Po 10 latach walk obie strony zmęczyły się, żadna nie mogła uzyskać przewagi, a stan Rio Grande był spustoszony; powstańcy złożyli broń dopiero w 1845 r., po ogłoszeniu amnestii. 96. Powstanie "csbanes" w Brazylii w 1835-39 r. 7 I 1835 r. w stolicy brazylijskiej prow. Paraw Belem wybuchło powstanie biedoty, nazwane cabanas" (mieszkańcy szałasów), zainicjowane " przez popularnego kanonika, B. Camposa. Powstanie poparli pasterze, Indianie i Murzyni, wkrótce opanowało ono prawie cały stan; obwołano samodzielną republikę i wybrano prezydentapłk. F Malhera, usunięto go jednak wkrótce i stracono, gdyż zadeklarował on wierność dla cesarza Pedra II. Następcą wybrano przywódcę partyzantów E Vinagre, ale i jego usunięto, gdyż także postąpił tak jak Malher. Ostatecznie na czele władz powstańczych stanął A. Vinagre, brat Francisca. Rząd wysłał wojsko, które w VI 1835 r., zajęło Belem. Powstańcy wycofali się w głąb prowincji, a gdy siły ich wzmocniły się do ok. 3000 ludzi - zaatakowali stolicę i w VIII 1835 r. po zaciętej walce, w której padł m. in. A. Vinagre, zdobyli ją. W IV 1836 r. flota rządowa zablokowała port w Belem, a jednocześnie podeszło pod miasto wojsko. Po zaciekłej obronie powstańcy opuścili 13 V 1836 r. stolicę i wycofali się w rejon górnej Amazonki, gdzie wspólnie z Indianami prowadzili jeszcze 3 lata działania partyzanckie. Ostatnie ognisko powstania wojsko zlikwidowało dopiero w 1839 r. 97. Powstanfe "konstytucjonalistów" w Brazylii w 1932 r W wyaiku powstania z 3 X 1930 r. władzę dyktatorską w Brazylii objął G. Vargas, który obietnicami reform społecznych pozyskał wielką popularność. Oparł się on na młodych oficerach, a chcąc uniemożliwić wywieranie nacisku na rząd przez burżuazję i obszarników, zawiesił konstytucję i rozwiązał parlament. Stanowiska obsadzał młodymi oficerami. Narastał kryzys gospodarczy, niskie ceny kawy - głównego produktu eksportowego - rujnowały najbogatszy stan Sao Paulo, co skłoniło tamtejsze sfery burżuazyjne i obszarnicze do utworzenia tzw. Jednolitego Frontu, dążącego do obalenia Vargasa pod hasłem przywrócenia konstytucji. 9 VII 1932 r. wybuchło w Sao Paulo powstanie, na którego czele stanął przybyły z wojskiem z Mato Grosso tamtejszy dowódca Okręgu Wojskowego - gen. B. Klinger; arnua jego liczyła |` 70 000 żołnierzy, z artylerią, czołgami i 11 samolotami. Zbrojenie rebeliantów finansowali przemysłowcy i obszarnicy. Gen. Klinger ruszył na stolicę, ale armia jego została zatrzymana na granicy stanu przez wojska federalne, dowodzone przez gen. P Monteiro; rozpoczęły się walki pozycyjne. Wojska federalne otoczyły stan Sao Paulo, lotnictwo bombardowało jego stolicę, a flota zablokowała port w Santos. Sympatyzujące z powstańcami stany - Rio Grande do Sul i Minas Gerais - zdradziły, deklarując lojalność 86 87 wobec rządu. Gdy powstańcom zaczęło brakować amunicji, a przewaga wojsk rządowych stawała się coraz wyraźniejsza - gen. Klinger 1 X 1932 r. złożył broń. Rząd ogłosił amnestię. 98. Kapitulacja twierdzy Breda -15 VI 1625 r Wojna o niepodległość Niderlandów w 1621-48 r 6 IX 1624 r. Bredę - twierdzę nad rz. Mark, w Holandii, z załogą 40 000 żołnierzy - obległy wojska hiszpańskie, dowodzone przez gen. A. Spinolę. Aby uniemożliwić zaopatrywanie miasta drogą wodną, zbudowano z obu jego stron mosty ze stanowiskami ogniowymi. Z odsieczą nadciągnął ks. Maurycy Orański i zaczął otaczać Hiszpanów, prowadzących prace oblężnicze przeciw bastionowi Geniken, 35-kilometrową linią szańców. Hiszpanie przerwali tamy i zatopili dolinę, co zmusiło ks. Maurycego do odstąpienia. Po jego śmierci w 1625 r. próbował przebić się do twierdzy ks. Fryderyk Henryk Orański, jednak bezskutecznie.15 VI 1625 r. załoga twierdzy, po stracie 15 000 żołnierzy, z braku żywności - skapitulowała. 99. Bitwa pod Breitenfeld -17 IX 1631 r. Wojna trzydziestoletnia w 1618-48 r Przyczyną wybuchu wojny były konflikty religijne i polityczne, a uczestnicy jej zgrupowali się w dwóch obozach; w Unii - protestanci i w Lidze - katolicy. W 1630 r. wylądowały na Pomorzu wezwane przez protestantów wojska szwedzkie Gustawa Adolfa, które następnie 17 IX 1631 r. stoczyły pierwszą swoją bitwę - pod Breitenfeld, 6 km na płn. od Lipska - z armią Ligi katoliciuej, dowodzoną przez feldmarsz. J. T Tilly'ego, liczącą ok. 23 000 piechoty i 12 000 jazdy. 88 Tilly, cheąc okrążyć przeciwnika i złamać jego skrzydła, uszykował na dogodnej pozycji, na wzgórzu 18 czworoboków piechoty, a na skrzydłach jazdę gen. G. H. von Pappenheima. Gustaw Adolf uszykował swoje wojsko - 24 000 Szwedów i 18 000 Sasów - w dwie linie; prawie cała jazda szwedzka, zmieszana z muszkieterami stanęła na prawym skrzydle, a na lewym - Sasi, ustawieni w szachownicę czworoboków. Bitwa rozpoczęła się atakiem wojsk cesarskich. Pappenheim na próżno usiłował oskrzydlić i złamać jazdę szwedzką, a czworoboki piechoty Tlly'ego, zmieniwszy kierunek natarcia, z pomocą jazdy rozbiły nieruchome czworoboki Sasów i zachodząc w lewo oskrzydlały Gustawa. Wówczas gen. G. Horn, wyprowadzając drugą linię wojsk pod kątem prostym do pierwszej, unicestwił ten zamiar. W końcowej fazie bitwy szwedzka jazda rozbiła jazdę Pappenheima, zdobyła działa i ostrzelała z nich stłoczoną na skrzydle Horna piechotę, co wywołało panikę. Zmrok uratował lilly'ego od zupełnej klęski, utracił on 20 000 żołnierzy, a sam ranny, w 600 koni ratował się ucieczką do Halle. Szwedzi stracili 2100 żołnierzy. W wyniku tego zwycięstwa, osiągniętego dzięki ustawieniu piechoty w dwie linie i zdolności manewrowej Szwedów, Gustaw Adolf otworzył sobie drogę do płd. Niemiec. 100. Zdobycie Brescii przez Francuzów5 II 1512 r Wojny włoskie w 1491-1559 r Gdy w 1512 r. z obsadzonej przez Francuzów Brescii wódz francuski Gaston de Foix wyruszył z 12-tysięczną armią na odsiecz oblężonej przez Hiszpanów Bolonii - w mieście wybuchła rewolta mieszczan. Zaatakowali oni francuski garnizon, a sprowadzona w tajemnicy armia wenecka 89 9300 żołnierzy, dowodzona przez gen. A. Gritti uderzyła na mury i wdarła się do miasta; Francuzi zdołali wycofać się do zamku. Zaalarmowany Gaston de Foix zostawił pod Bolonią jazdę, a sam z 400 żandarmami Bayarda i 4000 żołnierzy ruszył pospiesznie ku Brescii, rozbił po drodze broniący przeprawy przez rz. Adygę oddział wenecki i 4 II dotarł do miasta. Zostawił część żołnierzy pod murami, a z resztą wszedł do zamku i następnego dnia uderzył wraz z załogą na szańce weneckie; w przodzie nacierał oddział Bayarda. Po zaciętej walce, w której Bayard został ranny, szyki weneckie zostały przełamane i Wenecjanie rzucili się do ucieczki w głąb miasta, ścigani ogniem dział z zamku, a równocześnie ruszyły do szturmu na mury oddziały pozostawione pod miastem. Ponieważ bramy były zamknięte - ucieczka była niemożliwa. Rozpoczęła się straszna rzeź i rabunek miasta, trwające za zezwoleniem G. de Foix 7 dni. Zginęło ok. 20 000 żołnierzy weneckich i mieszczan. 101. Powstanie w Brescii - 23 III-1 IV 1849 r Wiosna Ludów w Europie w 1848/49 r Na wiadomość o niepowodzeniach austriackich w walkach na Węgrzech i o wznowieniu działań wojennych przez Piemont wybuchło w Brescii powstanie ludowe. Bezpośrednim powodem było nałożenie na miasto wysokiej kontrybucji. Po walkach ulicznych 20-tysięczny garnizon austriacki został zmuszony do wycofania się z miasta, ale następnie artyleria zaczęła miasto ostrzeliwać. 30 III Austriacy, po otrzymaniu posiłków, otoczyli Brescię. 31 III gen. J. J. Haynau rozpoczął silne bombardowanie, a 1 IV nakazał generalny szturm; zabronił brać jeńców, zezwolił na rzeź i rabunek. Austriacy wdarli się do miasta i mordując, grabiąc i paląc opanowali je, ze stratą 326 żołnierzy. 90 102. Obrona Brfmston Hill -11 I-17 II 1782 r Wojna Anglu z Francją, Hiszpanią i Holandią w 1778|83 r Gubernator Martyniki, markiz E C. de Bouville, wykorzystując przybycie 26 XI 1781 r. na Antyle francuskiej eskadry adm. E de Grasse, dokonał 11 I 1782 r. desantu 6000 żołnierzy na należącej do Anglii wyspie St. Christopher (St. Kitts) i zajął jej stolicę - Basseterre. Brytyjski garnizon, ok. 650 żołnierzy pod dowództwem gen. S. Frasera, wycofał się na odległe o 14 km od miasta wzgórze Brimston Hill, gdzie został oblężony. Zaalarmowany adm. G. B. Rodney, stacjonujący na wyspie St. Lucia, wysłał 14 I adm. S. Hooda z 22 okrętami liniowymi i 700 żołnierzy celem odzyskania wyspy; 24 I zjawił się on przy w. St. Kitts. Adm. de Grasse, mający 26 okrętów liniowych, widząc słabszego przeciwnika wyszedł z zatoki, gdzie flota jego stała na kotwicy i zaatakował Anglików. Adm. Hood świetnym manewrem zajął opuszczone kotwicowisko i Francuzi pomimo wysiłków nie zdołali go wyprzeć, a gdy w czasie walki Anglicy zniszczyli francuski okręt amunicyjny - flota francuska odpłynęła. Anglicy wysadzili desant i dowodzący nim gen. R. Prescott nawiązał łączność z oblężonymi; prosili oni o działa i amunicję, co zaraz wysłano, ale transport wpadł w ręce Francuzów.17 II wyczerpani obrońcy, mający ok.150 zabitych i rannych i dużo chorych, skapitulowali; w związku z tym flota angielska tego samego dnia odpłynęła. 103. Bitwa pod Brooklynem, na Long Island27 VI I I 1776 r. Amerykańska wojna o niepodległość w 1775-82 r W VII 1776 r. wojska angielskie wylądowały przy ujściu rz. Hudson, na Staten Island, a 22 VIII 91 gen. W Howe z 20-tysięczną armią przeprawił się na leżącą naprzeciw w. Long Island, lądując na jej płd. cyplu, w Gravesend Bay. Amerykanie, zajmujący umocnione pozycje na Wzgórzach Brooklyńskich, opuścili je i wycofali się na stanowiska w paśmie niskich wzgórz, biegnących od Narrows w głąb lądu do East River. Z trzech istniejących przełęczy obsadzili tylko dwie. 27 VIII Anglicy ruszyli naprzód, przeszli przez niebronioną przełęcz na tyły umocnień, a jednocześnie zaatakowali z frontu. Amerykanie ponieśli klęskę; z 10-tysięcznej armii gen. I. Putnama poległo, względnie zostało rannych 2000 żołnierzy, a 1000 dostało się do niewoli. Straty angielskie - 377 żołnierzy. W nocy zdemoralizowane oddziały amerykańskie zdołały przeprawić się na Manhattan. 104. Ofensywa na Brunete, w Hlszpanii5-27 VI I 1937 r Wojna domowa w Hiszpanu w 1936-39 r Pierwszą republikańską ofensywą na dużą skalę była operacja w rejonie Brunete, na zach. od Madrytu, przeprowadzona 5-27 VII 1937 r. Celem jej było odrzucenie rebeliantów od stolicy, odciążenie frontu płn. i pokrzyżowanie ofensywnych planów rebeliantów na płd. W walkach wzięło udział po stronie republikańskiej 105 000 żołnierzy z 250 działami, ze 130 czołgami i samochodami pancernymi oraz 140 samolotami, a po stronie rebeliantów - ok. 65 000 żołnierzy z 300 działami,100 czołgami i 100 samolotami. Na kie= runku głównego uderzenia działał IV Korpus gen. J. Modesto (3 dywizje i 18 kompanu), oraz 3 dywizje gen. E. Jurado. W nocy z 5 na 6 VII 1937 r.11 Dywizja gen. E. Listera przekradła się między stanowiskami 92 rebeliantów i gwałtownym atakiem zdobyła ważną strategicznie wieś Brunete, położoną na zapleczu frontu, a jednocześnie natarły pozostałe dywizje, przełamując front na szerokości 18 km i zajmując miejscowości: Villanueva de la Catiada, Quijorne, Los Llanos, Villanueva del Pardillo i Villafranca del Castillo. Zaciekły opór korpusu gen. J. E. Vareli nie pozwolił powiększyć wyłomu. Rebelianci otrzymawszy posiłki z frontu płn. i zdobywszy, dzięki niemieckiemu "Legionowi Condor", przewagę w powietrzu - odbili 24 VII Brunete, ale dalsze ich wysiłki zmierzające do odzyskania utraconego terenu pozostały bezowocne. Od 28 VII walki ustały i front ustabilizował się na linu Villanueva del Pardillo-Villanueva de la Cańada-Quijorna. Straty republikanów - 25 000 rebeliantów -10 000 zabitych i rannych. 105. Obrone twierdzy Brześć22 VI-20 VII 1941 r II wojna światowa w 1939-45 r Od pierwszego dnia wojny niemiecko-radzieckiej, tj. od 22 VI 1941 r., graniczna twierdza Brześć została okrążona i znalazła się na tyłach prącej na wschód niemieckiej Grupy Armii "$rodek". W twierdzy, oblężonej przez 45 DP z XII Korpusu niemieckiego znalazło się ok. 3500 żołnierzy z różnych oddziałów i ze straży granicznej; 24 VI utworzone zostało jednolite dowództwo z kpt. I. N. Zubaczewem na czele. W pierwszym okresie, od 22 VI do końca miesiąca toczono walki na całym obszarze twierdzy, załoga nie tylko broniła się, ale i wielokrotnie kontratakowała. W drugim okresie, od 1 do 20 VII, gdy ilość obrońców stopniała, a umocnienia zostały zniszczonewalki toczono w ruinach i kazamatach do 20 VII, kiedy to Niemcy zamurowali wszystkie wejścia do podziemi. 93 106. Oblężenie twierdzy Buda -18 VI-2 IX 1686 r Wojna Ligi Świgtej z lbrcją w 1683-99 r Forteca Buda z załogą turecką, liczącą 16 000 żołnierzy pod dowództwem Abd er-Rahman Paszy, oblężona została 18 VI 1686 r. przez 90-tysięczną armię ks. Karola Lotaryńskiego (wojska cesarskie, bawarskie i brandenburskie). Kilkakrotne szturmy sprzymierzonych były z wielkimi dla nich stratami odpierane. 22 VII wyleciała w powietrze zbrojownia, tworząc wyrwę w wałach szerokości ok. 45 m; nie skłoniło to jednak dowódcy twierdzy do poddania się, liczył on na odsiecz wielkiego wezyra Sulejmana. 27 VII podczas szturmu 12 000 żołnierzy na Bramę Wiedeńską, Zamek i od strony rzeki wybuchły pod atakującymi 4 miny, zabijając 3800 żołnierzy i ponad 200 oficerów, powodując popłoch i ucieczkę, z trudem opanowaną przez ks. Eugeniusza Sabaudzkiego.14 VIII stoczono bitwę z armią wielkiego wezyra na płd. od miasta; Sulejman został odparty, ale zdołał przerzucić do twierdzy 500 żołnierzy. Oblegający po dokonaniu minami wyłomów w murach ruszyli do generalnego szturmu i 2 IX 1686 r. wdarli się do twierdzy; Sulejman odszedł do Belgradu. 107. Zajęcie Budepesztu przez adm. M. Horthyego w 1919 r. W 1919 r. Węgierska Republika Rad, chcąc odzyskać okupowany przez Rumunów Kraj Zacisański, rozpoczęła 20 VII przeciwko nim działania bojowe. Po kilku dniach walk 50-tysięczna Armia Czerwona została rozgromiona, 30 VII wojska rumuńskie przekroczyły Cisę i 3 VIII zajęły Budapeszt.1 VIII Węgierska Republika Rad upadła i Rada Związków Zawodowych utworzyła rząd socjalistyczny z J. Peidlem na czele. Rząd ten został obalony 7 VIII przez wojskowy 94 zamach stanu I. Friedricha, który utworzył nowy rząd. Minister spraw wojskowych w utworzonym na terytorium zajętym przez wojska francuskie rządzie G. Karolyiego - adm. M. Horthy na czele zorganizowanej przez siebie "Armii Narodowej" przekroczył w początkach VIII 1919 r. Dunaj i 16 XI 1919 r., w dzień po wycofaniu się armii rumuńskiej - zajął Budapeszt. Rząd Friedricha upadł,1 III 1920 r. parlament ogłosił Węgry monarchią i mianował M. Horthyego regentem. 108. I bitwa nad potokiem Bull Run21 VII 1861 r Amerykańska wojna secesyjna w 1861-65 r Pod naciskiem opinii publicznej prezydent A. Lincoln rozkazał gen. I. McDowellowi, obozującemu z 36 000 żołnierzy w rejonie Waszyngtonu, rozpoczęcie działań bojowych przeciwko konfederatom. 22-tysięczna armia konfederatów gen. P G. T Beauregarda stała przy węźle kolejowym Manassas, nad potokiem Bull Run, ok. 50 km na płd. zach. od Waszyngtonu, a dalej na płn. zach., w Winchester stał 10-tysięczny korpus gen. J. E. Johnstona, obserwowany przez 14-tysięczny korpus wojsk federalnych gen. R. Pattersona, stojący na płn. od niego, w Martinsburgu; zadaniem jego było niedopuszczenie do połączenia się armu konfederatów. McDowell wiedział z rozpoznania, że centrum i prawe skrzydło konfederatów są silne, a lewe skrzydło słabo obsadzone, gdy więc 21 VII armia jego zbliżyła się do potoku Bull Run i o godz.10 rozpoczęła walkę - rzucił do pozorowanego ataku w centrum, przy Stone Bridge, jedną dywizję, a na lewe skrzydło - dwie. Atak federalny w centrum załamał się, a opóźnienie ataku na skrzydło o 2 godziny wykorzystał gen. Beauregard, przerzucając tam posiłki z centrum. Jednakże po 95 zaciętej walce, pod naciskiem przeważających sił, lewe skrzydło konfederatów zaczęło się cofać w nieładzie; zwycięstwo McDowella zdawało się już być pewne, gdy w tym krytycznym momencie zaczęły przybywać koleją zaalarmowane oddziały gen. Johnstona i wprost z pociągu iść do ataku. Po dwugodzinnej walce natarcie wojsk federalnych załamało się i żołnierze rzucili się do panicznej ucieczki. Armia gen. McDowella rozpadła się, ale konfederaci byli zbyt wyczerpani i zdezorganizowani, aby wykorzystać to zwycięstwo i zająć pozostający bez osłony Waszyngton. Straty wojsk federalnych wyniosły 418 zabitych,1552 rannych i 12 jeńców. 109. II bitwa nad potokiem Bull Run29/30 VIII 1862 r. Amerykańska wojna secesyjna w 1861-|5 r Według planu naczelnego dowódcy wojsk federalnych, gen. H. W Hallecka, operująca w Wirginii Zach. armia gen. J. Pope miała ruszyć na płd., aby w Aquia Landing (w pobliżu Fredericksburga) połączyć się z idącą z płd., znad zatoki Chesapeake, Armią Potomacu gen. McClellana, łączną siłą 200 000 żołnierzy rozbić 85-tysięczną.armię konfederacką gen. R. E. Lee i pójść na stolicę Południa - Richmond. Gen. Lee rozumiał, że jedyną jego szansą jest szybki atak na armię gen. Pope'a i pobicie jej przed nadejściem Armii Potomacu. Armie federalne rozpoczęły marsz w VI 1862 r., a równocześnie gen. Lee ruszył przeciwko armii Pope'a i przewidując na podstawie warunków terenowych, że Pope zagrozi jego lewemu skrzydłu - wysłał silny oddział pod dowództwem gen. J. J. Jacksona, aby operując na tyłach nieprzyjaciela, odwrócił jego uwagę. Gen. Jackson wywiązał się znakomicie ze swojego zadania; manewrując w górskim terenie i pojawiając się coraz to w innym miejscu całkowicie zde 96 zorientował gen. Pope'a, a 27 VIII znienacka zawładnął magazynami jego armii w Manassas i zniszczył je. Po gorączkowych poszukiwaniach gen. Pope znalazł 29 VIII oddział gen. Jacksona nad potokiem Bull Run, ale był tu już i gen. Lee z armią. 30 VIII w zaciętej bitwie pozbawiona zaopatrzenia armia federalna została rozbita i w nieładzie, ścigana przez konfederatów, uszła do Centerville, gdzie dochodziły już czołowe odziały Armu Potomacu. Obie armie, zagrożone oskrzydleniem przez gen. Jacksona, wycofały się szybko z Wirginu Zach. i na rozkaz gen. Hallecka podążyły w rejon umocnień Waszyngtonu. Straty wojsk federalnych -1724 zabitych, 8372 rannych i 5958 jeńców, konfederatów -1481 zabitych, 7627 rannych i 83 jeńców. 110. Najazd ks. Światosława na Bułgarię w 968 r Cesarz bizantyjski Nicefor Fokas obserwując z niepokojem wzrastającą potęgę ks. kijowskiego - Światosława, postanowił nakłonić go do wojny z Bułgarią, w nadziei, że oba państwa w niej się osłabią. Po dyskretnych rokowaniach Światosław za cenę 1500 funtów złota wyraził zgodę i w VIII 968 r., z 10 000 żołnierzy, wraz z sojuszniczymi Pieczyngami wtargnął w ujście Dunaju i zdobył Drastar (Silistrię). Po wielu walkach opanował do końca 970 r. całą wsch. i płn. Bułgarię wraz ze stolicą - Presławiem; car Borys dostał się do niewoli. Światosław po wzmocnieniu swej armii zwerbowanymi Bułgarami i Węgrami zajął Nikopolis, przekroczył granicę Bizancjum i stoczył nierozstrzygniętą bitwę z Bizantyjczykami pod Adrianopolem. Z zajętych ziem bułgarskich utworzył rodzaj protektoratu, w którym car Borys nadal sprawował nominalną władzę, a w Presławiu stały wojska ruskie i bułgarskie. Pozostała, zachodnia część Bułgaru usamodzielniła się. 97 111. Powstanie w Bułgarii w 1185 r W podbitej przez Bizancjum w 1018 r. Bułgaru wybuchło w XI 1185 r. powstanie, wzniecone przez bojarów, braci - Piotra i Asena, którym cesarz Izaak II odmówił nadania żądanych dóbr i przywilejów. Powstanie wybuchło w Tyrnowie, w krótkim czasie opanowało Bułgarię Naddunajską i część Tracji. Dwie armie bizantyjskie zostały pobite, a dowódca trzeciej - Aleksy Branaszbuntował się i ogłosił się w Adrianopolu cesarzem, poległ jednak w bitwie pod Konstantynopolem. Latem 1186 r. cesarz Izaak II wkroczył z armią do Bułgarii, odzyskał utracone twierdze i zmusił Piotra i Asena do uciec7;u za Dunaj, ale po kilku miesiącach wrócili oni z posiłkami Kumanów, ponownie zajęli Bułgarię i najechali Trację, pustosząc ją. Cesarz Izaak rozbił w X 1186 r. armię powstańczą pod twierdzą Lardea w Tracji, wiosną 1187 r. znów przekroczył Starą Płaninę i obległ twierdzę Łowecz. Po trzymiesięcznym bezskutecznym oblężeniu Izaak w początkach VI 1187 r. wszczął rokowania. Bizancjum, wyczerpane uprzednimi ciężkimi walkami z Normanami, nie było w stanie kontynuować wojny, tym bardziej, że powstańców poparł wielki żupan Serbii - Stefan Nemanja, a w Azji wybuchło powstanie. W wyniku rokowań Izaak uznał powstanie państwa bułgarskiego na obszarze między Dunajem a Starą Płaniną; wybrzeże morskie wraz z Tracją pozostało w rękach Bizancjum. Jako gwarancję dotrzymania układu otrzymał Izaak zakładnika - brata Piotra i Asena, Kałojana. Asen koronował się w Tyrnowie na cara Bułgaru jako Asen I. 112. Wojna Bułgarii z Epirem w 1230 c Car bułgarski Iwan Asen II podniósł Bułgarię do szczytu potęgi. Licząc na zagarnięeie w przyszłoś 98 ci Konstantynopola pojął za żonę córkę cesarza łacińskiego Baldwina II, a jemu obiecał pomoc w jego walce z despotą Epiru - Teodorem Komnenem, który w 1222 r. zdobył Tessalonikę i koronował się tam na cesarza. W 1230 r. Teodor z silną armią najechał Bułgarię i opanował jej południowe tereny, przekraczając rz. Maricę; zaczął się tytułować carem Greków i Bułgarów. Do spotkania z armią bułgarską Iwana Asena doszło 9 III 1230 r. pod m. Kłokotnicą, na szlaku Adrianopol-Płowdiw; obie armie przyjętym zwyczajem ustawiły swe oddziały w dwóch rzutach: w środku piechota, na skrzydłach jazda. Gdy przeciwnicy związali się walką, ciężka konnica bułgarska, stojąća jak zwykle w rezerwie, z dala od prawego skrzydła, obeszła prawe skrzydło wojsk Teodora; równocześnie jazda bułgarska prawego skrzydła obeszła lewe skrzydło wojsk Teodora, po czym oba oddziały uderzyły na jego tyły i zdobyły jego obóz. Epiroci, ogarnięci paniką, zostali rozgromieni, a Teodor dostał się do niewoli i na rozkaz Asena został oślepiony. Bułgarzy, nie napotykając na opór, wkroczyli w głąb państwa epiro-tessalonickiego, w krótkim czasie opanowali Trację i Macedonię oraz Płn. Tessalię i część Albanii. 113. Powstanie w Bułgarii w 1403 r. W 1402 r. Timur rozbił w bitwie pod Ankarą armię tucecką sułtana Bajazyda I, który dostał się do niewoli. W następstwie klęski wybuchła w Turcji wojna domowa, w której walczyli o władzę synowie Bajazyda. Zamieszki w Turcji i jej osłabienie wykorzystali dwaj carewicze bułgarscy, przebywający na Węgrzech: Konstantyn, syn Iwana Stracimira, cara Bułgaru Widyńskiej i Fruzin, syn Iwana Szyszmana, cara Bułgarii Tyrnowskiej. W porozumieniu z despotą serbskim Stefanem Lazarewiczem i przy poparciu króla Węgier, Zygmunta Luksemburskiego, wzniecili 99 oni w 1403 r. powstanie w ziemi widyńskiej i w okolicach Pirotu. W 1403 r. armia turecka, dowodzona przez syna Bajazyda - Sulejmana, pokonała powstańców w bitwie przy granicznej warowni Temska, w rejonie Pirotu. Konstantyn zbiegł do Serbu, a Fruzin - na Węgry. Był to koniec powstania. 114. Powstante w Bułgarii w 1835 r W 1835 r. patrioci bułgarscy zawiązali spisek antyturecki, na którego czele stanął komendant przekazanej Rosji twierdzy Silistria, kpt. G. Mamarćzew. W okręgu tyrnowskim na czele spisku stanął bogaty kupiec Wełczo Dżamdżijata. O spisku dowiedział się czorbadżi (wiejski bogacz) Hadżi J. Kisjow z Eleny, udał się do Tyrnowa i przekazał wiadomość greckiemu metropolicie Ilarionowi, a ten natychmiast powiadomił tureckiego komendanta miasta. Przywódców spisku Turcy schwytali i stracili, z wyjątkiem kpt. Mamarczewa, którego ze względu na posiadane obywatelstwo rosyjskie zesłali jedynie do Azji Mniejszej. Mimo braku przywódców wybuchły w tym czasie lokalne rozruchy wśród chłopstwa gnębionego podatkami, gwałtami i bezprawiem, podburzanego przez Serbię. Rozruchy przerodziły się wkrótce w powstanie, które objęło 16 wsi w okolicach Berkowa, Bełogradczika i Pirotu; na jego czele stanął chłop - Manczo Punin. Chłopi, zbrojni jedynie w kosy i 150 karabinów, zostali przez nadeszłe wojsko rozgromieni. Powstanie uśtnierzono w przeciągu miesiąca, a schwytanych przywódców powieszono. 115. Powstanie kwietniowe w B|garii w 1876 r Powstanie w Bułgarii w 1876 r. zorganizowali bułgarscy patrioci przebywający w Rumunu, 100 w m. Giurgiu; podzielono Bułgarię na 4 okręgi powstańcze i wyznaczono ich naczelników. Powstanie rozpoczęło się 2 V (20 IV według kalendarza juliańskiego) atakiem czety G. Benkowskiego - naczelnika IV okręgu - na posterunek tureckich żandarmów w m. Panagiuriszte i szybko rozszerzyło się na okoliczne miejscowości, ale masy ludowe pozostały obojętne, napływ ochotników był niewielki i cały ruch powstańczy zogniskował się właściwiejedynie w IV okręgu. Turcy zgromadzili szybko - co było zaskoczeniem dla powstańców - kilka tysięcy żołnierzy i wspomagani przez baszybuzuków (żołnierzy oddziałów nieregularnych) i Czerkiesów rozpoczęli operacje wojskowe. 8 V (26 IV) Tursun Bej odbił m. Strelcze, oswobadzając broniącą się w cerkwi gromadę muzułmańskiej ludności, a następnie zaatakował umocnioną pozycję w m. Zli Dol, obsadzoną przez ok. 330 powstańców z Klisury i okolicy. Dwa tureckie ataki zostały odparte, ale gdy Turcy podpalili pobliską Klisurępowstańcy opuścili pozycję i pobiegli ratować swój dobytek. Zaciętą walkę stoczono o powstańczy ośrodekPanagiuriszte, zaatakowane 12 V (30 IV) przez 3-tysięczny oddział Hafiza Paszy. Dostępu broniło ok.1000 powstańców, ale Turcy z pomocą artylerii wyparli ich z umocnionych pozycji i szturmem zdobyli miasteczko. W tym samym dniu Turcy odbili wieś Batak, mordując większość mieszkańców. We wsi Perusztica, atakowanej przez oddziały Reszida Paszy, broniło się od 11 do 13 V (29 IV-1 V) ok. 600 powstańców, | a gdy Turcy wdarli się do wsi - 32 osoby popełniły samobójstwo; zginęło 345 Bułgarów. G. Ben|| kowski, uchodząc z resztkami swej czety do Starej Płaniny, wpadł 24 (12) V w Górach Tetewenskich w turecką zasadzkę i został zastrzelony. Po dwóch ~ : tygodniach walk Turcy zdławili powstanie, przy "| czym zginęło ok.12 000 Bułgarów. 101 116. Oswobodzenie Bułgarii w 1877 r. Wojna rosyjsko-tureeka w 1877/78 r Inspirowane przez Austro-Węgry i Rosję powstania w 1876 r. w Bośni-Hercegowinie i Bułgaru zostały okrutnie zdławione przez Turków, a Serbia, która 1 VII 1876 r. rozpoczęła wojnę z Turcją, została rozgromiona. Wydarzenia te spowodowały, na fali agitacji słowianofilskiej, wypowiedzenie przez Rosję 21 V 1877 r. wojny Turcji. 200-tysięczna armia rosyjska pod dowództwem w. ks. Mikołaja Mikołajewicza przekroczyła granice Rumunii, która ze 110-tysięczną armią przystąpiła do sojuszu z Rosją. Przy armii rosyjskiej znajdował się, utworzony uprzednio w Rosji, 5-tysięczny Legion Bułgarski. Rosjanie sforsowali 26/27 VI graniczną rzekę Dunaj, ale marsz ich został powstrzymany pod Plewną, którą zajął i uEortyfikował Osman Pasza z 54 000 żołnierzy. Liczne szturmy były odpierane przez Turków z ogromnymi dla Rosjan stratami. 12-14 VII gen. J. W Hurko z 8000 żołnierzy przeszedł ścieżkami góry i od płd. zajął prowadzący od Plewny w głąb Bułgarii wąwóz Szipka; obsadził go N. G. Stoletow z 8000 żołnierzy (w tym Legion Bułgarski). W bohaterskiej obronie 21-23 VIII powstrzymał on atakującą armię Sulejmana Paszy. Legion Bułgarski w bitwie pod Starą Zagorą i w obronie Szipki poniósł wielkie straty, a dopływ ochotników był znikomy, ludność bułgarska pozostała bierna.10 XII Plewna skapitulowała i 300-tysięczna armia rosyjska ruszyła na Konstantynopol. 20 I 1878 r. padł Adrianopol i Rosjanie stanęli przed turecką stolicą. Zajęcie jej jednak powstrzymała interwencja Anglu. 3 III 1878 r. podpisany został pokój w San Stefano, a Kongres Berliński w VI 1878 r. uchwalił m. in. podział Bułgaru na wasalne wobec Turcji Księstwo Bułgarskie i autonomiczną Rumelię Wsch., wchodzącą w skład Turcji. 102 117, Powstanie żołnierskie w Bułgarii w 1918 r. 14 IX 1918 r. rozpoczęła się ofensywa wojsk Ententy na froncie salonickim, a 17 IX front został przerwany i 13 dywizji bułgarskich, odmawiając dalszej walki, zaczęło uchodzić do kraju. Bułgarska Partia Socjalistyczna zorganizowała bunt wojska; pierwszy oddział zbuntował się 22 IX 1918 r., w m. Władaja (4 km na płd. zach. od Sofii). Jeden z oddziałów zdemolował siedzibę sztabu głównego w Kiustendił. Bunt ogarnął ok. 40 000 żołnierzy. Powstały rewolucyjne komitety żołnierskie, a zbuntowane pułki skupiły się w Kiustendił, Górnej Dżumai i w Radomirze, a następnie wszystkie skoncentrowały się w Radomirze. Dowództwo z ramienia partii socjalistycznej (BRSDP) objął ppłk B. Nikołczew. Zaalarmowany rząd bułgarski zwrócił się do Ententy z prośbą o zawieszenie broni, uwolnił z więzienia przywódcę opozycji - A. Stambolijskiego i wysłał go z grupą posłów i ministrem wojny do Radomiru na pertraktacje. Stambolijski i poseł R. Daskałow przeszli na stronę buntowników i stanęli na czele ruchu. 27 IX proklamowano w Radomirze republikę ze Stambolijskim jako prezydentem; Daskałow, mianowany wodzem naczelnym, ruszył z 8-tysięczną armią na Sofię. 30 IX doszło do | krwawej bitwy pod Sofią, w rejonie wsi Gorna | Bania, Bojana i Kniażewo, w której wojska rządo|v we, wsparte dywizją niemiecką, rozgromiły zbun| towane oddziały, a następnie 2 X zajęły Radomir. Daskałow zbiegł do Salonik, a Stambolijski ukrył się w Sofii. Przed sądami stanęło 40 000 żołnierzy i 800 oficerów; 2500 osób skazano na śmierć. 118. Przewrót w Butgarii w VI 1923 r. Rząd chłopski A. Stambolijskiego toczył zaciętą walkę polityczną z partiami burżuazyjnymi. Napiętą sytuację wykorzystały ugrupowania mieszczańskie i Liga Wojskowa; przy poparciu cara 103 Borysa III dokonały w nocy z 8 na 9 VI 1923 r. przewrotu. Na czele spisku stanął gen. I. Wyłkow i gen. W. Lazarow. Ministrowie zostali aresztowani przez junkrów i żołnierzy garnizonu Sofii. A. Stambolijski zorganizował zbrojny opór, ale 11 VI jego oddział został rozbity pod Pazardżykiem, a on sam schwytany i 14 VI zamordowany. Dla wsparcia rządu Stambolijskiego wybuchły w całej prawie Bułgarii lokalne powstania. W Plewnie robotnicy pod wodzą A. Hałaczewa opanowali prawie całe miasto, ale na polecenie KC Bułgarskiej Partii Komunistycznej przerwali walkę. Plewen i Szumen zostały oblężone przez chłopów, a Radomir, Trojan i Orchanie - zajęte. Po kilku dniach wojsko i bojówki spiskowców opanowały sytuację i rozpoczęły akcje represyjne. Znaczna liczba członków Związku Rolniczego i komunistów uszła do Jugosławii. 119. Powstanie wrześniowe w Bułgarii w 1923 r. Bułgarska Partia Komunistyczna przygotowała powstanie celem obalenia faszyzującego rządu A. Cankowa, ten jednak uderzył pierwszy12 IX 1923 r. uwięziono ok. 2000 komunistów. Powstanie wybuchło jednak zgodnie z planem23 IX, w okręgach; wraczańskim i widyńskim, z głównym ośrodkiem w okręgu wraczańskim. Utworzono Główny Wojskowo-Rewolucyjny Komitet Powstańczy, w skład którego weszli: W Kołarow, G. Dymitrow i G. Genow. Powstanie objęło tylko niektóre rejony kraju, mianowicie okolice Pazardżyku, Bracigowo, Razłog, Popowo, Grudowo i Tyrnowo. Masowy charakter przyjęło tylko w płn.-zach. Bułgarii. Walki rozpoczęły się już 13 IX we wsi Mygliż, pod Kazanłykiem, ale powstańcy zostali wyparci w góry. W nocy z 19 na 20 IX powstanie wybuchło w całej ziemi starozagorskiej, jednak Starej Zagory, Kazanłyku i Czirpanu nie udało się zdobyć. Powstańcy opanowali Nową Zagorę, jednak bez koszar; wojsko ściągnięte z okolicznych garnizonów odbiło miasto. 23 IX oddział powstańczy Christo Michajłowa zdobył m. Ferdinand; zdobyto Kneże, Oriachowo, Białą Slatinę i Berkowice. Nadeszłe silne oddziały wojska pobiły 26 IX powstańców pod Kriwodołem, odbiły Ferdinand i Berkowice. Rozpoczęła się seria porażek powstańców i zaczęli oni uchodzić do Jugosławu. Do 29 IX powstanie zostało stłumione. W wyniku działań wojskowych i represji zginęło ok. 4000 ludzi. 120. Powstanie w Bułgarii w 1944 r. II wojna światowa w 1939-45 r Od 1941 r. Bułgaria współpracowała z Niemcami i uczestniczyła w okupacji Jugosławu i Grecji; od tegoż roku powstał w niej ruch oporu i rozpoczął się ruch partyzancki.17 VI 1942 r. partia komunistyczna utworzyła Front Ojczyźniany oraz zorganizowała Narodowowyzwoleńczą Powstańczą Armię (NOPA), która w 1944 r. liczyła ok. 20 000 ludzi. Gdy wojska radzieckie doszły w 1944 r. do Dunaju - Bułgaria ogłosiła 26 VIII neutralność i powołała rząd partu chłopskiej (BZNS) z K. Murawiewem na czele. Pomimo tego ZSRR wypowiedział 5 IX wojnę Bułgarii i 8 IX wojska 3 Frontu Ukraińskiego, liczące 258 000 żołnierzy pod dowództwem marsz. E I. Tołbuchina, przekroczyły granicę, a równocześnie Front Ojczyźniany wszczął zbrojne powstanie w Sofii (9 IX). Szturmowe oddziały NOPA pod dowództwem T Żiwkowa wtargnęły do gmachów ministerialnych i aresztowały członków Rady Regencyjnej, rządu i Naczelnego Dowództwa; zostali oni rozstrzelani bez sądu. Władzę objął Front Ojczyźniany z K. Gieorgiewem na czele. Na wieść o powstaniu w Sofii oddziały partyzanckie przystąpiły do akcji w całym kraju, likwidując władze monarchistyczne; wojsko zachowało się biernie. 104 105 121. Bitwa o wzgórze Bunker Hill -17 VI 1775 r Amerykańska wojna o niepodległość w 1775-82 r W nocy z 16 na 17 VI 1775 r. oblegający Boston Amerykanie zajęli położony naprzeciwko miasta półwysep Charlestown i na położonym na jego cyplu wzgórzu Bunker Hill wybudowali reduty. Pozycja została silnie umocniona i obsadzona przez 1600 milicjantów z 6 działami, pod dowództwem płk. W Prescotta. Rano 17 VI Brytyjczycy spostrzegli reduty i korweta "Lively" ostrzelała je, a gen. T Gage natychmiast zaczął organizowae oddziały celem odbicia wzgórza. W południe przewieziono barkami na cypel płw. Charlestown oddziały gen. W Howe -1500 żołnierzy z 12 działami, które bezzwłocznie uderzyły na główną pozycję i na lewe skrzydło amerykańskie. Dwa ataki brytyjskie zostały odparte, dopiero gdy nadszedł gen. H. Clinton z posiłkami - 900 żołnierzy, którzy ruszyli do ataku na bagnety - Amerykanie zaczęli się cofać i uciekać. Wzgórze zostało zdobyte i zagrożenie Bostonu zlikwidowane, ale kosztem wysokich strat - 226 zabitych i 828 rannych. Amerykanie stracili 140 zabitych, 270 rannych i 30 jeńców. Poległ m. in. gen. J. Warren - pierwszy bohater tej wojny. 122. Bitwa na szczycle góry Buzłudża w 1867 r. Działania partyzanckie w Bułgarii w 1867 r Bułgarska czeta powstańcza Hadżi Dymitra, licząca 125 ludzi, przeprawiła się nocą na 30 (18) VII 1867 r. przez Dunaj z Rumunii do Bułgarii w rejonie Swisztowa i podążyła ku Starej Płaninie, celem założenia tam bazy powstańczej do walki z Turkami. Po drodze stoczono 4 utarczki z Turkami: pierwszą - pod wsią Karajesen, gdzie po odparciu tureckich ataków przerwano się przez pierścień tureckiej obławy, drugą przy 106 wsi Patreszyca, gdzie także zostali zaatakowani, ale ominęli tureckie stanowiska nocą, trzecią przy wsi Wiszowgrad, gdzie w ciężkiej walce stan oddziału stopniał do 68 ludzi i czwartą - na uro- czysku Kałander, w pobliżu m. Sewlijewa, po której pozostało przy życiu 40 ludzi. Po kilku dniach marszu osiągnęli szczyt góry Buzłudża, ok. 1 km na wsch. od Szipki i tutaj 11 VIII (30 VII) zostali otoczeni przez wojsko, żandarmerię i Czerkiesów, dowodzonych przez Midhat Paszę. Turcy zaatakowali i po 3,5-godzinnej walce sztur- mem zdobyli bułgarską pozycję, wycinając jej obrońców. Z całej czety poległo w walkach 101 ludzi, a 24 rannych schwytano i powieszono. Straty tureckie wyniosły 40 zabitych i ok. 70 ran- nych. 123. Bitwa nad Bzurą - 9-20 IX 1939 r. II wojna światowa 1939-45 r Aby zabezpieczyć sobie drogę odwrotu ku Warszawie, dowódca armu "Poznań" i "Pomorze"gen. T Kutrzeba zdecydował się uderzyć na idącą równolegle niemiecką 8 A gen. J. Blaskowitza i zepchnąć ją na linię Skierniewic. 9 IX 1939 r. ruszyły do natarcia z linii rz. Bzury na płd. trzy Grupy Operacyjne: w centrum, w rejonie Łęczycy - trzy dywizje piechoty gen. E. Knolla, na prawym skrzydle ok. półtorej brygady kawaleru gen. St. Grzmota-Skotnickiego, na lewym - brygada kawaleru gen. R. Abrahama. Niemcy zostali całkowicie zaskoczeni; po czterech dniach zaciętych walk Polacy osiągnęli znaczny sukces, zdobyli Łęczycę, Piątek, Sobotę, Bielawy i Ozorków, kawaleria podeszła pod Zgierz, zniszczono niemiecką skrajną 30 DP, rozbito 17 DP i kilka pułków. Niemcy cofali się w nieładzie. W tej korzystnej sytuacji gen. Kutrzeba przerwał natarcie, a zaalarmowani Niemcy skierowali do 107 walki całą 8 A, XI Korpus Piechoty i XVI KPanc. oraz wzmocnili nacisk 4 A od strony Torunia na tyły zgrupowania.14 IX trzy dywizje piechoty gen. W Bortnowskiego wznowiły natarcie na kierunku Skierniewic, zdobywając po zaciekłych walkach Łowicz, ale zagrożone odcięciem przez pojawienie się idącej spod Warszawy na Sochaczew niemieckiej dywizji pancernej - wycofały się za Bzurę, a 15 IX rozpoczął się odwrót całego zgrupowania przez dolną Bzurę do Puszczy Kampinoskiej. Gen. T Kutrzeba opuścił armię 17 IX i wraz ze sztabem udał się do Warszawy. Tegoż dnia Niemcy uderzyli z Sochaczewa, opanowali przeprawy (mosty) przez rzekę i jednocześnie zaatakowali polskie zgrupowanie od płd.; ok. 300 samolotów rozpoczęło całodzienne bombardowanie. Pod bezustannym ogniem, ponosząc ogromne straty, Polacy usiłowali przebić się do puszczy, ale udało się to jedynie ok. 30 000 żoh|ierzy, a reszta - ok. 200 000 żołnierzy - dostała się niewoli. 124. Bitwa morska przy Calais - 7/e VIII 1588 r. Wojna angielsko-hiszpańska w 1587-1604 r Płynąca Kanałem La Manche do portów Flandrii armada hiszpańska -130 okrętów, z 19 000 marynarzy i żołnierzy, sporadycznie atakowana przez płynącą w ślad za nią flotę angielską, stanęła 6 VIII 1588 r. na redzie portu Calais. Dowodzący armadą adm. A. de Medina Sidonia słał stąd listy do wodza armu hiszpańskiej w Niderlandachgen. A. Farnese, żądając amunicji i 31 000 żołnierzy, przewidzianych planem inwazji Anglu, ten jednak nie mógł tego uczynić, gdyż ftota holenderska adm. J. von Nassau blokowała porty i ujścia rzek. Zgrupowanie wielkiej floty w porcie wykorzystali Anglicy i korzystając z dogodnego wiatru puścili na nią, nocą z 6 na 7 VIII, 8 branderów. Adm. Medina Sidonia przewidując taką możliwość zarządził na noc ostre pogotowie i osłonił ftotę łodziami, których załogi winny bosakami zaczepiać brandery i odprowadzać na boki, ku brzegowi. 6 branderów przerwało się jednak przez osłonę, wzniecając panikę na hiszpańskich okrętach, które w popłochu, gnane wichrem i prądami, uchodziły na pełne morze; galeon "San Lorenzo" osiadł na mieliźnie. Adm. Medina Sidonia starał się osłonić pięcioma galeonami uciekające przed Anglikami rozproszone okręty armady, stanowiące łatwy łup. Szczęściem dla Hiszpanów tylko wiceadm. E Drake docenił okazję i rzucił się ze swoimi 20 okrętami w pogoń. Pozostali dowódcy - Ch. Howard, M. Frobisher i J. Hawkins ze swoimi eskadrami wdali się w walkę z osłaniającymi galeonami i z unieruchomionym "San Lorenzo". 8 VIII 60 hiszpańskich okrętów zdołało sformować szyk i Drake, po czterogodzinnej walce w rejonie mielizn Gravelines, musiał się wycofać. Bitwę przerwała nagła ulewa, a i obu stronom zabrakło amunicji, armada więc, nie niepokojona więcej, spokojnie popłynęła ku Dunkierce. Hiszpanie stracili 3 galeony, a wszystkie pozostałe były uszkodzone ogniem dział. Anglicy stracili 8 statków użytych na brandery i ok.100 zabitych. 125. Bombardowanie twierdzy Callao w Peru2V1866r Wojna Peru, Chile i Ekwadoru z Hiszpanią w 1863-71 r Pragnąc wyegzekwować odszkodowanie za zajęcie dóbr hiszpańskich poddanych, osiadłych w Peru, Hiszpania wysłała w 1863 r. eskadrę okrętów wojennych pod dowództwem kontradm. M. A. Pinzona, która zajęła bogate w guano peruwiańskie przybrzeżne wyspy Chincha. Rozpoczęły się rokowania z Peru, a w międzyczasie przybyły Hiszpanom posiłki z wiceadm. J. M. Pareja, który objął 108 109 dowództwo całości. 27 I 1865 r. prezydent Peru J. A. Pezet uznał roszczenia hiszpańskie, ale został obalony i na czele państwa stanął płk M. I. Prado, który 25 IX 1865 r. wypowiedział wojnę Hiszpanii. Po stronie Peru stanęły Chile, Boliwia i Ekwador, ale czynnie wystąpiło tylko Chile. 26 XI 1865 r. chilijska korweta "Esmeralda" zdobyła, po walce, hiszpańską kanonierkę "Virgen de Covadonga"; na wieść o tym wiceadm. Pareja popeMił samobójstwo. Dowództwo eskadry objął adm. Casto Mendez-Nuńez, który rozpoczął blokadę wybrzeży Chile, topiąc statki handlowe; 31 III 1866 r. zbombardował port Valparaiso. 25 IV 1866 r. hiszpańska eskadra, licząca 11 okrętów, podeszła pod nadbrzeżną peruwiańską twierdzę Callao i 2 V rozpoczęła ciężki ostrzał, wyrządzając wielkie zniszczenia i straty w ludziaeh - ok. 2000 zabitych i rannych. Forty odpowiedziały ogniem 51 dział, uzyskując liczne trafienia i zadając straty w ludziach - ok. 300 zabitych i rannych, m. in. ranny został adm. Mendez. Admirał Mendez, nie mając wojsk desantowych i wyczerpawszy amunicję, po naprawie uszkodzeń okrętów przy wysepce San Lorenzo zadecydował zakończenie akcji represyjnej i powrót do Hiszpanii. 126. Bitwa w wąwozie Calugareni - 23 VIII 1595 r. Wojna ligi antytureckiej z lhrcją w 1594-96 r 1 XI 1594 r. hospodar Wołoszczyzny Michał, wasal turecki, potajemnie należący do ligi antytureckiej, rozpoczął z armią 8000 żołnierzy rumuńskich i 2000 węgierskich działania wojenne przeciwko Turcji, napadając na garnizony tureckie. 21 VIII 1595 r. ponad 100-tysięczna armia turecka pod dowództwem Sinana Paszy przeprawiła się przez Dunaj i wkroczyła na Wołoszczyznę, kierując się na Bukareszt. Michał, 110 zbyt słaby, aby stawić czoło Turkom w otwartym polu, postanowił zaatakować ich na drodze z Giurgiu,10 km przed Bukaresztem, gdzie w bagnistym, otoczonym lasami wąwozie Calugareni prowadziła ona przez wąski most. Gdy 20- -tysięczna turecka straż przednia pod dowództwem Saturadżi Mehmeda Paszy dotarła 21 VIII do wąwozu i zatrzymała się w nim czekając na główne siły - została zaatakowana przez jazdę rumuńską. Sinan skierował do wąwozu jazdę i janczarów z działami i w ślad za nimi ruszył z przednimi oddziałami do wąwozu, gdzie po odparciu Rumunów zatrzymał się na noc. Rankiem 23 VIII po ostrzale artyleryjskim Rumuni ruszyli do boju. Po trzech godzinach zaciętej walki, prowadzonej ze zmiennym szczęściem, Turcy uzyskali przewagę i Rumuni zaczęli się cofać, ale w tym momencie nadeszły dla nich posiłki - 300 żołnierzy z muszkietami - i walka zawrzała na nowo. Rumuńskie działa rozpoczęły ogień ze wzgórz, a Węgrzy i Kozacy obeszG bokami Turków i uderzyli na ich tyły, wzniecając zamieszanie w ich szeregach, a gdy ranny został Saturadżi - żołnierze jego zaczęli uciekać. Sinan nie był w stanie opanować paniki, przy tym koń jego wpadł w bagno, a paszę ocalił wierny żołnierz. Noc przerwała walkę, w której główne siły tureckie nie uczestniczyły, co biorąc pod uwagę, Michał wycofał się ze swoimi przemęczonymi żołnierzami, otwierając Turkom drogę do Bukaresztu. 127. Oblężenie Cambrai - 28 III-17 IV 1677 r Wojua Francji z koalicją w 167|78 r Cambrai - miasto w płn.-wsch. Francji, zdobyte w 1544 r. na Francuzach przez hiszpańskiego króla Karola V było silnie ufortyfikowane, z załogą 14 000 żołnierzy i 1000 uzbrojonych miesz 111 czan pod dowództwem Pedra Zavala. 28 III 1677 r. armia francuska przystąpiła do oblężenia miasta. Po wykonaniu podkopów, po długotrwałym bombardowaniu i licznych szturmach, miasto 5 IV skapitulowało, ale Zavala wycofał się z częścią garnizonu do cytadeli i skutecznie odpierał ataki Francuzów.17 IV, gdy artylerią i minami dokonano wyłomów w murach i zapowiedziano szturm generalny, Zavala kapitulował i wraz ze swymi 2400 żohiierzami opuścił cytadelę. 128. Bitwa pod Carabobo - 24 VI 1821 r Wojny wyzwoleńcze w Ameryce Płd. w 1809-26 r 25 XI 1820 r. hiszpański gen. P Morillo i S. Bolivar podpisali 6-miesięczny rozejm, ale gdy w I 1821 r. zbuntowała się część garnizonu i mieszczanie wiernego dotychczas Hiszpanom m. Maracaibo - następca gen. Morillo, gen. M. La Torre, uznał to za zerwanie rozejmu i wznowił działania wojenne. Bolivar połączył swoje oddziały z korpusami gen. R. Urdanety i J. Paeza, gromadząc ok. 6300 żołnierzy i w VI 1821 r., wykorzystując odciągnięcie części sił hiszpańskich z frontu centralnego w celu obrony stolicy - Caracas, atakowanej od wsch. przez gen. J. Bermudeza, ruszył przeciwko 5-tysięcznej armu gen. La Torre. Do spotkania doszło 24 VI 1821 r. pod wsią Carabobo; La Torre zajął stanowiska we wsi, położonej w wąwozie, z zabezpieczeniem skrzydeł: prawego - przez góry, lewego - przez podmokły teren. Bolivar związał Hiszpanów walką frontową, a gen. Paez z trzema batalionami obszedł górskimi ścieżkami prawe skrzydło Hiszpanów, zagarniając ich artylerię. Jazda hiszpańska -1500 żołnierzy - uderzyła na oddziały Paeza, rozbijając dwa bataliony llaneros, ale trzeci batalion - Legion brytyjski liczący 1000 żołnierzystawił zacięty opór i odparł Hiszpanów, zadając 112 im ciężkie straty. Walka na tyłach wznieciła zamieszanie w hiszpańskich szeregach i spowodowała ich pospieszny odwrót do Puerto Cabello, kryty przez doborowy pułk - 600 żołnierzy. Straty Hiszpanów - ok. 500 żołnierzy, a republikanów30 zabitych i 100 rannych. 129. Zatopienie transportowca USA "Card"2V1964r Wojna wietnamska w 1957-75 r 2 V 1964 r. w porcie Sajgonu, na rz. Mekong, w wyniku eksplozji osiadł na dnie na głębokości 14,5 m transportowiec amerykańskiej marynarki wojennej "Card" o wyporności 15 000 ton. Strat w ludziach nie było. Statek przywiózł do Wietnamu helikoptery i samoloty, a zabierał uszkodzone helikoptery. Wybuch, który spowodował wyrwę o wymiarach 8 m na 1 m, poniżej linu wodnejnastąpił 5 godzin przed odpłynięciem statku. Ładunek wybuchowy podłożyli partyzanci Viet Congu. 130. Bitwa pod Carpinteria -19 IX 1836 r Wojna domowa w Urugwaju w 1836-38 c Bohater walk wyzwoleńczych, gen. E Rivera, sprawował urząd prezydenta Urugwaju do 1834 r., po nim władzę przejął C. Anaya, a następnie prezydentem został w 1836 r. gen. N. Oribe. Prezydent Oribe dbał o rozwój gospodarczy kraju, rządził rozumnie i uczciwie, zwalczał samowolę starej administracji i ograniczał wyzysk chłopów; działania te przysporzyły mu wielu wpływowych wrogów. Bazując na niezadowolonych elementach wzniecili oni w VII 1836 r. powstanie w kilku rejonach kraju pod hasłem obrony konstytucji. Na czele powstania stanął gen. F. Rivera, a z pomocą przyszedł mu dyktator 113 Argentyny, J. M. de Rosas, przysyłając oddział żołnierzy pod dowództwem płk. J. A. Lavalleja. W kraju zapanowało zamieszanie.19 IX 1836 r. prezydent gen. Oribe na czele 1500 kawalerzystów stoczył bitwę pod Carpinteria, w której rozgromił powstańcze oddziały; gen. Rivera i inni przywódcy zbiegli do Brazylii. Spokój w kraju trwał krótko, gen. Rivera nie zrezygnował z walki o władzę i 22 X 1837 r., wspomagany jak i poprzednio przez żołnierzy argentyńskich, wkroczył do Urugwaju i w bitwie pod Yucutujei pokonał oddział wojsk rządowych. Gdy 15 VI 1838 r. ponownie zwyciężył w bitwie pod E1 Palmargen. Oribe zrezygnował ze swego urzędu i wyjechał do Buenos Aires, a gen. Rivera wkroczył do Montevideo i 11 XI 1838 r. wybrany został prezydentem Urugwaj u. 131. Bitwa morska przy porcie Casma18 I 1839 r Wojna Chile z Peru i Boliwią w 1837-39 r Prezydent Boliwii, gen. A. Santa Cruz spowodował usunięcie w 1836 r. prezydenta Peru - A. Gamarry i utworzył Federację Peru-Boliwia, stając na jej czele jako dyktator. Chile nie uznało tej federacji i XI 1836 r., wypowiedziało jej wojnę. W trakcie działań wojennych gen. Santa Cruz, nie dysponując ftotą wojenną, zawarł umowę z działającym na pobliskich wodach francuskim korsarzem, kpt. L. Blanchet, dowodzącym trzema okrętami z załogami składającymi się z międzynarodowych awanturników; obiecał mu 200 000 dolarów za zniszczenie eskadry chilijskiej, blokującej peruwiańskie porty.18 I 1839 r. chilijska eskadra kpt. R. Simpsona zaatakowana została przed peruwiańskim portem Casma (350 km na płn. od Callao) przez korsarskie okręty Blancheta. Siły były równe, po 3 okręty, korsarze przeważali uzbrojeniem, a Chilijczycy wyszkoleniem. Korsarze zaatakowali z dwóch stron, otwierając piekielny ogień z dział i broni ręcznej, ale Chilijczycy stawili mężny opór, odpowiadając celnym ogniem. Po 3 godzinach walki korsarze porzucili jeden palący się własny okręt i wycofali się. 132. Bitwa pod Cassel - 23 VIII 1328 r Wojny Nandryjskie w 1297-1385 r W 1322 r. rządy w hrabstwie Flandrii objąłpo śmierci ojca - młody hr. Ludwik de Nevers. Wychowywał się on na dworze francuskim i Flamandczycy - niechętni Francuzom - uważając go za Francuza, usposobieni byli do niego nieprzyjaźnie, toteż gdy oddał przynależne im prawa handlowe w porcie Sluys hrabiemu J. de Namurwybuchł bunt mieszczan Brugii, który obrócił się przeciwko profrancuskim magnatom; palono i rabowano zamki, obydu hrabiów uwięziono, wkrótce jednak spór załagodzono. Rozruchy powtórzyły się w 1324 r., ale pośrednictwo króla Francji Karola IV Pięknego i tym razem doprowadziło do ugody. Gdy w 1328 r. król Karol zmarł, mieszczanie znów wystąpili zbrojnie i zaczęli niszczyć siedziby magnatów; wówczas na prośbę hr. Ludwika nowy król francuski Filip VI zebrał silną armię i ruszył ku Flandrii. Buntownicy, po których stronie stanęła większa część Zach. Flandrii, zgromadzili masę uzbrojonego mieszczaństwa, nad którym dowództwo objął Niklaes Zanneke. Do spotkania doszło 23 VIII 1328 r. pod m. Cassel; mieszczanie nie ulękli się rycerstwa i zaatakowali z taką furią, że o mało nie wzięli do niewoli samego króla. W toku zaciekłej bitwy uwidoczniła się wkrótce przewaga rycerstwa, mieszczanie zostali rozgromieni, poległ Zanneke i ok. 9000 jego ludzi, reszta rozpierzchła się. W rezultacie tej klęski zbuntowane miasta skapitulowały. 114 115 133. Odhicie Cayenne przez Francuzów18 XI I 1676 r Wojna Francji z koalicją w 167|78 r 6 V 1676 r. adm. J. Binckes z eskadry holenderskiego adm. M. A. de Ruytera, operując z Surinamu, zajął niespodziewanym atakiem stolicę francuskiej Gujany - Cayenne, umocnił miasto szańcami i obsadził garnizonem 400 żołnierzy. Na kategoryczny rozkaz króla Francji Ludwika XIV min. marynarki, J. B. Colbert, zorganizował w wielkiej tajemnicy wyprawę dla odbicia miasta i wkrótce flotylla transportowców z kilkoma batalionami żołnierzy, eskortowana przez 10 okrętów liniowych, 2 fregaty i 2 galeony, pod dowództwem adm. hr. J. d'Estrees, wyruszyła do Gujany. Hr. d'Estrees nie zaatakował frontalnie, jak to było przyjęte, a - co było bez precedensu - wysadził desant nocą w pobliżu miasta i 18 XII 1676 r. o świcie zaatakował. Holendrzy, chociaż całkowicie zaskoczeni, bronili się zawzięcie, jednak przewaga liczebna Francuzów i gwałtowność ich ataku spowodowały, że walka trwała krótko. Holendrzy ponieśli znaczne straty, zmuszeni zostali do opuszczenia miasta i ścigani - uszli na płd. wsch., w rejon zatoki Oyapock. 134. Bitwa pod Cedynią - 24 VI 972 r Pierwszy zbrojny najazd na Polskę rozpoczął się bezpośrednio po zakończeniu podboju słowiańskich księstw na ziemiach połabskich. W 972 r. margrabia saskiej Marchii Wschodniej Hodon z hufcem rycerzy, wzmocniony oddziałem rycerzy hr. Zygfryda z Walbecku, przeprawił się na wsch. brzeg Odry, w rejonie na płd. od Cedyni. Przeciwko Niemcom wystąpił brat Mieszka Iks. Czcibor z drużyną pancernych i tłumem pospolitego ruszenia. W pierwszym starciu Polacy zostali pobici, część rycerzy padła i część pospolitego ruszenia rozpierzchła się po okolicy, ale główne siły nie uległy panice i wycofały się na płn., do warownego nadodrzańskiego groduCedyni, wzmacniającjego załogę. Tutaj 24 VI rozegrała się decydująca bitwa, w której Niemcy ponieśli klęskę, a Hodon z resztkami swojego rycerstwa uciekł w popłochu, ścigany przez zwycięzców. 135. Bitwe morska w zatoce |esme7 VI I 1770 r Wojna rosyjsko-turecka w 1768-74 r Rosyjska eskadra adm. hr. A. G. Orłowa - 9 liniowców, 3 fregaty,1 okręt artyleryjski i 17 okrętów pomocniczych - poszukując floty tureckiej na Morzu Egejskim, znalazła ją, stojącą na kotwicy w Zatoce Chioskiej -16 liniowców, 6 fregat i ok. 50 małych jednostek pod dowództwem kapudana D. Hasan Paszy: Rosyjska straż przednia pod dowództwem adm. G. A. Spiridowa zaatakowała turecką flotę i w dwugodzinnej walce zatopiła flagowy okręt turecki "Real Mustafa", tracąc liniowiec "Ewstafij". Turecka eskadra uszła do zatoki |esme, pod osłonę artylerii nadbrzeżnej i tam została zablokowana. Adm. Spiridow wysłał w nocy na 7 VII siedem okrętów pod dowództwem kontradm. S. K. Greiga; okręty te weszły pod ogniem do zatoki, stanęły na kotwicy i otworzyły ogień na stłoczone okręty tureckie, a następnie Greig wypuścił 4 brandery, z których jeden podpalił turecki liniowiec. Ogień przerzucił się na sąsiednie okręty i zniszczył turecką flotę; spaliło się 15 liniowców, 6 fregat i 40 małych statków, a 1 liniowiec i 5 galer - poddały się. Zginęło ok.11 000 ludzi. Rosjanie stracili 11 ludzi, bez strat w okrętach. 116 117 136. Bitwa pod Chacabuco -12 II 1817 r. Wojny wyzwoleńcze w Ameryce Płd. w 1809-26 r Armia 1200 ochotników argentyńskich gen. J. San Martina i chilijskich powstańców gen. B. O'Higginsa szła z La Plata przez Andy, aby wyzwolić Chile spod hiszpańskiego panowania. Hiszpański gubernator, E C. Marco del Pont na wieść o inwazji zebrał wszystkie siły - 2000 żołnierzy i posłał je pod dowództwem bryg. R. Maroto, aby bronił przejść, ale ten nie zdążył, gdyż San Martin przeszedł już szczyty gór i schodził w dolinę. Do starcia doszło 12 II 1817 r. pod m. Chacabuco. Idący z piechotą w awangardzie gen. O'Higgins nie czekając na resztę swego oddziału zaatakował Hiszpanów, ale został odparty ogniem artylerii, a po ponownym, znów odpartym ataku położenie jego stało się krytyczne. Tymczasem nadszedł gen. San Martin z resztą oddziału i oceniając sytuację, rzucił bezzwłocznie kawalerię na skrzydła Hiszpanów, a równocześnie piechota zaatakowała centrum. Kawaleria zdobyła działa, Hiszpanów otoczono ze wszystkich stron i po zaciętej walce rozbito. Stracili oni ok. 500 zabitych i ok. 600 jeńców. Straty San Martina wyniosły 12 zabitych i 120 rannych. 137. Bftwa nad rz. Chałchyn Goł2 VII-31 VIII 1939 r japońslta agresja na Mongolig w 1939 r W V 1939 r. dowództwo japońskiej Armii Kwantuńskiej zorganizowało szereg prowokacji na granicy Mongolu i zgrupowało 38-tysięczną armię z zamiarem przekroczenia granicznej rz. Chałchyn Goł i zniszczenia stojących za rzeką oddziałów radziecko-mongolskich. 2 VII Japończycy zaatakowali, ale w trzydniowej zaciekłej walce w rejonie góry Bain Cagan zostali rozgromieni, tracąc ok.10 000 żołnierzy. 8 VII Japończycy uderzyli ponownie i ponownie zostali odparci ze stratą 5500 żołnierzy. Wówczas Japończycy skierowali w rejon walk 6 A gen. Ogisu Rippo, liczącą 75 000 żołnierzy z 500 działami,182 czołgami i ok. 300 samolotami. Wzmocniona w międzyczasie armia radziecko-mongolska, dowodzona przez gen. G. K. Żukowa i marsz. Ch. Czojbałsana, liczyła 57 000 żołnierzy z 542 działami, 498 czołgami i 515 samolotami. 20 VIII wojska radziecko-mongolskie po silnym przygotowaniu artyleryjskim zaatakowały Japończyków, wiążąc ich w centrum frontu, a dwiema grupami po 15 000 jazdy i oddziałów zmotoryzowanych uderzyły na skrzydła, rozbiły je i posuwając się wzdłuż granicy zamknęły kocioł. Japońskie próby przebicia się z zewnątrz nie powiodły się i po zaciekłych, trwających do 31 VIII walkach okrążone oddziały zlikwidowano. Straty japońskie61000 zabitych, rannych i jeńców, a radzieckomongolskie - I8 500. 138. Zdobycie zamku Chapultepec14 IX 1847 r Wojna USA z Meksykiem w 1847/48 r Po zdobyciu Churubusco i Molino del Rey drogę do stolicy Meksyku zagradzała amerykańskiemu gen. W Scottowi jeszcze tylko jedna przeszkodaobronny, położony na wysokiej płaskiej górze o stromych zboczach zamek Chapultepec z załogą ok. 800 żołnierzy i 40 kadetów, pod dowództwem gen. N. Bravo. Specjalnie dobrany oddział 2654 żołnierzy amerykańskich pod dowództwem kpt. S. Caseya obszedł w nocy z 13 na 14 IX górę od tyłu, wspiął się cicho po stromym zboczu i wtargnął do zamku; po zaciekłej walce o każdą kondygnację Amerykanie opanowali zamek. 6 meksykańskich kadetów, nie chcąc dostać się do niewoli, skoczyło w przepaść, ponosząc śmierć. 118 I 119 Równocześnie amerykańskie oddziały gen. J. A. Quitmana, G. J. Pellowa i W J. Worthaok. 7000 żołnierzy - uderzyły na pierścień szańców przy górze, zdobywając je szturmem. Przed atakiem Amerykanie postawili przed zamkiem szubienice i powiesili żołnierzy irlandzkiego pułku, którzy zdezerterowali z armu USA do Meksykanów, a następnie dostali się do niewoli w Churubusco. Straty meksykańskie - ok.1000 zabitych i rannych i 823 jeńców, a amerykańskie -130 zabitych, 703 rannych i 29 zaginionych. 139. Oblężenie Charlestonu - 29 III-12 V 1780 r Amerykańska wojna o niepodległość w 1775-82 r Brytyjczycy, zrażeni niepowodzeniami na północy kraju, postanowili przenieść działania wojenne na południe, gdzie większość ludności pozostała lojalna wobec króla. 27 XII 1779 r. gen. H. Clinton wyruszył z Nowego Jorku do Charlestonu w Płd. Karolinie, wioząc na okrętach 8500 żołnierzy. Okrętami wojennymi dowodził adm. Marriot Arbuthnot.14 II 1780 r. wylądowano poniżej Charlestonu, gdzie lord E Rawdon przyprowadził posiłki, wzmacniając armię gen. Clintona do 12 700 żołnierzy. Miasta broniła amerykańska Armia Południowa gen. B. Lincolna, licząca 5096 milicjantów. Portu strzegły dwa forty - Sullivan i Johnson.10 IV po odmowie kapitulacji, rozpoczęto prace oblężnicze i bombardowanie miasta. 4 IV ppłk Banastre Tarleton rozbił amerykański oddział gen. I. Hubera, ubezpieczający drogę odwrotu Lincolna, biorąc 60 jeńców. 25 IV zdobyto fort Sullivan, 9 V rozpoczęto potężne bombardowanie miasta, a 12 V - pod naciskiem władz cywilnych - Lincoln skapitulował. Straty amerykańskie - 90 zabitych,140 rannych i 5466 jeńców oraz 4 okręty. Brytyjczycy stracili 268 zabitych i rannych. Była to największa klęska Amerykanów w wojnie o niepodległość. 120 140. Bitwa pod Chattanooga - 23-25 XI 1863 r. Amerykańska wojna secesyjna w 1861|5 r Od 1862 r. Chattanooga - ważny węzeł komunikacyjny - była bazą operacyjną 60-tysięcznej armu konfederatów gen. B. Bragga na froncie zachodnim. W końcu VII 1863 r. armia federalna gen. W. S. Rosencransa zręcznym manewrem zmusiła konfederatów do opuszczenia miasta, ale gdy następnie 19 IX została pobita przez Bragga w bitwie nad potokiem Chickamauga - konfederaci znów podeszli pod miasto. Nie zdołali go jednak odzyskać, gdyż Rosencrans otrzymał posiłki - korpus gen. W. T Shermana i 30-tysięczną armię gen. J. Hookera. Zajęli więc pozycje na wsch. od miasta, nad rz. Temessec, na 300 m wysokiej, o stromych zboczach, górze Lockert Mountain i na grzbiecie urwistego wzgórza tzw. Missionary Ridge, gdzie ustawili artylerię. W X 1863 r. naczelnym dowódcą federalnego frontu zach. mianowano gen. U. Granta i 23 XI rozpoczął on natarcie 80-tysięczną armią. Gen. Sherman uderzył na lewym skrzydle na Missionary Ridge, gen. Grant w centrum, a gen. Hooker, na prawym skrzydle, na kluczową pozycję - Lockert Mountain. 4 dywizje korpusu gen. G. H. Thomasa z armu gen. Hookera uderzyły na okopaną u podnóża góry Lockert piechotę, zdobyły okopy i pod huraganowym ogniem zaczęły się wspinać, w ślad za uciekającymi konfederatami, po niemal pionowym zboczu. Konfederaci okopani na szczycie tak byli zaszokowani atakiem masy 18 000 żołnierzy Unii, że ogarnęła ich panika i zaczęli uciekać. Po ciężkich dwudniowych walkach pozycje konfederatów zostały przełamane i armia ich zmuszona została do wycofania się na wsch., do Georgu. Konfederaci stracili 361 zabitych, 2160 rannych i 414 jeńców, federalni - 753 zabitych, 4722 rannych i 349 zaginionych. 121 141. Bitwa pod Cheronej|, w Grecji, w 338 r p. n. e. Wojna Macedonii z Atenami w 34|338 r p. n. e. Pod pretekstem interwencji w drobnym konflikcie wewnętrznym w Grecji Filip II Macedoński wkroczył do Grecji Środkowej na czele armii 32 000 żołnierzy i zajął ważny strategiczny punkt - Elateę, przez którą prowadziła droga do Teb i Aten. Zamysłem jego działania była chęć uzyskania hegemonii nad Helladą. Ateny zawarły przymierze z Beocją; dowództwo nad armią przypadło Tebom, a nad flotą - Atenom. Akarnanowie i Eubejczycy przyłączyli się do aliansu Teb i Aten, a silne plemię Etolów - do Macedończyków. Filip zdobył najważniejszy port Lokrów - Naupaktos i przekazał go Etolom, następnie posuwając się ku Atenom rozgromił 10-tysięczny kotpus Charesa, złożony z najemników, a wówczas armia sprzymierzonych cofnęła się ku równinie Cheronei. Dalszy odwrót oddałby wielką część Beocji w ręce Filipa, do czego Teby nie mogły dopuścić, dlatego naczelny wódz sprzymierzonych, Tebańczyk Theagenes zdecydował się przyjąć tu walną bitwę. Do bitwy doszło 2 VIII 338 r. p. n. e. Prawe skrzydło greckie obsadzili Beoci, lewe - Ateńczycy, a centrum - reszta sprzymierzonych i najemnicy; siły greckie wynosiły ok. 30 000. Filip ustawił najlepsze swe oddziały wraz z ciężką kawalerią na lewym skrzydle; była to masa uderzeniowa mająca rozstrzygnąć bitwę. Centrum i prawe skrzydło miały być bierne. Atak lewego skrzydła macedońskiego, dowodzonego przez młodziutkiego następcę tronu - Aleksandra, złamał Beotów, a "święty hufiec" tebański został zniszczony. W tym momencie Filip, który rozmyślnie nakazał ustępować swojemu prawemu skrzydłu, aby ściągnąć Ateńczyków ze wzgórz - zaatakował ich i odniósł łatwe zwycięstwo;1000 Ateńczyków po 122 | legło, a 2000 dostało się do niewoli. Centrum, zaatakowane z dwóch stron, uległo zagładzie. Filip nie poszedł dalej; zaproponował on Ateńczykom przystąpienie do nowego związku, który pod przewodnictwem Macedonii objąłby wszystkie państwa greckie. Ateny wyraziły zgodę. Grecja dostała się pod hegemonię Macedonu. 142. Bitwa morska w zatoce Chesapeake5 IX 1781 r || Amerykańska wojna o niepodległość w 1775-82 r Z francuskiej bazy na Haiti przybyła do zatoki Chesapeake eskadra adm. F. J. P de Grasse28 okrętów liniowych i kilka fregat z transportem 3300 żołnierzy francuskich. 5 IX de Grasse na prośbę Washingtona wysłał do płn. krańea zatoki 8 okrętów liniowych pod dowództwem adm. J. M. Barrasa, celem przeprawienia 1890 żołnierzy amerykańskich spod Filadelfii pod Yorktown. Anglicy, uzyskawszy informację o pojawieniu się w głębi zatoki okrętów francuskich, wysłali z Nowego Jorku eskadrę adm. T Gravesa z 19 okrętami liniowymi i 6 fregatami, celem zniszczenia francuskich okrętów. Wszedłszy 5 IX do zatoki Chesapeake Anglicy natknęli się na długą kolumnę eskadry francuskiej. Zaskoczenie było obustronne. Dla Anglików była to wspaniała okazja do rozcięcia i zniszczenia częściami francuskiej eskadry, ale Graves ze względu na liczebną przewagę Francuzów nie zaryzykował; jedynie 8 okrętów straży przedniej adm. S. Hooda wdało się w 2,5-godzinną walkę, do zmroku, z 15 okrętami francuskimi. Przez następne 3 dni obie eskadry krążyły na wzrokowej odległości, nie wykazując chęci do walki, a gdy 9 IX do eskadry francuskiej dołączyły okręty de Barrasa - Anglicy odpłynęli do Nowego Jorku, przypieczętowując tym czynem los armii gen. Ch. Cornwallisa w Yorktown. Stra 123 ty Francuzów - 220 zabitych i rannych, a Anglików - 90 zabitych i 246 rannych. Okręty adm Hooda zostały poważnie uszkodzone. Bitwa pod Chestres we Francji22 27 X 1918 r zob. 731 143. Zamach stanu w Chile -11 IX 1973 r Na początku 1973 r. pogłębił się w Chile kryzys gospodarczy, 26 VII rozpoczął się strajk właścicieli ciężarówek, który sparaliżował życie gospodarcze. Od VII 1973 r. rozszalał się terror prawicowy, wysadzano mosty, niszczono linie energetyczne, zapanował chaos.11 IX wybuchła rewolta w głównej bazie marynarki wojennej w Valparaiso. Zbuntowane oddziały opanowały miasto, a jednocześnie w stolicy, w Santiago, dowódcy trzech rodzajów broni oraz policji utworzyli juntę wojskową, w skład której weszli gen. A. Pinochet, gen. G. Leigh Guzman, gen. C. Mendoza i adm. T Merino. Junta zażądała natychmiastowego ustąpienia lewicowego prezydenta S. Allende. Prezydent odmówił, a wówczas zbuntowane oddziały zaatakowały jego siedzibę - pałac La Moneda, ostrzeliwując go i bombardując lotnictwem. W pałacu wybuchł pożar. Straż przyboczna prezydenta odpowiadała ogniem, a zwolennicy lewicowego rządu ostrzeliwali z dachów żołnierzy. Po 3,5 godzinach walki żołnierze zdobyli pałac; prezydent poległ.12 IX powstał rząd wojskowy, który 13 IX ogłosił gen. A. Pinocheta prezydentem. Zakazano działalności partu politycznych. 144. Obrona m. Chinju nad rz. Chungsanri w 1593 r Wojna japońsko-koreańsko-chińska w 1592-98 r W XI 1592 r. inwazyjne wojska japońskie próbowały opanować m. Chinju nad rz. Chungsanri, ok. 124 100 km na zach. od m. Pusan. 4-tysięczny garnizon wraz z mieszkańcami bohatersko bronił miasta i po 15 dniach oblężenia Japończycy zmuszeni zostali do odstąpienia. Gdy w 1593 r. wojska japońskie wycofywały się ku płd. wybrzeżu, dowództwo japońskie postanowiło zdobyć Chinju, aby zwycięstwem podnieść ducha armii.15 VI 1593 r. kilkudziesięciotysięczna armia japońska wyruszyła z Pusan i 21 VI obległa Chinju. Niewielki garnizon pod dowództwem gen. Kim Hwa-jina wraz z 60 000 mieszkańców bronił się zawzięcie przez 7 dni. 28 VI Japończycy w generalnym szturmie wdarli się do miasta, mordując pozostałych przy życiu żołnierzy i mieszkańców. 145. Powstanie tajpingów w Chinach w 1851-64 r. 10 I 1851 r. wybuchło w Czintienie, w prow. Kuangsi, powstanie chłopskie pod wodzą Hung Siu-czuana, skierowane przeciwko obszarnikom i mandżurskiej dynastii Cing. W krótkim czasie powstanie rozszerzyło się na prowincje: Hupej, Anhuej, Ciangsu i Honan. Powstańców nazywano tajpingami; zdobyli oni szereg miast i założyli państwo o ustroju opartym na ideach socjalizmu. Stolicą uczynili zdobyty 7 III 1853 r. Nankin, który przemianowali na Tienczing (Niebiańska Stolica). Wiosną 1853 r. 30-tysięczna armia tajpingów ruszyła na Pekin, ale poprzestała na zdobyciu 29 X Tiencinu, a wyparta z miasta w II 1854 r., rozpoczęła odwrót; w III 1855 r. została oblężona w m. Lienezou przez Mandżurów i zniszczona. Równoczesna wyprawa na zachód poniosła także klęskę w walkach w prow. Hunan. W 1856 r. przywódcy tajpingów rozpoczęli walki o władzę, co wykorzystali Mandżurowie i rozpoczęli ofensywę. W końcu 1863 r. ok. 30-tysięczna armia tajpingów Szy Ta-kaia, wycofująca się z prow. Kuangsi do Syczuanu, została otoczona i wymordowana. W XII 1863 r. wojska 125 cesarskie opanowały Suczou, a w V 1864 r.Czangczou, wycinając powstańców. Nankin został oblężony i 19 XII 1864 r. - zdobyty; Hung Siu-czuan popełnił samobójstwo, przywódców stracono w Nanczangu w XII 1864 r. Państwo tajpingów przestało istnieć. 146. "Wielki Marsz" Chińskiej Armii Czerwonej w 1934/35 r. II wojna rewołucyjna w Cbinach w 1927-37 r Armia Czerwona, dowodzona przez Mao Tse-tunga i gen. Czu Te, operująca w prowincji Ciangsi, zagrożona zniszczeniem przez wojska kuomintangowskie gen. Czang Kai-szeka, które 2 X 1933 r. rozpoczęły ofensywę i poczyniły znaczne postępy - przerwała 16 X 1934 r. front na odcinku zach. i rozpoczęła "Wielki Marsz", trasą na zachód do prow. Szensi, gdzie powstał tzw. Okręg Specjalny Armii Czerwonej. Pomimo ogromnej przewagi wojsk Czang Kai-szeka Armia Czerwona przełamywała na trasie marszu umocnione pozycje i pierścienie okrążenia. Ścigana i bombardowana przez lotnictwo, stoczyła dziesiątki bitew, przebyła ok.10 000 km, przeszła przez 12 prowincji,18 łańcuchów górskich i 24 rzeki. Z 80 000 żołnierzy, kierownictwa partyjnego i oddziałów pomocniczych, którzy rozpoczęli marsz, doszło na miejsce ok.12 000 ludzireszta poległa, względnie zginęła z chorób i wyczerpania. 20 X resztki armii zakończyły marsz, wkraczając do m. Wajaopao, w phi. części prow. Szensi, w bazie tamtejszego zgrupowania Armii Czerwonej. 147. Wojna chińsko-jepońska w 1937-45 r Drobny, sprowokowany przez Japończyków incydent pod Lukouchiao (20 km od Pekinu) - strzelanina z żołnierzami chińskimi z 29 A Nankińskiej 7 VII 1937 r. - posłużył jako pretekst do wysłania "ekspedycji karnej", która zapoczątkowała ośmioletnią wojnę. 26 VII Japończycy zaatakowali Pekin i po walce z 29 A chińską zajęli go 8 VIII. Dnia 13 VIII wysadzili desant w Szanghaju i po trzymiesięcznych walkach z wojskami Kuomiiitangu zajęli go 9 XI 1937 r. Uderzając następnie z rejonów Pekinu i Szanghaju Japończycy w ciężkich walkach zajęli wsch. Chiny, od uprzednio opanowanej Mandżurii do granicy z Indochinami, wzdłuż linii Paotou - PuczouIczang - Hengjang - Nanning, tj. pas terenu długości ok. 2500 km i szerokości do 1000 km. Agresja japońska przyczyniła się do zjednoczenia narodu chińskiego i do wspólnej walki wojsk kuomintangowskich i komunistycznych z najeźdźcami. Chiny wspierane były przez państwa sprzymierzone - USA, Anglię i ZSRR, zaopatrujące je w broń, amunicję, lekarstwa i żywność, a USA i Anglia udzielały także wsparcia lotniczego. W 1945 r. Japończycy po utracie Birmy zaczęli wycofywać się na linię rz. Jangcy, a po włączeniu się do wojny ZSRR i po klęsce Armii Kwantuńskiej w Mandżurii -17 VIII 1945 r. skapitulowali. Straty chińskie - 3 211 000, a japońskie - 396 000 żołnierzy zabitych i rannych. 148. Zajęcie płn. Chin przez Chińsk| Armię Ludową w 1948/49 r III wojna rewolucyjna w Chinach w 1946-49 r Dowództwo wojsk radzieckich przekazało Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej zdobyte w Chinach tereny oraz broń i sprzęt wojenny zdobyty na Japończykach i przeorganizowało jąw cztery Armie Polowe pod dowództwem: 1- Peng Te-huaja, 2 - Liu Po-czenga, 3 - Czen I i 4 - Lin Piao. Komunistyczne te armie rozpoczęły walki z wojskami kuomintangowskimi 126 127 Czang Kai-szeka. 4 A Polowa po szeregu walk okrążyła i do 2 XI zniszczyła zgrupowanie mandżurskie - 300-tysięczną elitarną armię Czang Kai-szeka, a następnie uderzyła na płd., rozczłonkowując pas terenu obsadzony przez wojska kuomintangowskie;14 I 1949 r. zajęła Tiencin, a 31 I skapitulował garnizon Pekinu. W tym czasie 2 i 3 A Polowe przeszły przez rz. Huangho i w okresie 7 XI 1948 r. -10 I 1949 r. okrążyły główne zgrupowanie wojsk kuomintangowskich w rejonie na płd. od Suczou i po zaciekłych walkach rozgromiły je, zadając straty -116 000 zabitych i rannych i 232 000 jeńców. Po tym zwycięstwie wojska komunistyczne wyszły na linię rz. Huaj-ho, kończąc w ten sposób opanowywanie Chin płn. 149. Opanowanie przez wojska komunistyczne płd.-zach. Chin w 1949 r III wojna rewolucyjna w Chinach w 194|-49 r W ostatnim etapie ofensywy jesiennej 1949 r. II Armia Polowa gen. Liu Po-czenga zajęła Kuejjang, odcinając siły kuomintangowskie w prow. Kuansi i Junnan od sił w prow. Syczuan. Ugrupowania południowe wojsk kuomintangowskich były już zdemoralizowane, rozbite na małe oddziały, niezdolne do zorganizowanej obrony. Sztab ich dowódcy, gen. Pai Czung-si, uciekł w początkach grudnia 1949 r. na Hajnan. Armia komunistyczna, wspomagana przez partyzantów, weszła w początkach XII 1949 r. do prow. Junnan, a garnizon stolicy - Kunminguskapitulował. Wojska komunistyczne dotarły do granicy Wietnamu i Birmy, a w końcu grudnia padła ostatnia twierdza Kuomintangu na południu - Nanning; tym samym ustał wszelki opór. Płd.-zach. Chiny zostały opanowane przez armię komunistyczną. 150. "Ochotnicy" chińscy w wojnie koreeńskiej w 1950-53 r Wojna koreańska w 1950-53 c Gdy w wyniku kontrofensywy wojsk południowokoreańskich i ONZ, rozpoczętej 15 X 1950 r. z przyczółka pusańskiego, armie północnokoreańskie zostały zmuszone do pospiesznego odwrotu aż do granicy chińskiej - Chiny, obawiając się usadowienia się Amerykanów na swojej granicy, udzieliły pomocy Koreańskiej Armii Ludowej, wysyłając do Korei Korpus 250 000 "ochotników" pod dowództwem gen. Peng Te-huaja. 25 X 1950 r. Chińczycy wraz z Koreańską Armią Ludową rozpoczęli kontrofensywę, zmuszając armię południowokoreańską i ONZ do odwrotu na frontach wsch. i zach.; 6 XII 1950 r. wyzwolony został Phenian, a 4 I 1951 r. ponownie zajęto Seul. Po walkach opuszczono go 14 III 1951 r. Front ustabilizował się w rejonie 38 równoleżnika. Po kolejnych nieudanych sześciu natarciach wojsk płd. i ONZ i ok. 400 uderzeniach wojsk płn., w których siłą napędową był korpus chiński - strony, nie widząc możliwości uzyskania rozstrzygnięcia militarnego, podpisały 27 VII 1953 r. w Panmundżonie układ rozejmowy. Chiński "ochotniczy" korpus powrócił do Chin 20 XI 1958 r. 151. Masakra na wyspie Chios w 1822 r Gr|cka wojna wyzwoleńcza w 1821-29 r Mieszkańcy wyspy Chios pomimo wezwań patriotów greckich nie przyłączali się do powstania. Dopiero gdy 23 III 1822 r. pojawiła się Hotylla grecka - 8 brygów i 30 łodzi, a na wyspie wylądował desant - L. Logothestis z oddziałem 500 powstańców z wyspy Samos i 150 emigrantów z Chios - wystąpili zbrojnie przeciwko Turkom, 128 129 zmuszając ich do wycofania się do cytadeli, gdzie zostali oblężeni.11 IV zawinęła do portu Chios flotylla turecka kapudana Kara Ali - 46 okrętów z 7000 żołnierzy. Logothestis uciekł z wyspy ze swoim oddziałem, pozostawiając mieszkańców na pastwę Turków. Zemsta Turków była okrutna; żołnierze zniszczyli osiedla, wymordowali ok. 25 000 ludzi, a ok. 30 000 wzięli do niewoli - na sprzedaż. W odwecie Grecy - K. Kanaris z Ipsary i G. Papinis z Hydry - w nocy z 18 na 19 VI 1822 r. puścili 2 brandery na zgrupowaną w porcie flotę turecką, trafiając okręt kapudana. Pożar i wybuch prochów rozsadziły okręt, zabijając wielu Turków. Kara Ali został ranny i zmarł, a flota odpłynęła do Bosforu. 152. Bltwa pod Chocimiem - 2 IX-9 X 1621 r Wojna polsko - tur|cka w 1620-21 r Przyjęcie przez Polskę opieki nad Mołdawią hospodara G. Grazianiego doprowadziło do wojny z Turcją, uważającą ten kraj za teren swoich wpływów. Rzeczpospolita po klęsce pod Cecorą wystawiła nową armię do wojny z Turcją, pod dowództwem hetmana J. K. Chodkiewicza - ok. 18 000 jazdy,12 000 piechoty i ok. 25 000 pieszych Kozaków dowodzonych przez hetmana P Konaszewicza-Sahajdacznego, oraz ok. 50 dział. Chodkiewicz pod osłoną łańcucha patroli (1000 koni) zaczął 20 VIII 1621 r. umacniać przedmoście chocimskie trzema obozami. Obóz sił głównych osłonięty był łańcuchem szańców z zamkiem chocimskim w tyle, otoczonym ciągłym półksiężycowym wałem, opierającym się z obu stron o Dniestr; w lewo był obóz Kozaków, a nieco w przodzie obóz Lisowszczyków. Umocnienia sił głównych miały trzy odcinki: prawyhetmana S. Lubomirskiego, centralny - królewicza Władysława i lewy Chodkiewicza. Wydzielono też odwód. Już 31 VIII jazda turecka straży przedniej uderzyła na Kozaków, chcąc ich odciąć od Polaków. 2 IX nadciągnął sułtan Osman II z armią turecko-tatarską, ok.100-tysięczną, z 62 działami, a piechota turecka zaatakowała słabo jeszcze umocniony obóz kozacki. Kozacy, wsparci piechotą i jazdą polską, odparli atak. Także odparty został atak 3 IX - na odcinek Luboznirskiego. 4 IX ponowiono atak na Kozaków, ale Polacy znów pospieszyli z pomocą, odpierając Turków, zdobywając i niszcząc wiele dział. Tymczasem Tatarzy przepłynęli Dniestr i odcięli dowóz żywności z Kamieńca. 7 IX Turcy znienacka wtargnęli na odcinek Lubomirskiego, ale polski kontratak odrzucił ich, a wieczorem odparte zostało ogniem piechoty i szarżą husarzy ogólne natarcie. Do 14 IX Turcy przeprawili na płn. brzeg rzeki działa i zaczęli ostrzał obozu kozackiego od tyłu, a 15 IX ponowny ogólny atak odparto ogniem. Chory Chodkiewicz przekazał dowództwo Lubomirskiemu i 24 IX zmarł. Brak zaopatrzenia i dezercje pogarszały sytuację obrońców. 25 IX, gdy Lubomirski skracał linie obronne, Turcy znów uderzyli i znów zostali odparci. Odparty też został ostatni atak 28 IX. Obie strony były wyczerpane i zgodziły się na rokowania, w wyniku których 9 X Polska uznała władzę Turcji nad Mołdawią. Obrona Chocimiajest przykładem zwycięskiej obrony czynnej. 153. Bltwa pod Chocimiem -10/11 XI 1673 r Wojna polsko - tur|cka w 167|76 r Wódz turecki Husejn Pasza z ok. 30 000 żołnierzy i 50 działami stanął w Chocimiu, na prawym brzegu Dniestru, w ufortyfikowanym dawnym obozie polskim z 1621 r., którego tyły osłaniała rzeka; most na Dniestrze zapewniał mu komunikację z Kamieńcem i zabezpieczał ewentualny odwrót. Turcy oczekiwali na posiłki prowadzone 130 131 z płd. przez Kapłana Paszę, tymczasem wojsko koronne dowodzone przez J. Sobieskiego przeprawiło się na prawy brzeg Dniestru pod Łuką i pod Bojanem i połączyło się z wojskiem litewskim, licząc łącznie 30 000 żołnierzy i 65 dział. Poza tym w drodze dołączyło do niego kilka tysięcy Mołdawian. 9 XI armia Sobieskiego dotarła do Chocimia, a następnego dnia, pod osłoną ognia artylerii, zajęła pozycję naprzeciwko tureckiego obozu, opierając skrzydła półkolem o Dniestr. W pierwszym rzucie stanęła piechota, w drugim 7 pułków jazdy. Pierwsza próba szturmu nie powiodła się; piechota z prawego skrzydła wdarła się na szańce, ale została odrzucona przez Turków. Przez całą noc Sobieski trzymał wojsko w szyku bojowym, a działa prowadziły ciągły ogień. Zimna noc wyczerpała Turków. Rankiem 11 XI wojsko polskie ruszyło do natarcia na całym froncie. Piechota prawebo skrzydła ponownie wdarła się na szańce i zaczęła przygotowywać przejścia dla jazdy, lecz atak Turków znów ją odparł. Tureckie ataki poza szańcami odpierała jazda. Wkrótce nastąpił generalny atak Polaków i piechota wdarła się do obozu tureckiego na całej długości wałów, a prawe skrzydło zagroziło jedynej drodze odwrotu Turków przez most, co spowodowało, że rzucili się oni do ucieczki, w czasie której most się załamał. Armia turecka została całkowicie rozbita, a niedobitki były ścigane przez lekką jazdę polską i mołdawską. Był to przykład wzorowego działania po liniach wewnętrznych przeciwnika. 154. Oswobodzenie m. Chorsmszar24 V 1982 r Wojna iracko - irańska w 1980-89 r 22 IX 1980 r. wojska irackie wtargnęły na terytorium Iranu, aby korzystając z panującego tam chaosu wyegzekwować pełną suwerenność Iraku na granicznej rzece Szatt al-Arab. Na przygranicznych terenach była tylko żandarmeria i oddziały paramilitarne, toteż wojska irackie napotykając słaby tylko opór posuwały się szybko w głąb Iranu, kierując się na m. Dezful, Ahwaz i Choramszar, w prow. Chuzestan. Położone przy ujściu rz. Karun do Szatt al-Arab m. Choramszar (Choniszar), z największym irańskim portem przeładunkowym, było najbliższym celem irackiej ofensywy. Wojska irackie podeszły pod miasto w końcu IX 1980 r., ale tu napotkały niespodziewanie na zażarty opór "strażników rewolucji" i piechoty morskiej. Przez trzy tygodnie toczyły się zacięte walki uliczne o każdy dom; miasto ostrzeliwała ciężka artyleria i bombardowało lotnictwo, ale dopiero 25 X resztki obrońców zostały wyparte z miasta za rz. Karun. Ofensywa iracka została wkrótce zatrzymana i rozpoczęły się kontrnatarcia irańskie. W III ofensywa irańska oczyściła z Irakijczyków płn. część prow. Chuzestanu, a następnie 30 IV doprowadziła do otoczenia z trzech stron Choramszacu i po zaciętych walkach - oswobodzenia dnia 24 V 1982 r. To kwitnące, piękne "miasto kwiatów" zostało w działaniach wojennych całkowicie zniszczone. 155. Powstanle w Chorwacji w 1941 r II wojna światowa w 1939|5 r Po kapitulacji Jugosławu 18 IV 1941 r. utworzone zostało pod egidą Niemiec Wolne Państwo Chorwackie, do którego włączono Bośnię, Hercegowinę i Syrmię. Rozpoczęto eksterminację miejscowych Serbów. Partia komunistyczna przystąpiła do organizowania oddziałów partyzanckich, których powstało ok. 30; zasilane one były głównie przez prześladowanych Serbów. Pierwszą akcją bojową partyzantów było zlikwidowanie w nocy z 23 na 24 VII 1941 r. posterunku żandar 132 133 merii w m. Banski Koraćevac. Wojska włoskie i ustasze rozbili partyzantów, idących na koncentracjęw Alpy Dynarskie. W Górskim Kotorze i na Pomorzu Chorwackim sformowano w VIII 1941 r. oddziały partyzanckie, które następnie prowadziły akcje dywersyjne i sabotażowe. W miastach tworzono grupy szturmowe, ale na ogół ruch oporu był słaby. 156. Zdobycie Churubusco - 20 VIII 1847 r. Wojna USA z Meksykiem w 1847/48 r Amerykański gen. W Scott z 8497 żołnierzami i 68 działami wylądował 7 III 1847 r. pod Vera Cruz, zdobył to miasto i ruszył na stolicę Meksyku. Zagradzającą mu drogę armię meksykańską, dowodzoną przez gen. Santa Annę, pobił pod Cerro Gordo i Contreras i poszedł pod kolejną zaporę - umocnione m. Churubusco, położone nad rzeką tejże nazwy. Główną pozycją był klasztor - kościół i dwa budynki z kamienia, z wykutymi strzelnicami, z murowanym ogrodzeniem z dwoma narożnymi bastionami, z wałem i fosą, obsadzony przez ok.1500 żołnierzy, wśród których był oddział Irlandczyków - dezerterów z armii USA. Załogą dowodził gen. N. Bravo. Za klasztorem była rzeka, osłonięta groblą i umocnioną pozycją San Antonio. Całą obroną dowodził gen. P M. Anaya. Gen. Scott rozpoczął bitwę 20 VIII uderzeniem na San Antonio. Ogromna przewaga artylerii złamała zacięty opór Meksykanów, którzy rozpoczęli odwrót na przyczółek; w trakcie odwrotu zostali zaatakowani przez idącą na obejście pozycji klasztornej brygadę gen. G. J. Pellowa i rozproszeni. Atakująca z Coyacan brygada gen. L. Twiggsa zaatakowała klasztor i po ciężkiej walce wdarła się do środka; wówczas załoga skapitulowała. Następnie gen. Scott skierował poprzez rzekę na tyły przyczółka brygadę gen. J. Shieldsa, a gen. Santa Anna na 134 jej widok zarządził odwrót. Shields nie był dość silny, aby temu przeszkodzić. Z 25-tysięcznej armii meksykańskiej ocalało ok.15 000, stracili 4297 zabitych i rannych, 2637 jeńców i ok. 3000 zaginionych. Amerykanie stracili 119 zabitych, 805 rannych i 38 zaginionych. 157. Powstanie w Clenfuegos ne Kubie5 IX 1957 r Wojna domowa na Kubie w 1956-59 r Jedyną drogą transportu ochotników, broni i amunicji dla oddziałów powstańczych było morze, patrolowane jednak przez okręty rządowe. Próbą otwarcia i zabezpieczenia tej drogi było powstanie, które wybuchło 5 IX 1957 r. w porcie Cienfuegos, w prowincji Las Villas - w głównej bazie marynarki wojennej. W pobliżu fortu znajdował się masyw górski Escambray - drugie po Sierra Maestra ognisko walk partyzanckich. Celem powstania było zdobycie lub zniszczenie okrętów wojennych, co zapewniłoby swobodę transportu. Bunt w bazie zorganizowało 30 marynarzy-spiskowców pod dowództwem P. Diaza; dołączyli do nich inni marynarze i cywile, łącznie ok. 300 osób. Zdobyto koszary i opanowano miasto, ale zapomniano o radiostacji, a ta zaalarmowała pobliskie m. Santa Clara, z którego w niedługim czasie nadciągnęło wojsko i policja, wierne prezydentowi E Batiście. Po krótkiej walce bunt został stłumiony, poległo ok.100 żołnierzy i policjantów, prawie wszyscy marynarze-spiskowcy i ok. 600 osób cywilnych. 158. Zdobycie m. Ciudad Bolivar - 20 VII 1903 r Dyktator Wenezueli - C. Castro Ruiz zmienił w 1901 r. konstytucję, co pozwoliło mu sprawować legalnie władzę do 1905 r. Dało to pretekst opozycji, wspieranej przez zagraniczne firmy, do 135 zorganizowania powstania. Dowództwo objął gen. M. A. Matos. Oddziały powstańcze formowano w Kolumbu, siły obu stron były niewielkie, pcowadzono "małą wojnę", odnosząc zwycięstwa i ponosząc porażki. 21 IV 1903 r. gen. Matos pobił wojska rządowe pod E1 Guapo, San Felipe i Moron i zajął m. Barquisimeto, lecz wkrótce został w nim oblężony przez 7500 żołnierzy rządowych. Miasto, bronione przez 2000 powstańców, zostało 10 VI zdobyte, a gen. Matos uszedł na holenderską wyspę Cura|ao i wystosował apel do prezydenta Castro, oznajmiając koniec powstania i prosząc o pozwolenie powrotu do Caracas. Ostatnią twierdzą powstania zostało m. Ciudad Bolivar (Angostura) nad rz. Orinoko. 20 VII miasto zostało ostrzelane przez flotę rządową i zaatakowane przez 2100 żohiierzy, dowodzonych przez gen. J. V Gomeza. Po trzech dniach zażartych walk ulicznych wojska rządowe zdobyły miasto. Poległo ok.100 żołnierzy rządowych i ok. 200 powstańeów. 159. Bitwa pod Cochabamba -1 XII 1815 r Wojny wyzrvoleńcze w Ameryce Płd. w 1809-26 r Podczas powstania przeciw Hiszpanom w Peru w 1815 r. oddziały powstańców, dowodzone przez gen. J. Rondeau, skoncentrowały się w góracb, w rejonie osady Sipe-Sipe (ok. 20 km na płd. wsch. od La Paz); otaczane one były powoli przez oddziały rojalistów gen. J. Pezueli, które obsadziły zachodnie wyjścia z Kordylierów i dążyły do zajęcia wąwozu Tapacari i wysoko położonego Charapaya - 2 mile od Sipe-Sipe, aby uniemożliwić odwrót powstańcom. W dniach 26-28 XII oddziały gen. Pezueli schodziły z gór na rozległą równinę, na której w pobliżu Cochabamba, w osadzie Sipe-Sipe znajdowało się obozowisko powstańców, a równocześnie oddział rojalistów 136 szedł niepostrzeżenie zboczem góry Viluma, aby zaatakować powstańców z ftanki.1 XII 1815 r. doszło do bitwy, w trakcie której powstańcy zostali niespodziewanie zaatakowani z boku, co wznieciło wśród nich popłoch i ucieczkę. Klęska ta zakończyła powstanie. 160. Bitwa pod Cocherel -16 V 1364 r Wojna stuletnia w 1337-1453 r Podczas wojny Francji ze sprzymierzonym z Anglią królem Nawarry, Karolem Złym - wódz francuski B. du Guesclin, osłaniając z 1200 rycerzami Normandię, stoczył 16 V 1363 r. bitwę z oddziałem 1800 Nawarczyków, dowodzonym przez J. de Grailly'ego przy wiosce Cocherel (ok.1,5 mili od Evreux). Francuzi zaatakowali umocnione pozycje Nawarczyków, a następnie pozorowali ucieczkę, aby ich z tych pozycji wywabić. Angielski dowódca, Jean Jouel, wbrew rozkazom de Grailly'ego rzucił się ze swoim oddziałem w pogoń za Francuzami i de Grailly zmuszony był wesprzeć go. Du Guesclin wybrał 30 najlepszych swych rycerzy i rozkazał im porwać de Grailly'ego, co też udało się im wykonać, a wówczas Francuzi uderzyli na rozproszonych w pościgu, a pozbawionych wodza Nawarczyków i po zaciętej walce rozbili ich. Jean Jouel poległ. 161. Zdobycie Coimbry - 27 IV 1065 r Reconquista w Hiszpanii i Portugalii w 718-1492 r W okresie walk z Maurami na pograniczu Galicji i Kastylii jeden ze znaczniejszych możnowładców tego rejonu, komes Sisnando, pan na Tentugal, sprawował początkowo funkcję ministra w rządzie emira Ibn Abbada w Sewilli, a następnie przeszedł na służbę u Ferdynanda I, króla Kastylii 137 i zainicjował zbrojną wyprawę na położone w pobliżu granicy miasto Coimbrę. Z oddziałem królewskich żołnierzy zdobył miasto przez zaskoczenie 27 IV 1065 r., za co mianowany został przez króla gubernatorem Coimbry i zajętych terenów. 162. Bitwa pod Colenso 15 XII 1899 c Wojna angielsko-burska w Afryce Płd. w 1899-1902 r Po porażkach w początkach wojny nad rz. Madder, pod Magersfontein i pod Stormbergem, rząd angielski zmusił naczelnego dowódcę wojsk w Płd. Afryce, gen. R. H. Bullera do działań ofensywnych - żądano zwycięstwa. Buller ruszył w początkach XII 1899 r. z 18 000 żołnierzy z rejonu Durbanu, w Natalu - w kierunku oblężonego przez Burów Ladysmith. 6000 Burów zajęło stanowiska nad rz. Tugelą, pod m. Colenso, przy trzech znajdujących się tam mostach. Trzy wzgórza o stromych zboczach, w pętlach rzeki na jej płn. brzegu, zostały umocnione potrójnymi rzędami okopów i zasiekami, a na szczytach ulokowano baterie. Całość znakomicie zamaskowano. Zabezpieczono też szańcami i ogniem krzyżowym miasteczko Colenso, położone na płd. brzegu rzeki; zabezpieczono flanki. Anglicy zjawili się 15 XII rano, szli bez rozpoznania i ubezpieczenia, ostrzelali przypuszczalne stanowiska Burów, a ponieważ ci nie odpowiadali - przystąpili na lewym skrzydle do forsowania rzeki. Schodzące do rzeki kolumny brygady gen. F Harta dostały się nagle pod morderczy ogień i zmasakrowane - rozbiegły się w panice. Środkowa brygada gen. H. J. T Hildyarda także poniosła ciężkie straty, a jej artyleria, która nieopatrznie zbliżyła się aż do dworca, straciła całą obsługę i wraz z dwiema osłaniającymi je kompaniami wpadła w ręce Burów. Gdy i prawoskrzydłowe 138 brygady gen. D. M. Dundonalda i D. Bartona rozpierzchły się pod ciężkim ogniem Fortu Wylie - gen. Buller nakazał o godz.11 odwrót. Straty angielskie -1197 zabitych, rannych i jeńców; Burowie mieli 8 zabitych i 28 rannych. 163. Bitwa pod Coliseo - 23 XII 1895 r Antyhiszpańskie powstanie na Kubie w 1895-98 r Idące z prow. Oriente na zachód oddziały powstańcze gen. A. Maceo i M. Gomeza - ok. 2200 ludzi - napotkały 23 XII 1895 r. w m. Coliseo (na płd. od Santa Clara) oddział hiszpański gen. A. Martineza Camposa - ok. 3000 ludzi. Hiszpanie zostali w walkach ulicznych wyparci z miasteczka i obawiając się oskrzydlenia przez kawalerię kreolską gen. Gomeza - pospiesznie wycofali się ku m. Santa Clara. 164. Bitwa pod Concepcion - 9/10 VII 1882 c Wojna Chile z Peru i Boliwią w 1879-83 r Armia chilijska po zwycięskich bitwach w 1880 r. pod Chorillos i Miraflores rozbiła w bitwie o stolicę Peru - Limę - 25-tysięczną armię peruwiańską i 17 I 1881 r. zajęła miasto. Klęska spowodowała upadek rządu i ogólne rozprzężenie w kraju, zorganizowany opór ustał, natomiast rozpoczęła działalność partyzantka. Chilijczycy, nie mając z kim rokować, zabezpieczyli rejon Limy placówkami i czekali na ustabilizowanie się sytuacji. 9 VII 1882 r., jedna z placówek - w wiosce Concepcion, na płd. wsch. od Limy, obsadzona przez 78 żołnierzy pod dowództwem kpt. I. Pinto - została otoczona przez kilkutysięczny oddział partyzantów i Indian, dowodzony przez płk. Juana Gasto. Chilijczycy bronili się bohatersko przez dwa dni, po czym 10 VII wioska została zdobyta, a jej obrońcy wycięci do nogi. 139 165. Obrona wyspy Con Co w 1964-72 r Wojna wietnamska w 1957-75 r Wyspa Con Co, tzw. Wyspa Tygrysia, należąca do DRW, położona 20 mil od brzegu na wysokości linii podziału Wietnamu, była ufortyfikowana, miała wykute w skałach stanowiska bojowe, schrony, magazyny, szpital; zaopatrzona była w ciężką artylerię i rakiety. Była ważnym punktem strategicznym, osłaniającym komunikację morską między DRW i Wietnamem Płd. oraz osłaniającym rybaków na wodach przybrzeżnych. Wyspa-twierdza atakowana była od 28 XI 1964 r., pczez cały okres wojny, przez lotnictwo i flotę wojenną USA. Obrońcy odpierali wszystkie ataki, strącili ogółem ok. 500 samolotów i zatopili względnie uszkodzili wiele mniejszych jednostek floty wojennej USA. 166. Obrona twierdzy Corregidor9 IV-6 V 1942 r II wojna światowa w 1939-45 a Po kapitulacji armii amerykańskiej na płw. Bataan, na wyspie Luzon, na Filipinach 14 A japońska gen. T Yamashity rozpoczęła 9 IV 1942 r. oblężenie Corregidoru - skalistej, ufortyfikowanej wysepki (15 km2), leżącej w wejściu do Zatoki Manilskiej. Załoga -13 575 żołnierzy, którzy uszli z płw. Bataan, pod dowództwem gen. J. Wainwrighta - przez 27 dni odpierała ataki japońskie, likwidując pod bezustannym ogniem z lądu, morza i powietrza próby desantów. 5 V, po ciężkim bombardowaniu, wylądowały na wysepce desanty - morski i powietrzny, które po całonocnej walce zmusiły załogę twierdzy 6 V do kapitulacji. Straty amerykańskie - ok. 2000 zabitych i rannych i 11 575 jeńców, a japońskie - ok. 4000 zabitych irannych. 167. Zdobycie twierdzy Corregidor - 27 II 1945 r II wojna światowa w 1939-45 r 29 I 1945 r. wojska amerykańskie wylądowały w zach. części wyspy Luzon i po opanowaniu płw. Bataan rozpoczęły walkę o Corregidor, broniony przez 6000 żołnierzy japońskich pod dowództwem kmdr. S. Itagaki. Po miesięcznym bombardowaniu twierdzy 16 II 1945 r. zrzucono desant lotniczy 503 pułku spadochronowego pod dowództwem płk. S. W Jonesa, a jednocześnie wysadzono desant morski V batalionu 34 pp i 1 pułku piechoty. Po zaciętych walkach w tunelach i kazamatach fortów opór japoński został do 27 II złamany. Straty japońskie - 4497 żołnierzy zabitych i 19 jeńców; reszta zginęła w rozbitych fortyfikacjach. Straty amerykańskie - 228 zabitych i 725 rannych. 188. Bitwa pod Courtrei -11 VII 1302 r. Wojny flandryjskie w 1297-1385 r Francuzi po zwycięskiej wojnie 1297-1300 r. z Flandrią wcielili ją do korony, ale już w V 1302 r. wybuchło przeciw nim powstanie mieszczan i chłopów. Obleganym przez Flamandów francuskim załogom w zamkach miast Cassel i Courtrai pospieszyła z pomocą 17-tysięczna armia francuska (7000 rycerstwa i ok.10 000 piechoty) pod dowództwem hr. Roberta d'Artois. Flamandowie przerwali oblężenie Cassel i wszystkie swe siły, ok. 7000 piechoty pod dowództwem W de Juliers, zebrali pod Courtrai, na prawym brzegu rz. Lys, za bagnistym strumieniem Groeninghe i łączącym go z fosą rowem. Otwarty do natarcia pozostawał tylko wąski pas terenu na prawym skrzydle. 140 141 Bitwę rozpoczęła piechota francuska i najemni kusznicy genueńscy, a gdy pod gradem strzał Flamandowie cofnęli się - ruszyło do natarcia rycerstwo francuskie, tratując po drodze swoich piechurów. Jazda nie zdołała rozerwać zwartego szyku zbrojnej w piki, halabardy i okute cepy piechoty ftamandzkiej. Nie powiódł się też wypad Francuzów z zamku, a wówczas de Juliers rzucił odwody na skrzydła Francuzów, zadając im ciężką klęskę. Poległo ok. 6000 Francuzów, m. in. hr. d'Artois. Na polu bitwy znaleziono ok. 700 pozłacanych ostróg rycerskieh i stąd nazwano tę bitwę "bitwą złotych ostróg". 169. Bftwa pod Cowpens -17 I 1781 r. Amerykańska wojna o niepodległość w 1795-82 r Dowódca południowej armu amerykańskiej, gen. N. Green wysłał gen. D. Morgana z 1100 ludźmi do działań na tyłach idącej na płn. armii gen. Ch. Cornwallisa. Lord Cornwallis, dowiedziawszy się o tym, wysłał 2 I 1781 r. płk. Banastre Tarletona z jego legionem liczącym 100 dragonów i 80 piechoty, wzmocnionym dwoma pułkami piechoty i szwadronem kawaleru - łącznie 1100 żohiierzyprzeciwko Morganowi, który 16 I zajął pozycję na wzgórzu pod m. Cowpens. Amerykanie ustawili się w trzech równoległych liniach, a jazda została w odwodzie.17 I nadeszli Brytyjczyey i o godz. 7 kolumna piechoty z jazdą na skrzydłach zaatakowała Amerykanów. Po chwilowej panice milicji, szybko opanowanej przez Morgana, liczniejsza jazda amerykańska zmusiła btytyjską do odwrotu, a po godzinie walki przy przewadze Amerykanów brytyjska piechota zaczęła uciekać. Straty brytyjskie -100 zabitych, 220 rannych i 270 jeńców; straty amerykańskie -12 zabitych i 60 rannych. 170. Bitwa pod Crecy - 26 VI I I 1346 r. Wojna stuletnia w 1337-1453 r Królowie angielscy mieli na terenie Francji ogromne posiadłości, uzyskane dzięki powiązaniom dynastycznym, których to posiadłości królowie francuscy stopniowo ich pozbawiali. Poza tym Anglia rywalizowała z Francją o wpływy we Flandrii, która była dla Anglu głównym rynkiem zbytu wełny. Wybuch antyfrancuskiego powstania we Flandrii stał się początkiem wojny stuletniej. 12 VII 1346 r. król angielski Edward III wylądował w Normandu z armią 7000 łuczników i 3000 jazdy i ruszył na wsch., do Flandrii. W Rouen zagrodził mu drogę król francuski Filip VI z ok. 8000 jazdy i 4000 piechoty. Anglicy obeszli jego pozycje, ruszyli w górę Sekwany, przeprawili się pczez rzekę i 16 VIII stanęli w Pontoise. Następnie przeszli w bród Sommę i rankiem 26 VIII osiągnęli Crecy, zajmując dogodną pozycję na wzgórzu, do którego przylegały lasy, a płd. stok tworzył ostrą skarpę. Na wzgórzu ustawiła się część łuczników, którzy wbili pale i opletli je linami; za tą osłoną stanęła w trzech hufcach reszta łuczników i jazda. Lewym hufcem jazdy dowodził Edward, a prawym jego syn Edward, ks. Walii zwany Czarnym Księciem; jazda prawego i środkowego hufca została spieszona, z tyłu na dole znajdował się obóz. Ścigający Anglików Francuzi posuwali się długą kolumną - w przodzie najemni kusznicy genueńscy, za nimi 3 hufce jazdy, z tyłu piechota. Ok. godz.15 zauważono Anglików. Genueńczycy zaczęli strzelać, ale mokre od deszczu kusze okazały się nieskuteczne; gdy podeszli bliżej - angielscy łucznicy zasypali ich gradem strzał. Genueńczycy zaczęli się wycofywać, tratowani przez pierwszy hufiec jazdy francuskiej, który ruszył ku wzgórzu. Ataki francuskie odpierane były przez angielskich 142 143 łuczników. Drugi hufiec jazdy przełamał linię łuczników, ale został zepchnięty ze wzgórza przez hufiec środkowy. Uciekający Francuzi wpadli na gotujący się do natarcia trzeci francuski hufiec jazdy i spowodowali zamieszanie, co wykorzystał Edward; rzucił do natarcia odwód złożony z jazdy i rozbił Francuzów. 171. Zniszczenie torpedowca "Crete-a-Pierrot"6 IX 1902 r Wojna domowa na Haiti w 1902 r A. Firmin, wpływowy członek rządu, dążąc do objęcia stanowiska prezydenta doprowadził do wybuchu wojny domowej. 6 IX 1902 r. podlegający mu niszczyciel "Crete-a-Pierrot" eskortujący handlowy statek niemiecki, wiozący transport wojska - został zatrzymany przez niemiecki krążownik "Panther". Nie chcąc poddać okrętu, dowódca jego, adm. H. Killick skierował go na mieliznę i wysadził magazyn amunicji, niszcząc okręt. Epizod ten przyczynił się do porażki Firmina. W XI 1902 r. zwycięskie wojska skłoniły Kongres do wyboru gen. N. Alexisa na prezydenta. 172. Obrona m. Curtatone - 29 V 1848 r. Wojna włosko-austriacka w 1848/49 r Feldmarsz. J. Radetzky z armią 40 000 żołnierzy i 150 działami ruszył w V 1848 r. z Werony do Mantui, z zamiarem uderzenia na bok armii piemonckiej rozwiniętej nad rz. Mincio. Na płn. zach. od Mantui stał na umocnionej pozycji, między Curtatone a Montanara, włoski gen. C. B. Laugier z 6000 żołnierzy toskańskich, z 11 działami. Feldmarsz. Radetzky zatrzymał w odwodzie, w Mantui, 24 000 żołnierzy ze 101 działami, a z 16 000 żołnierzy i 24 działami, uformowa 144 nymi w 4 kolumny, zaatakował 29 V pozycje włoskie, kierując 8600 żołnierzy na główną pozycję - Curtatone. Włosi stawili dzielny opór i odparli pierwszy atak, ale drugi atak, wzmocniony brygadą z odwodu, zmusił oddziały gen. Laugiera, które poniosły wielkie straty, do wycofania się na Grazie i Goito. Również pod Montanara Włosi, po bohaterskiej obronie, zagrożeni obejściem skrzydła i wyjściem Austriaków przez opuszczone już Curtatone na tyły, wycofali się. Straty włoskie -180 zabitych, 900 rannych i 2000 jeńców, a straty austriackie - 93 zabitych, 519 rannych i 63 zaginionych. 173. Bftwa morska pod Cuszimą27/28 V 1905 r Wojna rosyjsko-japońska w 1904-05 r Agresywność rosyjskiej polityki na Dalekim Wschodzie, zabór Mandżuru i zwiększanie wpływów w Korei wywołały w Japonii nienawiść do Rosji i doprowadziły do zerwania 5 II 1904 r. stosunków dyplomatycznych. Flota rosyjska na Dalekim Wschodzie zgrupowana była w Port Arturze i we Władywostoku; w nocy na 9 II 1904 r. Hota japońska niespodziewanie zaatakowała flotę w Port Arturze, uszkadzając dwa pancerniki i krążownik, a 9 II w koreańskim porcie Czemulpo zatopiła krążownik i kanonierkę. 8 IV wpadł na minę rosyjski pancernik admiralski i zatonął, a wraz z nim naczelny dowódca ftoty - wiceadm. S. Makarow z całym prawie sztabem.10 VIII przy próbie wyjścia z Port Artura ftota rosyjska wraz ze współdziałającą z nią eskadrą z Władywostoku zostały rozbite, częściowo zniszczone, częściowo rozproszone; ftota rosyjska Oceanu Spokojnego przestała istnieć. Celem pomszczenia klęski i odcięcia Japonii od jej armii 14 X 1904 r. wysłano z Libawy Flotę 145 Bałtycką pod dowództwem wiceadm. Z. Rożdiestwienskiego -12 pancerników, 3 krążowniki pancerne i 6 lekkich, 9 torpedowców, 6 transportowców i 2 okręty szpitalne, z zadaniem odblokowania Portu Artura. W międzyczasie 2 I 1905 r. Port Artur skapitulował i wobec tego zadanie floty zmieniono, nakazano przedarcie się do Władywostoku. 27 V 1905 r. zagrodził drogę rosyjskiej flocie w Cieśninie Koreańskiej japoński adm. H. Togo z 6 pancernikami, 6 krążownikami opancerzonymi i 24 lekkimi, 20 kontrtorpedowcami i kanonierkami, oraz z 60 torpedowcami. Okręty japońskie były nowoczesne - rosyjskie przestarzałe, powszechnie nazywane "starymi kaloszami". Zaatakowana o godz.14 flota rosyjska po walce artyleryjskiej, która trwała do północy, poniosła duże straty, a wiceadm. Rożdiestwienski został ranny; dowództwo objął wiceadm. N. I. Niebogatow. Rano 28 V resztki Hoty rosyjskiej, w tym 4 pancerniki poddały się Japończykom. W bitwie tej Japończycy zatopili 21 okrętów rosyjskich, w tym 8 pancerników, a 9 zmusili do poddania się. Część okrętów, które zdołały ujść, internowano i rozbrojono w portach chińskich i filipińskich, a krążownik "Ahnaz" i 2 torpedowce dotarły do Władywostoku. Japończycy stracili 3 torpedowce. 174. Zajęcie Cypru przez Blzancjum w 964 r Przy podziale Imperium Rzymskiego w 395 r. na części: wschodnią i zachodnią Cypr przypadł Bizancjum, które jednak zbytnio się nim nie interesowało. W 632 r. nastąpiła pierwsza inwazja wyspy; z Palestyny i Syrii przybyli Saracenowie pod wodzą kalifa Abu Bekra, którzy po splądrowaniu osiedli odjechali z łupami. W 647 r. zjawił się przed wyspą gubernator Syrii Muawija z 700 okrętami i obległ stolicę - Konstancję. Mieszkańcy odrzucili propozycję poddania się z zachowaniem życia, licząc na pomoc z Konstantynopola, 146 ale pomoc ta przybyła za późno; miasto zostało zdobyte, mieszkańcy wycięci, a Saracenowie z wielkimi łupami odpłynęli. Wkrótce, w ponownym najeździe, znów część mieszkańców wymordowani, część uciekła w góry, osiedla zrabowano i miszczono. W 891 r. Cesarstwo Bizantyjskie, rozpoczynając wojnę z Arabami i pragnąc ocalić mieszkańców Cypru, ewakuowało ich przed rozpoczęciem działań wojennych do Cylicji, ale zaraz po wojnie wrócili oni na wyspę, zastając swe osiedla całkowicie zdewastowane. Dopiero w 964 r. Bizancjum doceniło handlowe znaczenie C|pru; cesarz Nicefor Fokas przysłał silną flotę i wojskową załogę, która chroniła odtąd wyspę przed niebezpieczeństwem najazdów. 175. Zdobycle Cypru przez Turków w 1571 r Wojua Ligi Świgtej z Zbrcją w 1570-73 r Cypr należał od 1488 r. do Wenecji, będąc jej bazą wojenną i jednocześnie siedzibą piratów. Gdy w 1570 r. 'Iixrcja zażądała przekazania tej wyspy - Wenecja odmówiła, co spowodowało turecką inwazję wyspy. Latem 1570 r. flota turecka -150 galer i 50 okrętów transportowychweszła do zatoki Larnaka i wysadziła 50 000 żołnierzy, dowodzonych przez Mustafa Paszę. 22 VII Turcy podeszli pod Nikozję, bronioną przez 10 000 żołnierzy. Po trzech odpartych szturmach Turcy, wzmocnieni przez 20 000 marynarzy, w generalnym szturmie 9 X zdobyli miasto, mordując 20 000 i uprowadzając w niewolę 2000 mieszkańców. 23 I 1571 r. Mustafa rozpoczął oblężenie twierdzy Famagusta, bronionej przez 7000 żołnierzy pod dowództwem Marca Antonia Bragadino. Po 6 miesiącach oblężenia i odparciu 7 szturmów - twierdza 1 VIII skapitulowała pod warunkiem swobodnego odjazdu załogi na Kretę. Turcy 147 podstawili 40 statków. 5 VIII, gdy zaokrętowano się, Bragadino z 9 dostojnikami udał się do obozu tureckiego celem przekazania kluczy. Mustafa zażądał zakładników, Bragadino odmówił, wynikła ostra sprzeczka i rozjątrzony Mustafa kazał uwięzić delegację. Bragadinowi odcięto nos i uszy, a po 10 dniach obdarto go ze skóry; towarzyszy jego ścięto. 7 III 1573 r. Wenecja zawarła pokój z Turcją, zrzekając się Cypru na jej korzyść. 176. Agresja turecka na Cypr - 20 VII 1974 r W siłach zbrojnych Republiki Cypru -12-tysięcznej Gwardu Narodowej korpus oficerski stanowiło 650 oficerów regularnej armii greckiej, którzy wywierali wpływ na politykę państwa. Gdy prezydent arcybiskup Makarios zażądał od Grecji odwołania tych oficerów, dokonali oni 15 VII 1974 r. zamachu stanu, ostrzelali pałac prezydenta i przejęli władzę, dążąc do unu z Grecją. Makarios opuścił Cypr. Zamach ten sprowokował 'lirrcję do zbrojnej interwencji na wyspie w celu ochrony licznej tam ludności tureckiej. 20 VII zaczęła lądować w rejonie Cyrenu (Kyrene) turecka dywizja powietrzno-desantowa i desant morski; zajęły one port Cyrenię z okolicą oraz turecką dzielnicę Nikozji. Rozpoczęły się walki z Gwardią Narodową, po kilku dniach ustały na skutek interwencji ONZ; rozpoczęły się negocjacje, ale zostały 13 VIII zerwane przez Grecję.15 VIII oddziały tureckie, wzmocnione w międzyczasie do 20 000 żołnierzy, rozpoczęły natarcie, uzyskały przewagę i po zaciętych walkach opanowały północną część wyspy, zatrzymując się na tzw. Linii Attyli, biegnącej w poprzek wyspy, na płd. od m. Letka, przez Nikozję do Famagusty, prawie pokrywającej się z 35 równoleżnikiem; zajęły płn. część Nikozji, Cyrenię, Famagustę i Morfu. Wyspa została podzielona na dwie częścigrecką i turecką. Podział ten utrzymuje się; Turcy żądają utworzenia na wyspie państwa federalnego. Z tureckiej części wyspy przeszło do greckiej części 200 000 Greków, a odwrotnie - 40 000 Turków. 177. Uznanie niepodległości Czarnogóry31 VIII 1862 r Czarnogóra - mały (ok. 3000 km2) górzysty, trudno dostępny kraj, dzięki swym warunkom terenowym zachował faktyczną niezależność, choć Turcja uważała go zawsze za swoją prowincję (Karadag). Granice były dosyć płynne, gdyż poszczególne szczepy ciągle wędrowały w poszukiwaniu pastwisk. W X 1843 r. władca Czarnogóry, ks. Piotr II Petrović Njegoś na mocy układu z paszą hercegowińskim uzyskał sporny dotychczas, pograniczny obwód Grahovo, ustalając granicę od strony płn. W 1851 r. Turcy zapragnęli zawładnąć Czarnogórą; rozpoczęły się utarczki graniczne, które doprowadziły do wojny w I/II 1852 r. Skończyłaby się ona tragicznie dla Czarnogóry, gdyby nie interwencja Austrii i Rosji, poparta koncentracją wojsk na granicy. Wobec groźby wojny Turcja zrezygnowała ze swych zamiarów, ale nadal uważała Czarnogórę za swą prowincję, co nie pozwalało na międzynarodowe uznanie jej niepodległości. W 1858 r. Turcy ponownie zaatakowali Czarnogórę, wysyłając 8-tysięczną armię pod dowództwem Husejna Czerkes Paszy. W bitwie 10-13 V 1858 r. na polach Grahova Mirko Petrović z 5500 żołnierzami rozgromił Turków, co skłoniło Portę do ustępliwości. Komisja ustaliła 14 X 1859 r. granice, dodając Grahovo, Rudine, Niksićką Żupę i Gornje Vasojeviće. Kolejny władca Czarnogóry, ks. Mikołaj I, wspomagał w 1862 r. powstańców w Hercegowinie, co spowodowało atak wojsk tureckich; ks. Mikołaj zmuszony był prosić o pokój. Układ pokojowy, podpisany 31 VIII 1862 r., potwierdził granice wytyczone 148 149 w 1859 r. Akt ten umożliwił międzynarodowe uznanie niepodległości Czarnogóry. 178. Powstanie w Czarnogórze w 1941 r II wojna światowa w 1939|5 r Po agresji niemieckiej 22 VI 1941 r. na ZSRR partia komunistyczna w okupowanej przez wojska włoskie Czarnogórze zaczęła organizować oddziały partyzanckie. Akcje bojowe rozpoczęto 13 VII 1941 r. zajęciem m. Cevo i Virpazar i likwidacją posterunków włoskich. Oblężono Cetynię, na górze Kosćek, na płd. wsch. od Cetynii 70 partyzantów wzięło do niewoli włoski batalion zmotoryzowany. Oddziały partyzanckie likwidowały posterunki, napadały na mniejsze oddziały wojska, niszczyły mosty. 20 VII 5-tysięczny oddział po całodziennej walce zmusił do kapitulacji batalion włoski i straż celną w m. Berane. Po dwudniowym oblężeniu partyzanci wzięli do niewoli 20 VII garnizon włoski w m. Bijelo Polje, a 2-tysięczny oddział powstańczy po walce w dniu 19/20 VII zdobył m. Danilovgrad, biorąc do niewoli batalion piechoty z artylerią. Ok. 3000 powstańców zaatakowało 17 VII m. Kolaśina, biorąc garnizon do niewoli. W lipcu Włosi stracili ok. 4800 żołnierzy. Było 90 oddziałów powstańczych, ogółem 32 000 ludzi. Wyzwoliły one teren ok. 10 000 km2.18 VII sześć dywizji włoskich natarło na wyzwolone tereny i opanowało je, ale ruchu partyzanckiego nie zdołano zdławić i trwał on nadal. 179. Oswobodzenie Czechosłowacji20 IX 1944-11 V 1945 r. II wojna światowa w 1939-45 r Tocząe ciężkie walki z wojskami niemieckimi wojska radzieckie wkroczyły 20 IX 1944 r., na teren Czechosłowacji i do końea IV 1945 r. oswobodziły prawie całą Słowację. Nacierały wojska radzieckie trzech Frontów Ukraińskich: na płn.1., marsz. I. S. Koniewa, w centrum - 4., gen. A. I. Jeremienki i na płd. - 2., marsz. R. J. Malinowskiego, łącznie 2 028 000 żohtierzy z 27 722 działami. Po stronie niemieckiej walczyły wojska GA "Środek" pod dowództwem feldmarsz. E Sch|rnera i część wojsk GA "Austria" pod dowództwem gen. L. Rendulica, łącznie ok. 900 000 żołnierzy, 9700 działami. W zaciętych walkach wojska radzieckie wypierały Niemców, zajmując: 22 IV - Opawę, 26 IV - Brno, 30 IVMorawską Ostrawę. 5 V 1945 r. wybuchło w Pradze na tyłach armu niemieckiej powstanie, ale po dwóch dniach walk jego przywódcy zawarli z Niemcami układNiemcy zobowiązali się nie zniszczyć miasta w zamian za powstrzymanie się od ataków na przechodzące wojska niemieckie. 7 V ruszyło natarcie wojsk radzieckich w kierunku Pragi z rejonów Drezna, Ołomuńca i Brna; po walkaeh wojska radzieckie wkroczyły 9 V do Pragi, odcinając części oddziałów niemieckich odwrót; główne siły niemieckie uszły do stojących w rejonie Karlowych Warów wojsk USA. W toku praskiej operacji wojska radzieckie wzięły ok. 860 000 jeńców, a w walkach o wyzwolenie Czechosłowacji, toczących się do 11 V 1945 r., wojska radzieckie straciły ok.140 000 zabitych. 180. Inwazja Czechosłowacji przez wojska Układu Warszawskiego 21 VIII 1968 r Wzrastająca krytyczna postawa społeczeństwa Czechosłowacji, a szczególnie młodzieży, wobec sytuacji gospodarczej i politycznej w kraju wywołała zaniepokojenie komunistów i była dogłębnie analizowana na obradach KC partii w XII 1967 r i w I 1968 r. Większość członków KC Komunis 150 151 tycznej Partii Czechosłowacji (KPCz) z A. Dubćekiem na czele opowiedziała się za liberalizacją gospodarki i życia politycznego, za swobodą prasy i środków przekazu. Ustalenia te zaczęto wprowadzać w życie, co wyraźnie zaniepokoiło Związek Radziecki, który oświadczył, że uważnie śledzi wydarzenia w CSRS, stwierdza, że ujawniają się siły wrogie socjalizmowi, dążące do obalenia ustroju socjalistycznego i wprowadzenia kapitalizmu i że ZSRR gotów jest udzielić pomocy zdrowym siłom społecznym. I sekretarz KC KPCz A. Dubćek i członkowie rządu niejednokrotnie konferowali z władzami ZSRR, wyjaśniając sens zachodzących zmian i zapewniając o wierności socjalizmowi i przyjaźni ze Związkiem Radzieckim. Konferencje kończyły się zawsze w miłym nastroju, ale ZSRR przygotowywał w tajemnicy interwencję zbrojną. 14 VII 1968 r. odbyła się narada przywódców ZSRR, Polski, Węgier, Bułgarii i NRD, na której uzgodniono akcję wojskową przeciwko CSRS; powiadomiono Czechosłowację, że nigdy nie pozwoli się na dokonanie wyłomu w systemie socjalistycznym i na zmianę układu sił w Europie. 22 VIII rząd Polski oświadczył, że "działacze partyjni i państwowi CSRS" zwrócili się 21 VIII do Polski i państw socjalistycznych z prośbą o pomoc wojskową dla obrony ustroju socjalistycznego i że 21 VIII oddziały wojskowe tych państw wkroczyły do CSRS. Prezydent L. Svoboda i A. Dubćek zaapelowali do społeczeństwa o zachowanie spokoju i ludność zachowała się biernie. Albania, Rumunia, Jugosławia i państwa zachodnie potępiły agresję, a Chiny nazwały ją "ohydną zbrodnią". Prasa radziecka podała, że w CSRS został storpedowany spisek kontrrewolucyjny przeciwko zdobyczom socjalizmu, że wojska radzieckie pozostaną czasowo w CSRS, natomiast pozostałe zostaną wycofane do dnia 26 VIII 1968 r.16 IX ZSRR i CSRS zawarły układ o tymczasowym stacjonowaniu wojsk radzieckich na terytorium CSRS; liczebność tych wojsk określono na 75 000 żołnierzy. 181. Obrona Częstochowy -18 XI-26 XII 1655 r II wojna północna w 1655-60 r Klasztor Paulinów w Częstochowie - religijna stolica Polski - położony był na wzniesieniu, miał wysokie muty z czterema bastionami i fosę; był małą silną fortecą, z załogą 160 żołnierzy najemnych, ok. 70 zakonników, garścią Niemców i 5 szlachciców z czeladzią, miał 20 armat, w tym 12 dużego kalibru. Król Karol Gustaw rozkazał obsadzić klasztor, aby się zabezpieczyć od strony Cesarstwa i Śląska; przeor A. Kordecki uznawał zwierzchność króla szwedzkiego, ale był świadkiem rabunku przez Szwedów katedry na Wawelu i bojąc się o ogólnie znane skarby klasztorne postanowił nie wpuszczać Szwedów. Obraz Matki Boskiej wywieziono i ukryto na Śląsku. 18 XI 1655 r. podszedł pod klasztor gen. B. Muller z 850 żołnierzami szwedzkimi i 750 polskimi (wśród nich ks. D. Wiśniowiecki i J. Sobieski), była to jazda, nie nawykła do działań oblężniczych, artyleria liczyła 8 armat lekkich. Po bezskutecznych rokowaniach Szwedzi rozpoczęli ostrzał, chcąc wzniecić pożar. Ostrzał przerywany był kilkakrotnie przez rokowania. Przeor godził się wpuścić żołnierzy, ale polskich, na co Muller nie mógł się zgodzić. Aby wymusić kapitulację, posłał do Krakowa po działa oblężnicze oraz sprowadził 30 górników z Olkusza dIa wykonania podkopów. Przygotowania te przestraszyły oblężonych, ale ks. Kordecki - pomimo tego, że dowodził załogą miecznik sieradzki, St. Różyc-Zamoyski - był duszą obrony, wyznaczał straże, zachęcał do walki, zwalczał defetyzm.10 XII przybyły 152 153 działa oblężnicze i dwie kompanie piechoty. 11 XII sześć ciężkich dział rozpoczęło ostrzał, a tegoż dnia Karol Gustaw na skutek interwencji Polaków, wskazujących na wzburzenie w kraju wywołane oblężeniem, wydał polecenie jego przerwania. 26 XII gen. Maller otrzymał rozkaz od marsz. A. Wittenberga, a 27 XII zwinął oblężenie i odszedł do Piotrkowa. 182. Powstanie w Cziprowci w Bułgarii, w 1688 r, Gdy w wojnie z Turcją wojska austriackie zdobyły 6 IX 1688 r. Belgrad i szły na Bułgarię - wybuchło tam z dawna przygotowywane powstanie, obejmując całą płn.-zach. część kraju z głównym ośrodkiem w m. Cziprowci (ok. 30 km na płn. od Pirotu). Powstańcy gromadzili się przy mających doświadczenie bojowe czetach D. Pejaczewicza, B. Marinowa, L. Czaki i Ł. Andrejewicza. Przeciw powstańcom wystąpił wasal tureckiwęgierski ks. I. Thókóly z ok.1000 zbrojnych i Yegen Pasza z 1500 żołnierzami; obaj napadli na oddziały powstańcze i na miasta objęte powstaniem. Tymczasem wojska austriackie stanęły, a główne ich siły został skierowane do zach. Europy, wskutek czego powstańcy, nie mający wyszkolenia wojskowego i słabo vzbrojeni, nie byli w stanie stawiać długo oporu. 24/25 (13/14) IX 1688 r. Thókóly i Yegen Pasza zaatakowali główne siły powstańców w obozie wojskowym, w Żerawicy, na zach. od Kutłowicy (ok. 25 km na wscb. od Cziprowców) i w bitwie rozgromili ich, a następnie szturmem zdobyli Cziprowci, gdzie schroniły się resztki powstańców. Tych, którzy nie zdążyli uciec - wycięto, a miasto i okoliczne wsie zniszczono. 183. Podbój Dahomeju przez Francuzów w 1892 r Francuzi, którzy od 1864 r. posiadali na wybrzeżach królestwa Dahomeju punkty handlowe, zagarnęli z czasem portowe miasta: Kotonu i Porto-Novo i od 1887 r. zaczęli nakładać cła na towary dahomejskie. Panujący od 1889 r. król Behanzin najechał znienacka w 1891 r., z 12-tysięczną armią Kotonu i zdobył je, a wówczas Francuzi zareagowali zorganizowaniem ekspedycji zbrojnej. Korpus franeuski, składający się z batalionu Legii Cudzoziemskiej, kompanii piechoty morskiej, strzelców senegalskich i dwóch szwadronów spahisów, łącznie 3000 żołnierzy pod dowództwem płk. A. Doddsa, skoncentrował się w PortoNovo, wyruszył na granicę Dahomeju i tam, w m. Dogba, założył bazę wypadową. 20 IX 1891 r. kilkutysięczny oddział wojowników Behanzina zaatakował bazę, wdzierając się do środka, ale po zaciętej walce został wyparty, zostawiając ok. 700 zabitych i rannych. Z bazy korpus ruszył na płn. brzegiem rz. Oueme, staczając raz po raz walki z atakującymi Dahomejczykami; rozgromiono oddział ok. 500 amazonek gwardu królewskiej, zdobyto po ciężkiej walce obóz Adegon, silnie umocniony; 15 X zdobyto obejściem z flanki główną pozycję, broniącą podejścia do stolicy. 24 X przybyły na pomoc Doddsowi bardzo potrzebne posiłki - 800 strzelców senegalskich. 26 X zdobyto szturmem silną pozycję Ouakon, a w nocy odparto, po czterogodzinnej walce, napad na obóz. 4 XI zdobyto, po sześciogodzinnej walce, święte miasto Cana, a 15 XI Francuzi podeszli pod stolicęAbomey. Behanzin, widząc że nie obroni miasta, ewakuował ok. 60 000 mieszkańców i podpalił je, a następnie wycofał się w głąb kraju;17 XI Francuzi wkroczyli do zniszczonej, jeszcze dymiącej stolicy. W I 1894 r. król Behanzin pod presją wodzów skapitulował; został zesłany przez Francuzów na Martynikę, a kraj stał się kolonią francuską. 154 155 184. Zajęcie rosyjskiego Dalekiego Wschodu przez Armię Czerwoną w 1922 r Po pokonaniu Kołczaka rząd radziecki, zbyt słaby jeszcze, aby siłą zabezpieczyć swoje dalekowschodnie terytoria przed zakusami państw kapitalistycznych, utworzył w IV 1920 r. Dalekowschodnią Republikę (DWR), obejmującą Zabajkale, Kraj Amurski, Przymorze, Kamczatkę i Płn. Sachalin. Władzę sprawowali bolszewicy z udziałem eserowców i mienszewików, a armię sformowano z jednostek wydzielonych z Armii Czerwonej, pod naczelnym dowództwem W Bluchera. 26 V 192ł r. elementy burżuazyjne dokonały z pomocą Japończyków przewrotu we Władywostoku. Utworzono rząd burżuazyjny i tzw. armię białopowstańczą pod dowództwem esauła Kałmykowa, liczącą 4500 żołnierzy z 12 działami i trzema pociągami pancernymi. Rozpoczęła ona 30 XI 1921 r. natarcie, 22 XII zajęła Chabarowsk i przeprawiwszy się przez rz. Amur zdobyła ufortyfikowaną stację Wołoczajewka. 5 II 1922 r. armia DWR - 7600 żołnierzy z 30 działami, 2 czołgami i trzema pociągami pancernymi, pod dowództwem W Bluchera - uderzyła na Wołoczajewkę i po 8 dniach ciężkich walk zdobyła stację szturmem 12 II, a w pościgu zajęła 14 II Chabarowsk. 7 X oddziały DWR zdobyły szturmem umocnioną pozycję Spasskaja. Białogwardziści zostali rozgromieni,19 X padła stacja Okeanska i 25 X 1922 r. armia DWR wkroczyła do Władywostoku. Japonia pod naciskiem USA wycofała swe wojska z terytorium radzieckiego, a 14 XI 1922 r. rząd DWR zwrócił się do ZSRR z prośbą o przyjęcie Republiki do Związku Radzieckiego; prośba została uwzględniona. 156 185. Bitwa o Dardanele -19 II-19 III 1915 r I wojna światowa w 1914-18 r Aby otworzyć sobie najkrótszą drogę morską dla zaopatrywania sojuszniczej Rosji w amunicję i sprzęt wojenny, alianci postanowili opanować Dardanele i Konstantynopol; mając pewność, że zadanie to wykona sama ftota - skoncentrowali 82 okręty wojenne (51 angielskich, 30 francuskich,1 rosyjski), pod naczelnym dowództwem wiceadm. S. H. Cardena. Cieśnina, długości 60 km i średniej szerokości 4 km, broniona była przez 11 przestarzałych fortów, pola minowe, wyrzutnie torpedowe i liczne, świetnie zamaskowane baterie polowe. Dowództwo obrony sprawował płk A. Dżewad Pasza. Akcję rozpoczęto 19 II 1915 r. ciężkim ostrzałem fortów i baterii, jednak po całodniowej walce okręty, otrzymawszy wiele trafień, zmuszone były do odwrotu. 25 II akcję wznowiono, zniszczono dwa forty wejścioweKum-Kale i Orkaniye, ale okręty znów musiały się wycofać. Dalsze ataki 1, 2 i 5-8 III nie dały widocznych rezultatów. 16 III dowództwo przejął angielski kontradm. J. M. de Robeck.19 III - w decydującym ataku17 okrętów liniowych wpłynęło do cieśniny, prowadząc huraganowy ogień, ale forty i baterie polowe nadal odpowiadały, zatapiając francuski liniowiec "Bouvet". Przy wycofywaniu się okrętów francuski liniowiec "Gaulois" został ciężko uszkodzony przez minę i osiadł na mieliźnie przy w. Tenedos. Wpadł na minę angielski krążownik "Inftexible", a uszkodzony przez minę krążownik "Irresistible" zatopiła turecka artyleria. Zatonął też na minie angielski krążownik "Ocean". Kontradm. de Robeck poniósłszy ciężkie straty przekonał się, że bez wojsk lądowych nie zdobędzie cieśniny i przerwał akcję. Straty tureckie -114 zabitych i rannych, a ze 176 dział - 9 zniszczo 157 nych. Straty aliantów - 3 okręty liniowe zatopione i ok.1000 zabitych i rannych. 186. Masakra w wiosce Deir Jassin w Palestynie w 1948 r Wojna arabsko-żydowska w Palestynie w 1948/49 r Po podziale Palestyny rozgorzały walki między Arabami i Żydami. W ich trakcie 9 IV 1948 r. do arabskiej wioski Deir Jassin wdarł się oddział żydowskiej organizacji bojowej Irgun Zwai Leumi i wymordował mieszkańców - 254 osoby. Był to akt terroru, mający na celu spowodowanie atmosfery strachu wśród Arabów i ucieczkę ich z Palestyny; cel ten osiągnięto, uciekło ok. 700 000 arabskiej ludności. W odwecie bojówka arabska napadła 11 IV 1948 r. na konwój żydowski w pobliżu Jerozolimy i zamordowała 77 lekarzy, pielęgniarek i studentów, udających się na wykłady do uniwersytetu. Powstanie dekabrystów w Petersburgu14 XII 1825 r zob. 538 187. Bitwa pod Del Roble -10 VIII 1813 r Wojny wyzwoleńcze w Ameryce Płd. w 1809-26 r W 1811 r. władzę dyktatorską w Chile przejął J. M. Carrera, cieszący się poparciem patriotów, dążący do usamodziehiienia się Chile. Zaniepokojony wieekról wysłał z Peru w 1813 r. bryg. A. Pareja z 250 żołnierzami. Wylądował on na rojalistycznej wyspie Chiloe, zorganizował tam 2-tysięczną armię i popłynął z nią na płn. 27 111 wylądował w Talcahuano i ruszył na Concepcion 158 i Chillan; garnizony tych miast przyłączyły się do niego wzmacniającjego armię do ok. 5000 ludzi. Miał tu poparcie ludności, rozdrażnionej grabieżami w wewnętrznych walkach o władzę w 1812 r. Brat dyktatora, gen. J. Carrera skoncentrował w Talca - 275 km na płn. od Chillan - 4,6-tysięczną armię patriotów, w IV 1813 r. ruszył na płd. i pobił oddział Hiszpanów, biorąc 300 jeńców. Wówczas gen. Pareja opuścił Talcahuano i Concepcion i wykorzystując miesięczną przerwę w działaniach obwarował się w Del Roble, na przedpolu Chillan. Ataki patriotów na obóz załamały się, surowy klimat, zimne i częstsze deszcze osłabiły ich morale i gdy 10 VIII 1813 r. odparte zostało kolejne natarcie - rozpoczęli odwrót. Hiszpanie uderzyli na wycofujących się patriotów i rozbili ich; gen. Carrera ucieczką ocalił się przed niewolą. 188. Obrona Derny - 4 XI 1911| III 1912 c Wojna wlosko - tur|cka w 1911/12 r 8 X 1911 r. ostrzelał Dernę włoski okręt liniowy Napoli", a 14 X zjawiła się przed portem eskadra adm. E. Presbitero - 9 okrętów wojennych. Admirał przesłał Turkom ultimatum, żądające kapitulacji, a gdy nie otrzymał odpowiedzirozpoczął 16 X bombardowanie miasta, a następnie 4 XI wysadził desant 500 żołnierzy. Garnizon turecki, ok. 2000 żołnierzy, wzmocniony przez arabskie oddziały nieregularne, wycofał się z miasta, poza zasięg dział okrętowych i zajął pozycje na podmiejskich, wysokich wzgórzach.13 XI Włosi rozpoczęli ostrzeliwanie tureckich pozycji, a 17 XI ruszył pierwszy atak, zapoczątkowując serię - 24 XI, l,16, 27 XII 1911 r.,17 I,11,12 II i 13 III 1912 r. Turcy, nad którymi dowództwo objął Enwer Bej, walczyli z wielką zaciekłością, krwawo odpierając wszystkie ataki i dopiero po 159 wzmocnieniu sił włoskich do pełnej dywizji z ciężką artylerią i lotnictwem wycofali się w głąb kraju, gdzie stawiali zacięty opór aż do zawarcia pokoju, tj. do 18 X 1912 r. Straty włoskie wyniosły ok. 800 żohiierzy zabitych i rannych. 189. Zdobycie Dien Bien Phu - e V 1954 r. Wietnamska wojna wyzwoleńcza w 1945-54 r Dien Bien Phu była to japońska baza wojskowa z okresu II wojny światowej, położona na węźle drogowym przy granicy Laosu, na zach. od Hanoi, w dolinie szerokości 9 km i długości 16 km, obrzeżonej pokrytymi roślinnością wzgórzami. 20 X 1953 r. wylądował w dolinie desant spadochroniarzy francuskich, stopniowo wzmacniany; zbudowano dwa lotniska i 49 punktów oporu. Centrum bazy - Muong Thanh, położone w środku doliny, tworzył bunkier dowództwa, otoczony 35 redutami mieszczącymi 2/3 ogółu załogi. W płn. części doliny, na wzgórzach, znajdowały się reduty: "Gabrielle", "Anne Marie" i "Beatrice", a w płd. części reduta "Isabelle". Bazę obsadziło 16 200 żołnierzy pod dowództwem płk. Ch. de Castries (w trakcie walk awansowany na generała). Przydzielono załodze kompanię czołgów i eskadrę 12 samolotów. Zaopatrzeniem bazy zajęło się lotnictwo. Baza, uważana za nie do zdobycia, miała stać się według koncepcji dowódcy francuskiego Korpusu Ekspedycyjnego w Indochinach - gen. H. Navarre - przynętą, na której miała się wykrwawić szturmami nieuchwytna Wietnamska Armia Wyzwoleńcza. Nie przewidział on jednak, że gen. Vo Nguyen Giap wtoczy swe haubice na okoliczne wzgórza i tak je ukryje, że nie znajdzie ich lotnictwo, że haubice te zniszczą lotniska, że mgła i deszcze ograniczą działalność lotnictwa i że Wietnamczycy wykonają 160 100 km rowów, którymi bezpiecznie podejdą pod stanowiska francuskie. Bazę otoczyła wkrótce skrycie 40-tysięczna Wietnamska Armia Wyzwoleńcza, dowodzona przez gen. Vo Nguyen Giapa;13 III Wietnamczycy rozpoczęli akcję, zdobywając, krok po kroku, teren. 17 III padły reduty "Gabrielle" i "Beatrice", a reduta "Anne Marie" poddała się bez walki. 30 III zaatakowano centrum bazy; najcięższe walki toczyły się o wzgórze z dowództwem bazy. Francuzi wielokrotnie kontratakowali, a lotnictwo bombardowało pozycje wietnamskie, ale teren obrony zmniejszał się ustawicznie. 7 V w generalnym szturmie zdobyto po zaciekłej walce Muong Thanh, biorąc do niewoli gen. de Castries ze sztabem, a 8 V opanowano ostatni punkt oporuredutę "Isabelle". Ta klęska Francuzów zniweczyła ich nadzieje na reaktywowanie kolonialnego panowania w Indochinach. Straty francuskie2293 zabitych i 5134 rannych. 190. Bitwa pod Dijon - 23 I 1871 r Wojna francusko - niemiecka w 1870/71 r Francuska Armia Wschodnia gen. Ch. Bourbakiego szykowała się do uderzenia z rejonu Besan|on na odsiecz oblężonej twierdzy Belfort; lewe jej skrzydło ubezpieczała w rejonie Dijon Ochotnicza Armia Wogezów - ok. 20 000 żołnierzy, dowodzona przez gen. G. Garibaldiego. Pruski płk H. von Kettler otrzymał rozkaz ubezpieczenia pięcioma batalionami skrzydła armii oblężniczej. Rozpoznając sytuację dotarł on pod umocnione, pełne wojska m. Dijon i 23 I 1871 r. zaatakował leżący na płn. od miasta, przy Pouillu, zespół obsadzonych przez Francuzów budynków fabrycznych. Ukryci w zabudowaniach Franeuzi odparli atak, przy czym w morderczym ogniu padło 716 zabitych i rannych Niemców, tracąc jedyny w tej 161 wojnie sztandar. Straty francuskie wyniosły ok. 300 zabitych i rannych. Przełamanie frontu na odcinku Dobropolje, w Macedonii, w 1918 r zob. 421 191. Walki o pozycje na Doss'Alto, w Alpach21 IX 1918 r. I wojna światowa w 1914-18 r W X 1917 r. rząd włoski zezwolił na sformowanie we Włoszech armii czechosłowackiej z ochotników i jeńców - Czechów i Słowaków. Zorganizowano 60-tysięczny korpus armijny włosko-czechosłowacki, w którym było 24 000 żohiierzy czechosłowackich; kadra oficerska była włoska. Korpus ten wziął udział w walkach w rejonie górnej Adygi i w pasmie gór Altissimo di Nago, na wsch. brzegu jeziora Garda, gdzie o pozycje na skalnym wybrzuszeniu Doss'Alto (703 m n.p.m.) i Monte Grappo, górujące nad doliną Loppio, obsadzone przez włosko-czechosłowacką 6 DP, liczącą 14 966 żołnierzy toczyły się w dniach 16 VI, 3 VIII i 21 IX 1918 r. zaciekłe walki. Przeprowadzony 21 IX kontratak III batalionu 33 pułku czeskiego po niezwykle zaciętej walce doprowadził do odzyskania wszystkich uprzednio straconych pozycji. 192. Oblężenie twferdzy Drastar (Dorostolon)23 IV-22 VII 971 r Wiosną 970 r. zajmujący wsch. Bułgarię w. ks. $wiatosław wtargnął do Bizancjum i spustoszył Trację. Wódz bizantyjski Bardas Skleros z 10 000 żołnierzy wyparł najeźdźców za Bałkany. Rok później cesarz bizantyjski Jan I Tzimiskes ruszył z 30-tysięczną armią na podbój zajętej przez Rusów Bułgarii, a równocześnie jego flota - 300 statków - weszła w niestrzeżone ujście Dunaju. $wiatosław nie spodziewał się najazdu, przełęcze nie były bronione; Tzimiskes szybko przeszedł góry i skierował się na stolicę - Presław, obsadzoną przez 15 000 żołnierzy pod dowództwem wojewody Swenelda.13 IV - gdy nadeszły tabory z machinami oblężniczymi - Bizantyjczycy zaatakowali Presław i 14 IV, po zażartej walce, wdarli się do miasta; car Bułgarii Borys II dostał się do niewoli, a Sweneld z nielicznym oddziałem przedarł się i uszedł do Drastaru (Dorostolonu), gdzie stał Światosław. $ciągnął on natychmiast garnizony ze wszystkich miast i z kilkudziesięcioma tysiącami żołnierzy zamknął się w twierdzy. Tzimiskes 17 IV ruszył naprzód, 23 IV podszedł pod miasto i zaatakował Rusów, którzy oczekiwali go przed murami. Rusowie po odparciu 12 uderzeń schronili się do twierdzy. 25 IV flota bizantyjska podpłynęła i zablokowała miasto od strony Dunaju. 26/27 IV stoczono drugą bitwę i Rusowie znów uszli za mury. 29 IV i 19 VII statki Rusów zrobiły udane wypady po żywność. 20 VII stoczono trzecią bitwę, a 22 VII czwartą. Rusowie stawiali twardy opór i Bizantyjczycy nie potrafili ani ich złamać, ani odciąć im odwrotu do twierdzy. Głód zmusił w końcu Rusów do wszczęcia rokowań, które rozpoczęto 23 VII i w wyniku któtych $wiatosław zrzekł się wszelkich praw do Bułgaru i odszedł z pozostałymi mu 22 000 żołnierzy. Chan Pieczyngów - Kuria, uprzedzony przez Bizantyjczyków, napadł na Rusów na porohach Dniepru; padł $wiatosław z całą prawie drużyną, ocalał znów tylko Sweneld z niewielkim oddziałem. 193. Niemieckl atak na m. Drvar w Jugosławii25/26 V 1944 r. II wojna światowa w 1939-45 r W 1944 r. Niemcy przeprowadzili operację Rósselsprung" mającą na celu zniszczenie sztabu 162 163 Jugosłowiańskich Wojsk Narodowowyzwoleńczych (NOVJ) z marsz. J. Broz-Tito, znajdującego się w m. Drvar, w Bośni. 25 V 1944 r. lotnictwo niemieckie zbombardowało Drvar i okolicę i zrzuciło desant - 340 żołnierzy, a samoloty transportowe przywiozły dalszych 114 żołnierzy. Jednocześnie ok.10 000 żołnierzy niemieckich uderzyło z rejonów: Bihać, Knin i Srb koncentrycznie na Drvar. Batalion ochrony sztabu, szkoła oficerska i znajdująca się w pobliżu III brygada wojska stawiły opór spadochroniarzom, którzy, wzmocnieni posiłkami -171 żołnierzy - wdarli się do miasta; po zaciekłych walkach ulicznych Niemcy zostali wyparci. 26 V niemiecki pułk zmotoryzowany i pułk piechoty przedarły się przez linie obronne i opanowały Drvar. Marsz. J. Broz-Tito ze sztabem i władzami ludowymi oraz z misjami wojskowymi ZSRR, W Brytanii i USA - zdołaG wycofać się z miasta i zostali przetransportowani samolotami angielskimi na wyspę Vis na Adriatyku. Straty niemieckie - 213 zabitych, 881 rannych i 59 zaginionych. 194. Bitwa o Przełęcz Dukielsk|8 IX-30 X 1944 r II wojna światowa w 1939-45 c Na prośbę przywódców powstania, które 28 VIII 1944 r. wybuchło w Słowacji 38 A gen. K. Moskalenki z l. Frontu Ukraińskiego - wzmocniona 25 KPanc., I K Kawalerii, Korpusem czechosłowackim gen. L. Svobody i 2 A Lotniczą - uderzyła 8 IX 1944 r. na Krosno, w kierunku Dukli i Preszowa, oraz na kierunkach pomocniczychna Jedliniec, Dębowiec i Iwonicz. Równoeześnie, dla odciążenia tych działań, uderzyła z rejonu Zagórza (k. Sanoka) 1 A gwardii gen. A. Greczki z 4. Frontu Ukraińskiego, siłami dwóch korpusów piechoty, w kierunku Komańczy. Przełęczy broniło 19 dywizji piechoty z 17 Armii niemieckiej gen. 164 J. Harpera. Po przełamaniu obrony niemieckiej zajęto 11 IX Krosno,14 IX - Iwonicz, 20 IXDuklę i 23 IX - Tylawę. Uderzając z Tylawy korpus czechosłowacki, po niezwykle zaciętych, krwawych walkach w górzystym, zalesionym terenie, opanował 6 X Przełęcz Dukielską. Niemcy wycofali się na linię rz. Ondawy, organizując na niej silną obronę i powstrzymując 19 X natarcie wojsk radzieckich, które 30 X zmuszone zostały do przejścia do obrony. Powstanie w Słowacji zostało w międzyczasie zdławione przez Niemców. Straty wojsk radzieckich -110 000, czechosłowackich - 6500, a niemieckich - 30 000 zabitych i rannych, oraz 31 300 jeńców. 195. Bitwa przy stacji Dumlupunar26|1 VIII 1922 r. Wojna grecko-tur|cka w 1919-22 r Po przegranej bitwie nad rzeką Sakarya Grecy wycofali się na linię Eski|ehir - Afyon Karahisar i przygotowywali kolejne natarcie, koncentrując trzy korpusy: I K - gen. N. Trikupisa (5 dywizji piechoty,1 dywizja jazdy i 1 pułk piechoty) w rejonie Afyon Karahisar, III K gen. P Sumilasa(3 dywizje piechoty,1 pułk piechoty) - w rejonie Eski|ehir i rezerwa - II K gen. K. Dijenisa (3 dywizje piechoty) - w rejonie Djuger; łącznie ok. 120 000 żołnierzy, z 380 działami i 30 samolotami, pod naczelnym dowództwem gen. G. Hadjianiestisa, stojącego ze sztabem w Izmirze. Naczelny dowódca turecki - M. Kemal Pasza dysponował dwiema armiami: 2 A Ismet Paszy (12 dywizji piechoty i 1 dywizja kawalerii) w rejonie Eski|ehir i 1 A - dowodzona bezpośrednio przez Kemala Paszę (5 dywizji piechoty i 4 dywizje kawaleru) w rejonie Afyon Karahisar; łącznie ok.110 000 żołnierzy z 350 działami i 20 samolotami. Turcy, pozorując ruchy zaczepne na płn., 26 VIII 165 1922 r. po huraganowym ostrzale artyleryjskim uderzyli na płd., 27 VII przerwali front, okrążając Afyon Karahisar, a kawaleria zaatakowała skrzydła i tyły Greków oraz ich rezerwy w Djuger, wzniecając popłoch. Hadjianiestis - tracąc łączność z armią - polecił objąć dowództwo gen. Trikupisowi. W zaciętych walkach Turcy spychaG Greków na płn. zach. w rejon lesisto-górski, a kawaleria odcinała drogi odwrotu. 29 VIII siły greckie zostały rozcięte na dwie grupy: w rejonie wzgórz |orum-Dag i stacji Dumlupunar okrążono resztki korpusu Trikupisa, a 15 km dalej na płn. walczyła grupa 3 dywizji pod dowództwem gen. A. Frangu. Próby połączenia się tych grup zostały przez Turków unicestwione. 31 VIII gen. Trikupis z 4690 żołnierzami skapitulował. Nominacja na głównodowodzącego zastała go już w niewoli. Zdemoralizowane masy wojsk greckich, niszcząc, paląc i mordując po drodze, uciekały ku Izmirowi, a wraz z nimi uciekała ludność cywilna greckiego pochodzenia.1 IX Turcy zajęli U|ak i Eski|ehir. Próba gen. Frangu zorganizowania oporu na linii Ala|ehir - Salihli zakończyła się katastrofą, Turcy wzięli 16 000 jeńców. Nowy grecki głównodowodzący - gen. G. Polimenakos postanowił nie bronić Izmiru i 9 IX Turcy wkroczyli do tego miasta. Tegoż dnia Turcy zajęli Bursę. Grecy ewakuowali się pod osłoną floty greckiej i angielskiej. W 15-dniowej kampanii Turcy wzięli 40 000 jeńców, 284 działa i 15 samolotów, przy własnych stratach ok.12 000 zabitych i rannych. Grecy stracili ogółem 75 000 żołnierzy. 196. Forsowanie Dunaju przez wojska rosyjskie w 1877 r Wojna rosyjsko-turecka w 1877/78 r 24 IV 1877 r. Rosja wypowiedziała wojnę Turcji i 200-tysięczna armia rosyjska pod dowództwem w. ks. Mikołaja Mikołajewicza przekroczyła granicę rumuńską, dążąc nad Dunaj - graniczną rzekę Turcji. Turcy, nie wiedząc gdzie Rosjanie będą się chcieli przeprawić, zgrupowali swe siły w Ruszczuku i Nikopolu, a wzdłuż rzeki cozstawili drobne oddziały obserwacyjne. Rosjanie rozpoczęli forsowanie Dunaju w nocy z 25 na 26 VI 1877 r., pod Swisztowem; przeprawiała się 14 DP gen. M. I. Dragomirowa, a z niej jako pierwszy przeprawiał się łodziami i pontonami Wołyński pułk piechoty. Czujki tureckie spostrzegły desant, gdy znajdował się on ok. 300 m od brzegu, otworzyły ogień i zaalarmowały oddziały stojące w Swisztowie i Wardimie. Pierwsi żołnierze rosyjscy przybili do brzegu o godz. 3, a gdy przeprawił się pierwszy rzut desantu - Rosjanie zaatakowali Turków i wyparli ich z okopów. O godz. 3| nadbiegł strażujący w okolicy batalion turecki730 żołnierzy - i otworzył na przeprawę ogień z 6 dział i z broni ręcznej. Rosjanie ponieśli ciężkie straty - ok.1000 zabitych, utopionych i rannych oraz 2 działa zatopione z tratwą. Straty Turków wyniosły ok. 640 zabitych i rannych. Po przeprawieniu się piątego rosyjskiego rzutu Turcy zrezygnowali z walki i wycofali się. 197. Ewakuacja wojsk alianckich z Dunkierki w 1940 r II wojna światowa w 1939|5 r Plan wojenny francuski był obronny; nad granicą Belgu stały główne siły: I Grupa Armu -16 dywizji gen. G. Billotte'a i Brytyjski Korpus Ekspedycyjny gen. J. Gorta - 9 dywizji. Współdziałać miały 23 dywizje belgijskie i 10 holenderskich. Granicę z Luksemburgiem, na której góry Ardeny uważano za nie do przebycia, osłaniało 19 dywizji francuskich, a granicę z Niemcami zabezpieczała Linia Maginota, z załogą 49 dywizji francuskich i 1 dywizji angielskiej.10 V 1940 r. uderzyła na Belgię i Holandię niemiecka Grupa Armii "B" 166 167 29 dywizji gen. E von Bocka; alianeka 1 GA spiesząc z pomocą weszła w głąb Belgu i do Holandu, a wówczas nastąpiło 12 V główne uderzenie niemieckie, na płd. Grupa Armu "fl'45 dywizji gen. G. von Rundstedta - przeszła w Luksemburgu przez Ardeny, przeszła przez rz. Mozę rozbijając obronę francuską. 3 Korpusy Pancerne gen. P von Kleista -134 370 żołnierzy i 1250 czołgów - pognały bez oporu przez Sedan ku morzu; 20 V zajęły one Abbeville, a 25 V - Boulogne, odcinając północne zgrupowanie alianckie -1 GA, które pod naciskiem niemieckiej GA "B" cofało się ku morzu, do jedynego już wolnego portu - do Dunkierki. 24 V na rozkaz Hitlera gen. Kleist wstrzymał natarcie na Dunkierkę, co umożliwiło aliantom zorganizowanie jej obrony. 26 V Anglicy rozpoczęli ewakuację żołnierzy do Anglu. 27 V skapitulowała armia belgijska. Anglicy skoncentrowali 693 statki i łodzie i pod osłoną lotnictwa i floty wojennej, a pod nieustannym bombardowaniem przez niemiecką artylerię i lotnictwo - kontynuowali ewakuację. 31 V skapitulowało 6 okrążonych w rejonie Lille dywizji francuskich z 1 GA. 4 VI Niemcy zajęli Dunkierkę, biorąc do niewoli ok. 40 000 żołnierzy francuskich. Ewakuowano ogółem 215 000 żołnierzy angielskich oraz 173 000 Francuzów, Belgów i Polaków. Straty angielskie - ok. 53 000 żołnierzy, 224 statki i 106 samolotów. 198. Bitwa pod Durnkrut (Suchymi Krutami)26 Viii 1278 r Wybrany w 1273 r. królem niemieckim Rudolf z Habsburga zorganizował w 1276 r. wyprawę na będące nominalnie pod władzą króla czeskiegoPrzemysła Ottokara II - Austrię, Styrię, Krainę i Karyntię. Ottokar, utraciwszy poparcie w krajach austriackicb, musiał się upokorzyć i w pokoju wiedeńskim 21 XI 1276 r. zrzekł się wszystkich nabytków w krajach alpejskich oraz Chebu zatrzymując jedynie Czechy i Morawy, nie pogodził się jednak ze swoją porażką i - ociągając się z wydaniem krajów, których się zrzekł - zabiegał o pozyskanie sprzymierzeńców. Pozyskał on część Węgrów i poparcie księcia polskiego - Bolesława Wstydliwego oraz pomoc Miśni i Turyngii, a także Brandenburgu, które obawiały się wzmocnienia władzy Rudolfa. Po stronie Rudolfa stanęły Węgry. Z 2000 jazdy i oddziałem Węgrów ruszył on przeciwko Ottokarowi. Do rozstrzygającej bitwy doszło 26 VIII 1278 r. na polach morawskich, między Darnkrut a Jedenspeigen, ok. 45 km na płn.-wsch. od Wiednia. Po wyrównanej, zaciętej walce uderzenie jazdy Rudolfa na skrzydła czeskie wprowadziło zamieszanie w ich szeregach, które przerodziło się w ucieczkę. Król Ottokar został zabity w ucieczce przez wrogich mu rycerzy austriackich z jego otoczenia, którym przewodził Rudolf von Emerberg. Wraz z jego przegraną i śmiercią runął program zbudowania wielkiego państwa czeskiego, sięgającego od Karkonoszy do Adriatyku. 199. Bitwa nad rz. Ebro, w Hiszpanii25 V1 i-16 Xi 1938 r Wojna domowa w Hiszpanu w 1936-39 r Dowództwo wojsk republikańskich, pragnąc zabamować ofensywę rebeliantów na Katalonię i Walencję, zorganizowało największą w tej wojnie operację odciążającą nad rz. Ebro. 25 VII 1938 r. wojska republikańskie - armia "Ebro" gen. J. Modesto licząca 3 korpusy po 3 dywizje, łącznie 50 000 żołnierzy (wzmacniane przez cały okres walk) - sforsowały z zaskoczenia rz. Ebro, przełamały linie obronne rebeliantów, obsadzone przez Korpus Marokański gen. J. Yaque - dwie dywizje w linii i jedna w odwodzie, razem ok. 18 000 żołnierzy - i utworzyły przyczółek na 168 169 prawym brzegu rzeki, w rejonie m. Gandesa, szeroki na 48 km i głęboki do 25 km. Po ściągnięciu posiłków rebelianci przeszli 3 VIII do kontrofensywy i w ciężkich trzymiesięcznych walkach, po 7 natarciach do 16 XI zlikwidowali przyczółek, wypierając oddziały republikańskie za rzekę. Cel akcji republikanów został jednak osiągnięty, rebelianci ściągnęli nad Ebro część oddziałów z kierunku wsch. i ofensywa na Katalonię i Walencję została na 3 miesiące zahamowana. Straty republikanów - ok. 44 000, a rebeliantów - ok. 70 000 zabitych, rannych i zaginionych. 200. Powstanie Arabiego Paszy w Egipcie w 1882 r Po otwarciu Kanału Sueskiego Anglia i Francja zaczęły dążyć do podporządkowania sobie Egiptu, wywołując tym narastające wzburzenie wśród społeczeństwa. Bunt garnizonu kairskiego 9 IX 1881 r. zmusił kedywa Egiptu Tewfika do zmiany ugodowego rządu na nacjonalistyczny, w którym ministrem wojny został płk Ahmed Arabi Pasza. Usunięto urzędników europejskich kontrolujących finanse Egiptu, przeprowadzono czystkę w armu, rozpoczęto konfiskaty dóbr cudzoziemców.11 VI 1882 r. wybuchły w Aleksandrii zamieszki, w których zginęło ok. 50 Europejczyków. Anglia interweniowała;11 VII fiota brytyjska ostrzelała Aleksandrię, a desant jej zajął po walce miasto. Wojska egipskie wycofały się w deltę Nilu. Anglicy zajęli bez walki 2 VIII Suez, a 20 VIII - Port Said i Ismailię, gdzie wysadzili 13-tysięczny korpus ekspedycyjny gen. G. J. Wolseleya. W początkach IX 1882 r. gen. Wolseley ruszył na Kair, a 13 IX pod Tell el-Kebir zagrodził mu drogę płk Ahmed Arabi z 26 000 żołnierzy, w tym pospolite ruszenie Beduinów. W bitwie Egipcjanie ponieśli klęskę;14 IX Anglicy zajęli Kair; płk Arabi Pasza został uwięziony, a Egipt stał się de facto protektoratem brytyjskim. 170 201. Agresja brytyjsko-francusko-izraelska na Egipt w 1956 r. 26 VII 1956 r. prezydent Egiptu G. A. Naser ogłosił nacjonalizację Kanału Sueskiego. Francja i W Brytania ostro zareagowały, zamroziły aktywa egipskie, odwołały europejski personel obsługi Kanału i rozpoczęły przygotowania do zbrojnej interwencji. Sytuację tę wykorzystał Izrael i 29 X jego ok. 35- -tysięczna armia pod (faktycznym) dowództwem M. Dajana zaatakowała znienacka egipskie pozycje na Płw. Synajskim. Rozstawiona w rejonach obronnych Abu Agheila, E1 Arisz i Gaza, ok. 30-tysięczna armia egipska została po zaciętych walkach rozbita. Wojska izraelskie zajęły 31 X kluczową pozycję Abu Agheila, 2 XI El Arisz i Gazę i doszły do Kanału; 5 XI zdobyto Szarm esz-Szejk, na płd. cyplu półwyspu. W międzyczasie W Brytania i Francja wystosowały 30 X ultimatum do walczących stron, żądając wycofania wojsk na 10 mil na wsch. i zach. od Kanału celem rozdzielenia stron i zapewnienia wolnej żeglugi na Kanale, dając termin do 31 X i grożąc interwencją zbrojną. Egipt odrzucił ultimatum i wówczas, wieczorem 31 X lotnictwo francusko-brytyjskie zbombardowało lotniska w rejonie Kairu. 5 XI desant 1200 spadochroniarzy zajął Port Fuad, a 6 XI desant morski zajął Port Said i doszedł do E1 Kantara. Operacjami dowodził brytyjski gen. Ch. Keightley. Potępienie agresji przez opinię światową, ostry sprzeciw ZSRR i brak poparcia przez USA spowodowały wstrzymanie z dniem 7 XI działań wojennych i wycofanie wojsk francusko-angielskoizraelskich do 22 XII 1956 r. Straty egipskie na Synaju wyniosły ok.1500 zabitych i ok. 6000 jeńców, a w strefie Kanału ok.1000 zabitych i ok. 5000 rannych. 171 202. Bitwa pod EI Tejar - Cartago -12 IV 1948 r Rewolta w Kostaryce w 1948 r Po wybuchu 10 III 1948 r. buntu wojskowego, z gen. J. Figueres Ferrerem na czele, przeciwko rządowi utworzonemu przez komunistyczną partię Vanguardia (Awangarda) 10 IV rebelianci rozpoczęli ofensywę na miasta Puerto Limon i Cartago. Gen. Figueres wyruszył 10 IV z 600 żołnierzami z Santa Maria de Dota, obszedł w ciężkim terenie, przez lasy, linie wojsk rządowych między Casamata i Frailes i 12 IV niespodziewanie wtargnął do Cartago, które zajął po godzinnej walce, a następnie umocnił się na podmiejskich wzgórzach Ochomogo pod El Tejar i odparł atak wojsk rządowych. Upadek tego miasta spowodował ustąpienie 15 IV prezydenta i zaprzestanie oporu przez wojska rządowe. 203. Bitwa morska "Emden" - "Sydney"9 XI 1914 r. I wojna światowa w 1914-18 r 14 VIII 1914 r. krążownik niemiecki "Emden" (3390 t,10 dział 105 mm), dowodzony przez kmdr. K. von Mallera, opuścił z rozkazu wiceadm. M. von Spee eskadrę dalekowschodnią stacjonującą w Cingtao, w Chinach, celem podjęcia działań korsarskich na Oceanie Indyjskim. Operując w rejonie Zatoki Bengalskiej i wysp indonezyjskich, zatopił w okresie 10 IX-18 X 1914 r.16 brytyjskich statków handlowych. 22 IX ostrzelał i zniszczył w porcie Madras 2 zbiorniki ropy, a 28 X, przyprawiwszy dla zmylenia czwarty komin, wszedł do portu Penang na Płw. Malaj-| skim i zatopił rosyjski krążownik "Żemczug" (3080 t) oraz francuski kontrtorpedowiec "Mousquet", po czym skierował się ku Wyspom Kokosowym; 5 alianckich krążowników bezskutecznie poszukiwało korsarza. 9 XI "Emden" zatrzymał się przed portem Refuge na wyspie Płd. Keeling i wysłał desant - 3 oficerów i 47 marynarzy - w celu zniszczenia stacji radiotelegrafu i przecięcia kabli podmorskich. W tym czasie przechodził w pobliżu konwój 38 statków z wojskami australijskimi i nowozelandzkimi, eskortowany przez 3 krążowniki; przechwycono alarmową depeszę z wyspy i na odsiecz ruszył australijski krążownik "Sydney|' (5400 t, 8 dział 152 mm), dowodzony przez kmdr. I. C. T Glossopa. Na widok zbliżającego się krążownika "Emden", ostrzeliwując się, zaczął uchodzić, ale ciężkie pociski "Sydneya" zaczęły go demolować. Po 20 minutach walki "Emden" stracił 2 kominy, maszt, przyrządy celownicze i wyrzutnie torped, działa jego umilkły. Kmdr Maller skierował okręt ku Płn. Keelingowi i osadził go na przybrzeżnych skałach. Niemcy stracili 132 zabitych i zmarłych z ran i 182 jeńców, w tym 65 rannych. "Sydney" miał 4 zabitych i 17 rannych. W trakcie walki okrętów oddział desantowy, dowodzony przez kpt. H. von Macke, opanował stojący w porcie 100-tonowy szkuner "Ayesha" i odpłynął, docierając do Hodeidy na Płw. Arabskim i dalej koleją do Niemiec, gdzie przybył w V 1915 r. 204. Walka Suliotów z Turkami w Epirze w 1822 r Grecka wojna wyzwoleńcza w 1821-29 r Sulioci - mieszkańcy Epiru pochodzenia albańskiego - wzięli czynny udział w powstaniu greckim 1821 r. Sułtan po bezskutecznych próbach pozyskania ich wysłał w 1822 r. przeciwko nim Kurszid Paszę z 11-tysięczną armią. Turcy przeszli przełęczą Thalf i 28 V 1822 r. zaatakowali Suliotów od strony Hagios Nikolaos, Sabruchi 172 173 i Manaki. 30 V po zaciętej walce Turcy zdobyli wsie Murgas i Suli, a Sulioci, których liczba wynosiła ok.1000 zdatnych do walki, wycofali się z rodzinami do wsi Kiafa i Navariko, oraz dalej, do Chonia.17 VI Turcy zaatakowali te trzy ośrodki, ale Sulioci, wspomagani przez uzbrojone kobiety, bronili się bohatersko i odparli atak. Wówczas Kurszid przekazał dowództwo Omerowi Brioni Paszy, a sam powrócił do Larissy. Brioni rozpoczął blokadę Kiafy, aby wziąć ją głodem. Z odsieczą wyruszył 19 V z Koryntu prezydent Grecji, ks. A. Maurokordatos z 2360 Grekami i hufcem filohellenów, ale 17 VII w bitwie u podnóża gór Suli, pod Peta, został przez Turków rozgromiony. Po klęsce odsieczy Sulioci, nie mogąc już liczyć na żadną pomoe, uszli skrycie na w. Korfu. 205. Bitwa pod Erzerum, przy forcie Azizie9 XI 1877 r Wojna rosyjsko-turecka w 1877/78 r Po ciężkiej porażce armii tureckiej Muchtara Paszy 5 XI 1877 r. w przesmyku Dewe-boyun, gdy uciekała ona w popłochu, pod ogniem, do Erzerum - Rosjanie atakując mogli zająć miasto z marszu, ale ruszyii oni dopiero po czterech dniach, a ta zwłoka pozwoliła Turkom zorganizować obronę. 9 XI o godz. 4 rosyjskie oddziały gen. W A. Heimanna ruszył dwiema kolumnami, ze wsch. i płd., do natarcia na Erzerum. Oddział straży przedniej ze wsch. kolumny podkradł się cicho do wysuniętego bastionu fortu Azizie - Top Dagh, obsadzonego przez 560 żołnierzy, Rosjanie przedostali się po drabinach do wewnątrz i przez zaskoczenie, po krótkiej walce opanowali ten mały fort, biorąc załogę do niewoli. Dowódca fortu Azizie, kpt. Mehmet Ali pospieszył na odgłos walki z dwiema kompaniami biegiem na pomoc. Rosjanie, oczekując na posiłki, pozostawili bramę otwartą i z kolei oni zostali zaskoczeni przez Turków, którzy wpadli z furią do wewnątrz, rąbiąc i strzelając. Rosjanie stracili ok. 600 zabitych i rannych, tylko nielicznym udało się zbiec. Wojska tureckie podniecone sukeesem ruszyły do natarcia, odrzucając Rosjan za przesmyk Deweboyun. Rosjanie, pomimo wzmocnienia przez grupę dowódcy armii, gen. A. A. Tergukasowa, nie zaryzykowali nowego ataku i poprzestali na oblężeniu. Sytuacja na tym froncie nie uległa zmianie do końca wojny, tj. do 31 I 1878 r. 206. Zdobycle fregaty "Esmeralda" - 5/6 XI 1820 r Wojny wyzwoleńcze w Ameryce Płd. w 1809-26 r 20 VIII 1819 r. wyruszył z Chile gen. San Martin z 4500 żołnierzami drogą morską do Peru, by je wyzwolić spod hiszpańskiego panowania. Wyprawę osłaniały okręty wojenne adm. A. T Cochrane. Wyprawa wylądowała 8 IX przy Pisco; San Martin pomaszerował na Limę, a adm. Cochrane zablokował port wojenny Callao starając się bezskutecznie nakłonić Hiszpanów do kapitulacji. W porcie, pod osłoną fortów ze 160 działami, stała flota hiszpańska - 3 fregaty, szkuner i 10 uzbrojonych mniejszych statków, oraz dwie obce fregaty - amerykańska "Macedonian" i brytyjska "Hyperion". Adm. Cochrane powziął śmiały zamiar zdobycia jednej z hiszpańskich fregat. W nocy na 6 XI 1820 r. 0otylla 14 łodzi z 80 marynarzami i 160 żohiierzami, prowadzona przez adm. Cochrane, wślizgnęła się do portu " i skierowała ku fre acie "Esmeralda ; część oficerów przebywała w mieście. Chilijczycy wdarli się na pokład i w zaciętej 15-minutowej walce na noże i pistolety opanowali okręt, ale akcję zauważono na brzegu i zaalarmowane forty otworzyły ogień na okręt. Sytuacja stała się krytyczna, ale uratował ją Cochrane; Fregaty, brytyjska i amerykańska, zgodnie z umową z Hiszpanami na wypa 174 175 dek nocnego ataku, wystawiły światła sygnalizacyjne i Cochrane uczynił to samo. Zdezorientowani Hiszpanie wstrzymali ogień i zanim go wznowiliCochrane zdążył ujść ze swoją zdobyczą. Straty hiszpańskie na fregacie - ok.160 zabitych i rannych i 210 jeńców, a chilijskie -11 zabitych i 30 rannych. "Esmeraldę" po naprawie włączono do fioty chilijskiej. 207. Zajęcie Estonii przez Armię Radzieck|26 Vli-24 Xi 1944 r. II wojna światowa w 1939-45 r " Estonu broniła niemiecka GA "Północ, w skład której wchodziły 16 i 18 A, oraz Grupa Operacyjna "Narwa", łącznie 38 dywizji, tj. ok. 340 000 żołnierzy pod dowództwem (od 3 VII 1944 r.) gen. H. Friesena. Po stronie radzieckiej pod Narwą działały wojska Frontu Leningradzkiego (2 i 6 A), pod dowództwem marsz. L. A. Goworowa, a na środkowym odcinku - wojska 3 Frontu Bałtyckiego (12 A, 67 A i 1 A Szturmowa), pod dowództwem gen. I. I. Maslennikowa. Współdziałały - Flota Bałtycka i lotnictwo. Naczelne dowództwo sprawował marsz. A. M. Wasilewski. Wojska 3. Frontu Bałtyckiego rozpoczęły natarcie 17 VII 1944 r.; 23 VII zajęły Psków, a w okresie 13-25 VIII zajęły m. Voru, Elva i Tartu w Estonii. Wojska Frontu Leningradzkiego przy współudziale fioty oswobodziły 26 VII Narwę. Hitler usunął gen. Friesena i dowódcą GA "Północ" mianował gen. E Sch|rnera. W połowie września 1944 r. linia frontu biegła od Narwy przez jezioro Pejpus i przez Tartu na płd. Koncentrując wojska dla obrony Rygi Niemcy rozpoczęli 18 IX odwrót spod Narwy; idąca w ślad za nimi 8 A radziecka zajęła 22 IX stolicę Estonii - Tallin. 27 IX wojska radziećkie wylądowały na archipelagu Wysp Moonsundzkich i po ciężkich walkach, toczonych 176 do 24 XI opanowały go, kończąc tym samym zajmowanie Estonii.19 X wojska radzieckie przebiły się do morza w rejonie Kłajpedy, odcinając GA "Północ" od Prus Wsch. Zgrupowanie nientieckie, liczące 33 dywizje, wycofało się spod Rygi do Kurlandii i broniło się tam do końca wojny. | 208. Wiosna Ludów w Europie w 1848/49 r W 1848 r. przez prawie całą Europę przeszła fala ruchów rewolucyjnych. Ludy żądały swobód obywatelskich i uznania praw narodowych. W I 1848 r. powstanie na Sycylu zmusiło króla do nadania konstytucji, 22 II lud Paryża obalił monarchię, od 13 III rozpoczęła się seria rozruchów i starć z wojskiem w Austrii. W Czechach i na Węgrzech rozwinął się potężny ruch narodowy. Powstanie w Pradze stłumiono 16 VI po zbombardowaniu miasta, a na Węgrzech - po ciężkich, trwających 17 miesięcywalkach -13 VIII 1849 r. przy pomocy wojsk rosyjskich. Cesarz zmuszony jednak został do wprowadzenia ustroju konstytucyjnego i uwłaszczenia chłopów. Powstanie 28 III w Mediolanie przeciw Austriakom zapoczątkowało powstania w innych miastach włoskich. Powstańców poparł król Piemontu, ale klęski jego wojsk 23-25 VII 1848 r. pod Custozzą, 21 III 1849 r. pod Mortarą i 23 III pod Novarą zadecydowały o jego przegranej i upadku powstania we Włoszech. Od 1 III 1848 r. rozpoczął się ruch rewolucyjny w państwach niemieckich, stłumiony wkrótce przez wojska tamtejszych monarchów, jedynie w Prusach, w Berlinie, rewolucja z 15-18 III 1848 r. zwyciężyła, zmuszając króla Fryderyka Wilhelma IV do wprowadzenia rządów parlamentarnych. Dał tym przykład innym władcom niemieckim. Pomimo stłumienia większości ruchów rewolucyjnych efektem Wiosny Ludów stał się upadek absolutyzmu i wprowadzenie rządów liberalnych. 177 209. Zdobycie Evory - e VI 1166 r Reconquista w Hiszpanu i Portugalu w 718-1492 r Evoca, stolica prow. Alentejo, zajęta została przez Maurów w 712 r. Miasto - położone na wzgórzu i obwarowane murami - uważane było za nie do zdobycia. W 1166 r. rycerz portugalski Geraldo Geraldes, zwany "O Sem Pavor" (bez trwogi), skazany za rozbój na banicję, postanowił zmazać swe winy niezwykłym wyczynem. Zorganizował zbrojny oddział z udziałem krzyżowców i wzmocniony posiłkami z m. Santarem pod dowództwem Ferńao Gon|alvesa wyruszył pod Evorę. W nocy grupa żołnierzy podkradła się pod mury i po drabinie przedostała się do jednej z wież. Rankiem Geraldo z wielkim hałasem zainscenizował atak na mury z drugiej strony nvasta, ściągnęła tam zaalarmowana załoga, a wówczas ukryci w wieży jego żołnierze zeszli na dół i otworzyli bramę, przez którą natychmiast wtargnął Geraldo z żołnierzami i po krótkiej walce z zaskoczonymi Maurami opanował miasto. Za swój bohaterski czyn uzyskał on od króla przebaczenie i nominację na gubernatora Evory. 210. Bitwa pod Falalse - e-21 VIII 1944 r II wojna światowa w 1939|l5 r 6 VI 1944 r. wojska sprzymierzone wylądowały we Francji, w Normandu, otwierając drugi front w Europie Zach.; uchwycono 5 przyczółków, które po 10 VI połączono i pogłębiono do 18 km. Do 25 VII skoncentrowano tam 32 dywizje z 2500 czołgami, tworząc 21 GA pod dowództwem marsz. B. Montgomery'ego. Niemcy dysponowali w Normandu Grupą "Zachód", pod dowództwem gen. H. Eberbacha, liczącą sześć dywizji pancernych i dwie dywizje piechoty, wydzielone z GA 178 " B" feldmarsz. G. von Rundstedta. 25 VI armie anglo-kanadyjskie uderzyły na niemiecki punkt oporu w m. Caen, zdobyły go 21 VII i nacierając dalej na płd. dotarły do m. Falaise, a kanadyjski I i II Korpus nacierały na wsch., na linię rz. Vie. W rejonie Falaise powstało wybrzuszenie frontu niemieckiego i szansa okrążenia walczących tam dywizji. 9 VII polska 1 DPanc. dowodzona przez gen. S. Maczka, walcząca na lewym skrzydle, w składzie II Korpusu kanadyjskiego, dążąc do okrążenia Niemców w rejonie Trun, opanowała 19 VIII po ciężkiej walee leżące na drodze niemieckiego odwrotu m. Chambois i wzgórze Mont Ormel ("Maczuga") i umocniła się tam; liczyła 16 095 żołnierzy, 381 czołgów i 473 działa. W międzyczasie 1 i 3 A amerykańskie przełamały 25-27 VII w bitwie pod Avranches obronę niemiecką, 3 A poszła na płd., do Le Mans i dalej na płn., docierając 13 VIII do Argentan, zamykając częściowo kocioł od płd. Niemcy rozpoczęli odwrót na linię rz. Vie. Polska dywizja od 19 VIII, tj. od dnia zaryglowania drogi odwrotu, była wściekle atakowana przez trzy pozostałe w kotle niemieckie dywizje pancerne i z zewnątrz przez trzy dywizje pancerne, które uprzednio wyrwały się. Ataki te trwały do wieczora 21 VIII, tj. do chwili podejścia kanadyjskiej 4 DPanc. 22 VIII okrążone dywizje skapitulowały. W walce z polską 1 DPanc. Niemcy stracili 55 czołgów, 49 dział, ok. 500 samochodów i 5113 jeńców. 211. Bitwa morska przy Falklandach8 XII 1914 r I wojna światowa w 1914-18 r Eskadra niemieckich okrętów wojennyeh wiceadm. M. von Spee - 2 krążowniki pancerne ("Gneisenau" i "Scharnhorst") i 1 lekki ("Nurnberg") stacjonujące w Cingtao, w Chinach - opuś 179 ciła bazę w VI 1914 r., udając się w rejs do wysp Oceanii, a po wybuchu wojny skierowała się ku zach. wybrzeżom Ameryki Płd. Po drodze przyłączyły się operujące na tamtych wodach lekkie krążowniki "Leipzig i "Dresden.1 XI niemiecka eskadra napotkała w pobliżu chilijskiego portu Coronel eskadrę brytyjską kontradm. Ch. Cradocka (4 krążowniki) i w bitwie zatopiła dwa z nich, a następnie przez Cieśninę Magellana przeszła na Atlantyk i szła na płn., zamierzając zniszczyć po drodze brytyjską bazę na Falklandach. W rejonie tym była już jednak od 7 XII, przerzucona poska wiceadm. F. Sturdee spiesznie eskadra brytyj " - 2 krążowniki ancerne "Invincible i "Inflexi| p"Carnarvon", "Cornwall" ble, 3 ciężkie || kki - "Glasgow". Niemieckie okręi "Kent i 1 le ty starały się ujść, ale szybsze brytyjskie zmusiły je do przyjęcia bitwy. Rozpoczęła się ona 8 XII 1914 r., o godz. 9. Wiceadm. von Spee, pragnąe ocalić lekkie krążowniki, pozwolił im odłączyć się od eskadry, co też uczyniły, starając się ujść, ale " udało się to tylko "Dresden". "Leipzig i "Nurnberg" zostały zatopione. Nowoczesne, lepiej uzbrojone i szybsze okręty brytyjskie po 10 godzinach walki zatopiły obydwa niemieckie krążowniki pancerne, z całej więc eskadry ocalał tylko szybki "Dresden". Straty w ludziach niemieckie1895, brytyjskie -10 zabitych i 35 rannych. Ocalało i dostało się do niewoli 215 niemieckich marynarzy. 212. Wojna argentyńsko-brytyjska o Falklandy | 14R| r Argentyna, roszcząca sobie prawa historyczne do brytyjskiej kolonii - wysp Falklandów - nagłym atakiem 2 IV 1982 r. zajęła te wyspy; garnizon brytyjski - 79 żołnierzy - nie stawiał oporu. |r grytania zareagowała ostro - zerwała stosunki dyplomatyczne i 5 IV wysłała ekspedycję: 36 okrętów wojennych, w tym dwa lotniskowce, z 1000 żołnierzy celem odbicia wyspy, a 30 IV ogłosiła morską i powietrzną blokadę archipelagu. Argentyńczycy pospiesznie przerzucili na wyspę ok.12 000 żołnierzy pod dowództwem gen. M. B. Menendeza i umocnili się w rejonie głów- nego miasta - Port Stanley. Ponieważ mediacje pokojowe nie dały rezultatu Brytyjczycy wzmoc- nieni posiłkami do 5000 żołnierzy rozpoczęli 1 V działania bojowe. 3 V brytyjski okręt podwodny zatopił argentyński krążownik "General Belgra- no", a helikoptery ostrzelały i zatopiły statek atrolowy "|bral", natomiast samoloty argentyń- skie zatopiły rakietami dwa brytyjskie torpedowce - " Sheffield" i "Coventry", kontenerowiec "At- lantic Conveyor" i fregatę "Ardent". Po zbombar- dowaniu lotnisk Brytyjczycy wYsadzili 21 V desant 1000 żołnierzy w porcie San Carlos, z którego następnie 27 V ruszyło natarcie na odfegłe o 80 km główne miasto - Port Stanley. 31 V B|tyjczycy wysadzili drugi desant - 3000 żołnie- rzy na płd. od Port Stanley i 2 VI całość sił bry- tyjskich pod dowództwem gen. J. Moore rozpo- częła przy współudziale lotnictwa i artyleru okrę- towej atak na pozycje argentyńskie w rejonie miasta; po dwunastodniowej walce Argentyńczycy poddali się. Straty brytyjskie - 237 zabitych i 759 rannych, a argentyńskie ok.1200 zabitych, ok. 1100 rannych i 10 250 jeńców. 213. Bitwa pod Fallen Timbers - 20 VIII 1794 r W walkach z najazdem białych na terytorium indiańskie sprzymierzeni Indianie - Miami, Shawnisi, Delawarowie i Irokezi pod wodzą Małego Żółwia - pokonali w 1790 r. oddział gen. J. Harmera, a następnie, jesienią 1791 r., w bitwie nad rz. St. Mary - oddział 1500 żo|ierzy gen. A. St. Claira. W 1794 r. wyruszyła trzecia ekspedycja - gen. A. Wayne, z 2000 żołnierzy i 1000 ochotników z Kentucky, dowodzonych przez Ch. Scotta. Mały Żółw, z ok. 2000 Indian i 70 181 180 białymi - Francuzami, Anglikami i Amerykanami - zastąpił mu drogę 20 VIII nad rzeką Maumee, ok.15 mil od Toledo w Ohio. Indianie zaatakowali pierwsi, wdzierając się w szeregi ochotników, ale szarża kawalerii odrzuciła ich, a ogień piechoty i jej natarcie na bagnety rozproszyły Indian i zmusiły ich do wycofania się. Straty oddziału gen. Wayne - 33 zabitych i ok.100 rannych, straty Indian znacznie wyższe. Przegrana skłoniła Indian do zawarcia 3 VIII 1795 r. w Greenville układu, sankcjonującego osadnictwo białych na ich terenach. 214. Oblgżenie zamku Faria -19 XII 1373 c Armia kastylijska króla Henryka II, która idąc z Galicji wtargnęła do Portugalu, stanęła przed zagradzającym drogę przygranicznym obronnym zamkiem Faria. Pan zamku - hr. Nuno Gon|alves - podróżował w tym czasie i został schwytany przez Kastylijczyków. Zagrozili oni dowodzącemu załogą zamku pod nieobecność Gon|alvesa jego synowi, że jeśli nie podda zamku - ojciec jego zginie. Gon|alves poprosił, aby poprowadzono go pod mury zamku, gdyż pragnie nakłonić syna do poddania się. Gdy uczyniono zadość jego prośbie, zaklął syna, aby bronił zamku wszelkimi siłami, po czym wydobył ukryty sztylet i przebił się, ponosząc śmierć. Ten bohaterski czyn skłonił króla Henryka do wszczęcia rokowań pokojowych, które zakończyły się małżeństwem jego syna z infantką portugalską - Beatrice. 215. Powstanie Dlego Silanga na Filipinach w 1762/63 r Po licznych buntach i powstaniach chłopskich wybuchło w 1762 r. w prowincji Ilocos, na płn: zach. krańcu wyspy Luzon, największe i najlepiej zorganizowane powstanie chłopskie pod wodzą pochodzącego z rodziny kacyków Diego Silanga. 182 Rozpoczęło się ono w Bigane, centrum prow. Nueva Segovia i szybko rozszerzyło się na całe terytorium prow. Ilocos. Ideologia powstańeów była skomplikowana, chłopi żądali zmniejszenia podatków i pańszczyźnianych powinności, wygnania hiszpańskich urzędników i mnichów - augustianów, którzy władali wielkimi majątkami, a jednocześnie hasłem była obrona religu i zwierzchność króla hiszpańskiego. Diego Silang był religijnym fanatykiem, głoszono, że jest on wysłannikiem Jezusa Chrystusa, mającym za zadanie oczyszczenie i umocnienie religii na Filipinach. W początkach 1763 r. Silang opanował 3/4 prowincji Ilocos i ustanowił nowe władze, wyznaczając na kapitanów osiedli swoich stronników. Walki z powstańcami prowadziły luźne oddziały plemienia Anda, mnichów i kacyków. W V 1763 r. Silang został zabity, co spowodowało załamanie się powstania; ponownie wprowadzono hiszpańską administrację i mnichów. Bunty wybuchały jeszcze w różnych miejscach do jesieni i zostały ostatecznie sthimione w X 1763 r. 216. Zajęcie Fiume (Rijeki) przez Włochów w 1918 r. Na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 r. przedmiotem ostrej dyskusji stało się m. Fiume, do którego rościły sobie pretensje Włochy i Jugosławia. Na razie spokoju w mieście strzegły wojska francuskie, greckie i włoskie. Gdy na żądanie komisji alianckiej usunięto z miasta oddział grenadierów włoskich za jego niesforność - oddział ten, zebrany w m. Ronchi, zbuntował się przeciwko swemu dowódcy i powziął decyzję powrotu do Fiume. Na swego dowódcę żołnierze wezwali znanego pisarza G. d'Annunzia, który w tym czasie prowadził we Włoszech gwałtowną propagandę nacjonalistyczną. D'Annunzio z oddziałem zbuntowanych oficerów i żołnierzy oraz ochotni 183 ków cywilnych przybył do Ronchi, objął dowództwo nad całym zgrupowaniem i ruszył do Fiume; 12 IX 1919 r. wkroczył do miasta i proklamował jego przyłączenie do Włoch. Wojska francuskie i greckie opuściły miasto. Bunt żołnierzy i ich samowolna akcja były ciosem w prestiż rządu włoskiego i to w momencie, gdy walczył on o zdobycze terytorialne przy podziale monarchii austro-węgierskiej, toteż nie uznał on aneksji, a wówczas d'Annunzio ogłosił się dyktatorem i sprawował w Fiume rządy pełne teatralnego patosu. Po podpisaniu 12 XI 1920 r. w Rapallo układu włosko-jugosłowiańskiego, ustanawiającego Fiume wolnym miastem, rząd włoski wezwał d'Annunzia do opuszczenia miasta, ale ten odmówił, oświadczając, że bronić go będzie "do ostatniej kropli krwi". Rząd włoski wysłał do Fiume okręty wojenne z oddziałem wojska, miasto ostrzelano 24 XII i wojsko po krótkiej utarczce zmusiło d'Annunzia i jego oddział do opuszczenia miasta. 27 I 1924 r., na mocy zawartego w Rzymie traktatu z Jugosławią, Fiume przełączone zostało do Włoch. 217. Bitwa pod Fontenoy, w Belgii -11 V 1745 r. Austriacka wojna sukcesyjna w 1740-48 r Wódz francuski - hr. Maurycy Saski, osłaniający ż 49 000 żołnierzy oblężenie Tournai, zajął pozycję w umocnionej wsi Fontenoy, od której ciągnęły się linie redut na zach. do ufortyfikowanej wsi Antoing i na płn., do lasku Barry. Sprzymierzeni - 47 000 Holendrów, Hanowerczyków i Anglików pod dowództwem ks. W A. Cumberlanda, dążąc z odsieczą dla twierdzy, zaatakowali Francuzów. Natarcie Holendrów na froncie płd. załamało się, natomiast na froncie wsch. kolumna piechoty angielsko-hanowerskiej przebiła się między redutami, ale utknęła przed drugą linią 184 francuską. W trakcie walki hr. Maurycy skupił większość swych sił i rozbił ogromny czworobok nieprzyjacielskiej piechoty, zmuszając sprzymierzonych do odwrotu. Straty francuskie5400 ludzi, a sprzymierzonych - 7000 i 2000 jeńców. 218. Zdobycie Fortu Duquesne - 25 XI 1758 r, Wojna angielsko-francuska w Kanadzie w 1754-63 r W wojnie angielsko-francuskiej w Ameryce Płn., będącej fragmentem wojny siedmioletniej w Europie, Francuzi - zwycięzcy do końca 1757 r.zaczęli po przybyciu z Europy posiłków dla wojsk angielskich ponosić klęski, tracąc potężną twierdzę Louisbourg i szereg fortów. W końcu 1758 r., gen. J. Forbes i płk G. Washington na czele milicji z Marylandu, Wirginii i Pensylwanu zajęli bez walki francuski Fort Duquesne, położony nad rz. Ohio i panujący nad jej doliną. Załoga fortu, zdemoralizowana klęskami ponoszonymi przez Francuzów, w Kanadzie, na wieść o zbliżaniu się Anglików - uciekła. Anglicy przemianowali nazwę fortu na Fort Pitt (Pittsburgh). 219. Oblgżenie Fortu Penobsct25 V-13 VI I I 1779 r. Amerykańska wojna o niepodległość w 1775-82 r Wiosną 1779 r. angielski płk A. Maclean przybył z Halifaxu z 800 żołnierzy do zatoki Penobsct w amerykańskim stanie Maine i na półwyspie o urwistych brzegach, ok.15 km od ujścia rz. Penobsct, zbudował fort. Amerykanie natychmiast zorganizowali ekspedycję zbrojną celem wyparcia Anglików. Z Bostonu wyruszył konwój okrętów transportowych z ok. 4000 żołnierzy i milicji, pod 185 dowództwem gen. S. Lovella, pod osłoną okrętów wojennych kmdr. D. Saltonstalla. Przybywszy 25 V do zatoki Penobsct wylądowali ok. 700 m od fortu, rozpoczęli regularne oblężenie i ostrzał artyleryjski. Przy forcie stały 3 angielskie okręty wojenne, które odpowiadały na ogień, gdyż działa w forcie nie były jeszcze zamontowane. Dogodny moment do ataku na nieukończone umocnienia minął, a energiczny płk Maclean, pracując dzień i noc, dokończył je, a jednocześnie zaalarmował Nowy Jork, skąd ruszył na odsieez adm. G. Collier z eskadrą okrętów wojennych. 13 VIII Lovell stwierdził, że milicją nie zdobędzie fortu, zwinął więc oblężenie i unikając spotkania z eskadrą Colliera wpłynął na rz. Penobsct. Ścigany stracił znaczną część okrętów, a ludzie jego zeszli na ląd i przez dzikie bezdrożne tereny, kompletnie wyczerpani, dotarli do zamieszkałych okolic. 220. Zdobycie Fortu Penobsct -1 IX 1814 r, Wojua USA z Anglią w 1812|-15 r W odwecie za zniszczenia dokonane przez wojska amerykańskie w trakcie inwazji Kanady korpus angielski wylądował w pobliżu Waszyngtonu, pobił 8-tysięczną armię amerykańską, zajął 24 VIII stolicę, zburzył gmachy publiczne i wrócił na okręty. Drugą akcję przeprowadzili Anglicy na Fort Penobsct w stanie Maine;1 IX 1814 r. eskadra angielska adm. G. Cockburna - 27 okrętów - przybyła z Halifaxu, wysadziła przy ujściu rz. Penobsct desant 3500 żołnierzy, który po krótkiej walce zdobył leżący przy ujściu tej rzeki Fort Penobsct. Przed upadkiem fortu Amerykanie zdążyli zatopić stojącą przy forcie własną fregatę "Adams". Trzecią akcję przeprowadzili Anglicy na Baltimore, ale miasto, bronione przez 20 000 żołnierzy, było dla nich nie do zdobycia. 186 221. Bitwa przy Forcie Phil Kearny - 2 VIII 1867 r I wojna indiańska w 1867-68 r Zbudowany na trasie do Montany w 1866 r. Fort Phil Kearny uzyskał przydomek "Niebezpieczny" gdyż był izolowaną pozycją w dzikim terenie, w górnym biegu rz. Powder River. 2 VIII 1867 r. grupa drwali, robotników i 32 żołnierzy, znajdująca się poza fortem, została napadnięta i oblężona przez ok.1500 Indian z wodzem Czerwoną Chmurą na czele. Oddział żołnierzy, pod dowództwem kpt. J. Powella, składał się z wyborowych strzelców i był zaopatrzony w nowoczesne karabiny. Otoczono się kręgiem wozów i broniono się z powocłzeniem, aż do przybycia odsieczy z fortu, odpierając 6 ataków Siuksów i Cheyennów. Ok. 180 Indian poległo względnie zostało rannych. Biali stracili 7 zabitych. W 1868 r. fort ewakuowano i został on natychmiast zniszczony przez Indian. 222. Oblężenie Fortu Stanwix - 2-22 VIII 1777 r Amerykańska wojna o niepodległość w 1775-82 r Podczas, gdy angielska armia gen. J. Burgoyne szła z Kanady na m. Albany - z Fortu Oswego, nad jeziorem Ontario, wyruszył na jego spotkanie do Albany płk. Barry Saint Leger, z 900 lojalistami i 1000 Indian-Irokezów, dowodzonych przez Josepha Branta. Oddział szedł wzdłuż rz. Mohawk, aby pod Albany zaatakować Amerykanów. 100 km od Oswego, 2 VIII natknęli się na opórna Fort Stanwix z załogą 750 ludzi, pod dowództwem płk. P Gansevoorta; fort był mocny, a załoga odważna. Saint Leger obległ fort, przygotowując się do długiego oblężenia. 5 VII dostał wiadomość, że na pomoc oblężonym idą oddziały amerykańskie i że są już 10 mil od fortu. 6 VIII Saint Leger podzielił swój oddział, część pozosta 187 wił przy forcie, a część, w tym Indian, wysłał do wąwozu w lesie, 6 mil od fortu, dla przygotowania zasadzki. Oddział amerykański - 800 ludzi pod dowództwem gen. N. Herkimera - został zaatakowany znienacka, ponosząc klęskę, stracił ok.160 zabitych i 60 rannych; Herkimer został ranny i zmarł. St. Leger kontynuował oblężenie, ale gdy ruszył na odsiecz gen. B. Arnold z 950 ludźmi, a Indianie odeszli - przerwał 22 VIII oblężenie i ruszył z powrotem do Oswego. 223. Zdobycie Fortu Sumter -13 iV 1861 r Amerykańska wojna secesyjna w 1861|5 r W kilka dni po ogłoszeniu secesji przez Karolinę Płd. w nocy 26 XII 1860 r. dowódca fortów federalnych w Charlestonie - mjr R. J. Andersonprzeniósł się z załogą 55 artylerzystów i 3 oficerów z nadbrzeżnego, trudnego do obrony Fortu Maultrie do bardziej bezpiecznego, bo położonego na wyspie, w środku portu - Fortu Sumter. Prezydent A. Lincoln zadecydował utrzymanie tego fortu, w związku z czym 8 IV wyruszył z Nowego Jorku transport z żywnością i 200 żołnierzami pod dowództwem kpt. G. Foxa, ale okręty przy wchodzeniu do portu zostały ostrzelane i zmuszone do wycofania się na redę. 11 IV dowódca garnizonu w Charlestonie, gen. P G. T Beauregard, zażądał poddania fortu, na co mjr Anderson oświadczył, że o ile do dnia 15 IV nie otrzyma instrukcji i zaopatrzenia z Waszyngtonu, to fort podda. Konfederaci uznali to oświadczenie za niewystarczające i 12 IV o świcie rozpoczęli ostrzał artyleryjski fortu. Po całodziennym bombardowaniu wybuchł w forcie pożar baraków, grożąc wybuchem prochowni, wobec czego 13 IV po południu, mjr Anderson skapitulował. Nikt nie zginął po żadnej stronie, załoga fortu została odesłana na stojące na redzie statki federalne, które odpłynęły następnie do Nowego Jorku. Zdobycie fortu Sumter rozpoczęło wojnę secesyjną. 224. Zdobycie Fortu Ticonderoga -10 V 1775 r Amerykańska wojna o niepodległość w 1775-82 r 7 V 1775 r. kpt. marynarki amerykańskiej Ethan Allen z oddziałem 80 ochotników, tzw. Chłopców z Zielonych Gór, wyszedł z Bennington, przeprawił się przez jezioro Champlain i nocą 9 V podszedł do granicznego, położonego nad jeziorem, brytyjskiego Fortu Tconderoga. Fort obsadzony był przez 37 weteranów, częściowo inwalidów, umocnienia były niekompletne, brama była co prawda zamknięta, ale furtka otwarta. Oddział wszedł do środka; wartownik chciał zaalarmować załogę, ale muszkiet nie wypalił. Komendant fortu - kpt. W. de La Place, zaskoczony w łóżku, pod groźbą przyłożonej do piersi szpady skapitulował i poddał fort. 225. Zdobycie Fortu Vincennes (Sackville)25ii1779r Amerykańska wojna o niepodległość w 1775-82 r Gen. G. R. Clark ze 127 ochotnikami, idąc ze wsch., z Fortu Pitt wzdłuż rzeki Ohio, po wyczerpującym 70-dniowym marszu w zimie, po przejściu 180 mil, doszedł do pierwszego z trzech najdalej na płd.-zach. wysuniętych brytyjskich fortów - Fortu Vincennes (Sackville), umocnionego palisadą i obsadzonego przez 100 żołnierzy z 12 działami, dowodzonych przez płk. H. Hamiltona. Amerykanie ostrzelali fort, zabijając i raniąc wielu artylerzystów i unieszkodliwiając część dział, a następnie 24 II zażądali kapitulacji, grożąc represjami. Dla poparcia groźby na oczach załogi fortu rozstrzelali 5 wziętych do niewoli Indian, przy których znaleziono skalpy Ameryka 188 189 nów. 25 II Hamilton, przeceniając siły nieprzyjaciela, skapitulował; wzięto do niewoli 79 żołnierzy. 226. Zdobycie Fortu Washington -16 XI 1776 r Amerykańska wojna o niepodległość w 1775-82 r Gen. G. Washington, zagrożony odcięciem na wyspie Manhattan, zdołał w ostatniej chwili przeprawić swą armię przez rz. Hudson, pozostawiając na wyspie płk. R. Magave z ok. 3000 żołnierzy, z czego 300 stanowiło załogę fortu Lee, zwanego fortem Washingtona, a reszta okopała się na brzegu. Fort Lee (Washingtona), położony na cyplu wyspy, na stromym wzgórzu, zaopatrzony w 43 działa, uważany był za nie do zdobycia. 16 XI 1776 r. rano, gdy rozwiała się mgła nad rzeką, Amerykanie na pozycjach przybrzeżnych ujrzeli ze zdumieniem angielskie okręty liniowe z wycelowanymi działami, ze spuszczonymi łodziami, wypełnionymi żołnierzami. Zaskoczenie było tak wielkie, że po pierwszej, morderczej salwie artylerii okrętowej wszyscy rzucili się w popłochu do ucieczki, a napotkawszy przy drugim brzegu Hesów skierowali się ku fortowi. Wkrótce powstał w nim tak okropny tłok, że uniemożliwiłjakąkolwiek obronę i powoli postępujący naprzód Hesowie i Anglicy bez trudu opanowali fort, zagarniając wielkie zapasy żywności i sprzętu wojennego. Straty amerykańskie59 zabitych, 96 rannych i 2837 jeńców, a angielskie - 78 zabitych i 374 rannych. 227. Inwazja wojsk sprzymierzonych w płd. Francji -15 VIII 1944 r II wojna światowa w 1939-45 c W celu odciążenia frontu w Normandii i obejścia od wsch. sił niemieckich znajdujących się w płd. 190 -zach. i środkowej Francji przez uderzenie na płn. doliną Rodanu przeprowadzono 15 VIII 1944 r. morską operację desantową w rejonie St. Maxime, pomiędzy Cavalaire i Agay, na południu Francji. Operację przeprowadziła 7 A francuskoamerykańska gen. A. Path (5 DP i 2 DPanc. francuska gen. J. de Lattre de Tassigny i 3 DP amerykańska). Płd. Francji broniła niemiecka ", P 19 A z GA "G od dowództwem en. J. Blaskowitza (9 DP i 1 DPanc.). Do przeprowadzenia operacji sprzymierzeni użyli 850 okrętów i ok. 5000 samolotów.15 VIII przed świtem zrzucono desanty spadochronowe i o godz. 7'o rozpoczęto bombardowanie rejonu desantu, a o 8| zaczęły lądować - przy słabym oporze Niemców - dywizje amerykańskie pierwszego rzutu. Natarcie wojsk sprzymierzonych, wspomagane przez oddziały ruchu oporu, skierowało się na Tulon i Marsylię i na płn.-zach. Dowództwo niemieckie, nie mogąc stawić skutecznego oporu, wydało 18 VIII rozkaz odwrotu. Do 20 IX wylądowało ponad 400 000 żołnierzy, ale pomimo szybkiego działania alian"| tów Niemcy zdołali uniknąć okrążenia w środko||| wej Francji i wycofać się, częściowo na linię umocnień granicznych, częściowo przez Alpy do "' Włoch. 228. Oswobodzenle Francji w 1944-45 r II wojna światowa w 1939-45 r 6 VI 1944 r. sprzymierzeni rozpoczęli lądowanie w Normandii na płw. Cotentin i w rejonie Caen, siłami 1 600 000 żołnierzy, 6000 czołgów i 10 859 samolotów, pod dowództwem gen. D. Eisenhowera. Siły niemieckie we Francji wynosiły 526 000 żołnierzy, 2000 czolgów i 160 samolotów. Dowodził (od 2 VI) feldmarsz. H. G. von Kluge. Po ciężkich walkach obronnycb ruszyła 25 VII ofensywa amerykańska, po trzech dniach walk front niemiecki został przerwany pod Avranches 191 i pancerne dywizje amerykańskie poszły na Paryż. 15 VIII sprzymierzeni wysadzili desant w Prowansji, zajmując Tulon i Marsylię; Niemcy pospiesznie odchodzili na płn.19 VIII wybuchło powstanie w Paryżu, a 25 VII miasto zajęła DPanc. gen. P Leclerca. Postępując za wycofującymi się Niemcami sprzymierzeni doszli 2 X do granicy belgijskiej, 28 XI zajęli Strasburg, dochodząc do Renu, a po odparciu natarcia niemieckiego z rejonu Kolmaru w walkach 31 XII 1944 r. - 9 II 1945 r. wyparli z Alzacji Niemców za Ren. Francja została wyzwolona. W walkach we Francji Niemcy stracili 460 900 żołnierzy zabitych, rannych i jeńców, a sprzymierzeni - 224 000 żołnierzy. 229. Bitwa morska w zatoce Frigate, na w. St. Christopher - 25/26 I 1782 r. Wojna Anglu z Francją, Hiszpanią i Holandią w 1778-83 r Francuska eskadra adm. F. de Grasse'a, która 26 XI 1781 r. przybyła na Martynikę, dokonała 11 I 1782 r., z inspiracji gubernatora - markiza F. C. de Bouville, inwazji na należącą do Anglu wyspę St. Christopher, wysadzając na niej desant 6000 żołnierzy. Garnizon wyspy stawił opór, a zaalarmowany angielski adm. G. B. Rodney, stacjonujący na w. St. Lucia, wysłał 14 I adm. S. Hooda z 22 okrętami liniowymi i 700 żołnierzami; 24 I zbliżył się on do stojącej w zatoce Frigate eskadry francuskiej. Adm. de Grasse, mający 26 okrętów liniowych, zobaczywszy słabszego przeciwnika wyszedł z zatoki na pełne morze i zaatakował Anglików, a wówczas Hood świetnym manewrem wszedł do zatoki i bronił się w niej. Francuzi, nie mogąc go obejść, nic mu nie mogli zrobić i po dwóch dniach krążenia przed zatoką i wzajemnego ostrzeliwania się - zmuszeni 192 byli odpłynąć. Straty były tylko w ludziach, równe po obu stronach, po ok. 320 osób. 230. Bitwa pod Frydlandem -14 VI 1807 r Wojna francusko-prusko-rosyjslta w 1806/07 r W pościgu za resztkami wojsk pruskich, rozbitych pod Jeną i Auerstadt, arxnia napoleońska weszła na ziemie polskie i za Wisłą zetknęła się z nadchodzącą na pomoc Prusakom 75-tysięczną armią rosyjską gen. L. A. T Benningsena. Po szeregu starć z Francuzami Rosjanie wycofali się za rz. Łynę, odsłaniając drogę na Królewiec, gdzie znajdował się korpus LEstocqa (2 dywizje pruskie i 1 rosyjska) - 20 000 żołnierzy. Napoleon, dysponujący 70 000 żołnierzy, wysłał przeciwko LEstocqowi korpusy marsz. N. J. Soulta i L. N. Davouta oraz jazdę marsz. J. Murata i sam ruszył pod Frydland (obecnie Prawdinsk), wysyłając przodem jazdę marsz. J. Lannesa, która zajęła Frydland. Benningsen odbił Frydland i na lewym brzegu Łyny ustawił z lewej strony gen. ks. P I. Bagrationa z 20 000 żołnierzy, z prawej gen. M. D. Gorczakowa z 35 000 i w odwodzie 20 000 oraz artylerię. Bitwa rozpoczęła się 14 VI 1807 r. rano, natarciem Lannesa; w południe przybył Napoleon i skierował na prawo od Lannesa korpus marsz. M. Neya, na lewo - korpus marsz. E. A. Mortiera, a do odwodu - marsz. C. P Victora i gwardię. O godz.17 Ney uderzył na Bagrationa, a Victor i Mortier na Gorczakowa. Ney dostał się pod ogień artylerii i poniósł ciężkie straty, ale wsparty dywizją Victora - uderzył i wdarł się do Frydlandu. Bitwę rozstrzygnął potężny atak gwardu na Gorczakowa. Rosjanie zostali rozbici i rozpoczęli pospieszny odwrót. Straty rosyjskie -15 000, a francuskie - 5000 żołnierzy. 193 231. Zdobycie pnez Włochów oazy Funduk AI-Shibani -17 XII 1922 r Pacyfikacja Libii po I wojnie światowej w 1919-26 r W 1921 r. z bazy w Azizia (45 km na płd. od Trypolisu) wyruszyła zbrojna ekspedycja pod wodzą płk. R. Grazianiego, wspomagana przez grupy płk. P Pizzariego i płk. C. Belli, łącznie 2000 żołnierzy włoskich i 1000 Berberów szejka Jussufa Kerbish. Powstańcy, dowodzeni przez szejka Hameda Sunni, nie mogąc stawić czoła dysponującym silną artylerią i bronią maszynową Włochom - tocząc potyczki, cofali się. 31 X 1922 r. Włosi zajęli zniszczone i opuszczone Yefren, a 17 XII idąca równolegle do głównych sił grupa płk. Belli zajęła bez walki oazę Funduk A1-Shibani, ale została tam znienacka otoczona przez powstańców i zawzięcie atakowana. Grupa, licząca ok. 300 żołnierzy włoskich i 200 Berberów, uratowana została w ostatniej chwili przez płk. Grazianiego który, słysząc gwałtowną kanonadę, posłał na pomoc oddział kilkuset żołnierzy, na widok których powstańcy wycofali się. Tegoż dnia Włosi zajęli Garian, co oznaczało opanowanie uważanego za niedostępny masywu Garianu. Potyczka przy oazie Funduk EI-Jamel (okr|g Misurata) w Trypolitanii - 26 V 1915 r zob. 402 232. Bitwa o płw. Gallipoli25 IV 1915-8 I 1916 r I wojna światowa w 1914-18 r Atak floty brytyjsko-francuskiej na Dardanele, przeprowadzony w okresie 19 II -18 III 1915 r., mający na celu opanowanie cieśnin i otwarcie najkrótszej drogi do Rosji - zakończył się poraż 194 ką, wobec czego alianci postanowili opanować cieśniny armią lądową zajmując płw. Gallipoli. Górzysty półwysep z licznymi umocnieniami obsadzony był przez 5 Armię turecką, dowodzoną przez niemieckiego gen. O. Liman von Sanders, liczącą 84 000 żołnierzy. Alianci ześrodkowali na wyspie Lemnos korpus australijsko-hinduski pod dowództwem gen. I. Hamiltona, liczący 77 000 żołnierzy. 25 IV 1915 r. korpus ten rozpoczął lądowanie na płd. cyplu półwyspu i na płd. od zatoki Suwla, a równocześnie, celem zdezorientowania Turków, wysadzono desant -17 000 żołnierzy francuskich - na azjatyckim brzegu, na skraju cieśniny, przy forcie Kum-Kale. Francuzi zdobyli fort, następnego jednak dnia na rozkaz gen. Hamiltona ewakuowali się z tego przyczółka. Na cyplu półwyspu i na płd. od zatoki Suwla, w zaciekłych walkach, za cenę ogromnych strat, alianci zdobyli do 28 IV dwa małe przyczółki, a wszelkie próby ich powiększenia były bezowocne. Bezskuteczne też pozostawały liczne kontrataki tureckie i walki przybrały charakter pozycyjny. Pomimo stopniowego zwiększania sił do 539 000 żołnierzy alianci nie zdołali przełamaE tureckiej obrony, a szturmy 6, 9,10,15 i 21 VIII w rejonie zatoki Suwla zakończyły się klęską, ze stratą 60 000 zabitych i rannych. Ogromne straty skłoniły rząd brytyjski do zaniechania operacji. 8 XII wydano rozkaz ewakuacji wojsk i do 8 I 1916 r. opuszczono półwysep. Straty aliantów wyniosły 146 229 zabitych i rannych, 3 okręty liniowe i 7 łodzi podwodnych, a straty tureckie186 000 zabitych i rannych,1 okręt liniowy i 2 kontrtorpedowce. 233. Bitwa przy oezie Gardabia - 29 IV 1915 r Antywłoskie powstanie w Libii w 1914-18 r Włochy zaatakowały 29 IX 1911 r. tureckie prowincje w Płn. Afryce - Trypolitanię i Cyrenajkę 195 i w trakcie wojny, 23 I 1912 r. ogłosiły ich aneksję. Arabów walczących u boku Turków zaczęto odtąd traktować jako rebeliantów, bombardując lotnictwem oazy i wysyłając w głąb kraju ekspedycje karne. Po zakończeniu 18 X 1912 r. wojny z Turcją i po ewakuacji wojsk tureckich Arabowie kontynuowali walkę zbrojną, prowadząc działania partyzanckie, jednak niektóre plemiona przeszły na stronę Włochów i brały udział w walkach u ich boku. 29 IV 1915 r. wyruszyła z Fortu Sirte kolumna 4000 włoskich i erytrejskich żołnierzy pod dowództwem gen. A. Miani, wspomagana przez 3500 tubylców dowodzonych przez szejka Ramadana as-Suweihifi. Miała ona za zadanie zniszczenie obozu powstańców w Orfella Sirtica, gdzie zgromadzili się wojownicy z Trypolitanii i Cyrenajki pod dowództwem szejka Safi ad-Dina asSenusi. W tymże dniu, gdy kolumna włoska zaatakowała partyzantów przy oazie Gardabia, jeden z oddziałów tubylczych przeszedł na stronę partyzantów i zaatakował Włochów i Erytrejczyków, a krótko po tym zbuntowały się pozostałe oddziały tubylcze i uderzyły z tyłu na Włochów, rozbijając ich i wzniecając popłoch. Włosi i Erytrejczycy z wielkim trudem zdołali się przebić i ujść, ścigani aż do nocy przez Arabów, tracąc wszystkie działa i broń maszynową, 218 zabitych i jeńców, w tym 18 oficerów oraz 409 rannych, w tym 150 białych. 234. Bitwa Francuskiego Korpusu Ekspedycyjnego nad rz. Garigliano -11-15 V 1944 r II wojna światowa w 1939-45 r W czwartym natarciu na niemiecką linię obronną Gustawa na Płw. Apenińskim, przebiegającą szczytami górskimi, wzdłuż rzek GariglianoGari - Rapido, uczestniczył w składzie 5 Armii 196 amerykańskiej Francuski Korpus Ekspedycyjny (FKE), dwie dywizje kolonialne i oddział strzelców marokańskich, pod dowództwem gen. A. P Juina. Walczył on na lewym skrzydle, w masywie gór Aurunci, między Morzem Tyrreńskim a doliną rz. Liri, nasyconym umocnieniami, bronionym przez 71 i 94 DP oraz 1 pułk z 44 DP Natarcie rozpoczął FKE 11 V 1944 r., opanowując po walce Monte Faito.13 V po huraganowym ostrzale zdobył góry: Girofano, Feuci i zajął szczyt Monte Maio, Castelforte i Monte Rotondo, oczyszczając zakręt rz. Garigliano. Przełamano skrzydło obrony niemieckiej, opanowując San Andrea, San Ambrogio i San Apolinari. Dolina rz. Liri znalazła się pod ogniem FKE. Wieczorem 14 V FKE opanował San Giorgio, Castellone i Cantalupo. Niemieciae zgrupowanie obronne zostało całkowicie zdezorganizowane. 15 V FKE, walcząc w niesłychanie trudnym górskim terenie, przeniknął do masywu Petrella i wieczorem tego dnia dotarł do niemieckiej linii obronnej - "Dora". 235. Bitwa morska "Gaspe" - "Diomede"15 V 1814 r Wojna USA z Anglią w 181|15 r Angielska prywatna handlowa fregata "Gaspe" (243 t), uzbrojona 4 działami, dowodzona przez kpt. Eliasa de la Perelle, podążająca z macierzystej wyspy Jersey do Chaleur Bay, przy przylądku Gaspe w Nowym Brunszwiku, w Kanadzie - została zaatakowana 25 V 1814 r., przy brzegach kanadyjskich, przy ujściu rz. Św. Wawrzyńca, przez amerykański kaperski szkuner "Diomede" (350 t, 6 dział), dowodzony przez kpt. J. Smitha. Po czterech godzinach pościgu i walki szkuner postradał część takielunku i zaczął tracić szybkość, co skłoniło kpt. Smitha do rezygnacji z ewentualnej zdobyczy i do odwrotu. Straty 197 " Gaspe" wyniosły 3 zabitych i 7 rannych, a "Diomede" - 5 zabitych i 4 rannych. 236. Obrona gmachu Poczty Polskiej w Gdańsku -1 IX 1939 r II wojna światowa w 1939-|5 r W napiętej sytuacji politycznej, wobec antypolskiej niemieckiej kampanii propagandowej, polskie władze wojskowe, licząc się z możliwością napadów bojówek hitlerowskich na gmach Poczty Polskiej w Gdańsku, zmagazynowały w nim broń - karabiny ręczne, 3 ręczne karabiny maszynowe i granaty, oraz wyznaczyły dowódcę załogi - ppor. K. Guderskiego.1 IX 1939 r., o godz. 4'5 hitlerowcy zaatakowali budynek, w którym w tym czasie znajdowało się 50 osób załogi,1 kolejarz i 3 osoby rodziny dozorcy. Zaskoczenie nie udało się, atak został odparty przez załogę ogniem km i granatami. Drugi atak także został odparty, wówczas Niemcy sprowadzili samochody pancerne i działa i rozpoczęli ostrzał, uszkadzając mocno budynek. Obrońcy skapitulowali dopiero wówczas, gdy Niemcy użyli miotaczy płomieni, podpalając budynek. Z załogi poległo w walce 6 osób - wśród nich ppor. Guderski; 4 rannych zmarło, 4 osoby uciekły, 39 wzięto do niewoli i 5 IX rozstrzelano. 237. Bitwa przy m. Gedabia (Agedabia)16 IV 1914 r Wojna partyzancka w Libii w 191|14 r Po zawarciu przez Turcję 18 X 1912 r. pokoju z Włochami i wycofaniu się z Trypolitanii i Cyrenajki wojsk tureckich - walkę z Włochami kontynuowały miejscowe plemiona. Jedną z baz powstańczych w Zach. Cyrenajce była Gedabia (Agedabia), gdzie przebywało ok. 2000 wojowni 198 ków z plemienia Mogarba, pod dowództwem szejka Ahmeda Szerifa.16 IV 1914 r. nadeszła z odległego o ok. 30 km, położonego w zatoce Wielkiej Syrty, nadbrzeżnego m. Zuetina kolumna wojsk włoskich pod dowództwem gen. A. Cantore i zaatakowała zgrupowanie powstańców. Po krótkiej, ale zaciętej walce Włosi, dysponujący nowoczesnym uzbrojeniem, rozproszyli arabskie oddziały, rzucając w pościg kawalerię. Utrata Gedabii, ważnego węzła drogowego, była dotkliwym ciosem dla powstańców. Straty Arabów154 zabitych i dużo rannych, a straty włóskie8 zabitych i 26 rannych. 238. Bitwa pod Germantown - 4 X 1777 r. Amerykańska wojna o niepodległość w 1775-82 r Angielski gen. W Howe w VII 1777 r. pożeglował z Nowego Jorku, z 18-tysięczną armią do zatoki Chesapeake, wylądował ok. 50 mil od Filadelfii i ruszył na stolicę.16 IX pobił nad rz. Brandywine próbującą go powstrzymać amerykańską armię gen. J. Sullivana i M. J. P de La Fayette i 28 IX wkroczył do stolicy. Gen. Howe rozkwaterował się w mieście na zimę, rozstawiając swe wojska nad rz. Delaware dla ochrony komunikacji. Gen. G. Washington zebrał 11- -tysięczną armię i postanowił wykorzystać rozproszenie angielskich oddziałów; 4 X uderzył niespodziewanie na 9-tysięczny korpus angielski w Germantown. Planowane przez niego okrążenie Anglików z braku dyscypliny w oddziałach milicji zawiodło, ale silny atak w centrum uzyskał sukces, Anglicy zaczęli się cofać. Nagła mgła spowodowała zamieszanie i zwolnienie akcji, a w międzyczasie nadciągnął zaalarmowany gen. Ch. Cornwallis, który zaatakował Amerykanów i zmusił ich do szybkiego odwrotu. Straty angielskie wyniosły ok. 600, a amerykańskie ok.1200 zabitych i rannych. 199 239. Bitwa morska przy zatoce Geronta9 IX 1824 r Grecka wojna wyzwoleńcza w 1821-29 r Flota turecka Chosrew Paszy połączyła się 1 IX 1824 r. przy w. Kos z flotą egipską Ibrahima Paszy w celu zdobycia opanowanej przez greckich powstańców w. Samos; łącznie liczyła ona 86 okrętów wojennych i 300 transportowych, z 16 000 ludzi. Flota grecka - 80 okrętów z 5000 ludzi - skoncentrowała się 5 IX przy wyspach Leros, Lipso i Patmos i 8 IX zaatakowała flotę turecko-egipską sześeioma branderami. Flota turecka uciekła do portu Budrum, a Egipcjanie zniszczyli ogniem dział 1 brander,1 chybił celu i spalił się. Noc i wiatr rozdzieliły walczących. 9 IX na płn. od Budrum doszło do drugiego starcia; bryg egipski zaatakowały 4 brandery greckie - bryg ocalał, a brandery spaliły się. Bitwa przesunęła się ku zatoce Geronta (Gehron); tu 2 greckie brandery spaliły tunezyjską fregatę (44 działa, 650 ludzi), a wówczas flota tureckoegipska, obawiając się dalszych strat, uszła ku w. Kos i do Budrumu. 240. Bitwa pod Gettysburgiem -1| VII 1863 r Amerykańska wojna secesyjna w 1861-65 r Konfederacki gen. R. Lee z 75 000 żołnierzy i 172 działami przeprawił się w końcu VI 1863 r. na phi. brzeg rz. Potomac i szedł wzdłuż doliny Shenandoah. Chciał on zdobyć Maryland i Pensylwanię, liczył też na to, że dla obrony zagrożonego Waszyngtonu i Baltimore Unia ściągnie część oddziałów z zachodu, co by odciążyło oblężony tam Vicksburg. Nowy dowódca armii federalnej, gen. G. Meade, zdezorientowany co do zamiarów gen. Lee przekroczył także 25/26 VI rz. Potomac i z 90 000 żohiierzy i 220 działami szedł 200 równolegle do gen. Lee, osłaniając Waszyngton i Baltimore. W pobliżu miasta Gettysburg gen. Lee, dążąc do bitwy, zaczął koncentrować swoje idące luźno trzy korpusy i 1 VII przednia straż III Korpusu weszła do Gettysburga, napotykając tam niespodziewanie kawalerię federalną z korpusu gen. J. Reynoldsa. Wywiązała się walka, do której wchodziły kolejno nadchodzące oddziały obu stron. Oddziały Unii zostały w tym dniu wyparte z miasteczka i zajęły pozycje na pobliskim "Wzgórzu cmentarnym", a konfederaci obsadzili odległe o 1,5 km "Wzgórze seminaryjne". Drugiego dnia II i III Korpusy konfederatów bezskutecznie atakowały flanki pozycji federalnych na wzgórzach, a 3 VII gen. Lee zdecydował się uderzyć czołowo na "Wzgórze cmentarne" i rzucił do ataku przybyłe właśnie wyborowe oddziały I Korpusu, liczące 15 000 żohiierzy. Po dwugodzinnym przygotowaniu artyleryjskim ruszył atak przez otwarte pole pod górę, ale w strasznym ogniu dział i karabinów załamał się; kilkuset żołnierzy, którzy dotarli do pozycji federalnych, poległo w walce względnie dostało się do niewoli. 4 VII gen. Lee rozpoczął odwrót, a wyczerpani walką zwycięzcy nie ścigali go. Bitwa ta stała się punktem zwrotnym w wojnie, kończącym oEensywne działania konfederatów. Straty konfederatów - 2592 zabitych,12 706 rannych i 5150 zaginionych. Straty wojsk federalnych - 3070 zabitych,14 497 rannych i 5434 zaginionych. Potyczka przy oazle Gharara (okręg Mezda) w Libil - 22 X 1925 r zob. 403 Potyczka przy oazie Ghar Yunes w Libii26 III 1913 r zob. 401 Potyczka przy oazie Ghaser Ahmed w Libii26 I 1922 r zob 403 201 241. Potyczka przy oazie Ghira - 28 VIII 1929 r. Powstanie przeciwko Włochom w Libii w 1928-31 r W 1929 r. wyruszyły na powstańczy Fezzan dwie grupy tubylców pozostających w służbie Włochów -16 VIII ze Sciuaref 100 wojowników, pod wodzą Ali Sadauji, wraz ze 100 meharystami (jazda wielbłądzia) pod wodzą Salef en-Nassera i 20 VIII z Hun grupa Dżofra -164 wojowników pod wodzą Mahdi Mussy. Obie miały się połączyć 25 VIII w rejonie Wadi Sallau. Mahdi Mussa powrócił 1 IX do Hun, oznajmiając, że nie napotkał grupy Sciuaref, a grupa ta szła tymczasem na Sebhę, staczając po drodze zwycięskie potyczki z powstańcami. Z Brack grupa Sciuaref poszła na zachód i 28 VIII, pod Ghira, 45 km od Brack, została niespodziewanie zaatakowana przez ok. 150 powstańców z plemienia Dżofra, Ulad Bu-Sef i Agga. Po kilkugodzinnej walce słabo uzbrojeni powstańey wycofali się, a grupa wróciła do Brack. Straty grupy Sciuaref wyniosły 18 zabitych i 23 rannych; powstańcy unieśli swoieh zabitych i rannych ze sobą. 242. Oblężenie Gibraltaru27 VI 1779-10 I I I 1783 r. Wojna Anglu z Francją, Hiszpanią i Holandią w 1778-83 r Angielska twierdza Gibraltar, z załogą 5382 żołnierzy pod dowództwem gen. G. Elliota, z 7000 cywilnych mieszkańców, została 27 VI 1779 r. zablokowana od lądu przez 14-tysięczną armię hiszpańską i 4000 Francuzów. Od strony morza twierdzę blokowała tlota hiszpańsko-francuska. Dowodził ks. Louis de Berton de Crillon. Próbowano zmusić Anglików do kapitulacji głodem, ale gdy ftocie angielskiej udało się dostarczyć 202 oblężonym zaopatrzenie -12 IV 1781 r. rozpoczęto bombardowanie z 114 dział. 27 XI 178I r w wypadzie nocnym z twierdzy gen. R. Ross, z 2014 żołnierzami, zdobył i zagwoździł 28 dział. W trzecim roku walki armia oblężnicza została wzmocniona do 33 000 żołnierzy. Oblężeni cierpieli głód, gdyż okręty angielskie tylko trzykrotnie przedarły się przez blokadę - w I 1780 r., w II 1782 r. i w X 1782 r., przywożąc zaopatrzenie i 2436 żołnierzy.13 IX 1782 r., po bezustannym czterodniowym ostrzale z lądu przez 298 dział, rozpoczęto ostrzał twierdzy z morza, z 10 pływających bateru, które podholowano z Algeciras w pobliże murów. W pogotowiu do wysadzenia desantu stanęło opodal 50 okrętów hiszpańskich i francuskich. Pływające baterie, nie mogąc manewrować, poniosły duże straty od ognia Anglików, którzy strzelali rozpalonymi kulami. Spo" wodowano ożar na bateru "Talla Piedra, wybuchły prochy i rozpalone głownie poleciały na sąsiednie baterie. Brak wiatru uniemożliwił ich wycofanie, więc je podpalono, aby się nie dostały Anglikom. Podczas ewakuacji załóg zginęło wielu ludzi. 20 I 1783 r. wojujące strony podpisały zawieszenie broni,10 III zniesiono oblężenie Gibraltaru, a 3 IX zawarto pokój. Straty angielskie wyniosły ok.100 zabitych i rannych, hiszpańskie - ponad 1500 zabitych i rannych, oraz wielu jeńców. 243. Zdobycie twierdzy Giurgiu - 30 X 1595 c Wojna ligi antytureckiej z 'IVrcją w 1594-96 r W 1594 r. z inicjatywy papieża Klemensa VIII zawiązała się liga antyturecka, do której weszły: Hiszpania, Austria, państwa niemieckie i kilka księstw włoskich. Celem ligi było obalenie potęgi tureckiej w Europie.13 XI 1594 r. hospodar 203 Wołoszczyzny Michał, wasal turecki, który w tajemnicy zgłosił swój akces do ligi, rozpoczął działania wojenne nagłym atakiem na naddunajską twierdzę Giurgiu; miasto zdobył i złupił, ale twierdza odparła jego ataki. Zimą oddziały Michała zapuszczały się do Bułgarii, napadając na garnizony tureckie, a 21 I 1595 r. zdobyły Ruszczuk (Ruse). Latem 1595 r. Turcy zorganizowali wyprawę wojenną. 21 VIII kilkudziesięciotysięczna armia pod dowództwem Sinana Paszy przeprawiła się przez Dunaj, zajęła Bukareszt i Tirgovi|te i szykowała się do marszu na Siedmiogród, gdzie, po zwycięskiej potyczce pod Calugareni, wycofał się Michał. W końcu września ruszyła przeciwko Turkom ponad 20-tysięczna armia ligi pod dowództwem Z. Batorego, do której dołączył Michał ze swoimi 8000 żołnierzy. Odbito Tirgovi|te i BukaresztSinan Pasza cofał się bez walki. 30 X 1595 r. wojska ligi podeszły pod Giurgiu; Sinan Pasza zdołał się już przeprawić z większością armii przez Dunaj, a przez pontonowy most wycofywała się właśnie jego straż tylna. Sprzymierzeni rozgromli oddziały, które nie zdążyły wejść na most, a następnie zaatakowali twierdzę Giurgiu, położoną na wyspie i oddzieloną wąskim kanałem od płn. brzegu. Toskańska artyleria zrobiła wyłom w murach i sprzymierzeni wdarli się 30 X do warowni, wycinającjej obrońców. 244. Bitwa pod Goito - 30 V 1848 r. Wojna włosko-austriacka w 1848-49 r Po wybuchu powstania w Mediolanie wojska austriackiego feldmarsz. J. Radetzky'ego wycofały się za rz. Mincio, a armia piemoncka króla Karola Alberta - ok. 60 000 żołnierzy - obległa twierdzę Peschiera nad jeziorem Garda. Dla odciążenia twierdzy Radetzky z 30 000 żołnierzy rozpoczął marsz z rejonu Mantui i po zdobyciu Curtatone podszedł pod Goito, gdzie jego czołowe dwie brygady - gen. L. Benedeka i gen. L. Wohlgemuta - zaatakowane zostały przez cztery brygady piemonckie gen. B. E Bava, liczące ok. 22 000 żołnierzy. Austriacki korpus gen. K. d'Aspre, wysłany dla obejścia prawego skrzydła Piemontczyków, zapędził się za daleko i nie wziął udżiału w bitwie. Nie mogąc nadążyć z pomocą i obawiając się odcięcia tych brygad - Radetzky zarządził odwrót za rz. Mincio, na Mantuę. Straty | austriackie - ok. 600, a piemonckie - ok. 500 | ludzi. 245. Zniszczenie mostu na rz. Gorgopotamos, w Grecji - 25 XI 1942 r II wojna światowa w 1939-d5 r Pierwszą wielką operacją sił zbrojnego greckiego Ruchu Oporu - ELAS (komuniści), EDES (monarchiści) i misji angielskiej płk. Eddie Myersabyło opanowanie w dniu 25 XI 1942 r. i następnie wysadzenie mostu na rz. Gorgopotamos, w Grecji, na szlaku Janina-Missolunghi, co tę ważną dla niemieckich okupantów arterię komunikacyjną unieruchomiło na przeciąg 6 tygodni. 246. Oblężenie Granady w Nikaragui22 XI-14 XI I 1856 r Interwencja pańshv środkowoamerylsańskicb w Nikaragui w 1856/57 r Dążąc do obalenia prezydenta Nikaragui - amerykańskiego awanturnika W Walkera - armie Hondurasu, Gwatemali, Salwadoru i Kostaryki pod dowództwem gen. R. Bellos wkroczyły do Nikaragui i obległy jej stolicę - Granadę. Miasta bronił gen. K. E Henningsen, wypędził on mieszkańców i zniszczył przedmieścia, aby utrudnić 204 205 podejście; dysponował 421 żołnierzami. 22 XI 1856 r. rozpoczął się atak sprzymierzonych, trwały zażarte walki uliczne, a ludzie Henningsena cofając się do centrum podpalali i wysadzali dom po domu. Do 25 XI Henningsen miał 22 zabitych i 73 rannych; był odcięty od jeziora, gdzie w starym forcie było 27 jego żołnierzy, do 26 XI z budynków pozostały jedynie klasztor, katedra i kilka budynków mieszkalnych, a gdy sprzymierzeni zdobyli klasztor - Henningsen, który go uprzednio podminował, wysadził go w powietrze. Henningsen kazał żołnierzom zbudować parkan do brzegu jeziora i pod jego osłoną ewakuował rannych, żołnierzy i cywilów - ok. 300 osób. Walker przysłał mu 13 XII 160 ludzi, ale po drodze padło 14 zabitych i 30 rannych. Tegoż dnia Henningsen nakazał odwrót w stronę jeziora, dotarł do niego 14 XII i przeprawił się do Rivas. Straty Henningsena wyniosły 124 zabitych i rannych,120 zmarło z chorób, 40 dezerterów i 2 jeńców. Pozostało mu 135 żołnierzy zdolnych do walki. 247. Zdobycie zamku Granaditas w Meksyku28 X 1810 r Antyhiszpańskie powstanie w Meksyku w 1810/11 r W VIII 1810 r. Hiszpanie w Meksyku otrzymali donos o przygotowaniach patriotów do powstania i rozpoczęli aresztowania, co skłoniło jednego z przywódców spisku, ks. M. Hidalgo y Costilla do przedterminowego ogłoszenia -16 IX 1810 r., w m. Dolores w prow. Guanajuato - rozpoczęcia powstania ludowego. Ok. 50 000 powstańców ruszyło na Guanajuato, które zajęto bez walki. Gubernator J. A. de Riańo zamknął się z żołnierzami i bogatymi Kreolami z miasta w Alhondiga de Granaditas, ogromnym murowanym zamku, posadowionym na wysokiej, górującej nad miastem skale. Powstańcy oblegli zamek, ale uzbroje 206 ni byli jedynie w broń sieczną i proce, toteż oblegani ogniem broni palnej kosili ich całymi szeregami. W końcu jeden z powstańców przekradł się pod budynek i podpalił drewniane drzwi, a gdy się spaliły - powstańcy wdarli się do środka i wymordowali większość obrońców, a następnie rozpoczęli rabunek. 248. Wojna boliwijsko-paragwajska o Gran Chaco w 1932|5 r. Gran Chaco jest wielką równiną między rz. = Paraną a Andami. Odkrycie w Boliwii, w pobliżu granicy z Argentyną i Paragwajem źródeł ropy | naftowej i prawdopodobieństwo istnienia boga! | tych złóż ropy w paragwajskim Gran Chaco, do | którego rościła sobie pretensje Boliwia, dopro| | wadziły do wojny, w której Boliwię popierały ||r monopole naftowe USA, a Paragwaj - brytyjskie. W 1927/28 r. rozpoczęły się starcia graniczne, w VI 1932 r. Boliwia zerwała stosunki dyplomatyczne z Paragwajem, a w dniach 25-29 VII 1932 r. wojska boliwijskie znienacka zaatakowały i zajęły graniczne forty paragwajskie - Coronel Bogado, Corrales i Toledo, oraz 31 VII kluczowy punkt obrony paragwajskiej w Chaco - Fort Boqueron. Paragwajczycy przeszli 9 IX 1932 r. do kontrataku, uderzając na Fort Boqueron. Po 2 dniach bombardowania załoga fortu, pozbawiona żywności, wody i amunicji, 30 IX skapitulowała. Była to największa i najważniejsza bitwa tej wojny. Dalsze działania ze względów terenowych ograniczyły się do potyczek. Boliwijscy żołnierze źle znosili warunki klimatyczne równiny - upały, brak wody, insekty. Paragwajczycy, przyzwyczajeni do tego klimatu, uzyskali wkrótce wyraźną przewagę. Przez cały czas wojny toczyły się negocjacje pokojowe w Buenos Aires, które 12 VI 1935 r. doprowadziły do zawarcia pokoju. Boliwia poniosła klęskę, z wystawionych 6 dywizji piechoty straciła 207 ok. 50 000 zabitych i rannych, ok. 30 000 jeńców i 3/4 spornego terytorium. Paragwaj, z wystawionych 8 dywizji piechoty i 1 dywizji kawalerii, stracił ok. 36 000 zabitych i rannych i 3000 jeńców. Armią boliwijską dowodził gen. H. Kundt, a paragwajską gen. J. E Estigarribia. 249. Bitwa morska przy zatoce Grand Cul de Sac, na w. St. Lucia -16 XI I 1778 r Wojna Anglu z Francją, Hiszpanią i Holandią w 1778-83 r 10 XII 1778 r. angielska eskadra adm. Barringtona - 7 okrętów liniowych i transportowce z trzema brygadami piechoty, pod dowództwem gen. J. Granta - wyruszyła z Nowego Jorku w celu opanowania francuskiej wyspy Saint Lucia na Małych Antylach. Równocześnie wyruszyła z Bostonu francuska eskadra adm. hr. Ch. H. d'Estainga -12 okrętów liniowych. Przechwyciła ona 3 transportowce angielskie i d'Estaing sądząc, że Barrington płynie ku Barbadosowi pospieszył zastawić pułapkę przy w. Antigua. Anglicy dotarli do w. St. Lucia 14 XII i łatwo ją opanowali; transportowce ukryto w zatoce Grand Cul de Sac (na płd. od m. Castries), liniowce stanęły przed wejściem do zatoki, na brzegu ustawiono liczne baterie, a żołnierze okopali się, chroniąc dojście do zatoki. Obroną dowodził gen. R. Abercromby. D'Estaing, poznawszy swą omyłkę, pospieszył ku St. Lucia, a ponieważ zmasowany ogień dział nie pozwolił mu zbliżyć się do zatoki - wysadził 8 km na płn. od niej desant 5000 żołnierzy pod dowództwem markiza de Bouville, który 16 XII uderzył na Anglików od tyłu. Przez 3 godziny Francuzi zaciekle, ale bezskutecznie szturmowali angielskie okopy i poniósłszy ogromne stratyI500 zabitych i rannych - zmuszeni zostali do wycofania się. D'Estaing, nic nie osiągnąwszy, odpłynął ku Martynice. 208 250. Bitwa morska w zatoce Grand Port, na w. Mauritius - 23 VIII 1810 r. Wojny napoleońskie - Działania na morzach 1803-15 r W połowie VIII 18I0 r. angielski kmdr S. Pym, blokujący czterema fregatami Port Louis na w. Ile de France (Mauritius), opanował małą wysepkę w zatoce Grand Port, założył na niej swą bazę, zostawił przy niej jedną fregatę i powrócił przed Port Louis. 20 VIII 1810 r. zjawił się francuski kmdr V Duperre z dwiema fregatami, korwetą i uzbrojonym statkiem handlowym, przepędził angielską fregatę i zakotwiczył w Grand Port. Zaalarmowany Pym przybył 23 VIII i zaatakował Francuzów, jednak w czasie walki dwie jego fregaty - "Magicienne" i "Sirius"wpadły na rafy i zostały przez załogi podpalone, a jedna - "Nereide" - ciężko uszkodzona, poddała się. Anglicy stracili 275 zabitych i rannych i 600 jeńców, a Francuzi -150 zabitych i rannych Pozostała fregata - "Iphigenia" - zabrała załogi ze zniszczonych fregat i starała się ujść, ale 28 VIII natknęła się na francuskiego kmdr. E A. Hamelina, który wyszedł z Port Louis i poddała się. 251. Bltwa morska okrętów "Grand Turk" - "Hinchinbroke" - 2 V 1814 r Wojna USA z Anglią w 1812-15 r Amerykański kaperski bryg - "Grand Turk", posiadający 18 dział i 150 ludzi załogi pod dowództwem kpt. J. Breeda, opuścił 17 II 1814 r. port Salem (rejon Bostonu) i wziął kurs na Azory. Krążąc w akwenie między Azorami, W Brytanią i Portugalią, przechwycił 5 brytyjskich statków handlowych i w IV 1814 r. zawrócił 209 do Ameryki. 2 V 1814 r., znajdując się ok. 1000 km na płn.-wsch. od Małych Antyli, spostrzegł okręt brytyjski i ruszył do ataku. Okazało się, że spotkanie to stało się najcięższym przeżyciem w jego kaperskiej karierze. Nieprzyjacielski okręt był brygiem Królewskiej Poczty Indii Zachodnich, uzbrojonym w 22 działa, zwącym się "Hinchinbroke", dowodzonym przez kpt. W Jamesa. Podążał on z w. St. Thomas do W Brytanu. Walka rozpoczęła się o godz. 5 ostrzelaniem brytyjskiego okrętu z dział i muszkietów, a ten odpowiedział silnym ogniem. Brytyjczycy celowali w takielunek i po godzinie walki był on zdemolowany, reje potrzaskane, żagle podziurawione. Manewrowanie okrętem stało się bardzo trudne i załoga zmuszona została do bezzwłocznego rozpoczęcia naprawy. Do godz. 7 doprowadzono okręt do względnego porządku i wszczęto pościg za oddalającym się brytyjskim okrętem. W międzyczasie o godz.10 pogoda popsuła się, nadciągnęła burza, która zmusiła kpt. Breeda do zaprzestania pościgu i zwinięcia żagli. Wkrótce okręt brytyjski zniknął z pola widzenia. W bitwie tej Amerykanie stracili 2 zabitych; okręt miał silnie uszkodzony takielunek. Brytyjski okręt otrzymał ok. 20 trafień w kadłub. "Grand Turk" po 108 dniach rejsu wpłynął 5 VI do Portland w stanie Maine. 252. Grecka wojna wyzwoleńcza w 1821-29 r. Początkiem greckiej akcji był wypad patrioty greckiego, ks. A. Ypsilantiego w III 1821 r. z greckim "Św. Legionem", z Rosji do Mołdawii. Nie udało mu się jednak wzniecić powstania, 14 VI poniósł klęskę pod Dragasani i uszedł do Austrii. 6 IV rozpoczął się od dawna przygotowywany ruch powstańczy w Morei, a następnie na Peloponezie i na wyspach. 7 IV powstańcy opanowali Ateny, a po zwycięskiej bitwie 24 V pod Valtetsi - zajęli prawie cały Peloponez. Główne siły tureckie, zajęte walką ze zbuntowanym Ali Paszą z Janiny, dopiero po jego śmierci 5 II 1822 r. uzyskały swobodę ruchów.1 I 1822 r. Zgromadzenie Narodowe proklamowało niepodległość Grecji; prezydentem wybrano ks. A. Maurokordatosa, a wodzem naczelnym ks. Ypsilantiego. Turcy rozpoczęli ofensywę, Kurszid Pasza szedł spod Janiny na Grecję zach., a Dramali Pasza - na wschodnią. Pod Peta ponieśli 17 VII klęskę Sulioci i hufiec filohellenów. Po ciężkich walkach Grecy zmusili Turków do odwrotu spod Argos do Koryntu; walki z Turkami chwilowo ustały, a rozpoczęła się bratobójcza wojna domowa o władzę. W 1824 r. sułtan Mahmud II uzyskał pomoc od paszy Egiptu - Muhammada Alego, obiecując mu Cypr, Kretę i paszałyk Morei.16-tysięczna armia egipska pod wodzą Ibrahima Paszy - syna Muhammada Alego - wylądowała w początkach 1825 r. w Modon, na Peloponezie. Ibrahim wraz z Turkami zdobył Navarino, Tripolis i twierdzę Missolunghi, a Turcy w V 1825 r. Akropol w Atenach; położenie Greków stało się tragiczne. Wówczas w VII 1827 r. interweniowały Rosja, Anglia i Francja, a po przypadkowym zniszczeniu floty egipsko-tureckiej 20 X 1827 r. pod Navarino Rosja rozpoczęła działania wojenne, a Francja wysadziła wojska na Peloponezie. Turcja ustąpiła, a zawarty 14 IX 1829 r. traktat pokojowy zagwarantował autonomię Grecji. 253. Odzyskanie Krety, Epiru i Płd. Macedonii przez Grecję w 1913 r Wojny bałkańskie w 1912/13 r Dążąc do rozbioru europejskich posiadłości Turcji Serbia, Czarnogóra, Bułgaria i Grecja zawarły tajne przymierze i znienacka rozpoczęły wojnę: Czarnogóra 8 X, a Serbia i Bułgaria 17 X 1912 r. 210 I 211 14 X grecki premier E. Venizelos proklamował przyłączenie do Grecji Krety, będącej autonomiczną prowincją turecką, a 19 X Greeja wypowiedziała wojnę Turcji i dwie greckie armie przekroczyły granicę. Płd. Macedonii bronił Hassan Taksim Pasza z 27 000 żołnierzy. 93-tysięczna grecka armia "Tessalia" pod dowództwem ks. Konstantyna zajęła 20 X Elasson, broniony przez 7000 Turków, zajęła Servię i po ciężkich walkach 1-6 XI - Jonicę. Turcy opuścili Saloniki, które 8 XI zajęli Grecy, a 10 XI weszli do miasta także Bułgarzy. 9 XI Grecy zajęli Florinę, a 30 XI zwyciężyli Turków pod Seres. Druga armia grecka"Epir", licząca 15 000 żołnierzy pod dowództwem gen. K. Sapuntzakisa, zdobyła 3 XI Prevezę i 25 XI podeszła pod umocnione główne miasto Epiru - Janinę, bronione przez 10 000 żołnierzy od dowóclztwem Essada Paszy. Po rozbiciu p8 XI pod Monastyrem tureckiej armii "Zachód" do Janiny napłynęło z niej 20 000 żołnierzy. 12 XII przybył pod Janinę ks. Konstantyn z 30 000 żołnierzy. Rozpoczęły się szturmy i 6 III 1913 r. Grecy zdobyli miasto. Essad Pasza z niewielkim oddziałem uszedł do Albanu. Po zawarciu pokoju z Turcją 30 V 1913 r. spór o podział Macedonii doprowadził do wojny Serbu, Czarnogóry i Grecji z Bułgarią. 30 VI Bułgarzy zaatakowali Serbów, a 4 VII Grecy włączyli się do wojny, rozbrajając garnizon bułgarski w Salonikach. Sprzymierzeni, do których 10 VII dołączyła Rumunia, nacierali zwycięsko w kierunku Sofii.15 VII Bułgarów zaatakowali także Turcy. Bułgarzy ponosili klęski i zmuszeni byli prosić o zawieszenie broni. Na mocy traktatu pokojowego z 10 VIII 1913 r. Grecja uzyskała od Bułgarii jej część Płd. Macedonii. W Płd. Albanii okupowanej przez wojska greckie, wybuchło 26 II 1914 r. antyalbańskie powstanie inspirowane przez Greków i 1 III powstańcy ogłosili utworzenie republiki Płn. Epiru. Na żądanie mocarstw 212 wojska greckie opuściły teren Płn. Epiru, ale w okresie I wojny światowej 24-31 X 1914 r. ponownie go obsadziły. 254. Agresja włoska na Grecj| w 1940 r. II wojna światowa w 1939|5 r Odrzucenie przez Grecję włoskiego ultimatum, żądającego wyrażenia zgody na wojskową okupację Grecji, spowodowało włoską agresję. 28 X 1940 r. włoskie lotnictwo zaatakowało miasta greckie, a 150-tysięczna włoska armia, dowodzona przez gen. Ugo Cavallero, przekroczyła granicę. Twardy opór 50-tysięcznych greckich sił osłonowych dał czas na skoncentrowanie na granicy albańskiej 130-tysięcznej armii pod dowództwem gen. A. Papagosa. Po 15 dniach walk ofensywa włoska załamała się, a 14 XI rozpoczęła się kontrofensywa grecka. 9 A włoska została rozbita, Grecy wyparli Włochów ze swego terytorium i wkroczyli do Albanii, zdobywając 22 XI Korczę, 5 XII Frasheri, 8 XII Pogradeci i Gjirokastrę; 24 XII podeszli na 20 km pod Berat. Tu siły Greków wyczerpały się i front ustabilizował się. Pod koniec XII 1940 r. Włosi mieli 16 dywizji i mniejsze oddziały, a Grecy 13 dywizji i 3 brygady. Próba opanowania Tepeleny przez Greków w II 1941 r. nie powiodła się, także włoska ofensywa z 9 III załamała się 16 III i dopiero uderzenie Niemców na Grecję 6 IV doprowadziło do jej kapitulacji 20 IV 1941 r. 255. Wyzwolenie Grecji w 1944 r II wojna światowa w 1939|5 r Zwycięstwa armu radzieckiej zaktywizowały działania utworzonej w końcu 1942 r. przez grecką partię komunistyczną Greckiej Armu Ludowo-Wyzwoleńczej (ELAS), liczącej wiosną 1944 r. 213 ok. 48 000 żołnierzy dowodzonych przez gen. S. Serafisa. W bezustannych walkach z Niemcami i żanclarmerią oraz "ochronnymi batalionami" kolaboracyjnego rządu greckiego ELAS oswobo- dziła do końca 1943 r. 2/3 terytorium kraju. Zaniepokojone dowództwo niemieckie zorganizo- wało w okresie 5-25 VIII 1944 r. operację woj- skową celem otoczenia i zniszczenia zgrupowania ELAS w górach Pindus, w Etolii, ale patrioci po ciężkich walkach, po wygraniu bitwy pod Karpe- nissi wyrwali się z okrążenia. W związku z postę- pami armii radzieckiej na Bałkanach dowództwo niemieckiewydało 3 X 1944 r. rozkaz wycofania się wojsk GA "E", z Grecji, Albanii i płd. Jugo- sławii. Główne siły odchodziły na płn. doliną Wardaru i przez Albanię. Garnizony Aten i Salo- nik ewakuowano samolotami. Partyzanci i oddzia- ły ELAS zajęły 12 X Ateny, a 30 X Saloniki. 3 XI całe terytorium Grecji było już wolne. 256. Wojna domowa w Grecji w 1946-49 r W trakcie wycofywania się wojsk niemieckich z Bałkanów zaczęły lądować w Grecji wojska angielskie pod dowództwem gen. A. Scobiego, wkraczając do obsadzonych już przez ELAS nuast - Pireusu, Salonik i Aten. Pod ochroną Anglików wrócił do Aten emigracyjny rząd J. Papandreu i zaczął formować oddziały wojskowe, rozpoczynając równocześnie kampanię propagandową przeciwko partii komunistycznej (EAM) i ELAS. Gdy 3/4 XII 1944 r. policja ostrzelała tłum manifestantów - oddziały ELAS rozpoczęły walkę zbrojną z wojskami rządowymi, a wówczas gen. Scobie skierował do walki piechotę angielską z czołgami i lotnictwem, a 100 samolotów tcansportowych USA zaczęło przerzucać posiłki Anglikom. Po krwawych walkach oddziały ELAS zostały wyparte z Aten i 9 I 1945 r. EAM poprosiła o zawieszenie broni; w lutym ELAS zaprzestało walki. W odpowiedzi na rozpoczęte surowe re 214 presje w stosunku do komunistów EAM zorganizowała 35-tysięczną Armię Demokratyczną pod dowództwem gen. Markosa, utworzyła w 1947 r. " Tymczasowy Rząd Wolnej Grecji" i rozpoczęła wojnę domową. Siły komunistów stale wzrastały. 244-tysięczna armia rządowa, wyposażona i kierowana przez Misję Wojskową USA, po trzyletnich zaciętych walkach, toczonych do 21 VIII 1949 r. w górach Grammos i Vitsi, na pograniczu A1- banii, rozbiła oddziały Armii Demokratycznej; tysiące jej członków uszło do krajów socjalistycznych. Straty wojsk rządowych wyniosły 12 777 zabitych, 27 000 rannych i 4527 zaginionych; ogólne straty komunistów na Grammos i Vitsi9228 zabitych. 257. Kapitulacja Grenady - 2 I 1492 r Reconquista w Hiszpanu i Portugalii w 718-1492 r W 1480 r. upłynął termin rozejmu między Kastylią i emiratem Grenady, a jego przedłużenie uzależnił król Kastylu Ferdynand V od płacenia haraczu. Odmowa oznaczała wojnę i rozpoczął ją emir Grenady - Ali Abu al-Hassan w 1480 r., zdobyciem m. Zahara. W odwecie Kastylijczycy nagłynt uderzeniem w 1482 r. zdobyli warownię al-Hamma, strzegącą wejścia przez góry Sierra al-Hamma do królestwa Grenady. W trakcie walk podniósł bunt przeciwko Alemu jego syn Abu Abdullah i opanował stolicę, rozpoczynając wojnę domową, ale gdy zaatakował także kastylijskie miasto Lucenę - został pobity i dostał się do niewoli; AG wrócił wówczas na tron, jednakże || w 1485 r. abdykował na rzecz swego brata Muhammada, zwanego az-Zagall ("mężny"), walego (namiestnika) Malagi. W międzyczasie Ferdynand sprzymierzył się z Abu Abdullahem, pomógł mu zorganizować armię i wraz z nim ruszył na Grenadę, zajmując jedną warownię po drugiej, bądź 215 to szturmem bądź układami. Az-Zagall został pobity i zrezygnował z tronu, a Abu Abdullah został emirem Grenady. Gdy Ferdynand zażądał od niego oddania miasta - dopiero wówczas Abu Abdullah poznał jego zamiary; odmówił i zaczął organizować obronę, a Ferdynand z 10-tysięczną armią, wiosną 1492 r. obległ Grenadę. Potężne mury i 2 cytadele z za- łogą 3000 żołnieczy odstraszały od szturmowania, Ferdynand postanowił więc wziąć miasto głodem i szczelnie je otoczył. Załoga licznymi wypadami gnębiła Kastylijczyków, ale w mieście narastał głód i nędza, po rocznym oblężeniu zmuszając Abu Abdullaha do rokowań. 25 XI 1491 r. pod- pisano układ, ustalający termin kapitulacji miasta za 2 miesiące, o ile nie nadejdzie odsiecz; gdy ta nie nadeszła - Kastylijczycy wkroczyli 2 I 1492 r. do Grenady, kończąc tym aktem reconquistę. 258. Szturm Redut Griwickich - 7-12 IX 1877 r. Wojna rosyjsko-turecka w 1877/78 r Po sforsowaniu przez Rosjan Dunaju Osman Pasza wyszedł z 16-tysięczną armią z Widynia i po forsownym marszu obsadził i ufortyfikował położone naprzeciwko rosyjskiego przyczółka m. Plewnę; po przybyciu posiłków armia jego wzrosła do 54 000 żołnierzy. Dwa szturmy rosyjskie - 20 i 30 VII 1877 r. - odparte zostały z wielkimi stratami. 7 IX wojska rosyjsko-rumuńskie pod dowództwem gen. M. D. Skobielewa rozpoczęly trzecie natarcie, tym razem na dwie ważne reduty w m. Griwice, obsadzone przez ok. 6 batalionów tureckich. W morderczych sześciodniowych walkach, prowadzonych przez 22 bataliony rosyjskie i 18 rumuńskich, łącznie ponad 30 000 żołnierzy - obydwie reduty zdobyto, ale Turcy w natychmiastowym kontcataku odbili większą, najważniejszą redutę; mniejszą, zdobytą 216 11 IX przez rumuński batalion dowodzony przez mjr. A. Popesco - utrzymano. Straty rosyjskie - 233 zabitych i 787 rannych, rumuńskie -1351 zabitych i 1218 rannych. 259. Bitwa pod Grunwaldem -15 VII 1410 r Wojna polsko - krzyża|l<| w 1409-11 r. Wojska polskie, prowadzone przez króla Władysława Jagiełłę -14 000 jazdy polskiej;10 000 Litwinów i Rusinów i 3000 Tatarów, razem 27 000 - pozorując różne kierunki marszu, przeprawiły się 30 VI 1410 r. przez Wisłę pod Czerwińskiem i skierowały się na Malbork. W. mistrz Ulryk von Jungingen, stojący z wojskiem pod Świeciem, na wiadomość o przeprawie Polaków pozostawił nad Wisłą 3000 jazdy, a z 11 000 (4000 rycerzy, 3000 knechtów i 4000 łuczników) pospiesznie ruszył i 14 VII zagrodził Jagielle drogę pod Grunwaldem. Następnego dnia15 VII - Krzyżacy rozpoczęli bitwę uderzeniem na płn. skrzydle, na oddziały litewsko-ruskie; nie wytrzymały one uderzenia ciężkiej jazdy i uszły z pola bitwy. Na płd. skrzydle po 6 godzinach walki Polacy zaczęli spychać Krzyżaków na ph|. wsch.; wówczas w. mistrz z odwodem i wolną jazdą z płn. skrzydła zaatakował Polaków, ale ci, także wzmocnieni przez odwód i powracających Litwinów powstrzymali Krzyżaków, okrążyli ich i rozbili. Poległ w. mistrz i większość rycerzy, wielu dostało się do niewoli, a nieliczni uciekli. Klęska ta złamała potęgę Zakonu. 260. Walkl na w. Guadalcanal7 VIII 1942-8 II 1943 r. II wojna światowa w 1939-45 r W V 1942 r. wylądowali na w. Guadalcanal, w archipelagu Wysp Salomona, Japończycy - 500 217 żołnierzy i 2000 robotników - i rozpoczęli karczowanie dżungli pod budowę lotniska, które pozwoliłoby im opanować cały rejon Oceanu. Amerykanie, zorientowawszy się w sytuacji, wysłali ekspedycję pod dowództwem kontradm. E Fletchera1 paneernik, 6 krążowników, 3 lotniskowce i 19 niszczycieli, oraz transportowce z 19 000 żołnierzy. 7 VIII lotnisko zostało ostrzelane i zbombardowane, a 8 VIII zajęte przez desant bez walki. Japończycy wycofali się w głąb wyspy. Tegoż dnia kontradm. Fletcher w obawie o swoje 3, jedyne na Pacyfiku, lotniskowce - odszedł z nimi, przekazując dowództwo floty kontradm. R. K. Turnerowi. Na wieść o amerykańskim desancie wiceadm. G. Mikawa ruszył 8 VIII z 5 krążownikami i 1 niszczycielem ku Guadalcanal. W jej rejonie, w nocy na 9 VIII, w ciągu 32 minut zniszczył 4 amerykańskie krążowniki, a piąty uszkodził, ale zamiast zniszczyć bezbronne transportowce z 11 000 żołnierzy i sprzętem na pokładachw obawie przed lotnictwem zawrócił do bazy w Rabaul. Od 18 VIII zaczęły lądować na wyspie posiłki japońskie i amerykańskie, wzmacniając Japończyków do 40 000 żołnierzy pod dowództwem gen. H. Hyakutake, a Amerykanów do 60 000 żołnierzy pod dowództwem gen. A. Vandegrifta (od 7 XII 1942 r. - gen. A. Path). Przez 6 miesięcy toczyły się o wyspę zaciekłe walki na lądzie, morzu i w powietrzu. Sytuacja Japończyków na Pacyfiku stale się pogarszała i zmusiła w końcu Naczelne Dowództwo do wydania rozkazu ewakuacji wyspy. Gen. Hyakutake przeprowadził ewakuację po mistrzowsku; 20 niszczycieli przewiozło w dniach 1-8 II 1943 r. 12 000 żołnierzy. Amerykanie, wprowadzeni w bląd demonstracjami floty i lotnictwa japońskiego, nie zauważyli ewakuacji. Straty japońskie - 24 600 żołnierzy zabitych, rannych i zaginionych, 2 pancerniki, 4 krążowniki,1 lotniskowiec, 218 11 niszczycieli i 6 okrętów podwodnych. Straty amerykańskie - 5845 żołnierzy, 8 krążowników, 2 lotniskowce i 14 niszczycieli. 261. Bltwa morska przy w. Guadalcanal13-15 XI 1942 r II wojna światowa w 1939-45 r Po trzech miesiącach walk na w. Guadalcanal Japończycy postanowili zadać decydujący cios, zniszczyć zgrupowaną przy wyspie flotę amerykańską, zbombardować lotnisko i wydatnie wzmocnić siły lądowe. W tym celu skierowali ku wyspie trzy zespoły okrętów - łącznie 4 pancerniki,11 krążowników, 2 lotniskowce i 50 niszczycieli, oraz 11 transportowców z 12 000 żołnieczy. Amerykanie mieli w tym czasie przy wyspie 2 pancerniki, 8 krążowników,1 lotniskowiec i 22 niszczyciele.13 XI 1942 r. doszło do pierwszej bitwy japońskiego zespołu wiceadm. H. Abe17 okrętów z zespołem amerykańskim kontradm. D. J. Callaghana -13 okrętów. W 34-minutowej bitwie Japończycy stracili 1 pancernik i 2 niszczyciele, a Amerykanie - 2 krążowniki i 4 niszczyciele. Tegoż dnia japoński zespół wiceadm. G. Mikawy - 6 krążowników i 6 niszczycielibombardował lotnisko na wyspie, ale zaatakowany przez lotnictwo wycofał się ze stratą 1 krążownika. Lotnictwo amerykańskie zaatakowało zespół 11 transportowców kontradm. R. Tanaki, zatapiając 7; pozostałe 4 wyrzuciły się na brzeg Guadalcanalu w pobliżu Tassafarongi. Niszczyciele wyratowały ok. 5000 rozbitków. 15 XI nadszedł z płn. japoński zespół wiceadm. N. Kondo - 4 krążowniki, 2 pancerniki, 2 lotniskowce i 19 niszczycieli, wzmocniony 1 pancernikiem z zespołu wiceadm. Abe, z zamiarem zbombardowania lotniska na Guadalcanal. Nocą nat 219 knął się na amerykański zespół kontradm. W A. Lee - 2 pancerniki i 4 niszczyciele. W starciu Japończycy stracili 1 pancernik i 1 niszczyciel, a Amerykanie 3 niszczyciele. Kondo nie wiedząc, że Amerykanom pozostał tylko 1 pancernik, wycofał się.15 XI 1942 r. bitwa została zakończona, a jej efektem było złamanie potęgi japońskiej w tym rejonie. 262. Bitwa na wzgórzach Guararapes w Brazyliil9 IV1648i19ll1649r Po pierwszej nieudanej próbie opanowania phi. Brazylu przez Holendrów w 1623 r. nastąpiła w 1629 r. druga, w której zajęto całą północ kraju, od rz. Sao Francisco do rz. Amazonki. W 1644 r. wybuchło powstanie ludności przeciwko Holendrom pod wodzą Joao F. Vieira, A. E Camarao i H. Diaza, które wkrótce ogarnęło całą kolonię. Holendrzy, tracąc teren, zgromadzili wszystkie swe siły pod dowództwem Sigismunda von Schkoppe w stolicy - Recife, którą ufortyfikowano. W X 1645 r. miasto zostało oblężone od strony lądu. Gdy flota dowiozła posiłki, Schkoppe wyszedł 18 III 1648 r. z miasta, zdobył najbliższe pozycje i 19 II zaatakował główne siły powstańców, których pozycje - 3 mile na płd. od Recife - osłaniał z jednej strony łańcuch wzgórz Guararapes, z drugiej bagna, z wąskim dojściem. Całodzienna walka zakończyła się przegraną Holendrów, którzy straciwszy ok. 400 ludzi i działa wycofali się. Powstańcy stracili ok. 500 ludzi. Obie strony wróciły na poprzednie stanowiska.19 II 1649 r. Holendrzy ponownie próbowali przerwać oblężenie i w tym samym miejscu ponieśli klęskę. Straty ich były tak duże, że wojska starczało już tylko do obrony. Holandia, uwikłana w wojnę w Europie, nie mogła pomóc i 26 I 1654 r. gen. Schkoppe po 99 miesiącach oblężenia skapitulował, z warunkiem swobodnego odjazdu Holendrów. 220 Powstanie w Guelma, w Algerii - e V 1945 r zob.16 263. Bitwa przy zamku Gutenberg -13 II 1499 r Walki niepodległościowe w Szwajcarii w 1499 r W styczniu 1499 r. oddział Tyrolczyków wtargnął do kantonu Gryzonii, rozpoczynając tym napadem tzw. "wojnę szwabską" na terenie od Engadynu do Bazylei, przy czym Związek Szwabski udzielił pomocy swym tyrolskim sojusznikom. Wojna początkowo miała charakter walk partyzanckich, w których małe grupy wdzierały się na teren przeciwnika, pustosząc okolicę. Po pierwszej większej bitwie pod Hard, zwycięskiej dla Szwajcarów, wtargnęli oni 7 II 1499 r. do hrabstwa Vaduz, spustoszyli zamek i okoliczne wioski, a następnie oblegli zamek Gutenberg. W bitwie pod zamkiem 13 II z przybyłymi na odsiecz wojskami cesarskimi Szwajcarzy zostali pobici i zmuszeni do opuszczenia hrabstwa. Po wielu zwycięskich dla Szwajcarów walkach zawarto 22 IX 1499 r. pokój uznający całkowite uniezależnienie Konfederacji Szwajcarskiej od Cesarstwa Habsburgów. Potyczka pod EI-Habela w Libii24 IV 1917 r. zob. 402 264. Obrona twierdzy Haengju (Hjandju)12 IV 1593 r. Wojna japońsko-koreańsko-chińska w 1592-98 r Najezdnicza armia japońska, pobita w styczniu 1593 r. w wielkiej bitwie pod Pyongyang (Phenianem), w Płn. Korei, przez wojska chińsko-koreańskie, zmuszona została do odwrotu na płd. 221 W ślad za uchodzącymi Japończykami szły wojska chińskie i 20-tysięczna armia koreańska. Gdy wyzwolony został Seul, gubernator prow. Dżollagen. Kwón Yul przeprawił się z 5000 żołnierzy przez rz. Iian i 12 IV 1593 r. zajął górską fortecę Iiaengju (Hjandju) w prow. Kojan, celem odcięcia Japończykom drogi odwrotu. Tegoż dnia doszło do ciężkiej walki z Japończykami, którzy przez cały dzień zażarcie atakowali twierdzę. Wszystkie ataki zostały odparte, ale tak zaangażowały one załogę twierdzy, że nie była w stanie przeszkodzić przemarszowi armii na południe. 265. Zdobycie fortów EI Hani i Sald Misri3-28 X 1911 r. Wojna włosko-t|recka w 1911/12 r 12 X 1911 r., po uprzednim ostrzale, weszła do portu Trypolis włoska eskadra adm. A. Aubry12 okrętów wojennych i 19 transportowychi wysadziła desant -11 pułk bersalierów. Słaby garnizon turecki wycofał się poza donośność włoskiej artyleru, a Włosi zajęli bez walki miasto i forty. 23 X ok. 6000 żołnierzy tureckich podeszło niepostrzeżenie do linii włoskich i uderzyło w centrum, a jednocześnie kilka tysięcy jeźdźeów zaatakowało włoskie lewe skrzydło. Włoska linia obrony została w wielu miejscach przerwana. Turcy wdarli się do miasta, a Arabowie zmusili Włochów do opuszczenia fortów Said Misri i El Hani (5 km na płd.-wsch. od Trypolisu). Rzucone do walki posiłki - 82 pp i ogień ciężkiej artyleru okrętowej uratowały Włochom sytuację i po dziesięciogodzinnym boju zdołali oni wyprzeć Turków z miasta, ale walki w rejonie fortów toczyły się jeszcze przez 5 dni, do 28 X 1911 r. Straty włoskie wyniosły 490 zabitych i 161 rannych. Straty Turków i Arabów były znaczne, ale nie ustalone. 222 266. Bitwa morska pod Hanko (Gangut)26/27 VII 1714 r. Wieika wojna północna w 1700-21 r Flota rosyjska - 99 galer z 15 000 żołnierzy, dowodzona przez adm. E M. Apraksina, wypłynęła 9 V 1714 r. z Kronsztadu, z zamiarem wzmocnienia rosyjskiego garnizonu w t|bo (Turku); drogę zagrodziła jej flota szwedzka adm. G. Wattranga (15 liniowców, 3 fregaty i grupa galer), która stanęła przy płn. cyplu półwyspu Hanko (Gangut). Car Piotr I użył podstępu; kazał ułożyć u nasady półwyspu, szerokiej na 2,5 km, drewniany pomost i pozorować przeciąganie galer na stronę zach., a wówczas Wattrang posłał eskadrę kontradm. N. Ehrenskj|lda (1 fregatę, 6 galer i 3 małe statki) do Rijaksfjórdu, do końca budowanego pomostu, a kontradm. E. Lillie z 8 liniowcami i 2 okrętami bombardującymiku flocie rosyjskiej, z rozkazem jej zaatakowania. Piotr I wykorzystał rozdzielenie sił szwedzkich i 26 VII - gdy brak wiatru unieruchomił flotę szwedzką - posłał eskadrę kontradm. M. Ch. Zmajewicza (20 galer), która obeszła ftotę szwedzką otwartym morzem i zablokowała znajdujące się w fiordzie okręty Ehrenskjólda. Adm. Wattrang odwołał eskadrę Lilliego i przypuszczając, że główne siły rosyjskie pójdą trasą Zmajewicza - zajął pozycję w dalszej odległości od brzegu. Wykorzystał to Piotr i 27 VII skierował pozostałe galery tuż przy brzegu do Rijaksfj|rdu, a następnie całą siłą zaatakował eskadcę Ehrenskjólda i po zaciętej trzygodzinnej walce zniszczył ją. Straty szwedzkie - 361 zabitych, 350 rannych i 257 jeńców, a rosyjskie - 222 zabitych i 342 rannych. 28 VII adm. Wattrang odpłynął na Wyspy Alanclzkie, pozostawiając brzegi Finlandii bez osłony. 223 267. Zaj|cte Hankou, Hanjang i Wuczang w 1949 r III wojna rewolucyjna w Chinach w 1946-49 r W drugiej połowie IV 1949 r. armia komunistyczna, licząca ok. 3 100 000 żołnierzy, zorganizowana, uzbrojona i wyekwipowana przez ZSRR oraz wspierana przez jego lotnictwo - rozpoczęła generalną ofensywę celem zniszczenie resztek sił kuomintangowskich. W toku walk utworzony został wielki kocioł w rejonie Nankin-Szanghaj-Hangczou-Nanczang, w którym znalazło się ok. 300 000 żołnierzy z 500-tysięcznej armii Kuomintangu, skoncentrowanej do obrony linii rz. Jangcy. Po przecięciu przez oddziały 2 Armu Polowej linu Czekiang-Kiangsi, zgrupowanie wojsk Kuomintangu w rejonie Nankin-Szanghaj odcięte zostało od zgrupowania gen. Pai Czung-si, w rejonie Hankou. Przeeiwko temu zgrupowaniu 4 !1rmia Polowa gen. Lin Piao rozpoczęła 10 V 1949 r. działania zaczepne. Pod silny naporem armu komunistycznej wojska gen. Pai Czung-si opuściły 16 VIII 1949 r. rejon Hankou, Hanjang i Wuczang i rozpoczęły odwrót na płd. 268. Zdobycle m. Thang Long (Hanoi) - 5 I 1789 c Cesarz Chin Tien Lung wysłał w XI 1788 r. do Wietnamu gubernatora prow. Kuangtung - Sun Szy-i z 200-tysięczną armią, aby pod pretekstem przywrócenia tronu obalonemu i zbiegłemu do Pekinu królowi Annamu - Le Chieu Tongowizawładnąć tym krajem. Chińczycy zajęli przygraniczną prowincję Bac Bo (Tonkin) i stolicę Thang Long (Hanoi) i 20 X 1788 r. proklamowali powrót króla Le na tron. Władca południowej części Wietnamu - Nguyen Van Hue ogłosił króla Le zdrajcą i sam proklamował się królem, przyjmując imię Quang Trung. Zebrał on 100-tysięczną chłopską armię tzw. Tajsonów i 30 XII 1788 r. 224 ruszył trzema kolumnami na odległe o 80 km Thang Long. 3 I 1789 r. Nguyen doszedł do :| umocnionego posterunku Ha Hoi, 20 km na płd. od stolicy; garnizon poddał się. Następnie zaatakował kolumną słoni bojowych następny posterunek Ngue Hoi -15 km od stolicy - i zdobył go, otwierając sobie drogę do stolicy. Wobec szybkiego marszu Nguyena Chińczycy nie zdążyli zorganizować obrony miasta; Sun Szy-i uszedł z oddziałem jazdy, co wywołało panikę w armu. Żołnierze zaczęli uciekać przez Rzekę Czerwoną, topiąc się. 5 I 1789 r. Nguyen zajął Thang Long, osiągając największe zwycięstwo w historii Wietnamu. 269. Bitwa morska przy wyspach Han-San6 VII 1592 r Wojna japońsko-koreańsko-chińsk| w 159|98 r Shogun Japonu Hideyoshi Toyotomi zażądał w 1.592 r. zgody Korei na przemarsz armii japońskiej, która miała uderzyć na Chiny, a gdy jej nie uzyskał - dokonał inwazji.13 IV 1592 r. 200- -tysięczna armia japońska zaczęła lądować w Korei, w porcie Pusan. Transportowi wojsk japońskich i ich zaopatrzeniu mocno przeszkadzała ftota koreańska, a zwłaszeza sławny adm. Li Sunsin, który doskonale wyszkolił swoje załogi, a pokłady okrętów, jako pierwszy w historu, opancerzył. Okręty te, zwane "żółwiami", zaopatrzył w długie stalowe tarany. 6 VII 1592 r. Li zaskoczył flotę japońską - 36 okrętów dużych, 24 średnie i 13 małych - przy zach. wybrzeżu, przy porcie Kennejan, ale Japończycy na jego widok skryli się w zatoce. Było tam zbyt ciasno, aby móc skutecznie atakować, poza tym Japończycy mogli w razie klęski uciec na ląd, Li zastosował więc fortel celem ich wywabienia. Ukrył większość swych okrętów przy wyspach Han-San, a z kilkoma podszedł do zatoki. Gdy japońskie okręty wy 225 szły, zaczął uciekać, aż Japończycy w pościgu dotarli do wysp Han-San; gdy ujrzeli tam flotę koreańską, rzucili się do panicznej ucieczki. W pościgu Koreańczycy zatopili 59 japońskich okrętów, uszedł tylko 1 duży, 7 średnich i 6 małych. 270. Zdobycie Harbina - 20 VIII 1945 r II wojna światowa w 1939|5 r Po zrzuceniu 6 VIII 1945 r. przez samolot USA bomby atomowej na Hiroszimę ZSRR wypowiedział 8 VIII wojnę Japonu i 9 VIII wojska radzieckie wkroczyły z trzech stron do Mandżurii. Z zach., z Mongolii nacierały wojska Frontu Zabajkalskiego marsz. R. J. Malinowskiego583 000 żołnierzy i mongolskie -16 000, ze wsch., z Przymorza wojska 1 Frontu Dalekowschodniego marsz. K. A. Miereckowa - 531000 żołnierzy i z płn., znad Amuru wojska 2 Frontu Dalekowschodniego gen. M. A. Purkajewa - 264 000 żołnierzy; naczelne dowództwo sprawował marsz. A. M. Wasilewski. Na Harbin szła z płn., z rejonu Leninskoje 15 A gen. S. K. Mamonowa z 2 Frontu Dalekowscbodniego, licząca 91000 żołnierzy, ze współudziałem amurskiej flotylli wojennej. Jednocześnie szła na Harbin ze wsch., z rejonu Grodekowo 1 A gen. A. P Biełoborodowa, z 1 Frontu Dalekowschodniego. Harbin, będący siedzibą dowódcy Armii Kwantuńskiej, gen. O. Yamady, osłaniały rejony umocnione: od płn. wsch. - Fucin i od wscb. - Mutanciang, obsadzone przez wojska 1 Frontu gen. S. Kita, liczące 10 dywizji i 1 brygadę, łącznie ok.100 000 żołnierzy. Radziecka 1 A po przełamaniu umocnień granicznych, po pięciodniowych zaciekłych walkach opanowała 17 VIII Mutanciang.15 A opanowała 11 VIII - po ciężkich walkach - Fucin,17 VII1 zdobyła m. Ciamusy, a flotylla amurska zdobyła Sansin i droga na Harbin stanęła otworem. 17 VIII gen. Yamada poprosił o przerwanie 226 działań wojennych;18-20 VIII wylądował w Harbinie radziecki desant powietrzny - 491 żołnierzy z 1 Frontu Dalekowschodniego, w celu przekazania warunków kapitulacji i dopilnowania ich dotrzymania, a 19 VIII Armia Kwantuńska skapitulowała. Do niewoli wzięto 593 990 żołnierzy japońskich, zdobyto 686 czołgów, 861 samolotów i 1836 dział. 271. Bitwa pod Hastings -14 X 1066 r. Władca Normandii, ks. Wilhelm, roszcząc pretensje do korony angielskiej, zorganizował po śmierci króla Anglii Edwarda Wyznawcy wyprawę wojenną do Anglii, gdzie w międzyczasie wybrany został królem hr. Wessexu - Harold II. Ks. Wilhelm przeprawił się z 7000 żołnierzy na 700 statkach z Normandii przez Kanał La Manche do zatoki Pevensey w pobliżu m. Hastings, w hrabstwie Sussex i aby zdeterminować swych żołnierzykazał spalić statki. Król Harold, zajęty w tym czasie na płn. odpieraniem najazdu Norwegów, ruszył pospiesznie przeciwko Wilhelmowi z 9000 prymitywnie uzbrojonych żohiierzy. Bitwa rozegrała się 14 X 1066 r. pod Hastings. Anglicy obsadzili wzgórze Senlac i skutecznie odpierali ataki Normanów, spychając ich ze stoków, ale gdy lewe skrzydło Wilhelma załamało się i pierzchło, ścigane przez Anglików - uderzyła na nich z boku jazda Wilhelma, zadając im klęskę. W wyniku tego zwycięstwa Normanowie objęli władzę w Anglii. 272. Atak na pałac prezydenta w Hawanfe13 III 1957 r Wojna domowa na Kubie w 1956-58 r Kiecownictwo Związku Studentów Kubańskich postanowiło dokonać zamachu stanu - zabić znienawidzonego prezydenta E Batistę, opano 227 wać radiostację i wezwać obywateli do strajku powszechnego, poza tym opanować gmach uniwersytetu i zainstalować tam główną kwaterę rewolucyjną.15 III 1957 r., grupa bojowa ok.100 ludzi pod dowództwem J. A. Echevaru zaatakowała znienacka trzy obiekty w Hawanie: pałac prezydenta, radiostację i uniwersytet. Zamachowcy, zbrojni w pistolety maszynowe, wdarli się na pokoje prezydenta, który zdążył jednak ujść; zajęto też radiostację. Wprowadzone niezwłocznie do akcji wojsko z czołgami oraz policja opanowały sytuację. Powstańcy zostali rozgronueni, poległo ok. 40 wraz z Echevarią, ok. 50 zostało rannych, kilku uciekło. Akcja nie udała się, ale wpłynęła na rozwój ruchu rewolucyjnego w kraju. 273. Obrona półwyspu Hel - 8 IX-2 X 1939 r II wojna światowa w 1939-45 r Rejon umocniony Hel z załogą 3500 żołnierzy pod dowództwem kmdr. W Steyera, wraz z bazującą na Helu i współdziałającą w jego obronie fiotą, podlegały dowódcy Morskiej Obrony Wybrzeża, kmdr. S. Frankowskiemu. Kmdr Steyer dysponował artylerią nadbrzeżną, przeciwdesantową i przeciwlotniczą; jedyna nowoczesna bateria im. Heliodora Laskowskiego - 4 działa kalibru 152,4 mm - ulokowana była na cyplu półwyspu. Od 1 IX rozpoczęły się naloty lotnictwa niemieckiego, które szczególnie zawzięło się na rejon cypla półwyspu; 3 IX lotnictwo zatopiło niszczyciel "Wicher" i stawiacz min "Gryf"; była to wielka strata dla obrony.11 IX niemiecki 42 pp z korpusu gen. L. Kaupischa zajął po krótkiej walce Wielką Wieś i Władysławowo i poprzestał na zablokowaniu półwyspu, licząc na wzięcie go głodem. 25 i 27 IX półwysep ostczeliwały pancerniki "Schleswig-Holstein" i "Schlesien", a hateria cyplowa ostrzeGwała niemieckie okręty. 228 Do końca miesiąca toczyły się jedynie utarczki patroli, dopiero 30 IX, po huraganowym ostrzale artyleryjskim, ruszyło niemieckie natarcie. Po krótkiej walce oddziały polskie wycofały się do Kuźnicy, a następnie na główną linię obrony, pod Jastarnię. Niemcy przygotowywali się do generalnego natarcia, do którego jednak już nie doszło. Dowódca Obrony Wybrzeża, kontradm. J. Unrug, biorąc pod uwagę braki amunicji i żywności oraz wygaśnięcie walk w kraju, zgłosił 1 X przez radio dowódcy floty niemieckiej w Zatoce Gdańskiej kontradm. H. Schmundtowi kapitulację. 2 X oddziały niemieckie wylądowały w porcie Helu i w Jastarni. 274. Zatopienfe greckiego kr|żownfka "Helle"15 VI I I 1940 r. 11 wojna światowa w 1939-45 c Przed włoską agresją na Grecję, która nastąpiła 28 X 1940 r., rozpoczęły się zbrojne prowokacje włoskie. 30 VII 1940 r. samoloty włoskie zbombardowały 2 kontrtorpedowce i 2 okręty podwodne na wodach greckich, a 15 VIII 1940 r. włoski okręt podwodny podszedł do wyspy Tenos w archipelagu Cykladów, na Morzu Egejskim i storpedował grecki krążownik "Helle" o wyporności 2115 t. Rząd grecki, nie chcąc zadrażniać napiętych stosunków z Włochami, ogłosił, że krążownik został zatopiony przez okręt podwodny "niewiadomego pochodzenia". 275. Powstanie w Hercegowlnie w 1861/62 r Już w 1856 r. wybuchło w Hercegowinie powstanie, inspirowane przez Czarnogórę, będącą bazą powstańców. Gdy powstanie to już przygasało, liircy spacyfikowali w 1861 r. cztery powstańcze wsie: Baljci, Vracenovići, Pilatovći i Miruśe, paląc zabudowania i mordując tych nveszkańców, któ 229 rzy nie zdążyli ujść. Czyn ten wzburzył ludność i spowodował wznowienie powstania, które zogniskowało się w rejonach graniczących z Czarnogórą, z której szli ludzie, broń i zaopatrzenie. Na czele powstania stanął wojewoda Luka Vukanović. Turcy ściągnęli wojska znad serbskiej granicy, ale dziki, górzysty i lesisty teren, pełen kryjówek i pozbawiony osiedli, nie pozwalał na zorganizowanie żadnej większej, skutecznej akcji wojskowej, a i powstańcy, słabi liczebnie, ograniczali się jedynie do akcji partyzanckich. Turcy odizolowali tereny przygraniczne i powstanie, nie mogąc się wykazać żadnym sukcesem i nie uzyskawszy poparcia ludności w głębi kraju, wygasło pod koniec 1862 r. 276. Wojna z karlistami w Hiszpanii w 1873-76 r Gdy w II 1873 r. król hiszpański Amadeusz I abdykował i rządy objęli republikanie - w kraju zapanowała anarchia. Prawie cała Aragonia i północ Kastylu stanęły po stronie pretendenta do tronu ks. Karola (Don Carlosa), który przybył z Francji i ogłosił się królem. Szereg miast ogłosiło się samodzielnymi kantonami, powstała Katalonia; wojna domowa ogarnęła całą Hiszpanię. Większość wojsk rządowych zaangażowana była na płd. kraju i dzięki temu karliści, którymi od II 1873 r. dowodził gen. A. Dorregaray, szybko opanowali płn. część kraju po rz. Ebro; stolicą ich stała się Estella. Siły karlistów, liczące początkowo ok.15 000 żołnierzy, wzrosły pod koniec 1873 r. do ok. 60 000, a w 1874 r. - do ok. 100 000; sytuacja wojsk rządowych stała się krytyczna, oblężone zostało Bilbao. 2 I 1874 r. prezydent E. Castelar ustąpił, a nazajutrz gen. M. Pavia rozpędził Kortezy; na czele państwa stanął marsz. F Serrano, zebrał on 80-tysięczną armię i ruszył przeciwko karlistom. Rozgorzały zacięte, okrutne walki, ale żadna ze stron nie mogła uzyskać przewagi. 29 XII 1874 r. gen. A. Campos dokonał zamachu stanu i wprowadził na tron Alfonsa, ks. Asturii (Alfons XII). Król zaapelował o zakończenie walk, obiecał amnestię i jednocześnie ze 150- -tysięczną armią rozpoczął ofensywę. Papież, Anglia i Francja, popierające dotychczas karlistów - uznały króla Alfonsa. Był to cios dla karlistów, który spowodował rozkład w ich szeregach; siły ich zaczęły szybko topnieć, odpadali stronnicy. W XI 1875 r. gen. A. Campos opanował Katalonię, walczono w Nawarze i Baskonii.15 II 1876 r. wojska rządowe rozpoczęły ostateczną ofensywę;19 II gen. Primo de Rivera zdobył Estellę, 21 II gen. J. Quesada zdobył Tolosę, gdzie znajdował się sztab karlistów. Don Carlos z batalionem żołnierzy uszedł do Francji, a wojska jego skapitulowały. Ok.10 000 żołnierzy zajęło się bandytyzmem. 277. Wojna domowa w Hiszpanii w 1936|9 r Zwycięstwo wyborcze Frontu Ludowego w 1936 r. wywołało reakcję prawicy.18 VII 1936 r. wybuchł bunt wojsk w hiszpańskim Maroku i rozprzestrzenił się na cały kraj. Dowództwo objął gen. E Franco. Rebeliantów wspomagały Niemcy i Włochy, transportując ich z Afryki do Hiszpanii i zaopatrując w sprzęt wojenny; Niemcy przysłali lotniczy legion "Condor", a Włosi 50-tysięczny Korpus Ekspedycyjny. Republikanów zaopatrywały w sprzęt wojenny i ludzi ZSRR i Meksyk. Zorganizowano z ochotników komunistyczne brygady międzynarodowe, liczące 35 000 ludzi. Siły Republiki liczyły 835 000, a rebeliantów768 000 żołnierzy. W okresie do III 1937 r. rebelianci opanowali zach. część kraju i rozpoczęli walki o Madryt; cztery kolejne ofensywy rebeliantów nie przyniosły sukcesu, rozbity został włoski Korpus Ekspedycyjny. W okresie IV 1937 - II 1938 r. ofensywy republikańskie na Brunete, 230 231 Saragossę i Teruel - po początkowych sukcesach - odparte zostały z dużymi stratami. Po ciężkich walkach rebelianci opanowali Asturię. W okresie III 1938 - III 1939 r. rebelianci odcięli Katalonię, 26 I 1939 r. zdobyli Barcelonę. Ofensywa republikańska 25 VII -15 XI nad rz. Ebro, największa i najkrwawsza, zakończona została odwrotem republikanów. Po upadku Katalonii osamotniony Madryt skapitulował 28 III 1939 r. Był to koniec Republiki; gen. E Franco został dyktatorem Hiszpanu. 278. Brygady migdzynarodowe w wojnie hiszpańskiej w 1936|9 r Wojna domowa w Hiszpanii w 1936-39 r Po buncie wojskowym 18 VII 1936 r. przeciwko republikańskiemu rządowi w Hiszpanii i wobec zaangażowania się po stronie rebeliantów wojsk niemieckich i włoskich zaczęli spieszyć z pomocą republice ochotnicy z całego świata, a jako pierwsi - sportowcy zrzeszeń robotniczych, biorący w tym czasie udział w spartakiadzie w Barcelonie. Formowanie brygad rozpoczęto w X 1936 r.; 14 X utworzony został komitet organizacyjny, przemianowany następnie w Komisariat Wojenny Brygad Międzynarodowych. Pierwsze brygady uległy wkrótce reorganizacji i powstały nowe: XI niemiecko-austriacka im. E. Thalmanna, XII włoska im. G. Garibaldiego, XIII polska im. J. Dąbrowskiego, XIV francuska "La Marseillaise", XV angielsko-amerykańska im. A. Lincolna oraz 129 czesko-bałkańska. Ogółem liczyły one 32 109 ludzi. Organizatorami byli m. in. P Togliatti, P Nenni, L. Longo, a jednym z czołowych dowódców był gen. K. Świerczewski, pseud. ., Walter". Brygady walczyły na najtrudniejszych odcinkach frontów - w obronie Madrytu, pod Brunete, pod Saragossą i nad rz. Ebro. Były one 232 oddziałami szturmowymi. W X 1938 r. rząd rozwiązał międzynarodowe brygady, w nadziei, że i gen. Franco wycofa Włochów i Niemców, a gdy tego nie uczynił - ex-członkowie brygad ponownie wzięli czynny udział w walkach w Katalonu; po jej upadku przeszli w II 1939 r. do Franeji i tam zostali internowani. Straty brygad wyniosły 13 500 zabitych, rannych i zaginionych, w tym ok. 3200 Polaków. Polacy w hiszpańskiej wojnie domowej w 1936|9 r zob. 556 279. Bitwa na wzgórzu Hittin - 3/4 VII 1187 c Bezpośrednią przyczyną rozpoczęcia przez sułtana Egiptu Salah ad-Dina (Saladyna) działań wojennych przeciwko Królestwu Jerozolimskiemu był zbójecki napad rycerza R. de Chatillon na idącą do Mekki karawanę i zabicie w niej m. in. siostry sułtana. R. de Chatillon, najbardziej awanturniczy wódz, sprawując dowództwo w al-Karak, napadał na przechodzące w pobliżu zamku karawany i rabował je, gwałcąc tym warunki rozejmu. Prośba sułtana o wydalenie winowajcy z królestwa została odrzucona, w następstwie czego sułtan wtargnął z 20-tysięczną armią do królestwa, zdobywając miasta jedno po drugim.1 VII 1187 r. zdobył Tyberiadę i 3/4 VII w pobliżu Jeziora Tyberiadzkiego stoczył decydującą bitwę z podążającą ku niemu z płd. armią króla Gwidona de Lusignan - 2500 rycerzy i ok. 20 000 piechoty. Krzyżowcy zostali zaskoczeni, otoczeni na wzgórzu Hittin i w zaciekłej walce rozgromieni. Prawie wszyscy rycerze polegli, król, de Chatillon i jeden z rycerzy dostali się do niewoli; de Chatillon, któremu Salah ad-Din poprzysiągł zemstę, został ścięty. Ogołocona z załogi Jerozolima zajęta została 2 X 1187 r. 233 280. Agresja niemiecka na Holandię w 1940 r. II wojna światowa w 1939-45 r W nocy na 10 V 1940 r. Niemcy, gwałcąc neutralność Holandii, rozpoczęli przeciwko niej działania bojowe. Desanty lotnicze - 4000 spadochroniarzy - obsadziły lotniska, mosty i punkty strategiczne, a silne bombardowania przez lotnictwo dezorganizowały i paraliżowały opór wojsk holenderskich, które aczkolwiek silniejsze liczebnie - 350 000 żołnierzy przeciwko 293 000 żołnierzy niemieckich - ale słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone, nie wytrzymały naporu prących naprzód pancernych dywizji niemieckich. Niemiecka 9 DPanc., która wyszła z rejonu Wesel, dotarła do delty rz. Waal, rozdzielając Holandię na pół. Wojska holenderskie zostały otoczone w Eindhoven i w rejonie Haga-Rotterdam i po czterech dniach oporu, po niemieckiej groźbie zbombardowania miast,15 V skapitulowały. Nieliczne oddziały uszły drogą morską do Anglu. Straty holenderskie - 2890 zabitych, 6889 rannych i ok. 300 000 jeńców. 281. Wyzwolenie Holendii w 1945 r. II wojna światowa w 1939|5 r W połowie IX 1944 r. sprzymierzeni dotarli do granicy holenderskiej; postanowiono obejść przez teren wsch. Holandii niemiecką linię umocnieńlinię Zygfryda - od płn. i ruszyć dalej na wsch ., na Zagłębie Ruhry. W tym celu zrzucono 17 IX 17 000 spadochroniarzy na rejon Veghel, Eindhoven i Arnhem, dla uchwycenia mostów na rz. Mozie, Waal i Renie i utrzymania ich do czasu natarcia wojsk lądowych, które ruszyły równocześnie do natarcia na płn. z linii granicy belgijskoholenderskiej. Mostu na Renie w Arnhem nie 234 zdołano opanować, desant został rózgromiony, tracąc 7842 ludzi, ale sprzymierzeni - 2 A brytyjska - doszli do Renu 20 X 1944 r. Dnia 23 III 1945 r. desantem lotniczym zdobyto przyczółek na wsch. brzegu Renu, na płn. od Wesel; z niego ruszyło 5 IV natarcie na Arnhem i dalej na płn. na Groningen, oswobadzając całą wsch. część Holandii. Pozostała, zach. część na płn. od Zuider Zee, obsadzona przez 25 A niemiecką, nie była atakowana, gdyż Komisarz Rzeszy - Seyss-Inquart zagroził zerwaniem tam. Niemcy skapitulowali w Holandii 5 V 1945 r. Odbicie Homs w Libii przez Arabów27 VII 1913 r. zob. 401 Potyczka pod Honggiha, w Korei, w 1940 r zob. 349 282. Bitwa nad rz. Huaj-ho7 XI 1948-10 I 1949 r. III wojna rewolucyjna w Chinach w 1946|9 r W toku ofensywy Armii Ludowo-Wyzwoleńczej 2 i 3 Armie Polowe okrążyły w płn. części prow. Ciangsu, między Saczou a rz. Huaj-ho zgrupowanie ok. 550 000 żołnierzy wojsk kuomintangowskich. Wszelkie wysiłki wyrwania się z okrążenia okazały się bezowocne, w zaciekłych walkach zniszczono 170-tysięczną armię gen. Huang Potao, przy czym on sam poległ w boju. Zniszczono 120-tysięczną armię gen. Huang Weja, która przyszła na pomoc z centralnych Chin, a jego samego wzięto do niewoli. Zniszczono także trzy korpusy, dowodzone przez gen. Tu Yu-minga, liczące ponad 250 000 żołnierzy, które opuściły Suczou, uchodziły w kierunku Jungczeng i tam 235 zostały rozbite; gen. Tu Yu-ming dostał się do niewoli. Ocalałe resztki wojsk kuomintangowskich wycofały się pospiesznie na płd., za rz. Jangcy, odsłaniając rejon Nankin-Szanghaj. Cała kam- pania trwała 2 miesiące i 5 dni; Armia Ludowo- Wyzwoleńcza zniszczyła ogółem ok. 540 000 żołnierzy Kuomintangu i oswobodziła rozległe tereny na płn. i płd. od rz. Huaj-ho oraz zajęła dogodną pozycję wyjściową do uderzenia na rejon Nankin-Szanghaj. 283. Forsowanie rz. Hudson - 6-15 X 1777 r, Amerykańska wojna o niepodłegłość w 1775-82 r Na spotkanie angielskiej armii gen. J. Burgoyne, idącej z Kanady na płd., na m. Albany, wyruszył z Nowego Jorku 4 X 1777 r. gen. H. Clinton z 3000 żołnierzy i eskadrą okrętów wojennych. Atakując śmiało angielska piechota, wsparta ogniem z okrętów, zdobyła 6 X amerykańskie forty: Clinton, Montgomery i Constitution, broniące wejścia na rz. Hudson; zerwano łańcuchy przegradzające rzekę i 8 X ekspedycja ruszyła w górę rzeki. Gen. Clinton liczył na to, że Amerykanie skierują przeciw niemu część swych sił, odciążając gen. Burgoyne'a, ale tak się nie stało a gen. Burgoyne znajdował się w tragicznej syjuacji i niecierpliwie wyglądał pomocy z południa. 13 X gen. Clinton wysłał przodem gen. J. Vaughana z 2000 żołnierzy i eskortą okrętów.15 X dotarł on w pobliże Albany, ale niski stan wody nie pozwolił na dalszą podróż ciężko załadowanych okrętów i Anglicy zmuszeni byli zawrócić, pozostawiając gen. Burgoyne'a swojemu losowi| skapitulował on 17 X 1777 r. Potyczka przy oazie Hun (okręg Dżofra) w Libii - 26 I 1915 r. zob. 401 236 284. Bitwa pod Iławą Prusk| (Preussisch Eylau)8II 1807r Wojna frsncusko-prusko-rosyjska w 1806/07 r Po klęsce pod Jeną i Auerstadt Prusacy wycofali się na wsch., skąd szły im na pomoc armie rosyjskie gen. L. Benningsena - 62 000 żołnierzy i gen. E Buxhówdena - 50 000 żołnierzy. Rosjanie po przegranych bitwach z armią napoleońską pod Czarnowem, Pułtuskiem i Gołyminem wycofali się za Narew, ale 15 I 1807 r., otrzymawszy posiłki, przeszli do ofensywy. 8 II 1807 r. doszło do kxwawej bitwy armii rosyjskiej gen. Benningsena (82 000 żołnierzy z 400 działanu) z armią francuską Napoleona (67 000 żołnierzy z 200 działami) - pod Iławą Pruską (obecnie Bagrationowsk). Rankiem 8 II Rosjanie uderzyli na korpus marsz. N. J. Soulta na lewym skrzydle, ale Soulta wsparł korpus marsz. L. N. Davouta i atak odparto. Gdy Benningsen rzucił na lewe skrzydło swoje odwody - Napoleon skierował na rosyjskie lewe skrzydło korpus marsz. P E Ch. Augereau, ten jednak w zamieci śnieżnej dostał się pod ogień 80 rosyjskich dział i straciwszy ok. 5000 żołnierzy cofnął się. Wówczas Rosjanie uderzyli w centrum i na lewym skrzydle, jednak marsz. J. Murat wspaniałą szarżą 80 szwadronów jazdy odrzucił ich. Wieczorem nadszedł korpus marsz. M. Neya i zaatakował prawe skrzydło rosyjskie, co skłoniło Benningsena do nakazania odwrotu. Straty francuskie - 3000 zabitych i 7000 rannych, a rosyjskie - 7000 zabitych, 20 000 rannych i 4000 jeńców. 285. Powstanie sipajów w Indiach w 1857/58 r. Dyskryminacja rasowa, utrudnianie praktyk religijnych i agitacja wolnościowa spowodowały narastające wrzenie w tubylczych pułkach; wśród tzw. sipajów zaczęły wybuchać sporadyczne bunty W 1857 r. zaczęto wprowadzać w armu nowe 237 karabiny Enfielda i rozeszła się pogłoska, że naboje do nieh smarowane są tłuszczem krowim względnie wieprzowym. Hindusów ogarnęło przerażenie, dotknięeie takiego tłuszczu groziło utratą kasty, staniem się nieczystym - pariasem.10 V 1857 r. żołnierze garnizonu w Meerut, w Bengalu, odmówili na ćwiczeniach strzelania nowymi karabinami, a poddani represjom zbuntowali się, zabili angielskich oficerów i ruszyli ku stolicyDelhi. Garnizon miasta i mieszkańcy przyłączyli się do buntu, wymordowali Europejczyków i ogłosili Wielkiego Mogoła - Bahadura Szaha II, rezydującego w Delhi - przywódcą. Powstanie rozszerzyło się - 31 V wybuchło w Lakhnau, 4 VI w Kanpurze, 6 VI - w Allahabadzie,14 VIw GwaGorze; dowództwo armii powstańczej objął popularny Nana Sahib i Tantia Topi. Radżowie w Indiach Środkowych ogłaszali niepodległość, sytuacja Anglików stawała się tragiczna. W koszarach w Kanpurze 600 angielskich żołnierzy, kobiet i dzieci oblegano przez 21 dni, wszyscy zginęli. W pałacu w Lakhnau oblężono garnizon miasta. Wojska angielskie w Indiach - 24 000 żohiierzy - były na razie za słabe. W początkach VI 1857 r. podszedł pod Delhi korpus angielski6500 żołnierzy - i rozpoczął szturmowanie umocnień, ale dopiero 14 IX wdarli się Anglicy do miasta. Po 6 dniach walk ulicznych 30 000 sipajów wycofało się z miasta udając się do Lakhnau, gdzie nadal broniło się 1250 Anglików. 25 IX przedarły się do Lakhnau posiłki - 2500 żołnierzy, a 11 XI dalsze 4300 żołnierzy i wszyscy razem opuścili miasto. W II-III 1858 r. angielski naczelny dowódca, gen. C. Campbell skoncentrował swe oddziały, wzmocnione posiłkami z Anglii, Sikhami i Gurkami i z 40-tysięczną armią zaczął systematycznie opanowywać punkty oporu. W III 1858 r. - po długotrwałych walkach ze 120- -tysięczną armią sipajów - Campbell odbił Lakhnau; sipaje rozproszyli się po kraju, ścigani przez 238 kolumny angielskie. Królowa Wiktoria proklamacją z 1 XI 1858 r. zlikwidowała Kompanię Wschodnio-Indyjską i obiecała łaskę powstańcom, co przyczyniło się do zaprowadzenia spokoju w kraju. 286. Indonezyjska wojna wyzwoleńcza w 1945-49 r Po ogłoszeniu 17 VIII 1945 r. niepodległości Indonezji i po kapitulacji 2 IX 1945 r. Japonii przybył 5 X 1945 r. do Dżakarty gubernator holenderski z 700 żołnierzami i wspierany przez wojska brytyjskie i amerykańskie rozpoczął organizowanie kolonialnej administracji. Doprowadziło to do konftiktu z władzami indonezyjskimi, a po sprowokowanych przez wojsko brytyjskie krwawych starciach 29 X-7 XI 1945 r. w Surabai - konflikt przerodził się w walkę zbrojną z Holendrami i Brytyjczykami. W 1945/47 r. Holendrzy poshzgiwali się pomocniczymi oddziałami policji KNIL (Konklijk Nederlands Indish Leger), które na początku inwazji japońskiej ewakuowano do Australii, a które po wojnie powróciły. Oddziały te, złożone z wiernych Holandu tubylców, wzmocnione przez najemników, dowodzone przez mjr. R. Westerlinga, przeprowadziły akcje pacyfikacyjne i wsławiły się okrucieństwem i mordami na wielką skalę. W toku tych działań oddziały regularnej armii indonezyjskiej w ciężkich walkach obroniły przed atakami policji KNIL m. in. następujące miasta: 9 XI 1945 r. - Bandjarmasin, stolicę indonezyjskiego Borneo; 8 VIII 1946 r. - Batua w płd: zach. części w. Celebes; 20 XI 1946 r. - Margarana na w. Bali; 1 I 1947 r. - Palembang, stolicę Sumatry. Indonezja uzyskała pełną niepodległość po czterech latach walk - 27 XII 1949 r. 239 287. Bitwa na równinie Ingavi w Boliwii18 XI 1841 r Prezydent Peru, gen. A. Gamarra, który doszedł do władzy w okresie chaosu w kraju, zapragnął w celu umocnienia swej pozycji reaktywować roz- wiązaną w 1839 r. unię z Boliwią. Z oddziałem 5200 żołnierzy wkroczył do Boliwu, zajął jej stoli- cę La Paz i 18 XI 1841 r. w pobliżu Viacha, na płd. od La Paz, na równinie Ingavi napotkał Boliwijczyków. Boliwijski gen. J. Ballivian, z 2300 żołnierzami, wzmocniony w ostatniej chwili od- działem 1500 jazdy przyprowadzonym przez płk. J. M. Velasco, w bitwie trwającej zaledwie 50 minut rozgromił Peruwiańczyków, którzy stracili ok. 3000 zabitych i rannych oraz jeńców; poległ m. in. także gen. Gamarra. Zwycięski gen. Balli- vian wkroczył do Peru, które zmuszone zostało do zawarcia 7 VI 1842 r. pokoju i uznania nie- podległości Boliwii. 288. Pierwsza bitwa pod In|nu - 7-10 I 1921 r. Wojna grecko-tur|cka w 1919-22 r Po kapitulacji Turcji w I wojnie światowej zwycięskie państwa Ententy okupowały szereg jej prowincji, a Grecy, którym za udział w wojnie obiecano rejon Izmiru (Smyrny), zasiedlony w znacznej części przez ludność pochodzenia greckiego, wysadzili 15 V 1919 r. pod osłoną ftoty 4000 żołnierzy i w ciągu 15 dni zajęli cały izmirski wilajet. Grabieże okupantów wzburzyły ludność i rozbudziły ogólnonarodowy ruch wyzwoleńczy, powstały oddziały partyzanckie, a w 1920 r. utworzono republikański rząd w Ankarze i Kemal Pasza zaczął organizować regularną armię. Anglicy, zaniepokojeni o cieśniny, zezwolili Grekom na marsz w głąb Anatolu celem rozbicia nacjonalistów i partyzantów, a sami 25 VI 1920 r. wysadzili desant w Mudanie i ogniem dział okrętowych wspierali działania Greków, którzy 22 VI rozpoczęli natarcie z Izmiru na Bursę, U|ak i Aydin, zajmując po walkach te miejscowości. Wykorzystując ogołocenie z wojsk tureckich rejonu Bursy, skąd wojska te skierowane zostały przeciwko zbuntowanemu partyzanckiemu oddziałowi Edhen Beja, ruszył 6 I 1921 r. z Bursy w kierunku Ankary III Korpus grecki -11 000 żołnierzy, z 28 działami, pod dowództwem gen. K. Petmazasa. Turcy, którym na tym froncie pozostało zaledwie 6000 żołnierzy (11 DP), pod dowództwem Ismet Paszy, zmuszeni byli cofać się pod naporem przeważających sił; Grecy zajęli Inegól, 8 I - Pazarcik i wyszG na przedpole InÓnu. Ismet Pasza zajął pozycje na wzgórzach pod In|nu; w dniu nadejścia Greków przybyła pospiesznie ściągnięta z frontu partyzanckiego 4 DP, a następnego dnia jeszcze 61 DP Po trzydniowych ciężkich walkach turecki kontratak zmusił Greków, którzy ponieśli ciężkie straty, do odwrotu na pozycje wyjściowe. 289. Druga bitwa pod In|nu - 30 III-1 IV 1921 r. Wojna grecko-tur|cka w 1919-22 r 23 III 1921 r. wojska greckie pod dowóciztwem gen. A. Papulasa - 3 korpusy liczące ok. 40 000 żołnierzy - rozpoczęły drugą ofensywę z rejonu Bursy i U|aku, z zamiarem dotarcia do linii kolejowej Eski|ehir-Konya. Na odcinku południowym oddziały Refet Paszy -15 000 żołnierzy po ciężkich walkach wycofały się do linu kolejowej, oddając Afyon Karahisar i dominujące nad okolicą wzgórza Dumlupunar. Na odcinku północnym natrafili Grecy na zacięty opór oddziałów Ismet Paszy - 30 000 żołnierzy, które wycofały się na linię starych umocnień pod In|nu. Greckie szturmy zostały tu krwawo odparte i wyczerpani Grecy, straciwszy ok. 8000, żołnierzy zmuszeni 240 241 zostali do wycofania się, co z kolei zmusiło do cofnięcia się wysuniętej na wsch. i zagrożonej odcięciem południowej grupy greckiej. Obie strony były wyczerpane i niezdolne do działań bojowych; nastąpił zastój. 290. Bitwa morska przy porcie Iquique21 V 1879 r. Wojna Chile z Peru i Boliwią w 1879-83 r Blokująca boliwijski port Iquique okręty chilijskie: korweta "Esmeralda" (800 t), dowodzona przez kpt. A. Prata i szkuner "Virgen de Covadonga" (500 t), dowodzony przez kpt. C. Condella, zostały 21 V 1879 r. zaskoczone i zaatakowane przez dwa okręty peruwiańskie: pancernik "Huascar" (3500 t), dowodzony przez kpt. M. Grau i fregatę "Independencia" (2400 t), dowodzoną przez kpt. J. Moore. Szkuner zaczął uciekać na płd., ścigany przez fregatę, a korweta "Esmeralda" rozpoczęła walkę z pancernikiem "Huascar" i przy próbie abordażu została przez niego staranowana i zatopiona, przy czym ze 180 ludzi załogi zginęło 120, wraz z kpt. Pratem; reszta dostała się do niewoli. "Huascar" stracił 1 zabitego i 2 rannych. 291. Powstanie antyangielskie w Iraku w 1920 r Po I wojnie światowej lrak okupowany był przez wojska W Brytanii, która w 1920 r. otrzymała z ramienia Ligi Narodów mandat nad tym krajem, czyniący go protektoratem angielskim. Komitet powstania ("Maktab as-saura"), ustanowiony przez partię "Straż Niepodległości", przygotował powstanie, a pretekstem stało się aresztowanie przez Anglików jednego z szejków w m. Rumajsa i odbicie go 30 VI 1920 r. przez ludzi jego plemienia. Angielski garnizon rozbito, a resztki jego zabarykadowały się w gmachu urzę 242 dowym. Zajście to przekształciło się w ogólnonarodowe antyangielskie powstanie, którego duchowym przywódcą został Mohammed Taki ad-Din asz-Szirazi, przywódca religijny szyitów. Garnizon w Rumajsa oswobodzony został 21 VII po wygranej 20 VII przez Anglików bitwie pod Arsijate; angielskie straty w bitwie i straty garnizonu wyniosły 625 zabitych i rannych. 4 VII powstali Arabowie w rejonie Samarry, a 23 VII stoczyli bitwę z oddziałem 800 żołnierzy o m. Kefil, rozgramiając ich. Oswobodzono szereg miejscowości nad środkowym Eufratem a Anglicy wycofali się do m. Hille. Powstała ludność Nedżefu i Kerbeli, a ulemowie (teolodzy) szyitów ogłosili 6 VIII w Kerbeli "świętą wojnę". W Bagdadzie Anglicy uprzedzili wybuch powstania, aresztując i rozstrzeliwując 5 przywódców oraz wprowadzając stan oblężenia. Walki toczyły się w całej środkowej części kraju, wiele brytyjskich garnizonów było oblężonych, spokojne pozostało tylko Południe i Kurdystan. Anglicy skoncentrowali w Iraku 150-tysięczną armię i w końcu VIII 1920 r. przystąpili do likwidacji powstania, odbijając kolejno miasta:14 X Samarrę,15 X - Kerbelę,18 X - Nedżef. W XI 1920 r. skapitulował ostani punkt oporu - Rumajsa, co oznaczało koniec powstania. 292. Powstanie antybrytyjskie w Iraku w 1931 r. 30 VI 1930 r. premier Iraku Nuri as-Said podpisał układ z W Brytanią, który uznawał niepodległość kraju, wiążąc go jednak więzami "wieczystej przyjaźni" z W Brytanią, zastrzegającą sobie prawa konsultacji w sprawach polityki zagranicznej. Zawarty sojusz wojskowy, przyznający wojskom brytyjskim prawo korzystania z kolei, lotnisk i portów, uznawał "specjalne interesy" W Brytanu i oddawał jej bazy wojskowe w Habbanija i asz-Szu'ajba. Układ ten wywołał ogromne 243 wzburzenie w całym kraju, rozpoczęły się masowe demonstracje i wiece, a gdy do tego w VI 1930 r. wydano ustawę o podatkach lokalnych - wybuchły strajki i rozruchy w szeregu miast, kierowane przez partię narodową, sprzymierzoną z szyickirtu duchownymi (mudżtahidami), którym przewodził cieszący się wielkim autorytetem naczelny szyicki przywódca religijny - Mohammed Taki ad-Din asz-Szirazi. Najpoważniejsze wystąpietua miały miejsce 11 i 12 VII w Bagdacizie, el-Muntefik i w portowym mieście Basra, gdzie pobudowano barykady, a policja i wojsko dopiero po krwawych dwudniowych walkach ulicznych opanowały sytuację. Równocześnie przeciwko układowi wystąpili Kurdowie pod przywództwem szejka M. Dizli i M. Barzaniego, łącząc hasła sprzeciwu z żądaniem niepodległości Kurdystanu. Armia iracka, wspomagana przez lotnictwo angielskie zlikwidowała powstanie, zadając 23 IV klęskę Kurdom i wypierając ich do Iranu. 293. Zamach stanu w Iraku - 8 II 1963 r 8 II 1963 r. o godz. 5 samoloty wojskowe startujące z bazy lotniczej w Habbanija (80 km od stolicy) zbombardowały gmach Ministerstwa Obrony w Bagdadzie - siedzibę prezydenta, gen. Abd al-Karim Kassema, a następnie gmach ten zaatakowały zbuntowane oddziały wojska. Ogłoszono, że powstała Krajowa Rada Rewolucyjna, która mianowała płk. Abd as-Salama Arifa prezydentem Republiki Iraku. O godz.15|, po walce, obrońcy gmachu Ministerstwa Obrony - 600 żołnierzy - poddali się. Aresztowano, natychmiast osądzono i rozstrzelano gen. Kassema i trzech wyższych oficerów. Jeszcze przez kilka dni toczyły się walki w porcie Basra, w m. Amara i Kazemein; zginęło ogółem ok.1500 osób. Przewrót, poparty przez partię al-Baas, miał oblicze pronaserowskie i antykomunistyczne. 244 294. Wojna iracko-irańska w 1980-89 r. Irak, obawiając się rozszerzenia przez Iran rewolucji islamskiej na swój teren i błędnie oceniając siłę militarną Iranu, wypowiedział układ o podziale szlaku wodnego Szatt al-Arab i licząc na łatwe do osiągnięcia zdobycze terenowe - rozpoczął 23 IX 1980 r. działania wojenne, wkraczając do Iranu. Walki rozwinęły się na 600-kilometrowym froncie, wojska irackie wtargnęły na głębokość do 30 km, zdobywając szereg miast, m. in. 24 X Choramszar, oblegając Abadan, bombardując Ahwaz, Desful, a szczególnie port przeładunkowy ropy na wyspie Chark, natomiast lotnictwo irańskie bombardowało Mosul, Kirkuk, Erbil, Basrę i Bagdad. W 1981 r. Irańczycy podciągnąwszy wojska wyparli 30 II napastników z Chuzistanu, a 4 V odbili Choramszar. W 1982 r. Irańczycy przejęli inicjatywę i do 29 VI wojska irackie zostały wyparte z Iranu.13 VII 1982 r. wojska irańskie wkroczyły do Iraku; prezydent Saddam Husajn, zaczął apelować o pokój, ale Iran żądał uprzedniego napiętnowania Iraku jako agresora, 150 mld dolarów odszkodowania i ustąpienia Saddama. f| | W 1983r.walki toczyły się w strefie przygranicz- | nej,a Iran przeprowadzał wielokrotnie ofensywy bez znaczących efektów.Dopiero w II 1984r. .| wojskom irańskim udało się sforsować rz.Szatt i | al-Arab i umocnić się na płd.od Basry,zagraża- jąc miastu i ostrzeliwując je artylerią.Irańczycy zajęli też roponośne wyspy Madżnun.4III 1984r.Irak zaczął stosować broń chemiczną, a 11III 1985r.,zapoczątkowano "wojnę o mias- ta",bombardując i ostrzeliwując rakietami Bag- dad,Teheran i szereg innych miast.Atakowano też okręty w Zatoce Perskiej.Syria,Libia,Płd. Jemen i OWP wspierały Iran,a Arabia Saudyjska i szejkanaty - Irak.Dla ochrony żeglugi w Zatoce I ; Perskiej USA,Francja i inne państwa wysłały tam 245 okręty wojenne.12 III 1985 r. wojska irańskie rozpoczęły wielką ofensywę przez btota Howeiza, pragnąc przerwać drogę Basra-Bagdad; po wielodniowych zaciekłych walkach Irańczycy zostali wyparci za rz. Tygrys. W ciągu 1986 i 1987 r. sytuacja nie uległa zmianie, próby zdobycia Basry były unicestwiane, toczyły się walki pozycyjne, bombardowano miasta i okręty, a próby mediacji nie dawały wyników. 13 VII 1988 r. wojska irackie wyparły Irańczyków ze swego terytorium w rejonie Sulejmanii i Basry i po ponownym zastosowaniu broni chemicznej20 VII - Iran oznajmił, że przyjmuje rezolucję nr 598 Rady Bezpieczeństwa ONZ, dotyczącą przerwania ognia.19 VIII 1989 r. ogłoszono rozejm. 295. Zniszczenie irackiego centrum atomowego7 VI 1981 r 7 VI 1981 r. o godz.183' samoloty izraelskie zbombardowały i całkowicie zniszczyły irackie centrum atomowe "Osirak" w Tammuz, w pobliżu Bagdadu. W akcji wzięło udział 9 myśliwców bombardujących F-16 i 6 osłaniających je samolotów myśliwskich F-15. Samoloty przeleciały nad Jordanią i płn. częścią Arabii Saudyjskiej, nie wykryte przez system wczesnego ostrzegania. Godzina ataku była tak wybrana, aby w centrum nie było zagranicznych specjalistów, zginął jednakże jeden technik francuski. Była to akcja prewencyjna; Izrael z niepokojem śledził budowę tego centrum atomowego ijak oświadczył premier izraelski Menachem Begin - był przeświadczony, że będą tam produkowane bomby atomowe, których celem miał być Izrael. Premier dodał, że jeżeli centrum zostanie odbudowane, to ponownie zostanie zniszczone. 296. Rewolucja w Iranie w 1978/79 r. Narastający w latach 1976-78 r. kryzys wewnętrz- ny i nasilenie się opozycji antymonarchistycznej na tle forsowanych przez rząd reform dezorgani- zowały życie gospodarcze. Mnożyły się demons- tracje i strajki, kierowane przez kler szyicki, którego przywódca - ajatollah R. Chomeini - przebywał od 15 lat na emigracji, początkowo w Iraku, następnie we Francji. W starciach de- monstrantów z policją zginęło 18 II w Tebrizie 100 osób, a 8 IX w Teheranie ok.1000 osób. Rząd wprowadził 11 VIII stan wyjątkowy, a dla złagodzenia nastrojów ogłosił 1 X amnestię, zahamował zwalczaną przez szyitów emancypację kobiet, przywrócił kalendarz muzułmański i zam- knął domy gry, ale mimo tego przez cały kraj przetaczały się coraz potężniejsze fale demon- stracji i rozruchów.1 I 1979 r. cesarz powołał nowy rząd z Sz. Bachtiarem na czele.16 I 1979 r. cesarz Mohammed Reza Pahlawi przekazał wła- dzę uprzednio powołanej Radzie Regencyjnej i wraz z rodziną opuścił Iran.1 II 1979 r. R. Cho- meini powrócił z Francji do Iranu, przejął władzę i utworzył Tymczasowy Rząd Rewolucyjny. 30 III przeprowadzono referendum, w którym 98% gło- sujących wypowiedziało się za utworzeniem re- publiki islamskiej.1 IV 1979 r. proklamowano Islamską Republikę Iranu. 297. Powstanie w Irlandii w 1798 r. Towarzystwo Zjednoczonych Irlandczyków, przygotowujące powstanie, wyznaczyło jego wybuch na wiosnę 1798 r., ale w marcu władze wpadły na trop organizacji i aresztowały przywódców, a 19 V naczelny dowódca, lord E. Fitzgerald, zaskoczony w mieszkaniu, bronił się, został ranny i zmarł. Powstania nie można już było odwołać, ale pozbawione dowódców było bez szans i stało się szeregiem izolowanych wystąpień, łatwo stłu 246 247 mionych przez brytyjską armię i protestancką milicję. W Ulsterze trwało ono 7 dni, dwie armie powstańcze zostały rozgromione, a dowódcy schwytani i straceni. W Wexford rozpoczęło się w nocy z 24 na 25 V Powstańcy pod dowództwem księdza J. Murphy rozgromili 27 V oddział milicji z płn. Corku - ze 110 milicjantów ocalało 5; powstanie ogarnęło cały Wexford i trwało 2 tygodnie. Stłumione zostało po ataku 21 VI na sztab powstańczy w Vinegar Hill. Powstanie w Antrim i Down rozpoczęło się 7 VI, ale po kilku bitwach bez sukcesów - wygasło. Oczekiwana pomoc Francuzów przybyła za późno; pod koniec VIII 1798 r. wylądował w hrabstwie Mayo oddział wojsk francuskich pod dowództwem gen. J. J. A. Humberta, ale został pobity i złożył broń. Flotylla wioząca drugą francuską ekspedycję została rozgromiona w pobliżu Tory przez flotę brytyjską. Okręt ftagowy " Hoche" poddał się i na nim wzięto do niewoli przywódcę patriotów irlandzkich Theobalda Wolfe Tone. Popełnił on samobójstwo 19 XI 1798 r. Taki był epilog powstania. 298. Powstanie w Irlandii w 1867 r Wyzysk ze strony obszarników, rugowanie chłopów z gospodarstw i straszna klęska głodu1 500 000 osób zmarło z głodu i chorób - spowodowały wzburzenie ludności i powstanie tajnych stowarzyszeń wolnościowych. Największe stowarzyszenie - IRB (Irlandzkie Rewolucyjne Braterstwo) wyznaczyło wybuch powstania na 11 II 1867 r., później przesunięto termin na 5 III, ale dwie organizacje nie zostały w porę powiadomione i rozpoczęły akcję 11 II w hrabstwie Kerr na płd. kraju. Małe, odizolowane grupki patriotów nie mogły wiele zdziałać i po kilku utarczkach zostały rozproszone. Uprzedzone władze brytyjskie aresztowały przywódców i koncentrując wojska zapobiegły wybuchowi powstania w marcu. 299. Powstanie w Irlandii w 1916 r. Powstanie przygotowywano przez szereg miesięcy, jednostki Irlandzkich Ochotników i Armii Obywatelskiej przeprowadzały jawnie ćwiczenia bojowe. Wysłannik republikanów - sir Roger Casement zabiegał w Berlinie o pomoc Niemiec; Anglicy wiedzieli o wszystkim i lekceważyli te przygotowania. Powstanie wybuchło 23 IV 1916 r. w Dublinie, ok. 2000 powstańców obsadziło punkty strategiczne w mieście i gmach Poczty Głównej, na którym zatknięto sztandar Republiki. Ogłoszono niepodległość Irlandii, utworzono Rząd Tymczasowy, wybrano prezydentem Patricka Pearse; wydał on odezwę do ludu. Społeczeństwo odniosło się do powstania obojętnie, a nawet wrogo. W Dublinie było 1200 żołnierzy angielskich, którzy stawili opór. Walki w mieście trwały 6 dni. Kanonierka angielska bombardowała gmach Poczty i okolicę, zamieniając dzielnicę w stos ruin. Zginęło kilkaset osób cywilnych. 29 IV 1916 r. prezydent Pearse wydał rozkaz kapitulacji. Anglicy rozstrzelali 14 przywódców powstania, w tym 7 członków Rządu Tymczasowego. 300. Wyprawa gen. J. Sullivana przeciwko Irokezom w 1779 r 3 VI 1778 r. oddział 200 lojalistów pod dowództwem J. Johnsona i 900 Indian-Irokezów pod dowództwem J. Branta spustoszył m. Wyoming (60 km na wsch. od Buffalo) i dotarł do m. Newton (Elmira) -135 km na płd. od jez. Ontario, mordując osadników i paląc ich osiedla. Masakra powtórzyła się nieco później w Cherry Valley. W odwecie, na rozkaz gen. G. Washingtona, wyruszyła latem 1779 r. ekspedycja karna - 2500 248 249 żołnierzy pod dowództwem gen. J. Sullivana - 302. wkraczając na tereny pięciu zjednoczonych plemion Irokezów, w rejonie Wielkich Jezior. 29 VIII 1779 r. zagrodził gen. Sullivanowi drogę pod Newton, nad rz. Chemung, J. Brant z 500 Irokezami,100 lojalistami i garstką żołnierzy brytyjskich. W bitwie oddział Branta został rozgromiony, poległ m. in. dowódca lojalistówkpt. W Butler. Gen. Sullivan stracił 40 ludzi. Wojsko zniszczyło 40 indiańskich osiedli, wycinając tych z mieszkańców, którzy nie zdążyli uciec. Akcję karną zakończono 15 IX 1779 r. 301. Bitwa pod Isandlwana (Isandula)22 I 1879 r Agresja angielska na państwo Zulusów w 1879 r 12 I 1879 r. Anglicy rozpoczęli działania wojenne przeciwko państwu Zulusów z zamiaremjego podbicia. Trzy kolumny, łącznie 11 100 żołnierzy (3 800 Anglików i 7 300 żohiierzy kolonialnych), pod dowództwem gen. F. T Chelmsforda przekroczyły granicę, kierując się na królewski kraalUlundi. 22 I rankiem, gdy gen. Chelmsford, znajdujący się przy środkowej kolumnie, wyjeehał z małym oddziałkiem na rekonesans - na jego obozującą w dolince, w pobliżu Isandlwana, kolumnę dowodzoną przez płk. A. W. Durnforda uderzyło znienacka ok.10 000 Zulusów; ich rezerwa - ok. 5000 - nie wzięła udziału w walce. Zulusi zdołali od razu opanować tabor z zapasami m. in. amunicji i gdy w toku walki żołnierzom zabrakło nabojów - pozostały im do obrony tylko bagnety. Walka wręcz wkrótce przyjęła charakter rzezi; trwała ona ok. 2 godzin. Poległ płk Durnford, 63 oficerów, 740 żołnierzy angielskich i ok. 350 żołnierzy kolonialnych, a także 200 ludzi obsługi; reszta zdołała ujść. Zulusi zdobyli obóz z dużą ilością wojskowych zapasów oraz 2 działa. Bitwa pod Isaszeg - 6 IV 1849 r Powstanie na Węgrzech w 1848/49 r 1 IV 1849 r. ruszyła przeciwko Austriakom ofensywa 52-tysięcznej armu węgierskiej, dowodzonej przez gen. A. GÓrgeya. Po wygraniu dwóch bitew - pod Hatvan i Tapiabicske - trzecią, decydującą stoczyli Węgrzy 6 IV pod wsią Isaszeg. Obronne pozycje austriackiego korpusu gen. J. Jelaćicia usytuowane były na wzgórzach wzdłuż drogi G|dólló-łsaszeg i obsadzone były przez dwa korpusy, liczące ok. 36 000 żołnierzy. Węgierski korpus gen. G. Klapki zaatakował Isaszeg i prawe skrzydło, a gen. Damjanich - lewe skrzydło; w rezerwie stała dywizja gen. J. Wysockiego, łącznie 52 000 żołnierzy. W trakcie walki nadszedł austriacki korpus gen. F. Schlicka, kierując się na tyły Węgrów. Sytuację uratował gen. Wysocki, który bezzwłocznie uderzył na Austriaków i odrzucił ich. W międzyczasie trwała zażarta walka o Isaszeg, wieś dwukrotnie przechodziła z rąk do rąk, aż po raz trzeci zdobyta została przez Węgrów i utrzymana. Austriacy wycofali się ze stratą 4000 zabitych i rannych do Pesztu. 303. Bitwa nad rz. Isly -14 VIII 1844 r. Konflikt francusko-marokański w 1844 r Pobity w wojnie z Francuzami emir arabskiego państwa Algieru - Abd el-Kader schronił się z resztką swych wojsk w Maroku, w przygranicznej miejscowości Udżda. Wiosną 1844 r. francuski dowódca rejonu Oranu - gen. L. Lamoriciere dla obrony przed wypadami emira założył warowny obóz w Lalla Maghrnia, 25 km od Udżda, na terenie, który od dawna był przedmiotem sporu między Marokiem a posiadłościami tureckimi w Algieru. Sułtan Maroka uważając, że wtargnię 250 251 żołnierzy pod dowództwem gen. J. Sullivanawkraczając na tereny pięciu zjednoczonych plemion Irokezów, w rejonie Wielkich Jezior. 29 VIl1 1779 r. zagrodził gen. Sullivanowi drogę pod Newton, nad rz. Chemung, J. Brant z 500 Irokezami,100 lojalistami i garstką żołnierzy brytyjskich. W bitwie oddział Branta został rozgromiony, poległ m. in. dowódca lojalistówkpt. W Butler. Gen. Sullivan stracił 40 ludzi. Wojsko zniszczyło 40 indiańskićh osiedli, wycinając tych z mieszkańców, którzy nie zdążyli uciec. Akcję karną zakończono 15 IX 1779 r. 301. Bitwa pod Isandlwana (Isandula)22 I 1879 r Agresja angielska na państwo Zulusów w 1879 r 12 I 1879 r. Anglicy rozpoczęli działania wojenne przeciwko państwu Zulusów z zamiaremjego podbicia. Trzy kolumny, łącznie 11 100 żołnierzy (3 800 Anglików i 7 300 żołnierzy kolonialnych), pod dowództwem gen. E T Chelmsforda przekroczyły granicę, kierując się na królewski kraalUlundi. 22 I rankiem, gdy gen. Chelmsford, znajdujący się przy środkowej kolumnie, wyjechał z małym oddziałkiem na rekonesans - na jego obozującą w dolince, w pobliżu Isandlwana, kolumnę dowodzoną przez płk. A. W DurnEorda uderzyło znienacka ok.10 000 Zulusów; ich rezerwa - ok. 5000 - nie wzięła udziału w walce. Zulusi zdołali od razu opanować tabor z zapasami m. in. amunicji i gdy w toku walki żołnierzom zabrakło nabojów - pozostały im do obrony tylko bagnety. Walka wręcz wkrótce przyjęła charakter rzezi; trwała ona ok. 2 godzin. Poległ płk Durnford, 63 oficerów, 740 żołnierzy angielskich i ok. 350 żołnierzy kolonialnych, a także 200 ludzi obsługi; reszta zdołała ujść. Zulusi zdobyli obóz z dużą ilością wojskowych zapasów oraz 2 działa. 302. Bitwa pod Isaszeg - 6 IV 1849 r. Powstanie na Węgrzech w 1848/49 r 1 IV 1849 r. ruszyła przeciwko Austriakom ofensywa 52-tysięcznej armu węgierskiej, dowodzonej przez gen. A. GÓrgeya. Po wygraniu dwóch bitew - pod Hatvan i Tapiabicske - trzecią, decydującą stoczyli Węgrzy 6 IV pod wsią Isaszeg. Obronne pozycje austriackiego korpusu gen. J. Jelaćicia usytuowane były na wzgórzach wzdłuż drogi Gód|lló-Isaszeg i obsadzone były przez dwa korpusy, liczące ok. 36 000 żołnierzy. Węgierski korpus gen. G. Klapki zaatakował Isaszeg i prawe skrzydło, a gen. Damjanich - lewe skrzydło; w rezerwie stała dywizja gen. J. Wysockiego, łącznie 52 000 żołnierzy. W trakcie walki nadszedł austriacki korpus gen. F. Schlicka, kierując się na tyły Węgrów. Sytuację uratował gen. Wysocki, który bezzwłocznie uderzył na Austriaków i odrzucił ich. W międzyczasie trwała zażarta walka o Isaszeg, wieś dwukrotnie przechodziła z rąk do rąk, aż po raz trzeci zdobyta została przez Węgrów i utrzymana. Austriacy wycofali się ze stratą 4000 zabitych i rannych do Pesztu. 303. Bitwa nad rz. Isly -14 VIII 1844 r Konflikt francusko-marokański w 1844 r Pobity w wojnie z Francuzami emir arabskiego państwa Algieru - Abd el-Kader schronił się z resztką swych wojsk w Maroku, w przygranicznej miejscowości Udżda. Wiosną 1844 r. francuski dowódca rejonu Oranu - gen. L. Lamoriciere dla obrony przed wypadami emira założył warowny obóz w Lalla Maghrnia, 25 km od Udżda, na terenie, który od dawna był przedmiotem sporu między Marokiem a posiadłościami tureckimi w Algieru. Sułtan Maroka uważając, że wtargnię 250 251 to na jego teren, wysłał 40-tysięczny korpus wojska na granicę pod dowództwem swego synaSidi Muley Abd er-Rahmana. W maju wywiązały się walki; naczelny dowódca wojsk francuskich w Algierii gen. T R. Bugeaud parł do wojny i podbicia Maroka. Francuzi zbombardowali Tanger i Mogador, a gen. Bugeaud z 10 300 żołnierzy rozbił 14 VIII 1844 r., nad pograniczną rz. Isly korpus marokański ks. Muleya Abd er-Rahmana. Straty marokańskie - 800 zabitych i 2000 jeńców, francuskie - 30 zabitych i 100 rannych. 304. Bitwa pod Issos (obecnie D|rtyd)333 r. p.n.e. Wyprawa Aleksandra Macedońskiego praeciw Persji w 334-323 r p.n.e. Aleksander Macedoński po podporządkowaniu sobie Grecji wyruszył wiosną 334 r. p.n.e. przeciw Persom, rzekomo w celu oswobodzenia greckich miast w Azji Mniejszej, a w rzeczywistości po skarby i niewolników. Z armią 30 000 piechoty i 6000 jazdy przeprawił się przez Hellespont, w maju pobił nad rz. Granik armię małoazjatyckich satrapów i maszerował brzegiem zatoki Issikos (Aleksandretty) ku przełęezy Belen, aby wyjść przez nią na nizinę syryjską. Persowie stojący na wsch. od gór Amanos wyszli wówczas na jego tyły, odcinając go od jego bazy. Aleksander pozostawił sojuszników greckich do pilnowania obozu i przełęczy Belen i zawrócił ku Persom. Ok.100-tysięczna armia perska Dariusza IłI zajmowała mocną pozycję na płn. brzegu rz. Pinaros, na froncie od morza do gór. W centrum stanęli najemnicy greccy, po obu stronach ciężkozbrojna piechota azjatycka, na prawym skrzydle jazda, wzgórza na lewym obsadziła piechota. Armia Aleksandra rozwinęła się na lewym brzegu rzeki: na lewym skrzydle lekka jazda Parmeniona, 252 w centrum falanga macedońskiej piechoty, na prawym skrzydle Aleksander z ciężką jazdą, osłaniany osobnymi oddziałami przed piechotą perską. Długość frontu wynosiła ok. 2,5 km. Bitwa rozpoczęła się równocześnie na obu skrzydłach; Parmenion z trudem powstrzymał natarcie perskiej jazdy, a ciężka jazda Aleksandra przełamała perską piechotę i wyszła na tyły. W centrum falanga macedońska forsując strome brzegi rz. Pinaros toczyła zacięty bój z piechotą grecką Daciusza i dopiero uderzenie lekkozbrojnej piechoty na ftankę Greków złamało ich opór; wówczas Dariusz ze swoją armią rzucili się do ucieczki, a ich bogaty obóz wpadł w ręce zwycięzców. 305. Wyzwolenie Istrii i wybrzeży Słowenii w 1945 r. II wojna światowa w 1939-45 r 4 A Narodowowyzwoleńczych Wojsk Jugosławu (NOVJ) rozpoczęła natarcie nad rz. Uną, po dwóch dniach zaciętych walk przełamała opór Niemców i 28 III zdobyła Bihać; 4 IV przełamała front na odcinku od Jezior Plitwickich do Karlobagu, zdobywając to miasto 10 IV a następnie odrzuciła niemiecką 237 DP w stronę Rijeki i zajęła Ogulin.13 i 19 DP NOVJ atakując wzdłuż wybrzeża wyszły 20 IV na lewy brzeg rz. Re|iny, tuż przed Rijeką i Suśakiem, a 26 DP zajęła wyspę Krk. W dn. 21/22 IV po zaciętych walkach wyzwolono Suśak, a 9 DP z wyspy Cres rozpoczęła lądowanie w Istrii. 30 IV 20 DP przełamała obronę Triestu i wraz z 9 i 20 DP po walkach ulicznych, wyzwoliła 2 V Triest. W tym czasie 3 brygada wyzwoliła płw. Milje, a 31 DPTrzić i Gorice; 3 V poddało się 3000 żołnierzy w Općinach. 7 V poddał się 97 Korpus niemiecki liczący 16 000 żołnierzy, który przebijał się z Istru na płn. i został okrążony w Bistricy przez 7 dywizji NOVJ. Z dniem tym opór w Istrii ustał. 253 306. Zdobycie wyspy Iwo Jima -16 III 1945 r II wojna światowa w 1939|5 r Dla założenia bazy lotniczej do nalotów na Japonię Amerykanie wytypowali wyspę Iwo Jima (20,3 km2), położoną w archipelagu Volcano, 660 mil od Tokio. Japończycy, spodziewając się inwazji, ufortyfikowali wyspę, kując w skałach schrony i korytarze, budując liczne bunkry, zamieniając wyspę w twierdzę. Załogą - 23 000 żołnierzy - dowodził gen. Tadamichi Kuribayashi. Od XII 1944 r. wyspa była bombardowana przez lotnictwo i okręty wojenne, a 19 II 1945 r. podeszła fiota inwazyjna - ok. 680 okrętów wojennych i transportowych z 111 300 żołnierzami - i po ostrzale rozpoczęto lądowanie. Wojskiem dowodził gen. H. Smith, akcję wspierało 1522 samolotów i artyleria okrętowa. Po trzech dniach niesłychanie zaciętych walk rozcięto japońską obronę na pół, odizolowując zamienioną w fortecę górę Suribachi (168 m wysokości). Nie mogąc zdobyć tej góry Amerykanie zamurowali wejścia do tuneli. Na naszpikowanym bunkrami płaskowyżu toczyły się krwawe walki; 20 II Amerykanie zdobyli lotnisko nr 1, 28 II - nr 2. Po 26 dniach walk 16 III ustał zorganizowany opór, ale jeszcze 2 IV wypadło z kryjówki ok. 200 Japończyków, siejąc śmierć i zniszczenie wśród żołnierzy amerykańskich. Straty amerykańskie - 6300 zabitych, 22 300 rannych,1 lotniskowiec i 168 samolotów, a straty japońskie - ok. 22 000 zabitych i ok.1000 rannych wziętych do niewoli. 307. Zdobycie twlerdzy Izmaił - 22 XII 1790 c Wojna rosyjsko-turecka w 1787-92 r W 1783 r. Rosja zagarnęła niezależny chanat krymski, co doprowadziło do wojny z Turcją; w 1787 r. Turcy zaczęli przegrywać jedną bitwę po drugiej, cofając się od Krymu do Mołdawii. W 1788 r. Rosjanie zdobyli twierdzę Oczaków, w 1790 r. Bendery, Akerman, Kilię i Tulczę i w XI 1790 r. oblegli położoną w delcie Dunaju, nad Kilią, potężną twierdzę - Izmaił. Otaczał ją wał wysokości |8 m i fosa szerokości 12 m, głębokości 6-10 m. Kamienne budynki w twierdzy znakomicie nadawały się do obrony. Załoga twierdzy liczyła 35 000 żołnierzy z 265 działami; dowodził nią Aidas Mehmet Pasza. Rosjanie mieli 31 000 żołnierzy z 500 działami i flotyllę rzeczną - 206 statków; dowodził gen. I. W. Gudowicz, zastąpiony wkrótce przez gen. A. W Samojłowa. Rosjanie szturmowali twierdzę bezskutecznie przez cały listopad. Z nastaniem zimy gen. Samojłow postanowił przerwać oblężenie i wycofać się, ale wówczas -12 XII - dowództwo przejął gen. A. W Suworow, który od razu rozpoczął przygotowania do generalnego szturmu. Celem zdezorientowania Turków przez kilka kolejnych nocy prowadzono ostrzał twierdzy i pozorowano ataki; wreszcie 22 XII w nocy ruszono do ostatecznego szturmu. Zaatakowano z trzech stron: 12 000 żołnierzy o strony wsch., 7500 od zachodu i 9000 żołnierzy przetransportowanych przez flotę - od płd., od strony rzeki. W rezetwie pozostało 2500 Kozaków. Wykorzystując zaskoczenie Turków Rosjanie sforsowali umocnienia i wdarli się do twierdzy; rozgorzały zaciekłe walki uliczne o każdy budynek. Do godz.16 opór Turków został złamany i twierdza zdobyta. Straty Turków - 26 000 zabitych i 9000 jeńców. Rosjanie stracili 4000 zabitych i 6000 rannycb. 308. Zdobycie Izmiru (Smyrny) przez Turków9 IX 1922 r. Wojna grecko-turecka w 1919-22 r Traktat pokojowy, zawarty z Turcją 10 VIII 1920 r. w Sevres, oddawał Grecji znaczne obszary 254 255 w Anatolii z miastem Izmir (Smyrna), zamieszkałe w większości przez Greków. Była to przyrzeczona w 1916 r. przez aliantów nagroda za przystąpienie Grecji do wojny. W pokonanej Turcji alianci - Anglicy, Francuzi, Włosi i Amerykanie - zajmowali różne tereny; Grecy już 19 V 1919 r. zajęli Izmir, wywołując wzburzenie wśród ludności i powstanie ruchu narodowo-wyzwoleńczego. Oddziały partyzanckie rozpoczęły zwalczanie agresorów, a w 1921 r. Mustafa Kemal Pasza rozpoczął organizowanie Armu Obrony Narodowej. W okresie 7 I 1921-26 VIII 1922 r. wojska greckie podejmowały cztery ofensywy w kierunku Ankary - bez powodzenia. Rozpoczęta 26 VIII 1922 r. kontrofensywa turecka doprowadziła w bitwie pod Afyon Karahisar - Dumlupunar 30 VIII do pogromu wojsk greckich i ich panicznej ucieczki wraz z grecką ludnością cywilną w kierunku Izmiru; po drodze palili i niszczyli wsie i miasteczka. 6 IX rozpoczęła się w Izmirze ewakuacja Greków na okręty, ale uprzednio podpalili oni miasto, które płonęło przez tydzień. Całkowitemu zniszczeniu zapobiegli tureccy mieszkańcy, którzy wystąpili zbrojnie przeciwko Grekom. Masakrze stłoczonych w porcie Greków zapobiegły angielskie, włoskie i francuskie okręty wojenne, które weszły do portu. Gdy 9 IX 1922 r. wojska tureckie wkraczały do miasta, było ono już opanowane przez powstańców. Ewakuacja Greków zakończyła się 16 IX 1922 r. 309. Wojna Izraelsko-arabska "Jom Kippur"6 X 11 XI 1973 r Zawieszenie broni zawarte po wojnie w 1967 r. zostało zerwane 6 X 1973 r., w dniu żydowskiego święta Jom Kippur, nagłym atakiem wojsk egipskich i syryjskich. Po ostrzale artyleryjskim egipska 2 A sforsowała szeroki na 150 m Kanał Sueski na odcinku Kantara-Ismailia, a 3 A - na odcinku od Jeziora Gorzkiego do Suezu; na 100 km 256 froncie nacierało 100 000 żołnierzy egipskich z 700 czołgami. Odparli oni izraelskie kontrataki i wdarli się na Synaj na głębokość do 15 km niszcząc izraelską linię umocnień, tzw. linię Bar Lewa. Równocześnie zaatakowali Syryjczycy wspomagani przez 2 dywizje irackie i brygadymarokańską, jordańską i saudyjską, osiągnęli lokalne sukcesy, ale ponieśli wielkie straty w czołgach - ok. 80 %. 9 X lotnictwo izraelskie rozpoczęło bombardowanie miast syryjskich, a wojska izraelskie odparły Syryjczyków i wtargnęły do 20 km w głąb Syrii, zagrażając Damaszkowi.15 X wojska izraelskie przerwały front egipski na styku 2 i 3 A; 20- -tysięczna armia izraelska przeprawiła się przez Jezioro Gorzkie, rozbiła atakującą brygadę egipską, skręciła na płn. i wyszła na tyły 3 A, przecinając drogę zaopatrzenia na 101 km od Kairu. Stojąca na pustyni i pozbawiona wody armia egipska znalazła się w tragicznej sytuacji, jednakże pod naciskiem USA, nie chcących dopuścić do upokorzenia Egiptu, Izraelczycy powstrzymali się od jej zniszczenia; wszczęto rokowania i 11 XI 1973 r. zawarto zawieszenie broni. Straty arabskie - 21 000 zabitych i 65 000 rannych i jeńców; straty izraelskie - 3000 zabitych. 310. Zdobycie przez Greków Janiny - 6 III 1913 r I wojna bałkańska w 1912/13 r Grecja wypowiedziała 19 X 1912 r. wojnę Turcji i jednocześnie jej wojska przekroczyły granicę; 93-tysięczna armia "Tessalia" pod wodzą ks. Konstantyna ruszyła na Saloniki, a grupa "Epir"jedna dywizja,15 000 żołnierzy pod dowództwem gen. K. Sapuntzakisa, poszła na Janinę. Janina, główne miasto Epiru, położona była w górach Pindus, na zach. brzegu jez. Janina, osłonięta z płn., zach. i płd. górami, z liniami umocnień 257 polowych, z jedynym dojściem doliną od płd., bronioną przez fort Bisani z 10-tysięczną załogą dowodzoną przez Essad Paszę. 25 X Grecy podeszli pod Janinę i zablokowali ją ze wsch., zach. i płd., ale byli za słabi, by uzyskać sukces, tym bardziej, że po przegranej przez Turków 18 XI bitwie pod Monastyrem część oddziałów tureckiej Armu Wardarskiej uszła do Janiny, wzmacniając załogę do 30 000 żołnierzy. 6 XII Grecy wysadzili desant w Saranda, w Albanii, celem zablokowania Janiny od płn., ale zostali rozbici przez Essada Paszę i zmuszeni do ucieczki na okręty. 12 XI przybył pod Janinę ks. Konstantyn z 30 000 żołnierzy; Grecy rozpoczęli natarcia 13,14 i 19 XII, ale ataki ich załamywały się. Ostra zima przerwała działania. 20 I 1913 r. po sprowadzeniu ciężkich dział Grecy rozpoczęli ostrzeliwanie fortu Bisani, demolując go. W II 1913 r. Grecy przerzucili w tajemnicy większość swych sił na lewe skrzydło i wykorzystując zaabsorbowanie Turków sytuacją przy forcie Bisani - 6 III niespodziewanie zaatakowali górskie pozycje tureckie, zdobywając umocnienia na wzgórzach Manoliassa, a po południu - baterie na górze |w. Mikołaja. Turcy zaczęli uciekać w popłochu na równinę, ku miastu i Grecy idąc za nimi bez większego oporu zajęli Janinę, biorąc 22 500 jeńców. Essad Pasza z kilkutysięcznym oddziałem zdołał ujść w góry Albanii - do Szkodry. 311. Bitwa w L.asach Janowskich i w Puszczy Solsklej - 9-25 VI 1944 r. II wojna światowa w 1939-45 r W początkach VI 1944 r. Niemcy zorganizowali największą w Polsce operację przeciwpartyzancką w lasach lipskich, janowskich i w Puszczy Solskiej, w województwie lubelskim, pod kryptonimem " "Sturmwind, z udziałem żołnierzy Wehrmachtu, 25 8 policji SS i miejskiej, oddziału strzelców, kawalerii kałmuckiej i lotnictwa, ogółem 25 000 żołnierzy, pod dowództwem gen. S. Haenicke. W lasach lipskich i janowskich bazowało ok.1200 partyzantów polskich i ok.1800 radzieckich, w dwóch grupach, odległych od siebie o kilkanaście kilometrów, większość w lasach lipskich, reszta na skraju lasów janowskich. Gdy pierścień okrążenia zamknął się i 11 VI Niemcy rozpoczęli natarciepartyzanci po potyczce pod Jarocinem wycofali się w głąb lasów janowskich i przygotowali stanowiska obrony okrężnej w rejonie Porytowego Wzgórza, między rz. Branwią na płd., a bagnem Kokoszaki na płn. Na dowódcę całości wybrano ppłk. N. Prokopiuka.14 VI Niemcy zaatakowali partyzanckie pozycje; szturmowali je raz po raz, bombardowało je lotnictwo, dochodziło do walki wręcz, zaciekły bój trwał przez 14 godzin. Partyzanci utracili część Porytowego Wzgórza i zmuszeni zostali do wycofania się na drugą linię obrony. Ponieśli poważne straty, ale straty Niemców były wielkie. W nocy partyzanci po kryjomu opuścili swe stanowiska i przez uprzednio dokonany wyłom w pierścieniu okrążenia poszli na płd. ku Puszczy Solskiej. Staczając po dcodze drobne potyczki, po 40 km marszu dotarli do Puszczy Solskiej i zatrzymali się w rejonie wsi Osuchy i Kozaki Osuchowskie. Połączono się z miejscowymi grupami partyzantki radzieckiej. 21 VI Niemcy zamknęli pierścień okrążenia także wokół Puszczy Solskiej, rozpoczęły się walki w rejonie Osuch i nad rz. Tanwią. Oddziały radzieckie postanowiły przebijać się w kierunku płd.-wsch., w rejon obwodu lwowskiego, a dwie brygady AL i oddział łącznikowy - na płn., do lasów janowskich. Przybyłe w międzyczasie oddziały AK i BCh pod dowództwem mjr. E. Markiewicza pseud. "Kalina", liczące ok.1200 ludzi, nie chciały współdziałać z AL, usiłowały przebić się w rejonie Osuch i poniosły 259 klęskę, tracąc ze stanu 1200 ludzi 80 i'o, tj. ok. 860. Była to największa klęska partyzantki na ziemiach polskich. Mjr Markiewicz poległ, wziętych przez Niemców 70 jeńców rozstrzelano. Operacja "Sturmwind" poniosła fiasko, nie zdołano zniszczyć partyzanckich zgrupowań, poniosły one co prawda straty, ale zachowały zdolność bojową. 312. Kapitulacja Japonii - 2 IX 1945 r II wojna światowa w 1939|5 r Nagłym atakiem lotniczym na bazę ftoty wojennej USA w Pearl Harbour na Hawajach, w dniu 7 XII 1941 r., Japonia rozpoczęła wojnę. Wykorzystując uzyskaną na morzu przewagę Japończycy w szybkim tempie opanowali Filipiny, Malaje, Indochiny, Indie Holenderskie, przekroczyli granice Indu, opanowali wyspy Pacyfiku aż do Australu, zajęli część Nowej Gwinei i wyspy Salomona oraz zajęli wielkie tereny w Chinach. Kontrofensywa USA rozpoczęła się od desantu na wyspę Guadalcanal (Wyspy Salomona) 7 VIII 1943 r. Wyspę tę Amerykanie odbili po 6 miesiącach morderczych walk. Odtąd, po zniszczeniu w szeregu bitew floty japońskiej, Amerykanie stopniowo odzyskiwali utracone tereny. 6 i 9 VIII 1945 r. Amerykanie zrzucili bomby atomowe na Hiroszimę i Nagasaki i wówczas Japonia poprosiła ZSRR o pośrednictwo w zawieszeniu broni. ZSRR odmówił i 9 VIII wypowiedział Japonii wojnę. Armie radzieckie wkroczyły do Chin, rozbiły Armię Kwantuńską i zajęły Mandżurię, płn. Chiny i płn. Koreę. W obliczu klęski Japonia 2 IX 1945 r. skapitulowała. 313. Bitwa nad rz. Jsrmuk - 20 VIII 636 r Sławny wódz arabski - Halid ibn al-Walid ("miecz Allaha") wyruszył z oddziałem ok. 800 260 ludzi w III 634 r. z al-Hiry (miasto nad Eufratem, 150 km na płd. od Bagdadu) i po ciężkim marszu przez pustynię zajął Suwę, wychodząc na tyły armii bizantyjskiej. Po drodze przyłączały się do niego różne oddziały arabskie. 30 VII 634 r., po zwycięskiej bitwie z Bizantyjczykami zajął Agnadain i 10 III 635 r. podszedł pod Damaszek, który po sześciomiesięcznym oblężeniu skapitulował w IX 635 r. Następnie Halid, którego armia wzmocniła się do 25 000 żołnierzy, opuścił Homs i Damaszek i podążył na płd., w dolinę rz. Jarmuk (wsch. dopływ Jordanu) naprzeciw nadchodzącej z płd. 50-tysięcznej armii bizantyjskiej, dowodzonej przez ks. Teodora, brata cesarza Herakliusza. Po kilkumiesięcznych drobnych potyczkach doszło 20 VIII 636 r. do decydującej bitwy. Bizantyjczycy i ich najemne oddziały arabskie i aramejskie (plemiona semickie) nie potrafili powstrzymać strasznego ataku fanatycznych synów pustyni i zostali rozgromieni. Armia bizantyjska rzuciła się do panicznej ucieczki, kto nie zdążył uciec - padł pod mieczem; ks. Teodor poległ. Syria, która od roku 64 p.n.e. należała do Rzymu, a następnie do Bizancjum - została stracona. 314. Rewolucja wrześnfowa w Jemenfe Płn. w 1962 r Z inicjatywy grupy oficerów utworzona została w Płn. Jemenie w XII 1961 r. tajna organizacja, wzorowana na egipskich Wolnych Oficerach, a na jej czele stanął, zafascynowany Naserem, płk Abdullah as-Sallal.19 IX 1962 r. zmarł imam Ahmed, a gdy nowy władca Mohammed al-Badr ogłosił, że będzie postępował drogą ojca - w nocy z 26 na 27 IX dokonano zamachu stanu; 6 czołgów i 4 wozy pancerne sprowadzone z Hodeidy do stolicy - Sany, ostrzelały pałac imama, zajęły radiostację i lotnisko. Armia nie interweniowała, a imam, ranny, zdołał ujść w przebraniu. Rewolucjoniści proklamowali republikę. Ogłoszono 261 stan wyjątkowy, zamknięto granice, zapowiedziano szereg reform, aresztowano i stracono 23 byłych wysokich urzędników i członków rodziny imama. Wuj imama - ks. Saif al-Islam al-Badr uszedł do Arabu Saudyjskiej, aby zorganizować kontrrewolucję. Przybył tam także obalony imam al-Badr. Arabia Saudyjska i Jordania wsparły rojalistów, dostarczając broni i pieniędzy; wsparła ich także W Brytania, śląc broń z bazy w emiracie Beihan, w Jemenie Płd. Walki w rejonach granicznych rozpoczęły się w X 1962 r. i wkrótce rojalistyczne oddziały Beduinów opanowały prawie cały kraj, z wyjątkiem miast. Republikanów uratował Egipt, przysyłając im na pomoc 50-tysięczny korpus ekspedycyjny, który natychmiast włączył się do walk. Rozpoczęła się długa, siedmioletnia wojna domowa. 315. Wojna domowa w Płn. Jemenie w 1962-69 r Po obaleniu 27 IX 1962 r. imama al-Badra już w X 1962 r. rozpoczęły się walki zwolenników republiki z rojalistami, wspieranymi przez Arabię Saudyjską i W Brytanię, ślące broń i pieniądze. Republiee przyszedł z pomocą Egipt, przysyłając 50 000 żołnierzy, którzy od razu włączyli się do walk. Walki toczyły się przez 7 lat. W 1965 r. korpus egipski stracił 1607 żołnierzy i został zepchnięty z gór do miast, a w 1966 r. zmuszony został do wycofania się w rejon Sana-Taizz-Hodeida. W VII 1967 r., w związku z wojną z Izraelem, Egipt zabrał swój korpus z Jemenu. Rojaliści kilkakrotnie podchodzili pod stolicęSanę, ostrzeliwując ją ogniem artylerii, ale nie byli w stanie jej zdobyć; utrzymywali się jednak w okolicznych górach. W 1967 r. wojskowy zamach stanu obalił zaciętego wroga rojalistów - gen. Abdullaha as-Sallala i do władzy doszedł odłam umiarkowanych z gen. H. al-Amri na czele, dążący do zakończenia wojny. W X 1968 r., w kolejnej ofensywie rojaliści podeszli pod Sanę, lecz znów zostali odparci. W 1969 r. szereg rojalistycznych plemion zaprzestało walki. 8 IX republikanie zdobyli ostatni punkt oporu rojalistów - m. Saada, a przywódca rojalistów - emir Muhammed al-Husajn - zrezygnował z dowództwa i zrzekł się praw do tronu. 23 V 1970 r. rząd zawarł porozumienie z rojalistami, w wyniku którego wielu przywódców rojalistycznych weszło do władz republiki. Członkowie rodziny imama pozostali na emigracji. 316. Bitwa pod Jen| -14 X 1806 r. Wojna francusko-prusko-rosyjsks w 1806/07 r Po wojnie francusko-austriacko-rosyjskiej w 1805 r., gdy car Aleksander I odmówił podpisania zawartego z Francją 20 VII 1806 r. traktatu pokojowego, a Prusy 9 VIl1 zarządziły mobilizację - Napoleon wydał swojej rozstawionej w Bawarii 95-tysięcznej armu rozkaz pogotowia do wznowienia działań. Armie pruskie rozlokowane były w trzech miejscach: 20 000 żołnierzy gen. E. E Ruchela - pod Eisenach, 60 000 ks. K. W E Brunszwickiego - w rejonie Gotha-Weimar i 50 000 ks. E L. Hohenlohe - na płd. od Weimaru. Napoleon skierował korpusy marsz. J. Lannesa i P E Ch. Augereau wzdłuż frontu armii ks. Hohenlohe na Jenę, a korpusy marsz. J. B. J. Bernadotte'a, L. N. Davouta, M. Neya i N. J. Soulta - na wsch. od pruskiego zgrupowa| nia, na m. Gera, zajmującje 11 X i uderzając na Jenę. U Prusaków powstało zamieszanie. Rachel poszedł na płd. zach., na Fuldę, a główne siły ks. Brunszwickiego ruszyły w kierunku Berlina, tź| ubezpieczając się od płd. armią ks. Hohenlohe. Napoleon odciął drogę na Berlin, kierując na płn. |` korpus Davouta, który 12 X zajął Naumburg i 14 X stoczył zwycięską bitwę pod Auerstadt z wycofującą się armią ks. Brunszwickiego, a sam 262 263 uderzył na armię ks. Hohenlohe. Bitwę rozpoczął 14 X Lannes, a nadchodzące korpusy Augereau, Neya, Soulta i Murata stopniowo włączały się do walki. Generalne natarcie francuskie o godz.13 rozbiło armię ks. Hohenlohe i przybyłe w międzyczasie odciziały Ruchela, liczące łącznie 53 000 żohiierzy. Rozbita armia pruska rzuciła się do ucieczki, ścigana przez kawalerię. Straty francuskie - ok. 5000, a pruskie -12 000 zabitych i rannych i 40 000 jeńców, łącznie z ujętymi w pościgu. 317. Zdobycie m. Jerez de la Frontera9 X 1264 r. Reconquista w Hiszpanu i PortugaIii w 718-1492 r Zawarty w III 1245 r. przez królestwo Niebla, Grenadę i Murcję pokój z Kastylią został w V 1263 r. zerwany, a jednocześnie zbuntowali się Maurowie na południu, w Kadyksie, Puerto de Santa Maria, Rota, Jerez de la Frontera, Medina Sidonia, San Lucar, Arco i Utrera. Maurowie oblegli obsadzone przez Kastylijczyków zamki. Król Kastylii Alfons X natychmiast zgromadził wojsko i wyruszył przeciwko buntownikom. Pierwsze padło królestwo Niebla, adm. Pedro Martinez de Fe zaatakował flotą Kadyks i 14 IX 1263 r. zdobył go, następnie padały inne miejscowości. Najdłużej broniło się Jerez de La Frontera, oblężone przez lennika Kastylu Alahmara. Skapitulowało ono dopiero 9 X 1264 r., po sześciu miesiącach bohaterskiego oporu. Ze wszystkich zbuntowanych, a następnie zdobytych miast Maurowie zostali wypędzeni do Afryki. 318. Rozruchy w Jerozolimie - 4 IV 1920 r W trakcie I wojny światowej rząd brytyjski, ulegając wpływom finansjery żydowskiej, ogłosił 2 XI 1917 r. tzw. deklarację Balfoura w sprawie utwo 264 rzenia w Palestynie żydowskiej siedziby narodowej. Po zajęciu w 1918 r. Palestyny przez wojska angielskie rozpoczęła się, inspirowana przez organizację syjonistyczną, stale natężająca się imigracja Żydów. Biedny dotychczas kraj ożył, Żydzi wykupywali i zagospodarowywali tereny, rozwijali handel, tworzyli od podstaw przemysł, głosili przy tym ideę utworzenia państwa żydowskiego. Jątrzyło to tubylczą ludność arabską, narastała wzajemna nieufność i nienawiść. W tej atmosferze przypadek doprowadził do wybuchu. 4 IV 1920 r., w czasie procesji muzuhnańskiej w Jerozolimie, w której uczestniczyli najfanatyczniejsi pielgrzymi z Hebronu - rzekomo jakiś Zyd splunął na chorągiew Proroka, a według innej wersji zaatakowano stojącego na uboczu Żyda. Powstało zamieszanie. Arabowie rzucili się na Żydów, podpalili ich seminarium rabinackie, zaczęła się strzelanina. Natychmiast zjawiły się oddziały samoobrony żydowskiej zbrojne w kije, maczugi, żelazne pręty itp., a za nimi szli członkowie nielegalnej żydowskiej organizacji bojowej "Hagana" uzbrojeni w broń palną. Rozpoczęła się bijatyka i strzelanina. W trwających cały dzień rozruchach zginęło 6 Arabów i 5 Żydów, a ok. 200 osób raniono. Władze angielskie ogłosiły stan wojenny, aresztowano 108 osób, a sąd wojenny skazał przywódców - członka komisji syjonistycznej W. Żabotyńskiego i 12 Żydów oraz inspiratora rozruchów, przewodniczącego Najwyższej Rady Muzuhnańskiej - A1-Hadżdż Amina al-Husejniego, na wieloletnie więzienie. 319. Desant francuski na w. Jersey - 6 I 1781 r. Wojna Anglu z Francją, Hiszpanią i Holandią w 1778-83 r W 1781 r. Francuzi podjęli próbę zdobycia angielskiej wyspy Jersey, leżącej przy brzegach 265 Normandu, w Kanale La Manche. W nocy z 5 na 6 I 1781 r. pułk żohiierzy francuskich - 800 ludzi pod dowództwem barona de Rullecourt wylądował na wyspie, na przylądku La Roque, opanował Fort Regent i wtargnął do stolicy - St. Helier. Gubernator, zaskoczony w łóżku przez Francuzów, skapitulował i wydał rozkaz złożenia broni, ale jego zastępca mjr E Peirson zignorował ten rozkaz i na czele żołnierzy garnizonu zaatakował ich. Po zaciętej walce najeźdźcy zostali wyparci z miasta i zmuszeni do opuszczenia wyspy. W walce polegli mjr Peirson i baron de Rullecourt oraz większość napastników, a ok. 200 Francuzów dostało się do niewoli. 320. Bitwa pod Jordanowem - 2-5 IX 1939 r II wojna światowa w 1939-45 r 1 IX 1939 r. niemiecki XXII KPanc. gen. E. von Kleista, składający się z 7 dywizji z 388 czołgami i 171 samochodami pancernymi, uderzył ze Słowacji na Nowy Targ-Chabówkę, zagrażając oskrzydleniem od płd. armu "Kraków". Dowódca Armu "Kraków" gen. A. Szylling wzmocnił płd. skrzydło armii, bronione przez jeden pułk KOP i jeden batalion Obrony Narodowej, przerzucając tam spod Krakowa pancerno-motorową 10 Brygadę Kawalerii płk. St. Maczka; zajęła ona 2 IX rano pozycje obronne na płd. od m. Jordanów, nad rz. Skawą. Tego samego dnia uderzyły na polskie pozycje czołowe oddziały niemieckieok. 170 czołgów, wsparte lotnictwem; dwa ataki zostały odparte ze stratą ok. 50 czołgów niemieckich, dopiero w trzecim ataku Niemcy zdołali zająć wieś Wysoką, na płd. wsch. od Jordanowa. Oddziały 10 BK, spychane przeważającymi siłami, odchodziły wolno na kolejne pozycje obronne, tocząc w ciągu 2-5 IX zacięte walki o Jordanów, Pcim, Kasinę Wielką i Myślenice. Ten kilkudniowy opór 10 BK pozwolił Armii 266 " Kraków" wycofać się w porę z zarysowującego się oskrzydlenia. 321. Zamach stanu w Jugosławii - 27 III 1941 r 25 III 1941 r. pod silnym naciskiem niemieckim Jugosławia zgłosiła akces do paktu trzech mocarstw (Niemcy-Włochy-Japonia), co spowodowało obalenie rządu D. Cvetkovicia przez grupę oficerów pod dowództwem gen. D. Simoviciadowódcy lotnictwa. Spiskowcy obsadzili główne obiekty w Belgradzie, aresztowali członków rządu z premierem Cvetkoviciem oraz regentów i wydali orędzie do narodu, powiadamiające o usunięciu regencji i przejęciu władzy przez króla Piotra II. Na czele nowego rządu stanął gen. D. Simović; układ z państwami faszystowskimi został anulowany, natomiast zawarto układ o nieagresji i przyjaźni z ZSRR. 6 IV 1941 r. Niemcy, Włochy, Węgry i Bułgaria dokonały agresji na Jugosławię i po 12-dniowych walkach zajęły kraj. 17 IV armia jugosłowiańska skapitulowała. 322. Narodowe powstanie w Jugosławii w 1941-44 r. II wojna światowa w 1939-45 r Bezpośrednio po kapitulacji Jugosławu -17 IV 1941 r. - partia komunistyczna rozpoczęła przygotowania do walki zbrojnej z okupantem. 26 VI 1941 r. powstał Sztab Główny Ludowo-Wyzwoleńczych Oddziałów Partyzanckich, z sekretarzem KC Komunistycznej Partu Jugosławu - J. Broz Tito na czele. Ruch powstańczy objął cały kraj, rozpoczęto partyzantkę z ok. 70 000 ludzi, a pod koniec wojny Narodowowyzwoleńcze Wojska Jugosłowiańskie - NOVJ liczyły ok. 800 000 żołnierzy wraz z oddziałami partyzanckimi. Niemcy mieli początkowo 80 000 żołnierzy i 25 000 ustaszów, a w 1945 r. - 500 000 żołnierzy. Prze 267 prowadzili oni 7 operacji w celu okrążenia i zniszczenia partyzantów, ale ci każdorazowo przebijali się i przechodzili w inne rejony kraju. Stoczono szereg bitew, największą - 3-10 III 1943 r. nad rz. Neretwą i 21 V -16 VI 1943 r. w rejonie rz. Sutjeski. 26 VIII 1944 r. rozpoczął się odwrót Niemców z Bałkanów. 20 X 1944 r. armia jugosłowiańska uczestniczyła w wyzwoleniu Belgradu. Wspomagana przez armię radziecką wyparła w początkach V 1945 r. wszystkie niemieckie oddziały, oswobadzając kraj. Straty jugosłowiańskie - 305 000 zabitych i 425 000 rannych. 323. Bitwa w dolinie Junin - 6 VIII 1824 r Wojny wyzwoleńcze w Ameryce Płd. w 1809-26 r Gen. San Martin, pragnąc zlikwidować peruwiański bastion rojalistów, udał się do La Platy po pomoc, otrzymał ją i w połowie 1820 r. zorganizował armię 4500 żohiierzy, którą lord C. Cochrane przewiózł okrętami do Peru i wysadził 8 IX 1820 r. opodal m. Pisco, ok.100 km na płd. od Limy. Armia ta nie odnosiła sukcesów, a indiańska ludność nie była jej przychylna, wobec czego San Martin wszczął rokowanie z wicekrólem de La Serną, proponując utworzenie królestwa Peru; nie dały one jednak rezultatu, wicekról wycofał się w góry, do Cuzco, a San Martin zajął Limę i 28 VII 1822 r. proklamował niepodległość Peru, zostając jego dyktatorem. Nie miał dość sił, aby wyeliminować wicekróla i w kraju działały dwa rządy, stwarzając chaos. Sytuację wyjaśnił gen. S. Bolivar; wiosną 1824 r. zorganizował w Kolumbii 6-tysięczną armię, przeszedł Kordyliery i zszedł w doliny Peru. 6 VIII 1824 r. doszło do bitwy w dolinie Junin ze strażą tylną 19-tysięcznej armu hiszpańskiej, dowodzonej przez gen. J. Canteraca. Bitwę stoczyła tylko kawaleria obu stron; w półtoragodzinnej zażartej walce na lance i szab 268 le, bez jednego wystrzału, jazda hiszpańska została rozbita i ze stratą 368 zabitych wycofała się wraz z całą armią, w porządku, do Cuzco. 324. Bitwa w m. AI-Kadissija - 20 XI 1963 r. Zamacb stanu w Iraku w 1963 r 18 XI 1963 r. prezydent Iraku Abd as-Salam Arif dokonał wojskowego zamachu stanu, usuwając od władzy ekstremistyczne skrzydło partii al-Baas i rozwiązując dekretem jej paramilitarne 40-tysięczne, dobrze uzbrojone oddziały milicjiGwardię Narodową. Gwardzistów wezwano do natychmiastowego przekazania broni wojsku, grożąc śmiercią za niewykonanie rozkazu. W Bagdadzie i w wielu innych miastach gwardziści stanowili zbrojny opór, a szczególnie zacięte walki rozgorzały 20 X w bazie milicji w m. A1-Kadissija, położonym na skraju pustyni, ok. 80 km na płd. od Kerbeli, gdzie baasistowscy przywódcy zgrupowali kilka tysięcy gwardzistów. Oddziały wojska, dowodzone przez gen. Saddama | Husajna al Takriti, po całodziennych walkach ulicznych zmusiły gwardzistów do kapitulacji. t` 325. Obrona pozycji w masywie Kajmakćalan15 IX 1918 r I wojna światowa w 1914-18 r Front macedoński, ciągnący się od Albanii do ujścia rz. Strumy, obsadzony był przez cztery armie bułgarskie (w tym 22 bataliony i 72 baterie niemieckie), licząee 400 000 żohiierzy pod dowództwem gen. N. Żekowa (od 18 IX 1918 r. gen. G. Todorowa). Dowódca wojsk alianckich, gen. L. Franchet d'Esperey, dysponował armią 619 000 żołnierzy (8 dywizji francuskich, 4 brytyjskie, 7 serbskich, 8 greckich i 1 włoska).15 IX 1918 r., o godz. 6, po trzydniowej nawale artyle 269 ryjskiej ruszyło natarcie alianckie. Francuskie i serbskie dywizje, atakując w centrum frontu między rz. Crną i Wardarem, przełamały go na odcinku Dobropolje na szerokości 25 km, zdobywając Kanarite, Veternik i Kravice. Pozycje bułgarskie na skrzydłach frontu utrzymały się, odpierając ataki aliantów. Odparte też został ataki na silną pozycję na górze Sokol (1822 m n.p.m.) w masywie Kajmakćalan na zach. od Dobropolja, obsadzoną przez 10 pp z bułgarskiej 2 DI? wzmocniony niemiecką kompanią ckm-ów. Po południu zaatakowała Sokol serbska dywizja "Drina", ale odparto ją silnym ogniem. Drugi atak Serbów i francuskiej 122 DP uwieńczyło jednak powodzenie o godz. 21; gdy obrońcom zabrakło amunicji, alianci zdobyli pozycję. Straty bułgarsko-niemieckie wyniosły ok. 900 zabityeh i rannych, z pułku pozostało 2 oficerów i 86 żołnierzy. 326. Wyprawa płk. Stephena Wattsa Kearny do Kalifornii w 1846 r W 1846 r. amerykański płk St. W. Kearny zorganizował w Forcie Leavenworth, w Missouri, oddział ochotników, tzw. Armię Zachód -1658 ludzi z 16 działami i jeszcze przed wybuchem wojny z Meksykiem wyruszył na podbój jego terytoriów. Po przekroczeniu granicy Nowego Meksyku zdobył 18 VIII 1846 r. - po przekupieniu gubernatora - m. Santa Fe bronione przez ok. 4000 Meksykanów i bez dalszych przeszkód szedł na zachód do Kalifornii. W tym czasie w Kalifornu wybuchły walki, wywołane proklamowaniem niepodległości przez osadników amerykańskich pod przywództwem kpt. J. Ch. Fremonta. Płk Kearny po przybyciu rozbił 6 XII 1846 r. oddziały meksykańskie w bitwie pod San Pasqual i toczył walki do I 1847 r., kiedy to meksykański gubernator Kalifornu Pio Pico skapitulował. 270 327. Bitwa nad rz. Kałką - 31 V 1223 r ||| Mongolskie podboje w 1206-1527 r W IV 1223 r. wojska południoworuskich książąt idących na pomoc chanowi Połowców - Kotianowi - przeprawiły się przez Dniepr i ruszyły na wsch., rozbijając pod drodze przednią straż mongolską. Za rz. Kałką (dopływ rz. Kalmius, wpadającej do Morza Azowskiego) oczekiwały ich główne siły mongolskie, dowodzone przez Dżebe i Subudeja. W wojsku ruskim nie było jednolitego dowództwa, Ks. halicki Mścisław Udały, a z nim inni książęta - z wyjątkiem wielkiego ks. kijowskiego Mścisława Romanowicza - forsowali Kałkę i kolejno wchodzili w bój. Mongołowie początkowo cofnęli się, a potem uderzyli na oddziały rus|| kie, które zdążyły się przeprawić; atakowali je ze | wszystkich stron. Pułki halickie, wołyńskie ks. Daniły i inne cofały się z ogromnymi stratami, a ścigający ich Mongołowie przeprawili się przez rzekę i otoczyli obóz kijowian. Po trzech dniach walki Mścisław Romanowicz, zapewniwszy sobie swobodne odejście, poddał się. Po opuszczeniu obozu wojsko kijowskie zostało zdradziecko wymordowane przez Mongołów; zginęło sześciu książąt ruskich i ok.10 000 wojowników. 328. Oswobodzenie Kambodży -10 I 1979 r W 1970 r. skrajna prawica dokonała zamachu stanu w Kambodży, usunięto ks. Norodoma Sihanouka i szefem państwa został Chang Heng, którego z kolei zastąpił w 1972 r. gen. Lon Nol; rozpoczął on akcję antywietnamską i wezwał wojska amerykańskie i sajgońskie do Kambodży. 3 V 1970 r., zebrał się w Pekinie Kongres Narodowy Kambodży, który powołał Zjednoczony Front Narodowy Kambodży (FUNK) i utworzył Królewski Rząd Jedności Narodowej z ks. Norodomem Sihanoukiem na czele; wezwał on naród 271 do walki. W 1970-72 r. oddziały partyzanckie FUNK toczyły w Kambodży walki z wojskami rządowymi, amerykańskimi i sajgońskimi, opanowując w 1973 r. ok. 50% powierzchni kraju. 17 IV 1975 r. oddziały FUNK zdobyły stolicęPhnom Penh i wkrótce opanowały cały kraj. W IV 1976 r. ks. Sihanouka zastąpił Khieu Samphan, a wicepremierem i ministrem spraw zagranicznych został Pol Pot. Byli oni realizatorami skrajnych teorii maoistowskich; zlikwidowano szkoły średnie i wyższe, zniesiono wynagrodzenie za pracę, przesiedlono ludność z miast na wieś, dokonywano masakr, powodując śmierć ok. 3 mln ludzi, dokonywano prowokacji antywietnamskich. W 1978 r. powstał Zjednoczony Front Ocalenia Narodowego Kambodży i rozpoczęła się działalność partyzantów.10 I 1979 r. proklamowano Kampuczańską Republikę Ludową z Heng Samrinem na czele; wezwał on wojska wietnamskie, które wkroczyły do Kambodży dla ochrony republiki. Zwolennicy Pol Pota przeszli do partyzantki. 329. Rebelia w płn.-zach. Kanedzie w 1885 r Metysi ze środkowej Kanady, zaagitowani przez "nawiedzonego Duchem Bożym" G. Dumonta, porzucili swoje gospodarstwa i ruszyli za nim na zachód, zatrzymując się w Saskatchewan. Gdy w III 1885 r. przybyli tam imigranci z Ontario i znaleźli się w nędzy - Metysi wykorzystali sytuację i sprowokowali zamieszki; jednocześnie ich delegacja udała się do USA, do stanu Montana, do popularnego duchowego przywódcy Metysów - L. Riela i uzyskała jego zgodę na przyjazd do Saskatchewan i objęcie przywództwa ruchu. G. Dumont został adiutantem Riela. Riel wysłał petycję do rządu w Ottawie, żądając przekazania ziemi Metysom, przekształcenia terytorium w prowincję i budowy linu kolejowej z Saskatchewan do Zatoki Hudsona, ale jednocześnie organi 272 zował secesję terytorium Saskatchewan. Mając niewielkie siły zaagitował 20-tysięczną społeczność Indian z ich wodzem Wielkim Niedźwiedziem. Wegetowali oni w rezerwatach i stęsknieni byli, tak jak i Metysi, za wolnym życiem nomadów, więc na wezwanie Riela z zapałem wykopali topór wojenny. Zaalarmowany rząd w Ottawie, zorganizował ekspedycję wojskową - 8000 żołnierzy pod dowództwem gen. E D. Middletona. Wojsko przybyło do Winnipeg 27 III, a w początkach IV 1885 r. w utarczce przy Fish Creek rozbito powstańcze zgrupowanie. Dumont i Wielki Niedźwiedź zdołali ujść, a Riel został ujęty, oskarżony o zdradę stanu i skazany na śmierć. Został stracony 16 XI 1885 r. w m. Regina. Dla uczestników buntu ogłoszono amnestię. 330. Bitwa pod Kannami, w Italii2 VIII 216 r p.n.e. II wojna puniclsa w 218-201 r p.n.e. Pretekstem dla Rzymu dla wypowiedzenia wojny Kartaginie było zdobycie przez Hannibala w 219 r. p.n.e. portu Sagunt, sprzymierzonego z Rzymem, leżącego na wsch. wybrzeżu Hiszpanii. Hannibal uprzedzając akcję Rzymu wyruszył z Hiszpanu z wielką armią, przekroczył z wielkim trudem i ogromnymi stratami Pireneje i Alpy i zszedł na Nizinę Padańską w Górnej Italii; zostało mu 20 tys. piechoty i 6 tys. jazdy. Gdy nad rz. Trebbią pobił rzymską armię - wybuchło powszechne powstanie plemion celtyckich, poważnie zasilając jego armię. Po I:olejnym zwycięstwie nad Rzymianami w 217 r. nad Jeziorem Trazymeńskim stanął po Kannami, nad rz. Ofanto, w płd. Italii, do decydującej bitwy z Rzymianami. Armia Hannibala wzrosła w międzyczasie do 40 000 piechoty i 6000 jazdy, a armia rzymska liczyła 80 000 piechoty i 6000 jazdy, dowodzili konsulo 273 wie: Warro i Emiliusz Paulus. W centrum szyku rzymskiego stanęło 70 000 piechoty, a na skrzydłach jazda; w pietwszej linii - lekka piechota. Podobny był szyk u Hannibala, za lekką piechotą kartagińską stanęła w centrum piechota Celtów i Iberów, po obu jej stronach ciężkoz|rojna piechota libijska, na prawym skrzydle numidyjska jazda Maharbala, na lewym - ciężka jazda kartagińska Hasdrubala; Hannibal dowodził w centrum. Rzymianie uderzyli na centrum, które wygięło się, ale nie pękło; w tym samym czasie Hasdrubal rozbił jazdę Paulusa i uderzył od tyłu na walczącą z Maharbalem jazdę Warrona. Gdy skrzydło Warrona zostało rozbite - Hannibal wpuścił głęboko Rzymian w swoje wygięte centrum i rzucił na ich boki libijską piechotę. Otoczeni Rzymianie ponieśli ogromne straty, ok. 70 000 (50 000 zabitych i 23 000 jeńców), ujść zdołało zaledwie ok.14 000; Kartagińczycy stracili ok. 8000. Bitwa ta jest klasycznym przykładem dwustronnego okrążenia nieprzyjaciela w celu całkowitego jego zniszczenia. Utarczka pod Kansambong, w Korei30 VI 1937 r zob. 349 331. Zajęcie Kantonu przez komunistów14 X 1949 r III wojna rewolucyjna w Cbinach w 1946-49 r W dn.17/18 VII 1949 r. ruszyła letnia ofensywa Armu Ludowo-Wyzwoleńczej. II Armia Polowa gen. Liu Po-czenga przerwała front wojsk kuomintangowskich na pograniczu prow. Hunan i Kuangtung i 6 X zajęła Czaoczou, a następnie wdarła się między wojska gen. Pai Czung-si a ugrupowanie kuomintangowskie w Kantonie i uderzyła prawym skrzydłem od strony płd.-zach., a )ewym - na umocnienia wokół Kantonu, od strony płn. W wyniku koncentrycznego ataku 274 Kanton został 14 X 1949 r. zdobyty, a przebywający w nim rząd nacjonalistyczny przeniósł się pospiesznie do Czungcingu. 332. Atak izraelski na m. Karame21/22 III 1968 r. Wschodnią część doliny Jordanu zamieszkiwało ok. 200 000 Arabów, w większości uchodźców z Palestyny; z tego terenu komandosi z organizacji bojowej al-Fatah dokonywali ustawicznie wypadów na tereny zajęte przez Izrael, na zach. brzeg Jordanu. 21/22 III 1968 r. wojska izraelskie przeprowadziły akcję represyjną - dwie brygady, wsparte czołgami, wtargnęły do Jordanii kierując się na główną bazę al-Fatah w m. Karame i dokonując jednocześnie desantu komandosów na śmigłowcach. W zaciętych walkach z żołnierzami jordańskimi i komandosami al-Fatah Izraelczycy zajęli miasto, zniszczyli bazę palestyńską, po czym wycofali się. Oficjalnie podane straty wyniosły: izraelskie - 22 zabitych i 3 rannych, jordańskopalestyńskie - ok.130 zabitych i rannych. 333. Bitwa pod Karpenissi - 20 VIII 1823 r. Gr|cka wojna wyzwoleńcza w 1821-29 r 8-tysięczna armia turecka wdarła się w VIII 1823 r. przez dolinę Acheloos do zachodniej Grecji. Dowodził nią Mustafa Pasza. W straży przedniej dowodzonej przez Dżellad-Din Beja było 4000 Mirditów (katolickich Albańczyków), najwierniejszych sług sułtana. Gdy stanęli oni obozem przed Karpanissi - Grecy postanowili napaść na nich. Markos Botsaris z 350 Suliotami miał przedostać się do obozu, a równocześnie oddział górali z wiosek Nosimo i Tranachorio miał zaatakować Turków z zewnątrz. W nocy na 20 VIII 1823 r. Botsaris z Suliotami wkradł się do obozu tureckiego, ale górale zawiedli, więc Mar 275 kos po daremnym wyczekiwaniu rozpoczął akcję bojową; zaczęła się rzeź śpiących Turków. W całonocnej bitwie w obozie Turcy stracili ok. 800 ludzi, a Grecy 13 zabitych i 27 rannych; wśród zabitych znalazł się niestety sławny dowódca powstańców - Markos Botsaris. 334. Zdobycle Karsu przez Seldżuków w 1064 r Armeński gród Kars, leżący przy głównej magistrali tranzytowej do Trapezuntu, stał się z czasem ośrodkiem handlu, a po zajęciu przez Cesarstwo Bizantyjskie w 1042|5 większości prowincji armeńskich i utworzeniu z nich wasalnych księstwstał się stolicą księstwa Karsu. Napływający z Azji Środkowej Seldżucy od 1034 r. zaczęli najeżdżać Armenię, wobec czego wzmocniono obwarowania grodów i miast, m. in. i Karsu, budując w nim silną warownię. Pokonana przez Seldżuków Gruzja sprzymierzyła się z nimi, otwierając im drogę do pogranicznych księstw armeńskich - Lohri i Karsu. W trzecim z kolei najeździe, w 1054 r., Seldżucy pod wodzą sułtana Togrul Bega zburzyli miasto Kars i doszli aż do warowni Malazgirt, którą przez pewien czas bezskutecznie oblegali. Ostatni władca Karsu, ks. Gagik Abas, usiłował ratować swoje państwo przekazaniem go pod opiekę Bizancjum, ale cesarz Konstantyn X nie docenił narastającego niebezpieczeństwa i nie wykazał zainteresowania losem Karsu. Po sułtanie Togrulu nastał utalentowany wódz - Alp Arslan. W 1064 r. ruszył on przez Gruzję na płd., spustoszył księstwo Lohri, a 6 VI 1064 r., zdobył bohatersko bronione miasto i twierdzę Kars; miasto spalił, a mieszkańców wyciął. Seldżucy opanowali całe księstwo Karsu i stanęli na granicy cesarstwa. Upadek Armenii, tego potężnego bastionu chrześcijańskiego, stał się początkiem upadku Bizancjum. 335. Zdobycie Katalonii - 23 XII 1938-9 II 1939 r. Wojna domowa w Hiszpanu w 1936-39 r W początkach III 1938 r. rebelianci uderzyli z rejonu Saragossy na płd. wsch. i wyzyskując zaskoczenie i przewagę sił dotarli 15 IV do Ampost, nad morzem, odcinając Katalonię. Dysponowali oni ok. 300 000 żołnierzy (26,5 dywizji), 950 działami, 250 czołgami i samochodami pancernymi i 500 samolotami. Katalonii broniła Grupa Armii pod dowództwem gen. J. Sarrabu, licząca 170 000 żołnierzy (21 dywizji), z 270 działami, 50 czołgami i 134 samolotami; Arntia " "Wschód, płk. J. Perea broniła frontu od Pirenejów do m. Balaguer, a Armia "Ebro" gen. G. J. Modesto - frontu wzdłuż rz. Segre i Ebro do morza. 23 XII 1938 r. rebelianci rozpoczęli ofensywę z przyczółków w rejonie Seros i Tremp, nad rz. Segre i po zaciekłych walkach przerwali front na szerokości 120 km, posuwając się w głąb na 100 km; 26 I 1939 r. Barcelona została oddana rebeliantom bez walki. Resztki armii republikańskiej - 53 000 żołnierzy i setki tysięcy uciekinierów cywilnych uszły w okresie do 9 II 1939 r. do Francji, gdzie żołnierze zostali internowani. 336. Obrona Kępy Oksywskiej -13-19 IX 1939 r II wojna światowa w 1939-45 r Kępa Oksywska jest wysokim płaskowyżem o powierzchni ok. 25 km2, częściowo zalesionym, z polami ornymi i nieużytkami, z jarami, z kilkoma drobnymi osiedlami i przedmieściem Gdyni - Oksywiem, oddzielonym od śródmieścia basenem portowym. Od zach. i płn. osłania Kępę szeroki na |5 km pas błot i torfowisk. Na Kępę prowadzą jedynie trzy drogi. Do połowy 1939 r. była tu baza marynarki wojennej z warsztatami i magazynami. Załoga liczyła 1316 żołnierzy. 276 277 Od 1 IX 1939 r. nacierał z rejonu Bytowa i Lęborka w kierunku Gdyni korpus gen. L. Kaupischa z 4 A niemieckiej gen. G. von Kluge, liczący 27 600 żołnierzy, a z Sopotu brygada gen. F Eberhardta -12 000 żołnierzy. Pod naporem Niemców dowódca Lądowej Obrony Wybrzeżapłk S. Dąbek z 14 700 żołnierzami wycofał się na przedpole Gdyni; sam z częścią wojska przeszedł na Kępę Oksywską. Teren Kępy był bezustannie bombardowany przez lotnictwo i okręty wojenne. 9 IX Niemcy zajęli Puck, a 10 IX Redę; obrońcy tego odcinka -1140 żołnierzy - wycofali się na Kępę. Z Redy Niemcy dotarli do płn. skraju Kępy, zajmując 10 IX osiedla Mosty i Kazimierz. O te miejscowości rozgorzały zaciekłe walki; żołnierzy polskich wspomagały 3 trałowce, baterie cyplowe z Helu i bateria "Cannet" z Oksywia. Zabudowania przechodziły z rąk do rąk. Płk Dąbek dla ratowania sytuacji przerzucił na Kępę oddziały broniące Gdyni, oddając miasto Niemcom; zajęli je oni 14 IX 1939 r. Siły polskie na Kępie wzrosły do 7500 żołnierzy, ale Niemcy dysponując przeważającymi siłami wdżierali się w głąb Kępy z płn. zach., z Kazimierza i z płd. Po 6 dniach walk Polakom pozostał już tylko skrawek wybrzeża. 19 IX, w ostatniej fazie walki płk Dąbek ostrzeliwał Niemców, a gdy żołnierze skapitulowalistrzałem z pistoletu odebrał sobie życie. Straty polskie w walkach o Gdynię i Kępę Oksywską wyniosły ok.1700 zabitych i ok. 3200 rannych. Powstanie w Kherrata, w Algieril8-15 V 1945 r zob.16 337. Wyprawa kljowska - 26 IV-21 IX 1920 r Wojna polsko-radziecka w 1919-20 r Wykorzystując chaos powstały w Rosji po wybuchu rewolucji, marsz. J. Piłsudski powziął ideę utworzenia federacji Polski, Białorusi i Ukrainy, celem zabezpieezenia wschodniej granicy Polski. 26 IV 1920 r. Polska uznała niepodległość Ukraińskiej Republiki Ludowej (URL) i dyrektoriat atamana S. Petlury za zwierzehnią władzę państwa; w tymże dniu naczelny wódz armu polskiej i ataman Petlura opublikowali odezwę do obywateli URL, zawiadamiającą o decyzji rządu polskiego okazania Ukrainie pomocy wojskowej w walce z wojskami rosyjskimi. Polskie wojska miały ustąpić z Ukrainy po objęciu władzy przez prawowity rząd URL. Do 23 IV 1920 r. skoncentrowano na granicy Ukrainy trzy armie polskie: 2 A gen. A. Listowskiego (28 batalionów, 3 szwadrony, 9 baterii) miała za zadanie uderzenie na Berdyczów, 3 A gen. Rydza-Śmigłego (42 bataliony, 53 szwadrony,43 baterie) miała uderzyć na Żytomierz, 6 A gen. W Iwaszkiewicza (39 batalionów, 8 szwadronów, 35 bateru) miała zabezpieczać od płd. działania 3 A. Siły polskie liczyły łącznie 60 000 żołnierzy. W składzie 2 A znajdowała się dywizja ukraińska, a w 6 Aukraińska grupa bojowa. Po stronie rosyjskiej stały dwie armie;12 Armia S. Mieżeninowa i 14 - H. Uborewicza, liczące łącznie 55 033 żołnierzy. 26 IV 1920 r. ruszyła polska ofensywa i tegoż dnia zdobyto Żytomierz, 27 IV - Berdyczów, Korosteń i Bar.12 A została rozbita, tracąc 15 000 jeńców i 80 dział.1 V wojska polskie zajęły Winnicę, a 2 V - Fastów, biorąc 25 000 jeńców i 120 dział. Resztki armii rosyjskiej wycofały się za Dniepr i 8 V wojska polskie bez oporu wkroczyły do Kijowa. W powiązaniu z wyprawą kijowską Grupa Poleska płk. Sikorskiego przeprowadziła tzw. operację mozyrską, zajmując 6 II Mozyrz, Kalenkowicze i 9 V - Rzeczycę, przerywając tym samym linię komunikacyjną płn: płd. Ludność Ukrainy ulegając propagandzie komunistycznej uwierzyła, że celem Polski jest przywróce 27g 279 nie obszarnikom majątków na Ukrainie i nie poparła Petlury, a dowództwo rosyjskie pospiesznie uzupełniało 12 i 14 Armię, tworzyło grupę J. E. Jakira i formowało 1 Konną Armię Budionnego jako grupę uderzeniową. 5 VI wojska rosyjskie rozpoczęły ofensywę:12 Armia natarła czołowo na Kijów i została odparta, a 1 Konna Armia S. M. Budionnego przerwała front nad Skwirą, na płd. od Kijowa, kierując się na tyły 3 A polskiej. Gdy i 12 Armia przerwała front nad Zbruczem i zagroziła 3 A od płn. - wojska polskie 9 VI opuściły Kijów i rozpoczęły odwrót, zwycięsko likwidując próby okrążenia. Budionny i 12 Armia zostali pobici w rejonie Dubna i Brodów; przegrana ich z 6 A polską 27 VII pod Toporowem udaremniła pierwszą próbę przedarcia się na Lwów, a drugą -17 VIII powstrzymano już pod samym miastem.18 VIII 12 i 13 DP i jazda płk. Rómmla zadały Budionnemu ciężką porażkę, zawrócił on na Lublin. 21 VIII 6 A polska rozpoczęła natarcie i zajęła Stryj;14 Armia rosyjska pobita cofnęła się. 28 VIII Budionny poniósł klęskę pod Grabowcem k. Hrubieszowa w walce z 2 DP Legionów. 29 VIII Budionny napadł na Zamość, który bronił się przez 3 dni;10 i 13 Dywizje pościgowe dopadły Budionnego i zadały mu klęskę, on sam uciekł z 3000 jeźdźców, a 5 IX resztki te zostały rozbite i przepędzone za Bug. 13 IX wojska polskie zajęły Włodzimierz i Kowel, 16 IX Łuck i Równe, a 21 IX osiągnęły linię rz. Zbrucz, kończąc zwycięsko kampanię. 338. Bitwa pod Kircholmem (Salasplls)27 IX 1605 r Wojna polsko-szwedzka w 1600-10 r Hetman J. K. Chodkiewicz przybywszy z 3110 jazdy i 1040 piechoty, z 7 działami, na odsiecz obleganej przez Szwedów Rygi, stanął obozem pod Kircholmem, nad Dźwiną, w pobliżu Rygi. 280 Ze względu na liczebną przewagę Szwedów (2425 rajtarów, 8300 piechoty i Il dział) dowodzonych przez króla Karola IX, Chodkiewicz zdecydował się stoczyć bitwę obronno-zaczepną. Ustawił wojsko na wzgórzu, w trzech rzutach: w centrum, w I rzucie 2 roty piechoty, 5 dział i 300 husarzy pod dowództwem por. W Woyno, w II rzucie 300 rajtarów, w III rzucie 400 husarzy pod dowództwem T Lackiego, na lewym skrzydle 350Tatarów pod dowództwem por. T Dąbrowy, 300 husarzy, 400 Kozaków,100 wolontariuszy; naprawym skrzydle, pod dowództwem J. P Sapiehy, w trzech rzutach 650 husarzy i 100 wolontariuszy. Lewe skrzydło polskie osłaniała rz. Dźwina i rozłożony nad nią otaborowany obóz, przy którym stały 4 lekkie chorągwie T Dąbrowy i 2 działa. Karol IX, który przybył po całonocnym marszu w ulewnej burzy, szykował się na przeciwległym wzgórzu, odległynt o ok.1 km, również z zamiarem stoczenia bitwy obronno-zaczepnej; w I rzucie ustawił 7 regimentów piechoty w linii opartej prawym skrzydłem o zabudowania Kircholmu, a za nią, w lukach - 6 regimentów rajtaru. W II rzucie było 5 regimentów piechoty,1 regiment rajtarii i za nimi 5 regimentów rajtarii jako odwód. Chodkiewicz, chcąc sprowokować Szwedów do natarcia, rozpoczął bitwę harcami. Chorągwie Dąbrowy wdały się w bój i po 3 godzinach walki rzuciły się do pozorowanej ucieczki, a wówczas cały I rzut szwedzki gwałtownie natarł, oddalając się o 1 km od II rzutu. Zmieszany nagłym ogniem dział i piechoty, rozbity został kontratakiem Woyny i rajtarii kurlandzkiej, zanim II rzut przyszedł z pomocą. Jednocześnie, osłonięta kurzawą, uderzyła husaria Dąbrowy; po rozbiciu rajtarów wpadła na II rzut piechoty i zmusiła go do ucieczki. Karol IX zaczął organizować obronę w zabudowaniach Kircholmu, a dla osłony prze 281 grupowania rzucił na skrzydło Sapiehy pozostałe 5 kornetów. Chodkiewicz uruchomił odwód, który dwiema szarżami rozbił lewe skrzydło szwedzkie i wyszedł na tyły piechoty, wywołując panikę. Nastąpiło ogólne natarcie i pościg. Zginęło ok. 6000 Szwedów, wielu utonęło, wielu dostało się do niewoli, a rozproszonych wymordowała ludność. Karol IX, ranny, uszedł z kilkuset jeźdźcami. Straty polskie wyniosły ok.100 zabitych i wielu rannych. Bitwa ta była przykładem mistrzowskiego dowodzenia. 339. Bitwa pod Kłuszynem - 4 VII 1610 r Polska i szwedzka interweneja w Rosji w 1610 r Wojsko polskie = 7500 jazdy,1000 piechoty i 4000 Kozaków, pod wodzą hetmana St. Żółkiewskiego - blokowało w Carewom Zajmiszczu wojewodę I. Wałujewa (8000 żołnierzy), który usiłował dać odsiecz Smoleńskowi, obleganemu przez króla Zygmunta III. Z Kaługi wyruszył na pomoc Wałujewowi Dymitr Szujski z 30 000 żołnierzy oraz z posiłkami szwedzkimi Pontusa de la Gardie i E. Horna, z 5000 żołnierzy szkockich. wie kozackic, również w dwóch rzutach, a naprzeciw obozu Szwedów lewe skrzydło - własny pułk jazdy, w dwóch rzutach, pod wodzą ks. J. Poryckiego i w lewo od niego piechotę kozacką; w tyle stanął silny odwód. Szykując drogę do natarcia hetman kazał podpalić Prieczystoje i płoty. Na widok ognia Szujski i Szwedzi wyprowadzili wojsko z obozów. Szujski po odparciu wielu szarż, po trzech godzinach walki zmuszony został do odwrotu pod Kłuszyn. Jazda ks. Poryckiego wiążąca w tym czasie Szwedów poniosła ciężkie straty i dopiero gdy sprowadzono działa i piechotę, zmuszono Szwedów do odwrotu. 'rymezasem Szujski wrócił, umocnił się w obozie we wsi Pirniewo i na nowo podjął walkę, broniła się też część Szwedów, ale bez dowódców i wkrótce skapitulowała. Osamotniony Szujski wycofał się w stronę Kaługi, a Żółkiewski powrócił pod Carewo Zajmiszeze i skłonił Wałujewa do kapitulacji. Bitwa ta jest przykładem działania po liniach wewnętrznych, zaskoczenia i zastosowania ekonomu sił. 340. Bitwa pod Kockiem - 2-5 X 1939 r. II wojna światowa w 1939-45 r Żółkiewski zostawił 700 jazdy, 800 piechoty, po przełamaniu 10 IX pod Wizną polskiej obrony Kozaków i działa, by 3 VII z 6800 jazdy, 200 pie- na Narwi XIX KPanc. gen. H. Guderiana skierochoty i dwoma działami wyruszyć po kryjomu wał się na płd. wschód, a równocześnie na połudnaprzeciw nadciągającej odsieczy. Maszerując niu XXII KPanc. gen. P von Kleista nacierał od nocą spotkał niespodziewanie pod Kłuszynem rz. San na płn. wschód Niemcy zamierzali wziąć (150 km na zach. od Moskwy) wojska Szujskiego. w kleszcze armie polskie na wsehodzie kraju. Wojska moskiewskie i szwedzkie biwakowały W te| s tuac|i en. Fr. Kleeberg, organizujący , p J y J g w dwóch oddalonych od stebie obozach za o łot- w Brześciu nad Bugiem Grupę Operacyjną "Pole kami wsi Prieczystoje. sie", otrzymał rozkazy obrony Polesia na linii Żółkiewski postanowił pobić wpierw słabo uzbro- Brześć-Pińsk, aby zabezpieczyć odwrót armii jone wojska moskiewskie, a po sprowadzeniu polskich. Z braku sił obsadzone zostały jedynie dział i piechoty - szwedzkie. Naprzeciw obozu punkty oporu, z których najważniejszymi były rosyjskiego ustawił centrum - 2 pułki ciężkiej Brześć i Kobryń. l|vierdza Brześć padła po walce jazdy w dwóch rzutach, prawe skrzydło - chorąg- 17 IX, a Kobryń opuszezony został 18 IX. Tym 282 283 czasem 17 IX wkroczyły do Polski wojska radzieckie, a 18 IX opuściły Polskę rząd i Naczelny Wódz. Pozostawiony samemu sobie gen. Kleeberg wycofał się z Polesia w rejon: Kamień Koszyrski-Włodawa, skąd zdecydował się ruszyć ku Warszawie. W międzyczasie Warszawa skapitulowała 28 IX i gen. Kleeberg postanowił przedrzeć się w Góry Świętokrzyskie.1 X Samodzielna Grupa Operacyjna (SGO) "Polesie", licząca 17 000 żołnierzy, doszła do Kocka; niemiecka 13 DZmot. stała w rejonie Kock-Lubartów, zagradzając drogę. Bitwa rozpoczęła się na zach. od Kocka 2 X atakiem niemieckim na miasto. Atak załamał się i Polacy przeszli do przeciwnatarcia. 3 X polska kawaleria i 50 DP wznowiły atak, ale walka została nierozstrzygnięta. 4 X niemiecka 13 DZmot. nacierała w rejonie Woli Gułowskiej, a na plac boju spieszyła 29 DZmot. 4 X bitwa zaczęła wchodzić w stadium krytyczne; gen. Kleeberg postanowił uderzyć większością swych sił na 13 DZmot. i zniszczyć ją przed nadejściem 29 DZmot. 5 X Polacy odbili Wolę Gułowską, zadając Niemcom ciężkie straty. Niemieckie kontrataki załamały się i dowódca 13 DZmot., gen. H. Otto, ratując dywizję przed zniszczeniem, zarządził odwrót. Polakom wyczerpywała się amunicja, a na pole walki wkraczała 29 DZmot. gen. J. Lemelsena. Brak amunicji uniemożliwił Polakom dalszą walkę, wszczęto rokowania i 6 X SGO "Polesie" skapitulowała. Do niewoli dostało się 16 862 żołnierzy, poległo - 257. 341. Wojna domowa w Kolumbii w 1899-1902 r. W zastępstwie chorego prezydenta M. Sanclemente władzę w Kolumbii sprawował wiceprezydent J. M. Marroquin. Dążył on do dyktatury, a tymczasem w kraju rosła inftacja i wzmagał się kryzys ekonomiczny; kraj wymagał głębo 284 kich reform. W VI 1899 r. liberałowie podjęli próbę buntu, lecz zostali rozgromieni, a rząd wprowadził 18 X stan wyjątkowy, co doprowadziło do wybuchu strasznej wojny domowej. Wojna konserwatywnego rządu z liberałami ogarnęła wkrótce cały kraj. Armie maszerowały, walczyły i gruntownie rujnowały kraj. Wojska rządowe wygrały bitwę pod Bucaramanga i Potonegro (11-26 V 1900 r.), liberałowie zwyciężyli w bitwie na rz. Peratonco 16 XII 1899 r. i odparli atak na m. Chita, w Andach 15 I 1901 r. Klęska wojsk rządowych w departamencie Panama, gdzie w oblężonym przez liberałów m. Aquadulce skapitulowało 30 VII 1902 r. 3500 żohiierzy,13 generałów i 500 oficerów - skłoniło rząd do rokowań, przy pośrednictwie USA. 21 XI 1902 r., na pokładzie krążownika USA "Wisconsin" obie strony podpisały układ kończący wojnę, nazwaną później " wojną 1000 dni". Komuna Paryska -18 III-28 V 1871 r zob. 526 342. Obl|żenie Konstantynopola przez Arabów w 717/18 r Zacięta konkurencja handlowa bizantyjsko-arabska doprowadziła w 717 r. do wojny, do której obie strony starannie się przez dwa lata przygotowywały. Latem 716 r. wojsko arabskie pod dowództwem brata kalifa - Maslamy ibn Abd al-Malika zgromadziło się w Dabig, blisko Aleppo, przezimowało tam i wiosną ruszyło naprzód. Po zdobyciu Pergamonu Maslama przeszedł Hellespont i 15 VIII 717 r. stanął przed Konstantynopolem, zakładając obóz warowny. Flota arabska -1800 okrętów pod dowództwem Sulejmana - podpłynęła 1 IX pod mury miasta. 3 IX galery bizantyjskie niespodziewanym wypadem zaatakowały 20 okrętów arabskiej tylnej straży, niszcząc kilkanaście z nich "ogniem greckim". Liczne 285 szturmy Arabów załamywały się na potężnych murach, a wkrótce nastąpiła niezwykle ostra zima -100 dni śniegów i mrozów. Greckie okręty przecinały szlaki zaopatrzenia, nastąpił głód, armia demoralizowała się. Wiosną 718 r. 400 ciężkich okrętów i 360 pojazdów z zaopatrzeniem z Egiptu dotarło do brzegów Bosforu. Wielu marynarzychrześcijańskich Koptów - uciekło do Konstanlynopola i cesarz Leon III za ich radą uderzył znienacka na tę flotę, niszcząc ją "ogniem greckim". Armia acabska, wygłodzona, nękana napadami zbrojnych oddziałów greckich i latem 718 r. zaatakowana przez Bułgarów - zrezygnowała z oblężenia.15 VIII 718 r. Maslama wycofał się do Azji Mniejszej z armią, a flota jego zniszczona została przez liczne burze na Morzu Marmara i Morzu Egejskim. 343. Zdobycie Konstantynopola przez krzyżowców -13 IV 1204 r. W 1198 r. papież Innocenty III zainicjował nową, czwartą z kolei krucjatę. Ok. 20 000 krzyżowców zebrało się w Wenecji, a ponieważ nie byli w stanie zapłacić w całości kosztów transportu - doża E. Dandolo zobowiązał ich do zdobycia dla Wenecji należącego do Węgier m. Zadar. Było to pierwsze odchylenie od idei krucjaty. Wiosną 1202 r. uciekł do Włoch, zbiegłszy z więzienia, ks. Aleksy Angelos, syn więzionego ces. bizantyjskiego Izaaka II. Szukając pomocy, zawarł on umowę z krzyżowcami, zobowiązując się za pomoc w przywróceniu jego ojcu tronu wypłacić 200 000 srebrnych monet, utrzymywać przez rok flotę krzyżowców i wysłać 10 000 żołnierzy na zdobycie Ziemi |więtej. Flota krzyżowców wyruszyła 23 V 1203 r. i 24 VI zjawiła się przed Konstantynopolem. Zdobyto Galatę, zerwano łańcuch zamykający dostęp do Zatoki Złotego Rogu, okręty wpłynęły do portu 286 i pomimo rozpaczGwego oporu nielicznego garnizonu - krzyżowcy zdobyli 17 VII stolicę. Aleksy III uciekł, a tron odzyskał Izaak II wraz z synem Aleksym IV Aleksy zapłacił krzyżowcom pierwszą ratę -100 000 marek ściągniętych z mieszkańców. Ludność, wzburzona podatkami, tyranią łacinników i grabieżą, zbuntowała się w 1204 r.; Aleksy IV został zabity, a cesarz Izaak II zmarł w więzieniu. Cesarzem obrano Aleksego V Murzuflosa, zięcia Aleksego III. W tej sytuacji zebrani pod murami krzyżowcy zawarli w I11 1204 r. układ z Wenecjanami o podziale Cesarslwa, po czym 9 IV rozpoczęli szturm i w nocy z 12 na 13 IV wdarli się do miasta, paląc, mordując i rabując. Cesarz Aleksy V uciekł. Krzyżowcy osadzili na tronie jednego z rycerzy, uczestniczących w krucjacie - hr. Flandrii Baldwina, a Cesarstwo podzielili między siebie na drobne księstwa. 344. Upadek Konstantynopols - 29 V 1453 r. W połowie XV w. teren Cesarstwa Bizantyjskiego ograniczał się jedynie do Konstantynopola z najbliższą okolicą i części Peloponezu; miasto otoczone było posiadłościami tureckimi i łączność ze światem utrzymywało jedynie drogą morską. Zbliżał się koniec Cesarstwa, a świat chrześcijański pozostawał głuchy na jego apele o pomoc. W IV 1453 r. okolo 100-tysięczna armia turecka pod wodzą sułtana Mehmeda II, z flotą ok. 300 okrętów, przystąpiła do oblężenia miasta, blokując je równocześnie od strony morza. Cesarz Konstantyn XI Paleolog dysponował jedynie 9000 żołnierzy i marynarzy, co nie starczyło na obsadzenie 20,5 km długich murów, tym bardziej, że po kilku nieudanych szturmach 'IUrcy zorientowali się w sytuacji i przetransportowali na walcach 72 statki lądem na zamkniętą łańcuchem Zatokę Złotego Rogu, zamykając pierścień oblężenia i odciągając z frontu lądowego część żołnie 287 rzy nad zatokę. Cesarz liczył na potęgę murów, ale Turcy posiadali olbrzymie działo o pociskach wagi ok.15 cetnarów, którym 21 V skruszyli część muru przy bramie Św. Romana. Po 3 tygodniach oblężenia i wielu bezowocnych szturmach Turcy ruszyli w nocy z 28 na 29 V do generalnego szturmu. Zaganos Pasza z janczarami wdarł się przez wyrwę przy bramie Św. Romana do wewnątrz i po zaciekłych walkach ulicznych Turcy opanowali miasto, rozpoczynając rzeź i rabunek. Cesarz, walczący na czele swego orszaku, poległ; odcięto mu głowę i zatknięto na kolumnie na placu Augusteon. 345. Bitwa na Morzu Koralowym - 7/8 V 1942 r. II wojna światowa w 1939-45 r 5 V 1942 r. wyruszyła z bazy japońskiej w Rabaulu, na Nowej Brytanu, ftota desantowa z zamiarem zdobycia bazy brytyjskiej Port Moresby na Nowej Gwinei, eskortowana przez 33 okręty wojenne wiceadm. T Takagi. Operujący na Morzu Koralowym amerykański kontradm. E Fletcher, powiadomiony rozpoznaniem lotniczym o ftocie japońskiej, skierował się z 34 okrętami wojennymi przeciwko niej. 7 V 76 samolotów amerykańskich z lotniskowców "Yorktown" i "Lexington" odkryło i zaatakowało japoński lotniskowiec "Shoho", ubezpieczony przez 3 krążowniki i 6 niszczycieli; trafiony bombami lotniskowiec zatonął. W tym czasie 60 samolotów japońskich zniszczyło wzięty błędnie za lotniskowiec amerykański zbiornikowiec, oraz 1 niszczyciel. Floty, nie wiedząc o tym z powodu złej widoczności, znalazły się blisko siebie. 8 V amerykański zwiad lotniczy odkrył flotę japońską - 2 lotniskowce, 2 krążowniki i niszczyciele w odległości 333 km na płn. wsch. Natychmiast z amerykańskich lotniskowców wystarto 288 wało 76 samolotów torpedowych, nurkowców i myśliwców, a jednocześnie z dwóch japońskich lotniskowców wystartowały samoloty do ataku na okręty amerykańskie. Lotniskowiec "Lexington" został trafiony 3 torpedami i kilkoma bombami i ciężko uszkodzony - zatopiony został przez amerykański niszczyciel. Zwrotniejszy "Yorktown" ocalał. Samoloty amerykańskie natomiast trafiały bombami i uszkodziły japoński lotniskowiec "Shokaku". Straty amerykańskie wyniosły ogółem 1 lotniskowiec,1 niszczyciel,1 zbiornikowiec i 33 samoloty, a japońskie -1 lotniskowiec i 43 samoloty. Okręty nawodne nie nawiązały styczności. 346. Wojna chińsko-koreańska w 660-74 r. Na półwyspie koreańskim znajdowały się trzy królestwa: Koguryo w płn. zach. części, Silla we wschodniej i Paekche w płd. zach. W 660 r. 130-tysięczna armia chińska dynastu Tang pod dowództwem gen. Su ling-fang, wraz ze sprzymierzoną 50-tysięczną armią królestwa Silla pod dowództwem gen. Kim Yu-sin, zaatakowały królestwo Paekche i 18 VII zdobyły jego stołeczną fortecę Sabi. Chińczycy pozostawili w Paekche 10 000 żohiierzy pod dowództwem gen. Liu Jenyuan, mianowanego gubernatorem i odeszli z jeńcami do Chin. Paekche zostało włączone do Chin. W 667 r. wojska chińskie pod dowództwem gen. Li Szy-ci i królestwa Silla pod dowództwem gen. Kim In-mun najechały królestwo Koguryo, które po krótkim oporze zostało pokonane. Chińczycy zabrali do Chin króla i 200 000 jeńców, a samo królestwo włączyli do Chin. Udział królestwa Silla w zwycięstwach został przez Chińczyków zignorowany, co spowodowało stopniową zmianę jego polityki i rozpoczęcie wspierania ruchu powstańczego na zajętych przez Chińczyków tecenach. W 671 r. królestwo Silla 289 rozpoczęło otwarte działania przeciwko Chińczykom, jego wojska weszły do Paekche, zdobyły fortecę Sabi i opanowały całe królestwo. Cesarz chiński Kao Tsung wysłał w 674 r. armię do Korei, ale została ona pobita przez wojska Silla, które zdobyły szereg fortec i zajęły główną kwaterę chińską w stolicy Koguryo - Pyongyangu (Phenianie). Chińczycy wycofali się w popłochu na płw. Liaotung, a wojska Silli opanowały całą Koreę. 347. Powstanie chłopskie w Korei w 1893-95 r I okres -1893 r. Nieurodzaj w 1893 r. w rolniczych prowincjach południowych spowodował klęskę głodu. Rozpoczęły się demonstracje głodowe, które przerodziły się w powstanie. Przestano płacić podatki i dzierżawy, wygoniono urzędników, zajmowano ziemie obszarników. Ruchowi przewodziły sekty religijne, zgrupowane w związku "Tonghak"; Żądano legalizacji związku, ochrony przed nadużyciami urzędników, usunięcia cudzoziemców. Gdy przywódców "Tonghak" aresztowano - wzburzony,10-tysięczny tłum wtargnął do Seulu. Przestraszony król i rząd poszli na ugodę z chłopami, uwzględniając ich postulaty. II okres - I-VI 1894 r. W Kobu (prow. Dzolla) nałożono podatek na wodę, co wywołało rozruchy. Wybrany na przywódcę Dzon Pong Dzun rozpoczął organizację armii chłopskiej. Po dwóch wygranych starciach z wojskiem i zdobyciu broni chłopi wygrali 7 IV 1894 r. bitwę z wojskiem pod Peksan i ruszyli na Seul. 8 V 1894 r. rząd ponownie zawarł ugodę z chłopami. I11 okres. W wojnie chińsko-japońskiej chłopska armia pomagała Chińczykom. W XI 1894 r. chłopi wygrali ośmiodniową bitwę z Japończykami pod Iysz, ale 23 XI 1894 r. wojska rządowe i japońskie w bitwie w rejonie Kongdzu rozgromi 290 ły armię chłopską, która rozpadła się. 9 XII Dzon Pong Dzun został wraz z innymi przywódcami schwytany i stracony, co stało się ostatnim aktem walki. Powstanie upadło. 348. Powstanie antyjapońskie w Korei w 1919 r Pod wpływem rewolucji rosyjskiej wzmógł się w Korei ruch niepodległościowy, przez kraj przechodziły fale strajków i demonstracji. Agitację niepodległościową prowadził powstały w XII 1918 r. w Seulu Ośrodek Inicjatywy Ruchu Niepodległościowego; organizował on masowe demonstracje i zabiegał o poparcie USA. 22 I 1919 r. zmarł b. cesarz koreański Kojong i rozeszła się pogłoska, że został on otruty przez Japończyków; lud ogarnęło wzburzenie. Pogrzeb 1 III zgromadził tłumy ludzi i przekształcił się w ogromną demonstrację niepodległościową, a brutalne represje policji doprowadziły do starć zbrojnych, które do końca III 1919 r. objęły cały kraj. Chłopi, uzbrojeni w noże, widły i siekiery, napadali na urzędy i posterunki oraz na majątki obszarników. Bito i zabijano policjantów i żandarmów; z 218 powiatów zaburzenia objęły 211. Władze z pomocą przysłanych z Japonii 4000 żołnierzy i 400 żandarmów opanowały do końca IV 1919 r. sytuację i zaprowadziły porządek. Bilans powstania: 7909 zabitych,15 691 rannych, 52 770 aresztowanych, 760 zniszczonych domów. 349. Antyjapońska partyzantka w Korel w 1932-45 r. W graniczącej z Koreą chińskiej prowincji Cilin, w której zamieszkiwało ok. miliona Koreańczyków, sekretarz Komunistycznej Partu Korei Kim Ir Sen (Kim II-Sung) stworzył w początkach 1932 r. z aktywistów mały oddział partyzancki do walki z japońskimi okupantami Korei. Oddział 291 ten wkrótce rozrósł się do około 2500 ludzi, a główną jego bazą stał się górzysty i lesisty teren pograniczny w dorzeczu rzek Amnok i Tumangan, w górach Pektu-san, z których robiono wypady do wschodniej Mandżurii i w głąb Korei. W III 1934 r. oddziały partyzanckie przeorganizowano w Koreańską Armię Ludowo-Rewolucyjną (KALR); była ona zbyt słaba, aby staczać bitwy, ograniczała się więc, tak jak poprzednio, do działań partyzanckich i akcji sabotażowych. Odnotowano następujące drobne potyczki, napady na posterunki policyjne i wojskowe, na magazyny wojskowe i handlowe: VI 1934 r. - Rajagoo, VIII 1936 r. - Moosonghy, 30 VI 1937 - Kansambong,1937 r. - góra Chiesanfen, V 1939 r.Tehondan i III 1940 r. - Honggiha. Potyczki te nie miały znaczenia militarnego, a jedynie propagandowe, ujawniając istnienie zbrojnych sił wyzwoleńczych i rozbudzając ruch oporu. 350. Oswobodzenie płn. Korei w 1945 r II wojna światowa w 1939|5 r 9 VIII 1945 r. ZSRR rozpoczął działania wojenne przeciwko Japonii, dokonując zmasowanych ataków lotniczych na węzły strategiczne w Mandżurii i Korei. Desantami morskimi zajęto porty na wsch. wybrzeżu Korei -11 VIII Unggi,12 VIl1 Nadzin,16 VIII Sejsin, a po ciężkiej walce z 6-tysięcznym garnizonem - 21 VIII Fusan i 22 VIII Wonsan. W ten sposób przerwano połączenia Japonii z kontynentem, uniemożliwiając dowóz posiłków.19 VIII skapitulowała Armia Kwantuńska. 24 VIII desantami :otniczymi zajęto m. Hamhyng i Phenian; w działaniach bojowych pomagała Koreańska Armia Ludowo-Rewolucyjna pod dowództwem Kim Ir Sena. W końcu sierpnia 1945 r. Korea była wolna, a 2 IX Japonia skapitulowała. Straty radzieckie w Korei -1500 zabitych i 3200 rannych. 351. Wojna koreańska w 1950-53 r. 25 VI 1950 r. armia Korei Płn. -188 000 żohiierzy pod dowóciztwem marsz. Kim Ir Sena - uderzyła niespodziewanie z linii demarkacyjnej na Koreę Płd. Wojska południowokoreańskie, słabo uzbrojone i wyszkolone, nie były w stanie stawić skutecznego oporu i w walkach wycofywały się na płd. 7 VII Rada Bezpieczeństwa ONZ uznała Koreę Płn. za agresora i zaapelowała o udzielenie pomocy Korei Płd.15 państw podjęło apel, wysyłając symboliczne oddziały, łącznie ok. 30 000 żołnierzy, a USA - ok. 400 000. Naczelne dowództwo objął amerykański gen. D. MacArthur. Ofensywa wojsk północnokoreańskich robiła szybkie postępy, 28 VI zajęto Seul, 7 VIICzhungdzu, a po rozbiciu 24 VII amerykańskiej 24 DP pod Tedzon cała Korea Płd. stanęła otworem z wyjątkiem przyczółka głównego portu Korei - Pusanu. O port ten, do którego napływały wojska amerykańskie z Japonii i Hawajów, toczyły się do 15 IX zaciekłe walki na linii Masan-Tegu-Phohang. W tym czasie lotnictwo USA zniszczyło wszystkie zakłady zbrojeniowe w Korei Płn., a następnie 15 IX 1950 r. rozpoczęła się kontrofensywa wojsk ONZ.15 IX flota USA wysadziła desant 50 000 żołnierzy w Inczhon, 28 IX zdobyto odległy o 25 km Seul i 20 XPhenian. Na froncie przyczółka 8 A amerykańska -180 000 żołnierzy - przełamała 26 IX front i ruszyła na płn. Zagrożona okrążeniem i zniszczeniem armia północnokoreańska rozpadła się, uciekając w popłochu na płn., rzucając ciężki sprzęt. Wielu żołnierzy zginęło, wielu dostało się do niewoli. 20 X wojska ONZ zajęły desantem port Wonsan, a 25 X doszły do granicznej z Chinami rz. Amnok (Jalu), zajmując Czhosan. 27 X 1950 r. rozpoczęła się interwencja Chin; 300-tysięczna armia "ochotników" pod dowództwem gen. Peng Te-huaja przeprawiła się przez 292 293 rz. Amnok i wraz z resztkami wojsk północnokoreańskich rozpoczęła 3 XI ofensywę. W toku ciężkich walk Chińczycy zajęli 6 XII Phenian, I6 XII Wonsan, 4 I 1951 r. - Seul. W IV 1951 r. front ustabilizował się na starych umocnieniach linii 38 równoleżnika. Rozpoczęła się seria lokalnych natarć chińskich i amerykańskich, w trakcie których obie strony osiągnęły niewielkie zdobycze terenowe, nie zmieniające ogólnej sytuacji. Rozpoczęły się rokowania i 27 VII 1953 r. podpisano układ rozejmowy na zasadzie status quo. "Ochotnicy" chińscy w wojnie koreańskiej 1950|3 r zob.150 352. Rewolucja w Korei Płd. w 1960 r W wyborach prezydenckich z 15 III 1960 r. zwyciężył ponownie rządzący od 12 lat, popierany przez USA, a powszechnie znienawidzony przez ludność reakcyjny polityk Li Syng-man. Rządził on po dyktatorsku, tłumiąc brutalnie wszelkie przejawy demokracji, wszyscy uważali wybory za sfałszowane.19 IV demonstrujący w Seulu 15-tysięczny tłum został ostrzelany przez policję, padło 81 zabitych i ok. 300 rannych. Wywołało to rozruchy i krwawe starcia z policją. Rząd wprowadził stan wyjątkowy, ale demonstracje i rozruchy zaczęły ogarniać cały kraj, w Seulu tłumy oblegały pałac prezydencki, toczono walki z policją, podpalano gmachy państwowe. Do akcji w końcu kwietnia wkroczyło wojsko, otaczając gmachy i odpierając ataki tłumu. 26 IV parlament unieważnił wybory prezydenckie, gabinet poddał się do dymisji, a Li Syng-man zrezygnował z funkcji prezydenta, jednak krwawe starcia trwały nadal. W nocy z 27 na 28 IV zastrzelony został przez własnego syna, także powszechnie znienawidzony, wiceprezydent Li Ki-pong. Tłumy demonstrowały codziennie, żądając ustąpienia reakcyjnego Zgromadzenia Narodowego i zniesienia ustaw represyjnych. 29 V Li Syng-man opuścił po kryjomu kraj, udając się na Hawaje i wówczas dopiero demonstracje wygasły. Od 19 IV w starciach w Seulu zginęło 162, a rannych zostało ok.1000 osób. 353. Obrona Koryntu - 5 V 1821 r. Grecka wojna wyzwoleńcza w 1821-29 r Mnich Gregorios Dikaios z 600 ludźmi zajął Korynt i obległ zamek obronny położony na wysokiej na 840 m górze, umocniony szańcami z działami, obsadzony przez 600 albańskich żoł- nierzy pod dowództwem Kiamil Beja. Gdy w koń- cu IV 1821 r. zbliżył się do Koryntu idący z Ja- niny do Patras Mustafa Bej z 3500 żołnierza- mi - Grecy uciekli, pozostawiając Dikaiosa z 10 ludźmi. Po krótkiej utarczce 5 V 1821 r., w której oddziałek grecki został zniszczony, Dika- ios podpalił leżący u podnóża góry, słynący z piękności pałac Kiamil Beja i uszedł w góry. 354. Bitwa na Kosowym Polu -15 VI 1389 r W celu zahamowania podbojów tureckich na Bałkanach Serbia i Bułgaria Zach. zawarły przymierze, ale w 1388 r. sułtan Murad I pokonał i zhołdował Bułgarię Zach., a w 1389 r. ruszył z 300-tysięczną armią przeciwko Serbii. Car serbski Lazar zebrał ok. 200 000 ludzi - Serbów, Bułgarów, Bośniaków, Albańczyków, Wołochów, Polaków i Węgrów; szli oni oddzielnymi kolumnami. Do spotkania doszło 15 VI 1389 r. na Kosowym Polu, nad rz. Zitnicą. Na początku bitwy doprowadzono do sułtana rzekomego dezertera - Miłosza Kubilovicia, szwagra cara Lazara, a ten chyląc się do nóg sułtana wbił mu sztylet w piersi. Kubilović został rozsiekany, a dowództwo po sułtanie objął jego syn - Bajazyt. Śmierć sułtana zatajono przed wojskiem. W bitwie Baja 294 295 zyt rozbił na lewym skrzydle 20-tysięczną kolumnę Bośniaków, którzy rzucili się do ucieczki, pociągając za sobą Wołochów i Węgrów. Jazda turecka otoczyła wówczas główną serbską kolumnę i po zażartej walce rozbiła ją; nastąpił pogrom. Car Lazar dostał się do niewoli i w odwecie za śmierć sułtana został ścięty. Klęska ta zapoczątkowała upadek Serbii. 355. Powstanie w Kosowie w 1910 c Młodoturcy, współdziałający początkowo z AIbańczykami, po dojściu do władzy zaczęli ograniczać ich prawa narodowe, a gdy wiosną 1910 r. nałożyli na mieszkańców wilajetu Kosowo nowy podatek - wzburzenie mieszkańców przerodziło się w powstanie; wybuchło ono 4 IV w Priśtinie i wkrótce ogarnęło cały wilajet. Powstańcy zajęli pozycje w górach i przekazali władzom tureckim swoje żądania: zniesienie części podatków i zwolnienie z obowiązku służby wojskowej. Turcy wprowadzili w wilajecie stan wojenny i skoncentrowali w Priśtinie 24 bataliony żołnierzy pod dowóciztwem Szetket Torgut Paszy. 25 IV powstańcy obsadzili dwie wsie na płd. od wąwozu Śtimlje i zaatakowali przybyły oddział żołnierzy, zostali jednak odparci ze stratą ok.100 ludzi; Turcy stracili 3 zabitych i 11 rannych. Powstańcy obsadzili przełęcz Kaćanik, ale gdy 30 IV nadciągnął Torgut Pasza z wojskiem - blokujący przełęcz kilkusetosobowy oddział, dowodzony przez Idrisa Seferi, rozproszył się. W dniach |9 V Turcy rozbili na przełęczy ErmoGevo oddział powstańców Hassana Hussima i spalili wieś Budakovo, gdzie znajdowała się jego główna kwatera. Powstańcy stracili ok. 250 zabitych i rannych, a Turcy 8 zabitych i 20 rannych.12 V dowództwo wojsk w wilajecie Kosowo przejął minister wojny - Mahmud Szetket Pasza i akcja wojskowa stała się skuteczniejsza.1 VI Turcy zajęli Diakovo, a 5 VI schwytali czołowego przywódcę powstańców - Nussa i 5 innych przywódców. Był to koniec powstania. 356. Wyzwolenie Krakowe -19 I 1945 r II wojna światowa w 1939-45 r 12 I 1945 r. ruszyła z linii Wisły ofensywa wojsk radzieckich. Już pierwszego dnia zostały przełamane dwie linie obrony niemieckiej i na odcinku płd. z trzonu wojsk I Frontu Ukraińskiego kierującego się na Wrocław - 59 A gen. I. Korownikowa, 60 A gen. P Kuroczkina i 4 APanc. gen. P Połubojarowa skręciły na płd. zach., na Kraków, uderzyły na trzecią linię obrony niemieckiej, obsadzoną przez odclziały 17 A i 4 APanc. z Grupy Armu "l|' i po zaciętych walkach zbliżyły się 17 I do przedmieść miasta. Dowództwo niemieckie starało się za wszelką cenę utrzymać Kraków, który osłaniał dojście do wielkiej bazy przemysłu zbrojeniowego, do Śląska. Pobudowano wokół miasta umocnienia polowe, a na ulicach - 240 bunkrów. Wojska radzieckie, posuwające się na płd. i phi.-zach., zagroziły oskrzydleniem obrony niemieckiej, a równocześnie zaatakowały miasto frontalnie i po zaciętej walce, przy minimalnym wsparciu przez artylerię, aby miasta nie zniszczyć - zmusiły Niemców 19 I 1945 r. do opuszczenia Krakowa. 357. I bitwa pod Krasnem -15 VIII 1812 r Kampania rosyjska Napoleona w 1812 r Kawaleria francuska marsz. J. Murata dopadła i zaatakowała pod Krasnem tylną straż cofającej się armii rosyjskiej gen. M. Kutuzowa - dywizję gen. D. P Niewierowskiego, liczącą 7000 żołnierzy (12 batalionów piechoty, 4 szwadrony kawaleru,12 dział). Ze stratą 700 zabitych i rannych oraz 800 jeńców Rosjanie zdołali wycofać się na 296 297 Smoleńsk. Straty francuskie - ok. 500 żołnierzy zabitych i rannych. 358. II bitwa pod Krasnem -15 XI 1812 r Kampania rosyjska Napoleona w 1812 r W trakcie odwrotu armii napoleońskiej z Moskwy, za Smoleńskiem, pod Krasnem, Napoleon z 18 000 gwardu i Polaków zderzył się niespodziewanie z przednią strażą armii rosyjskiej M. Kutuzowa, dowodzoną przez gen. M. Miłoradowicza i został odcięty od trzech postępujących za nim korpusów - 50 000 żołnierzy ks. Eugeniusza Beauharnais, marsz. L. N. Davouta i M. Neya. Gwardia i Polacy brawurowym atakiem przebili się przez niemniej zaskoczonych Rosjan i połączyli się z głównymi siłami, ratując cesarza przed niewolą, a "Wielką Armię" przed zagładą. 359. Bltwa pod Krechowcami - 24 VII 1917 r I wojna światowa w 1914-18 r Po rewolucji lutowej w Rosji (12 III 1917 r.) Rząd Tymczasowy, którego hasłem było kontynuowanie wojny "aż do zwycięskiego końca" zarządził pod naciskiem sojuszników w VII 1917 r. ofensywę na Froncie Płd.-Zach., która przy wielkich stratach zakończyła się niepowodzeniem. 19 VII wojska austro-węgierskie przeszły do przeciwnatarcia i przełamały obronę rosyjską. 1 pułk ułanów, dowodzony przez płk. B. Mościckiego, z walczącej po stronie rosyjskiej Dywizji Strzelców Polskich, dowodzonej przez gen. T Bylewskiego, podczas panicznego odwrotu wojsk rosyjskich otrzymał rozkaz wstrzymania natarcia Niemców na Stanisławów, dla umożliwienia odwrotu rosyjskich dywizji. 24 VII pod Krechowcami ułani przez cały dzień toczyli bohaterski bój, nie dopuszczając wroga do miasta, a następnie 298 staczając formalne bitwy na ulicach Stanisławowa z rozpasanym żołdactwem rosyjskim, grabiącym i palącym miasto. Niemiecki gen. K. Litzmann dla uczczenia waleczności polskich żołnierzy zezwolił władzom miasta na roztoczenie specjalnej opieki nad rannymi i jeńcami polskimi. Pułk nazywany był od tej pory Krechowieckim. 360. Powstanie w m. Kresna, w Macedonii17 (5) X 1878 r Bułgarzy, rozgoryczeni ustaleniami Kongresu Berlińskiego z 1878 r., które pozostawiły połowę kraju w granicach Turcji - zaczęli organizować w Księstwie Bułgarskim komitety, mające przygotować powstanie w Rumelii pod hasłem przyłączenia jej do Księstwa Bułgarskiego. Zaczęto też organizować czety i przerzucać je do Rumelii. Turcy, wyparci z Bośni i Hercegowiny przez Austriaków, przeszli do Macedonii, dopuszczając się tam częstych gwałtów zaogniających sytuację. Wzburzona ludność spowodowała zamieszki w rejonie m. Kresna (22 km na płd. od Górnej Dżumaji), a czeta St. Karastoiłowa, licząca 400 ludzi, zaatakowała turecki garnizon w m. Bansko, w pobliżu Kresny, zmuszając go do wycofania się. Sukces ten spowodował rozszerzenie się powstania na miejscowości położone na płd. od Kresny - Oszczawę, Włachi i Kruszicę. Połączone czety B. Marinowa, Sz. Michajłowa i G. Bankowa oswobodziły Bansko Gorne, Dolno Gradliszcze, Godlewo, Broniewo, Baczewo i Bielicę. W ciągu miesiąca powstańcy oswobodzili ok. 40 wsi, wprowadzając w nich swoją administrację. Przywódcą powstania wybrano oficera rosyjskiego - A. I. Kałmykowa; dysponował on 4 czetami pieszymi i 1 konną. Utworzony 23 (11) XI 1878 r w górach Pirin rząd tymczasowy wezwał ludność do powstania. Sterroryzowana ludność turecka zaczęła masowo uchodzić na płd., do m. Melnik. 299 Rząd rosyjski pod naciskiem Anglii i AustroWęgier udzielił namiestnikowi rosyjskiemu w Księstwie Bułgarskim - ks. A. M. Dondukowowi-Korsakowowi ostrej nagany za popieranie ruchu czetnickiego, w związku z czym rozwiązał on komitety powstańcze. W tej sytuacji ruch czetnicki w Macedonu osłabł, a wówczas wojsko tureckie i baszybuzucy ruszyli do akcji i do VII 1879 r. powstanie zdławili, a Kałmykowa wzięli do niewoli. 361. Wyzwolenie Krety przez Bizantyjczyków w 961 r Po upadku powstania Maurów w Kordowie, w Hiszpanu, w 814 r., ok.15 000 ich uszło do Maroka, a następnie przeszli do Aleksandrii, którą opanowali, a gdy kalif al-Mamun wypędził ich w 827 r., udali się na należącą do Bizancjum w. Kretę i zajęli ją. Bizancjum przedsiębrało kilkakrotnie wyprawy dla odzyskania tego ważnego punktu strategicznego: w 843 r. Teoklistos odzyskał wyspę, ale tylko na rok, w 911 r. Himerios poniósł klęskę przy jej brzegach w bitwie z fiotą arabską, w 949 r. Gongylas zorganizował kolejną wyprawę, ale nieudolnie dowodzona poniosła porażkę. Latem 960 r. ruszyła czwarta wyprawa, dowodzona tym razem przez samego cesarzaNicefora II Fokasa. Z potężną flotą zjawił się on przed stolicą wyspy - Kandią i po uciążliwym siedmiomiesięcznym oblężeniu w II 961 r. zdobył miasto i wyspę, przejmując ją ponownie pod swoje panowanie. Bizantyjezycy wymordowali ok. 200 000 Saracenów, a drugie tyle kobiet i dzieci uprowadzili do niewoli. 362. Powstenle na Krecie w 1866-69 r Uciskani i wyzyskiwani przez Turków greccy mieszkańcy wyspy Krety, nie znalazłszy sprawiedliwości u sułtana, który na petycję z V 1866 r. dał 300 ostrą negatywną odpowiedź, rozpoczęli akcję zbrojną pod hasłem przyłączenia wyspy do Grecji. 14 V 1866 r. miały miejsce pierwsze rozruchy w Kydonii i wkrótce powstanie ogarnęło całą wyspę; 2 IX powstańcy ogłosili przyłączenie Krety do Grecji. Na czele powstania stanął Hatsimichales Geannares. Wojska gubernatora Krety, Ismail Paszy liczyły ok. 40 000 żołnierzy, a powstańców było ok. 6000, ale górzysty, trudno dostępny teren sprzyjał działaniom partyzanckim. W zasadzie miały miejsce tylko drobne starcia, większe znaczenie miały tylko dwa: atak, w początkach XI 1866 r.,10 000 Turków na powstańczą kwaterę w górskiej wiosce Zerbas, bronionej przez 1600 powstańców, zakończony odparciem Turków, którzy stracili ok. 700 żołnierzy oraz atak 21 X 23 000 Turków na duży warowny zespół budynków klasztoru Arkadia (16 km na płd. wsch. od Rethimnon), broniony przez 900 powstańców pod dowództwem opata Gabriela; Turcy po rozbiciu budynków artylerią klasztor zdobyli, a z obrońców ocalało 92 ludzi. Grecja pomagała powstańcom, śląc ludzi i broń, ale w 1868 r. po tureckim ultimatum musiała pod naciskiem mocarstw zaprzestać tej pomocy i w 1869 r. powstanie upadło. 363. Bitwa o Kretę - 20,28 V 1941 r. II wojna światowa w 1939-45 r Po kapitulacji 21 IV 1941 r. głównych sił greckich angielski Korpus Ekspedycyjny ewakuowany został z Peloponezu na w. Kretę. Na wyspie znalazło się 27 500 żołnierzy australijskich i nowozelandzkich oraz 15 000 żołnierzy greckich bez ciężkiego sprzętu; dowodził gen. B. Freyberg. W kwietniu Niemcy rozpoczęli bombardowanie wyspy, a 20 V rozpoczęli zrzuty XI Korpusu Powietrzno-Desantowego, dowodzonego przez gen. K. Studenta, ze wsparciem przez VIII Kor 301 pus Lotniczy, łącznie 22 750 żołnierzy,1165 samolotów i 80 szybowców. Do 26 V Niemcy zrzucili ok. 20 000 żołnierzy i opanowali m. Maleme, Rethimnon i bazę marynarki w zatoce Suda, a 28 V wylądowali pod m. Sitia Włosi z Dodekanezu. Próby niemieckich desantów morskich zostały przez flotę brytyjską udaremnione. Po ciężkich walkach obronnych Brytyjczycy rozpoczęli 29 V ewakuację wojska do Egiptu, wywożąc w okresie do 1 VI 18 000 żołnierzy. Straty brytyjskie: 3500 zabitych,11 800 jeńców, 3 krążowniki, 6 niszczycieli,1800 marynarzy zabitych i 200 rannych. Straty niemieckie: 6553 zabitych i 200 rannych. 364. Bitwa w m. Krsko - 5 II 1573 r Powstanie chłopskie w Chorrvacji w 1573 r Po wybuchu 29 I 1573 r. powstania chłopskiego w Chorwacji, w rejonie na płn. zach. od Zagrzebia, przywódca chłopów M. Gubec podzielił swe siły na dwie kolumny. Jedną dowodził sam, a wodzem drugiej wyznaezył Chorwata - Iliję Gregoricia wysyłając go z 5000 ludzi ze Stubicy na płd. zach., z zadaniem zajmowania po drodze osiedli i werbowania z nich chłopów, a następnie osaczenia Zagrzebia i Lublany. Gregorić zajął Breźicebez broniącego się zamku - i Krsko z zamkiem, zostawił w nim M. Kupinika z 2000 ludzi i 5 I poszedł dalej, zajmując miasteczka, dwory i zamki. W międzyczasie władze Krainy ogłosiły mobilizację przeciwko buntownikom i wysłały na rekonesans barona J. Turna z 500 żołnierzami. W pobliżu Krska Turn napotkał 2-tysięczny oddział powstańców, który zawrócił, aby bronić się w mieście. Turn zaatakował miasteczko z dwóch stron, z jednej piechotą, z drugiej jazdą, a wówczas większość chłopów rzuciła się do ucieczki. Nieliczni bronili się w wieży i w czterech budynkach. Zabito ok. 300 chłopów, a wielu w czasie ucieczki utonęło w rz. Sawie. 365. Oblężenie twierdzy Kruja w Albanii w 1466/67 r Jesienią 1466 r. sułtan turecki Mehmed I wtargnął ze 150-tysięczną armią do Albanii i zaatakował twierdzę Kruja (ok. 25 km na płn. od lirany), położoną na wysokiej górze, bronioną przez znamienitego wodza - Tanusha Topia z 4000 żołnierzy. Atak został odparty, wobec czego Mehmed pozostawił pod murami jednego ze swoich dowódców, Bałaban Bender Paszę z 80 000 żołnierzy, a sam poszedł na południe Albanii. Władca Albanu - ks. G. Kastriota (Skanderbeg) udał się w XII 1466 r. do papieża z prośbą o pomoc, ale nic nie uzyskał, natomiast państwa chrześcijańskie przysłały mu 13 000 żołnierzy. Wróciwszy do kraju Skanderbeg zabrał się energicznie do organizacji armu i osiągnął stan 24 000 żołnierzy. Kruja broniła się nadal. Wiosną 1467 r. idący z posiłkami dla Bałabana brat jego Junis został zaskoczony w górach przez Skanderbega i rozbity, a sam z synem dostał się do niewoli. Rozwścieczony tą klęską Bałaban podjechał pod mury miotając obelgi i tam został śmiertelnie postrzelony. Turcy wycofali się na 5 km od twierdzy i założyli obóz; Skanderbeg zaatakował ich, ale po trzech dniach walki zdołali się oni przebić i odejść. Oblężenie trwało 6 miesięcy. 366. Powstanie na Kubie w 1868-78 r Powstanie rozpoczęło się 10 X 1868 r. opublikowaniem niepodległościowego "Manifestu Junty Rewolucyjnej" przez C. M. Cespedesa na plantacji La Demajague, w prow. Oriente. W krótkim czasie objęło ono wsch. i środkową część wyspy, a deputowani z oswobodzonych prowincji wybrali prezydentem S. Cisnerosa Betancourt, a naczel 302 303 nym dowódcą J. Quesadę. Wojska hiszpańskie, liczące początkowo 22 000 żołnierzy, wzmocnione zostały posiłkami z metropolu i milicją do 110 000. Powstańcy ze swoich baz w lasach i górach mogli prowadzić jedynie działania partyzanckie małymi grupami, po 100 do 200 ludzi. Po 10 latach wyniszczających walk hiszpański gen. A. Martinez Campos doprowadził do zawarcia 10 III 1878 r. kompromisowego pokoju; powstańcy mieli złożyć broń, a rząd hiszpański zobowiązał się ogłosić amnestię, dać wolność niewolnikom walczącym w powstańezych szeregach oraz przeprowadzić na wyspie reformy administracyjne. Dowódca powstańczy w prow. Oriente - A. Maceo nie podporządkował się rozkazom naczelnego dowództwa, powołał nowy rząd i kontynuował walkę, ale po dwóch miesiącach oddziały jego zostały rozbite przez Hiszpanów i powstanie zakończyło się klęską. 367. Desant powstańców na Kubie - 2 XII 1956 r. Wojna domowa na Kubie w 1956-59 r Organizacja kubańskich rewolucjonistów - Rueh 26 Lipca - zorganizowała desant powstańców z Meksyku na Kubę. 25 XI 1956 r. grupa 82 uzbrojonych powstańców pod dowództwem F. Castro wypłynęła jachtem "Granma" z meksykańskiego portu Tuxpan i 2 XII wylądowała na Kubie, w Alegria del Pio, w prow. Oriente. Zostali oni zauważeni z przepływającego w pobliżu statku, wiadomość przekazano władzom i wkrótce rejon lądowania zbombardowało lotnictwo. 5 XII, gdy powstańczy oddział znajdował się w pobliżu Niquero, przy plantacji trzciny cukrowej - został niespodziewanie otoczony i ostrzelany przez żandarmerię, którą sprowadził zdrajca przewodnik. W walce oddział powstańczy został rozgromiony, 27 ludzi poległo, 43 wzięto do niewoli i rozstrzelano, jedynie E Castro z 11 ludźmi 304 zdołali ujść do lasu i przedostać się do gór Sierra Maestra. Stali się oni zalążkiem ruchu powstańczego w kraju. 368. Wojna domowa na Kubie w 1956-59 r 2 XII 1956 r. wylądowała na Kubie, w prow. Oriente, grupa 82 powstańców z E Castro na czele. Lądowanie zostało odkryte, oddział zbombardowany, otoczony przez wojska rządowe i rozbity; E Castro z ocalałymi 11 ludźmi przedostał się w góry Sierra Maestra. Napływali ochotnicy i oddział szybko się rozrastał, a wysyłane przeciwko niemu ekspedycje wojskowe były bezskuteczne. Od 1957 r. powstańcy rozpoczęli ataki na liczne punkty strategiczne. W XII 1958 r. ruszyła z prow. Oriente na zachód generalna ofensywa powstańców, w trakcie której zdobyto 18 miast, a między nimi 1 I 1959 r. Santiago de Cuba i Santa Clara. Gdy 10-tysięczna armia powstańcza zbliżała się do stolicy, dyktator F. Batista złożył 31 XII 1958 r. urząd i wyjechał do Dominikany. 2 I 1959 r. powstańcy wkroczyli do Hawany, pieczętując zwycięstwo rewolucji i kres wojny. 369. Walki na Kubie w 1958 r Wojna domowa na Kubie w 1956-59 r W początkach 1958 r. E Castro podzielił swój oddział na 4 częśei, nazwane frontami: " I Front - kolumna "Jose Marti, ok. 800 ludzi, pod dowództwem E Castro, działająca w górach Sierra Maestra. " II Front - kolumna "Frank Pais, ok.1000 ludzi, pod dowództwem R. Castro, odeszła 11 III na płn. prow. Oriente, w rejon gór Sierra del Cristo i Sierra de Nicera. " III Front - kolumna "Antonio Guiteras, ok. 300 ludzi pod dowództwem J. Almeidy, działająca w rejonie El Chico, w pobliżu Santiago de Cuba. 305 IV Front - oddziały C. Cienfuegosa i E. Guevary, ok. 230 ludzi, działające w prow. Las Villas. Przekradły się one w okolice Santa Clara i przetwały główny szlak komunikacyjny z Hawany do Santiago de Cuba. Do końca IV 1958 r. oddziały powstańcze rozrosły się i przekształciły w Armię Powstańczą. W końcu listopada Armia Powstańcza rozpoczęła ofensywę; E Castro opuścił góry Sierra Maestra, po 10 dniach walk rozbił pod Gisa duży oddział wojska i zajął Palma Soriano, kilkanaście km na płn. od Santiago. Oddziały R. Castro także zeszły z gór i zajęły La Maya na płn. wybrzeżu, a następnie ruszyły na płn. wsch. i w XI 1958 r. po walkach pod San Luis, Alto Sango i E1 Cristo opanowały rejon Guantanamo; 25 XII wraz z oddziałami F. Castro rozpoczęły natarcie na Santiago de Cuba, bronione przez 6000 żohiierzy. 29 XII 1958 r. oddziały Cienfuegosa i Guevary zaatakowały i 1 I 1959 r. zdobyły Santa Clara, otwierając sobie drogę do Hawany. W nocy 31 XII/1 I dyktator E Batista uciekł samolotem do Dominikany, reżim załamał się,1 I 1959 r. skapitulowało Santiago de Cuba, a 4 I oddziały Cienfuegosa i Guevary wkroczyły do stolicyHawany. 370. Inwazja Kuby -17 IV 1961 r. Po dwóch latach rządów F. Castro na Kubie, kiedy zawiodły nadzieje na jego upadek, w USA dojrzała idea pośredniej interwencji zbrojnej; CIA rozpoczęła przygotowania.15 IV 1961 r. startujące z bazy kontrrewolucjonistów kubańskich w Gwatemali, nieoznakowane samoloty zbombardowały lotniska na Kubie, sygnalizując tym bliską agresję.17 IV wylądował w Zatoce Świń - na Playa Giron i Playa Larga, na Kubie, zbrojny desant 1500 emigrantów kubańskich z 5 czołgami i artylerią, przywieziony statkami z bazy Puerto Cabezas w Nikaragui. Lądowano pod osłoną 8 samolotów na wąskim pasie wybrzeża, oddzielonym od głębi lądu bagnami. O godz.10 tegoż dnia do walki wkroczył batalion milicji ludowej800 ludzi; siły te stopniowo wzmocniono do 6 batalionów wojska i milicji z czołgami i artylerią. Lotnictwo ludowe zaatakowało okręty, topiąc i pozbawiając agresorów zapasów amunicji. Przez cały dzień 18 IV toczyły się walki na przyczółku, a 19 IV agresorzy, otoczeni i pozbawieni osłony lotniczej, o godz.10 skapitulowali. Walka trwała ogółem 72 godziny. Poległo 149 żołnierzy i milicjantów kubańskich, wzięto do niewoli ok.1200 kontrrewolucjonistów. Prezydent USA J. F Kennedy wziął na siebie całą odpowiedzialność za nieudaną akcję. 371. Zdobycie oaz Kufra -1 III 1941 r II wojna światowa w 1939-45 r Podwładny gen. Ch. de Gaulle'a - dowódca oddziałów Wolnych Francuzów w Afryce Środkowej, płk P Leclerc zorganizował w 1941 r. wyprawę do Libu celem zajęcia oaz Kufra. 31 I 1941 r. kolumna 43 samochodów ciężarowych z kompanią piechoty, z 2 działami oraz 2 samochody z karabinami maszynowymi i oddział ok. 200 meharystów z Czadu, ogółem ok. 400 ludzi (w tym 100 Europejczyków), przekroczyły granicę Libii na trasie Fala (w Czadzie) - Kufra, mając do przebycia 600 km.17 II kolumna dotarła do oazy Sarra, a 18 II - w rejon oaz Kufra i stoczyła potyczkę z oddziałami włoskiego garnizonu, po której Włosi wycofali się do fortu El Tag. Fort, usytuowany na wysokim skalistym płaskowyżu, był silnie umocniony i Francuzi byli za słabi, aby zdobyć go szturmem, poprzestali więc na odizolowaniu go. Lotnictwo włoskie - 4 samoloty - dokonało zrzutów kontenerów z zaopatrzeniem dla załogi fortu, ale niecelnie i ładunki upadły poza 306 307 fortem. Płk Leclerc apelował do Włochów, nama- wiając ich do kapitulacji. Zdemoralizowana zało- ga, nie widząc możliwości odsieczy,1 III poddała się. Francuzi wzięli do niewoli 59 oficerów, pod- oficerów i żołnierzy włoskich, 273 żołnierzy kolo- nialnych oraz 4 działa. Jeńców odesłano do Fort Lamy w Czadzie, a rejon oaz Kufra przekształco- no w bazę wojenną państw sprzymierzonych. 372. Bitwa pod Kuju (Kylju) w 1019 r. Najazd chiński na koreańskie królestwo Koguryó w 1018/19 r W XII 1018 r. cesarz chiński Liao wysłał 100-tysięczną armię pod dowództwem gen. Siao Pai-kuo celem podbicia leżącego na płn. zach. Korei królestwa Koguryó. Koreańczycy przygotowani byli do wojny i oczekiwali najeźdźców z armią dwukrotnie od nich liczniejszą przy Anju. Po przejściu granicznej rzeki Jalu Chińczycy wpadli w zasadzkę, przygotowaną przez gen. Kang Kam-chana i ponieśli ciężkie straty, a w międzyczasie gen. Kang Min-chom odciął im odwrót. Wówczas Chińczycy zaatakowali stolicęPyongyang (Phenian), licząc, że będzie ona bez osłony, ale napotkali silny opór i zmuszeni byli rozpocząć odwrót. Pod m. Kuju Chińczycy zostali koncentrycznie zaatakowani przez gen. Kang Kam-chana i Kim Chong-hyona i po krótkiej walce rozgromieni. Z całej armii chińskiej ocalało zaledwie kilka tysięcy żołnierzy. 373. a|tW| na KulikowYm Polu - 8 IX 1380 r Moskiewski ks. Dymitr przestał uznawać zwierzchnictwo Złotej Ordy i odmówił płacenia daniny. Wzrost jego potęgi zaniepokoił sąsiadów - Litwę i Riazań, które zawiązały z Tatarami koalicję przeciw Moskwie; wojska miały się spotkać nad rz. Oką. Ks. Dymitr, chcąc zapobiec po 308 łączeniu się sprzymierzeńców, ruszył ze 150-ty- sięczną armią z Kołomny na płd., przeciw Tata- rom. 8 IX 1380 r. doszło do spotkania na Kuliko- wym Polu, nad Donem; Litwa i Riazań zawiodły i władca Złotej Ordy - chan Mamaj sam uderzył z ok.150-tysięczną armią na armię Dymitra. W toku zażartej walki centrum moskiewskie zaczęło się chwiać, a lewe skrzydło - cofać; wów- czas Mamaj, chcąc wykorzystać sukces, rzucił na lewe skrzydło gros swoich sił, ale Dymitr ukrytym w lesie pułkiem odwodowym uderzył na tyły Tata- rów i rozbił ich, a jednocześnie natarło centrum i prawe moskiewskie skrzydło. Tatarzy ratowali się ucieczką. Litewski w. ks. Jagiełło i ks. Oleg z Riazania na wieść o klęsce Mamaja wycofali się. Zwycięstwem tym Moskwa wyzwoliła się spod zwierzchnictwa Złotej Ordy. 374. Powstanie w m. Kum, w Iranie, w 1963 r. Chcąc wyjść z głębokiego kryzysu ekonomicznego premier Iranu Ali Amini zainicjował szereg reform socjalno-ekonomicznych nazwanych "białą rewolucją", a ponieważ parlament (Medżlis) rozwiązano 9 V 1961 r., reformy wprowadzano dekretami; jako pierwszy - dekret o reformie rolnej. Dekret ten, jak i wprowadzana emancypacja kobiet napotkały na gwałtowny sprzeciw znacznej części obszarników oraz duchowieństwa. Podburzano lud, głosząc, że zmiany te są pogwałceniem konstytucji i praw islamu; organizowano demonstracje i zamieszki, padali zabici i ranni. 21 VII 1962 r. premiera Aminiego zastąpił Asadollah Alam, a szach Mohammed Reza Pahlawi, uważający reformy za podstawę do stworzenia nowoczesnego państwa, zarządził referendum w sprawie wprowadzenia 6 dekretów: reformy rolnej, nacjonalizacji lasów, ordynacji wyborczej, powszechnego nauczania, przyznania robotnikom 20% zysku z zakładów przemysłowych i reprywatyzacji przedsiębiorstw przemysłowych. 309 Referendum, przepcowadzone 26 I 1963 r., pomimo silnej agitacji duchowieństwa przyniosło miażdżące zwycięstwo rządowi, a wówczas 23 III duchowieństwo zorganizowało w wielu ntiastach demonstracje przeciwko rządowi i dynastu Pahlawi; znów były liczne ofiary. Po kolejnych rozruchach 4 VI 1963 r., władze aresztowały rezydującego w świętym mieście szyitów Kum przywódcę szyitów, imama R. Chomeiniego i 29 innych przywódców, a wtedy wyszły na ulice Kum tysiące wiernych, próbując uwolnić aresztowanych. Rozpoczęły się trzydniowe walki w Kum i w innych miastach, padły setki zabitych i rannych. Wojsko zdławiło powstanie. Przeprowadzono 17 IX 1963 r. wybory do Medżlisu, które przyniosły rządowej partii "Nowy Iran" wielkie zwycięstwo, gwarantując przeprowadzenie reform. 375. Bitwa pod Kunowicami (Kunersdort)12 VIII 1759 r Wojna siedmioletnia w 1756-63 r Wojna toczyła się między Austrią i Prusami oraz Francją i Anglią. Z Austrią sprzymierzyła się Rosja, Szwecja i Saksonia.12 VIII 1759 r. doszło do bitwy pod Kunowicami (Kunersdorf) w obecnym woj. gorzowskim. Sprzymierzeni (41 000 Rosjan i 18 000 Austriaków z 250 działami) pod wodzą feldmarsz. P Sałtykowa zajmowaG umocnione pozycje na kilku wzgórzach na płn. i płd.zach. od Kunowic, frontem na płn.-zach., między bagnistą rz. Lisią i rz. Odrą. Na wiadomość o przejściu Odry przez Prusaków 11 VIII zmienili front na zach. Fryderyk II, król pruski (48 000 żołnierzy i 230 dział), obozujący po przejściu Odry pod Starymi Biskupicami, postanowił zaatakować przeciwników od tyłu;12 VIII nad ranem pruskie siły główne rozpoczęły marsz ku rz. Lisia, przeprawiły się przez nią i wyszły na wsch. od Kunowic, a gdy okazało się, że sprzymierzeni są silnie umocnieni - Fryderyk zaatakował tylko ich płn. skrzydło i z początku opanował wzgórze na ich lewym skrzydle. Sprzymierzeni ok. godz.17 przegrupowali się i ogniem artyleru zadali ciężkie straty pruskiej piechocie, a kontratak Rosjan wyparł Prusaków z opanowanych wzgórz i zmusił ich do odwrotu, który przemienił się wkrótce w ucieczkę, gdy jazda puściła się w pościg. Straty Prusaków -19 000 żołnierzy i 172 działa, a straty sprzymierzonych - 13 000 żołnierzy. 376. Oswobodzenie Kurlandii w 1919 r Gdy w 1919 r. Ententa nakazała wycofanie z Kurlandu niemieckiej armii R. von der Goltza, oficer rosyjski, gen. ks. Bermondt-Awałow zaczął organizować pod egidą niemiecką z emigrantów z Niemiec, z żołnierzy niemieckich z armu gen. Goltza i z Rosjan - byłych niemieckich jeńców|| tzw. Armię Zachodnią, która osiągnęła stan 47 000 żołnierzy. Miała ona rzekomo wspomóc białogwardyjską armię gen. N. N. Judenicza, a w rzeczywistości chciała zawładnąć Kurlandią | dla Niemiec. Walcząca z bolszewikami o swoją | niepodległość Łotwa została zagrożona z zachodu przez Bermondta, który 8 X 1919 r. wyruszył ze swoją armią z bazy w Mitawie na Rygę. Armia Zachodnia zepchnęła 12-tysięczne, słabo uzbrojone oddziały łotewskie, po walkach zajęła 9 X położone na płd. brzegu Dźwiny przedmieście Rygi - Thorensberg i zaczęła ostrzał miasta, podejmując równocześnie wielokrotnie próby sforsowania rzeki. W tym krytycznym okresie zaczęły napływać do armii łotewskiej tysiące ochotników, Estonia przysłała dwa pociągi pancerne, a okręty wojenne Ententy, która uwierzyła wreszcie w łotewską wersję wydarzeń, zaczęły ostrzeliwać z ciężkich dział stanowiska Armii Zachodniej. 8 XI 1919 r. wojska łotewskie rozpoczęły ofensywę i po sforsowaniu 11 XI Dźwiny, po zaciekłych walkach odbiły Thorensberg i po 310 311 stępując za wycofującymi się najeźdźcami 21 XI zdobyły szturmem Mitawę. Nowy dowódca Armu Zachodniej, gen. F. G. Eberhardt, poprosił 21 XI o zawieszenie broni i do 28 XI wycofał się ze swoją armią na Litwę, a z niej do Prus Wschodnich. 377. Bitwa pod Kurskiem - 5 VII-23 VIII 1943 r. II wojna światowa w 1939|5 r W walkach II/III 1943 r. wojska radzieckie włamały się w pozycje niemieckie na zach. od Kurska na ok.100 km, tworząc tzw. łuk kurski, który potężnie umocniły 8 pasami obrony na głębokość do 300 km. Dowództwo niemieckie postanowiło wykorzystać zaistniałą sytuację, uderzyć z płn. i płd. na Kursk, okrążyć i zniszczyć zgrupowane w wybrzuszeniu wojska radzieckie, a następnie ruszyć na Moskwę. W tym celu skoncentrowali z GA "Środek" na płn. 9 A gen. W Modela22 dywizje, 460 000 żołnierzy z 1200 czołgami, a na płd. - 4 APanc. gen. H. Hotha i Grupę Operacyjną "Kempf" gen. W Kempfa - 24 dywizje, 440 000 żołnierzy z 1500 czołgami. Wojskami radzieckimi na płn. (Front Centralny) dowodził gen. K. K. Rokossowski z 1 336 000 żołnierzy i 1783 czołgami, na płd. (Front Woroneski) gen. N. E Watutin, z 626 000 żołnierzy i 1661 czołgami, a w odwodzie stały wojska Frontu Stepowego gen. J. S. Koniewa - 573 000 żołnierzy i 1551 czołgów. Niemcy uderzyli 5 VII i w niesłychanie zaciętych walkach na ziemi i w powietrzu, za cenę ogromnych strat wdarli się na głębokość do 12 km na płn. i do 35 km na płd., gdzie 12 VII pod m. Prochorowka rozegrała się decydująca, największa w historii bitwa pancerna z udziałem po 1200 czołgów z obu stron, w której obie strony straciły po 300 czołgów. Niemcy wyczerpawszy swe odwody musieli stanąć ł przejść do obrony.12 VII ruszyła kontrofensywa radziecka na płd., a 15 VII - na płn., łącznie 3 226 500 żołnierzy i 4800 czołgów, zmuszając Niemców w ciężkich walkach do cofania się i opuszczenia Orła i Charkowa. W tych prawie dwumiesięcznych walkach Niemcy stracili ok. 538 000 żołnierzy i ok.1500 czołgów; straty wojsk radzieckich były nie mniej ciężkie. 378. Bitwa morska przy przylądku La Hoque19-23 V 1692 r Wojna "palatynacka" Francji z Ligą Augsburską w 1688-97 r Francuski adm. H. de Tourville wyruszył z Brestu z 45 okrętami liniowymi, paroma fregatami i 13 branderami do La Hoque w Normandii, skąd po nadejściu eskadry adm. J. de Estrees, idącej z Tulonu, mieli eskortować do Anglii zbrojną ekspedycję zdetronizowanego króla Anglii Jakuba II.19 V Tourville natknął się niespodziewanie przy przylądku Barfleurs na eskadrę angielską adm. E. Russela, idącą od w. Wight - 88 okrętów liniowych angielskich i holenderskich, 7 fregat, 30 branderów i 23 awizo. Po krótkiej walce, przerwanej ciszą i mgłą, Tourville poniósłszy znaczne szkody zawrócił, a odwrót zamienił się wkrótce w ucieczkę; 20 okrętów uciekło do St. Malo, część do Cotentin, 3 osiadły na mieliźnie i zostały zniszczone, a 13 okrętów z samym adm. Tourville, idących w straży tylnej, uszło do La Hoque i zostało tam osaczone przez adm. Russela. Francuskie okręty osiadły na mieliźnie przy obozie wojsk Jakuba II, które miały eskortować do Anglii; 6 okrętów stanęło przy twierdzy Lisset, reszta przy forcie St. Vaast. 22 V angielskie barki, brandery i 200 łodzi ruszyły w głąb zatoki. Francuskie załogi uciekły na ląd, ostrzał z fortów był nieskuteczny. Anglicy zajęli i podpalili francuskie okręty, nie ponosząc strat. 23 V Anglicy zniszczyli 312 313 pozostałe okręty wojenne i 8 transportowców. Ogółem zniszczyli 16 okrętów francuskich, a sami stracili 1 brander. Pozbawiona osłony floty armia inwazyjna Jakuba II zrezygnowała z wypra|. 379. Oblężenie m. Lapa - |5 I-9 II 1894 r Wojna domowa w Brazylii w 1893-95 r 6 IX wybuchł bunt we flocie wojennej w Rio de Janeiro, a 11 IX - rewolta wojsk lądowych w stanie Rio Grande do Sul. Bunt skierowany był przeciwko dyktatorskim rządom marsz. E Peixoto. Po zajęciu przez zbuntowaną eskadrę adm. Custódio de Melo portu Paranaqua (ok. I00 km na wsch. od Kurytyby - stolicy stanu Parana) zbuntowane oddziały pod dowództwem płk. Silva Piragibe rozpoczęły ofensywę na Kurytybę, aby następnie groźbą dalszego marszu na Rio de Janeiro zmusić marsz. Peixoto do ustąpienia. Zbuntowane wojska po dotarciu do m. Lapaok. 50 km przed Kurytybą - napotkały niespodziewanie na twardy opór wojsk rządowych. Miasto zostało oblężone, a broniący go pułk, dowodzony przez płk. Gomesa Carneiro, odpierał ataki przez 26 dni, od 15 I do 9 II 1894 r. i skapitulował dopiero po zranieniu i śmierci swojego dowódcy. 380. Agresja angielska na L.a plat| W 1807 c Gdy Hiszpania, stając po stronie Francji, wypowiedziała 12 XII 1804 r. wojnę Anglii - ta postanowiła zrealizować dawny swój zamiar opanowania kolonu hiszpańskich w Ameryce Płd. W VI 1806 r. wysłano ekspedycję gen. W Beresforda z I500 żołnierzami do La Plata. Zajął on Buenos Aires, ale wkrótce został pobity i 12 VIII 1806 r. zmuszony do kapitulacji. Wysłane mu na pomoc posiłki spóźniły się; oddziały płk. E Backhouse i gen. S. Auchmuty zdobyły 3 II 1807 r. 314 Montevideo, dołączył do nich oddział gen. R. Craufurda, a dowództwo nad całością sił objął gen. J. Whitelock. Dysponował on 14 000 żołnierzy. Whitelock założył bazę w Montevideo i sam z 10 000 żołnierzy przeprawił się przez ujście rz. La Plata, wylądował w Quilmes i ruszył na Buenos Aires. Hiszpański wicekról, markiz R. de Sobremonte uciekł do Cordoby, a dowódca milicji, kpt. Santiago de Liniers i J. M. Pueyrredón z 8500 ludźmi wycofali się; Anglicy zajęli część miasta. W nocy Liniers, Pueyrredón i burmistrz M. Alzaga, który uzbroił mieszkańców w niezajętej części miasta, zorganizowali obronę i gdy 5 VII 1807 r. wkroczyły tam angielskie kolumnyzostały niespodziewanie ze wszystkich stron rażone ogniem. Whitelock stracił ok. 3000 zabitych i rannych i 6 VI zmuszony był zawrzeć rozejm. Opuścił on miasto tego samego dnia, zobowiązując się opuścić Montevideo w przeciągu dwóch miesięcy, co też uczynił. 381. Bitwa morska przy ujściu rz. La plat| | 13 XI I 1939 r II wojna światowa w 1939-45 r Przebywający na płd. Atlantyku niemiecki pancernik "Admiral Graf Spee" (12 100 t), dowodzony przez kmdr. H. Langsdorffa, podjął z dniem 26 IX 1939 r. działalność korsarską i w okresie 30 IX - 7 XII zatopił 9 brytyjskich statków handlowych o łącznym tonażu 50 089 t. Zaalarmowana admiralicja brytyjska wyznaczyła do akcji eskadrę kmdr. H. Harwooda, składającą się z ciężkich krążowników - "Cumberland" (10 000 t) i "Exeter" (8390 t), oraz lekkich "Achilles" (7030 t) i "Ajax" (6080 t), która patrolowała wybrzeża Ameryki Płd. Kmdr Harwood trafnie, jak się okazało, przewidział miejsce spotkania korsarza koncentrując swe okręty 12 XII przy ujściu La Platy; "Cumberland" odszedł wcześniej do bazy 315 na Falklandach na naprawę.13 XII 1939 r. o godz. 61' ukazał się niemiecki pancernik i otworzył ogień z ciężkich (280 mm) dział na "Exeter" i ze średniej artylerii na "AjaRa" i "Achillesa", rozpoczynając bitwę. "Exeter", wielokrotnie trafiony pociskami, został zdemolowany i utraciwszy wszystkie działa wycofał się o 7| z walki, a "Ajax" i "Achilles" postawiły zasłonę dymną i oddaliły się, śledząc jednak korsarza, który skierował się ku Montevideo i po północy wszedł do portu. Otrzymał on 27 trafień, które wyrządziły znaczne szkody, miał 37 zabitych i 60 rannych, pozostało mu niewiele amunicji i paliwa. Brytyjskie okręty strażowały przed portem, dołączył do nich "Cumberland". Admiralicja brytyjska zablefowała, sugerując - drogą radiową - silną koncentrację okrętów nawodnych i podwodnych przed portem; kmdr Langsdorff na rozkaz adm. E. Raedera, który nie wierzył w możliwość przedarcia się pancernika, wyokrętował załogę, wyprowadził 17 XII okręt w ujście La Platy i zatopił go, a sam 20 XII popełnił w Buenos Aires samobójstwo. 382. Potyczka nad rz. La Plata -17 I 1957 r Wojna domowa na Kubie w 1956-59 r Oddział powstańczy E Castro liczący 82 ludzi, przybyły z Meksyku, wylądował na Kubie 1 XII 1956 r., a 5 XII został otoczony, ostrzelany i rozgromiony przez żandarmerię; ocalało 12 ludzi, którzy zdołali ujść w góry Sierra Maestra, w prow. Oriente, założyli tam bazę, która rozrastała się w miarę napływu ochotników. Pierwszym aktem zbrojnym powstańców był atak na posterunek wojskowy przy ujściu rzeki La Plata. 22-osobowy oddział pod dowództwem E Castro wyruszył w początkach I 1957 r. z bazy i 15 I dotarł w pobliże posterunku wojskowego, położonego przy ujściu rz. La Plata. Zabudowania składały się z budynku koszar i drewnianej szopy-magazynu, a załoga liczyła 15 żohiierzy.16 I nocą powstańcy podeszli na ok. 40 m do koszar, ostrzelali je i wezwali żołnierzy do poddania się, ale ci odpowiedzieli ogniem. 17 I o godz. 2| w nocy powstańcy rozpoczęli natarcie, obrzucono posterunek granatami, ale te nie wybuchły, postanowiono więc podpalić budynki. Trzech powstańców, osłanianych przez towarzyszy ogniem, podkradło się pod szopę i podpaliło ją. Pożar przestraszył żołnierzy i po godzinnej walce skapitulowali. Straty ich wyniosły 2 zabitych i 5 rannych, 3 dostało się do niewoli, a reszta uciekła. Powstańcy nie ponieśli strat. Powstańcy po opatrzeniu rannych zabrali broń i amunicję, podpalili koszary i odeszli w góry do swojej bazy. Potyczka ta nabrała w kraju rozgłosu, oznajmiając o istnieniu Armu Powstańczej. 383. Oblężenie twierdzy La Rochelle w 1628 r. La Rochelle była to twierdza hugonotów, którzy spiskowali z Anglikami, a w 1627 r. oblegali wraz z nimi Fort St. Martin na pobliskiej wyspie Re. W związku z tym armia królewska zaczęła od VIII 1627 r. otaczać miasto, a gdy pertraktacje z nim nie dały rezultatów - rozpoczęto od 10 IX 1627 r. ostrzał. Armią oblężniczą, wzmocnioną do 30 000 żołnierzy, dowodził w obecności króla kardynał A. Richelieu. Otoczył on miasto od strony lądu wałem długości ok. 7 km i zaczął odcinać od morza tamą długości ok.1300 m, aby uniemożliwić dostęp ftocie angielskiej. Wszyscy mieszkańcy brali udział w obronie miasta, a dowodził nią J. Guiton. Wkrótce zapanował głód. Liczono na pomoc floty angielskiej, która też 11 III 1628 r. pokazała się w pobliżu, ale na widok skoncentrowanej fioty francuskiej odpłynęła. 30 IX zjawiła się ponownie potężna ftota angielska, ale wejście do portu było już zamknięte, a tama naszpikowana działami, które natych 316 317 miast otworzyły ogień. Po krótkiej utarczce Anglicy - ku rozpaczy oblężonych - odpłynęli, a Guiton, straciwszy nadzieję na odsiecz, 28 X 1628 r. skapitulował po 383 dniach obrony. Obrońców pozostało 136, a z 25 000 mieszkańców - 5000. Ulice były pełne trupów ludzi zmarłych z głodu. 384. Bitwa pod Las Carreras - 21/22 IV 1849 r Agresja haitańska na Dominikanę w 1849 r W celu podbicia republiki Dominikany, która 27 II 1844 r., po 20-letniej zależności, ogłosiła secesję od Haiti - wyruszyła 6 III 1849 r. z Mirebalais 18-tysięczna armia haitańska pod dowództwem gen. E Soulouque. Przekroczyła ona granicę w rejonie |anica i łamiąc opór wojsk dominikańskich szła na stolieę - Santo Domingo. Haitańczycy zajęli 29 III San Juan de Maguana i 7 IV - Azuę. Wojska dominikańskie, dowodzone przez gen. P Santanę, cofając się w walkach zajęły 20 IV pozycje pod Las Carreras, między Azuą a stolicą. W dwudniowej zażartej bitwie w dniach 21/22 IV po krwawym odparciu ataków haitańskich Dominikańczycy w kontrataku zadali napastnikom klęskę, zmuszając ich do szybkiego odwrotu i opuszczenia terytorium Dominikany. 385. Bitwa pod L.|s Piedras -18 V 1811 r. Wojny wyzwoleńcze w Ameryce Płd. w 1809-26 r Urugwaj od 1724 r. wchodził w skład wicekrólestwa Peru, a następnie od 1776 r. w skład La Platy. Hiszpanie, usunięci z La Platy, przenieśli się do Montevideo w Urugwaju, które stało się ich silną bazą. 28 II 1811 r. przywódca patriotów urugwajskich J. G. Artigas wzniecił powstanie, rozpoczynając wojnę wyzwoleńczą.18 V 1811 r. Artigas z oddziałem 400 piechoty i 600 jazdy, wspomagany przez milicję z La Platy, zaatakował hiszpański oddział kpt. mar. J. Posadasa, liczący 364 żołnierzy, który, wysłany przez gubernatora Montevideo gen. E J. Elio przeciwko powstańcom, zajął miasteczko Las Piedras (ok. 30 km na płn. od Montevideo) i umocnił się w nim. Po zaciętej walce, trwającej 6 godzin, do zmrokuHiszpanie zmuszeni zostali do wycofania się; stracili 160 żołnierzy zabitych i rannych i całą artylerię. Patrioci stracili 11 zabitych i 23 rannych. Montevideo zostało oblężone; 24 X 1811 r. Artigas zawarł układ z Hiszpanami, na mocy którego otrzymał cały Urugwaj bez Montevideo w zamian za odstąpienie od oblężenia. 386. Powstanie w prow. Las Villas na Kubie w 1868-78 r. . Powstanie na Kubie w 1868-78 r 10 X 1868 r. wybuchło antyhiszpańskie powstanie na Kubie, w prow. Oriente, do którego stopniowo włączały się inne prowincje. W prow. Las Villas powstanie rozpoczęło się 6 II 1869 r. W prowincji tej stacjonowało 14 000 żohiierzy hiszpańskich, dowoclzonych przez bryg. M. Pelaeza, z tego na wybrzeżu płn. w Sagua la Grande i w Cienfuegos na płd. - 6000. Siły powstańcze, słabo uzbrojone, liczyły ok. 3000 ludzi. Powstańcy planowali zdobycie m. Cienfuegos, ale 12 X garnizon jego został wzmocniony przez 600 żołnierzy z 6 działami, eo unicestwiło zamiar; poza tym Hiszpanie, licząc się z możliwością ataku, umocnili okoliczne miejscowości. Utrzymanie przez Hiszpanów prow. Las Villas miało dla ich panowania nad sytuacją decydujące znaczenie. Powstańcy nie wykazali zbytniej inicjatywy, brak było doświadczonych dowódców, jedynie w m. Sancti Spiritus dowódcy oddziałów powstańczych - Honorato del Castillo, Marcos Garcia i Serafin Sanchez toczyli utarczki z bryg. C. Puetlosem i płk. F. Acostą, dowo 318 319 dzącymi wojskiem i hiszpańskimi ochotnikami, a w rejonie Santa Clara i Remedios atakowały Hiszpanów powstańcze oddziały gen. K. Roloffa i płk. S. Hernandeza. Powstańcy nie osiągnęli jednak żadnych sukcesów, co wielu z nich skłoniło do powrotu do domu. Partyzantkę kontynuowano aż do 10 III 1878 r., kiedy to zawarto układ z Hiszpanami. 387. Bitwa pod La Trinidad -11 XI 1827 r Wojna domowa w Hondurasie w 1826-29 r Honduras po oderwaniu się państw Ameryki Środkowej od Meksyku w 1827 r. wszedł w skład federacji tych państw. W 1826 r. wybrano prezydentem Hondurasu liberała M. J. Arce, który zainicjował opracowanie konstytucji, postulującej federalną formę państwa, reformę rolną i zniesienie przywilejów kleru. Państwa konserwatywneSalwador i Gwatemala - interweniowały; zbrojny oddział pod dowództwem płk. J. J. Milli wkroczył do Hondurasu i tu został wzmoeniony przez konserwatystów do 600 ludzi. Płk Milla rozpoczął prześladowanie wybitnych liberałów, zapełniając nimi więzienia; popularny działacz, liberał E Morazan zdołał ujść wraz z dwoma towarzyszami do m. Leon w Nikaragui. 1 X 1827 r. Morazan powrócił z grupą stronników do Hondurasu, do m. Choluteca i wkrótce zorganizował z ochotników oddział 500 żołnierzy. 1 XI ruszył z nimi na stolicę,10 XI przybył do m. Sabanagrande, zostawił tu 250 ludzi, a z resztą poszedł w pobliskie góry La Trinidad, stając obozem na noc niedaleko od m. La Trinidad. Płk Milla, powiadomiony o marszu Morazana, był już w drodze naprzeciw niego i 11 XI 1827 r. doszło do spotkania. Płk Milla ustawił działo na wzgórzu i jego ogniem oraz ogniem piechoty omiatał wzgórza obsadzone przez żołnierzy Morazana, a następnie jego żołnierze ruszyli do ataku i w zaciętej walce wręcz opanowali pozycje liberałów. W tym momencie Morazan poderwał swoich żołnierzy do desperackiego kontrataku i poprowadził go z taką furią, że odrzucił dwukrotnie silniejszego nieprzyjaciela na płn., wpędzając go w dolinę, w której ogniem z góry rozgromił go, zmuszając do panicznej ucieczki. Bitwa trwała zaledwie 3 godziny i otworzyła liberałom drogę do stolicy. Milla stracił 40 zabitych i 12 rannych. Oddział pozostawiony przez Morazana w Sabanagrande pospieszył z pomocą na odgłos walki, ale nie zdążył wziąć w niej udziału. 388. Bitwa pod Laupen - 21 VI 1339 r Rywalizacja o wpływy polityczne i gospodarcze w miastach Związku Szwajcarskiego doprowadziła do starcia zbrojnego. Hr. Rudolf von Ridau i jego ród oraz ntiasto Fryburg wystąpili przeciwko Bernu i oblegli 4-tysięczną armią sprzymierzone z Bernem m. Laupen. Laupen, położone na wzgórzu, w widłach rzek Sens i Saane, bronione było przez mieszczaństwo pod dowództwem A. von Blankenburga i przez 600 zbrojnych, przyprowadzonych przez sołtysa J. von Bubenberga; odpierali szturmy czekając na odsiecz. Tymczasem do Berna ściągały zbrojne gromady. Wodzem okrzyknięto znanego rycerza - Rudolfa Castlana von Erlach; pozostawił on część zbrojnych dla ochrony miasta, a z resztą - 4500 mieszczan i 1500 ludzi przysłanych przez Związekruszył na odsiecz Laupen. 21 VI 1339 r. podeszli pod miasto i zatrzymali się na wyżynie Bramberg, na wsch. od Laupen, mając z góry wgląd w obóz nieprzyjacielski. Erlach uszykował swój oddział w trzy czworoboki -1000 ludzi liczyła straż przednia, 3000 siły główne i 2000 straż tylna. Fryburczycy zaatakowali dwiema kolumnami piechoty; jedna uderzyła 320 321 frontalnie, a druga obeszła wyżynę, zaatakowała i rozbiła straż tylną, po czym poszła w pościg za nią, zamiast uderzyć na siły główne od tyłu. Jazda fryburska otoczyła wprawdzie czworobok Erlacha, ale została rozbita, a piechota odparta; a wów- g90. czas Erlach uderzył z góry całością swych sił i wspomożony wypadem załogi Laupen rozbił nieprzyjacielskie szyki, zmuszając je do ucieczki. Klęska była zupełna, padł hr. Rudolf von Ridau i 10 innych hrabiów oraz 87 rycerzy; ocaleli z pogromu uciekli do Fryburga, wzmacniając jego załogę. 389. Walka fregat "Lautaro" - "Esmeralda"27 IV 1818 r. Wojny wyzwoleńcze w Ameryce Płd. w 1809-26 r Chilijska fregata "Lautaro" (50 dział i 350 ludzi załogi) z oficecami angielskimi, pod dowództwem kpt. G. O'Briena, krążyła w rejonie obsadzonego przez Hiszpanów portu Valparaiso, blokując go. 26 IV 1818 r. dowódca zbliżającej się do portu hiszpańskiej fregaty "Esmeralda" (44 działa), zauważył obcą fregatę, ale wziął ją za znany muangielski HMS "Amphion", a gdy spostrzegł omyłkę - było już za późno na ucieczkę. O'Brien bez namysłu zaatakował hiszpańską fregatę, dążąc do abordażu, ale zmienny wiatr sprawił, że uderzył ukośnie, zaplątując się bukszprytem w olinowanie przeciwnika. O'Brien z 30 marynarzami przeskoczył na "Esmeraldę", której przestraszona załoga ukryła się w nadbudówkach. Zanim Chilijczycy zdążyli ustawić swój okręt równolegle i sczepić burty - podmuch wiatru rozłączył okręty. Hiszpanie, widząc na pokładzie tylko garstkę nieprzyjaciół, ostrzelali ich, wypadli i wycięli. Drugi oficer "Lautaro" - J. A. Turner chciał kontynuować walkę, ale załoga zdemoralizowana śmiercią dowódcy nie chciała walczyć i "Lautaro" odpłynął. 322 Legiony polskie w I wojnie światowej zob. 554 Q:tw| nod Le4nic| - q IV 1241 r Mongolskie podboje w 1206-1527 r Ugedej, syn i następca zmarłego w 1227 r. Czyngis-chana, wysłał w 1234 r. dużą armię pod dowództwem Batu-chana na podbój Zachodu. Batuchan szedł zwycięsko, pustosząc kraj, przez Riazań, Moskwę do Kijowa i stąd w 1241 r. skierował część swej armu, pod dowództwem Bajdara i Kaidu, na Sandomierz. Grupa Kaidu poszła przez Opoczno i Ziemię Łęczycką na Wrocław i zajęła go 8 IV 1241 r., a grupa Bajdara pobiła 18 III pod Chmielnikiem oddziały małopolskie, opanowała 22 III Kraków, pokonała oddziały śląskie pod Opolem i połączywszy się z grupą Kaidu - skierowała się wraz z nią na Legnicę. Tutaj, ok.16 km przed miastem, zastąpił im drogę 9 IV 1241 r. książę śląski, małopolski i wielkopolski - Henryk II Pobożny, z 10-tysięczną armią, złożoną z oddziałów śląskich, z rozbitków z oddziałów małopolskich oraz z rycerzy zakonnych - templariuszy i joannitów. W pierwszej linii stanęły 4 hufce: Bolka morawskiego, Sulisława, Mieszka raciborskiego i rycerzy zakonnych, a Henryk z jednym hufcem stanął w odwodzie. Mongołowie w liczbie 8000-10 000, pozorując odwrót, wciągnę| |' głąb |'Ych szyków i zniszczyli hufiec Bolka morawskiego, a następnie uderzyli na pozostałe, otaczając je. Gdy hufiec Mieszka raciborskiego nie wytrzymując natarcia rzucił się do ucieczki, Henryk z odwodem wsparł pierwszą linię, zamykając lukę. Tatarzy zastosowali nie znane wówczas rycerstwu dymy bojowe i wykorzystując powstałe zamieszanie rzucili na tyły i prawe skrzydło Polaków swój 323 odwód, zadając im klęskę. Henryk zginął, a niedobitki jego wojska uszły do Legnicy. Mongołowie mimo zwycięstwa nie posunęli się dalej, na rozkaz Batu-chana skierowali się na płd., na Węgry. 391. Obrona Leningradu8 X 1941 r -18 I 1943 r II wojna światowa w 1939-45 r Działania przeciwko Leningradowi prowadziła niemiecka Grupa Armii "Północ" pod dowództwem feldmarsz. W von Leeba, licząca 46 dywizji i 1 brygadę; współdziałały wojska fińskie. W pierwszej połowie VIII 1941 r. wojska fińskie4 dywizje i 1 brygada - natarły na przesmyku karelskim i w walkach dotarły do starej granicy, gdzie 1 X zostały zatrzymane. Fińska armia karelska - 5 dywizji i 4 brygady - w natarciu między jez. Ładoga i Onega doszła do rz. Świr, gdzie z początkiem IX 1941 r. front się ustabilizował. Niemcy do 29 VIII przedarli się przez rz. Mgę i zajęli Szlisselburg, osiągając jez. Ładoga wąskim (10 km szerokości) korytarzem i 8 IX zamknęli okrążenie Leningradu. Siły radzieckie wynosiły: na froncie leningradzkim 22 dywizje i 22 brygady pod dowództwem gen. G. K. Żukowa, na froncie wołchowskim35 dywizji i 21 brygad pod dowództwem gen. K. A. Mierieckowa i nad rz. Świr - 5 dywizji i 1 brygada pod dowództwem gen. A. I. Gorelenko. Oblężenie trwało 900 dni, zburzeniu uległo 10 000 budynków, a od ostrzału i głodu zginęło ponad 500 000 ludzi. Jedyna droga zaopatrzenia prowadziła przez jez. Ładoga.18 I 1943 r. w wyniku równoczesnego natarcia wojsk frontów: leningradzkiego i wołchowskiego korytarz do jez. Ładoga został przerwany i oblężenie zlikwidowane. 324 392. Przełamanie blokady Leningradu18 I 1943 r II wojna światowa w 1939-45 r 8 IX 1941 r. oddziały 18 A niemieckiej z GA " Północ" przedarły się wzdłuż wsch. brzegu rz. Newy do jez. Ładoga i zajęły Szlisselburg, zamykając od strony lądu blokadę Leningradu; miastu pozostało połączenie z krajem jedynie przez jez. Ładoga i drogą powietrzną. Po odwrocie Niemców spod Tchwina front od wsch. ustabilizował się na linii rz. Wołchow. Korytarz niemiecki o szerokości do 15 km, w lesistym i bagnistym, dogodnym do obrony terenie, został silnie umocniony, a zabudowę osiedli przekształcono w punkty oporu.12 I 1943 r. rozpoczęła się radziecka akcja przerwania blokady; po lotniczym i artyleryjskim przygotowaniu ruszyło natarcie: z Frontu Wołchowskiego 2 A gen. W Z. Romanowskiego (14 dywizji i 4 brygady pancerne z 300 czołgami, 2100 działami i 450 samolotami) i z Frontu Leningradzkiego 67 A gen. M. P Duchanowa (7 dywizji i 10 brygad, z 200 czołgami,1900 działami i 450 samolotami). Natarcie wspierała fiota bałtycka 88 działami wielkiego kalibru oraz fiotylla z jez. Ładoga. Korytarza broniło 5 dywizji z 18 A niemieckiej gen. G. Lindemanna, z 50 czołgami i 700 działami. Po niezwykle zaciętych 7-dniowych walkach opór Niemców został złamany i 18 I nacierające ze wsch. i zach. oddziały radzieckie przerwały korytarz. Niemcy zostali odparci od jez. Ładoga o ok.10 km na płd. i tu podciągnięte rezerwy powstrzymały radzieckie natarcie. 393. Bitwa pod Lenino -12/13 X 1943 r II wojna światowa w 1939-45 r Z inicjatywy polskich komunistów, skupionych w Związku Patriotów Polskich w ZSRR, sformo 325 wana została w 1943 r.1 Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, licząca 11 500 żołnierzy pod dowództwem gen. Z. Berlinga. Dywizja, przydzielona do 33 A gen. W N. Gordowa, otrzymała pierwsze zadanie bojowe - nacierania na głównym kierunku uderzenia armii na Białorusi, przełamania obrony niemieckiej nad rzeczką Miereją na odcinku między wsiami Susojewo i Lenino, wyjścia nad Dniepr i uchwycenia przyczółka. Głębokość pasa obrony niemieckiej wynosiła ok. 40 km, pozycje były silnie umocnione, teren bagnisty. W nocy 12 X ruszyło natarcie; Polacy sforsowali Miereję i w sześciogodzinnej walce przełamali pierwszą linię obrony, zdobywając wieś Połzućhy. Dwa kontrataki niemieekie z rejonu Trigubowa zostały odparte. Po południu Polacy wznowili natarcie, dochodząc do wsi Lenino, jednak silny opór Niemców nie pozwolił utrzymać zdobytego terenu. Natarcie 13 X nie przyniosło zmian i dywizja poniósłszy wielkie straty została wycofana. Straty niemieckie - ok.1500 zabitych i rannych i 329 jeńców, straty polskie - 502 zabitych,1776 rannych i 663 zaginionych. 394. Bitwa morska pod Lepanto - 7 X 1571 r Wojna Ligi Świgtej z lbrcją w 1570-73 r W trakcie wojny wyruszyła 17 IX 1571 r. z Messyny ftota chrześcijańska - 207 galer, 6 galeasów i 24 małe okręty z 25 000 żołnierzy, z 1815 działami - pod dowództwem ks. Juana d'Austria. Udziałowcami były: Wenecja, Hiszpania, Państwo Kościelne, Malta i księstwa włoskie. Turcja wystawiła 210 galer i 66 galiot, z 25 000 żołnierzy, z 750 działami, pod dowództwem kapudana Alego Paśzy. Flota turecka zajęła pozycję w wejściu do Zatoki Korynckiej, w pobliżu m. Lepanto (Nafpaktos); w centrum dowodził Ali Pasza, a na skrzydłach Ulug Ali - pasza Algieru i Mahomet Sirocco, wicekról Egiptu. Po stronie chrześcijan w centrum dowodził Juan d'Austria, a na skrzydłach A. Doria i A. Barbarigo. Rezerwą - 30 galer - dowodził Alvaro de Bazan. Żołnierze Ligi wyposażeni byli w arkebuzy, a u Turków tylko 2500 janczarów miało broń palną, reszta - łuki. Bitwę rozpoczęli Turcy, atakując skrzydłami, ale wysunięte naprzód potężne weneckie galeasy druzgotały ogniem dział tureckie galery i dla Turków jedyną szansą pozostał abordaż, toteż wkrótce ftoty pomieszały się. Walczono z szaloną zaciętością, a bitwa miała dramatyczny przebieg, losy jej ważyły się raz na jedną, raz na drugą stronę. Ostatecznie chrześcijanie uzyskali przewagę, a gdy Ali Pasza w obliczu klęski popełnił samobójstwo - Turcy załamali się i rozpoczął się pogrom.107 tureckich galer zatopiono,103 - zdobyto, wzięto 3846 jeńców, poległo 8000 Turków. Ujść zdołał tylko Ulug Ali z 13 swoimi galerami i ok. 35 galer i galiot tureckich. Straty chrześcijan wyniosły 15 galer i 7500 żohtierzy oraz kilka tysięcy wioślarzy. 395. Bitwa morska przy wyspach Les Saintesl2 IV1782r Wojna Anglu z Francją, Hiszpanią i Holandią w 1778-83 r Po nierozstrzygniętej bitwie z eskadrą francuską adm. E de Grasse 9 IV 1782 r., w rejonie w. Dominiki na Antylach, eskadra angielska adm. G. Rodneya - 35 okrętów liniowych - szła 12 IV szykiem torowym na płn. zaeh. od wysp Les Saintes;10 mil na płn. zach. od niej płynęła eskadra adm. de Grasse - 30 okrętów liniowych. O godz. 745 awangardy rozpoczęły ogień, a o 8'5 w walkę była już zaangażowana połowa sił i wtedy de Grasse wydał rozkaz dokonania zwrotu, ale dowódcy okrętów zignorowali ten rozkaz i walka toczyła się nadal. Gdy w linii francuskiej pow 326 327 stało kilka luk, a wiatr zmienił kierunek - Anglicy wykorzystali to i ich okręty przerwały szyk francuski; okręty przemieszały się i rozpoczęły walkę z bliska. Nie usłuchano kolejnego rozkazu de Grasse'a, aby odtworzyć linię, a także adm. S. Hood nie wykonał rozkazu adm. Rodneya, aby przerwać walkę i nadal ją kontynuował. O godz.16| flagowy okręt francuski - "Ville de Paris" został otoczony przez kilka okrętów angielskich i po ciężkiej walce, w której stracił ok. 400 ludzi - poddał się wraz z adm. de Grasse. Francuzi stracili 5 okrętów, a reszta, pod dowództwem adm. L. Vaudreuila, uszła do Cap Fran|ais na Haiti. Straty angielskie wyniosły 253 zabitych i 816 rannych, a francuskie ok. 3000 zabitych i rannych. 396. Bitwa pod Leuktrami, w Grecji, w 371 r. p. n. e. Wojna beocka w 371-362 r p. n. e. Wojna spowodowana została rywalizacją Związku Beockiego, utworzonego przez Teby, ze Związkiem Peloponeskim zorganizowanym przez Spartę. W 371 r. p. n. e. król Sparty Kleombrotos wkroczył z armią 10 000 hoplitów i 1000 jazdy do Beocji, aby zmusić Teby do rozwiązania Związku Beockiego. Siły Tebańczyków liczyły ok. 6000 hoplitów (piechoty) i 1000 jazdy. Spartanie uszykowali swoje wojsko w falangę, na prawym skrzydle ustawili najlepszą piechotę, na lewym oddziały sprzymierzeńców, a przed falangąjazdę. Wódz Tebańczyków - Epaminondastakże uszykował swoje wojsko w ośmioszeregową falangę, z wysuniętą do przodu jazdą, ale lewe skrzydło umocnił kolumną uderzeniową, głęboką na 50 szeregów, którą zamykał tzw. hufiec święty - oddział 300 hoplitów dowodzony przez Pelopidasa, który miał za zadanie rozbicie najsilniejszego, prawego skrzydła falangi Spartan. Tebań 328 czycy zaatakowali Spartan ciężką piechotą lewego skrzydła, a dalsze części szyku szybko posuwały się naprzód, utrzymując łączność całości i skośne położenie w stosunku do linii Spartan. W starciu lewe tebańskie skrzydło rozbiło prawe skrzydło Spartan, co pociągnęło za sobą klęskę całej armii Spartan. Zwycięstwo to zawdzięczali Tebańczycy zastosowaniu skośnego szyku i zmasowaniu sił na jednym kierunku. 397. Bitwa o w. Leyte na Filipinach20 X-26 XII 1944 r II wojna światowa w 1939-45 r Amerykanie rozpoczęli odbijanie Filipin od inwazji na w. Leyte. Po silnym bombardowaniu lotniczym flota inwazyjna - 600 okrętów, osłaniana przez okręty wojenne, wysadziła w płn. i płd. części wsch. wybrzeża 20 X 1944 r. 6 A gen. W Kruegera, bez oporu ze strony Japończyków. Akeja floty japońskiej dążącej do zniszczenia floty desantowej doprowadziła w dn. 24-25 X do największej bitwy morskiej w tej wojnie. Flota japońska została rozgromiona, tracąc 3 pancerniki, 4 lotniskowce,10 krążowników i 10 niszczycieli. Amerykanie stracili 3 lotniskowce i 3 niszczyciele. Japończycy po klęsce swej floty wzmocnili swój garnizon na Leyte -16 A o dalsze dywizje:1,10, 19, 23, 26 30 i 102 DP osiągając stan 82 000 żołnierzy. W XI 1944 r. Amerykanie osiągnęli panowanie w powietrzu, a próby zawładnięcia ich lotniskami przez desanty japońskie 26 XI i 5-6 XII 1944 r. nie powiodły się. 7 XII Amerykanie wysadzili na tyłach wojsk japońskich, w Ormoc, na zach. wybrzeżu - 77 DP Dywizja ta 10 XII zdobyła Ormoc ze składami amunicji, odcinając tym 35 A japońskiej zaopatrzenie. W połowie XII 1944 r. Amerykanie mieli na 329 wyspie 240 000 żołnierzy, a Japończycy 11000. Walki zakończono 26 XII 1944 r. Straty japońskie - 48 790 zabitych i 828 jeńców, a amerykańskie3508 zabitych i 12 082 rannych. 398. Potyczka pod Lexington i Concord19 IV 1775 r Amerykańska wojna o niepodległość w 1775-82 r Angielski płk E Smith wysłany został z 700 żołnierzami do Bostonu do osady Concord celem zniszczenia zgromadzonej tam przez milicję broni.18 IV w nocy, oddział przewieziony został do Lechmere's Point i o godz. 2 ruszył w drogę. O godz. 5 przed osadą Lexington napotkano ok. 130 uzbrojonych kolonistów, dowodzonych przez kpt. J. Parkera. Padły strzały - poległ Parker i 7 jego ludzi, a 10 raniono. Jeden żołnierz został ranny. Brytyjczycy poszG dalej, doszli do Concord, zniszczyli tam zgromadzoną broń i zapasy żywności i odpoczywali. Wówczas do osady weszło ok. 400 milicjantów; żołnierze ostrzelali ich, zabijając 3 i raniąc 2. W drodze powrotnej oddział brytyjski był ostrzeliwany zza drzew, z zarośli i domów przez zmobilizowaną z pobliskich osad milicję. Przed zniszczeniem uratowała go pomoc -1200 żołnierzy z 2 działami, pod dowództwem Earla Percy'ego z Bostonu. Brytyjczycy stracili ogółem 73 zabitych,174 rannych i 26 zaginionych, a Amerykanie - 49 zabitycb, 41 rannych i 5 zaginionych. Było to pierwsze starcie w wojnie o niepodległość. 399. Agresja fzraelska na Liban w 1982 r. Organizacja Wyzwolenia Palestyny (OWP) przez ponad 10 lat kontrolowała płd. Liban. Tutaj znajdowała się główna baza OWP i dowództwo z J. Arafatem na czele. Stąd dokonywano częstych ataków rakietowych na osiedla w Galilei, co 330 w końcu spowodowało zbrojną akcję Izraela pod kryptonimem "Pokój dla Galilei". 6 VI 1982 r. pancerne oddziały izraelskie wdarły się do Libanu i zaatakowały linie umocnień OWP i libańskiej lewicy "Amal" nad rz. Litani, wysadzając równocześnie na tyłach - pod Tyrem - desant morski. Wojska izraelskie, liczące 20 000 żołnierzy, wzmocnione stopniowo do 60 000, przerwały linię umocnień i 11 VI dotarły do płd. skraju Bejrutu, bombardując wybrzeże pod miastem. 5 V nawiązały kontakt z prawicowymi oddziałami Falangi Libańskiej, odcinając zach. Bejrut - muzułmańską dzielnicę, bronioną przez ok.15 000 bojowników OWP i "Amal" - od reszty kraju. Otoczona dzielnica była bez przerwy atakowana i bombardowana, a jednocześnie prowadzone były rokowania za pośrednictwem specjalnego wysłannika rządu USA - Ph. Habiba; Izraelczycy żądali usunięcia Palestyńczyków z Libanu. 4 VIII zmasowanym atakiem z lądu, morza i powietrza wojska izraelskie przerwały w trzech miejscach linię obrony i wtargnęły do miasta, tocząc ciężkie walki uliczne. W obliczu klęski OWP zgodziła się na opuszczenie Libanu; ewakuację rozpoczęto 21 VIII i zakończono 4 IX. 11 200 bojowników OWP udało się do krajów arabskich: Syru, Iraku i Jordanii, obydwóch Jemenów, Sudanu, Tunezji i Algieru. Straty OWPok.1100 zabitych i 1150 jeńców, oraz 5675 zabitych osób cywilnych i ok. 30 000 rannych. Straty izraelskie - 654 zabitych, ok. 3500 rannych i 3 jeńców. 400. Obrona Libawy - 22-27 VI 1941 r. II wojna światowa w 1939-45 r 22 VI 1941 r. na początku wojny z ZSRR niemieckie dywizje pancerne 18 A z GA "Północ", 331 uderzając klinem z rejonu Kłajpedy, złamały obronę wojsk pogranicznych i opór stojących w pobliżu oddziałów 8 A z Frontu Północno-Zachodniego i poszły na wprost na Rygę, odcinając zachodnią Kurlandię. Równocześnie inne pododdziały 18 A ruszyły brzegiem morza i tegoż dnia dotarły do ważnej bazy radzieckiej Marynarki Wojennej - Libawy, okrążając ją. Libawy broniła 67 Dywizja Strzelców z 3 A wraz z oddziałami garnizonu bazy, kursantami Szkoły Marynarki Wojennej, z oddziałami wojsk ochrony pogranicza i marynarzy, przy aktywnej pomocy brygad robotników. Obronę wspomagało lotnictwo, a dowodził nią gen. N. A. Diedajew, dowódca 67 Dywizji Strzelców. 24 VI lotnictwo niemieckie dokonało pierwszego nalotu i odtąd przez cały okres oblężenia bombardowało ono, wraz z artylerią, port i miasto. Zatopiono w porcie niszczyciel "Lenin" i zapalono ma|azyny. Przez 6 dni obrońcy odpierali wszystkie ataki, utrzymując swoje pozycje i dopiero gdy zawiodła próba odsieczy z Rygi - na rozkaz dowództwa, po zniszczeniu obiektów wojskowych i zatopieniu stojących w porcie 5 okrętów podwodnych, opuścili w nocy z 26 na 27 VI miasto. Część załogi przewieziono statkami do Rygi i na wyspy w Zatoce Ryskiej, część przebiła się lądem do wojsk radzieckich. Straty niemieckie wyniosły ok. 2000 zabitych i rannych,10 czołgów i 15 samolotów. Strat radzieckich nie ujawniono, poza tym, że dowódca obrony, gen. Diedajew poległ: 401. Wojna partyzancka w Libii w okresie 18 X 1912-29 X 1914 r. Po zakończeniu wojny włosko-tureckiej i wycofaniu z Libii wojsk tureckich, od dnia zawarcia pokoju, tj. od 18 X 1912 r. działania wojenne przeciwko włoskim agresorom kontynuowały 332 współdziałające dotychczas z Turkami oddziały arabskich wojowników, liczące ogółem ok.16 000 ludzi, pod wodzą szejka Benghazi Aziza Beja. Arabowie prowadzili działalność partyzancką, napadali na mniejsze oddziały wojska, na posterunki i transporty, m. in. stoczyli potyczki: 3 XII 1912 r. - w Sircie, 23 III 1913 r. - w El Asaba (okręg Gianduba), 26 III - w Ghar Yunes, 25 V - w Shohab (okręg Shahat),19 VI - w E1 Tangi, 13 VII - w Zawiet Ishghefa, 23 VII - w Sochnie, 27 VII - w Homs, 24 XII - w Mahruka,16 IV 1914 r. - w Gedabii i 14 X - w Sidi Surur (okręg Zeliten). Akcje partyzantów wpływały na postawę ludności, powstrzymując ją od współpracy z okupantami, zmuszały Włochów do utrzymywania garnizonu w stałej gotowości bojowej i do ochrony komunikacji przez wojsko, absorbując do tego celu znaczne jego siły. 402. Antywłoskie powstanie w Libii w 1914-18 r Turcja po włączeniu się 29 X 1914 r. do pierwszej wojny światowej ogłosiła w Libu "świętą wojnę" przeciwko włoskim okupantom. Akcji powstańczej przewodziło fanatyczne plemię Senussi z oaz Kufry, pod wodzą szejka Ahmeda Szerifa i tureckich oficerów. Działania wojenne rozpoczęli Arabowie atakiem na m. Sebha, które zdobyli 27 XI 1914 r. Zaskoczeni Włosi uszli z Fezzanu do Misuraty. 26 I 1915 r. Arabowie zdobyli oazę Hun (okręg Dżofra). Dwie ekspedycje włoskie wysłane w 1915 r. w celu stłumienia powstania zakończyły się klęskami: 7 IV - pod Wadi Marsit i 29 IV - pod Gardabią. Garnizony włoskie uchodziły w poptochu na wybrzeże i do Tunezji. Arabowie zdobyli:15 V - Suk E1-Ahad, 26 V - Funduk El-Jamel (okręg Misurata), 4 VI - Sidi E1- Khemri (okręg Gusbat), 9 VII - Garian, przy czym liczący 4400 żołnierzy garnizon uszedł do Tripolisu,16 VII - Yefren.1 I 1916 r. Włosi utrzymywali się już tylko w umocnionych portach 333 - Tripolis, Homs i Zuara. W wypadach w głąb kraju Włosi ponieśli porażki: 24 IV 1915 r. pod Ras E1-Hamam, 24 IV 1917 r. pod El-Habela, 9 IX pod E1-Meshiashta (okręg Zanzur) i 4 IXpod Sidi Abuagela (okręg Agelat). Każdorazowo po stareiach Włosi wycofywali się na wybrzeże, pod ochronę dział ftoty. 403. Pacyfikacja Libil po I wojnie światowej w 1919-26 r. Po zakończeniu wojny światowej Włosi przerzucili w I 1919 r. wojska do Libii, wzmacniając tam swe siły do trzech dywizji i rozpoczęli przygotowania do akcji zbrojnej. W nizinnej części kraju powstańcy po rokowaniach zawarli 18 IV 1919 r. pokój, a przeciwko szczepom górskim wyruszyła ekspedycja pod dowództwem płk. R. Grazianiego, z 2000 żołnierzy włoskich i z pomocniczymi oddziałami Berberów. Powstańcami dowodził szejk Hamed Sunni - bronił on Yefrenu i górskiego masywu Garianu. Po długim okresie walk Włosi zajęli 26 I 1922 r. Ghaser Ahmed, 2 V - Sidi Sajeh, 7 XIAbughelan (okręg Garian) i 30 XI - Yefren, 7 XII 1922 r. powstańcy zaatakowali i osaczyli w Funduk El-Shibani wspierającą Grazianiego grupę płk. Belli, którego w ostatniej chwili uratowały posiłki, przysłane - na odgłos walkiprzez Grazianiego. Powstańcy niszczyli miasta i osiedla, cofając się bez walki i Włosi opanowali wkrótce, uważany za niedostępny, masyw Garianu, zajmując 2 II 1923 r. Sidi Abuarghub, 6 II - po krótkiej walce - fort Tawargha,19 XI 1924 r. - Bir Ikshadia (okręg Werfella), 4 XIIAin Zara,11 VIII 1925 r. - Wadi Smalus (okręg Jabel El Akdar),16 IX - Rughbat El-Naga (okręg Benina), 22 X - Gharara (okręg Mezda) i 9 IV 1926 r. Bir Otman (okręg Ghadames), kończąc tym akcję pacyfikacyjną. 404. Powstanie przeciwko Włochom w Libii w 1928-31 r Na początku 1928 r. wybuchło w Trypolitanu, w górach Dżebal es-Soda, powstanie przeciwko włoskim okupantom i wkrótce rozszerzyło się na tereny nizinne. Organizatorem i wodzem powstania był szejk Omar al-Muchtar, a jego zbrojne oddziały, liczące po 100 do 300 wojowników, zgromadziły ogółem kilkanaście tysięcy ludzi. Włosi wysłali natychmiast na tereny objęte powstaniem ekspedycję karną 20 000 żołnierzy pod dowództwem gen. A. Terruzzi. Po walkach Włosi, wsparci lotnictwem, zajęli oazy Dżofry, Bu Ngem, Sochnę, Hun i Selli i w zwycięskiej bitwie, stoczonej 25 II 1928 r., zdobyli centrum powstańczeoazy Bir Tagreft. Po zdobyciu przez Włochów 15 VIII 1929 r. oaz Ghira (okręg Brack) i 8 VIII 1930 r. doliny Wadi Essania - powstańcze plemiona skapitulowały.13 IX 1931 r. w potyczce ubito konia pod szejkiem Omarem al-Muchtar, a jego samego, rannego, wzięto do niewoli i 17 IX 1931 r. powieszono. 405. Walki wyzwoleńcze w Libii w 1940 r II wojna światowa w 1939|5 r Włosi żmuszali Libijczyków do służby wojskowej, ale gdy utworzone dwie dywizje poddały się bez walki Anglikom w XII 1940 r. pod Sidi Barani, w Egipcie - nie używano już ich więcej do działań bojowych. Na podstawie umowy, zawartej w VI 1940 r. przez emira Cyrenajki - łdrisa as-Senussi z dowództwem angielskim, zaczął on organizować w Egipcie dywizję libijską z emigrantów - członków bractwa Senussi oraz z jeńców. Osiągnęła ona wkrótce stan 15 000 żołnierzy i pod dowództwem angielskim brała udział w walkach 7-9 XII 1940 r., pod Sidi Barani. Poza tym rozwijały działalność na terenie Libii współdziała 334 335 jące z Anglikami drobne oddziały partyzanckie, prowadząc działania dywersyjno-rozpoznawcze na tyłach wojsk włosko-niemieckich. Nie wdawały się one w walki, odnotowano jedynie jeden przypadek, gdy po klęsce po Sidi Barani i popłochu w armii włoskiej jeden z oddziałów partyzanckich zaatakował nocą z 12 na 13 XII 1940 r. wysuniętą na płd. placówkę włoską w oazie Abunjeim, ok. 150 km na płd. zach. od E1 Agheila. Po krótkiej utarczce partyzanci wycofali się. 406. Agresja USA na Libię w 1986 r Stany Zjednoczone, obwiniając Libię o wspieranie międzynarodowego terroryzmu, po uprzednich wielokrotnych ostrzeżeniach podjęły stopniowaną akcję represyjną - wycofały z Libii 1500 wysokiej klasy specjalistów, rozpoczęły blokadę gospodarczą, zamroziły libijskie kapitały w bankach USA, zastosowały sankcje ekonomiczne, a prasa podjęła gwałtowną kampanię antylibijską. Jednocześnie stacjonująca na Morzu Śródziemnym VI Flota USA, licząca ok. 40 jednostek, w tym 3 lotniskowce, zaczęła przeprowadzać okresowe manewry w pobliżu brzegów Libu, nie respektując granic uważanego przez Libię za jej wody terytorialne akwenu Wielkiej Syrty. 24 III 1986 r. Libia podała, że jej obrona przeciwlotnicza zestrzeliła 3 samoloty USA nad Wielką Syrtą, natomiast USA podały, że 24 III lotniskowiec "Saratoga" zniszczył rakietami 2 wyrzutnie rakiet w Libii, a lotnictwo morskie zatopiło rakietami w zatoce Wielkiej Syrty libijski kuter rakietowy, a drugi uszkodziło. Kutry te przejawiały rzekomo wrogie zamiary i zagrażały bezpieczeństwu amerykańskich okrętów. 25 III w odwecie za ostrzelanie przez Libijczyków samolotów amerykańskich nad Wielką Syrtą lotnictwo USA zbombardowało urządzenia radarowe w m. Syrt. W nocy z 14 na 15 IV samoloty USA, w tym myśliwce 336 bombardujące F-111, dokonały trzech nalotów na stolicę Libu - Trypolis i na Benghazi, bombardując koszary, lotniska i pałac M. Kadafiego; zginęło 77 osób, a 93 zostało rannych. Jeden ůsamolot został zestrzelony.16 IV ponownie bombardowane były lotniska w Trypolisie i Benghazi. 23 IV prezydent USA, R. Reagan oświadczył pod adresem Syrii i Iranu, że jest zdecydowany podjąć ataki odwetowe wobec tych państw, co do których uzyska niezbite dowody ich udziału w działaniach terrorystycznych. 407. Masakra we wsi Lidice, w Czechosłowacjl10 VI 1942 r II wojna światowa w I939-45 r W celu nadania rozgłosu walce ruchu podziemnego w Czechosłowacji szef wywiadu armii czechosłowackiej płk F Moravec, przebywający w Londynie, zaplanował wykonanie zamachu na zastępcę protektora Czech i Moraw gen. SS R. Heydricha. Przerzuceni do Czechosłowacji 28 XII 1941 r. dwaj skoczkowie spadochronowi, sierżant J. Gabćik i J. Kubiś, po pięciomiesięcznych przygotowaniach dokonali zamachu 27 V 1942 r., na szosie, gdy generał jechał ze swej rezydencji w Panenskich Breźanach samochodem do Pragi; Heydrich został ranny odłamkami granatu i 4 VI 1942 r. zmarł. W ramach podjętych przez hitlerowców wielostronnych represji otoczono 10 VI 1942 r. niewielką osadę Lidice pod Kladnem, w której mieszkali krewni ujętych w 1941 r. skoczków spadochronowych. Osadę spalono i zrównano z ziemią, a z 494 jej mieszkańców199 mężczyzn zastrzelono,195 kobiet wysłano do obozu w Ravensbruck, a 100 dzieci - do obozu w Łodzi. Obaj zamachowcy, wraz z 5 towarzyszami ukrywający się w podziemiach cerkwi św. Cyryla i Metodego w Pradze, zostali na skutek zdrady skoczka K. |urdy otoczeni i w walce 337 zastrzeleni. Ćurda otrzymał 5 mln marek i obywatelstwo Rzeszy, a po wojnie został osądzony i stracony. 408. Zdobycie twierdzy Liege - 7 VIII 1914 r I wojna światowa w 1914-18 r Twierdza Liege w Belgii, ok. 20 km od granicy Niemiec, nad rz. Mozą, chroniona przez cytadelę i 12 fortów z gacnizonem ok. 30 000 żołnierzy pod dowództwem gen. G. M. Lemana, była potężnym bastionem nadgranicznym. 4 VIII 1914 r. Niemcy wypowiedzieli wojnę Belgii i przekroczyli granicę. Gen. O. von Emmich z 6 brygadami z 10 Korpusu Armii podszedł pod Liege i rozpoczął ostrzeliwanie fortów i cytadeli ciężką artylerią. W nocy z 5 na 6 VIII bombardował forty zeppelin "Z VI". 42-centymetrowe moździerze prowadzące ostrzał z odległości 12 km niszczyły kolejno forty, rozbijając pancerne kopuły; pierwszy padł fort Embourg. W trakcie ostrzeliwania fortów kawaleria niemiecka wdarła się 6 VIII do miasta, zajmując jego lewobrzeżną część; gen. Leman uszedł do fortu Lancin, po którego rozbiciu dostał się, nieprzytomny, do niewoli. 7 VIII po zniszczeniu fortów miasto skapitulowało, wzięto ok. 3500 jeńców. Oddziały belgijskie wycofały się. Było to pierwsze zwycięstwo niemieckie w tej wojnie. 409. Bitwa pod Lipskiem -16-19 X 1813 r Wojny napoleońskie - l|ampania 1813 r Napoleon, po przegranej kampanu w Rosji wycofując się na zachód, znalazł się w końcu IX 1813 r. w Dreźnie; armia jego liczyła wówczas ok. 245 000 żołnierzy, rozstawionych w 6 rejonach. Sprzymierzeni: Rosja, Austria, Prusy i Szwecja, pragnąc zakończyć kampanię przed 338 zimą, nadciągali koncentrycznie, starając się otoczyć armię francuską: z płd. szła armia feldmarsz. K. P Schwarzenberga -150 000 żołnierzy, z płn. armia gen. G. L. Bluchera - 25 000 żołnierzy, z płn. wsch. armia ks. J. B. Bernadotte'a -100 000 żołnierzy i z zach. korpus gen. E M. Gyulaia - 20 000 żołnierzy. Napoleon pozostawił w Dreźnie załogę 30 000 żołnierzy i pospieszył do Lipska, do którego zbliżał się Gyulai; pobił go, odrzucił i zwrócił się przeeiwko Blucherowi i Bernadotte'owi, ale ci 10 X pospiesznie wycofali się. Napoleon ubezpieczył kierunki - płn. i zach. i ze 150-tysięczną armią stanął naprzeciw zbliżającej się do Lipska armii Schwarzenberga.14 X starł się marsz. J. Murat ze strażą przednią sprzymierzonych, a 16 X rozpoczęła się decydująca bitwa. Atak żołnierzy Schwarzenberga został, po zaciętej walce, powstrzymany ok. 7 km przed miastem, ale nie powiodła także się szarża jazdy Murata; bój toczył się cały dzień.17 X dzień przeszedł spokojnie, Schwarzenberg czekał na maszerujący na pole bitwy rosyjski korpus gen. L. A. Benningsena - 60 000 żołnierzy, oraz na zbliżenie się armii Bluchera i Bernadotte'a i be?skutecznie próbował wyjść na tyły Francuzów. 18 X rozgorzała zaciekła bitwa z nacierającymi ze wszystkicb stron sprzymierzonymi, a gdy w jej toku oddziały saskie przeszły na stronę sprzymierzonych - sytuacja Francuzów stała się krytyczna, wycofali się do miasta i rozpoczęli odwrót na zachód, pozostawiając w mieście korpusy marsz. J. E. Macdonalda i ks. J. Poniatowskiego jako straż tylną, z rozkazem utrzymania miasta do wieczora.19 X główne siły francuskie maszerowały na płd. zach. drogą na Weissenfels, a tylne ich oddziały wysadziły przedwcześnie most na rz. Elsterze w Lipsku, odcinając odwrót walczącym na wsch. brzegu żołnierzom, których tysiące utonęło przy próbie przepłynięcia rzeki; utonął m. in. 339 wódz Polaków - ks. J. Poniatowski. Francuzi stracili ok. 38 000 zabitych i rannych i ok. 30 000 jeńców. Straty Rosjan wyniosły ok. 20 000, a Austriaków i Prusaków po ok.14 000 zabitych i rannych. 410. Kapltulacja Llzbony - 27 X 1147 r Reconquista w ftiszpana i Portugalii w 718-1492 r Po zdobyciu 15 III 1147 r. Santarem, twierdzy Maurów blokującej drogę do stolicy, oddziały króla Portugalu, Alfonsa I, dotarły pod Lizbonę, były jednak za słabe aby pokusić się o zdobycie tak dużego miasta i to mającego możność zaopatrywania się od strony morza. W tym czasie z angielskiego portu Dartmouth wypłynęła flotylla, wioząca na drugą krucjatę ok.13 000 krzyżowców - Niemców, Francuzów i Anglików. Po drodze wylądowali oni w Galicji, aby pomodlić się na grobie św. Jakuba w Composteli i tu biskup z Porto wezwał ich w imieniu króla Alfonsa I do pomocy w zdobyciu Lizbony. 28 VI 1147 r. miasto zostało oblężone od lądu i przez flotę krzyżowców od morza. Po czteromiesięcznym oblężeniu wyczerpani głodem obrońcy 27 X skapitulowali. 411. Odblcie przez Francuzów wzgórze Loretto9 V 1915 r I wojna światowa w 1914-18 r Ważne strategicznie wzgórze Loretto na linii frontu we Francji, między Arras i Lens, pozwalające na wgląd w okolice do 30 km, bronione przez 5 rzędów okopów i zasieki z drutu kolczastego, zostało 3 III 1915 r. po dokonaniu podkopów i wysadzeniu rowów zdobyte szturmem przez Niemców. Wielokrotne kontrataki Francuzów, kontynuowane do 5 III, były krwawo odpierane. 9 V 1915 r., po potężnym bombardowaniu wzgórza, ruszyło w tym rejonie natarcie 10 A francuskiej i 1 A angielskiej, kierując główne uderzenie na płn. od wzgórza Loretto. Broniąca tego odcinka 6 A niemiecka stawiła zacięty opór udaremniając próby przełamania frontu, Francuzi zdołali jednak w toku zaciekłych walk wyprzeć Niemców ze wzgórza Locetto. Niemcy utrzymali jedynie jedną linię okopów na stoku. Alianci, nie mogąc uzyskać decydującego sukcesu - wstrzymali 24 VI akcję bojową. Straty francuskie wyniosły ok. 100 000, angielskie ok. 32 000 i niemieckie ok. 73 000 zabitych i rannych. 412. Powstanie w Luandzie - 4 II 1961 r Wojna o niepodległość i wojna domowa w Angoli w 1961-89 r Portugalczycy zaczęli opanowywać Angolę od 1482 r., traktując ją jako rezerwuar niewolników, których eksportowali do Brazylii. Handel niewolnikami, ujarzmienie i wyzysk ludności powodowały liczne bunty, krwawo tłumione przez wojsko. Po przyznaniu Angoli w 1951 r. statusu zamorskiej prowincji Portugalii zaczęły powstawać organizacje patriotyczne; pierwsza była, założona w 1956 r.; lewicowa organizacja MPLA (Ludowy Ruch Wyzwolenia Angoli). Działalność tych organizacji wzbudziła narodowy ruch wyzwoleńczy, który od dnia 4 II 1961 r. przerodził się w walkę zbrojną z kolonizatorami. W dniu 4 II 1961 r. rozpoczęły się w stolicy Angoli, Luandzie, zorganizowane przez organizacje patriotyczne demonstracje ludności, w trakcie których oddział patriotów zaatakował więzienie położone na przedmieściu Sao Paulo, pragnąc uwolnić przebywających tam na mocy wyroków sądowych działaczy ruchu wolnościowego. Policja użyła broni palnej, zabijając 24 osoby i wiele 341 340 raniąc; straty policji wyniosły 7 osób, aresztowano ok.100 demonstrantów. W nocy z 10 na 11 II zbrojne grupy patriotów ponownie atakowały więzienie; po godzinnej walce policja i wojsko odparły atak, zabijając 7 napastników. Przez cały dzień trwały zaburzenia i ponawiano ataki na więzienie; poległo 9 osób. Władze portugalskie wprowadziły stan wyjątkowy, zaczęły ściągać posiłki wojskowe, przerwano połączenia telegraficzne i telefoniczne, izolując Angolę od świata. Od tej pory zaczął rozwijać się w Angoli ruch powstańczy, który w końcu w 1975 r. doprowadził do uznania przez Portugalię niepodległości Angoli. 413. Wyzwolenle Lublany - 9 V 1945 r II wojna światowa w 1939-45 r Na Lublanę nacierały VII Korpus Słoweński z płd. wsch. od Koćevja i 29 Dywizja Hercegowińska od płd. przez Rakek. W rejonie Lublany znajdowało się ok.17 000 żołnierzy niemieckich i oddziałów pomocniczych. Łamiąc opór oddziałów niemieckiej policji 29 D zajęła 1 V Postojnę (na zach. od Rakek), Planinę, Cerknicę i Logatec (na płd. zach. od Lublany). Walka w pasie zewnętrznym obrony miasta rozpoczęła się 7 V 1945 r. Dywizje:15,18 i 29, nacierając, po ciężkiej walce przełamały w nocy z 8 na 9 V zacięty opór Niemców, zmusiły ich do odwrotu i opuszczenia miasta. 9 V 1945 r. oddziały jugosłowiańskie wkroczyły do Lublany. 414. Wyzwolenle Luksemburga -10 X 1944 c II wojna światowa w 1939-45 r W pościgu za rozbitymi we Francji oddziałami niemieckimi (GA "B" feldmarsz. W Modela) 3 A amerykańska, z 12 GA gen. O. Bradleya, wkroczyła 2 X 1944 r. do Belgu, zajmując i X Brukselę, a 7 X wyszła nad rz. Mozę, sforsowała ją i 10 X zajęła m. Luksemburg. Wojska niemieckie opuściły teren W. Księstwa Luksemburg i wycofały się w pośpiechu na mocno ufortyfikowaną linię Zygfryda, ciągnącą się na terenie Niemiec, wzdłuż granic Francji, Luksemburga, Belgu i częściowo Holandu. 415. Zdobycie m. Luthing - 29 V 1935 r. Druga wojna rewolucyjna w Chinach w 1927-37 r Wycofującej się z płd. Chin, z prow. Ciangsi, do leżącej w ph|. Chinach prow. Szensi 80-tysięcznej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej zagrodziły drogę współdziałające z marsz. Czang Kai-szekiem wojska prow. Junnan i Syczuan, obsadzając leżące na trasie marszu komunistów m. Luthing z jedynym w okolicy wiszącym mostem na potężnej górskiej rzece Tatu. Gdy 29 V 1935 r. Armia Ludowo-Wyzwoleńcza podeszła do rzeki - okazało się, że zdążono usunąć nawierzchnię z połowy mostu, a na drugim brzegu okopana jest brygada nieprzyjacielska. Pod osłoną zmasowanego ognia artylerii, skierowanego na skraj pozycji przeciwnika, grupa ochotników przedostała się po łańcuchach na pozostałą nawierzchnię i granatami przepędziła załamanych psychicznie obrońców. Po uzupełnieniu nawierzchni mostu armia przeprawiła się i zajęła Luthing, a osłaniające linię rzeki oddziały kuomintangowskie wycofały się. 416. Bitwa pod Lutynią (Leuthen) - 5 XII 1757 r, Wojna siedmioletnia w 1756|3 r Po zwycięstwie pod Rossbach król pruski Fryderyk II zwrócił się przeciwko Austriakom i stoczył z nimi 5 XII 1757 r. bitwę pod Lutynią (obecnie 342 343 województwo wrocławskie). Armia austriacka65 000 żołnierzy, dowodzona przez ks. Karola Lotaryńskiego, zajmowała silną pozycję na wzgórzach między Mrozowem i Lutynią. Z zachodu nadciągnęła 35-tysięczna armia pruska pod wodzą Fryderyka II. Gdy silna awangarda pruska demonstrowała przeciw prawemu skrzydłu austriackiemu - dowództwo austriackie ściągnęło tu odwody. Fryderyk postanowił obejść lewe skrzydło austriackie pod osłoną wzgórz obsadzonych przez wydzieloną grupę żołnierzy. Marsz skrzydłowy udało się wykonać niepostrzeżenie, austriackie lewe skrzydło zostało pobite i Prusacy przeszli Potok Radawnicki, prąc na płn. Karol Lotaryński rozkazał zbyt późno zmienić front w kierunku na płd., co udało się mimo pewnego zamieszania i utraty Lutyni. Fryderyk, uszykowawszy armię schodami w prawo i w przód, uderzył na nowy front austriacki na linii wzgórz leżących na płn. od Lutyni, ale natarcie zostało odparte; sukces ten nie został wykorzystany, gdyż Austriacy zaniechali pościgu. Fryderyk podciągnął artylerię i ponownie zaatakował. Jazda austriackiego prawego skrzydła przechodząc do szarży na odsłonięte lewe skrzydło pruskie wystawiła własne na uderzenie kawalerii pruskiej i została rozbita; w zamieszaniu wpadła na własną piechotę i spowodowała jej ucieczkę, co zadecydowało o klęsce Austriaków. Straeili oni 10 000 zabitych i rannych,12 000 jeńców i 131 dział. Straty pruskie wyniosły 6400 żołnierzy. 417. Obrona Lwowa -18-22 IX 1039 r II wojna światowa w 1939|5 r W związku z koncepcją obrony Małopolski Wschodniej w oparciu o przyczółek rumuński zaczęto 10 IX organizować obronę Lwowa, którą 344 stanowić miały dwa rzuty: I - linia Żółkiew-Janów-rz. Wereszyca do Dniestru, IIm. Lwów. Dowódcą obrony całości mianowany został gen. R. Prich, a dowódcą obrony miastagen. W Langner. Załoga miasta była bardzo słaba. Niemiecki XVIII Korpus z 14 A gen. W Lista, nacierając ze Słowacji, zepchnął słabą polską 3 Brygadę Górską i przeprawił się przez San.12 IX zmotoryzowany oddział pościgowy z 1 DSG płk. F. Sch|rnera, w składzie dwóch kompanii i bateru artylerii, ruszył z Sambora na Lwów i po potyczce na Rudkach wjechał o godz.15 ul. Gródecką do miasta. Zaskoczone dowództwo polskie zorganizowało opór i wieczorem zmusiło Niemców do odwrotu. Od rana 12 IX zaczęły napływać do miasta różne oddziały, wzmacniając obronę, a tymczasem pod Lwów podeszła cała DSG gen. L. Kublera.13 IX Niemcy zaatakowali i zdobyli dominującą nad miastem Kortumową Górę i dworzec główny; polskie kontrataki nie powiodły się. 13 IX dowództwo obrony po gen. Prichu przejął gen. Langner, a dowódcą obcony miasta został gen. E Sikorski; do 16 IX toczono zacięte walki na skraju miasta, a lotnictwo niemieckie bezustannie miasto bombardowało.17 IX 10 BKZmot. płk. St. Maczka i 8 batalionów piechoty silnym uderzeniem rozbiły pod Hołoskiem i Zboiskami grupę płk. Schórnera, którą, jak też całą 1 DSG uratowało od zniszczenia odwołanie przez Naczelne Dowództwo 10 BKZmot. do Halicza. Tegoż dnia armia radziecka wkroczyła zdradziecko do Polski i w nocy 18/19 IX jej ezołowe oddziały podeszły pod Lwów.19 IX dowództwo obrony rozpoczęło rokowania z dowódcą 6 A radzieckiej, gen. F. I. Golikowem i 22 IX przekazało mu miasto. Niemcy odeszli nalinię demarkacyjną. Straty polskie w 10 dniach obrony Lwowa wyniosły ok. 4000 zabitych i rannych. 345 418. Powstanie ilindeńskie w Macedonii w 1903 r Powstanie, przygotowane przez Wewnętrzną Macedońsko-Adrianopolską Rewolucyjną Organizację (WMORO) wybuchło 1 VIII (20 VII) 1903 r., w dniu św. Ilu (Eliasza) i nazwane zostało ilindeńskim. Jego celem było ustanowienie autonomicznego macedońsko-trackiego państwa w granicach Turcji. WMORO liczyła na przychylną interwencję mocarstw zachodnich. Przywódcami WMORO byli: G. Dełczew, P Grujew i B. Sarafow. Dełczew zginął 3 V (21 IV) otoczony wraz ze swoją czetą przez Turków we wsi Banica. Czety wcześnie zaczęły napływać z Bułgaru i prowadzić akcje dywersyjne; 4 V (23 IV) dokonały napadu na wieś Capari, mordując 10 muzułmanów. Głównym ośrodkiem powstania stał się wilajet bitolski, gdzie 2 VIII (21 VII) powstańcy zdobyli m. Kruśevo i ustanowili tzw. Republikę Kruszewską z N. Karewem na czele. Powstanie rozszerzyło się na płd.-zach. Macedonię, gdzie stoczono szereg potyczek z Turkami, m. in. w rejonie m. Lerin, Kostursko, Ohrid i Kićevo; 4 VIII (23 VII) powstańcy zdobyli Klisurę. Czety, liczące po ok. 50 ludzi napadały na małe garnizony tureckie i tureckie wsie, niszczyły drogi, mosty i linie telegraficzne, dokonywały zamachów bombowych na obiekty rządowe w miastach; powstanie wspierała Bułgaria, śląc ludzi, broń i zaopatrzenie. Oddziały tureckie z macedońskiego korpusu Omera Ruszdi Paszy przeprowadzały ekspedycje karne, paląc wsie w powstańczych rejonach, obie strony popełniały okrucieństwa.12 VIII (31 VII) Turcy odbili Kruśevo, a 26 (14) VIII Klisurę.1 IX (20 VIII) Omera Paszę zastąpił energiczny Nassir Pasza, który zaczął planowo opanowywać powstańcze tereny. 29 (17) IX stoczono w Planinie Bigla największą bitwę powstania, w której oddział ok. 1000 powstańców ze sztabem głównym został roz 346 bity.1 X (13 IX) sztab postanowił zakończyć powstanie. W trakcie trzymiesięcznych walk Tur- cy i czetnicy spalili 20 wsi, śmierć poniosło 4694 mieszkańców, a ok. 30 000 uszło do Bułgarii. W wilajecie bitolskim stoczono 150 potyczek. 419. Wyzwolenie Macedonii w 1912 r. I wojna bałkańska w 1912 r W 1912 r. Bułgaria, Serbia, Czarnogóra i Grecja zawarły potajemnie sojusz, skierowany przeciwko Turcji i w okresie 8-19 X 1912 r. kolejno wypowiedziały jej wojnę; równocześnie ich armie, liczące łącznie 721 000 żohiierzy, przekroczyły granice. Turcy mieli w Rumelu dwie armie: w Tracji - "Wschód", Abdullaha Paszy, liczącą 74 000 żołnierzy i w twierdzy Adrianopol 60 000, oraz w Macedonii armię "Wardar" Zeki Paszy - 70 000 żołnierzy. Poza tym mieli rozrzucone jednostki w Albanii, Epirze, Tesalii i Rodopach; łączne ich siły liczyły 307 000 żołnierzy. Bułgarzy ruszyli z 240 000 żołnierzy na Adrianopol i Konstantynopol, a 10 000 skierowali na Saloniki. Czarnogórcy rozpoczęli walki w Albanii z 35 000 żołnierzy. Serbowie z 249 000 żohiierzy uderzyli z trzech stron na armię "Wardar" w Macedonii, a 12 000 skierowali do Albanii. Grecy z 93 000 żołnierzy ruszyli na Saloniki, a 15 000 skierowali na Epir. Armie serbskie prowadzone przez króla Piotra I uderzyły koncentrycznie z trzech stron na armię "Wardar" i po zwycięskiej bitwie 23/24 X zajęły Kumanowo, a 26 X stolicę Macedonii - Skopje. Armia turecka, cofając się, stawiła jeszcze opór pod Monastyrem, ale 15-18 XI została rozbita; część uszła do Albanii, część do broniącej się Janiny, a większość skapitulowała. W tym czasie 93-tysięczna armia grecka, dowodzona przez następcę tronu - ks. Konstantyna, pobiła 19 X pod Elassonem 10-tysięczny oddział turecki z kor 347 pusu Hassana Taksim Paszy, I3-20 X pobiła 14- -tysięczną resztę korpusu Hassana i 9 XI zajęła bez walki Saloniki, końeząc tym aktem wyzwalanie Macedonii. 420. Zajęcie Macedonii przez Bułgarów w 1915 r I wojna światowa w 1914-18 r 5 X 1915 r. armia niemiecko-austro-węgierska zaatakowała Serbów na płn., a jednocześnie uderzyli na nieh Bułgarzy: 1 Armia gen. K. Bojadżijewa w kierunku rz. Morawy i 2 Armia gen. T Todorowa z rejonu Kiustendił na Macedonię. Todorow, z 40 batalionami i 8 szwadronami, pobił Serbów pod Krivą Palanką, zajął 16 X Vranje, 22 X - Skopje, a jego jazda podeszła pod Veles. 22 X starł się z wysuniętą do Gevgeliji dywizją alianeką gen. M. Sarraila z Salonik, zasłonił się od niej dywizją rezerwową i wzmocniony posiłkami nacierał dalej na Serbów. Serbowie usiłowali przebić się na płd., do "Armii Wsehodu" gen. Sarraila, ale ponieśli klęskę w bitwie z armią Todorowa 19-23 XI na Kosowym Polu i uszli w góry Albanii, ku Adriatykowi, a gen. Sarrail rozpoczął odwrót ku Salonikom. Todorow pobił aliantów 6 XII pod Demirkopu,13 XII dotarł do granicy neutralnej Grecji i na tym zakończył działania. W kampanu Serbowie straeili z 340- -tysięcznej armii 94 000 zabitych i rannych i 170 000 jeńców. 421. Przełamanie frontu macedońskiego15 IX 1918 r. I wojna światowa w 1914-18 r W 1918 r. front macedoński, od Albanu przez jezioro Dojran do brzegów Morza Egejskiego, broniony był przez 4 armie bułgarskie:1 I A - od jez. Prespa do rz. Wardar, 2 A - dolina rz. Strumy, 4 A - wybrzeże Morza Egejskiego i 1 A 348 rezerwa na zapleczu 1 I A. Łącznie 400 000 żołnierzy (16 dywizji) z 1388 działami i 80 samolotami, pod naczelnym dowództwem gen. N. Żekowa (od 18 IX - gen. T Todorow). Żołnierze byli głodni i obdarci, a na froncie i w kraju działała silna propaganda za wycofaniem się Bułgarii z wojny. Armia aliancka gen. Franchet d'Esperey liczyła 619 000 wspaniale wyposażonych żołnierzy (28 dywizji - 8 francuskich, 4 brytyjskie, 7 serbskich, 8 greckich i 1 włoska), z 2069 działami i 200 samolotami. 15 IX po nawale artyleryjskiej i bombardowaniu lotniczym pułki serbskie i francuskie uderzyły na odcinku Dobropolje, między rz. Crna i Wardarem, przełamująe po słabym oporze Bułgarów I i II linie obrony 11 A. Do godz. 13 Serbowie zdobyli pozycje na górze Vetrenik, a FrancuziKanarite, przerywając front na szerokości 25 km; wzięto 4000 jeńców i 50 dział. Skrzydła frontuKajmakćalan (2284 m n.p.m.) na zach. i skrzydło wseh. trzymały się, a francuski atak na górę Sokol (1822 m n.p.m.) został odparty, ale w centrum Serbowie podehodzili już pod Prilep i dowódca 11 A, gen. K. von Steuben, był zmuszony wydać 22 IX rozkaz odwrotu. Cofały się też pozostałe armie bułgarskie i austro-węgierskie w Albanu. Próby zorganizowania oporu zawiodły, Bułgarzy uciekali w popłochu, ścigani przez jazdę francuską, która 30 IX zajęła Skopje. W obliczu klęski w nocy z 29 na 30 IX Bułgaria poprosiła o zawieszenie broni. 422. Zajęcie Macedonii i Tracji przez Bułgarię w 1941 r II wojna światowa w 1939-45 r W 1941 r. Bułgaria stała się bazą wyjściową dla 12 A niemieckiej, uderzającej na Jugosławię. 15 IV, gdy opór Jugosławii załamywał się - Buł 349 garia zerwała z nią stosunki dyplomatyczne, a po jej kapitulacji 17 IV wojska bułgarskie na życzenie Niemców przekroczyły 19 IV granicę i rozpoczęły obsadzanie Macedonii i Tracji:1 D 23 IV obsadziła rejon Pirot-Strumica-Kriva Feja, 7 Drejon Vranj|-Radoviś, a pododdziały 6 DVeles. Sztab 5 Armu usadowił się w Skopje. Zachodnia część Macedonii Wardarskiej obsadzona została do 28 IV, Brygada graniczna obsadziła w Grecji rejon Drama-Kavala, a 10 D - rejon Ksanthi - Komotini. 423. Powstanie w Macedonii w 1941 r. II wojna światowa w 1939-45 r Przygotowania do walki zbrojnej prowadziła Ko- munistyczna Partia Jugosławii (KPJ). Utworzono Komitet Krajowy KPJ dla Macedonii, który po- wołał sztab wojskowy, a w końcu IX 1941 r. wez- wał naród do powstania. Ludność Macedonii, dyskryminowana w okresie przedwojennym, była nieufna i ruch powstańczy nie miał tutaj warun- ków do dynamicznego rozwoju. Organizacje par- tyjne w Skopje, Prilepie i Kumanovie sformowały oddziały partyzanckie. Prilepski oddział partyzan- cki zaatakował 11 X 1941 r. posterunek policji i strażnicę przy więzieniu w Prilepie, po czym wycofał się na górę Mukos. Kumanowski oddział partyzancki został rozbity przez wojsko i policję bułgarską po walce, toczonej od 13 do 17 X 1941 r. Oddział ze Skopje, ścigany przez wojska bułgarskie w rejonie Skopljiska Crna Gora wyco- fał się małymi grupami do Skopje. 424. Wyzwolenie Macedonii w 1944 r. II wojna światowa w 1939-45 r Po kapitulacji Bułgaru w 1944 r. oddziały partyzanckie Narodowowyzwoleńczych Wojsk Jugosła 350 wu (NOVJ) rozbroiły dwie dywizje bułgarskie pod Kumanovem i jedną pod Kavadarcami. Mniejsze jednostki bułgarskie w Prilepie przyłączyły się do 41 D NOVJ i razem odrzucono Niemców 9 IX na Bitolę, wyzwalając Prilep. 11 IX Niemcy natarli i odebrali Prilep, Kavadarce i Pletvar, 23 IX dotarli do Velesu, a 14 IX do Strumicy i Berova, odcinając drogi do doliny Wardaru. Po przewrocie w Bułgarii dwie armie bułgarskie włączyły się do walk z Niemcami;1 A zajęła 8 X Krivą Palankę i 11 X Kumanovo.13 X Niemcy wycofali się z Berova i 22 X z Koćani. 51 D NOVJ zdobyła 5 XI Strumicę, 41 D i dwie brygady, po walce 29 X-2 XI zdobyły Prilep, 49 D zajęła 5 XI Veles, a 13 XI - po walkach ulicznych z 47 pułkiem niemieckim - Skopje, stolicę Macedonii. W zach. Macedonu 15 Korpus rozbił nacjonalistyczne albańskie grupy "ballistów" i wyzwolił 15 XI Kićevo,18 XI Gostivar i 19 XI Tetovo. Macedonia została wyzwolona. 425. Kapitulacja Madrytu - 4 XII 1808 r Wojny napoleońskiekampanie na Płw. Iberyjskim w 1807-13 r Gdy 6 VI 1808 r. Napoleon oddał tron hiszpański swemu bratu Józefowi - Centralna Junta w Sewilli wypowiedziała wojnę Francji, król Józef pospiesznie opuścił Madryt, 22 VII kapitulował otoczony pod Bailen 18-tysięczny korpus francuski, a w Portugalii wyl|dowali Anglicy. Napoleon szybko zebrał 150-tysięczną armię, 5 XI wkroczył do I-Iiszpanii, zdobył Saragossę, pobił Hiszpanów pod Tudelą i Burgos i szedł na Madryt. Junta zebrała resztę wojsk, które zagrodziły Francuzom drogę w górach Guadarrama, ustawiając w wąwozie Somosierra 16 armat, jednak brawurowa szarża szwadronu polskich szwoleżerów rozbiła tę zaporę i otworzyła drogę do stolicy. Lud żądał obrony miasta, chociaż było w nim zaledwie ok. 351 martwe pole ostrzału. W tym czasie 50 ludzi oMeszło wschodnie, nie uMezpieczone skrzydło i opanowało tam teren, wskutek czego pozycje angielskie stały się nie do utrzymania. Anglicy ponieśli klęskę, poległ gen. Colley, 91 żołnierzy zostało zaMitych,134 rannych i 59 dostało się do niewoli. Burowie stracili 1 zabitego i 6 rannych. Zwycięstwo to doprowadziło do zawarcia 23 III 1881 r. pokoju i uznania, z pewnymi warunkami, niepodległości Burów. 431. Obrona Malty przed Turkami18 V-8 IX 1565 r. Malta od 1530 r. Myła siedzibą usuniętego z w. Rodos przez Turków zakonu rycerskiego Joannitów. Ufortyfikowali oni wyspę, tworząc z niej bazę do walki z Turkami i piratami. Głównymi punktami obrony były dwa ufortyfikowane miasta nad Wielkim Portem, z twierdzami: Sant Angelo-Birgo, San MicheI|Senglen, oraz usytuowanym na cyplu płw. Sceberras zamkiem-twierdzą San Elmo, otoczonym z trzech stron morzem, a z czwartej chronionym bastionami. Załoga jego liczyła 1500 ludzi w tym 150 braci zakonnych, pod dowództwem kawalera Luigi Brolla i kmdr. J. de Guarasa. Obroną Malty dowodził rezydujący w stolicy - La Valetta - Jean Parisot, wielki mistrz zakonu. Miał on do dyspozycji 587 braci zakonnych, 700 uzbrojonych marynarzy na stojących w porcie galerach,1895 żołnierzy hiszpańskich i najemnych oraz 5800 milicjantów; łącznie - 8982 zMrojnych. Turcy, którym Malta blokowała swobodę żeglugi wzdłuż brzegów płn. Afryki oraz przejścia do zach. części Morza Śródziemnego, zorganizowali w 1565 r. zbrojną wyprawę w celu zdoMycia wyspy. 18 V 1565 r. pojawiła się przy brzegach Malty fiota turecka Piali Paszy, ok. 200 okrętów z 20 000 żołnierzy, dowodzonych przez Mustafa 356 Paszę. Żołnierze wylądowali na wyspie i przez 3 dni raMowali i palili opuszczone przez ludność osiedla, a 22 V zajęli nie broniony płw. Sceberras i rozpoczęli oblężenie twierdzy San Elmo. Po 36 dniach oMlężenia, po licznych, krwawo odpieranych szturmach Turcy zdobyli 23 VI twierdzę, wycinając jej obrońców, a następnie rozpoczęli oblężenie miasta La Valletta, które broniło się bohatersko odpierając szturmy. Gdy 25 VIII przybyły na pomoc Malcie posiłki z Sycylii28 galer, z 15 000 żołnierzy, pod dowództwem wicekróla Garcia de Toledo - Turcy zwinęli oblężenie i 8 IX 1565 r. odpłynęli. Stracili oni w walkach ok. 7000 żohiierzy. 432. Powstanie na Malcie - 7 VI 1919 r Alianci głosili w I wojnie światowej hasła wolnościowe i Maltańczycy, lojalnie zachowujący się w stosunku do Anglików, liczyli na przyznanie po wojnie niepodległości. Zawiedli się jednak, a rozgoryczenie ich, w połączeniu z ciężką sytuacją gospodarczą kraju, doprowadziło do poważnych antybrytyjskich rozruchów, które przerodziły się w spontaniczne powstanie. Bezpośrednio po wojnie ruch nacjonalistyczny na Malcie wyMitnie się wzmocnił; 25 II 1919 r. ukonstytuowało się Zgromadzenie Narodowe, które 7 VI wystosowało petycję do brytyjskiego ministra kolonii, postulując udział przedstawicieli ludności w rządzie. Petycję wsparły masowe demonstracje ludności we wszystkich miastach wyspy. Brytyjski gubernator postanowił wykorzystać ten stan podniecenia do zgniecenia ruchu wolnościowego i zarządził ostre wystąpienie policji przeciwko demonstrantom. Brutalność policji rozogniła uczucia narodowe ludności i spowodowała wybuch powstania; gwałtownie zaatakowano policjantów. Gubernator wezwał na pomoc wojsko i oddziały marynarzy ze stojących w porcie brytyj 357 skich okrętów wojennych. Po krwawych całodziennych walkach sytuacja została opanowana; zabitych zostało 4 Maltańczyków, a rannych znaczna liczba po obu stronach. Pod naciskiem wydarzeń rząd brytyjski przyznał 19 XI 1919 r. samorząd ludności Malty. 433. Bitwa nad rz. Mal Tiempo -15 XII 1895 r Antyhiszpańskie powstanie na Kubie w 1895-98 r Nacierające z prow. Oriente na zachód oddziały powstańcze gen. A. Maceo i M. Gomeza, liczące ok. 2200 ludzi, natknęły się nad rz. Mal Tempo na znaczne siły hiszpańskie gen. A. Martineza Camposa, stojące w trójkącie między Cienfuegos, Trinidad i linią kolejową nad rzeką. Gen. Martinez Campos, zorientowawszy się w sytuacji, wyznaczył trzy kolumny dla zabezpieczenia kierunku na Lomas Grandes, linii kolejowej i przejścia przez rzekę. Gdy kolumna płk. Narcisa Rich licząca ok.1200 żołnierzy, idąca na Lomas Grandes, weszła w uliczkę m. Palengue - natknęła się na oddział kubański. Gwałtowna szarża kawalerii kubańskiej gen. M. Gomeza została wprawdzie odparta przez hiszpańską kawalerię, ale Hiszpanie wycofali się. Straty hiszpańskie 147 zabitych, a kubańskie - 6 zabitych i 42 rannych. 34. Agresja japońska w Mandżurii w 1931 r Południowo-mandżurska linia kolejowa była na mocy układu z 1903 r. pod ochroną japońską10 400 żołnierzy.18 IX 1931 r. sprowokowano eksplozję (bez zniszczeń) na linii na płn. od Mukdenu i Japończycy, obwiniając o zamach chińskich partyzantów, uderzyli znienacka na garnizony chińskie w Mandżurii.18 IX zajęli Mukden, 19 IX - Czangczun, Antung i Ington, 21 IXKirin, l9 XI - Cycyhar i 5 I 1932 r. - Harbin. 358 Cała Mandżuria znalazła się pod okupacją japońską. 9 I11 1932 r. utworzone zostało przez Japończyków państwo mandżurskie - Mandżukuo z ces. Pu I na czele, podporządkowane dowództwu japońskiej Armu Kwantuńskiej, służące Japonii za bazę w jej ekspansji na teren centralnych Chin. Rozdarte wojną domową Chiny nie były w stanie zareagować zbrojnie na ten akt przemocy. 435. Bitwa nad rz. Maniaki -1 VI 1825 r Grecka wojna wy|oleńcza w 1821-29 r Ibrahim Pasza z 12 000 żołnierzy egipskich i 6000 Albańczyków zdobył 28 V 1825 r. Navarino i ruszył dalej dwiema kolumnami - jedna, przeważnie jazda, poszła wzdłuż wybrzeża na płn., na Arkadię, którą bez trudu zajęła, druga - 6000 żołnierzy pod dowództwem Ibrahima - poszła przez gó| n|z płn. wsch., na Kalamatę. Minister spraw wewnętrznych rządu greckiego, archimandryta Gregorios Dikaios, wyruszył w końcu V 1825 r. z Kalamata z 1000 ludzi przeciwko Ibrahimowi i 1 VI 1825 r. zagrodził mu drogę nad rzeczką Maniaki, w wąwozie Pedimen, gdzie się oszańcował. Ibrahim oskrzydlił oddział Dikaiosa z płd. i zach., a w międzyczasie większość Greków przestraszyła się i uciekła, pozostawiając dowódcę z zaledwie 300 ludźmi. Zaciekła walka toczyła się przez 9 godzin, aż grecki oddział został z wyjątkiem 2 ludzi wybi|,; poległ i Dikaios. Straty Egipcjan wyniosły ok. 600 zabitych i rannych. 436. Bitwe morska w Zatoce Mantlskiej1 V 1898 r Wojna an,e|ka|Sko-hiszpańska w 1898 r Flota hiszpańska adm. P Montojo stała od wybuchu wojny z USA w Zatoce Manilskiej, na Filipi 359 nach. W skład jej wehodził 1 krążownik drewniany, 4 nieopancerzone i 2 opancerzone, 6 kanonierek, 1 okręt pomiarowy i 34 transportowce; z tego 1 krążownik był dziurawy i 1 bez maszyn. Admirał nie wierzył w siłę bojową swej ftoty i bezpieczniejszy czuł się w zatoce, pod osłoną słabego zresztą Fortu Guadelupe. Mniejsze jednostki przesunął w głąb zatoki. W nocy na 1 V dowódca dalekowsehodniej eskadry amerykańskiej, kmdr G. Devey, mający 4 nowoczesne krążowniki opancerzone, 2 nieopancerzone i 3 okręty pomocnicze - wślizgnął się niezauważony do zatoki, bronionej przez umocnioną wysepkę Corregidor i o godz. 54' otworzył znienacka ogień na zakotwiczone okręty hiszpańskie. Pięciokrotnie przechodziły okręty amerykańskie przed zgrupowaną flotą hiszpańską, ciężko ją bombardując z bliskiej odległości. Adm. Montojo próbował wyjść z zatoki, ale jego okręty objęte pożarem wyrzucały się na brzeg, a załogi uciekały. Kmdr Devey przerwał ostrzał o godz. 73o i o 11| wznowił, kończąc dzieło zniszczenia. Artyleria hiszpańska nie przyczyniła prawie żadnych szkód Amerykanom.11 okrętów hiszpańskich zostało zatopionych, zginęło kilkuset ludzi, wielu było rannych. Zwycięstwo to umożliwiło Amerykanom wysadzenie desantu, który 13 VIII zdobył Manilę. 437. Bitwa pod Manzikert (Malazgirt)19 VIII 1071 r Napływający ze stepów środkowej Azji koczowniczy turecki szczep Seldżuków pojawił się na wsch. granicach Bizanejum w 1048 r. i odtąd często je naruszał, pustosząc grody i miasta. Skłoniło to w końcu cesarza Romana IV do przedsięwzięcia w 1068 r. wyprawy przeciwko nim. Po długiej, pomyślnej kampanu w Syrii i nad Eufratem cesarz Roman skierował się z wielką armią, w której było wielu najemników - Pieczyngów, Uzów, 360 Normanów i Franków - na płn., do Erzerum, aby rozprawić się z głównymi siłami Seldżuków, którzy pod wodzą sułtana Alp Arslana, idąc z m. Choj, brzegami jeziora Wan - zajęli należący nominalnie do Bizanejum Manzikert (Malazgirt). Z Erzerum (Theodosiopolis) cesarz wysłał duży oddział żołnierzy, pod dowództwem Józefa Traxaniotesa, na zdobycie położonej nad jez. Wan twierdzy Akhlat. Oddział ten natknął się na Seldżuków i po utarezce, zamiast wrócić do Erzerum - uszedł na zachód. Cesarz nie wiedząc o tym, z osłabioną armią szedł na Manzikert. Do spotkania doszło 19 VIII pod Manzikert; Roman odrzucił pokojowe propozycjc Alp Arslana i rozpoczął bitwę, uderzając na czele swych oddziałów. Początek był pomyślny, Seldżucy w zaciętej walce coEali się. Wieczorem cesarz, obawiając się zasadzki w ciemnościach, przerwał natarcie i rozkazał powrócić do obozu. Powstało zamieszanie. Dowodzący ariergardą syn cesarza Jana - Andronikos Dukas, nienawidzący Romana, wykorzystał okazję i rozpuścił pogłoskę, że armia została pobita, a cesarz uciekł; żołnierze rzucili się do ucieczki, powstała panika, co widząc Seldżucy natychmiast natarli. Cesarz Roman z małym oddziałem powstrzymał przez pewien czas Turków, w końcu uległ przemocy i dostał się do niewoli. Zwycięstwo to otworzyło Seldżukom drogę do Azji Mniejszej. 438. Bitwa morska na Zalewie Maracaibo24 III 1823 r Wojny wyzwoleńeze w Ameryce Płd. w 1809-26 r Dowódca wojsk hiszpańskich w Ameryce Płd., gen. F T Morales, spróbował w 1823 r. raz jeszcze odbić opanowaną przez republikanów Nową Granadę. Z rojalistycznej bazy-fortecy 361 Coro przeprawił się przez zalew z 2000 żołnierzy i wdarł się do m. Maracaibo, ufortyfikował je i prowadził z niego działania partyzanekie w prow. Trujillo i Merida, nie uzyskał jednak spodziewanego poparcia ludności. 24 III 1823 r. eskadra republikańskich okrętów wojennych kontradm. J. Padilli -10 korwet i kilka mniejszych jednostek - zaatakowała stojącą w porcie Maracaibo flotyllę hiszpańską kontradm. A. Laborde - kilka kanonierek i 15 barek transportowych i po krótkiej wymianie ognia zmusiła je do poddania się. Maracaibo zostało oblężone od lądu i morza. Gen. Morales, nie mogąc liczyć na jakąkolwiek odsiecz, skapitulował 6 VIII 1823 r. i po złożeniu przysięgi, że nie będzie walezył przeciwko republice, odesłany został ze swoimi żołnierzami na Kubę. 439. Bitwa pod Marase|ti - 6-10 VIII 1917 r I wojna światowa w 1914-18 r Gdy licząc na skuteczną pomoc Rosji Rumunia wypowiedziała 27 VIII 1916 r. wojnę Niemcomarmia niemiecka przekroczyła granicę, w szeregu bitew rozgromiła 500-tysięczną armię rumuńską, zajęła Bukareszt z większością kraju i w końcu 1916 r: osiągnęła linię rz. Seret, spychając resztki wojsk rumuńskich i posiłkowe dywizje rosyjskie do Mołdawii. 6 VIII 1917 r. feldmarsz. A. Mackensen wznowił ofensywę; 9 A niemiecka uderzyła z Foc|ani na płn., odrzuciła dywizję rosyjską i doszła do rz. Susita, ale tam, w pobliżu m. Marase|ti natrafiła na zażarty opór 1 A rumuńskiej gen. E. Grigorescu. Armia ta, zreorganizowana i uzbrojona przez Misję Francuską, zahamowała niemiecką ofensywę. Przez 10 dni toczyły się zacięte walki, ale opór Rumunów był nie do złamania i zniechęcone dowództwo niemieckie zaprzestało działań na tym froncie. 362 440. Bitwa pod Maratonem - 21 IX 490 r p. n. e. Wojny grecko-perskie w 500-448 r p. n. e. W odwecie za wspieranie przez Greków powstańczych greckich miast w Azji Mniejszej, znajdujących się pod perskim panowaniem, Dariusz wysłał w 490 r. p. n. e. armię pod wodzą Datusa i Artafernesa z zadaniem ujarzmienia Aten. Persowie wydzielili część wojsk dla zaatakowania Aten od strony morza, a reszta, ok. 20 000 żołnierzy, w tym połowa kawalerii wylądowała na równinie maratońskiej, ok. 40 km na płn. od Aten. 9000 Ateńczyków i 1000 Platejezyków pod wodzą Miltiadesa zajęło pozycje na wzgórzach Agrieliki, niedostępnych dla jazdy, zamykając drogę do Aten. Po kilku dniach przerwy 21 IX Persowie zaatakowali i po zaciętej walce przełamali pozycje centrum, ale na skrzydłach zostali odparci i zmuszeni do ucieczki. Grecy otoczyli środkową kolumnę perską i rozbili ją. W pościgu zdobyli perski obóz i 7 okrętów. Persowie nie kontynuowali walki, zaokrętowali się i odpłynęli. Ateny zostały uratowane. Straty Persów - ok. 6400, Greków -192 zabitych. 441. Bitwa pod Marengo -14 VI 1800 r Wojna Franeji z II koalicją w 1798-1802 r 6 IV 1800 r. Austriacy pobili armię Erancuską gen. A. Masseny we Włoszech i oblegli ją w Genui. Na wieść o tym Napoleon zebrał we Franeji 40-tysięczną armię, w wielkiej tajemnicy przeszedł 15-20 V Alpy przełęczą Św. Bernarda, wyszedł na tyły armii austriackiej i nie wiedząc gdzie znajdują się jej siły główne - rozesłał oddziały w kilku kierunkach. Gdy 1i VI straż przednia gen. C. Victora po walce z 4-tysięcznym oddziałem austriackim zajęła wieś Marengo - naczelny dowódca austriacki, gen. M. Melas zorientował się 363 w sytuacji, skoncentrował swe siły, ściągając korpus gen. P Otta spod Genui, która 4 VI skapitulowała i z 40-tysięczną armią uderzył 14 VI pod Marengo na 22-tysięczną armię francuską. Pod potężnym natarciem Austriaków po kilkugodzinnej zaciętej walce Francuzi zaczęli ustępować i pokonani, o godz.15 rozpoczęli odwrót, ścigani przez zwartą kolumnę 28 batalionów austriackich. Melas, przekonany o zwycięstwie, przekazał dowództwo gen. A. von Zachowi, a sam odjechał do Alessandrii. W tym czasie nadeszła, zaalarmowana walką, dywizja gen. L. Desaixa. Podniosło to na duchu Francuzów, którzy zawrócili, ostrzelali z dział austriacką kolumnę i zaatakowali ją. Zaskoczeni Austriacy zostali rozbici i zmuszeni do pospiesznego odwrotu. Straty austriackie - ok. 9400, a francuskieok. 7000 zabitych i rannych. 442. Bitwa na linii Mareth - 20-27 III 1943 r II wojna światowa w 1939-45 r Wycofująca się z Libu armia niemiecko-włoska feldmarsz. E. Rommla zajęła pozycje obronne na granicy tunezyjsko-libijskiej, na tzw. linii Mareth. Były to stare fortyfikacje francuskie, ciągnące się od morza do trudno dostępnych wzgórz Matmata na płd., na długości ok. 35 km. Całą linię ubezpieczał z frontu wąwóz, głęboki do 15 m i szeroki ok. 75 m. Linię tą obsadził Rommel trzema dywizjami niemieckimi i trzema włoskimi. 20 III 1943 r. natarła na linię obronną dywizja brytyjska, zdołała sforsować wąwóz, ale na linii umocnień poniosła ciężkie straty i zmuszona została do odwrotu. Gdy zawiodło czołowe uderzenie, gen. B. L. Montgomery zastosował manewr; 2 D nowozelandzka i 8 Brygada Pancerna obeszły wzgó 364 rza Matmata od płd., ale utknęły przed przełęczą Plum, na płd. zach. od linii Mareth. Przełęcz poddano strasznemu bombardowaniu lotniczemu, a następnie 26 III wznowiono natarcie na nią, przełamano obronę i dotarto do E1 Hamma, gdzie natarcie ponownie zostało zatrzymane. Unikając odcięcia, Rommel opuścił 27 III linię Mareth i ze stratą zaledwie 2500 jeńców wycofał się na płn. Bitwa o m. Margarana na wyspie Bali20 XI 1946 r. zob. 286 443. Zdobycie fregaty "Maria Isabel"28 X 1818 r. Wojny wyzwoleńcze w Ameryce Płd. w 1809-26 r 21 V 1818 r. wyruszył z hiszpańskiego portu Kadykś konwój statków do Peru z 2000 żołnierzy, eskortowany przez 50-działową fregatę "Maria Isabel". Okręty płynęły tras| przez Cieśninę Magellana; Chilijczycy dowiedzieli się o tym i zrobili zasadzkę. Chilijski wiceadm. M. B. Encalada z 5 okrętami: "San Martin" - 64 działa || "Lautaro" - 50, "Chacabuco" - 20, "Araucan"18 i "Puerredon" -16 dział - krążył na trasie hiszpańskiego konwoju, w rejonie wysepki Santa Maria, na płd. od Concepcion. 27 X ujrzano nadchodzący konwój; hiszpańska fregata oddała salwę burtową i widząc ogromną przewagę ftoty chilijskiej próbowała ratować się ucieczką ku brzegowi, ale przy Talcahuano wpadła na mieliznę. Konwój został rozgromiony, 800 ludzi dostało się do niewoli, reszta zdołała zbiec i dotrzeć do Callao w Peru. Fregatę "Maria Isabel" zajęto następnego dnia, ściągnięto z mielizny, wyremontowano i włączono do 0oty chilijskiej pod nazwą "O'Higgins". 365 444. Bitwa nad rz. Marną - 5-9 IX 1914 r I wojna światowa w 1914-18 r Niemcy, szukając szyMkiego sukcesu, który by zdecydował o wyniku wojny, po wygraniu bitwy granicznej rzucili w kierunku Paryża pięć armu, łącznie ok. 900 000 żohtierzy, pod dowództwem gen. A. von Klucka. Sforsowali oni rz. Marnę na odcinku 150 km i prawym skrzydtem podeszli pod Paryż. Naczelny wódz francuski gen. J. Joffre z pięciu armiami - ok. 1 082 000 żołnierzyw ciężkich walkach zatrzymał Niemców, podrzucając w krytycznym momencie posiłki przy użyciu 1200 paryskich taksówek. Następnie kontrnatarciem odrzucił ich spod Paryża i zagroziwszy obejściem ich prawego skrzydła, osłabionego w międzyczasie przerzutem części sił na front wschodni - zmusił gen. Klucka do wycofania się na płn. od rz. Marny, na linię rz. Aisne i Vesle. Oznaczało to fiasko koncepcji wojny hłyskawicznej. 445. IPowstanie w Maroku w 1953-55 r. Francuzi po zwycięskiej bitwie z Marokańezykami 14 VIII 1844 r. pod Isly stopniowo zwiększali swe wpływy w tym kraju, koronując je ustanowieniem 30 III 1912 r. protektoratu. Przeciwko obcemu panowaniu zaczął się rozwijać ruch wyzwoleńezy, który w 1921 r. przekształcił się w zbrojnc powstanie Rifenów w płn. Maroku pod wodzą szejka Abd el-Krima; po 7 latach walk wojska hiszpańskie i francuskie zdławiły powstanie. Po wylądowaniu w Maroku w XI 1942 r. wojsk amerykańskich zaktywizował się ruch niepodległościowy skupiajac się w Partii Niepodległości - Istiklal, do której dołączył suhan Mohammed V; rozpoczęły się demonstracje ludności i krwawe starcia, żądano niepodległości. 20 III 1953 r. Francuzi uwięzili sułtana Mohammeda, a na jego miejsce mianowa 366 li jego stryja - Ben Arafę; uwięzili jednocześnie przywódców Istiklal. Akeja ta spowodowała burzliwe demonstracje i rozruchy, w Rifie i Atlasie powstała Armia Wyzwolenia, rozgorzała partyzantka. Tylko w okresie VIII 1953-VII 1954 r. zanotowano 335 akcji partyzanckich i 390 podpaleń. Francuzi używali do walk samolotów i desantów. W 1955 r. Francuzi, zaabsorbowani powstaniem w Algieru, skapitulowali.12 XI 1955 r. powrócił na tron sułtan Mohammed V, a 4 III 1956 r., po 44 latach protektoratu, Francja podpisała traktat uznający niepodległość Maroka. 446. Bitwa pod Marracuene - 2 II 1895 r Walki wyzwoleńeze w Mozambiku w 1868-1917 r W XIX w., w końcowym etapie opanowywania Afryki przez państwa imperialistyczne, toczyła się między nimi nie przebierająca w środkach walka o tereny, których przynależność i granice były jeszeze nie ustalone. M. in. Anglicy dostarczali broni tubylcom na terenie należącego nominalnie do Portugalii Mozambiku, licząc na wyparcie Portugalezyków i w dalszej perspektywie włączenie go do swojego imperium. Płd. Mozambik był terenem nieustannych walk, a w 1894 r. murzyńscy wojownicy pod wodzą Zixaxa i Nuamantibjana wdarli się do pierwszych domów m. Louren|o Marques, zdołano ich jednak odeprzeć. W 1895 r. Portugalezycy sprowadzili posiłki z Europy i Angoli i zorganizowali ekspedycję przeciwko wodzowi Gungunhane, którego oddziały liczące ok. 2000 ludzi opanowały prawie cały płd. Mozambik. 29 I 1895 r. wyruszyła z Louren|o Marques wielka kolumna - 28 oficerów, 404 żołnierzy europejskich, 307 angolskich i 73 policjantów, z 4 działami i 2 mitraliezami, dowodzona przez Jose Ribeiro Juniora, a równocześnie rzeką Inco 367 mati wyruszyła ftotylla trzech uzbrojonych statków. 2 II kolumna dotarła do położonego nad rz. Incomati - ok. 20 km na zach. od Louren|o Marques - m. Marracuena, gdzie napotkała silny opór Murzynów. Wywiązała się bitwa, ftotylla bombardowała zabudowania, a żołnierze starali się otoczyć miasteczko. W silnym ogniu rekruci angolscy ulegli panice, cofnęli się także policjanci, umożliwiając Murzynom wycofanie się. Po 6 godzinach walki Portugalczycy zajęli Marracuene. Straty Portugalczyków - zabitych 3 żołnierzy białych i 20 angolskich, rannych - 9 żołnierzy białych i 19 angolskich. 447. Bitwa przy wsl Mashkullore w Albanii8II 1908r. Pod wpływem rewolucji rosyjskiej 1905 r. zaczął rozwijać się w Albanii ruch niepodległościowy, zaczęły powstawać komitety mające na celu organizację walki zbrojnej o wyzwolenie spod tureckiego jarzma. Jednym z organizatorów był nauczyciel gimnazjum w Monastyrze - Bajo Topulfi. W 1906 r. uszedł on w góry i wkrótce zebrał zbrojny oddział, z którym operował w rejonie Korczy. Powstało szereg oddziałów, które rozpoczęły działania partyzanckie, przerwały je na okres zimowy i wznowiły wiosną 1907 r. Oddział |er|iza Topulli - brata Bajo, wraz z oddziałem Michała Grameno, przeszły w poprzek płd. A1- banii, z Vlory do Korczy (ok.110 km), nawołując wszędzie ludność do walki zbrojnej z Turkami.18 III 1908 r. Turcy okrążyli oddział |er|iza i Grameno, łącznie ok.120 ludzi, we wsi Mashkullora, w pobliżu Gjinokastry, ale partyzanci po ciężkiej walce odparli ataki, a nocą zdołali przebić się pczez pierścień okrążenia. Wieść o ich bohaterskiej walce obiegła kraj, zjednując ruchowi wyzwoleńczemu nowych ochotników. Od VII 1908 r. partyzanci zaczęli współdziałać z młodoturkami, ci jednak po dojściu do władzy 24 IV 368 1909 r., zaczęli ograniczać swobody obywatelskie, a gdy powstanie w Albanii skierowało się z nową siłą przeciwko nim - wysłali do Albanii 50-tysięczną armię i z wielkim okrucieństwem do 1911 r. zdusili powstanie. 448. Bitwa pod Massangano30 VII| VIII 1868 r. Walki niepodległościowe w Mozambiku w 1868-1917 r W II 1867 r. zbuntowany władca kraju Massangano - Bonga rozbił ekspedycję płk J. Queiros i opanował tereny na płd. od rz. Zambezi. Gubernator gen. A. de Lacerda, pragnąc wygasić bunt, a dysponując jedynie dwoma słabymi batalionami, przystąpił do zorganizowania batalionu afrykańskich żuawów królewskich i wezwał pod broń ochotników. W V 1868 r., po przybyciu z Portugalii 94 żołnierzy siły zbrojne wzrosły do 475 żołnierzy, w tym 75 białych, a reszta Hindusów z Goa: Dowódcą mianowany został płk F de Vasconcelo. Ekspedycja wyruszyła 2 V 1868 r. z Quelimane i 30 VII dotarła pod m. Massangano (nad rz. Zambezi, 35 km na płd. wsch. od m. Tete). Bonga z ok. 2000 wojowników umocnił się w swoim obozie pod Massangano; dysponował on 1 zdobycznym działem. Płk Vasconcelo ustawił swoje działa na pobliskim wzgórzu i podjął ostrzeliwanie obozu, rozpoczynając bitwę. Bonga wielokrotnie wysyłał swoje zastępy na zdobycie wzgórza, ale wszystkie natarcia były odpierane, wobec czego 3 VIII poprosił o pokój. Vasconcelo chętnie przystał na to i rozpoczął negocjacje, a Bonga na znak uległości kazał'wciągnąć na maszt w swoim obozie ftagę portugalską. Był to podstęp; 5 VIII - gdy u Portugalczyków nastąpiło ogólne odprężenie i znikła czujność - wojownicy 369 Bongi rzucili się znienacka na żołnierzy, rozpoczynając rzeź. Zginęło 18 oficerów i 242 żołnierzy, Vasconcelo z resztkami zdołał ujść. Była to największa klęska Portugalczyków w dziejach podboju Mozambiku. 449. Atak powstańców na koszary Goncouria w Matanzas - 29 IV 1956 r Wojna domowa na Kubie w 1956-59 r 29 IV 1956 r. grupa młodych uzbrojonych Kubańczyków pod dowództwem Reynoldo Garcia zaatakowała koszary Goncouria w m. Matanzas. Atak nie powiódł się, powstańcy zostali rozbici przez policję i wojsko; ponosząc wielkie straty. Był to jeden z aktów bojowych wojny domowej w 1956- -59 r. 450. Bitwa na wzgórzach Mata Siete31 VII 1817 r Wojny wyzwoleńcze w Ameryce Płd. w 1809-26 r 13 VII 1817 r. hiszpański gen. Pablo Morillo wylądował z 2000 żołnierzy i 600 Kreolami na opanowanej przez powstańców przybrzeżnej wyspie Margarita (300 km na wsch. od Caracas). Mieszkańcy stawili Hiszpanom zacięty opór, ostrzeliwując ich zza każdej skały, zza drzew i budynków, pokrywając całą wyspę umocnionymi punktami oporu. Morillo ponosząc ciężkie straty szedł naprzód, zdobywał miasta i zaraz po przejściu tracił je, walczył z niewidzialnym przeciwnikiem. 31 VII zaatakował główne miasto wyspyAssuncion, ale na jego przedpolu, na umocnionych pozycjach na wzgórzach Mata Siete, bronionych przez trzy kompanie powstańców, dowodzonych przez gen. Estebana Gomeza, w zaciekłych walkach został odparty i zmuszony do odwrotu. Gen. Morillo, straciwszy ok.1800 zabitych i rannych, z resztką wojska - 800 żołnierzy - opuścił 17 VIII 1817 r. wyspę. 451. Zdobycie przez Anglików wyspy Mauritius3 XII 1810 r Wojny napoleońskiedziałania na morzach 1803-15 r Z rozkazu brytyjskiego gubernatora Indu, lorda G. Minto, wyruszył w 1810 r. kmdr S. Pym z eskadrą okrętów wojennych celem przygotowania bazy do operacji i planowanego zajęcia francuskiej wyspy Ile de France (Mauritius) i Reunion. Po przybyciu do wyspy kmdr Pym założył bazę na małej wysepce w zatoce Grand Port i rozpoczął blokadę głównego miasta portowego - Port Louis, ostrzeliwując je. 23 VIII przybyła francuska fregata kmdr. V Duperre i w bitwie z Anglikami zniszczyła trzy ich fregaty. W trakcie walki wyszła z Port Louis fregata kmdr. F. Hamelina i zniszczyła czwartą angielską fregatę, załadowaną rozbitkami z trzech poprzednich.18 X kmdr Hamelin zagarnął angielską fregatę "Ceylon", z dowódcą korpusu inwazyjnego, gen. J. Abercromby na pokładzie, ale w kilka godzin później przybył angielski adm. J. Rowley z silną fregatą Boadicea" i dwiema mniejszymi i rozbił flotyllę " francuską, zdobywając dwie fregaty i ciężko uszkadzając pozostałe. Oswobodził on gen. Abercromby. 28 XII 1810 r. przybyła flotylla 70 okrętów transportowych z 10 000 żołnierzy angielskich i na phi. wybrzeżu wyspy wysadzono desant pod dowództwem kpt. P Beavera. Gubernator wyspy Ch. Decaen skoncentrował swoje siły - 4000 żołnierzy z 2 działami - w rejonie stolicy Port Louis, chronionej przez linię okopów. Mógł bronić się dhigo, ale nie mając nadziei na jakąkolwiek pomoc i pragnąc uniknąć masakry ludności cywilnej - po krótkim oporze, 3 XII 1819 r. skapitulował. 370 371 452. Powstanie w Mediolanie -18-22 III 1848 r Wiosna Ludów w Europie w 1848/49 r Wieści o rewolucji li III w Wiedniu wywołały w Mediolanie nastrój niebywałego podniecenia, biły dzwony, na ulice wyległy tłumy i zaagitowane przez patriotów ruszyły 18 III z petycją do pałacu rządowego, zajęły go i poszły dalej, do ratusza; po drodze zostały ostrzelane przez patrol austriacki, padli pierwsi ranni. Incydent ten spowodował wybuch spontanicznego powstania, zaczęto budować na ulicaeh barykady, ostrzeliwano żołnierzy z dachów, okien, piwnic. Dowódca austriacki - feldmarsz. J. Radetzky wprowadził śtan oblężenia, artyleria zaczęła ostrzeliwać opanowane przez powstańców dzielnice, toczono zaciekłe walki uliczne. 22 III, po pięciu dniach walk, gdy do miasta zaczęła się zbliżać armia piemoncka - Eeldmarsz. Radetzky, mający zaledwie 10 000 żołnierzy, opuścił miasto, zabierając ze sobą austriackich urzędników i ich rodziny i odszedł w rejon czworoboku twierdz Peschiera-Mantua-Werona-Legnago. Powstańcy stracili w walkach 424 zabitych i ponad 600 rannych, a Austriacy -181 zabitych, 235 rannych i 180 zaginionych. 453. Zwycięstwo republikanów w Meksyku w 1867 r Bankructwo finansowe Meksyku w 1860 r. spowodowało zbrojną interwencję Anglii, Francji i Hiszpanii, ale gdy Napoleon III zaofiarował tron Meksyku austriackiemu arcyksięciu Maksymilianowi - Anglia i Hiszpania wycofały swe wojska, natomiast Francuzi pozostali, aby wprowadzić Maksymiliana na tron i ugruntować swoje wpływy w Meksyku. Gdy wojska Erancuskie, dowodzone przez marsz. A. E Bazaine zajęły stolicę, parla 372 ment złożony z klerykałów ogłosił 10 VI 1863 r. monarchię i wezwał Maksymiliana do objęcia tronu; urzędujący dotychczas prezydent B. Juarez zaprotestował. Clwałty i łupiestwo Francuzów spotęgowały ruch oporu. Francuzi zajmowali kraj tocząc ciężkie walki, ale pomimo przewagi nie mogli poradzić sobie z partyzantką. Rząd Stanów Zjednoczonych po zakończeniu wojny secesyjnej zażądał w 1865 r. od Francuzów opuszczenia Meksyku i w III 1867 r. zmuszeni byli oni to uczynić, a wówczas od Maksymiliana zaczęli odpadać stronnicy i w końcu pozostały mu tylko wojska cesarsko-meksykańskie i austriackie. Namówiony przez swych doradców do rozpoczęcia działań zaczepnych cesarz udał się z 5000 żołnierzy 13 II 1867 r. do m. Queretaro, zakładając tam bazę, pozostawał jednak bierny, dając tym czas republikanom na koncentrację sił. Wkrótce liczebność wojsk republikańskich wzrosła do ok. 28 000 żołnierzy pod dowództwem gen. M. Escobedo; obległy one Queretaro, które miało tylko dwa punkty obronne: wzgórze Cerro de las Campanos i klasztor La Cruz. Po prawie 3-miesięcznym oblężeniu obrona osłabła, gen. Escobedo odrzucił propozycję pertraktacji i gdy wojska jego wdarły się 15 VI do klasztoru - cesarz skapitulował. Cesarz Maksymilian, gen. M. Miramon i gen. I. Mejia zostali postawieni przed trybunał, skazani i 19 VI 1867 r. rozstrzelani. Oblężone Pueblo kapitulowało 2 VI, a stolica - 20 VI. 15 VII zwycięski prezydent Juarez wjechał do stolicy. 454. Bitwa pod m. Mentana - 3 XI 1867 r. Włoskie Risorgimento w XIX w. Gen. G. Garibaldi prowadził we Włoszech silną agitację za przyłączeniem do Włoch terytorium 373 Państwa Kościelnego, czemu sprzeciwiała się Francja, trzymając w Rzymie garnizon. Po jego wycofaniu w 1866 r. - zawarty przez Francję z rządem włoskim układ zabezpieczał status quo. Gdy w 1867 r. napięcie wzrosło, Pius IX utworzył dla obrony Państwa Kościelnego 12-tysięczny oddział gwardii, żłożony z cudzoziemców - Francuzów, Austriaków i Niemców, pod dowództwem francuskim. Z początkiem X 1867 r., po szeregu drobnych starć ochotników z gwardią papieską Garibaldi przekroczył w nocy z 23 na 24 X granicę terytorium papieskiego i objął dowództwo nad zgromadzonymi tam 8000 ochotników. Przez 2 dni ochotnicy zawzięcie szturmowali bronioną przez 370 żołnierzy twierdzę Monterotondo, zdobywając ją 26 X a następnie podeszli pod Rzym i stanęli, oczekująe na umówione powstanie w mieście. Powstanie nie wybuchło, co zdeprymowało garibaldczyków; rozpoczęły się dezercje. Od 28 X zaczęły przybywać do portu w Civitavecchia na pomoc papieżowi oddziały francuskie - 9000 żołnierzy, z szeregów ochotników zdezerterowało 2000 ludzi. Garibaldi postanowił opuścić 3 XI Monterotondo i przejść w Apeniny, ale wymarsz opóźnił się o kilka godzin i gdy wreszcie ruszono - ukazały się wojska papieskie i francuskie. Bitwa rozpoczęła się w pobliżu miasteczka Mentana (21 km na płn. wsch. od Rzymu). Ochotnicy zagrzewani do walki przez Garibaldiego zaczęli uzyskiwać przewagę nad żołnierzami papieskimi, ale wówczas włączyły się do bitwy oddziały francuskie i wśród ochotników wybuchła panika; Garibaldi zarządził odwrót, w trakcie którego został ujęty przez karabinierów włoskich i osadzony w fortecy Varignano, w pobliżu Spezu. Wojska papieskie straciły w bitwie 30 zabitych i 103 rannych, francuskie - 2 zabitych i 88 rannych, a ochotnicy -150 zabitych, 240 rannych i 1600 jeńców. 374 455. Bitwa morska pancerników "Merrimack"Monitor" - 9 III 1862 r Amerykańska wojna secesyjna w 1861--65 r CSS "Merrimack" był zdobyczną fregatą, przebudowaną przez konfederatów na pancernik; miał 80 m długości i posiadał 10 dział. Dowodził nim por. J. Catesby. Pancernik unionistów - USS "Monitor" miał 776 t wyporności i 52 m długości. Uzbrojony był w 2 działa ulokowane w obrotowej wieżyczce, a pokład jego wystawał zaledwie ok. 20 cm nad lustro wody. Dowodził nim por. J. L. Worden. 8 III 1862 r. "Merrimack" wszedł na redę portu Hampton Roads, przedziurawił ostrogą fregatę "Cumberland" i zaatakował fregatę "Congress", która została zdemolowana i poddała się. Trzy inne fregaty "Roanoke", " Minnesota" i "St. Lawrence" - zdołały ujść. W nocy "Merrimack" wrócił do Norfolku a w tym czasie na redę portu Hampton Roads wszedł "Monitor". 9 III "Merrimack" ponownie podszedł do portu z zamiarem zniszczenia fregat, które mu poprzedniego dnia uciekły, ale tu natknął się na "Monitor". Rozpoczęła się zaciekła trzygodzinna bitwa, w której "Merrimack" otrzymał 41 trafień i zapalił się; stracił kotwicę i wszystkie łodzie, został uszkodzony komin i strzaskane zostały lufy 2 dział, a przy próbie staranowania zgiął ostrogę. Z załogi stracił 27 zabitych i rannych. "Monitor" otrzymał 22 trafienia, ale nie wyrządziły mu one zbytnich szkód; miał 3 rannych, w tym dowódcę, por. Wordena. Uszkodzony "Merrimack" musiał się wycofać. 456. Bitwa o oazę EI Meshiashta - 9 IX 1917 r. Antywłoskie powstanie w Libii w 1914-18 r W walkach wojsk włoskich z arabskimi powstańcami w okolicach m. Trypolis, w 1917 r., kolumna 375 wojsk włoskich dowodzona przez gen. G. Cassini pobiła powstańców 4 IX pod Agilah i pomaszerowała ku oazie Zawia, gdzie gromadzili się powstańcy pod wodzą szejka Sulejmana el-Daruni. Gdy Włosi zbliżali się do oazy powstańcy szybko wycofali się na płd. i tylko sporadycznie atakowali włoską kolumnę, posuwającą się trasą Zawia-Zanzur. Włosi podeszli pod Zanzur, zajmując Sidi Bilal. 9 IX w oazie E1 Meshiashta powstańcy zaatakowali z zasadzki wkraczające do Zanzur (20 km na płd. zach. od Trypolisu) oddziały gen. Cassiniego, wzmocnione w ostatniej chwili przez posiłki przybyłe z Trypolisu. Po zaciętej walce powstańcy zostali zmuszeni do opuszczenia oazy. 457. Bitwa morska pod Messyną - 22 VII 1537 r Hiszpania, rozjątrzona korsarską działalnością paszy Algieru - Chajr ad-Dina, zw. Barbarossą, zorganizowała w 15i7 r. przeciw niemu wielką wyprawę wojenną - 600 galer z 50 000 ludzi, pod dowództwem adm. Andrea Dorii. Po wielu utarczkach wrogie floty spotkały się w pobliżu Messyny i 22 VII 1537 r. stoczyły walną bitwę. Korsarze byli stroną atakującą, sformowali oni swą flotę - 80 galer - w szyku półksiężyca, z silnym taranowym centrum i lotnymi skrzydłami i natarli z wielką furią, ale flota chrześcijańska dysponowała silną artylerią, a poszczególni dowódcy byli zdyscyplinowani, nie tracili kontaktu z sąsiednimi galerami i posłusznie wykonywali każdy nakazany manewr. Po zaciętej walce chrześcijanie odnieśli zwycięstwo, zdobyli 12 korsarskich galer i zmusili Chajr ad-Dina do ucieczki. Była to największa przed Lepanto bitwa morska w tych czasach. 458. Powstanie w m. Meszhed w Iranie w 1935 r. Po I wojnie światowej w muzułmańskich państwach Azji zaczął rozwijać się ruch antykolonial 376 ny. Państwa te: Turcja, Irak, Iran i Afganistan, o zacofanej, na wpół kolonialnej strukturze, zapragnęły stać się partnerami handlowymi, a nie tylko bazami surowcowymi i rynkami zbytu. Rządy tych państw w dążeniu do budowy nowoczesnej struktury społeczno-gospodarczej zaczęły wprowadzać serię reform - emancypację kobiet, europejskie ubiory, zmianę alfabetu arabskiego na łaciński, zmianę kalendarza itd. Reformy te natrafiały na zaciekły opór niższych warstw społeczeństwa, podsycany i kierowany przez kler. W Iranie zniesienie w 1935 r. zasłon twarzy kobiet (czarczafów) doprowadziło w jednym z miast - w Meszhedzie - do spontanicznego powstania sfanatyzowanej ludności. W początkowej fazie reform zgromadzili się w Meszhedzie w domu ajatollaha Hussejna Ghumi pielgrzymi i utworzyli tam centrum oporu. Podjęli próbę negocjacji z rz|dem, ale delegacja została uwięziona. Rząd tłumił ruch oporu represjami, aresztowano przywódców i przygodnych mówców. Pielgrzymi wysłali do szacha Rezy Pahlawiego petycję z żądaniem zaprzestania represji, a jednocześnie wezwali ludność do przybycia do meczetu Goharhad i przygotowania się do walki. Gdy w meczecie i przy nim zebrały się tłumy wiernych,11 VII 1935 r. wojsko przystąpiło do ich rozpędzenia, I przy czym użyto broni palnej, zabijając i raniąc f _ setki ludzi. Na wieść o masakrze rozwścieczeni | mieszkańcy, zbrojni w dzidy, sierpy, kosy, łopaty podążyli ze wszystkich stron ku meczetowi i zaatakowali żołnierzy, zmuszając ich po krótkiej walce do ucieczki; pielgrzymi zaostrzali sytuację, przemawiając i piętnując reformistyczne zamiary rządu. Rząd skierował do Meszhedu silne oddziały wojska. Obsadziły one punkty strategiczne i w nocy na 12 VII rozpoczęły akcję, otwierając do thimów ogień z karabinów maszynowych. Terrorem i spotęgowanymi represjami rząd stłumił powstanie, alc ruch oporu tlił się nadal do 377 prowadzając w przyszłości do zwycięstwa rewolucji islamskiej. 459. Zdobycie Metzu - 22 XI 1944 r. II wojna światowa w 1939-45 r W połowie września 1944 r. linia frontu na zachodzie przebiegała przez Kanał Gandawski, dolny bieg rz. Skaldy, Kanał Alberta, wzdłuż granicy belgijsko-niemieckiej i doliną rz. Mozeli do granicy szwajcarskiej. Po krótkim przestoju po operacji ,Market Garden" w Holandu - ruszyło w połowie listopada nowe natarcie sprzymierzonych. Niemcy, znakomicie wykorzystując dogodny do obrony teren, stawiali zacięty opór, sprzymierzeni jednak, wykorzystując ogromną przewagę w ludziach i sprzęcie, wspierani przez 2400 samolotów, opanowali ujście Skaldy, wyparli Niemców za Mozę, wyzwolili Lotaryngię i większą część Alzacji. Oddziały 3 A amerykańskiej zajęły 22 XI opuszćzony przez wycoEujących się na linię Zygfryda Niemców Metz, ale 7 jego fortów trzymało sięjeszcze do 13 XII 1944 r. 460. Walki o zatokę Milne na Nowej Gwinei w 1942/43 r II wojna światowa w 1939|5 r Dążąc do zdobycia Port Moresby - głównego miasta Papui - Japończycy, po nieudanej akeji lądowej w VII 1942 r. z płn. wybrzeża, postanowili opanować zatokę Milne na wseh. cyplu Nowej Gwinei i tam założyć bazę dla dalszych operacji na Port Moresby. Alianci, przewidując atak, zgromadzili tam ok.10 000 żołnierzy. 25 VIII 1942 r. Japońezycy z bazy w Rabaul wysadzili na brzegach zatoki Milne desant 2000 żołnierzy, a następnie dalszych 775. Po ciężkich walkach Japońezycy, str|ciwszy ok. 700 ludzi, ewakuowali się. I'rzygotowując następną ofensywę, lotnictwo japońskie pr.|' użyciu 300 samolotów bombardo- wało w okresie 1-14 IV 1943 r. rejon zatoki, z mizernymi wynikami - zatopiono 1 niszezyciel, 1 trałowiec i kilka małych jednostek, kosztem kilkudziesięciu samolotów. Zaangażowanie się Japońezyków w walki na w. Guadalcanal, na Wyspach Salomona spowodowało zaniechanie dalszych akcji na zatokę Milne. 461. Bitwa pod Minden -1 VIII 1759 r. Wojna siedmioletnia w 1756-63 r 50-tysięczna armin francuska, dowodzona przez marsz. L. de Contadesa, idąc z Wesel w górę rz. Lippe dotarła do rz. Wezery i obległ twierdzę Minden. Tutaj 1 VIII 1759 r. została Z11tlk0W1111 przez 43-tysięczną armię angielsko-hanowerską, dowodzoną przez ks. Ferdynanda Brunszwickiego. Kontrataki jazdy i piechoty Erancuskiej załamywały się w ogniu i na bagnetach piechoty angielskiej, a brawurowa szarża pięciu pułków kawaleru angielskiej, poprowadzona przez lorda George'a Sackville złamała linie francuskie. O zmroku FrancuZi rozpoczęli odwrót, ścigani aż do Renu. Tu pościg przerwano z uwagi na konieczność posłania królowi pruskiemu Fryderykowi 12 000 żołnierzy dla wyrównania strat w przegranej przez niego bitwie pod KunersdorE. Straty francuskieok.10 000 zabitych i rannych i jeńców, a angielsko-hanowerskie - ok. 2600 zabitych i rannych. 462. Upadek twierdzy Missolunghi - 23 IV 1826 r. Grecka wojna wyzwoleńeza w 1821-29 r. Missolunghi - twierdza na zach wybrzeżu Grecji, przy wejściu do zatoki Patras, z załogą ok. 4000 ludzi pod dowództwem początkowo Marka Botsarisa, a następnie Notisa Botsarisa, oblegana była 379 od 7 XI 1823 r. od strony lądu przez wojsko tureckie Kiutagi Paszy, a od morza przez flotę Chosrewa Paszy. W połowie XI 1825 r. przybyły wojska egipskie Ibrahima Paszy, który objął naczelne dowództwo. Po odparciu licznych szturmów, gdy po długim oblężeniu zabrakło żywności i amunicji - obrońcy postanowili przebić się przez pierścień oblężenia przy współudziale oddziału powstańczego z zewnątrz. W nocy z 22 na 23 IV 1826 r. K. Botsaris z 800 powstańcami podszedł górami pod twierdzę i dał sygnał salwą, ale Turcy zorientowali się o co chodzi i wysłali oddział Albańczyków, który zmusił Botsarisa do wycofania się. O godz. 23 ok. 3000 obrońców i ok. 6000 ludności cywilnej wyszło z twierdzy; biegli oni ku miejscu, gdzie miała oczekiwae umówiona odsiecz, ale spotkała ich salwa ukrytych tam Albańczyków, od której od razu padło ok. 400 osób. Zapanowała panika, nastąpiła bezładna walka i rzeź. Część uciekających zawróciła do twierdzy, gdzie zostali wycięci przez ścigających ich żołnierzy. Zdołało uciec i połączyć się z K. Botsarisem ok.1500 ludzi, reszta zginęła. ogniem artyleru i ckm-ów. 2 IX Niemcy uderzyli na oddzieloną błotami wschodnią, słabo umocnioną (5 schronów) pozycję pod Rzęgnowem, po walce przełamali ją i zagon pancerny Grupy "Wodrig", gen. A. Wodriga zagroził tyłom mławskiej pozycji. Kontratak 79 pp z 8 DP nie powiódł się, wobec czego zagięto front na płd., organizując linię obrony od Dębska do Nosarzewa. Ataki niemieckie 2 IX na tą linię zostały odparte. 3 IX po huraganowym ogniu niemieckiej artylerii i bontbardowaniu przez 300 samolotów czołgi niemieckie przełamały ryglową pozycję, kontratak 8 DP załamał się i żołnierzy ogarnęła panika. W tej sytuacji gen. Przedrzymirski rozkazał opuścić pozycję mławską; 4 IX pod ogniem lotnictwa niemieckiego rozpoczęto odwrót za Wisłę, do Brochowa. Straty niemieckie- ok.1800 zabitych i ok. 4000 rannych, a polskie - ok.1200 zabitych i ok.1500 rannych. 464. nhrona twierdzY Modlin -10-29 IX 1939 r II wojna światowa w 1939-45 r. 463. Bitwa pod Mławą -1-3 IX 1939 r. II wojna światowa w 1939-45 r Polska pozycja obronna na płn. od Mławy miała 15 km długości, składała się z linii okopów, chronionych zasiekami z drutu kolczastego i 45 schronów na stokach wzgórz; obsadzona była przez 20 DP płk. W. A. Lawicza-Liszki, z dwiema brygadami knwaleru - Nowogródzką i Mazowiecką na skrzydłach. W odwodzie stała 8 DP Całość podlegała gen. E. Przedrzymirskiemu, dowódcy Armu "Modlin".1 IX uderzyły na polską pozycję oddziały 3 A niemieckiej gen. G. von Kuhlera11 i 61 DP wsparte 50 czołgami z DPanc. "Kempf". Niemieckie natarcie zostało rozbite Obronę Modlina - twierdzy usytuowane| przy ujściu Narwi do Wisły - organizował w początkach września 1939 r. płk W. Młodzianowski z 8 DP, siłami 5 batalionów z 32 pp, dwóch plutonów artylerii, pociągu pancernego, bateru plot i 1 kompanii ckm-ów plot. Od 6 IX spływały do Modlina oddziały 8 i 20 DP z rozbitej Armii " Modlin", obsadzając twierdzę.10 IX czołówka niemiecka - II K z 3 A gen. G. von Kahlera opanowała Zakroczym, ale 11 IX Polacy odbili miasto.13/14 IX wkroczyły do twierdzy resztki Armii "Łódź" - 2, 28 i 30 DP, łącznie 15 250 żołnierzy ze 105 działami i 7 czołgami, pod dowództwem gen. W. Thommee; objął on dowództwo obrony Modlina. Rejon obrony obejmował poza twierdzą Zakroczym, Pomiechówek, Kazuń 380 381 i Nowy Dwór, a załoga 16 IX liczyła 20 554 żołnierzy. Od 18 IX Niemcy ostrzeliwali i bombardowali twierdzę, bezskutecznie atakując forty. Dowódca II K, gen. A. Strauss, zablokował twierdzę oddziałami 228 DP a w rejon Zakroczymia przesunął DPanc. "Kempf". Pod Kazuń i Palmiry podeszły oddziały 10 A -1 i 2 D Lekka, 29 DPZmot. i pułk piechoty zmotoryzowanej SS "Leibstandarte Adolf Iiitler".19 IX odparte zostało niemieckie natarcie na Pomiechówek, a 21 IX - 2 D Lekka zajęła Palmiry ze składami amunicji, przerywając łączność z Warszawą. Polski kontratak załamał się. 27 IX Niemcy rozpoczęli przygotowanie ogniowe do generalnego szturmu i 28 IX uderzyli na zewnętrzny pierścień fortów, zdoMywajac Zakroczym i Pomiechówek. 29 IX twierdza skapitulowała; w obronie jej poległo 1700 żołnierzy, a rannych zostało ok. 3000. Do niewoli poszło 19 070 żołnierzy. 465. Bitwa pod Mohaczem -19 VIII 1526 r W końcu IV 1526 r. sułtan turecki Sulejman II ruszył z 80-tysięczną armią na osłabione wewnętrznymi niesnaskami Węgry. Król węgierski Ludwik II zdołał zebrać, wraz z posiłkami polskimi, zaledwie 25 000 rycerstwa, nad którym dowództwo objął biskup Pal Tomory. Do spotkania doszło 19 VIII pod Mohaczem, nad Dunajem. Jazda węgierska pierwsza rozpoczęła walkę, wdzierając się w szeregi tureckie, ale powitana ogniem driał i strzelb janezarów zmieszała się, została oskrzydlona przez jazdę turecką i po półtoragodzinnej walce rozgromiona. Poległo ok. 18 000 rycerstwa, w tym 1800 Polaków; król Ludwik Jagiellońc.|k utonął w czasie przeprawy przez potok Csele. Potęga Węgier została złamana, a państwo podzielone między Tureję i Habsburgów. 382 466. Bitwa pod wsią Mokra -1 IX 1939 r. II wojna światowa w 1939-45 r Rozbudowaną wzdłuż zachodniej strony lasów kłobuckich polską pozycję obronną obsadziły oddziały Wołyńskiej Brygady Kawaleru dowodzonej przez płk. J. Filipowicza. Pozycja znajdowała się na styku Armii "Łódź" i "Kraków" i osłaniała płd. skrzydło Armu "Łódź". Na tą pozycję skierował się niemiecki XVI Korpus Panc. gen. E. Hoepnera, stanowiący grot głównego niemieckiego zgrupowania uderzeniowego.1 DPanc. z tego korpusu przez cały dzień przeprawiała się przez graniczną rz. Liswartę i przez pas zniszezeń, nie waleząc, natomiast 4 DPanc. gen. G. H. Reinhardta, rozpoznawszy przed sobą kawalerięWołyńską BK - zaatakowała ją z marszu. Rozgorzał całodzienny bój w lasach wokół wsi Mokra. Trzy kolejne niemieckie ataki zostały odparte, ale o godz. 13 weszły do walki niemieckie główne siły, przełamały obronę 21 pułku ułanów i wtargnęły w głąb ugrupowania brygady. Na polanie przed wsią Mokra natknęły się one na baterię artylerii, która otworzyła ogień na wprost. Przy wsparciu dwóch pociągów pancernych z odwodu Brygady i sąsiedniej 30 DP natarcie czołgów odparto. Niemcy ponieśli duże straty, m. in. ok. 20 czołgów. W nocy z 1 na 2 IX Wołyńska BK wycofała się na pozycje obronne pod m. Ostrowa. 467. Zdobycie m. Molino del Rey - e IX 1847 r. Wojna USA z Meksykiem w 1847/48 r W drodze do stolicy Meksyku Amerykanie po zdobyciu m. Churubusco napotkali kolejną przeszkodę - umocnioną wieś Molino del Rey, długości ok. 460 m, 4 km przed stolicą, z półkolistą pozycją, z bastionem Casa Mata na prawym skrzydle, bronioną przez 5 brygad i 3500 jazdy, 383 łącznie z rezerwami stojącymi przy odległym o 1 km zamku Chapultepec - ok.18 000 żołnierzy. 8 IX zaatakował meksykańską pozycję amerykański gen. W J. Worth, z 3447 żohiierzami i 28 działami. Po przygotowaniu artyleryjskim amerykańska kolumna ruszyła do natarcia, ale została rozbita ogniem czterech zamaskowanych dział meksykańskich. Kontratak meksykański załamał się w ogniu artylerii i zajmująca środek pozycji brygada gen. S. Ramireza wycofała się w nieładzie. Amerykanie wykorzystali zamęt, ruszyli naprzód i zdobyli działa. Gen. J. Alvarez, stojący w pobliżu z jazdą nie interweniował, pragnąc zachować swoich żohtierzy dla dalszych działań, ale został ostrzelany, stracił 44 żołnierzy i wycofał się, ścigany przez jazdę amerykańską. Najdłużej trzymał się bastion Casa Mata, obsadzony przez najlepszą brygadę - gen. F. A. Pereza. Wspierany artylerią zamku Chapultepec odpierał ataki amerykańskie, aż do wyezerpania amunicji, po czym wycofująca się załoga została rozproszona ogniem artylerii. Straty meksykańskie - 2000 zabitych i rannych i ok. 700 jeńców, a amerykańskie -124 zabitych, 582 rannych i 18 zaginionych. 468. Rewolucja w Mongolii w 1921 r. Mongolia wcielona została do Chin w XVII w., a od 1915 r. stała się prowineją autonomiczną, rządzoną przez Bogdo-gegena (Świętego Władcę). Pod wpływem rewolucji rosyjskiej rozwinął się w kraju ruch rewolucyjny i utworzona została partia ludowo-rewolucyjna z D. Suche-Batorem i Ch. Czojbałsanem na czele. W III 1921 r. powstał w Kiachcie Tymczasowy Rząd Ludowy, a Suche-Bator został wodzem naczelnym. Rozpoczęła się wojna domowa, w której po stronie Bogdogegena walezyli białogwardziści gen. barona R. E Ungerna, Chińezycy i Japońezycy. Rząd Ludowy zwrócił się o pomoc do tzw. Republiki 384 Dalekowsehodniej (komunistycznej) i 28 VI 1921 r. korpus K. A. Najmana, liczący 10100 żołnierzy z 20 działami i 4 samolotami, wkroczył do Mongolii. Siły gen. Ungerna wynosiły ok. 10 500 jazdy, 200 piechoty i 21 dział. Główne siły radzieckie - dywizja kawaleru, brygada strzelców i oddziałek kawalerii Suche-Batora szły z Kiachty na Urgę, z prawej strony szła brygada strzelców, pułk kawaleru i oddziały partyzanckie, z lewej brygada kawalerii. W ustawicznych walkach 6 VI zajęto Urgę, a 4-tysięczny oddział gen. Ungerna uszedł na płn. zach., do Wan-Chure. 24 VII Un- gern wtargnął na teren radziecki, ale po nie- pomyślnych walkach wycofał się; 22 VIII został wzięty do niewoli i 15 IX rozstrzelany. Resztki jego oddziału rozpierzehły się. 469. Bitwa pod Monmouth - 28 VI 1778 r. Amerykańska wojna o niepodległość w 1775-82 r Na wiadomość o wypłynięciu floty francuskiej z Brestu gen. H. Clinton z 10 000 żohiierzy opuścił Filadelfię i ruszył w drogę do Nowego Jorku. Szły za nim oddziały milicji. Kolumna brytyjska szła wolno i 26 VI dotarła do Monmouth Court House, zatrzymując się na odpoczynek. Gen. G. Washington, dysponując armią 13 303 żołnierzy, postanowił zaatakować Brytyjczyków. 28 VI Brytyjczycy ruszyli na płn. wsch.; dywizja Ch. Cornwallisa stanowiła straż tylną. Tegoż dnia uderzył na brytyjskie tyły gen. Ch. Lee z 5000 ludzi, ale dwa jego ataki zostały odparte, a kontratak brytyjski spowodował popłoch wśród Ametykanów. W międzyczasie nadciągnął gen. G. Washington z resztą armii i włączył się do walki atakując z trzech stron Brytyjczyków, ale i jego ataki zostały odparte. Bitwa, trwająca od świtu, zakońezyła się o godz.18 i została nierozstrzygnięta, a Brytyjezycy nie niepokojeni poszli dalej. 385 Straty amerykańskie - 365 ludzi zabitych, rannych i zaginionych, a brytyjskie - 358 żohiierzy. 470. Obrona Christopolis (Monrovii) w 1822 r 21 XII 1816 r. założono w USA towarzystwo filantropijne American Colonisation Society (ACS), którego celem był wykup Murzynów i osiedlanie ich w Afryce.11 XII 1821 r. przy przylądku Mesurado, w płd.-zach. Afryce, stanął okręt wojenny USA "Alligator" i Amerykanie, pod presją oręża, wymusili od tubylców odstąpienie wyspy Providence, a wkrótce potem, gdy na wyspie stało się ciasno - zakupili za narzędzia, błyskotki i starą broń teren na lądzie szerokości 130 i głębokości do 40 mil. 7 I 1822 r. przybyła pierwsza grupa osiedleńców - 88 osób, a wkrótce następne; w IV 1822 r. założyli oni osadę, którą nazwali Christopolis (obecnie Monrovia). Tubylcy z miejscowych plemion De, Gola i Kru przyjęli wrogo przybyszów, co skłoniło agenta ACS będącego administratorem osady, Jehudi Ashmuna, do budowy blokhauzów z działami i do zorganizowania zbrojnego oddziału. Pierwszy atak tubylców nastąpił 2 XII 1822 r. i odparty został własnymi siłami, a przy drugim w krytycznym mor.Zencie zjawił się angielski okręt wojenny - HMS "Prince Regent" i ogniem swych dział dopomógł kolonistom w odparciu ataku. Pokój z tubylcami zawarto dopiero w 1825 r. 471. Bitwa pod Montebello - 20 V 1859 r Wojna włosko-francusko-austriacka w 1859 r Osłaniająca Mediolan austriacka armia gen. R Gyulaia - ok.100 000 żołnierzy rozlokowała się między rz. Sesia, Tcino i Pad. Armia sardyńska szła z zach., a francuskie - jedna przez Alpy 386 na Turyn, druga, z Napoleonem III, z Genui na płn. Gyulai, nie wied||c gdzie nastąpi główne uderzenie, wysłał na rozpoznanie gen. hr. Ph. Stadiona z 2 dywizjami - ok. 22 000 żołnierzy. Gen. Stadion wyruszył 20 V z m. Stradella, jego czołowa brygada gen: K. Urbana zajęła Montebello i w dalszym marszu natknęła się na straż przednią francuskiej dywizji gen. E. Foreya. Po utarczce Austriacy cofnęli się do Montebello i otrzymawszy posiłki - dwie brygady - postanowili bronić miasta. Gen. Forey natarł jednak energicznie i wyparł Austriaków z Montebello. Gen. Stadion działał niezdecydowanie, z 25 batalionów wprowadził do walki tylko 11 i szybko wycofał się. Straty francuskie - 700, a austriackie -1300 żohiierzy. 472. Bltwa pod Monte Caseros - 3 II 1852 r. Wojna Argentyny z Urugwajem i Brazylią w 1839-52 r Wojna rozpoczęła się interwencją wojsk argentyńskich w Urugwaju, z zamiarem jego zaanektowania. W obronie Urugwaju wystąpiła Brazylia, uważając Urugwaj za strefę swoich interesów, oraz korzystający z okazji gubernator granicznej prowincji argentyńskiej Entre Rios - gen. J. J. Urquiza, dążący do obalenia dyktatora Argentyny J. M. Rosasa. Wojska sprzymierzone, dowodzone przez gen. Urquiza, pobiły pod Las Piedras rządowe wojska argentyńskie, dowodzone przez gen. M. Oribę, a następnie, wzmocnione posiłkami do 28 000 żołnierzy, pobiły 3 II 1852 r., pod Monte Caseras na przedpolach Buenos Aires 25-tysięczną armię prezydenta Rosasa, bior|c do niewoli ok. 7000 jeńców. Rosas uciekł okrętem do Anglii, a prezydentem Argentyny został wybrany gen. Urquiza. Urugwaj zachował niepodległość. 387 473. Bitwa pod Monte Cassino -11-17 V 1944 r II wojna światowa w I939-45 r Dla powstrzymania wojsk sprzymierzonych, idących z Sycylu na północ, Niemcy, wykorzystując górzysty teren, zbudowali ok.120 km na płd. od Rzymu dwi.; linie umocnień w poprzek Płw. Apenińskiego: linię Gustawa i dalej na płn. linię Hitlera, obsadzającje 10 A gen. H. Vietinghoffa. Głównym bnstionem linii Gustawa był masyw górski Monte Cassino z zabytkowym klasztorem na szczycie, broniony przez 1 DSpad. i dwa bataliony strzelców górskich pod dowództwem gen. G. H. IIeidricha. Ryglował on drogę do Rzymu, idącą doliną rz. Liri. Trzy szturmy Amerykanów i Anglików w |kresie I-III 1944 r. zostały krwawo odparte.11 V ruszyło czwarte nntarcie 12 dywizji: nad morzem 5 A amerykańska, na masyw gór Arunci - Francuski Korpus Ekspedycyjny, doliną rz. Liri - 8 A angielska, a od wschodu na Monte CassinoII Korpus Polski pod dowództwem gen. W Andersa. W ośmiodniowych, niesłychanie zaciętych walkach w niedostępnym górskim terenie, naszpikowanym bunkrami i minami, Polacy zdobyli niemieckie pozycje na górach, flankujące podejścia do klasztoru, a Anglicy, wykorzystując skupienie ognia na Polakach, wdarli się w dolinę rz. Liri. Niemcy, zagrożeni odcięciem, opuścili 17 V ruiny klasztoru, a 18 V zajęli je Polacy. Straty polskie860 zabitych, 2822 rannych i 102 zaginionych. Straty niemieckie - ok.1100 zabitych i rannych. 474. Zdobycie Monte Castello we Włoszech25 il 1945 r II wojna światowa w 1939-45 r 8 IX 1944 r. przybył do 5 A amerykańskiej gen M. W. Clarka we Włoszech Brazylijski Korpus 388 Ekspedycyjny, składający się z 1 DP i 1 Dywizjonu lotniczego, łącznie 25 473 żołnierzy, pod dowództwem gen. J. B. Mascarenhas de Morais. 15 IX rozpoczął on swój szlak bojowy natarciem - w 6 Grupie Wojsk, na lewym skrzydle frontu, na pM. od jeziora Massaciuccoli, atakując punkty obrony niemieckiej - Monte Prano i Monte Acuto, które zdobył po walkach trwających do 22 IX. Sprzymierzeni przełamali linię Gotów w centrum (przełęcz Futa), ale Niemcy usztywnili obronę na płn. od niej.18 II 1945 r. ruszyły do natarcia na lewym skrzydle frontu 10 Dywizja Górska i brazylijskn 1 DP Tocząc zaciekłe walki w trudnym górskim terenie 10 D Górska zdobyła 25 II Monte Belvedere i Monte della Torraccia, a brazylijska 1 DP - trzecie wzgórze, Monte Castello. Obie dywizje kontynuowały natarcie na phi. wsch., wychodząc na tyły Niemców i biorąc 1200 jeńców. Przygotowały one pozycje wyjściowe dla ofensywy wiosennej. W ciągu całej kampanu trwającej 239 dni Brazylijczycy stracili 275 zabitych, 1901 rannych i 235 zaginionych; największe straty ponieśli w bitwie o Monte Castello. 25 IV wybuchło w phi. Włoszech powstanie, a 29 IV armia niemiecka skapitulowała. 475. Bitwa morska przy Montevideo -16 V 1814 r. Wojny wyzwoleńcze w Ameryce Płd. w I809-26 r Hiszpanie po wyparciu ich z Buenos Aires utrzymywali się jeszcze tylko w Montevideo. Miasto oblężone było przez wojska argentyńskie gen. J. Rondeau, zastąpionego przez gen. C. M. de Alvear, ale oblężenie nie było skuteczne, bo miasto było zaopatrywnne od strony morza, a Argentyna nie miała floty. Sytuacja zmieniła się, gdy Irlandczyk W. Brown zorganizował flotyllę z okrętów kaperskich z obsadą europejską - 4 uzbrojone statki handlowe,1 fregata, 2 brygantyny 389 i 1 galeota. Eskadra hiszpańska liczyła 14 okrętów wojennych i 10 handlowych; część stała w Montevideo, a część przy wyspie M. Garcia. Brown 11 V zaatakował wyspę, został odparty, ponowił atak 17 V i zdobył umocnienia. Flota hiszpańska uszła.16 V Brown, wzmocniony kilkoma statkami, wdarł się do portu Montevideo, zdobył abordażem 3 okręty hiszpańskie, a pozostałe zmusił bądź to do wyrzucenia się na mieliznę, bądź to do ucieczki pod osłonę artylerii lądowej. Odcięty tą klęską floty od morza gubernator hiszpański po wyczerpaniu zapasów żywności skapitulował 20 VI 1814 r. Wzięto 5300 jeńców i 391 dział. 476. Bitwa pod Montijo - 26 V 1644 r Wojna wyzwoIeńcza Portugalii w 1640-44 r W 1640 r., gdy Hiszpania poniosła klęski we Flandru i Italii, a w Katalonii wybuchło powstanie - wybuchło ono i w Portugalu, związanej z Hiszpanią unią personalną. Hiszpanie nie docenili siły powstania i zabrali większość wojsk do Katalonu; wówczas 1 XII 1640 r. wybuchło powstanie w Lizbonie, a ks. J. de Bragan|a ogłosił się królem Portugalu jako Jan IV Rozpoczęły się walki z Hiszpanami. Powstańcom pomagały Anglia i Francja, a Hiszpania, osłabiona wojną niderlancizką i zajęta w Katalonu; była za słaba, aby uzyskać rozstrzygnięcie i walki toczyły się przez szereg lat. W 1644 r. idąca na Lizbonę armia gen. markiza B. Torrecusa - 8000 piechoty i 2500 jazdy - stoczyła bitwę pod Montijo z armią portugalską Matiasa de Alburquerque - 7000 żołnierzy. Atak hiszpańskiej jazdy zmieszał szyki portugalskie, ale uderzenie Alburquerque na skrzydło, wsparte artylerią, rozbiło Hiszpanów, którzy ze stratą 3000 żołnierzy zmuszeni zostali do odwrotu. 477. Walki na płaskowyżu Mont Mouchet10-20 VI 1944 r. I1 wojna światowa w 1939-45 r Delegat francuskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego w W Brytanii gen. M. P Koenig nakazał w 1944 r. dowództwu Francuskich Sił Wewnętrznych (FFI) tworzenie dużych zgrupowań powstańców. Pierwszą bazę założono w 1943 r. na płaskowyżu Glieres w Górnej Sabaudu, przyjmując w okresie 14 II -10 III trzy zrzuty z angielskim uzbrojeniem, ale 17 III zgrupowanie to, liczące ok. 500 ludzi, zostało zaatakowane przez wojsko niemieckie i żandarmów rządu ! Vichy i rozbite; poległo ok.100 partyzantów, a kilkuset dostało się do niewoli. Pomimo tego tragicznego doświadczenia gen. Koenig podtrzymywał swój rozkaz i wykonując go założono | | wielką bazę w Masywie Centralnym, na płaskowyżu Mont Mouchet; na początku VI 1944 r. znalazło się tu ok.10 000 partyzantów. Historia powtórzyła się; dwie wielkie akcje oddziałów niemieckich,10 i 20 VI 1944 r., wsparte lotnic| twem, doprowadziły po zaciętych walkach do rozgromienia słabo uzbrojonych partyzantów i do zniszczenia bazy. Potyczka pod Moosonghy w KoreiVIII 1936 r zob. 348 478. Rewolucja w Moskwie - 22|1 XII 1905 r. Rewolucja w Rosji w 1905-07 r Rada moskiewska Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (SDPRR) ogłosiła na 20 XII 1905 r. strajk powszechny, w którym udział wzięło ok.100 000 robotników; partyjne drużyny bojowe 390 391 rozbrajały policję i żandarmów, stawiano barykady, Władze carskie już 21 XII rozpoczęły zwalczanie ruchu powstańezego. 22 XII roZpoczęły się walki na barykadach, w których wzięło udział ok. 6000 członków drużyn bojowych, ale ty)ko 2000 z nich miało broń. Powstańcy byli za słabi, by atakować, bronili się tylko, nie udało im się przeciągnąć na swoją stronę żołnierzy, a poważnym ciosem było aresztowanie 21 XII moskiewskiego komitetu bolszewików. Władze po ściągnięciu wojska likwidowały kolejno punkty oporu powstańców; najdłużej toczyły się walki w dzielnicy Presnia, gdzie opór 450 powstańców złamano dopiero 30 XII ogniem artyleru. il XII powstanie zostało ostatecznie stłumione. 479. Obrona Moskwy -1 X-5 Xll 1941 r. II wojna światowa w 1939-45 r Ofensywa niemiecka na Moskwę ruszyła 1 X 1941 r. Grupa Armii "Środek", licząca 77 dywizji,łącznie ok. miliona żołnierzy z 1700 czołgami i 19 450 działami, pod dowództwem feldmarsz. F. von Bocka, wspierana przez 950 samolotów, uderzyła na armie radZieckie gen. I. Koniewa, A. Jeremienki i marsz. S. Budionnego, licz|ce początkowo 95 dywizji i stopniowo wzmacniane. Po okrążeniu i likwidacji radzieckich zgrupowań w rejonach Briańska i Wiaźmy i wzięciu 662 000 jeńców, po dwumiesięcznych ciężkich walkach Niemcy osiągnęli linię: Ostaszków-Kalinin-Krasnaja Polana-Zwienigorod-Naro-Fomińsk-Tuła (30 km na płn., 50 km na środku i 130 km na płd. od Moskwy). Dowódcą frontu zachodniego i obrony Moskwy mianowano gen. G. Żukowa, przygotowano dwa pasy obrony miasta o głębokości 20-30 km, skoncentrowano silne odwody. Niemcy ponieśli w walkach ciężkie straty, na ich zapleczu działała silna partyzantka, prze 392 cinajaca drogi zaopatrzenia; nagły mróz -30a i brak zimowego zaopatrzenia, a przede wszyst| kim twardy opór wojsk radzieckich zahamowały ofensywę i z dniem 8 XII Niemcy przeszli do =~" obrony. 5 XII ruszyła kontrofensywa radziecka na płn., a 6 XII na froncie środkowym i płd. Wojska radzieckie odbiły 16 XII Kalinin, 30 XII Wołokotamsk i Kaługę, a w dalszym toku ofensywy - ok. 11 000 miejscowości; rozgromiono 38 dywizji i odrzucono Niemców o 100-200 km od Moskwy. W kontrofensywie wzięło udział 17 armu radzieckich. 480. Bitwa przy m. Mujenga -19 X 1896 r. Walki wyzwoleńeze w Mozambiku w 1868-1917 r Gubernator Mozambiku ks. M. de Albuquerque zorganizował w 1896 r. wyprawę wojenną przeciwko buntowniczemu plemieniu Namarrais na pograniczu z Płd. Rodezją. Anglicy, konkurujący z Portugalezykami o wpływy w tej części Afryki, ZaOpatYyWall Murzynów w broń i podburzali ich, licząc na korzyści przy ustalaniu płynnych jeszeze granic. M. de Albuquerque, maszerujący w gł|b krainy Manica z oddziałem 300 żołnierzy portugalskich,180 angolskich i 30 tragarzy, rozłożył się wieczorem 19 X 1896 r. obozem przy m. Mujenga (ok. 100 km na płd. od m. Tete nad Zambezi) i tutaj został zaatakowany znienacka przez ok. 2000 śledz|cych go podczas marszu wojowników plemienia Namarrais. Portugalezycy sformowali czworobok i przez 20 godzin odpierali ustawiczne ataki. Obronę ułatwiał im brak koordynacji akeji nacierających oddziałów murzyńskich. Brak wody zmusił w końcu ks. Albuquerque 20 X do zarządzenia odwrotu. Portugalczycy stracili 2 za| bitych i 37 rannych, w tym dwukrotnie ranny ks. Albuquerque, a Murzyni ok. 500 zabitych i rannych. 393 481. Atak na Mungeri - 24 III 1917 r Walki wyzwoleńcze w Mozambiku w 1868-1917 r Mozambik, od końca XV w. podbijany stopniowo przez Portugalczyków, stał się jednym z głównych ośrodków wywozu niewolników. Ta działalność, jak też bezlitosny wyzysk tubylców spowodowały silny ich opór, przedłużający podbój kraju do końca XIX w.; na już opanowanych obszarach wybuchały stale bunty. 24 III 1917 r. rebelianci zaatakowali m. Mungari (115 km na płd. od Tete) i zajęli tamtejszy posterunek wojskowy; żołnierze z tego, a także z pospiesznie ewakuowanych dwóch sąsiednich posterunków uszli do m. Sena nad rz. Zambezi. 29 III rebelianci zajęli m. Massangano nad Zambezi, rabując i paląc budynki administracyjne, a 31 III zaatakowali i zdobyli m. Chiramba, wzniecając powstanie na terenach na zach. od m. Tete. Rebelianci szli na Tete, ale gdy stacjonujący tam oddział wojska135 żołnierzy - wyszedł naprzeciw, na przedpole - cofnęli się. 3 IV tubylczy żołnierze w Sena, ewakuowani uprzednio z rejonu Mungari, przeszli do rebeliantów, a przestraszona ludność zaczęła uchodzić do m. Chemba. Portugalskie władze kolonii, zaniepokojone zaistniałą sytuacją i ucieczką białej ludności z terenów leżących na zachód od Zambezi, zaczęły ściągać na linię tej rzeki oddziały milicji Kompanii i wojska i przygotowywać akcję pacyfikacyjną. 482. Walki w prow. Musan, w Korel, w 1939 r Antyjapońska ptrrtyzantka w Korei w 1932-45 r 18 V 1939 r. dowódca Koreańskiej Armu Ludowo-Rewolucyjnej, gen. Kim Ir Sen wyszedł z oddziałem partyzanckim z głównej bazy, położonej w Mandżuru, w górach Pektu-San i wkroczył do okupowanej przez Japończyków Korei, do przy 394 granicznej prowincji Musan. Oddział maszerował skrycie, nocami przez lasy, staczając od czasu do czasu drobne potyczki z policją i posterunkami wojskowymi - największa w V 1939 r. w m. Tehondan. Po 100-dniowym marszu, po wymordowaniu policjantów w wiejskich posterunkach, po zrabowaniu sklepów i magazynów oraz po przeprowadzeniu po drodze akcji uświadomienia politycznego wśród ludności - oddział powrócił do swojej bazy. Była to dla narodu koreańskiego "historyczna" operacja, wykazująca istnienie sił wyzwoleńczych i aktywizująca antyjapoński ruch niepodległościowy. Pierwsze starcie Arabów z Bizantyjczykami miało miejsce pod Muta, na wschód od południowych krańców Morza Martwego. Oddział ok. 3000 Arabów, dowodzony przez Zaida ibn Harisę, adoptowanego syna proroka Mahometa, podążający po miecze wyrabiane w Muta i sąsiednich miastach, starł się w IX 629 r. z granicznymi wojskami bizantyjskimi. Arabowie zostali pobici i wycofali się; ich dowódca Zaid ibn Harisa poległ w walce. 484. Bitwa pod Nafels - 9 IV 1388 r. 1 VIII 1291 r. trzy kantony leśne w Alpach: Uri, Schwyz i Unterwalden, zagrożone w swej wolności przez Austrię, zawarły traktat o wzajemnej pomocy, który stał się zaczątkiem Konfederacji Szwajcarskiej. Gdy 9 VII 1386 r. w bitwie pod Sempach Szwajcarzy zwyciężyli Austriaków, przyłączył się do Konfederacji kanton Glarus, na co Austriacy zareagowali wysłaniem ekspedycji wojskowej, ok. 6000 żołnierzy z pocztem rycerstwa i szlachty pod dowództwem hr. Johanna von 395 483. Potyczka pod Muta w IX 629 r. Werdenberg zu Sargans.19 IV 1388 r. oddziały austriackie przeszły jezioro Wallen, sforsowały szaniec zamykający dolinę prowadzącą do Glarus i wtargnęły w jej głąb, paląc domostwa i rabując bydło. Ludność zawczasu uciekła w góry, gdzie też wycofały się oddziały zbrojnych Szwajcarów, liczące ok.1100 ludzi. Brat austriackiego dowódcy, hr. lians, poszedł z 1500 żołnierzami przez góry na tyły obrońców. Uzbrojeni w halabardy i łuki szwajcarscy chłopi i pasterze wykorzystali znajomość terenu i atut zaskoczenia. Zajęli oni dobrze umocnione pozycje na stokach gór i gdy pojawiła się jadąca wąską doliną austriacka jazda - obrzucili ją głazami, a ta uciekając, wpadła na własną piechotę, wywołując zamieszanie. W tym momencie Szwajcarzy zaatakowali kolumnę i żołnierze zaczęli w panice uciekać. Pod tłumem ciężkozbrojnych załamał się most na jeziorze i bardzo wielu Austriaków utonęło. Na trasie ucieczki poległo 579, w tym 183 rycerzy i szlachty. W rezultacie tego zwycięstwa kanton Glarus utrzymał swój związek z Konfederacją, a Austria została zmuszona do pogodzenia się z utratą swych posiadłości między Alpami i Jurą a Renem i do zawarcia traktatu pokojowego. 485. Bitwa pod Nancy - 5 I 1477 r Wojna burgundzkn w 1474-82 r Karol Śmiały, ks. Burgundu, zamierzając utworzyć wielką Burgundię, obejmującą także Szwajcarię i Lotaryngię, rozpoczął działania wojenne. Pobity przez Szwajcarów w 1474 r. pod Hericourt - zwrócił się ku Lotaryngu, którą opanował w 1475 r., wypędzając lotaryńskiego ks. Rene. W kolejnych dwóch wyprawach do Szwajcaru w 1476 r. poniósł klęski 2 III pod Grandson 396 i 22 VI pod Murten. Wykorzystał to ks. Rene zajął Lotaryngię i po krótkim oblężeniu zdobył Nancy. Na wieść o tym Karol przerwał przygoto- ; wania do nowej wyprawy na Szwajcarię i zebraw- szy 10-tysięczną armię przystąpił w X 1476 r. do oblężenia Nancy. Ks. Rene zwerbował najemni- ków - Szwajcarów, Francuzów i Niemców i 1 I 1477 r. nadciągnął z odsieczą z 20-tysięczną ar- mią. Karol, nie przerywając oblężenia, zwrócił swoją armię frontem na płd.; 8000 piechoty stanę- ło w centrum, na skrzydłach jazda, artyleria przed piechotą, osłonięta strumieniem i zaroślami. Ks. Rene, pozorując atak na centrum, skierował główne swe siły na obejście skrzydeł. Po wielo- godzinnej zaciętej walce Burgundowie zostali rozbici, a ks. Karol poległ. 486. Powstanie w Nanczangu, w Chinach1 VIII 1927 r II wojna rewolucyjna w Chinach w 1927-37 r Naczelny dowódca Armii Narodowo-Rewolucyjnej, gen. Czang Kaj-szek dokonał 12 IV 1927 r. kontrrewolucyjnego przewrotu, utworzył rząd kuomintangowski w Nankinie i rozpoczął walkę z komunistami.1 VIII 1927 r. wybuchło w Nanczangu powstanie, zorganizowane przez Komunistyczną Partię Chin. W powstaniu wzięło udział 30 000 żołnierzy armii komunistycznej z 15, 24 i 25 Dywizji, oficersko-instruktorski pułk Czu Te, drużyny robotnicze i chłopskie oddziały samoobrony. Dowodził powstaniem Czou En-lai. 5 VIII wojska powstańcze wyszły z Nanczangu i 24 I zajęły Szantou, jednakże pod naciskiem wojsk Czang Kaj-szeka opuściły 30 X to miasto, podzieliły się na grupy i przeszły do działań partyzanckich. Część tych wojsk pod wodzą Czu Te, Lin Piao i Czen I przebiła się w IV 1928 r. w górzyste rejony prow. Honan i połączyła się z operującymi tam oddziałami komunistycznymi. 397 487. Zajęcie Nankinu i Szanghaju przez komunistów w 1949 r III wojna rewolucyjna w Chinach w 1946|9 r Chińska armia komunistyczna, licząca 3 100 000 żołnierzy, po zajęciu płn.-wseh. prowineji rozpoczęła 21 IV 1949 r. ofensywę w dolinie rz. Jangcy natareiem 2, 3 i 4 Armii Polowych, na froncie 1200 km. Rzekę sforsowano na przestrzeni 400 km i po rozbiciu wojsk kuomintangowskich oddziały 3 A zajęły 23 IV Nankin, a 24 IV Czekiang. Obrona wojsk kuomintangowskich w dolnym biegu rzeki została przełamana, 3 V wojska 3 A Polowej zdobyły Hangczou i odcięły znajdujące się w tym rejonie wojska od wojsk w dolinie Jangcy. 2 A Polowa po sforsowaniu Jangcy i zdobyciu 22 V Nanczangu zamknęła wielki kocioł między Nankinem, Szanghajem, H|angczou i Nanczangiem, okrażając 300 000 z 500 000 żołnierzy kuomintangowskich skoncentrowanych do obrony linu rz. Jangcy. Po zlikwidowaniu kotła, w dalszym natarciu 2 A Polowa zdobyła 27 V Szanghaj. Kuomintang stracił środkowo-wseh. Chiny i ok. 430 000 żołnierzy; resztki wojsk zostały zepchnięte na płd. 488. Walki w górach Napal, w Korei1-6 X 1950 r Wojna koreańska w 1950-53 r Oddziały 10 Korpusu USA gen. E. M. Almonde - 3 dywizje amerykańskie, 2 dywizje południowokoreańskie i grupa komandosów brytyjskich, łącznie ok. 50 000 żołnierzy, po zdobyciu Seulu kontynuowały natarcie na płn. Następny razpo Seulu - cofające się oddziały komunistyczne stawiły opór w górach Napal, na płn. wseh. od Seulu. Centrum obrony stanowiła góra Miharii; przechodziła ona kilkakrotnie z rąk do rąk i przy 398 silnym wsparciu lotniczym została zdobyta przez Amerykanów 1 X 1950 r., a walki w tych górach toczyły się do 6 X 1950 r. 489. Bitwa o Narvik - 27 V-9 VI 1940 r II wojna światowa w 1939|5 r 9 IV 1940 r. Niemcy zaatakowali Norwegię, wysadzając desanty morskie i powietrzne, m. in. w Narviku wylądował 139 pułk strzelców górskich - 2000 żołnierzy pod dowództwem gen. E. Dietla. Niemcy zajęli miasto bez walki, ale 10 niszezycieli, które ich przywiozły, zostało w dn.10-13 IV zatopionych w fiordzie przez angielskie okręty wojenne. Załogi dołączyły do gen. Dietla. Od 15 IV zaczął lądować w rejonie Narviku 30-tysięczny korpus angielsko-francusko-polski, dowodzony przez gen. Carton de Wiart; Polska Samo! dzielna Brygada Strzelców Podhalańskich gen. Bohusza-Szyszko wylądowała 8 V, a dwa jej bataliony zajęły stanowiska na płw. Ankenes 16i17V Od 17 V rozpoczęły się walki na przedpolu, a 27 V ruszyło natarcie na Narvik; Francuzi i Norwegowie atakowali z płn., przez fiord Rombakken, a Polacy z płd., na płw. Ankenes. Po zaciętej walce Niemcy, unikający okrążenia, zdołali się wycofać na wsch., gdzie w górach stawili twardy opór. W związku z ciężką sytuacją na froncie we Francji sprzymierzeni zmuszeni byli wycofać wojska z Norwegu; Narvik po zniszczeniu urządzeń portowych opuszezono 9 VI 1940 r. 490. Walki pod Narwą i Pskowem23 25 II 1918 r I wojna światowa w 1914-18 r Po zerwaniu przez Rosję rokowań pokojowych w Brześciu nad Bugiem armia niemiecka gen. 399 H. von Eichhorna, licząca 13 dywizji piechoty i 6 dywizji kawaleru, rozpoczęła 18 II 1918 r. ofensywę. Armia rosyjska nie wytrzymała uderzenia i zmuszona została do odwrotu; Niemcy nie napotykając na opór zajęli na froncie phi. kraje bałtyckie, doszli do Narwy i Pskowa i zagrozili Piotrogrodowi. Wówczas na wezwanie Rady Komisarzy Ludowych z 21 II 1918 r. rozpoczęto tworzenie nowej armu - Armii Czerwonej, do której zaczęły napływać masy ochotników - robotników, studentów, chłopów i miejskiej biedoty. Oddziały tej armii wzięły udział w walkach w dniach 23-25 II pod Pskowem, a następnie pod Narwą, gdzie odznaczyły się, odpierając niemieckie natarcie. Był to chrzest bojowy Armu Czerwonej. 3 III Rosja pospiesznie zawarła pokój na warunkach niemieckich. 492. Bitwa morska w Zatoce Neapolitańskiej14X1282r. W dwa miesiące po wymordowaniu na Syeylii znienawidzonych Francuzów (tzw. Nieszpory Sycylijskie) 30 III 1282 r. i po wypędzeniu króla Karola I Andegaweńskiego przybył ze swą flotą wezwany przez sycylijskich notabli król Aragonii, Piotr III i koronował się na króla Sycylii. Interweniująca flota Karola I - 45 galer, pod dowództwem Jakuba Pereca - została pobita 14 X 1282 r. w Zatoce Neapolitańskiej przez flotę Piotra III -16 galer, dowodzoną przez słynnego adm. Rogera di Lauria. Francuzi stracili 20 galer oraz 80 okrętów transportowych, wyciągniętych na brzeg koło Reggio i Katanii. 493. Powstanie w Neapolu -15 V 1848 r 491. Bitwa morska pod Navarino - 20 X 1827 r Gr|cka wojna wyzwoleńeza w 1821-29 r Eskadra angielsko-francusko-rosyjska, w której skład wehodziło 12 okrętów liniowych,11 fregat i 8 małych okrętów pod dowództwem wiceadm. E. Codringtona, wpłynęła do zatoki Navarino, gdzie znajdowała się baza floty turecko-egipskiej, aby demonstracją nakłonić Turcję do zawieszenia broni z powstańcami greckimi. W zatoce stała na kotwicach flota turecko-egipska: 3 okręty liniowe,16 fregat i liczne małe okręty transportowe. Z niewyjaśnionej przyczyny flota Codringtona rozpoczęła ogień. Flota turecko-egipska poniosła druzgocącą klęskę, tracąc 1 okręt liniowy, 12 fregat, 22 korwety, 25 mniejszych jednostek i ok. 4000 ludzi. Straty Codringtona -182 zabitych i 445 rannych. Aktem tym Anglia, Francja i Rosja włączyły się - po stronie Grecji - do wojny z Tureją. 400 Wiosna Ludów w Europie w I848/49 r 14 V 1848 r. przed pałacem Montoliveto w Neapolu, gdzie oMradowała Izba Deputowanych, zgromadził się tłum, żądając przyjęcia delegacji, która przedłoży życzenia ludności odnośnie konstytucji. Król Ferdynand II rozkazał wojsku zająć punkty strategiczne w mieście, co ludność przyjęła za wyzwanie i zaczęła wznosić barykady. Rozpoczęły się utarczki z wojskiem. Król nie poszedł na żadne ustępstwa i rozkazał zaciężnemu wojsku stłumić zamieszki siłą.15 V 10 000 Szwajcarów pod dowództwem gen. Gabriela Pepe zaatakowało barykady i opanowało je kosztem 28 zabitych i 194 rannych. Powstanie zostało zdławione. 494. Bitwa nad rz. Neretwą - 3-7 III 1943 r. II wojna światowa w 1939|5 r Celem zniszczenia Jugosłowiańskich Wojsk Narodowowyzwoleńezych (NOVJ), zajmujących rozleg 401 łe tereny w zach. Bośni i Chorwacji, Niemcy rozpoczęli 20 I 1943 r. operację, uderzając z trzech stron siłami ok. 80 000 żołnierzy niemieckich, włoskich i ustaszy pod dowództwem gen. A. Lóhra. NOVJ dysponowały dwoma korpusami i oddziałami partyzanckimi, łącznie ok. 25 000 żołnierzy. 26 I niemiecka dywizja SS przerwała obronę w rejonie Bihacia i zagroziła całemu zgrupowaniu, co skłoniło naczelnego dowódcę J. Broz-lito do przebicia się do Czarnogóry i płd. Serbu. Dla uratowania 4000 rannych, znajdujących się w m. Prozor, dokonano mylącego manewru: oddziały NOVJ uderzyły na płd., rozbiły włoską dywizję, doszły do rz. Neretwy i zniszczyły na niej mosty, a jednocześnie 9 brygad uderzyło 3 III na płn. od Prozor, zatrzymując Niemców. Włosi, przypuszczając, że wojska ludowe chcą się przebić do Przymorza, przerzucili pospiesznie swe oddziały z płd. na płn. zach., a wówczas 7 III jugosłowiańskie oddziały szturmowe przeszły po zniszczonych mostach Neretwę i rozbiły 7-tysięczny osłonowy oddział ustaszów. Sporządzono most wiszący, przeprawiono rannych i chorych, a następnie oddziały bojowe;15 III przeszła ostatnia brygada. Artylerię i środki transportu zniszczono. 495. Obl|żenie fortecy Neuss29 VI I 1474-15 V 1475 r Wojna burgundzka w 1474-82 r Książę burgundzki Karol Śmiały zapragnął utworzyć wielkie państwo burgundzkie, od Morza Północnego do Alp, przez zagarnięcie ościennych terenów. Mając najlepiej - na owe czasy - zorganizowaną i uzbrojoną 18-tysięczną armię, wzmocnioną rycerzami i najemnikami z różnych krajów, wykorzystał pierwszą okazję, tj. konftikt z księstwem Kolonii, aby wkroczyć do niego. Pierwszą ofiarą miało być miasto Neuss, najsilniejsza po Kolonu twierdza w Nadrenii, broniona przez hr. Hermanna Heskiego, który nadszedł z 1500 heskimi najemnikami, wzmacniając miejscową załogę. Oblężone przez Karola Śmiałego miasto broniło się przez 11 miesięcy, odpierając liczne szturmy i dając tym czas cesarzowi Fryderykowi III i margrabiemu Albrechtowi Achillesowi z Brandenburgu na zebranie armii, z którą następnie pospieszyli na odsiecz twierdzy. Powiadomiony o zbliżaniu się cesarskiej armii Karol Śmiały przerwał 15 V 1475 r. oblężenie i wszczął rokowania, które doprowadziły do zawarcia 28 VI 1475 r. pokoju w Kolonu. 496. Bitwa nad rz. New| -15 VII 1240 r Najazd szwedzki na Ruś w 1240 r Wykorzystując najazd Mongołów na Ruś Szwedzi postanowili odciąć Wielkiemu Nowogrodowi wyjście na Bałtyk przez zagarnięcie ujścia rz. Newy i w ten sposób opanować handel w jej dorzeczu. W VII 1240 r. ftotylla szwedzka - ok.100 okrętów z 5000 żołnierzy pod dowództwem jarla Birgera, zięcia króla Eryka XI - weszła na Newę i wojsko wylądowało, rozkładając się obozem przy ujście rz. Iżory. Na wiadomość o desancie książę Wielkiego Nowogrodu - Aleksander Jarosławowicz postanowił rozbić Szwedów niespodziewanym uderzeniem. Nie czekając na zebranie się wszystkich sił, tylko z drużyną i oddziałem zbrojnych mieszczan książę wyruszył z Wielkiego Nowogrodu rzeką Wołchow ku jez. Ładoga, zabrał po drodze drużyny - iżerską i ładoską, uzyskując od nich informacje o sile i rozlokowaniu Szwedów i skrytym marszem podszedł do ich obozu. 15 VII o godz.11, korzystając z mgły, ruskie wojsko stanęło w szyku bojowym, z piechotą w środku i jazdą na skrzydłach i zaatakowało Szwedów, odcinając im odwrót do Newy. W zażartej walce Szwedzi zostali rozbici, ponieśli 402 403 wielkie straty i tylko niewielu zdołało ujść na okręty. Rusowie stracili zaledwie 20 żołnierzy. Po tej bitwie książę uzyskał przydomek "Newski" 497. Bitwa nad Niemnem - 20-29 IX 1920 r. Wojna polsko-radziecka w 1919-20 r Po odwrocie spod Warszawy ocalałe resztki wojsk rosyjskich zajęły pozycje obronne nad rz. Niemen, na odcinku od Grodna do Kamieńca Litewskiego; po uzupełnieniu strat 3 A W Łazarowicza24 300 żołnierzy i 76 dział - zajmowała rejon twierdzy Grodno,15 A A. Korka -15 500 żołnierzy i 84 działa - stała w rejonie BrzostowicaWołkowysk, a 16 A N. Sołłohuba -15 600 żołnierzy i 8 dział - stała nad rz. Jasiołdą. Grupa Mozyrska, przemianowana na 4 A M. Chwiesina (4 A została rozbita pod Warszawą, a resztki jej uszły do Prus Wsch.) -17 500 żołnierzy i 52 działa - stanęła w rejonie Lida-Baranowicze. Łącznie siły rosyjskie wynosiły, wraz z odwodami - 72 900 żołnierzy i 220 dział. Po zach. stronie Niemna stanęły dwie armie polskie: 2 A gen. E. Rydza-Śmigłego - 43 934 żołnierzy i 260 dział na odcinku płn. i 4 A gen. L. Skierskiego22 958 żołnierzy i 172 działa; odwód naczelnego wodza liczył 53 686 żołnierzy i 112 dział. 20 IX rozpoczęła się polska ofensywa według planu operacyjnego, opracowanego przez marsz. J. Piłsudskiego. 2 Dyw. Litewsko-Białoruska rozbiła wojska litewskie pod Berżnikami, zajęła 24 IX Sejny i przez Druskienniki wyszła w rejon Lidy, na tyły 3 A rosyjskiej, stojącej w Grodnie, odcinając jej drogę odwrotu. Jednocześnie od płd. uderzyła na Grodno 20 DP Ochotnicza wraz z Górską DP i po czterodniowej walce zajęły Grodno. 3 A po wysadzeniu fortów i mostów wycofała się w kierunku Lidy i 27 IX wobec zamknięcia przeprawy przez rz. Lebiodę całą noc 404 przebijała się przez zagradzającąjej drogę 2 D Litewsko-Białoruską, a następnie w rejonie Lidy poniosła druzgocącą klęskę w walce 2 DP Legionowej. 21 IX 2 DP z 2 Armii, współdziałając z 15 DP z 4 A, uderzyła na stojące między Brzostowicą i Wołkowyskiem resztki 15 A rosyjskiej i 23 IX rozbiła je. W tym samym czasie 14,15 i 16 DP rozbiły stojącą nad rz. Jasiołdą 16 A rosyjską.14 DP uderzając z Prużan, w pościgu za uchodzącymi resztkami 4 A rosyjskiej zajęła 25 IX Baranowicze. 29 IX 18 DP zajęła Pińsk, rozbijając centrum mobilizacyjne nowotworzonej 4 A rosyjskiej. Po rozbiciu armii rosyjskiej poszczególne dywizje przeszły w pościg. Bitwa niemeńska została 29 IX zakończona zwycięstwem armu polskiej. 498. Rewolucja w Nikaragui w 1967-79 r. Rodzina Somozów, popierana przez USA, rządziła Nikaraguą od 1933 r. 22 II 1967 r. został wybrany prezydentem trzeci z kolei SomozaAnastasio. Wsławił się on wkrótce bezwzględnością w gromadzeniu majątku i okrucieństwem w tłumieniu ruchów społecznych. Spowodowało to odrodzenie się ruchu powstańczego pod imieniem zamordowanego 21 II 1934 r. bohatera narodowego - gen. A. C. Sandino. W VII 1961 r. powstał w Tegucigalpie, w Hondurasie Sandinistyczny Front Wyzwolenia Narodowego (FSLN), który rozpoczął organizowanie akcji zbrojnej. Wszystkie ugrupowania i organizacje polityczne oraz episkopat włączyły się do walki z dyktaturą Somozy. Akcje partyzanckie rozszerzyły się na cały kraj, w miastach wybuchały strajki, wznoszono barykady, toczono walki z Gwardią Narodową Somozy. W IV 1979 r. rozpoczęła się generalna ofensywa powstańców, w której zajęli oni 18 miast i w końcu wtargnęli do stolicy - Managui. Lotnietwo Somozy zbombardowało miasto, przy czym zginęło ok.16 000 osób; pod koniec 405 VI 1979 r. już tylko 5 dzielnic pozostawało we władzy Somozy.16 VII z bunkra Somozy zaczęła się ucieczkajego rodziny, ministrów i dowódców, a 17 VII on sam uciekł samolotem do USA. W walkach zginęło ogółem ok. 50 000 osób, a rannych zostało ok.100 000. 499. Wyzwolenie Nikołajewa - 28 III 1944 r II wojna światowa w 1939|5 r Na froncie płd. działały po stronie radzieckiej Fronty Ukraińskie:1, 2, 3 i 4, łącznie 174 dywizje - 2 230 000 żołnierzy z 28 654 działami, a po stronie niemieckiej - GA "Południe" i GA "A', razem 91 dywizji -1 760 000 żołnierzy z 16 800 działami. Działający na lewym skrzydle płd. frontu 3 Front Ukraiński (6, 8 i 46 A), wzmocniony 28 i 57 armiami, dowodzony przez gen. R. J. Malinowskiego skoncentrował swe główne siły na prawym brzegu rz. Inguł, na płd. od Krzywego Rogu. Odcinka tego po stronie niemieckiej broniła GA "l|' (6 A niemiecka i 3 A rumuńska), licząca 30 dywizji pod dowództwem feldmarsz. E. Kleista. Ofensywę rozpoczął 4 III 1944 r.1 Front Ukraiński, a 6 I11 ruszył 3 Front Ukraiński, zdobywając 8 III Nowy Bug i po skręceniu na płd. zachodząc na tyły niemieckiej 6 A. 28 A zajęła 13 II Chersoń u ujścia Dniepru. Znacznej części 6 A niemieckiej udało się przebić do Nikołajewa i wzmocnić jego obronę. Niemcy wycofali się na linię rz. Boh, a w rejonie Nikołajewa utworzyli silny przyczółek. Wojska 3 Frontu Ukraińskiego ogarnęły linię Bohu w okresie 25-22 III i uzyskały przyczółki w rejonie Wozniesieńska i Nowej Odessy, na płn. od Nikołajewa. Wojska 2 Frontu Ukraińskiego wspomagając 3 Front Ukraiński uderzyły 22 III z rejonu Pierwomajska i przez Bendery i Tyraspol dotarły w połowie IV 1944 r. 406 do Kiszyniowa i dalej, do granicy rumuńskiej na Prucie. 26 III wojska 3 Frontu Ukraińskiego wznowiły natarcie i 28 III przerwały obronę niemiecką na szerokości 45 i głębokości 25 km. Najcięższe walki rozgorzały na lewym skrzydle o Nikołajew, uporczywie broniony przez Niemców i Rumunów; 26 III wylądował w porcie desant piechoty morskiej i żołnierzy z 28 A. Zajęli oni kilka budynków i bezustannie atakowani utrzymali się do 28 III, kiedy to wojska radzieckie wdarły się do miasta. 500. Desant lotniczy w Normandii - 6 VI 1944 r II wojna światowa w 1939-45 r W nocy z 5 na 6 VI 1944 r., na kilka godzin przed rozpoczęciem inwazji, dokonano lotniczej operacji desantowej z zadaniem osłony skrzydeł rejonów lądowania z morza. Uczestniczyło w niej 2395 amerykańskich i angielskich samolotów i 1047 szybowców. Przed świtem zrzucono 6500 spadochroniarzy: angielskiej 6 DPDes. - u ujścia rz. Orne oraz amerykańskiej 82 DPDes. i 101 DPDes. - na płw. Cotentin, w rejonie Carentan i Sainte-Mere-Eglise. Spadochroniarze zajęli wyznaczone punkty w terenie, umocnili się w nich i utrzymali je do nadejścia inwazyjnych wojsk lądowych. Pietwszego dnia inwazji utworzone zostały trzy przyczółki, o głębokości 3-9 km; wysadzono na nich 156 000 żołnierzy. Straty wojsk sojuszniczych w pierwszym dniu inwazji wyniosły 10 600 zabitych i rannych. 501. Inwazja w Normandii - 6 VI 1944 r. II wojna światowa w 1939-45 r Otwarcie II frontu w Europie pod kryptonimem " Overlord" było największą w historii operacją morsko-powietrzną. Wojska amerykańsko-angiel 407 skie, pod naczelnym dowództwem gen. D. Eisenhowera, liczyły 1 600 000 żołnierzy, 6000 czołgów, 15 000 dział,10 859 samolotów bojowych i 228 okrętów wojennych. Wybrzeża Atlantyku od Normandu do Holandii, zabezpieczonego fortyfikacjami, broniło 526 000 żołnierzy niemieckich, z 2000 czołgów, 6700 działami,160 samolotami i 54 małymi okrętami wojennymi, pod naczelnym dowództwem feldmarsz. G. von Rundstedta. 6 VI 1944 r., po uprzednim zrzuceniu dwóch dywizji powietrzno-desantowych, po ciężkim bombardowaniu lotniczym i ostrzale z 107 okrętów wojennych, rozpoczęło się o godz. 6| lądowanie wojsk sprzymierzonych w Normandu. Utworzono 5 przyczółków, które do 10 VI połączono w jeden, o szerokości ok. 80 i głębokości 13-18 km. Do 12 VI wysadzono na ląd 16 dywizji, łącznie 326 500 żołnierzy z 54 185 pojazdami. Straty wojsk sprzymierzonych przy lądowaniu wyniosły 10 603 żołnierzy zabitych, rannych i zaginionych. Początkowo opór Niemców był słaby, ale po podciągnięciu rezerw wywiązały się zaciekłe walki. Na prawym skrzydle wojska amerykańskie opanowały 18 VI Barneville, na lewym - wojska brytyjskie do 21 VI toczyły zażarte walki o Caen; długotrwałe walki toczyły się też o m. Saint-Ló. Operacja ta stworzyła podstawy do kolejnego etapu działań, którego eelem było wyjście na granice III Rzeszy. 502. Wyzwolenie Norwegii w 1945 r. II wojna światowa w 1939-45 r 9 IV 1940 r. Niemcy napadli na Norwegię, desantami zajęli porty, wyparli oddziały alianckie, które wylądowały w Namsos, Andalsnes i Narviku i 10 V zmusili wojska norweskie do kapitulacji. 50 000 żołnierzy z dowódcą gen. O. Ruge poszło do niewoli. Niemcy opanowali kraj, zyskując dogodne bazy morskie i lotnicze i dostęp do szwcdzkiego zagłębia rudy żelaznej. Po rozpoczęciu wojny z ZSRR Norwegia stała się bazą dla wojsk frontu polarnego i bazą morsko-lotniczą do ataków na alianckie konwoje morskie. 7 X 1944 r. ruszyła na froncie polarnym ofensywa radziecka 97 000 żołnierzy radzieckich, pod dowództwem gen. K. A. Mierieckowa; walczący tam Korpus Strzelców Górskich gen. L. Rendulica53 000 żołnierzy - został pobity pod Murmańskiem i zmuszony do wycoEania się do Norwegu. W toku walk wojska radzieckie przeszły granicę norweską, zdobyły 25 XI Kirkenes, 31 XI - Nausti i zatrzymały się, przechodząc do obrony. Front ustabilizował się. 8 V 1945 r., po ogłoszeniu kapitulacji Niemiec, niemieckie wojska w Norwegu - Grupa Operacyjna "Narvik" - złożyły broń. Norwegia była wolna. 503. Powstanie "comuneros" w Nowej Granadzie w 1781 r. Wprowadzenie nowych podatków i monopolu na tytoń w Nowej Granadzie w 1780 r. wzburzyło ludność i doprowadziło do wybuchu powstania. Rozpoczęło się ono w XII 1780 r. odmową płacenia podatków i wypędzeniem urzędników.16 IV 1781 r. wybrano "comun", czyli komitet czterech kapitanów generalnych, z J. F. Berbeo na czele. Wysłano do wicekróla, do Bogoty listę żądań, a jednocześnie 4-tysięczna armia powstańcza ruszyła na Bogotę, docierając do niej w maju 1781 r. Widok powstańców skłonił władze do rokowań i 7 VI zawarto ugodę, tzw. kapitulacje z Zipaquira, uznające prawo ludności do buntu, gdy uzna ona postępowanie władz za niewłaściwe; anulowano nowe podatki i monopol na tytoń oraz nakazano zwrot Indianom zabranych im ziem. Po zaprzysiężeniu porozumienia oddziały powstańcze rozeszły się, ale powstanie tliło się jeszcze w różnych rejonach kraju i wygasło dopiero po akcji pacyfikacyjnej, trwającej do 1782 r. 408 409 504. Bitwa o Nowy Orlean - 8 I 1815 r Wojna USA z Anglią w 1812-15 r W XII 1814 r. wylądował w pobliżu Nowego Orleanu desant angielski -12 000 żołnierzy pod dowództwem gen. lorda E. Packenhama z zamiarem zajęcia miasta. Droga do Nowego Orleanu, położonego nad rz. Missisipi, prowadziła lewym brzegiem rzeki i przegrodzona była dwoma bronionymi kanałami i dwiema liniami obronnymi. Na prawym, bagnistym brzegu była jedna linia obronna i ufortyfikowane stanowisko - "Bateria Pattersona". Obroną dowodził gen. A. Jackson, mający 2378 żołnierzy. Bitwa rozpoczęła się 8 I 1815 r. Dwie kolumny angielskie pozorowały atak wzdłuż drogi, aby odwrócić uwagę Amerykanów od prawego brzegu, a trzecia kolumna - 6666 żohtierzy - przeprawiła się na prawy brzeg i ruszyła na pozycje amerykańskie. Anglicy zaniedbali uprzedniego rozeznania terenu, który okazał się bagnisty, ogromnie utrudniający poruszanie się. Nie było mowy o zaskoczeniu obrońców i gdy atakująca na otwartym terenie kolumna zbliżyła się na 180 mzostała powitana gradem kul. Ponaglana przez oficerów kolumna zdołała podejść na 90 m, ale ogień stał się tak piekielny i ludzie tak gęsto zaczęli padać, że zapanowało zamieszanie, które przerodziło się w popłoch. Lord Packenham podjechał konno, usiłując zatrzymać uciekających, ale stał się widocznym celem dla amerykańskich strzelców wyborowych, został ciężki ranny i wkrótce zmarł. W walce tej Anglicy stracili 2036 zabitych i rannych, podczas gdy straty Amerykanów wyniosły zaledwie 8 zabitych i 13 rannych. Anglicy wycofali się, zdobyli pobliski port Mobile i tam założyli bazę, ale dalsze działania przerwało zawieszenie broni, zawarte 14 II 1815 r. 505. Walki 2 Armii WP nad Nys| tużycką w 1945 r. II wojna światowa w 1939-45 r Biorąca udział w osłanianiu operacji berlińskiej od strony płd. 2 Armia WP (Korpus Panc., 5 DP i 1 DArt.) pod dowództwem gen. K. Świerczewskiego rozpoczęła 16 IV 1945 r. natarcie na linię niemieckiej obrony nad rz. Nysą Łużycką, mając po lewej i po prawej stronie jednostki radzieckie. Polacy przełamali się przez strefę obronną docierając pod Drezno. 22 IV 6 dywizji pancernych i dwie dywizje piechoty z GA "Środek", dowodzone przez Eeldmarsz. E Sch|rnera, uderzyły z płd. w rejonie Budziszyna, z zamiarem przerwania się do Berlina. Niemcy dokonali głębokiego włamania w linie polskie, zmuszając gen. Świerczewskiego do pospiesznego odwrotu spod Drezna. W toku ciężkich walk, trwających do 27 IV, wyłom został zaryglowany. Straty polskie20 160, niemieckie - 21 O50 zabitych i rannych. 506. Zwyclęstwo Mahdiego pod EI Obeid, w Sudanie - 5 XI 1883 r. Powstanie mahdystów w Sudanie w 1881-99 r Derwisz Mohammed Ahmad, podający się za proroka (Mahdiego), stanął na czele ruchu antykolonialnego i antyfeudalnego w Sudanie i doprowadził do wybuchu powstania. Do 1883 r. mahdyści opanowali całe południe kraju, niszcząc f wszędzie garnizony egipskie; centrum powstańcze znajdowało się w EI Obeid, w Kordofanie. W początkach IX 1883 r. wyruszył z Chartumu w celu zgniecenia powstania 10-tysięczny korpus egipski z oficerami angielskimi, dowodzony przez Anglika w służbie egipskiej - Hicks Paszę. Maszerowano na płd. długą kolumną, z 6000 wielbłądów niosących działa, amunicję i zaopatrzenie. Ciężka 410 411 droga, upał i stałe ataki powstańców przerzedzały kolumnę, padali z wyczerpania ludzie i zwierzęta. Po przejściu 600 km, 5 XI w pobliżu E1 Obeid kolumna po wyjściu z lasu na otwartą przestrzeń została niespodziewanie zaatakowana przez masy wojowników. Nie zdążono rozwinąć się ani użyć ciężkiej broni, walczący przemieszali się. Po całodziennej walce korpus egipski przestał istnieć, pozostało ok.100 jeńców, reszta została wycięta. 507. Bitwa pod Obertynem - 22 VIII 1531 r Wojna polsko-mołdawska w 1530-38 r W XII 1530 r. hospodar mołdawski Piotr Raresz zagarnął Pokucie i 31 XII pobił pod Chocimiem oddział 1500 żołnierzy polskich. Hetman J. Tarnowski przepędził wówczas Raresza, ten zebrał jednak 6000 jazdy i ponownie wkroczył na Pokucie. Po zwycięstwie pod Gwoźdźcem hetman Tarnowski z 4800 jazdy,1200 piechoty i z 12 działami stanął 21 VIII na nocleg pod Obertynem i tutaj otrzymał wiadomość, że Raresz nadchodzi z ok.17 000 żołnierzy, głównie jazdą i podobno z 56 działami. Hetman przygotował się do bitwy na wyniosłym płaskowyżu; ze spiętych łańcuchem wozów utworzono tabor, z jedną bramą w kierunku płd.-wsch., skąd nadchodził Raresz. Wojsko uszykowano w taborze: czelny huf jazdy naprzeciw bramy, za nim pozostała jazda, część piechoty obsadziła wozy z dwóch boków, reszta - 800 żołnierzy tworzyła oddział manewrowy. Od phi. wsch. tabor osłaniał las, wszystkie działa umieszczono w płd.-wsch. rogu taboru. Rankiem 22 VIII nadciągnęli Mołdawianie. Bitwę rozpoczęła artyleria, Tarnowski zwlekał z wystąpieniem, a Raresz, sądząc, że Polacy będą chcieli nocą ujść - zaczął częścią jazdy okrążać tabor. Widząć to Tarnowski kazał usunąć część wozów naprzeciw Mołdawian i ogniem piechoty po 412 wstrzymał ich. Wówczas Raresz skierował znaczny oddział jazdy w stronę tylnej bramy, a Tarnowski, który tego oczekiwał, rzucił ku niej hufiec jazdy. Gdy większość jazdy mołdawskiej uwikłana była w walkę na lewym skrzydle - wzmocniony hufiec czelny rozbił prawe skrzydło mołdawskie i zagarnął działa. Wtedy w tumanach kurzu ukazał się poczet polskiego szlachcica, a Mołdawianie myśląc, że są to posiłki dla Polaków - rzucili się do ucieczki, ścigani aż do granicy. Straty Mołdawian ok. 5000 żołnierzy, a Polaków - 256 żołnierzy zabitych i rannych. 508. Obrona Odessy -15 VIII 1941 r II wojna światowa w 1939-45 r 15 VIII 1941 r. obległa Odessę 4 A rumuńska, dowodzona przez gen. N. Ciuperca, działająca na prawym skrzydle niemieckiej GA "Południe". Wzmocniona ona została do 17 dywizji i 7 brygad i liczyła 158 840 żołnierzy, a straty jej były na bieżąco wyrównywane. Miasta broniła Samodzielna Armia Nadmorska - 3 DP 1 D Kawalerii oraz 8000 marynarzy i żołnierzy różnych drobnych oddziałów, całość pod dowództwem kontradm. G. W Żukowa; w trakcie walk została wzmocniona o 1 DP Mieszkańcy przygotowali i linie obrony, w odległościach ok. 25,14 i 10 km od miasta, a na ulicach wzniesiono 250 barykad. Obrońców wspierała silna flota wojenna i lotnictwo. Rumuni atakowali na całym froncie, a szczególnie zacięte walki rozgorzały od 20 VIII na odcinku phi.-wsch., gdzie udało im się włamać w obronę tak głęboko, że mogli ostrzeliwać miasto i okręty w porcie. 22 IX kombinowany atak z lądu, z morza i powietrza odrzucił Rumunów na 5-8 km, przerywając tym samym ostrzał miasta. 9 IX dowództwo 4 A rumuńskiej przejął gen. I. Jacobici. Ponieważ w międzyczasie Odessa znalazła się 413 na głębokich tyłach Niemców, którzy zagrozili Donbasowi i Krymowi - dowództwo radzieckie rozkazało przerzucić wojska z Odessy na Krym, co też w dniach 1-16 X przy pomocy ftoty, skrycie i bez strat wykonano, ewakuując ok. 86 000 żołnierzy na Krym. Straty Rumunów wyniosły 20 116 zabitych i 86 445 rannych i zaginionych. 509. Wyzwolenie Odessy -10 IV 1944 r II wojna światowa w 1939|5 r 26 III 1944 r. wojska radzieckie 3 Frontu Ukraińskiego wznowiły działania na całym swym odcinku Bohu. 28 III 37 i 57 A przerwały front niemieckiej obrony GA "A', na szerokości 45 km i głębokości 25 km i tego samego dnia zdobyły Nikołajew. Wykorzystując wyłom, dowództwo radzieckie rzuciło w niego swe główne siły, kierując konno-mechaniczną grupę i XXIII KPanc. na Tyraspol i dalej na płd. wsch. do ujścia Dniestru, w celu odcięcia Niemcom odwrotu. Wieczorem 9 IV wojska radzieckie z marszu, szturmem wdarły się do płn. dzielnicy Odessy i po zaciekłej całonocnej walce, wspomagane przez partyzantów, którzy wyszli z ukrycia i zaatakowali tyły Niemców -10 IV o godz. 10 opanowały miasto. Część oddziałów niemieckich, mając odciętą nadbrzeżną trasę na Izmaił, uderzyła na płn. zach. i przebiła się do Tyraspola. 510. Forsowanie Odry przez 1 Armię WP16 IV 1945 r II wojna światowa w 1939-45 r Pierwszymi polskimi żołnierzami nad Odrą byli saperzy zmotoryzowanego baonu pontonowomostowego, którzy uczestnicząc w radzieckiej ofensywie zimowej 1945 r. organizowali 31 I pod ogniem przeprawę przez Odrę pod Czelinem, tracąc 10 zabitych i 35 rannych. W IV 1945 r. 1 Armia WP, dowodzona przez gen. S. G. Po- pławskiego i 61 A radziecka otrzymały zadanie osłaniania od strony płn. głównych sił 1 Frontu Białoruskiego, nacierających na Berlin. Pas dzia- łania I AWP miał 20 km szerokości, od Cedyni | do Gozdowic. Linii Odry bronił tam niemiecki " 101 Ko us "Odra, z 9 A gen. T Busse. 15IV w ramach rozpoznania batalion z 1DP i batalion amfibu sforsowały Odrę na prawym skrzydle, przy zniszczonym moście kolejowym, zajmując wyspę przy niemieckim brzegu.16 IV rano,po silnym przygotowaniu artyleryjskim rozpoczęło się ogólne natarcie nad Odrą i Nysą. Czołowe oddziały 2pp z I DP forsujące rzekę przy zniszczonym moście,dostały się pod silny ogień, wobec czego resztę oddziałów przerzucono | w rejon Siekierek,gdzie I pp zdobył mały przy- | czółek.Wspólnymi siłami odparto szereg niemiec- || kich kontrataków.I DP przełamała pierwszą linię || obrony,a 3DP nacierająca z radzieckiego przy- |: czółka w Czelinie przełamała pierwszą i drugą linię.Po zaciekłych walkach w szerokim na 2,5km międzyrzeczu do 18IV 1AWP wyparła | Niemców za Starą Odrę.W tym czasie lewy są- || siad - radziecka 47A - prz"łamał drugą linię obrony zdobywając 18IV m.Wriezen z mostem przez Starą Odrę,co wykorzystały 3i 4DP ude- rzając 19IV wzdłuż Starej Odry,a gdy 2DP sEorsowała rzekę,zajmując Neugaul - Niemcy rozpoczęli odwrót.Straty polskie przy forsowaniu Odry wyniosły 1971zabitych. 511.Wyprawa gen.E.Braddocka w dolinę rz.Ohio w 1755r Wojna angieIsko-francuska w Kanadzie w 1754-63r Nowo mianowany naczelnym wodzem wojsk angielskich w Ameryce Płn. gen. E. Braddock wy 414 415 ruszył z Filadelfii z oddziałem 1400 żołnierzy brytyjskich i 1100 milicjantów z Wirginii i Marylandu na podbój znajdującej się we władaniu Francuzów doliny rz. Ohio, chronionej przez Fort Duquesne. Gen Braddock, który dopiero co przybył z Europy, nie znał warunków walki w dzikim, zalesionym terenie i maszerował bez specjalnych środków ostrożności. 8 mil przed fortem, w pobliżu Monongahela, w gęstej puszczy, Brytyjczycy wpadli 9 VII 1755 r. w zasadzkę, zastawioną przez oddział 70 żołnierzy francuskich, 150 milicjantów i 650 sprzymierzonych Indian, dowodzonych przez kpt. H. M. L. Beauieu, komendanta fortu. W trzygodzinnej bitwie Brytyjczycy zostali rozgromieni; pod gen. Braddockiem ubito 5 koni, zanim został on śmiertelnie raniony. Zabito względnie raniono 63 oficerów i 1373 żołnierzy. Jedyny zwarty oddział, liczący 400 żołnierzy, który zdołał ujść, dowodzony był przez płk. T Gage, przy którym znajdował się G. Washington. Stracono 20 dział i cały tabor. Straty Francuzów wyniosły 43 ludzi. 512. Bitwa pod Oleszycami -15/16 IX 1939 c II wojna światowa w 1939-45 r 11 IX niemiecki XXII KPanc. gen. P Kleista (4 D Lekka i 2 DPanc.) uzyskał przyczółek na rz. San pod Jarosławiem, a 12 IX jego 4 D Lekka rozpoczęła rajd na płd. wsch. przez Oleszyce, Lubaczów, Rawę Ruską na Zamość. W tej sytuacji Grupa Operacyjna gen. M. Boruty-Spiechowicza (6 i 21 DP), odchodząca z linii Sanu, otrzymała 13 IX od gen. K. Sosnkowskiego rozkaz szybkiego przebijania się na płd. wsch., na Lwów. Gen. Boruta-Spiechowicz skierował natarcie swych wojsk na Cieszanów-Oleszyce-Lubaczów; wiedział, że tą trasą przeszło niemieckie zgrupowanie pancerne, ale spodziewał się, że napotka tylko jego tyły. Tymczasem do Cieszanowa dotarła już znad Sanu 45 DP gen. E Materny - ok. 17 000 żołnierzy - spiesząca z pomocą XXII KPanc., a równolegle wyżej na płn. maszerowała 28 DP O tym gen. Boruta-Spiechowicz nie wiedział. Obie polskie dywizje szły oddzielnie, 21 DP dowodzona przez gen. J. Kustronia - dwa pułki piechoty (1 pp pozostał w odwoclzie dowódcy Grupy Operacyjnej), liczące ok.10 000 żołnierzy doszły do rejonu Oleszyc|Lubaczów 14 IX i zastawszy tam Niemców 15 IX zaatakowały ich. Silniejsi Niemcy odparli natarcie i przeszli do kontrataku, a na tyły Polaków zaczęły wychodzić oddziały niemieckiej 28 DP 6 DP nie zdążyła nadejść i 21 DP znalazła się 16 IX w okrążeniu. Dowódca 21 DP gen. Kustroń zarząclził odwrót i dywizja w dramatycznych bojach, ze stratą ok. 5000 żołnierzy, z pomocą nadeszłej 6 DP przebiła się. Gen. Kustroń poległ. 513. Bitwa w Olszynce Grochowskiej25 II 1831 r. Powstanie listopadowe w Polsce w 1830/31 r Idącej traktem brzeskim na Warszawę 59-tysięcznej armii rosyjskiej feldmarsz. I. Dybicza zastąpiła drogę w rejonie Grochowa 40-tysięczna armia polska pod dowóclztwem gen. ks. M. Radziwiłła, a faktycznym - jego doradcy, gen. J. Chłopickiego. Główną polską pozycją był lasek Olszynka, otoczony mokradłami, blokujący wyjście na równinę praską.19 II 1831 r. dywizja gen. P Szembeka, licząca 4200 żołnierzy, rozbiła pod Wawrem straż przednią armu rosyjskiej - 3300 żołnierzy, a 20 II rano rozpoczęła się bitwa o Olszynkę atakiem 6400 żołnierzy rosyjskich. Wtargnęli oni do lasku, ale kontratak 2500 żołnierzy polskich odrzucił ich. Drugi atak 6000 żołnierzy o godz.13 odparła brygada gen. A. Giełguda - 2100 żołnierzy zadając Rosjanom ciężkie straty. Próbujący | ||| obejścia pozycji polskich przez Białołękę gen. ks. 416 417 I. Szachowski z 11-tysięcznym korpusem pobity został przez dywizję gen. J. Krukowieckiego. 25 II odparte zostały przez 8200 Polaków dwa ataki na Olszynkę, ale w trzecim, generalnym szturmie 22 000 żołnierzy Rosjanie wdarli się do Olszynki i pozbawione rezerw, wyczerpane oddziały polskie zmuszone zostały do odwrotu. Rannego gen. Chłopickiego zastąpił gen. J. Skrzynecki. Straty rosyjskie - 9400, polskie - 6300 zabitych, rannych i jeńców. 514. Masekra w Oradour-sur-Glane -10 VI 1944 r II wo|na światowa w 1939|5 r Po wylądowaniu wojsk sprzymierzonych we Francji 6 VI 1944 r. organizacje Ruchu Oporu rzuciły hasło ogólnego powstania przeciwko niemieckim okupantom. Ruch powstańczy szczególnie silnie wystąpił w Bretanu, na płd. zach. i w centralnej części kraju, obejmując wkrótce 40 departamentów i wiążąc 8 dywizji niemieckich. Niemcy zaczęli stosować represje i terror; w ramach jednej z akcji represyjnych oddziały 2 DPanc. SS "Das Reich" spaliły 10 VI 1944 r. wieś Oradour-surGlane w departamencie Haute Vienne, na płd. zacb. od Limoges, mordując z 648 jej mieszkańców - 642 osoby. 515. Bltwa pod Orlskany - 5 VIII 1777 r Ameryktrńslsa wojna o niepodległość w 1775|82 r Gen. J. Burgoyne szedł z Kanady, z Montrealu na płd., na m. Albany, gdzie miał spotkać się z mającym iść z płd., z Nowego Jorku gen. W Howe i tym samym odciąć zbuntowane płn. kolonie. W tym samym czasie z Fortu Oswego nad jez. Ontario wyruszył płk Barry Saint Leger z 1200 lojalistami i Indianami-Irokezami J. Branta, aby zajść Amerykanów pod Albany z boku, z zach. 418 Oddział Saint Legera szedł naprzód, paląc i mordując, aż dotarł do Fortu Stanwix, ok. 85 km od Oswego; załoga fortu - ok. 500 ludzi pod dowództwem płk. P Gansevoorta - stawiła rozpaczliwy opór. Po trzech tygodniach oblężenia fortu nadchodziła pomoc - gen. N. Herkimer z 800 milicjantami, ale Sant Leger dowiedział się o tym i zastawił 8 mil od fortu zasadzkę. W nocy z 4 na 5 VIII pod Oriskany, w lesie, oddział gen. Herkimera został niespodziewanie zaatakowany i rozproszony; generał został ranny i wkrótce zmarł, poległo ponad 200 Amerykanów; walkę przerwała gwałtowna burza. Straty Saint Legera wyniosły 150 zabitych i rannych. Gen. B. Arnold wysłał nowy oddział na odsiecz fortu -1050 żołnierzy i milicjantów, co zmusiło St. Legera do zaprzestania oblężenia i odwrotu do Fortu Oswego. Przyczyniło się to do klęski gen. Burgoyne'a. 516. Oblężenie Orleanu -12 X 1428-8 V 1429 r, Wojna stuletnia w 1337-1453 r W walce Henryka VI, króla Anglii o koronę Francji z Delfinem, który ogłosił się królem Francji jako Karol VII - regent, ks. J. Bedford zajął | " płn. Francję po rz. Loarę, a hr. T Salisbury obległ 12 X 1428 r. Orlean, stojący po stronie Karola. Orlean, położony na prawym brzegu rzeki, połączony był mostem z przedmieściem na lewym | brzegu. Mostu bronił bastion Les Tourelles. Załogę miasta stanowiła milicja i 5000 żołnier Salisbury ostrzelał miasto i szturmem zdobył 21 X Les Tourelles, jednak poległ w walce. Jego następca, hr. Suffolk, otoczył miasto redutami i odciął od zaopatrzenia. Po półrocznym oblężeniu w mieście zapanował głód i przygnębienie, a Karol zamierzał zrezygnować z tronu, gdy nagle zjawiła się u niego w Chinon 17-letnia wieśniaczka, Joanna d'Arc, opanowana mi||ycyzmem, głosząca, że Bóg powołał ją do ocalenia Francji. 419 Entuzjazm ludu i wojska zniewolił króla do wysłania jej z oddziałem ok. 4000 żołnierzy do Orleanu. 29 IV 1429 r. przedostała się do Orleanu Loarą, witana jak święta. 6 V z 4000 żołnierzy zdobyła jedną z redut, a 7 V zdobyła szturmem bastion Les Tourelles, broniony przez 500 Anglików. 8 V hr. Suffolk zostawił artylerię, jeńców i chorych i wyniósł się spod miasta. Powstanie Ormian w Turcji w 1915 r zob. 708 517. Powstanie w Padwie - e II 1848 r Wiosna Ludów w Europie w 1848/49 r Wiadomości o styczniowych wydarzeniach na Sycylu, gdzie powstańcy prowadzili zwycięskie walki z wojskami króla Ferdynanda II Burbona, wywołały entuzjazm mieszkańców miast włoskich. W Padwie manifestacje studentów i młodzieży w dniu 8 II 1848 r. po przyłączeniu się ludności przerodziły się w spontaniczne powstanie przeciwko austriackim okupantom; rozpoczęły się starcia z wojskiem, padło 5 zabitych i ok. 40 rannych. Komendant austriackiego garnizonu, gen. baron K. d'Aspre dysponował II Korpusem, składającym się z 27 batalionów piechoty,16 szwadronów jazdy i 42 dział, nie odważył się jednak na zdecydowaną akcję i po całodziennych starciach w dniu 8 II 1848 r. opuścił miasto i odszedł do Werony. 518. Secesja Pakistanu Wschodniego w 1971 c Wojna indyjsko-pakistańska w 1971 r W wyniku stosowanej przez władze centralne dyskryminacji Bengalu zrodził się tam ruch narodowy. Po zwycięstwie Ligi Ludowej w wyborach z 7 XII 1970 r. przywódca jej - M. Rahman zażądał dla Pakistanu Wsch. szerokiej autonomu, a następnie 26 III proklamował jego niepodległość i wezwał naród do walki. 27 III 1971 r. władze zdelegalizowały Ligę i uwięziły Rahmana; rozpoczęły się rządy terroru i w ich następstwie masowa ucieczka ok.10 mln. ludzi do Indii; w kraju powstał i rozwinął się ruch powstańczy. Mnożyły się incydenty graniczne, wojska indyjskie przekraczały granicę, zdobywając m. in. 27 XI m. Hilla na płn. kraju; w tej sytuacji Pakistan 3 XII 1971 r. wypowiedział Indiom wojnę. 4 XII wojska indyjskie pod dowództwem gen. J. Singha Aurory wkroczyły do Pakistanu Wsch. i współdziałając z oddziałami Powstańczej Armii Wyzwoleńczej (Mukti Bahini) przełamały linię umocnień granicznych. W zwycięskiej ofensywie wojska indyjskie, spychając 120-tysięczną armię pakistańską dowodzoną przez gen. A. Niazi, zdobyły 7 XII Jessore i Sylhet,10 XII Lakszam i 11 XII podeszły pod stolicę - Dhakę, okrążając ją.10 XII gen. Niazi przekazał dowództwo szefowi sztabu - gen. A. R. Farmanowi i odleciał do Pakistanu Zach.15 XII oddziały indyjskie i powstańcze szturmem wdarły się na przedmieścia Dhaki, bronionej przez ok. 20 000 żołnierzy. Tegoż dnia gen. Farman poprosił o zawieszenie broni. Działania wojenne zakończyły się 17 XII. Straty pakistańskie -11400 zabitych,18 475 rannych i 91 498 jeńców. Straty indyjskie - 3145 zabitych, 8551 rannych i 519 zaginionych. Pakistan Wschodni stał się niepodległym państwem pod nazwą Bangladesz. Bitwa o Palembang, stolic| Sumatry1 I 1947 r zob. 286 519. Powstanie w Palermo -12 I 1848 r Wiosna Ludów w Europie w 1848/49 r Wrzenie rewolucyjne w państwach europejskich w 1848 r. nie ominęło także leżącego na uboczu 420 421 królestwa Sycylii. Absolutystyczne rządy króla Ferdynanda II Burbona budziły od dawna sprzeciw społeczeństwa, ponawiały się żądania przywrócenia liberalnej konstytucji z 1812 r., a gdy król stanowczo odmówił - proklamowano 12 I 1848 r. w Palermo powstanie. Od rana zbrojne grupy patriotów przebiegały ulicami nawołując ludność do powstania, zaczęto budować barykady i rozpoczęły się starcia z policją; wojsko początkowo nie interweniowało. Wieczorem tego dnia zebrane na placu Fieravecchia tłumy wybrały Komitet powstania. Siły powstańców wzrosły do 600 ludzi, ale tylko połowa miała broń palną, a reszta noże, widły, drągi. Na pomoc powstańcom zaczęli napływać zbrojni górale.13 I powstańcy wzmocnieni posiłkami zaczęli atakować i zdobywać komisariaty; walki toczyły się cały dzień i włączyło się do nich wojsko. Na rozkaz namiestnika, gen. A. Majo, ustawione przy zamku królewskim działa, a także działa nadmorskiego fortu Castellamare zaczęły ostrzeliwać miasto.14 I lud wybrał rząd tymczasowy pod przewodnictwem adm. Ruggero Settima. Król na wieść o powstaniu wysłał z Neapolu 9 okrętów wojennych z 6000 żołnierzy pod dowództwem gen. G. Desaugeta; przybyli oni 15 I do Palermo. Powstańcy odrzucili propozycje układów wysunięte przez gen. Majo i kontynuowali działania bojowe, ale wkrótce sytuacja ich stała się krytyczna - zaczęło brakować amunicji. Niespodziewanie 21 I działa umilkły; gen. Desauget, przychylny powstańcom, wszczął z nimi pertraktacje, zawarł z nimi ugodę i odszedł z wojskiem do Solanto, a następnie opuścił wyspę. Wcześniej odplynął gen. Majo. Powstanie zwyciężyło. Straty powstańców wyniosły ok.100 zabitych i ok. 200 rannych. 520. Bitwa pod Palestro - 30/31 V 1859 r Wojna włosko-francusko-austriacka w 1859 r Z początkiem wojny 100-tysięczna armia austriacka gen. E Gyulaia przekroczyła 29 IV graniczną rz. Ticino, posuwając się w marszu na Turyn za rz. Sesię, ale w połowie V 1859 r. niezdecydowany generał wycofał się na linię rzek Sesia i Pad. 67-tysięczna armia sardyńska zgrupowała się w rejonie Alessandria-Casale. Dwa korpusy francuskie szły przez Alpy, a dwa wylądowały w Genui; na lewym skrzydle działał korpus ochotniczy gen. G. Garibaldiego. Sprzymierzeni postanowili przeprawić się przez rz. Sesię w rejonie Palestro, w związku z czym 30 V dywizja sardyńska gen. E. Cialdiniego uderzyła na to miasto, bronione przez jedną brygadę austriacką i zdobyła je. Kontratak austriackiej brygady gen. E S. von Dondorfa został odparty; także kontratak brygady gen. A. Szabo został odparty przez żołnierzy francuskich, którzy przeszli rzekę w bród i atakiem na bagnety odrzucili Austriaków. Próbował jeszcze szczęścia płk baron E Zobel z czterema batalionami, ale Palestro było już obsadzone przez 21 batalionów wojsk sprzymierzonych, wobec czego Austriacy wycofali się za rz. Ticino. Straty wojsk włosko-francuskich1013, austriackich - 2588 żołnierzy zabitych irannych. 521. Wojna arabsko-żydowska w Paiestynie w 1948/49 r Proklamowanie 14 V 1948 r. żydowskiego państwa Izrael w Palestynie stało się dla Arabów hasłem do wojny; następnego dnia Egipt, Syria, Jordania i Irak wystąpiły zbrojnie. Żydowskie organizacje bojowe - Haganah - 60 000, Irgun Zwei Leumi - 800 i "grupa Sterna" - 300 ludzi, toczące od dawna walki z Arabami i okupacyj 422 423 nymi wojskami angielskimi, liczyły łącznie ok. 61 000 ludzi, a rozpoczynające wojnę wojska arabskie - ok. 55 000 żołnierzy, brak im jednak było naczelnego dowództwa i jednolitego planu. 10-tysięczna armia egipska doszła na 30 km do Tel Awiwu i tu została zatrzymana, jordański 6-tysięczny Legion Arabski opanował Jerozolimę i Betlejem, a 20-tysięczne wojska irackie sforsowały Jordan i zajęły Jenin. 8-tysięczne oddziały syryjskie uzyskały lokalne sukcesy w rejonie Jeziora Tyberiadzkiego. W trakcie wojny siły izraelskie wzrosły do ok.100 000, a arabskie do ok. 85 000 żołnierzy. Po dwóch zerwanych rozejmach z 11 VI i 18 VII-15 XI 1948 r. wojska izraelskie rozpoczęły 15 XI 1948 r. ofensywę. Front egipski został przełamany i w pościgu wojska izraelskie wkroczyły do Egiptu, zajmując 7 I 1949 r. E1 Arish. Na froncie phi. wojska izraelskie zajęły Dolną Galileę i Nazaret, wypierając oddziały arabskie do Libanu. W obliczu klęski Arabowie wszczęli 13 I 1949 r. rokowania i w VII 1949 r. zawarto rozejm, sankcjonujący zdobycze terenowe Izraela (6700 km2). Z zajętych przez Izrael terenów uszło do sąsiednich krajów ok. 900 000 arabskiej ludności. 522. Zdobycie Bastylii w Paryżu -14 VII 1789 r. Wielka rewolucja francuska w 1789-99 r Bastylia - obronny zamek w Paryżu, przekształcony na więzienie - była symbolem ucisku. Posiadała załogę - 40 Szwajcarów i 80 inwalidów pod dowództwem gubernatora, markiza B. R. de Launay. W czasie rozruchów w mieście tłumy pospólstwa podburzone pogłoską, że działa zamku skierowane są na miasto, otoczyły zamek, żądając poddania się załogi. Po dłuższych pertraktacjach z gubernatorem wybuchła znienacka strzelanina, padły ofiary z tłumu, który zaczął się cofać. 424 Po godzinnej walce przybyli gwardziści z działami, ostrzelali zamek, przecięli łańcuchy mostu zwodzonego, rozbili bramę i thim wdarł się na dziedziniec; wówczas załoga skapitulowała. Tłum zamordował gubernatora, oficerów i część żołnierzy i rozpoczął burzenie zamku. 523. Obrona Paryża - 30 III 1814 c Wojny napoleońskie - Kampania 1814 r Po przegranej bitwie pod Lipskiem wojska francuskie wycofywały się do Francji, a w ślad za nimi szła 345-tysięczna armia sprzymierzonych. Napoleon wygrywał jeszcze mniejsze bitwy, ale brak mu było sił, aby stawić czoła głównej armii przeciwników i w związku z tym poprzestawał na działaniach nękających na ich tyłach. Po wygraniu 9 III bitwy pod Laon sprzymierzeni podeszli 30 III 1814 r. pod Paryż. Linie obronne na wzgórzach Montmartre obsadzone były od phi. przez 15-tysięczny korpus marsz. E. A. Mortiera, a pozycje wschodnie we wsi Belleville - przez 6-tysięczny korpus marsz. A. Marmonta. Po dziewięciogodzinnej zaciekłej walce 85-tysięczna armia pruska marsz. G. L. Bluchera zdobyła szturmem Belleville, a 160-tysięczna armia austriacka feldmarsz. K. P Schwarzenberga zdobyła wzgórza Montmartre, dochodząc do rogatek miasta. W tej sytuacji Francuzi ogłosili kapitulację stolicy, wycofując resztki wojsk na płd. 31 III 1814 r. wojska sprzymierzone wkroczyły do Paryża. 524. Rewolucja lipcowa w Paryżu27 29 VII 1830 r Wzrost reakcji szlacheckiej i klerykalnej, depresja gospodarcza i ograniczenie praw wyborczych wznieciły nienawiść do rządu ks. Polignaca i do Burbonów; wzburzony lud rozpoczął 26 VII 425 1830 r. demonstracje uliczne w Paryżu. Skrajnie reakcyjny rząd skierował przeciwko demonstrantom wojsko, co spowodowało starcia uliczne; 27 VII miasto pokryło się barykadami. Powstańcy pod hasłem "precz z Burbonami, niech żyje wolność" pociągnęli za sobą lud Paryża; zorganizowano Gwardię Narodową, na której czele stanął gen. M. J. P de La Fayette. Dowódca wojsk rządowych, marsz. A. F. Marmont, dysponował 11 000 żołnierzy, ale nie zdołał opanować sytuacji; dwa pułki jego żołnierzy dołączyły do powstańców. 29 VII lud zdobył ratusz, arsenał i pałac królewski, powołano rząd tymczasowy, wojsko wycofało się z miasta, a król Karol X wyjechał do Anglu. Rewolucja zwyciężyła, ale lud walczący o republikę oszukano, powołując 9 VIII Ludwika Filipa na tron. W walkach ulicznych poległo ok. 200 żołnierzy królewskich i ok.1800 rewolucjonistów. 525. Rewolucja lutowa w Paryżu - 22-25 II 1848 r. Wiosna Ludów w Europie 1848/49 r Zarządzenia władz, uniemożliwiające przeprowadzenie agitacji na rzecz reformy parlamentarnej, wzburzyły ludność, która 22 II rozpoczęła w Paryżu uliczne manifestacje. Rząd, nie mogąc posłużyć się gwardią narodową, która sprzyjała ludności, zdymisjonował przeciwnego reformom premiera Guizota w nadziei rozładowania napięcia. Gdy jednak 23 II wieczorem, w trakcie manifestacji przed gmachem Ministerstwa Spraw Zagranicznych padł przypadkowy strzał z tłumu i wojsko strzegące gmachu dało salwę, zabijając i raniąc 50 osób - wzburzenie sięgnęło zenitu, uderzono w dzwony, zbrojono się. Rankiem 24 II cały Paryi pokryty był siecią barykad; rozpoczęły się starcia z wojskiem. Król Ludwik Filip I zmienił rząd i nakazał przeprowadzenie reformy, ale już było za późno, na ulicach toczyły się walki i atakujący tłum z okrzykami "precz z Burbonami, niech żyje republika" - zbliżał się do Tuilerii. Przestraszony król abdykował na rzecz wnuka - hrabiego Paryża i wyjechał za granicę. W Pary'Lu utworzono bezzwłocznie rząd tymczasowy i 25 II 1848 r. proklamowano republikę. 526. Komuna Parysk| -18 III-28 V 1971 r. Po przegranej w 1871 r. wojnie z Niemcami Francja znalazła się w stanie anarchii. Ogłoszono republikę,17 II rządy objął A. Thiers rezydujący w Wersalu, a Paryżem zawładnęła Gwardia Narodowa i uzbrojone, podburzane przez komunistycznych agitatorów pospólstwo, prące do radykalnej zmiany ustroju społecznego. W wyborach przeprowadzonych 26 III zwyciężyli demokraci; ogłosili oni rządy "komuny", rozesłali agitatorów na prowincję, skonfiskowali dobra kościelne, nałożyli ogromne podatki na sfery zamożne, rozbudowali siły zbrojne i powołali na ich dowódcę gen. J. Dąbrowskiego. Na prośbę rządu A. Thiersa Niemcy zwolnili z niewoli 100 000 żołnierzy, z których utworzono tzw. armię wersalską. 2 V komunardzi zaatakowali Wersal, pragnąc zlikwidować rząd Thiersa, zostali jednak rozbici, tracąc 2000 jeńców. 8 V armia wersalska pod dowództwem marsz. Mac Mahona ruszyła na Paryż. 9 V padł jeden z najważniejszych punktów obrony Paryża - fort Issy, a następnie fort Vanves. 21 V wojska rządowe wdarły się do miasta =| i rozpoczęły się zaciekłe walki uliczne na 582 barykadach; poległ gen. Dąbrowski. 24 V komunardzi zaczęli podpalać - na wcześniej wydany przez dowództwo rozkaz - najwspanialsze budynki: Tuilerie, Palais Royal, ratusz, Ministerstwo Skarbu, gmach Dyrekcji Policji, teatry itd. Widok płonącego miasta rozwścieczył żołnierzy, nie brano jeńców, ujętych komunardów rozstrzeliwano na miejscu. Po pięciu dniach strasznych walk padł 28 V ostatni punkt oporu - Butte Chau427 426 mont, a na barykadzie - ostatni dowódca komunardów, L. Ch. Delescluze. W walkach i egzekucjach zginęło ok. 30 000 ludzi. 527. Wyzwolenie Paryża - 25 VIII 1944 r. Ił wojna światowa w 1939-45 r Gdy do Paryża zbliżały się z płd. pancerne dywizje alianckie, w mieście rozpoczęły się masowe demonstracje ludności i starcia z policją.10 VIII rozpoczął się strajk powszechny, a 14 VIII kierownictwo Francuskich Sił Wewnętrznych (FFI) i partia komunistyczna (PCF) wezwały ludność do powstania. Na czele powstańczych oddziałów36 000 z FFI i 12 000 z PCF - stanął komunista, płk H. G. Rol Tanguy. Garnizon niemiecki, dowodzony przez gen. D. von Choltitza, liczył 20 000 żołnierzy, z czego 5000 w mieście i 15 000 w rejonach podmiejskich, w 36 umocnionych punktach oporu. Dysponował on 80 czołgami, 60 działami i 60 samolotami. 17 VIII wzniesiono barykady, a 19 VIII rozpoczęły się walki, szczególnie zacięte w śródmieściu. Do wieczora 20 VIII powstańcy oswobodzili 3/4 dzielnic miasta. Gen. Choltitz nie miał chęci do walki; 20 VIII wbrew rozkazowi Hitlera obiecał nie niszczyć miasta, jeśli jego żołnierze nie będą atakowani. Komuniści, nie zważająe na układy, kontynuowali walkę. Gen. Choltitz skłonny był kapitulować, ale przed wojskami regularnymi. Sugestie te przekazał dnwódcy amerykańskiej GA, gen. O. N. Bradleyowi konsul szwedzki R. Nordling. Gen. Bradley skierował do Paryża francuską DPanc. gen. Ph. Leclerca. Przednie jej oddziały weszły do miasta 24 VIII i wzięły udział obok powstańców w walkach. 25 VIII nadeszły główne siły dywizji i gen. Leclerc, wraz z płk. Rol Tanguy, przyjął kapitulację niemieckiego garnizonu. Straty powstańców - 2356, ludności 428 cywilnej - 2408 i 2 DPanc. - 628 zabitych i rannych. Straty Niemców - 3200 zabitych i 4911 rannych. 528. Bitwa pod Pastrengo - 30 IV 1848 r. Wojna włosko-austriacka w 1848/49 r | Austriacki gen. G. von Wocher z 9500 żołnierzami zajął m. Pastrengo, aby zagrodzić dro||' gę do płn. Włoch armu piemonckiej króla Karo|' la Alberta. Przednie oddziały włoskie atakowały bezskutecznie pozycje austriackie w dniach |; 28 i 29 IV Po nadejściu głównych sił Karol Albert zarządził generalny szturm na 30 IV, wyznaczając do tej akcji gen. H. Sonnaza z 20 000 żołnierzy. Trzy włoskie kolumny - gen. M. Broglio, A. Federizi i ks. Amadeusza Sabaudzkiego zaatakowały i zdobyły Pastrengo, a kontratak austriacki został rozbity szarżą włoskiej brygady kawalerii. Austriacy wycofali się za rz. Adygę. Od klęski ocalił ich gen. baron E T Zobel, który nadszedł z Płd. Tyrolu z 3000 żołnierzy. Straty austriackie - 500 zabitych i rannych oraz 450 jeńców, a włoskie - ok. 500 zabitych i rannych. 529. Bitwa pod Pawią - 24 II 1525 r. Wojny włoskie w 1491-1559 r Armia sprzymierzonych (Wenecja, Genua i Florencja) zmusiła w połowie 1524 r. wojska francuskie do opuszczenia Mediolanu, następnie wkroczyła do Prowansji i obległa Marsylię. Armia francuska króla Franciszka I nadeszła z odsieczą i przepędziła oblegających, Franciszek wyruszył do Włoch, odbił Mediolan i opanował większość księstwa z wyjątkiem kilku twierdz, m. in. Pawu, którą obległ. Oblężenie przeciągało się, gdyż 429 mont, a na barykadzie - ostatni dowódca komunardów, L. Ch. Delescluze. W walkach i egzekucjach zginęło ok. 30 000 ludzi. 527. Wyzwolenie Paryża - 25 VIII 1944 r. II wojna światowa w 1939-45 r Gdy do Paryża zbliżały się z płd. pancerne dywizje alianckie, w mieście rozpoczęły się masowe demonstracje ludności i starcia z policją.10 VIII rozpoczął się strajk powszechny, a 14 VIII kierownictwo Francuskich Sił Wewnętrznych (FFI) i partia komunistyczna (PCF) wezwały ludność do powstania. Na czele powstańczych oddziałów36 000 z FFI i 12 000 z PCF - stanął komunista, płk li. G. Rol Tanguy. Garnizon niemiecki, dowodzony przez gen. D. von Choltitza, liczył 20 000 żołnierzy, z czego 5000 w mieście i 15 000 w rejonach podmiejskich, w 36 umocnionych punktach oporu. Dysponował on 80 czołgami, 60 działami i 60 samolotami. 17 VIII wzniesiono barykady, a 19 VIII rozpoczęły się walki, szczególnie zacięte w śródmieściu. Do wieczora 20 VIII powstańcy oswobodzili 3/4 dzielnic miasta. Gen. Choltitz nie miał chęci do walki; 20 VIII wbrew rozkazowi Hitlera obiecał nie niszczyć miasta, jeśli jego żołnierze nie będą atakowani. Komuniści, nie zważając na układy, kontynuowali walkę. Gen. Choltitz skłonny był kapitulować, ale przed wojskami regularnymi. Sugestie te przekazał dowódcy amerykańskiej GA, gen. O. N. Bradleyowi konsul szwedzki R. Nordling. Gen. Bradley skierował do Paryża francuską DPanc. gen. Ph. Leclerca. Przednie jej oddziały weszły do miasta 24 VIII i wzięły udział obok powstańców w walkach. 25 VIII nadeszły główne siły dywizji i gen. Leclerc, wraz z płk. Rol Tanguy, przyjął kapitulację niemieckiego garnizonu. Straty powstańców - 2356, ludności 428 cywilnej - 2408 i 2 DPanc. - 628 zabitych i rannych. Straty Niemców - 3200 zabitych i 4911 rannych. 528. Bitwa pod Pastrengo - 30 IV 1848 r. Wojna włosko-austriacka w 1848/49 r Austriacki gen. G. von Wocher z 9500 żołnierzami zajął m. Pastrengo, aby zagrodzić drogę do płn. Włoch armu piemonckiej króla Karola Alberta. Przednie oddziały włoskie atakowały bezskutecznie pozycje austriackie w dniach 28 i 29 IV Po nadejściu głównych sił Karol Albert zarządził generalny szturm na 30 IV, wyznaczając do tej akcji gen. H. Sonnaza z 20 000 żołnierzy. Trzy włoskie kolumny - gen. M. Broglio, A. Federizi i ks. Amadeusza Sabaudzkiego zaatakowały i zdobyły Pastrengo, a kontratak austriacki został rozbity szarżą włoskiej brygady kawaleru. Austriacy wycofali się za rz. Adygę. Od klęski ocalił ich gen. baron E T Zobel, który nadszedł z Płd. Tyrolu z 3000 żołnierzy. Straty austriackie - 500 zabitych i rannych oraz 450 jeńców, a włoskie - ok. 500 zabitych i rannych. 529. Bitwa pod Pawi| - 24 II 1525 r. Wojny włoskie w 1491-1559 r Armia sprzymierzonych (Wenecja, Genua i Florencja) zmusiła w połowie 1524 r. wojska francuskie do opuszczenia Mediolanu, następnie wkroczyła do Prowansji i obległa Marsylię. Armia francuska króla Franciszka I nadeszła z odsieczą i przepędziła oblegających, Franciszek wyruszył do Włoch, odbił Mediolan i opanował większość księstwa z wyjątkiem kilku twierdz, m. in. Pawu, którą obległ. Oblężenie przeciągało się, gdyż 429 miasto było dobrze ufortyfikowane, wzdłuż płd. strony murów płynęła dwoma korytami rz. Ticino, a garnizon pod dowództwem A. Leyvy był silny. Gdy na odsiecz przybyła z Lodi armia cesarska (17 000 piechoty i 1000 jazdy pod dowództwem C. Lannoya i E d'Avalosa) i okopała się na wsch. od Pawu, za strumieniem Vernacula - Francuzi obwarowali się na płn. od miasta, w parku Mirabella, otoczonym wysokim murem. Zimą armia francuska zmniejszyła się na skutek chorób i dezercji wojska oraz odejścia sprzymierzonego ks. G. Medici z 2000 żołnierzy i części Szwajcarów; pozostało 1300 jazdy, 4500 lancknechtów, 5000 Szwajcarów i 9000 piechoty francuskiej, z siln ą artylerią. W nocy z 24/25 II wojska cesarskie zaatakowały Francuzów, przechodząc przez wyłom w murze do obozu. Artyleria francuska poczyniła wielkie spustoszenia wśród żołnierzy cesarskich i zmusiła ich do odwrotu; wówczas Franciszek na czele swych żołnierzy wyszedł do walki poza mury. Wojska cesarskie wsparła część garnizonu Pawii i Francuzi, walcząc bez artylerii, która pozostała w parku, ponieśli klęskę; jazda doznała wielkich strat od ognia arkabuzerów Lannoya, którzy odparli również Szwajcarów, a lancknechci zostali otoczeni i wycięci. Oddziały francuskie blokujące Pawię od płd. zach., zaabsorbowane przez oblężonych, nie wzięły udziału w walce. Franciszek stracił 8000 żołnierzy i dostał się do niewoli, a straty cesarskich wyniosły 700 żołnierzy. Rozstrzygającą rolę w tej bitwie odegrała broń palna - arkaMuzy piechoty Lannoya. 530. Atak na Pearl Harbour - 7 XII 1941 r. II wojna światowa w 1939-45 r Ekspansja japońska w Chinach spowodowała napięcie w Stosunkach ze Stanami Zjednoczony 430 mi i W I3rytanią, które po wielokrotnych ostrzeżeniach zablokowały japońskie konta bankowe i zakazały eksportu do Japonii surowców strategicznych, przede wszystkim ropy naftowej. Był to dotkliwy cios w japońską gospodarkę i to zadecydowało o wypowiedzeniu wojny.17 XI 1941 r. wyszedł z Japonii w tajemnicy zespół 32 okrętów wojennych, w tym 6 lotniskowców z 450 samolotami bojowymi, początkowo udał się na Wyspy Kurylskie, a 26 XI wypłynął w kierunku Hawajów. Ambasador japoński w Waszyngtonie otrzymał zakodowany telegram z Tokio, polecający złożenie deklaracji o wypowiedzeniu wojny 7 XII o godz. 7| (13|), ale nie zdążył go odcyfrować i atak, który rozpoczął się o godz. 7|, wyprzedził tę deklarację. W porcie Pearl Harbour stało 70 okrętów wojennych, w tym 8 pancerników, 8 krążowników, 29 niszczycieli, 5 okrętów podwodnych i 44 mniejsze okręty. Lotniskowce odpłynęły 9 dni wcześniej na w. Wake. Dowódcą Floty Pacyfiku był adm. H. E. Kimmel. 6 XII zespół japoński znalazł się 500 mil na płn. od w. Oahu i tu odłączyła się grupa przeznaczona do ataku. 7 XII o świcie wiceadm. Ch. Nagumo dał rozkaz startu pierwszej fali uderzeniowej; 40 samolotów totpedowych, 50 bombowców, 54 samoloty nurkujące i 45 myśliwców pod dowództwem kmdr. M. Fuchida o godz. 7| doleciało nad w. Oahu i o 7's rozpoczął się atak. Pierwszym celem nalotu były 3 lotniska i baza wodnopłatowców, następnym okręty; samoloty stały na lotniskach gęsto obok siebie, co podniosło skuteczność nalotu. Bombami i torpedami zatopiono 5 pancerników, a uszkodzono 3 pancerniki, 3 krążowniki i 3 niszczyciele, zniszczono 260 samolotów na lotniskach i pewną ilość w hangarach. Straty w ludziach wyniosły 2345 zabitych i 1238 rannych. Japończycy stracili 29 samolotów i 6 okrętów podwodnych (w tym 5 lilipucich). 431 531. Zdobycie Pensacoli - 25 V 1818 r Agresja USA na hiszpańską Florydg w 1818 r Gdy w 1817 r. 3 hiszpańskie korwety ostrzelały w Zatoce Meksykańskiej amerykański okręt, zabijając 1 marynarza, USA wysłały tam 2 okręty wojenne dla ochrony swoich praw, zajęły 23 XII hiszpańską wyspę Amelię, położoną przy brzegach Florydy, oraz zaproponowały kupno Florydy Ponieważ Hiszpania nie wykazywała chęci pozbycia się tej kolonii, amerykański gen. A. Jackson pod pozorem obrony przed napadami Indian Seminolów z Florydy na teren USA wtargnął z oddziałem 1800 żołnierzy i 1500 Indian do Florydy zachodniej, zajął graniczny fort St. Marc i 25 V 1818 r. wkroczył do głównego miastaPensacoli. Hiszpański gubernator schronił się w forcie Baranca, gdzie otoczony bronił się przez 3 dni, po czym skapitulował. Amerykanie stracili 13 żołnierzy, Hiszpanie - l. W wyniku agresji Hiszpania, zdając sobie sprawę z braku szans na utrzymanie Florydy, wyraziła zgodę na jej sprzedaż. 532. Bitwa pod Peralejo -13 VII 1895 c Antyhiszpańskie powstanie na Kubie w 1895-98 r Mianowany namiestnikiem Kuby gen. A. Martinez Campos wylądował w Manzanillo i skierował się do Bayamo, eskortowany przez brygadę1500 żołnierzy pod dowództwem gen. F A. Santocidelosa. Przywódca powstańców A. Maceo, dowiedziawszy się o tym, zaczaił się z 600 powstańcami w połowie drogi, pod Paralejo i gdy hiszpańska kolumna nadeszła - została przywitana salwą karabinową. Padł gen. Santocidelos i 89 żołnierzy, a ok. 200 zostało rannych. Dowództwo przejął gen. Martinez Campos i obawiając się 432 nieprzyjaciela, którego siły nie znał - wycofał się ku Guantanamo. 533. Forsowanie Perekopu - 8 XI 1920 r Wojna domowa w Rosji w 1918-20 r W ostatniej fazie walk na froncie płd. wojska radzieckie, dowodzone przez M. Frunze186 600 żołnierzy - zaatakowały Krym, na który wycofała się białogwardyjska armia gen. P Wrangla, licząca już tylko 35 000 żołnierzy. Przejścia broniły dwa pasy umocnień po 6 linii okopów: perekopski i ok. 25 km dalej iszuński, zabezpieczone po bokach Mierzeją Arbacką i jez. Siwasz, obsadzone przez 10 000 żołnierzy. Odwód14 000 żołnierzy - stał 14 km za pozycją iszuńską. W nocy na 8 XI radziecka 8 A (dwie dywizje, brygada piechoty i brygada kawalerii) sforsowała przy 15o mrozu jezioro Siwasz (7 km) i wyszła na Płw. Litowski, zagrażając umocnieniom Perekopu od tyłu, a jednocześnie dywizja W Bluchera uderzyła na Perekop od czoła, zajmując kluczową pozycję - "Wał Turecki". W nocy na 9 XI 4 A sforsowała umocnienia Przesmyku Czongarskiego i Mierzei Arbackiej; w wyłomy wdarły się dywizje Armii Konnej i w tej sytuacji 12 XI wojska Wrangla rozpoczęły odwrót i do 17 XI opuściły Krym, ewakuując się okrętami francuskimi i brytyjskimi do Turcji. Straty radzieckie w tej operacji wyniosły ok.10 000 zabitych i rannych. 534. Rewolta w Pernambuco w 1817 r. 7 III 1817 r. drobny uliczny incydent w Pernambuco spowodował wybuch rewolty, skierowanej przeciwko Portugalczykom. Bunt poparli żohiierze brazylijscy, rozgoryczeni złym odżywianiem i nieotrzymywaniem żołdu, poparły go także szerokie rzesze gnębionej podatkami ludności. Na czele powstania stanął kupiec Domingos Jose 433 Martins; aresztowano gubernatora, proklamowano republikę i utworzono rząd tymczasowy. Prezydentem wybrano księdza Joao Ribeirę, ogłoszono zniesienie niewolnictwa. Do buntu przyłączyły się kapitanie: Alagoas, Paraiba, Rio Grande del Norte i dwa miasta w kapitanu Ceara. Gubernator Bahu, hr. Dos Arcos zablokował port w Pernambuco (Recife) odcinając go od lądu i morza i zaczął go ostrzeliwać. Po trzech miesiącach oblężenia, gdy zawiodła spodziewana pomoc zagranicy, powstanie upadło, a ksiądz Ribeiro popełnił samobójstwo. 535. Powstanie Indian w Peru pod wodzą Tupac Amaru II w 1780/81 r Wyzysk Indian i zmuszanie ich do wyniszczającej pracy skłoniły jednego z nich - kacyka Jose Gabriela Condorcanqui do zorganizowania wielkiego powstania Indian. Powstanie rozpoczęło się 4 XI 1780 r. od schwytania i stracenia jednego z najokrutniejszych urzędników - gubernatora prowincji Tinto, Antonia de Ariaga. Condorcanqui przybrał imię Tupac Amaru II, ogłosił się władcą Peru - następcą Inki i zaczął tworzyć państwo indiańskie. Zniósł większość podatków, rozdzielał zdobyte dobra między Indian, garnęli się też oni masami do jego szeregów, a powstanie ogarniało wciąż nowe prowincje. Hiszpanie pojęli powagę sytuacji dopiero po rozbiciu 17 XI 1780 r. pod Sangarara oddziału 600 milicjantów wysłanego z Cuzco; ocalało z niego tylko 2 ludzi. Droga do Cuzco stanęła otworem, ale Tupac Amaru zmarnował tę okazję - pragnął wyzwolić wpierw wszystkie prowincje. Rebelia ogarnęła 24 pcowincje Peru, Boliwu i Argentyny; Indianie mordowali Hiszpanów, palili osiedla, oblegli Sorato i La Paz, wreszcie 19 XII 40-tysięczna armia indiańska ruszyła na Cuzco. Miasto Cuzco było już jednak ufortyfi 434 kowane, miało silną załogę i Indianie po nieudanym natarciu 28 XII wycofali się. Teraz Hiszpanie przeszli do natarcia. Ogłoszono nagrodę 20 000 pesos za głowę Tupaca Amaru i złakomił się na nią jego ojciec chrzestny - Fr. Santa Cruz, który zorganizował spisek, wciągając do niego 18 Murzynów. 6 IV 1781 r. główne siły Indian zostały rozbite w bitwie z 17-tysięcznym oddziałem hiszpańskim nad rz. Cambapata, w pobliżu Sangarara, po której armia indiańska poszła w rozsypkę. Uchodzącego Tupaca Amaru wraz z żoną i dwoma synami schwytali spiskowcy i przekazali Hiszpanom. Został on straconyrozerwany końmi -18 V 1781 r. Powstanie trwało jednak dalej pod wodzą brata Josego - Diega Cristobala Tupac Amaru aż do 26 I 1782 r., kiedy to Hiszpanie ogłosili amnestię. Efektem powstania było zniesienie przez króla pracy przymusowej Indian. 536. Rebelia Indian w Peru pod wodzą P Vflca Apae w 1781 r. 4 XI 1780 r. wybuchło w Peru, obejmującym wówczas i Boliwię (Górne Peru) powstanie chłopstwa indiańskiego pod wodzą Tupac Amaru II, skierowane przeciwko hiszpańskim kolonizatorom. Po początkowych sukcesach powstańcy zostali rozgromieni, a Tupac Amaru II schwytany i stracony. Brat jego Diego Cristobal Tupac Amaru II przejął dowództwo i powstanie trwało dalej. Jednym ze znanych przywódców stał się wówczas Pedro Vilca Apaza, syn kacyka z Azangaro (50 km na płn. od jeziora Titicaca), który po ukończeniu kolegium w Cuzco powrócił w rodzinne strony i trudnił się handlem. Kursując na ! "| trasie do Cuzco wyrobił sobie wiele kontaktów i wpływów wśród chłopstwa, któremu przekazywał najnowsze wiadomości z miasta; stał się postacią znaną i cenioną. Po wybuchu powstania Vilca 435 Apaza organizował konspiracyjne zebrania i prowadził patriotyczną agitację. 4 V 1781 r. Vilca Apaza zorganizował powstanie w Azangaro i w krótkim czasie opanował rejony przyległe do jez. Titicaca, zajmując m. in. Sorato - stolicę prowincji Larecaja. Wojska hiszpańskie, wzmocnione do ok.17 000 żołnierzy, wyposażone w artylerię, posiadały jednak miażdżącą przewagę nad chłopskimi powstańcami; 5 VIII 1781 r. odbiły Sorato, niszcząc je w zaciętej walce ogniem dział. Tereny powstańcze powoli kurczyły się, toteż gdy 26 I 1782 r. wicekról A. de Jauregui ogłosił amnestię - dowódcy powstańczy, zebrani w m. Lampa, zdecydowaG się zakończyć powstanie, co też 27 I 1782 r. uroczyście ogłosili. 537. Działania pertyzanckie w górach Peru w 1881-83 r Wojna Chiie z Peru i Boliwią w 1879-83 r Po zajęciu 17 I 1881 r. stolicy Peru, Limy przez wojska chilijskie rząd peruwiański upadł, a w kraju i armu nastąpiło ogólne rozprzężenie. Chilijczycy ubezpieczyfi Limę pierścieniem wysuniętych placówek i nie mając z kim rokować - czekali na ustabilizowanie się sytuacji. W tym czasie peruwiański płk A. A. Caceres i inni dowódcy uszli w góry i zaczęli tam organizować oddziały partyzanckie z Kreolów, Indian i Metysów. Były to drobne, niezdyscyplinowane oddziały, bez większej wartości militarnej, za to odznaczające się okrucieństwem. Ogólna liczba powstańców wynosiła ok. 3000 ludzi; bazowali oni w rejonie Ayacucho. Dla Chilijczyków był to trudny, nieuchwytny przeciwnik, zmuszający ich do stałej czujności. Powstańcy nękali ich stałymi napadami, urządzali zasadzki, m. in. wycięli 26/27 VI 1881 r. 35-osobową placówkę w m. Sangra i 9/10 VII 1882 r. 78-osobową placówkę w m. Concepcion. Chilijczycy, daleko od swych baz, w bezdrożnych wysokich górach, w surowym klimacie, wśród wrogiej ludności cierpieli od chorób i niewygód i bezskutecznie apelowali o pokój. Dopiero po rozbiciu powstańców 10 VII 1883 r. w bitwie pod Huamachuco stworzone zostały dla obu stron warunki do negocjacji pokojowych; traktat pokojowy podpisano 20 X 1883 r. 538. Powstanie dekabrystów w Petersburgu14 XI I 1825 r Z utworzonej w 1816 r. w Rosji organizacji rewolucyjnej, mającej na celu spowodowanie reform społecznych, powstały w 1820 r. dwa związki: Południowy, grupujący wojskowych (P Pestel, S. Murawiow-Apostoł, M. Bestużew-Riumin i inni) i Północny - cywilny (poeta K. Rylejew i inni). Spiskowcy wykorzystali moment obejmowania władzy przez nowego cara - Mikołaja I i wystąpili zbrojnie;14 XII 1825 r. przybyły na Plac Senacki w Petersburgu zbuntowane oddziały, ok. 3000 żołnierzy z 30 oficerami i ustawiły się w szyku bojowym, w czworobok, oczekując na atak wojsk rządowych. Przywódcy powstania nie dawali żadnego hasła do walki, nie zdobyli się na żadną akcję i nie zadbali o współudział gromadzących się tłumów ludności. Mikołaj I próbował początkowo pertraktacji, ale jednocześnie ściągał wojsko; buntowników zaatakowała kawaleria, lecz bezskutecznie, szarża została odparta. W międzyczasie przybyła artyleria i kilkoma strzałami kartaczy rozpędziła zbuntowanych żołnierzy i gapiącą się ludność, siejąc panikę; padło ok. 300 zabitych i rannych. Do wieczora powstanie zostało zdławione, a większość buntowników schwytana i uwięziona; przywódcy zostali straceni. Powstanie zorganizowane było nieudolnie, a mianowany dyktatorem ks. S. P Trubieckoj w ogóle nie zjawił się na placu. 436 437 539. Zdobycie przez korsarzy fregaty USAPhiladelphia" w 1803 r Walka z korsarstwem na Morzu Śródziemnym w 1801-05 r W XVIII/XIX w. grasowały na Morzu Śródziemnym okręty korsarskie państw północnoafrykańskich; niektóre państwa ubezpieczały swoje okręty handlowe płacąc pirackim władcom haracz w formie darów. USA do 1800 r. wpłaciły 1 mln dolarów, ale gdy piraci zażądali podwyżki - odmówiły jej, a dla ochrony swej floty handlowej wysłały w 1803 r. na Morze Śródziemne eskadrę 7 okrętów wojennych pod dowództwem kmdr. R. Dale, zastąpionego wkrótce przez kmdr. E. Preble. Należąca do eskadry fregata "Philadephia", mająca 32 działa i 306 osób załogi, dowodzona przez kpt. W Bainbridge'a, blokowała od VIII 1803 r. port Trypolis. 31 X 1803 r. kpt. Bainbridge zauważył zdążający do portu statek, na którym po zbliżeniu się rozpoznał banderę trypolitańską. Fregata puściła się w pogoń, gęsto strzelając z dział, ale bez skutku. Kapitan, zorientowawszy się, że arabski statek jest szybszy i wkrótce schroni się w porciezawrócił od brzegu na pełne morze i nagle niespodziewanie wpadł na mieliznę; przód fregaty wbił się w piasek, podezas gdy rufa stała na wodzie. Kapitan próbował wszelkich sposobów, aby statek uwolnić, rozkazał wyrzucić trzy kotwice i działa, zostawiając jedynie działa na rufie do obrony, wszystkie wysiłki pozostały jednak bezowocne. Tymczasem pojawiły się statki trypolitańskie i zaczęły ostrzeliwać unieruchomioną Eregatę; wówezas kapitan, próbując za wszelką cenę uwolnić okręt, rozkazał ściąć przedni maszt, a gdy i to nie pomogło - zrezygnowany skapitulował. Kapitan, 7 oficerów i 299 marynarzy poszło do niewoli, a fregatę Trypolitańezycy ściągnęli z mielizny i odprowadzili do portu. Kmdr Preble wysłał w 1804 r. zdobycznym trypolitańskim statkiem por. S. Decatura z 60 ludźmi, którzy 16 II nocą, w czasie sztormu, wpłynęli do portu w Trypolisie, wdarli się w walce na fregatę i spalili ją. Jeńcy uwolnieni zostali dopiero w VI 1805 r., za okupem 60 000 dolarów. 540. Walki nad rz. Piawą, we Włoszech w 1918 r. I wojna światowa w 1914-18 r W wyniku ofensywy wojsk austro-węgierskich rozpoczętej 24 X 1917 r. nad rz. Soczą Włosi ponieśli klęskę i po pospiesznym odwrocie zatrzymali się dopiero - dzięki pomocy 11 dywizji francuskich i angielskich - za rz. Piawą, ok. 30 km przed Wenecją.15 VI 1918 r. 47 dywizji piechoty i 7 dywizji kawalerii austro-węgierskiej przeprawiło się przez dolną Piawę, zdobywając przyczółki na prawym brzegu, ale po ciężkich walkach wyparte zostały 25 VI z powrotem za rzekę. 24 X 1918 r. wojska włoskie - 56 dywizji piechoty i 4 dywizje kawalerii (w tym 2 dywizje piechoty francuskiej, 3 brytyjskie i 1 czechosłowacka) przeszły do ofensywy i po zaciętych walkach sforsowały dolną Piawę; północny odcinek, broniony przez oddziały niemieckie i chorwackie, utrzymał swe pozycje. Wojska austro-węgierskie zdemoralizowane załamaniem monarehii habsburskiej opuszczały front całymi pułkami i Włosi szli, nie napotykając na opór, aż do granicy. 29 X Austro-Węgry poprosiły o zawieszenie broni. 541. Bitwa przy wulkanie Pichineha - 24 V 1822 r. Wojny wyzwoleńeze w Ameryce Płd. w 1809-26 r W 1821 r. portowe miasto Guayaquil w Kolumbii ogłosiło niezależność od Hiszpanu i Bolivar posłał mu na pomoc gen. A. J. Sucre, z niewielkim 438 439 oddziałem żołnierzy. OEensywa gen. Sucre w 1821 r. na Quito zakończyła się jego ciężką klęską, stratą 200 zabitych i rannych, 600 jeńcówi odwrotem na wybrzeże, do Guayaquil. Wówczas Bolivar postanowił uderzyć na rojalistów od wschodu. Przeszedł z wojskiem, w niezwykle ciężkich warunkach przez Kordyliery, ale w marszu na Quito został 7 IV 1822 r. pobity przez rojalistów pod Bombona i musiał się cofnąć. Dla powstrzymania ofensywy Bolivara rojaliści zmuszeni byli zabrać z frontu guayaquilskiego 2000 żołnierzy, co natychmiast wykorzystał gen. Sucre. Uderzył na osłabionych rojalistów, wzmocniony korpusem przysłanym z Peru przez gen. J. de San Martina i 24 V 1822 r. zadał im druzgocącą klęskę u stóp wulkanu Pichineha. Rojaliści stracili 2800 zabitych, rannych i jeńców, a Kolumbijezycy - 250. W połowie VI 1822 r. oddziały Sucre i Bolivara wkroczyły do Quito; Ekwador był wolny. 542. Szturm Pałacu Zimowego w Piotrogrodzie7-8 XI 1917 r Rewolucja październikowa w Rosji w 1917 r 7 XI 1917 r. rewolucyjne oddziały Gwardii Czerwonej, liczące ok. 20 000 ludzi, obsadziły punkty strategiczne w stolicy - Piotrogrodzie. W rękach Rządu Tymezasowego pozostał jedynie Pałac Zimowy - siedziba rządu, ogromna budowla nad rz. Newą oraz przylegający do niego gmach Sztabu Generalnego. Obsadę pałacu stanowiło ok. 1050 junkrów i Kozaków z 11 karabinami maszynowymi, dwoma działami i 1 samochodem pancernym; wejścia zabarykadowano. Po przekazaniu przez Radę Rewolucyjną ultimatum, żądającego kapitulacji - Kozacy i grupa junkrów opuścili pałac; pozostało w nim ok. 850 junkrów. Rząd Tymezasowy, licząc na obiecaną przez Kwaterę Główną odsiecz, odrzucił ultimatum. 440 O godz. 213o na sygnał dany wystrzałem ze stojącego na Newie krążownika "Aurora" rozpoczęły ogień działa Twierdzy Pietropawłowskiej, oddając na pałac i5 strzałów, z czego 2 były celne. Kanonada nie wyrządziła szkód, ale osłabiła ducha obrońców. Pierwszy atak z placu na pałac został odparty, przy czym junkrzy wzięli ok. 50 jeńców, a wówczas ok. 200 czerwonogwardzistów przedostało się do pałacu niestrzeżonymi wejściami od strony Admiralicji. Wśród obrońców powstało zamieszanie i ich ogień osłabł, co wykorzystali oblegający na placu i wdarli się przez barykadę do pałacu. O godz. 2 Pałac Zimowy był już opanowany, załoga rozbrojona, a ministrowie aresztowani. 543. Bitwa pod Piramidami - 21 VII 1789 r. Egipska wyprawa Bonapartego w 1798-1801 r Wyprawa egipska wymierzona była przeciwko pozycjom Anglii na Wschodzie i pomyślana była jako pierwszy etap na drodze do Indu. W wielkiej tajemnicy wyruszyła 19 V 1798 r. ekspedycja z Tulonu na 400 okrętach transportowych, eskortowana przez 15 okrętów liniowych,14 fregat i 72 mniejszych jednostek; niezauważona przez Anglików dotarła do Egiptu, lądując 1 VII w Marabu, w pobliżu Aleksandru, którą po nocnym | marszu zajęła bez walki 2 VII 1798 r. W marszu | przez pustynię na Kair zastąpił Bonapartemu | 21 VII drogę w pobliżu piramid w Gizie, prz ed wsią Embabeh, Murad Bej - wódz Mameluków, z ok. 7500 jazdy mameluckiej i milicją arabską | i turecką z Kairu, która oszańcowała się, ustawiając 40 dział. Mamelucy napadli z wielkim impetem na uformowaną w czworobok dywizję gen. L. V Desaixa, ale zaraz osaczyły ich dwie inne dywizje, prażąc morderczym ogniem. Mamelucy załamali się, część uciekła na barki na Nilu, część skierowała się ku szańcom, ale te zajęte już były 441 przez Francuzów, którzy przywitali ich ogniem Resztki z Murad Bejem uciekły do Górnego Egiptu. Straty francuskie -150 zabitych i rannych, a starty Mameluków - ok.1000 zabitych i ok. 2000 rannyeh. 544. Zdobycie przez Serbów m. Plrot28 XI I 1877 r Wojna rosyjsko-turecka w 1877/78 r Po upadku 10 XII 1877 r. Plewny, gdy klęska Tureji stała się oczywista, Serbia wypowiedziała jej wojnę 19 XII i 5 korpusów, łącznie ok. 1.50 000 żołnierzy pod dowództwem ks. Milana, przekroczyło granicę, kierując się na Widyń, Niś i Pirot. Korpus "|umadija" - 36 batalionów, ok. 22 000 żołnierzy pod dowództwem gen. J. Belimarkovicia obsadził wzgórza Babinaglava, zajął wąwóz Sv. Nikola i skierował się na Pirot. Serbowie zaatakowali pozycje tureckie dwiema kolumnami: prawa uderzyła 24 XII na umocnioną pozycję w Ak-Palanka (Bela Palanka), na płn.-zach. przedpolu Pirotu, obsadzoną przez ok.1500 Turków z 3 działami. Po zaciętej ośmiogodzinnej walce Turcy, zagrożeni obejściem, odeszli górskimi ścieżkami do Pirotu i Vranje; Serbowie stracili w tej walce 7 zabitych i 44 rannych. Lewa kolumna atakowała Pirot od płn., starając się zdobyć pozycję tureckie w Budindol, obsadzone przez ok. 4000 żołnierzy. Przez cały dzień Serbowie starali się wyprzeć Turków ogniem artyleru, ale dopiero gdy obeszli ich pozycje i uderzyli z flanki - Turcy coEnęli się. 28 XII Turcy wycofali się z Pirotu ku Sofii, wysadziwszy uprzednio w powietrze magazyn prochu i podpaliwszy kilka budynków. W dwudniowych walkach Serbowie straeili ok. 50 zabitych i ok.150 rannych. Straty tureckie wyniosły kilkuset zabitych i rannych, ok.100 jeńców i 24 działa. 545. Bitwa pod Piski - e II 1849 r Powstanie na Węgrzech w 1848/49 r Po porażce pod Szaszvaros Węgrzy cofnęli się i wzmocnieni posiłkami zajęli pozycje za rzeczką Stryg. Utrzymanie tej pozycji decydowało o losach Siedmiogrodu; bronił jej gen. hr. F Kemeny z 5500 żołnierzami. Armia austriacka gen. A. Puchnera - 6925 żołnierzy - nadeszła 7 II, a zaatakowała 9 II, próbując sforsować rzeczkę jazdą na skrzydłach. Odparto 3 ataki piechoty na most. W trakcie walki przybył gen. J. Bem z ok. 2000 żołnierzy. Rzucił on dwa bataliony w bród, aby uderzyły na centrum austriackie pod wsią Piski; odparli oni jazdę, ale rażeni ogniem piechoty wpadli w popłoch, uciekając przez most, a za nimi nacierali Austriacy. W krytycznym momencie Austriakom zabrakło pocisków artyleryjskich i Bem kontratakiem wyparł ieh za most, zmuszając do odwrotu. Straty Węgrów - ok. 700 ludzi, a Austriaków - ok. 2000. 546. Bitwa pod Platejami w 479 r p. n. e. Wojny grecko-perskie w 500-448 r p. n. e. W 480 r. p. n. e. wielka armia perska pod wodzą króla Kserksesa I wyruszyła przeciw Grecji, pobiła Greków pod Termopilami, zajęła Grecję środkową wraz z Atenami, a po przegranej bitwie swej floty pod Salaminą wycofała się do Tesalii. W tym czasie wybuchło powstanie w Babilonii, wobec czego Kserkses z większością wojska opuścił Grecję, pozostawiając resztę swojemu wodzowi - Mardoniuszowi. Wiosną 479 r. p. n. e. Mardoniusz rozpoczął działania zaczepne; Persowie obozowali na płn. od rz. Asopos, Grecy zaś na płd. od niej, u stóp pasma gór Kitheron. Mardoniusz miał przewagę liczebną, zwłaszeza w jeź 442 443 dzie, a nie chcąc walczyć w górzystym tereniepozostawał na miejscu. Grecy natomiast podeszli ku rzece i zajęli pozycję między wzgórzami Asopos i Pyrgos. Na prawym skrzydle stanęli Spartanie i Tegeaci, na lewym Ateńczycy, a w środku oddziały państw greckich. Mardoniusz, chcąc walczyć w terenie otwartym, w dolinie rzeki, czekał. Przeciwnicy stali naprzeciw siebie 10 dni. Persowie zablokowali Grekom drogi zaopatrzenia i zasypali źródło wody. Gdy po jedenastu dniach, w nocy, wódz Greków Pauzaniasz nakazał odwrót, oddziały centrum wpadły w panikę i uciekły w stronę pobliskich Platejów, a skrzydła dopiero rano rozpoczęły odwrót. Mardoniusz, dowiedziawszy się o rozprzężeniu u Greków, rzucił w pościg jazdę i piechotę, które dopadły Spartan na zboczu górskim, w widłach rzeki Moloeis, a 2 km dalej zaatakowali Ateńczyków tebańscy sprzymierzeńcy Persów. Ze względu na górzysty teren walczyła tylko piechota i lepiej uzbrojeni Spartanie uzyskali przewagę, odpierając Persów i zadając im ciężkie straty; Mardoniusz poległ. Także Ateńczycy zwyciężyli Tebańczyków, a oddziały które w nocy uciekły - powróciły. Bitwa zakończyła się całkowitym zwycięstwem Greków. 547. Oblężenie Plewny - 20 VII-10 XII 1877 r Wojna rosyjsko-turecka w 1877/'78 r Po wypowiedzeniu wojny Turcji przez Rosję i sforsowaniu 15 VI Dunaju przez Rosjan Osman Pasza wyruszył z Wiednia z 16 000 żołnierzy i 50 działami, i 18 VII zajął m. Plewnę, leżącą na płn. przedgórzu Bałkanów, w pobliżu rosyjskiego przyczółka. Miasto, otoczone wzgórzami, silnie ufortyfikował. 20 VII uderzył na Turków gen. Schildner|chuldner i został odparty ze stratą 1879 żołnierzy. 30 VII atakował gen. N. P Krudener i odparty został ze stratą 7300 | żołnierzy. 9-12 IX atakował gen. M. D. Skobielew i po zaciekłych walkach, po 5 kontratakach tureckich, został odparty ze stratą ok.15 000 żołnierzy, jedynie rumuński batalion mjr. A. Popesco zdobył i utrzymał jedną małą redutę.15 X dowództwo wojsk pod Plewną objął gen. E. I. Totleben, zgromadził on 84 000 żołnierzy i 424 działa i rozpoczął regularne oblężenie. Osman Pasza, dwukrotnie wzmocniony posiłkami, dysponował 54 000 żołnierzy i 70 działami. Po 5 miesiącach bohaterskiej obrony, gdy zabrakło żywności i amunicji, Turcy podjęli w nocy na 10 XII próbę przebicia się, a gdy się nie powiodła - skapitulowali. Straty tureckie -11 000 zabitych i 43 000 jeńców, rosyjskie - 3 ł 000 i rumuńskie - 7500 zabitych i ran| nych. 548. Wyzwolenie Podgoricy (Titogradu)18 XI I 1944 r. II wojna światowa w 1939-45 r 3 Dywizja Uderzeniowa rozpoczęła 14 IX 1944 r. natarcie z rejonu Bijelo Polje,15 IX wyzwoliła Kolaśin i Berane, a 17 IX - Andrijevice; niemiecki garnizon Nikśicia wycofał się w nocy z 17 na 18 IX, a garnizon w Mateśevie, mimo silnego nacisku, utrzymał się do 6 X i wyparty przez V Brygadę Proletariacką wycofał się do Podgoricy. Tam wycofał się także pułk piechoty niemieckiej z płd. Hercegowiny. Gdy 181 Dywizja niemiecka zaczęła wycofywać się z doliny rz. ZetyPomorska Grupa Operacyjna przeszła do natarcia, 9 XII wyzwoliła Danilovgrad, a 16 XII Spuź. Jednostki Zeckiego Oddziału Partyzanckiego wspólnie z jednostkami 6 Dywizji armu albańskiej wyzwoliły Tuzi, a I Brygada Bokeljska wraz z X Brygadą Czarnogórską wyzwoliły 18 XII Podgoricę. 444 445 549. Bitwa pod Poitiers -1 X 732 r. Najazd Saracenów na Akwitanię w 732 r Arabowie (zw. Saracenami) już w 721 r. zagrozili Tuluzie, stolicy Akwitanii, a odparci - zwrócili się w kierunku nieopanowanej jeszcze części Septymanii, zdobyli Nimes, dotarli do brzegów Rodanu i posunęli się w górę tej rzeki aż po Autun, które zniszczyli w 725 r. Książę niezależnej Akwitanii Odon, chcąc się zabezpieczyć przed dalszymi atakami, wyzyskał antagonizm między Arabami i Berberami i nawiązał kontakt z jednym ze zbuntowanych wodzów Berberów - Otmanem ben Abi Nessa. Ściągnęło to jednak na niego katastrofę, bowiem emir Hiszpanu po zgnieceniu buntu Berberów zwrócił się przeciwko ich sprzymierzeńcowi i w 732 r. wtargnął do Akwitanii; po spustoszeniu Gaskonu i zdobyciu Bordeaux ruszył na Poitiers, paląc znajdującą się przed murami bazylikę Św. Hilarego. Miasto stawiało opór, a na obleganie nie było czasu, Arabowie odstąpili więc i ruszyli na płn., na Tours. W tej krytycznej sytuacji Odon odwołał się do pomocy niedawnego swego przeciwnika - Karola Młota, majordoma frankijskiego, faktycznego władcy państwa Franków, który chętnie i szybko zebrał wojsko, ok. 30 000 żołnierzy i pospieszył na spotkanie najeźdźców, zagradzając im drogę pod Poitiers. Bitwę rozpoczęli Arabowie, atakując bezskutecznie jazdą piechotę frankijską i próbując oskrzydlić przeciwnika. Tymczasem ciężkozbrojna jazda frankijska dokonała głębokiego obejścia stanowisk arabskich i niespodziewanie uderzyła na ich obóz. Gdy wśród Arabów wybuchła panika, Karol rzucił do natarcia wszystkie siły i Arabowie z wielkimi stratami zmuszeni zostali do ucieczki. Ta przegrana bitwa położyła kres ich najazdom na Akwitanię, a zwycięstwo Karola uzależniło odeń ks. Odona i pozwoliło z czasem na ściślejsze zespolenie Akwitanu z państwem frankijskim. 550. Powstanie kościuszkowskie w Polsce w 1794 r Po II rozbiorze Polski, 24 III 1794 r. wybuchło w Krakowie powstanie przeciwko okupującym kraj wojskom rosyjskim. Naczelnikiem powstania mianowany został gen. T Kościuszko. W marszu na Warszawę Kościuszko z 6200 żołnierzami pobił 4 IV pod Racławicami 6-tysięczny korpus rosyjski gen. A. Tormasowa. Zwycięstwo to wywołało entuzjazm w kraju; powstanie rozszerzało się,17 IV wybuchło powstanie w Warszawie, 16 IV na Żmudzi, 24 IV na Litwie, w VI 1794 r. w Kurlandii i 23 VIII - w Wielkopolsce. Rozrzucone po kraju 100-tysięczne wojska rosyjskie koncentrowały się, walcząc z 70-tysięcznymi, także rozproszonymi wojskami polskimi. Rosjan wspomogły wkrótce wojska pruskie i austriackie, które wkroczyły do Polski i zajęły przyległe tereny. Małe, słabo uzbrojone oddziały polskie zaczęły ponosić klęski; Austriacy zajęli 15 VI Kraków, a i0 VI - Lubelskie i Kieleckie. Rosjanie zajęli 12 VIII Wilno. Kościuszko, pragnąc zapobiec połączeniu się rosyjskich korpusów gen. I. E. Fersena i A. W Suworowa, uderzył 10 X z 6200 żołnierzami na 14 000 żołnierzy Fersena pod Maciejowicami. Bitwa zakończyła się klęską Polaków, a Kościuszko, ranny, dostał się do niewoli. 4 XI Suworow zdobył Pragę, a 6 XI zajął Warszawę; był to koniec powstania. Wojska rosyjsko-prusko-austriackie zajęły Polskę. W 1795 r. dokonano trzeciego rozbioru Rzeczypospolitej. 551. Powstanie listopadowe w Polsce29 XI 1830-21 X 1831 r Po upadku Napoleona Kongres Wiedeński w 1815 r. utworzył ze zmniejszonego o rejon 446 447 Krakowa i Poznańskie Księstwa WarszawskiegoKrólestwo Polskie w unii personalnej z Rosją. Łamanie konstytucji i ucisk rosyjski doprowadziły do spisku i wybuchu w 1830 r. powstania, które rozpoczął 29 XI atak spiskowców-podchorążych na Belweder - siedzibę carskiego namiestnika, w. ks. Konstantego Pawłowicza, naczelnego wodza wojsk polskich. Przywódcą spisku był ppor. Piotr Wysocki. Car nie podjął proponowanych pertraktacji i Rosjanie rozpoczęli działania wojenne. 5 II 1831 r. wkroczyła do Królestwa 115-tysięczna armia rosyjska gen. I. I. Dybicza, ale w walnej bitwie pod Grochowem 25 II z 40-tysięczną armią polską została powstrzymana. Walki z najeźdźcami toczono ze zmiennym szczęściem w całym kraju: pod Stoczkiem, Wawrem, Iganiami, Ostrołęką. Latem 1831 r. 77-tysięczna armia rosyjska gen. I. F. Paskiewicza przeszła Wisłę w rejonie Włocławka i zaatakowała Warszawę od zachodu. Po bohaterskiej obronie szańców Woli stolica, broniona przez 40 000 żołnierzy, została 8 IX 1831 r. zdobyta, ale walki w kraju toczyły się jeszcze do 21 X, kiedy to skapitulował, jako ostatni punkt oporu, Zamość. 552. Powstanie styczniowe w Polsce w 1863/64 r. Powstanie narodowowyzwoleńcze w Polsce, poprzedzone licznymi manifestacjami i starciami ludności z policją i wojskiem, wybuchło w nocy na 23 I 1863 r., przyspieszone przeprowadzaną przez rząd branką do wojska. Ok. 4500 powstańców uderzyło na liczące 111 000 żołnierzy garnizony rosyjskie w kraju, uzyskując lokalne sukcesy, nie zdołano jednak opanować żadnego większego miasta. Powstał rząd tymczasowy, który ogłosił uwłaszczenie chłopów. Powstanie rozszerzyło się na Litwę, Białoruś i Ukrainę.17 X 1863 r. władzę objął jako dyktator Romuald Traugutt. Siły powstańców wzrosły do 30 000 ludzi, napływali ochotnicy cudzoziemscy, zaczęto tworzyć oddziały regularne, stoczono ogółem ok. 700 bitew i potyczek, jednakże brak uzbrojenia, zdolnych dowódców i szerszego poparcia mas ludowych oraz ogromna przewaga wzmocnionej do 360 000 armu rosyjskiej spowodowały upadek powstania. Dyktator R. Traugutt został 10 IV 1864 r. aresztowany i 5 VIII powieszony wraz z członkami rządu; był to ostatni akord powstania. 553. Rewolucja 1905-07 r w Królestwie Polskim. Powstały w Rosji w 1905 r. ruch rewolucyjny przeniósł się na teren Królestwa Polskiego, a zapoczątkował go strajk robotników Woli w Warszawie, przekształcony w strajk powszechny z udziałem ok. 400 000 robotników. Żądano zniesienia ucisku narodowego, języka polskiego w urzędach i szkołach itp. 22 VI 1905 r. wybuchł strajk robotników w Łodzi, który przerodził się w powstanie zbrojne. Dla jego stłumienia władze carskie rzuciły 6 pułków piechoty, 2 pułki kawaleru i 1 pułk kozaków. Uporczywe walki toczyły się na barykadach na ul. Piotrkowskiej i Wschodniej. Straty powstańców wyniosły tu ponad 2000 zabitych i rannych. Brak doświadczenia organizacyjnego i brak broni spowodowały, że powstanie 24 VI upadło, ale strajki i demonstracje trwały w różnych miastach aż do 1907 r., po czym ruch rewolucyjny zanikł. Efektem powstania był wzrost liczebny partu robotniczych i związków zawodowych oraz ożywienie walki o wyzwolenie narodowe i społeczne. 554. Legiony Polskle w I wojnie świstowej. I wojna światowa w 1914-18 r J. Piłsudski, komendant organizacji strzeleckich w Galicji, utworzył w 1914 r., za zgodą władz austriackich, polską jednostkę wojskową - 2257 strzelców, z której 1 kompania kadrowa -163 448 449 strzelców pod dowództwem por. T Kasprzyckie- go - wkroczyła 6 VII 1914 r. do Kongresówki. 12 VIII po szeregu potyczek strzelcy wkroczyli do Kielc. Społeczeństwo polskie odniosło się do nich nieufnie.16 VIII Naczelny Komitet Naro- dowy powołał Legiony Polskie, mające walczyć z Rosją przy boku Austro-Węgier. Legiony, utwo- rzone z polskich organizacji paramilitarnych, liczyły trzy brygad)' o początkowej liczebności ok.15 000 żołnierzy, pod naczelnym dowódz- twem austriackim. J. Piłsudski dowodził pułkiem, walczył pod Tarnowem, Dęblinem, na Podhalu i nad Nidą;13 I 1915 r. przeorganizowano pułk w I Brygadę, liczącą 2600 żołnierzy, a Piłsud- skiego awansowano na brygadiera. II Brygada, licząca 9000 żohiierzy pod dowództwem austriac- kim, weszła do walki 5 X 1914 r. w Karpatach, oswobodziła Marmarosz Sziget, walczyła pod RaEajłową, Stanisławowem, Śniatyniem, Rokitną, Kostiuchnówką; od 11 VII 1916 r. dowództwo Brygady objął płk J. Haller. III Brygada, licząca 6000 żohiierzy pod dowództwem austriackim, walczyła nad Styrem, Stochodem i pod Kostiuch- nówką.10 VII 1917 r. legioniści I i III Brygady po odmowie złożenia przysięgi na wierność Aus- tru i Niemcom zostali częściowo internowani, częściowo weieleni do armii austriackiej, a Piłsud- ski został osadzony w twierdzy w Magdeburgu. Dwa pułki II Brygady przebiły się 16 II 1918 r. pod Rarańczą przez front austriacko-rosyjski i połączyły się z oddziałami polskimi w Rosji. 555. Wojna polsko-radziecka w 1919-20 r. W początkach 1919 r. wojska niemieckie wycofały się z Kresów Wsch. Na ich miejsce zaczęli wkraczać od wsch. bolszewicy, zajmując Wilno, Baranowicze i Pińsk, a od zach. Polacy. Polska stawiała sobie za cel uzyskanie korzystnych granic i przyczynienie się do powstania wolnego, przyjaznego państwa ukraińskiego, które zabezpieczałoby 450 jej płd.-wsch. granicę. Rosja miała inne, dalekosiężne plany. Unieważniła wprawdzie rozbiory Polski i uznała jej prawo do niepodległości, jednocześnie jednak zamierzała uczynić z Polski bazę wypadową dla przyszłej rewolucji światowej Wojna rozpoczęła się bez wypowiedzenia;1 III 1919 r. oddziały Dywizji Litewsko-Białoruskiej zajęły po kilkudniowych walkach z bolszewikami Słonim; powstał front od Prypeci po Szczytno i od Skidla dalej na płn. 5 III Polacy zajęli Pińsk, 19 IV - Baranowicze i 21 IV - Wilno. Następnie 21 VIII zajęli linię Berezyny, 29 VIII - Bobrujsk, 21 IX - Połock, a 28 IX zdobyli Dyneburg i przekazali go zaprzyjaźnionej Łotwie. 8 VII Rada Najwyższa Ententy ustaliła polską granicę wsch., tzw. linię Curzona wzdłuż Bugu po Grodno, podczas gdy front przebiegał od Dyneburga Dźwiną do Prypeci i w rejonie Mohylowa dochodził do Dniestru. Rosja kilkakrotnie proponowała rozpoczęcie rokowań, ale była wówczas słaba, a sytuacja była płynna i nie było obustronnie zaufania. Rosja postanowiła zmusić siłą Polskę do rokowań i rozpoczęła wojnę. 26 IV 1920 r. Polska uznała niepodległość Ukrainy i rząd atamana S. Petlury, któremu przyrzekła pomoc wojskową. W tym dniu ruszyła polska ofensywa na Kijów, który po rozbiciu dwóch armii rosyjskich zajęto 8 V 1920 r. 5 VI rozpoczęły ofensywę wojska rosyjskie rzucając na płd. front trzy armie i grupę mozyrskąłącznie 65 300 żohiierzy pod naczelnym dowództwem A. Jegorowa. 4 VII rozpoczęło ofensywę sześć armii na płn. -160 238 żołnierzy pod nai czelnym dowództwem M. Tuchaczewskiego. Polacy zmuszeni byli do coEania się na całym froncie. W tym okresie na płn.-wsch. froncie wojska polskie liczyły ok. 72 000 żohzierzy, a rosyjskie105 000, a na froncie płd.-wsch. - polskie ok. 60 000, a rosyjskie 66 400 żołnierzy.12 VIII ;| wojska rosyjskie Tuchaczewskiego podeszły do 451 linu obrony Warszawy na froncie od Lidzbarka do Dęblina, ale w trzydniowych zaciekłych walkach zostały odparte, a uderzeniem znad Wieprza - rozbite. Korpus konny Gaja i resztki rozbitej 4 Armu przeszły do Prus Wsch., a resztki pozostałych armu rosyjskich odrzucono za Niemen i po zwycięskiej bitwie 20 IX-18 X rozgromiono. Na froncie płd.-wsch. uderzeniowa Konna Armia Budionnego, odparta spod Lwowa, dotarła w walkach pod Zamość i tam 31 VIII została rozgromiona, a armie:12 i 14 bez żadnych sukcesów zmuszone zostały do odwrotu.18 X 1920 r. działania wojenne ustały, a 18 III 1921 r. zawarto pokój. W okresie 1919/20 r. wojsko polskie w wojnie z Rosją straciło 47 601 żołnierzy zabitych,113 518 rannych i 90 260 zaginionych, łącznie 251 379 żołnierzy. Straty wojsk rosyjskich nie zostały ujawnione. 556. Polacy w hiszpańskiej wojnle domowej w 1936|9 r. Wojna domowa w Hiszpanii w 1936-39 r Po buncie gen. E Franco grupa polskich emigrantów politycznych, zamieszkałych w fiiszpanii, sportowców-uczestników robotniczej spartakiady w Barcelonie i górników polskich z Francji wstąpiła do milicji republikańskiej i utworzyła 36-osobowy zespół ckm-ów im. J. Dąbrowskiego. Wzięła ona udział w walkach pod Talaverą, Madrytem, Brunete i Escorialem. 24 X 1936 r. utworzono z Polaków batalion im. J. Dąbrowskiego, liczący ok. 360 żołnierzy, pod dowództwem S. Ulanowskiego; wziął on udział w walkach w rejonie Madrytu, a 29 XI został włączony do XII Brygady Międzynarodowej gen. P Lukacsa i walczył na rz. Manzanares i na froncie Majadahonda, nad rz. Jarama, a także pod Guadalajarą, uczestnicząc w zdobyciu m. Brihuega. W walkach 11-16 VI pod Huesca poniósł on do 30% strat. 452 23 VI 1937 r. batalion przeformowano w 150 brygadę, w skład której weszły bataliony: węgierski, hiszpański i II batalion polsko-hiszpańsko-ukraińsko-żydowski, dowodzony przez J. Tkaczowa. W VII 1937 r. brygada, pod dowództwem J. Strzelczyka, walczyła pod Brunete i na froncie aragońskim. 8 VIII brygadę przemianowano na XIII Brygadę im. J. Dąbrowskiego, a jej kompanię im. A. Mickiewicza przekształcono w III polski batalion im. A. Mickiewicza. Brygada wzięła udział w walkach pod Saragossą, pod Fuentes del Ebro i w Górnej Aragonu, oraz w II 1938 r. w oEensywie w Estramadurze. W początkach I11 1938 r. Brygada, działająca w składzie 35 Dywizji gen. K. Świerczewskiego, brała udział w ciężkich walkach na froncie aragońskim i nad rz. Ebro. 24 IX 1938 r. brygady międzynarodowe zostały zdemobilizowane, ale ich żołnierze wzięli jeszcze udział w końcowych dwóch tygodniach walk na froncie katalońskim. 9 II 1939 r. Dąbrowszczacyjako ariergarda armii republikańskiej przekroczyli granicę Francji, gdzie zostali internowani. Z ok. 5000 Polaków biorących udział w wojnie poległo ok. 3000. 557. Inwazja radziecka na Polskę -17 IX 1939 r. II wojna światowa w 1939-45 r Gdy Polska bohatersko walczyła z hitlerowskimi najeźdźcami, 45 dywizji wojsk radzieckich w myśl zawartego przez ZSRR układu z Niemcami z dnia 23 VIII 1939 r., łamiąc pakt o nieagresji, przekroczyło 17 IX granicę i zajęło wschodnie tereny Polski do zatwierdzonej późniejszą umową z Niemcami linii demarkacyjnej: rz. Narwi, Bugu i Sanu, zagarniając do niewoli 181000 żołnierzy i 12 000 oflcerów. Pomimo rozkazu Naczelnego | Wodza, aby nie przeciwstawiać się wkraczającym wojskom radzieckim, szereg oddziałów polskich 453 ó71. Wyprawa Garibaldiego na Sycylię w 1860 r. Włoskie Risorgimento w XIX w. W IV 1860 r. wybuchło w Palermo, na Sycylii powstanie i zaraż zostało krwawo stłumione, ale wyspę ogarnęło wrzenie i wszczął się ruch powstańczy. Wydarzenia te skłoniły słynnego bojownika o zjednoczenie Włoch, G. Garibaldiego, do zorganizowania akcji zbrojnej w celu obalenia króla Obojga Sycylu, Franciszka II i przyłączenia jego państwa do Włoch. Przy dyskretnej pomocy Piemontu Garibaldi zebrał i uzbroił 1087 ochotników, w nocy na 6 V opuścił na dwóch statkach Genuę,10 V wylądował w Marsala na Sycylii, a 11 V ruszył na Palermo, wzmacniany po drodze ochotnikami.15 V pobił pod Calatafimi 3-tysięczny oddział królewskiego gen. E Lanzy, następnie pozorując ucieczkę skierował przybyłe z Palermo wojska za małym wydzielonym oddziałkiem, a sam okrężną drogą dotarł do miasta i wsparty przez wybuchłe w nim powstanie opanował je po krótkiej walce; wojsko wycofało się do umocnionego pałacu. Zawrócone z pościgu wojska gen. Lanzy obległy Palermo, bombardowały je przez 3 dni i dopiero 6 VI na rozkaz króla odeszły; liczyły one ok. 20 000 żołnierzy. Armia Garibaldiego wzrosła wkrótce do ok. 20 000 ludzi, oczyścił on wyspę z garnizonów królewskich zajmując w VII 1860 r. ostatni punkt oporu - Messynę; przeprawy na półwysep strzegła flota królewska 17 000 żołnierzy. W nocy 19 VIII Garibaldi zaczął przeprawiać swoje oddziały statkami do Kalabru, na tył wojsk królewskich, które, całkowicie zdemoralizowane, zaczęły poddawać się bez walki. 6 IX król Franciszek II z rodziną i resztą wojska uszedł do Gaety, a 7 IX Garibaldi, entuzjastycznie witany, wjechał do Neapolu i objął władzę dyktatorską. W tej krótkiej kampanu Garibaldi, dysponując w końcowej 536 fazie walk 20 000 ludzi - opanował 10-milionowe państwo ze 100-tysięczną armią. Przeprowadzony 21 X 1860 r. plebiscyt zadecydował o przyłączeniu Królestwa Obojga Sycylii do piemonckiej monarchu Wiktora Emanuela. 672. Bitwa pod Szawlami - 22 IX 1236 r Zakon Kawalerów Mieczowych, założony w Inflantach w 1202 r., prowadził pod pretekstem nawracania pogan podbój ziem i ludów bałtyckich. Zakonni rycerze spustoszyli Litwę w 1229 r., a w 1236 r. zorganizowali drugą wyprawę. Wielki mistrz zakonu, Valquin, z rycerzami zakonnymi i sprzymierzeńcami - Łotyszami, Estończykami i hufcem 200 ludzi z Pskowa - najechał Litwę, mordując, rabując i paląc. 21 IX, kiedy obładowani zdobyczą, nie spotkawszy wojsk litewskich wracali i znaleźli się na bagnistym terenie pod Szawlami - dopadła ich chmara Litwinów. Najeźdźcy, grzęznąc w miękkim terenie, nie kwapili się do walki, ale 22 IX Litwini zaatakowali ich pierwsi. Opór był słaby, sprzymierzeńcy rzucili się do panicznej ucieczki i cały ciężar walki spoczął na barkach rycerzy zakonnyeh. Bitwa zakończyła się pogromem Niemców, poległ wielki mistrz Valquin i ok. 50 rycerzy oraz mnóstwo ich sprzymierzeńców, których w ucieczce dopadli mieszkańcy Semigalii. Z wielkiej armii ocalała zaledwie dziesiąta część. 673. Obrona wąwozu Szlpka - 21-27 VIII 1877 r Wojna rosyjsko-turecka w 1877-78 r W dniach 12/14 VII 1877 r. gen. J. W. Hurko z ok. 8000 żołnierzy przeszedł przez trudno dostępną, nie bronioną przełęcz Chain-Kioi (na wsch. od Szipki), a 17 VII zdobył Kazanłyk i wieś Szipkę, leżącą u płd. wejścia do wąwozu. Jednocześnie wąwóz Szipkę atakowali Rosjanie od płn., 537 od strony Gabrowa. Broniący go niewielki oddział turecki, dowodzony przez Halussi Paszę, po walkach,19 VII wycofał się. Szipkę obsadził gen. N. G. Stoletow z 6000 żołnierzy i na długości 2 km i głębokości do 1 km przygotował obronę, budując dwa rzędy okopów, zawały, wilcze doły i fugasy. W celu odbicia Szipki Turcy skierowali przeznaczony do zgniecenia powstania w Czarnogórze 12-tysięczny korpus Sulejmana Paszy. Pobił on 30/31 VII w bitwie pod Starą Zagorą korpus gen. Hurki, wypierając go za Bałkany, zajął wieś Szipkę i 21 VIII rozpoczął ze wsch., zach. i płd., szturmowanie rosyjskich pozycji. Przez 6 dni toczyły się zaciekłe walki, w których Rosjanie, wzmocnieni do 9000 żołnierzy i 29 dział, utracili co prawda część pozycji, ale wąwóz utrz|mali pomimo dużych strat, braku zaopatrzenia i wody. Najcięższe walki toczyły się o płd. główną pozycję na górze Św. Mikołaja, tzw. Orle Gniazdo. Turcy, wzmocnieni 23 VIII do 27 500 żołnierzy z 34 działami, atakowali przez cały dzień, ale w krytycznym momencie, gdy obrona załamywała się - przybył z Gabrowa na odsiecz pierwszy oddział i odtąd pomoc zaczęła napływać, wzmacniając obrońców do 14 200 żołnierzy. Dowództwo przejął przybyły dowódca korpusu, gen. E F. Radecki. Od 27 VIII Turcy zaprzestali ataków, poprzestając na blokowaniu wąwozu. W ciągu tych 6 dni walk wojska rosyjsko-bułgarskie straciły 3942 żołnierzy, w tym 500 Bułgarów, a Turcy - 6411 żołnierzy zabitych, rannych i zaginionych. Bohaterska obrona Szipki uratowała całą armię rosyjską od klęski i wyparcia jej za Dunaj. 674. Bitwa pod Szolnok - 5 III 1849 r, Powstanie na Węgrzech w 1848/49 r W końcu I 1849 r. austriacka brygada jazdy pod dowództwem gen. F. Ottingera z armu gen. J. Je 538 laćicia zajęła m. Szolnok, zbudowała most przez rz. Cisę i oszańcowała jego przyczółek. 2 III podszedł pod miasto w marszu na Budę i Peszt III Korpus węgierski gen. J. Damjanicha, wzmocniony brygadą gen. K. Vecseya i zajął pozycję: na prawym skrzydle 4 bataliony (w tym 1 polski), pod dowództwem płk. J. Wysockiego, w centrum 2 bataliony i 5 kompanu, na lewym skrzydle jazda. 3 III bitwę rozpoezęła artyleria; węgierska ostrzeliwała szańce przyczółka, a austriacka strzelała na pozycje prawego skrzydła, zadając dotkliwe straty i wzniecając zamieszanie. W tej sytuacji płk Wysocki poderwał swój polski batalion, przeprawił się przez rzekę pod Czibakhaza i zdobył most od strony miasta; natychmiast przeszła po nim brygada gen. Vecseya. W drugim etapie walki szwadron ułanów polskich pod dowództwem rtm. W Ponińskiego, wsparty przez huzarów węgierskich, brawurową szarżą rozproszył jazdę austriacką biorąc 100 jeńców i 5 dział. Austriaków zepchnięto ku rzece Zagyva, na bagna, gdzie wielu utonęło. Austriacy wycofali się, ze stratą ok. 500 ludzi, na zach., do Cegled, a Węgrzy po zniszczeniu mostu odeszli ku T|rÓkszent. 675. I powstanie śl|skie -17|4 VIII 1919 r. W myśl postanowień traktatu wersalskiego sprawę przynależności Górnego Śląska miał ro?strzygnąć plebiscyt. Już od końca 1918 r. ludność polska Górńego Śląska manifestowała na wiecach i demonstracjami swoją wolę powrotu tej utraconej przed wiekami dzielnicy do Macierzy. Niemcy, nie mogąc opanować sytuacji, stosowali terror. W II 1919 r. zawiązała się w Bytomiu Polska Organizacja Wojskowa, której komendantem został A. Zgrzebniok; miała ona za zadanie ochronę praw ludności polskiej. Gdy w odpowiedzi na rozpętany terror niemiecki wybuchł w VIII 1919 r. potężny strajk i Niemcy, usiłując 539 go stłumić, zabili w kopalni "Mysłowice" 7 górników - wybuchło 17 VIII I powstanie śląskie, będące protestem społeczeństwa polskiego przeciwko zarządzonemu plebiscytowi, niemieckiemu terrorowi i pobłażliwości państw zachodnich wobec Niemców. Powstanie objęło powiaty: pszczyński, rybnicki, bytomski, katowicki i tarnogórski, czyli wschodnią część Górnego $ląska. Dowodzili: A. Zgrzebniok i mjr J. Ludyga-Laskowski. Wobec zdecydowanej przewagi militarnej Niemców powstanie po 8 dniach walk zakończyło się wycofaniem się powstańców na teren Zagłębia D ąbrowskiego. 676. II powstanie śląskie -19-25 VIII 1920 r Po I powstaniu śląskim władzę na obszarze plebiscytowym objęła międzynarodowa Komisja Międzysojusznicza, wprowadzając na sporny teren francuskie, angielskie i włoskie kontyngenty wojskowe. Nadal jednak działała policja i administracja niemiecka, po których ochroną bojówki niemieckie terroryzowały ludność polską. Terror nasilił się szczególnie w okresie niepowodzeń Polski na froncie polsko-radzieckim w VII-VIII 1920 r. Sytuacja doprowadziła do wybuchu w nocy z 19 na 20 VIII 1920 r. II powstania śląskiego, rozpoczętego na rozkaz Polskiego Komisariatu Plebiscytowego i Polskiej Organizacji Wojskowej (POW); dowódcami powstania zostali A. Zgrzebniok i mjr J. Ludyga-Laskowski. Powstanie objęło 10 powiatów; opanowano powiaty: katowicki i bytomski, oraz większą część tarnogórskiego, rybnickiego, zabrzańskiego i lublinieckiego. Powstańcy uzyskali częściowo powodzenie, co zmusiło władze alianckie do uznania niektórych ich postulatów. 25 VIlI na rozkaz dowództwa POW powstanie zakończono. W jego wyniku rozwiązano niemiecką policję i na jej miejsce utworzono policję plebiscytową polsko-niemiecką. 540 677. III powstanie śl|skie - 2 V-7 VII 1921 r. Niepomyślny dla Polski wynik plebiscytu z 20 III 1921 r. i krzywdzący ludność polską Górnego $ląska projekt podziału spowodował wybuch III powstania śląskiego. Powstanie, poprzedzone strajkiem generalnym, rozpoczęło się w nocy z 2 na 3 V 1921 r. wysadzeniem 9 mostów i przerwaniem łączności Górnego Śląska z Berlinem. Udział w postaniu wzięło ok. 45 000 Polaków i ok. 35 000 Niemców, ci jednak górowali nad Polakami uzbrojeniem i wyszkoleniem. Dyktatorem powstania ogłosił się W. Korfanty, a dowództwo wojskowe sprawowała Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych z płk. M. Mielżyńskim, a następnie z płk. K. Zenktellerem (pseud. Warwas), na czele. W I fazie walk, do 8 V, powstańcy opanowali teren do tzw. linu Korfantego, w II fazie toczono zacięte walki obronne z atakującymi, sprowadzonymi z Prus, wojskami niemieckimi. Szczególnie zaciekłe walki toczono 21-27 V w rejonie Góry $w. Anny i Kędzierzyna. 7 VI interwencja Komisji Międzysojuszniczej i rządu polskiego spowodowała rozdzielenie walczących stron kordonem wojsk alianckich, a następnie opuszczenie przez obie strony w początkach VII 1921 r. terytorium plebiscytowego. W wyniku III powstania Rada Ambasadorów zadecydowała 20 X 1921 r. korzystniejszy dla Polski podział Górnego $ląska, pozostało jednak po stronie niemieckiej ok. 800 000 Polaków. 678. I wojna światowa w 1914-18 r. Zabójstwo 28 VI 1914 r. w Sarajewie, w Bośni, austriackiego następcy tronu - arcyks. Franciszka Ferdynanda przez serbskiego patriotę spowodowało wypowiedzenie 28 VII wojny Serbu przez Austro-Węgry, po których stronie stanęły Niemcy, Bułgaria i Turcja, a po stronie Serbii - Francja, Anglia, Rosja, od 23 V 1915 r. Włochy; stopnio 541 wo włączyło się 28 innych państw. Niemcy, omijając umocnienia, uderzyli na Francję przez neutralną Belgię. Po ciężkich walkach zatrzymani zostali pod Paryżem i wojna przerodziła się tam w walki pozycyjne. Na wschodzie Rosjanie po ciężkich walkach i szeregu klęsk wyparci zostali na linię: Psków-Mińsk-Tarnopol. Niepowodzenia spowodowały wybuch 12 III 1917 r. rewolucji i detronizację cara, a następnie 7 XI 1917 r. - rewolucję październikową i pokojem z 3 III 1918 r. wyłączyły Rosję z wojny.15 IX 1918 r. wojska Ententy przerwały front bułgarski w Macedonu i 30 IX Bułgaria skapitulowała.19 IX wojska brytyjskie przerwały front turecki pod Hajfą, w Palestynie, zajęły Nazaret, Damaszek i Aleppo; Turcja, w obliczu katastrofy 30 X 1918 r. skapitulowała. Włochy po szeregu poniesionych klęsk, gdy monarchię habsburską ogarnął już rozkład, rozpoczęły 24 X ofensywę, przerwały front nad rz. Piawą i Austro-Węgry zmuszone zostały do podpisania 3 XI 1918 r. zawieszenia broni. Po włączeniu się 6 IV 1917 r. USA do wojny ich świeża milionowa armia zadecydowała o wyniku. Ostatnia ofensywa niemiecka z 21 III 1918 r. załamała się i Niemcy rozpoczęli odwrót, a wybuch 3 XI rewolucji w kraju zmusił ich do podpisania 11 XI 1918 r. zawieszenia broni. Był to koniec wojny. Straty państw centralnych - 4 029 000, a Ententy5 413 000 zabitych, oraz ogółem ok. 20 mln rannych. 679. II wojna światowa w 1939-45 r w Europie i Afryce. Wojnę rozpoczęli Niemcy, uderzając 1 IX 1939 r. na Polskę, którą po 32 dniach walk opanowali do linii Bugu. Sprzymierzone z hitlerowcami wojska radzieckie wkroczyły 17 IX do Polski, zajmując jej wschodnie tereny do ustalonej następnie z Niemcami linu Bugu. Związane z Polską sojuszem Anglia i Francja wypowiedziały 3 IX wojnę Niemcom, ale nie udzieliły Polsce żadnej pomocy, zachowując się biernie. 9 IV 1940 r. Niemcy zajęli znienacka, bez walki, Danię, oraz, po walkach z korpusem ekspedycyjnym sprzymierzonych, Norwegię, gdzie walki ustały 9 VI. Dnia 10 V rozpoczęli błyskawiczną kampanię na zachocizie; 15 V skapitulowała Holandia, 28 V - Belgia i 22 VI - Francja; Anglicy zdołali ewakuować swój korpus ekspedycyjny z Francji do Anglii. 10 VI - gdy klęska Francji była już przesądzonawypowiedziały jej wojnę Włochy, stając po stronie Niemiec. Anglia samotnie kontynuowała wojnę, gromiąc Włochów w Libu, Etiopu i Somalii, w Afryce. 28 X Włosi zaatakowali Grecję, a 6 IV 1941 r. Niemcy uderzyli na Jugosławię, do 17 IV zajęli ją i wsparli Włochów w Grecji, którą wspólnie opanowali do 11 V 1941 r. Dnia 22 VI 1941 r. Niemcy, u których boku stanęły Węgry, Słowacja, Rumunia i Finlandia - zaatakowały ZSRR, wdzierając się zwycięsko w głąb kraju, dochodząc do Wołgi, Morza Azowskiego i Kaukazu. Gdy Japonia wypowiedziała wojnę USA - wypowiedziałyją także 11 XII 1941 r. Niemcy i Włochy. Klęska Niemców nad Wołgą, w bitwie o Stalingrad 2 II 1943 r. i druga - 23 VIII 1943 r. pod Kurskiem - złamały ich potęgę, zmuszając ich odtąd do ustawicznych odwrotów. W Afryce Płn. Włosi i posiłkujący ich korpus niemiecki po przegraniu 3 XI 1942 r. bitwy pod E1 Alamein, w Egipcie, wycofali się do Tunisu, a po wylądowaniu w Algierze 8 XI 1942 r. wojsk amerykańskich, po zaciętych z nimi walkach skapitulowali 13 V 1943 r. Dnia 10 VII 1943 r. sprzymierzeni wylądowali na Sycylu, a 3 IX Włochy skapitulowały. Niemcy okupowali terytorium Włoch stawiając twardy opór sprzymierzonym, którzy 8 IX zaczęli lądować we Włoszech. 6 VI 1944 r. wojska sprzymierzone dokonały inwazji Francji i w wal 542 543 kach dotarły w połowie IV 1945 r. do rz. Łaby, a wojska radzieckie po wielu zwycięskich bitwach doszły do Berlina, zdobywając go 2 V 1945 r. W dniu 8 V 1945 r. Niemcy skapitulowały. 680. II wojna światowa w 1939-45 r. w Azji i na Oceanie Spokojnym. Trwająca od 18 IX 1931 r. agresjajapońska w Chinach zaostrzyła stosunki Japonii z USA, które domagały się wycofania wojsk z Chin. Po licznych ostrzeżeniach USA zastosowały sankcje ekonomiczne w stosunku do Japonii, a te doprowadziły do wybuchu wojny. 7 XII 1941 r. lotnictwo japońskie zaatakowało bazę morską USA w Pearl Harbour na Hawajach, topiąc i uszkadzająe liczne okręty wojenne oraz powodując wielkie zniszczenia, a 8 XII Japonia wypowiedziała wojnę USA i W Brytanii oraz Australu i Kan adzie. W zwycięskim, trwającym do końca 1942 r. pochodzie Japończycy zajęli Hongkong, Filipiny, Malaje, Singapur, Holenderskie Indie Wschodnie, Indochiny, Syjam, Birmę i szereg wysp na Oceanie Spokojnym, ale siły ich wyczerpały się. Po klęsce w bitwie morskiej pod Midway 3-5 VI 1942 r. oraz po przegranej bitwie o wyspę Guadalcanal w archipelagu Wysp Salomona zaczęli tracić swoje zdobycze terytorialne. Uwidoczniła się ogromna techniczna przewaga Amerykanów, którzy w zaciekłych walkach morskich i lądowych wypierali Japończyków, zbliżając się powoli do ich rdzennych wysp. Od jesieni 1944 r. lotnictwo USA rozpoezęło bombardowanie miast japońskich. W licznych bitwach morskich flota japońska została zniszczona, a Japończycy zaczęli walczyć z flotą USA samobójczymi nalotami "kamikadze". 6 VIII 1945 r. samolot USA zrzucił bombę atomową na m. Hiroszimę, niszczącje, zabijając i raniąc 129 557 osób. Japonia zwróciła 544 się wówczas do ZSRR z prośbą o pośrednictwo w zawarciu zawieszenia broni, ale ZSRR odmówił i 8 VIII wypowiedziałjej wojnę. Wojska radzieckie w zaciętych walkach opanowały Mandżurię, Płn. Koreę, Sachalin i Wyspy Kurylskie, a w międzyczasie USA zrzuciły drugą bombę atomową na m. Nagasaki - zabijając i raniąc 48 022 osoby. 2 IX 1945 r. Japonia skapitulowała; był to koniec II wojny światowej. 681. Bitwa morska przy przylądku Św. Wincentego -16 I 1780 r. Wojna Anglu z Francją, Hiszpanią i Holandią w 1778-83 r Na pomoc oblężonemu przez Hiszpanów Gibraltarowi, blokowanemu jednocześnie od strony morza przez flotę hiszpańską adm. L. Cordoby34 okręty liniowe, w tym 4 franeuskie - szedł z posiłkami i zapasami (również dla w. Minorki) konwój angielski pod osłoną eskadry adm. G. Rodneya - 22 okręty liniowe i 14 fregat.16 I Anglicy napotkali na wysokości przylądka Św. Wincentego część rozproszonej przez sztorm floty hiszpańskiej -11 okrętów liniowych pod dowództwem adm. J. de Langary. W toku uporczywego pościgu Anglicy rozbili flotyllę hiszpańską, a następnie już bez przeszkód doprowadzili konwój do Gibraltaru i na Minorkę. Straty angielskie400 zabitych i rannych, a hiszpańskie -1200 zabitych i rannych,1400 jeńców, 4 okręty liniowe zdobyte, 3 zatopione. 682. Bitwa morska przy przyl|dku Św. Wincentego -13 II 1797 r, Wojna Francji z I koalicją w 179|97 r Stojący u ujścia rz. Tag w Portugalii z 15 okrętami liniowymi, 4 fregatami i 2 korwetami angielski 545 adm. J. Jervis dowiedział się 5 II 1797 r., że flota hiszpańska adm. L. Cordoby - 26 okrętów liniowych i 11 fregat - przeszła przez Cieśninę Gibraltarską i zawinęła do Kadyksu z zamiarem połączenia się z ftotą francuską w Breście; Jervis natychmiast wyszedł naprzeciw i natknął się na Hiszpanów 13 II przy przylądku Św. Wincentego. Przez pewien czas obie ftoty płynęły w pobliżu siebie. Gdy rankiem 14 II mgła uniosła się, Anglicy zobaczyli że hiszpańskie okręty płyną w dwóch oddzielnych grupach. Jervis postanowił zaatakować pierwszą grupę, liczącą 16 okrętów i wpłynął w lukę. Dwukrotne manewry Cordoby zmierzające do połączenia grup nie powiodły się; adm. II. Nelson dowodzący liniowcem "Captain" wyszedł z szyku i zaatakował admiralski czołowy olbrzymi okręt "Santissima Trinidad" o 130 działach; nawracając go na poprzedni kurs stracił w walce 70 ludzi. Atakowały go dwa hiszpańskie okręty, ale zderzyły się i Nelson zdobył obydwa. Anglicy zdobyli ogółem 4 okręty, reszta - nie ścigana - uszła w nieładzie. Straty angielskie73 zabitych i 227 rannych. Powstanie tajpingów w Chinach w 1851-64 r. zob.145 683. Odbicie Formozy (Tajwanu) przez Chińczyków w 1662 r W 1624 r. Chiny zmusiły Holendrów do opuszczenia zajmowanych przez nich Wysp Peskadorskich, pozwoliły im natomiast osiedlić się na Formozie. Holendrzy zajęli na wyspie płd.-zach. wybrzeże nad zatoką Tajwan i zbudowali tam silną twierdzę - "Zelandię", a na sąsiednim wzgórzu - Fort "Opatrzność". W 1628 r. wyparli z wyspy Japończyków, a w 1642 r. Hiszpanów i stali się panami wyspy, sprawując na niej okrutne rządy. W Chinach toczyła się wojna z mandżurskimi najeźdźcami, w której na czele wojsk 546 chińskich stał sławny, śmiały i utalentowany Czeng Czeng-kung, zwany Koxinga. Mandżurowie uzyskali przewagę i w 1660 r. zajęli prawie całą prowineję Fukien. Koxinga, który miał swoją bazę na małej wysepce koło Amoy, zaczął odczuwać brak żywności, w związku z czym postanowił przenieść bazę na dużą i żyzną wyspę Formozę. W początkach V 1661 r. Koxinga przeprawił swoją 25-tysięczną armię na 900 dżonkach na Formozę, uzyskując od razu wsparcie tamtejszej ludności chińskiej. Fort "Opatrzność" zajęty został bez walki, a jego załoga, która nie zdążyła schronić się w twierdzy, została wyeięta. Twierdza "Zelandia" skapitulowała 1 II 1662 r., po trzymiesięcznym oblężeniu, a jej załoga na mocy układu odjechała do Batawii. Formoza stała się bazą Czeng Czeng-kunga. 684. Powstanie na Tajwanie w 1947 r. Gubernator wyspy - Czen I po objęciu w 1945 r. władzy zmonopolizował cały handel, wprowadził politykę ucisku i kolonialnego wyzysku, aresztował kupców i konfiskował ich majątki; w kraju narastało wzburzenie, przetaczała się potężna fala demonstracji antyreżimowych. 27 II 1947 r. w wyniku nocnej akcji policji w Tajpej, skierowanej przeciwko winnym naruszania monopolu tytoniowego, poniosło śmierć 30 osób. Następnego dnia wybuchł w Tajpej strajk generalny, a policja otworzyła ogień do demonstrantów, zabijając ok.100 i raniąc ok. 350 osób. Ruch protestu przerodził się w spontaniczne powstanie, atakowano i niszczono urzędy państwowe, zajęto radiostację, palono i mordowano, atakowano policjantów i żołnierzy. Rozruchy ogarnęły także inne miasta, szczególnie na phi. wyspy. 3 III, gdy niemal cała wyspa znalazła się w rękach powstańców, utworzyli oni Komitet do spraw uregulowania kontliktu i wezwali ludność do spokoju, a 28 III rozpoczęli rozmowy z rządem. Tymczasem rząd 547 przerzucał z kontynentu na wyspę wojsko, a 8 IV przerwał rozmowy i rozpoczęła się krwawa pacyfikacja, kierowana przez gen. Pai Czung-si, w trakcie której tylko w Tajpej zginęło ok.10 000 ludzi. Większość przywódców powstania zdołała ujść do Hongkongu. Potyczka przy EI-Tangi w Libii -19 VI 1913 r zob. 401 685. Bitwa pod Tannenbergiem (Stębarkiem)21-29 VIII 1914 r. I wojna światowa w 1914-18 r Nad granicą Prus Wsch. stały dwie armie rosyjskie Frontu Płn.-Zach.:1 A, niemeńska, gen. P K. Rennenkampfa, licząca 4 korpusy (160 000 żołnierzy) i 2 A, narewska, gen. A. W. Samsonowa - 5 korpusów (200 000 żołnierzy). Osłaniająca Prusy Wsch. 8 A niemiecka gen. M. I'rittwitza liczyła 4 korpusy (160 000 żołnierzy); Prittwitz był nieudolny, czuł respekt przed Rosjanami i był zdecydowany wycofać się poza Wisłę. Dowódca Frontu Płn.-Zach., gen. J. G. Żyliński pod naciskiem Francuzów rozkazał obu armiom przystąpić do działań zaczepnych i 21 VIII 1914 r. Rosjanie przekroczyli granicę Prus Wsch.;1 A skierowała się ku Królewcowi, 2 A - na płn.zach., ku Wiśle. 22 VIII Prittwitz został usunięty, a dowództwo 8 A powierzono gen. P Hindenburgowi. Nowy dowódca zaczął przygotowywać śmiałą ofensywę; uwzględniając niekorzystny dla siebie stosunek sił postanowił pobić każdą armię oddzielnie, szybko, zanim się połączą. Hindenburg wzorował się na strategii Hannibala w bitwie pod Kannami. Przegrupował swoją armię, formując cienkie centrum, które miało się wygiąć pod naporem Rosjan i silne skrzydła, mające uderzeniem wyjść na tyły nieprzyjaciela i zamknąć wytworzony worek. W centrum Hindenburg ustawił XX Korpus 548 i 3 Dywizję, na prawym skrzydle I Korpus, na lewym (najsilniejsze) XVII Korpus i I Korpus rezerwowy. 26 VIII Rosjanie dochodzili do linii Uzdowo-Biskupiec (Bischofsburg) i w tym dniu Niemcy rozpoczęli akcję. I K uderzył przez Uzdowo i dotarł na tyły Rosjan, do Nidzicy. XVII K i I K rezerwowy przeprowadziły podobną akcję przez Biskupiec na płd., a centrum od 23 VIII skutecznie odpierało ataki kierowane na Tannenberg i Olsztynek. Już 28 VIII wyszli Niemcy na tyły armu rosyjskiej, a 29 VIII gen. Samsonow dał rozkaz do odwrotu; znaczna część armii rosyjskiej była już otoczona. Po pięciodniowej bitwie (2|31 VIII) w rejonie Nidzica-Olsztynek-Biskupiec zniszczona została większa część 2 Armu rosyjskiej. Całkowicie zniszczono korpusy: XIII, XV i XXIII, a korpusy I i VI z dużymi stratami zdołały ujść na Mławę. Żołnierze rosyjscy, pozbawieniu amunicji i żywności, poddawali się masowo, błąkali się po lasach, armia przestała istnieć, gen. Samsonow zastrzelił się. Straty rosyjskie wyniosły ok. 50 000 zabitych, 92 000 jeńców i 350 dział. Straty niemieckie - ok. 5000 zabitych.1 A rosyjska, której nadejście mogło odmienić los bitwy - oddalona była o jeden dzień marszu i zachowała się biernie. 686. Bitwa przy oszie Tarapacs - 27 XI 1879 r. Wojna Chile z Peru i Boliwią w 1879-83 r 2 XI 1879 r.10-tysięczna armia chilijska pod dowództwem gen. M. Baquedano wylądowała pod osłoną okrętów wojennych w porcie Pisagua. 19 XI jej 6-tysięczny oddział okupujący m. Dolores starł się z 5-tysięczną armią peruwiańską gen. J. Buendia, która następnie odeszła na wsch., na pustynię, do oazy Tarapaca, aby połączyć się z maszerującą tam armią boliwijską 549 i wraz z nią uderzyć na Chilijczyków. Doszedł też tam garnizon z ewakuowanego portu Iquique. Gen. Baquedano, pomimo tego, że po walce pod Dolores miał rozeznanie co do sił przeciwnika, lekkomyślnie wysłał na zajęcie oazy Tarapaca tylko jedną dywizję - 2200 żołnierzy pod dowództwem płk. E. Ramireza. Chilijczycy, nie znając pustyni, nie zabrali zapasów, a przede wszystkim wody. Po marszu byli skrajnie wyczerpani, w bitwie 27 XI zostali rozbici z ciężkimi stratamiok. 700 żołnierzy zabitych i rannych - zmuszeni do odwrotu; m. in. poległ płk Ramirez. Boliwijska armia indiańskieh górali nie zdołała sforsować pustyni i cofnęła się w góry, co zmusiło gen. Buendię pomimo odniesionego zwycięstwa do udania się w ślad za Boliwijczykami. 687. Bitwa o atol Tarawa - 20-23 XI 1943 r II wojna światowa w 1939-45 r Pierwszym celem amerykańskiego ataku w 1943 r. na centralną część Oceanu Spokojnego stał się archipelag Wysp Gilberta, w którym Japończycy obsadzili 3 wysepki atolu Tarawa: Betio (3,2 kmz) z 2619 żołnierzami pod dowództwem adm. Keioki Shibosaki, umocniona bunkrami, z 200 działami, otoczona barierą raf koralowych szerokości 800 m z licznymi minami oraz Makin - 300 żohiierzy i Baikirii - 200 żołnierzy. Po trzydniowym ciężkim bombardowaniu lotniczym 20 XI 1943 r. podeszła do atolu amerykańska armada wiceadm. R. A. Spruance'a - 85 okrętów wojennych i ok. 120 transportowych i desantowych, z 35 000 żołnierzy pod dowództwem gen. H. Smitha. Po krótkiej wymianie ognia artylerii okrętowej z japońską rozpoczęto lądowanie na w. Betio, ale łodzie desantowe utknęły na rafie i żołnierze musieli iść pod morderczym ogniem 600 m w bród do brzegu. 21 XI kontynuowano bombardowanie wysepki i wysadzanie wojska, walczono zażarcie 550 o lotnisko, 22 XI odparto z pomocą artylerii okrętowej trzy szturmy Japończyków, a 23 XI opór został złamany. Straty amerykańskie -1009 zabitych i 2101 rannych; z garnizonu japońskiego pozostało 17 żołnierzy. Wysepki - Makin i Baikirii zdobyto kosztem 86 zabitych i 190 rannyeh. Amerykanie stracili ponadto w rejonie atolu 2 okręty podwodne i lotniskowiec z 644 ludźmi, a drugi lotniskowiec został ciężko uszkodzony. 688. Bitwa na wzgórzu Tarqui - 27 II 1829 r Zatarg peruwiańsko-kolumbijski w 1828/29 r Po oswobodzeniu Ekwadoru i włączeniu go do Wielkiej Kolumbu S. Bolivar z 3000 żołnierzy zajął 11 VII 1822 r. portowe miasto Guayaquil, które pragnęło zachować samodzielność, a do którego rościło sobie pretensje Peru z tytułu dawniejszej jego przynależności do wicekrólestwa Peru. W 1828 r. prezydent Peru - gen. J. de La Mar, wykorzystując wewnętrzne niepokoje w Kolumbii, wysłał do Guayaquil eskadrę okrętów wojennych, jednocześnie ruszył tam na czele 8-tysięcznej armii i zajął miasto. Wrogo do Bolivara nastrojony przywódca kolumbijskiego Południa J. M. Obando nie przepuścił wojsk kolumbijskich, a blokada 8oty peruwiańskiej uniemożliwiała wysadzenie desantu, walki toczyły się więc na płn., w prow. Popayan. W I 1829 r. Bolivar mianował marsz. J. A. Sucre dowódcą kolumbijskich sił zbrojnych na południu, co oznaczało, że winien on rozpocząć działania przeciwko prezydentowi J. de La Marowi. Na czele 4-tysięcznej armii Sucre schodził z Quito ku wybrzeżu i 27 II 1829 r. starł się z dwukrotnie liczniejszą indiańską armią La Mara na wzgórzu Tarqui, w pobliżu m. Cuenca i po zaciekłej walce, kosztem wielkich ofiar zwyciężył go. La Mar 551 podpisał akt kapitulacji, ale umocnił się w porcie Guayaquil, a wówczas Bolivar udał się do J. M. Obando i zmusił go do otwarcia drogi na płd. W tym czasie zbuntowali się żołnierze La Mara i większość z nich wróciła do kraju. Peruwiańczycy, obawiając się wtargnięcia wojsk kolumbijskich, obalili La Mara i wygnali go z kraju. Zawarty pokój utrzymał terytorialne status quo Peru i Kolumbu. 689. Potyczka nad rz. Tashaho - 24 VIII 1939 r Antyjapońska partyzantka w Korei w 1932-45 r Jesienią 19i9 r. naczelny dowódca Koreańskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej - Kim Ir Sen wyruszył z kompanią ochrony Kwatery Głównej na inspekcję z Sally do Hanyangkou, w prow. Antu; kompania po dojśeiu do rz. Tashaho 24 VIII zatrzymała się na krótki odpoczynek. Gdy partyzanci zaczęli przeprawiać się przez rzekę, zostali znienacka ostrzelani z broni maszynowej przez zaczajonych na pobliskim wzgórzu żołnierzy japońskich. Sytuacja była krytyczna i przeprawa w tych warunkach groziła dużymi stratami, toteż Kim Ir Sen poderwał swych żołnierzy do ataku na wzgórze. Po krótkiej walce Japończycy zmuszeni zostali do ucieczki. Potyczka przy oazie Tawargha w Libii20 III 1923 r zob. 403 Potyczka w m. Tehondan, w KoreiV 1939 r zob. 349 690. Bitwa pod Tenda e Oypit - 21 I 1944 r. II wojna światowa w 1939-45 r 7 I 1944 r. trzy dywizje niemieckie wsparte przez oddziały albańskich nacjonalistów wyruszyły z m. Korcza, Berat i Elbasan w płd. Albanii, z zamiarem okrążenia i zniszczenia oddziałów parlyzanckich i ich baz na obszarze ograniczonym tymi miastami. Operujące w tym rejonie I i IV brygady partyzanckie i kilka luźnych batalionów były zbyt słabe, aby stawić skuteczny opór i zmuszone został do wycofania się. 21 I 1944 r. w zaciętej bitwie pod Tenda e Qypit partyzanci zdołali przebić się przez niemiecki pierścień i wyjść na tyły niemieckiego zgrupowania, co unicestwiło niemieckie zamierzenia. Cały rejon walk został obrócony w perzynę, a setki mieszkańców straciły życie. 691. Odparcie ataku angielskiego na w. Teneryfę -15 III 1797 r Wojna angielsko-hiszpańska w 1796-1802 r W 1797 r. eskadra angielska adm. H. Nelsona4 okręty liniowe, 3 fregaty i 1 kuter, załadowane piechotą morską - podjęła próbę opanowania Wysp Kanaryjskich. Flota zakotwiczyła przy największej wyspie - Teneryfe i z dala od jej stolicy, m. Santa Cruz czyniła pozorne przygotowania do lądowania i ataku od strony lądu na miasto. Wieczorem ftota zbliżyła się do Santa Cruz i ftotylla łodzi z 1000 żołnierzy ruszyła do brzegu. Hiszpanie przyczaili się i gdy łodzie zbliżyły się - otworzyli do nich gwałtowny ogień z dział i muszkietów, topiąc szereg łodzi. Adm. Nelson został ranny w rękę. Żołnierze wylądowawszy rzucili się do ataku i wdarli się do miasta, ale tu na każdej ulicy stały działa i tłumy hiszpańskiej piechoty, której w mieście było kilka tysięcy. Po krótkiej walce i zdobyciu kilku armat Anglicy zmuszeni zostali do odwrotu na statki, na co I-iiszpanie wspaniałomyślnie pozwolili. W walce zatopiony został angielski kuter, przy czym zginęło 97 ludzi. Adm. Nelson na skutek zranienia stracił rękę. 552 553 692. Bitwa morska przy w. Terceira na Azorach26 VII 1582 r Po śmierci króla portugalskiego Henryka król hiszpański Filip II, roszczący sobie prawa do tronu portugalskiego, po pokonaniu infantaprzeora Antonia z Crato - opanował Portugalię. Za Antoniem opowiedziała się m. in. wyspa Terceira w archipelagu Azorów; obsadził on ją żołnierzami sprowadzonymi z Brazylii, a równocześnie sprzymierzeni z nim Francuzi wysłali fiotę - 70 okrętów z 7000 żołnierzy pod dowództwem adm. L. Strozziego - z w. Belle Isle na Azory, w celu opanowania głównej wyspy - Sao Miguel. Flota hiszpańska - 96 okrętów z 7000 żołnierzy pod dowództwem adm. Santa Cruz - przybyła za późno, aby przeszkodzić Francuzom w lądowaniu na wyspie, ale w czas aby obronić jej stolicęPonta Delgada. 26 VII 1582 r. w pięciogodzinnej bitwie morskiej, stoczonej przy w. Terceira, flota francuska została rozgromiona, a adm. Strozzi zabity; ujść zdołało zaledwie 17 okrętów, a straty w ludziach wyniosły ok. 2000. Terceirę opanowali Hiszpanie po zaciętych walkach dopiero w 1583 r 693. Obrona wąwozu Termopile w 480 r p. n. e. Wojny grecko-perskie w 500-448 r p. n. e. Wiosną 480 r. p. n. e. król perski Kserkses I podjął wyprawę na Grecję z armią liczącą ok. 300 000 żołnierzy i flotą -1207 trier i 13 000 małych statków transportowych. Po zbudowaniu mostu przez Hellespont wkroczył do Tracji i przez Macedonię wszedł do Grecji, kierując się ku Atenom. Grecy postanowili stawić opór w najdogodniejszym do obrony miejscu na trasie jego marszu, tj, w wąwozie Termopile, w górach Kallidromos, ok.150 km od Aten. Obronę wąwozu powierzono królowi Sparty Leonidasowi, dodając do jego gwardu 300 Spartiatów - 400 Teban, 700 554 hoplitów z beockiego miasta Thespiai,1000 Fokijczyków,1000 Malijczyków oraz pospolite ruszenie Lokrów wsch., łącznie ok. 8000 ludzi. Pierwsze dni walk pod Termopilami zakończyły się odparciem wszystkich ataków Persów, z ogromnymi dla nich stratami; nadaremnie usiłowali oni rozbić grecką falangę. Katastrofę armii Leonidasa sprowadziła dopiero zdrada Malijczyka Efialtesa, który wskazał Persom ścieżkę górską przez przełęcz Anopaia. Gwardia perska pod wodzą Hydarnesa zaskoczyła i rozgromiła Fokijczyków, których Leonidas wyznaczył do obrony tego przejścia. Leonidas dowiedział się o tej klęsce wcześnie i mógł się wycofae, ale zdecydował wytrwać aż do śmierci w Termopilach ze swoimi Spartiatami i z oddziałem Teban i Thespijczyków; resztę swych sił odesłał. Walka trwała aż do południa trzeciego dnia; gdy zjawił się Hydarnes, reszta Spartan opuściła drogę przybrzeżną, która była dotąd terenem walki i cofnęła się na zbocze Oity, gdzie została otoczona i wybita. Ofiara ich nie była daremna, zatrzymanie na trzy dni Persów umożliwiło greckiej flocie ucieczkę cieśniną między w. Eubeą a lądem stałym, która w jednym miejscu była tak ciasna, że tylko dwie triery mogły płynąć obok siebie. Los tej floty byłby przesądzony, gdyby na lądzie w tym miejscu byli już Persowie. Bitwa pod Terron, we Francji - 20 X 1918 r. zob. 731 694. Obrona Thaba Bossiu w Afryce Południowej - 25 XI 1824 r. Ok.1810 r. młodemu energicznemu Mosheshowi, wodzowi plemienia Bakwena w Afryce Płd., udało się zjednoczyć ok. 20 plemion Suto, rozbitych przez najazdy wojowniczego wodza plemienia Matabele - Msilikazi. Moshesh założył w górach Maluti, w kraju Suto (obecnie Lesotho), ok. 555 70 km na płn. wsch. od Mafeking, niezdobytą twierdzę, Thaba Bossiu. Gdy w 1824 r. Msilikazi ze swoimi okrutnymi hordami usiłował wtargnąć w głąb kraju Suto, został powstrzymany bohaterską obroną twierdzy, której mimo wielokrotnych wściekłych szturmów nie zdołał zdobyć i zmuszony był poprzestać na opanowaniu terenów między rzekami Zambezi i Limpopo. 695. Powstanie w Therisson, na Krecie14 VI i 1905 r Po wojnie grecko-tureckiej w 1897 r. mocarśtwa zmusiły Turcję do udzielenia Krecie szerokiej autonomii; gubernatorem wyspy został mianowany w 1898 r. grecki ks. Jerzy. Wykorzystując rewolucję młodoturecką w 1905 r. i powstałe w jej trakcie zamieszki w Turcji premier E. Venizelos dokonał 14 VII 1905 r. = z poparciem ludności - rewolty, oznajmiając w m. Therisson zerwanie więzów z Turcją i proklamując unię wyspy z Grecją. Przebywające na wyspie międzynarodowe siły porządkowe zmusiły jednak Venizelosa do kapitulacji i złożenia broni przez jego oddziały, wyjednując jednocześnie u władz tureckich amnestię dla rebeliantów. Rebelia zlikwidowana została do dnia 7 X 1905 r. 696. Powstanie chłopskie w Timok, w Serbii w 1883 r. Ciężkie warunki bytowe chłopstwa i niesprawiedliwość urzędników powodowały narastanie wzburzenia, podsycanego agitacją radykalnych aktywistów, a drobny incydent przy wydawaniu broni chłopskim rekrutom w powiecie bolievackim doprowadził do rozruchów, które przerodziły się w powstanie. W X 1883 r. rozpoczęły się rozruchy w powiecie bolievackim, a następnie w banskim i w Knjaźevacu, który stał się ośrodkiem powstania. Na czele ruchu stanęli radykalni posłowie - Marinko Ivković i Aleks Stanojević. 556 Chłopi w liczbie ok.1000 rozbroili oddział żandarmerii i 3 XI opanowali Bolievać, ustanawiając w nim swe rządy. Ruch powstańczy szybko rozszerzał się, przyłączali się do niego robotnicy i mieszczanie. Rząd ogłosił stan wojenny i wysłał gen. T Nikolicia z wojskiem na zgniecenie ruchu powstańczego. 9 XI powstańcy zostali rozbici pod Cestobrodici, następnie rozproszeni w potyczce przy wąwozie Banskom. Knjaźevac, broniony przez ok. 3000 chłopów, został zdobyty przez gen. Nikolicia 13 XI, a ostatni oddział powstańczy w okręgu aleksinackim złożył broń 20 XI; przywódcy stanęli przed sądem. W powstaniu brało udział ogółem ok.10 000 chłopów, przeważnie Serbów. 697. Zdobycie Tobruku przez Włochów3-8 X 1911 r. Wojna włosko-turecka w 1911/12 r O świcie 3 X 1911 r. eskadra włoska adm. A. Aubry - 8 okrętów wojennych - podeszła do portu Tobruku i stanęła na redzie; posłano parlamentariusza i zażądano poddania się. Adm. Aubry nie otrzymawszy odpowiedzi rozpoczął akcję bojową; 4 X okręty weszły do portu, ostrzelały fort turecki i wysadziły desant - dwa bataliony, opanowując szybko miasto. 5 X Turcy zaatakowali Włochów i po zaciętej walce miasto odbili, ale Włosi utrzymali się w rejonie portu, pod osłoną dział okrętowych. Po trzech dniach walk Włosi wysadzili jeszcze jeden batalion piechoty i wyparli Turków z miasta, nie odważyli się jednak iść za nimi w głąb kraju. 698. Obrona Alkazaru w Toledo20 VII-28 IX 1936 r. Wojna domowa w Hiszpanu w 1936-39 r Po wybuchu buntu wojskowego w Maroku hiszpańskim 18 VII 1936 r., gdy garnizon m. Toledo 557 opowiedział się po stronie Republiki - w Alkazarze, ogromnym zabytkowym gmachu, mieszczącym szkołę kadetów, schroniło się 1890 osób, przeciwników Republiki (800 gwardzistów, 200 falangistów, 150 kadetów, 40 uczniów, lOfl urzędników, 550 kobiet i 50 dzieci), z czego aktywny udział w obronie wzięło 1200 osób pod dowództwem komendanta szkoły - płk. J. Moscardo. Od 20 VII gmach oblegała milicja i wojsko rządowe, ostrzeliwując go ustawicznie artylerią, bombardując lotnictwem, ale załoga broniła się bohatersko, odpierając liczne szturmy granatami i ogniem karabinów maszynowych. Sprowadzeni z Asturu górnicy wykonali podkopy, założyli miny i dwoma wybuchami - I9 i 26 IX 1936 r. - wysadzili w powietrze połowę gmachu, ale załoga ukryta w lochach nadal broniła dostępu. D|żąca z płd. od 1 IX na odsiecz kolumna wojsk marokańskich pod dowództwem płk. J. Yaque złamała opór wojsk rządowych i 27 IX po walkach ulicznych zdobyła szturmem Toledo oswobadzając 28 IX obleganą od 68 dni załogę Alkazaru. Straty obrońców wyniosły 80 zabitych i 700 rannych. 699. Bitwa pod Tomaszowem Lubelskim17 20 IX 1939 r II wojna światowa w 1939|5 r " , zl' Dowódca Armii "Lublin, gen. T Piskor otrmał z Naczelnego Dowództwa rozkaz, aby z częścią swej armu (brygada "Sandomierz" i Warszawska Brygada Pancerno-Motorowa), oraz z podporządkowaną mu Armią "Kraków" gen. A. Szyllinga (6, 21, 2i i 55 DP Brygada Forteczna i Krakowska BK), z którą połączył się 16 IX w rejonie Frampola (17 km na płn. od F3iłgoraja) przebijał się na płd. wsch., na Rawę Ruską. Zgrupowanie gen. Piskora było w okrążeniu: z zachodu szły dywizje 14 A gen. W Lista, którego XXII KPanc. dalekim rajdem na wsch. opanował Zamość, Tomaszów Lubelski i Rawę Ruską. Na płn. od Tomaszowa znajdowało się duże zgrupowanie polskie gen. St. Dąb-Biernackiego, ale nie miało ono łączności ze zgrupowaniem gen. Piskora. Gen. Piskor zdecydował się otworzyć sobie drogę przez Tomaszów Warszawską Brygadą PancernoMotorową pod dowództwem płk. St. Roweckiego (80 czołgów) i Grupą Operacyjną gen. J. JagminSadowskiego (23 i 55 pp i Brygada Forteczna). Płk Rowecki, nie czekając na przybycie odległej o 20 km GO gen. Sadowskiego, natarł 17 IX pod wieczór na broniącą Tomaszowa 4 D Lekką z XXII KPanc., ale został odparty, a zaalarmowani Niemcy nacisnęli polskie zgrupowanie od zachodu.18 IX Warszawska Brygada PancernoMotorowa ponowiła natarcie i zajęła część miasta, ale przybyły nowe oddziały niemieckie i wyparły Polaków. Tymczasem GO gen. BorutySpiechowicza (6 i 21 DP) samodzielnie odeszła na płd. wsch., na Narol, odsłaniając płd. skrzydło i tyły zgrupowania; gen. Sadowski, zamiast wspierać natarcie na Tomaszów - musiał większość swych sił skierować przeciw nacierającemu z zach. VIII Korpusowi niemieckiemu. 18 IX Warszawska Brygada Pancerno-Motorowa z dwoma pułkami gen. Sadowskiego po raz trzeci natarła na Tomaszów i 19 IX wsparta przez 23 DP wdarła się w pozycje niemieckie, ale równocześnie VIII K niemiecki wdarł się na tyły polskie pod miastem. Nocą z 19 na 20 IX rozpoczęło się ostatnie natarcie Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej i 2i DP na Tomaszów, a gdy i ono zostało odparte - uderzyli Niemcy: 27 DP z płn. i VIII K z zach., rozbijając polskie zgrupowanie.19 IX skapitulował gen. BorutaSpiechowicz z 3000 żołnierzy, a 20 IX - gen. Piskor z 11 000 żołnierzy. 558 559 700. Bitwa pod Topater - 23 III 1879 r. Wojna Chile z Peru i Boliwią w 1879-83 r 14 II 1879 r., a więc jeszcze przed wypowiedzeniem wojny Peru i Boliwu przez Chile, które nastąpiło 5 IV - desant 500 żołnierzy chilijskich pod dowództwem płk. E. Sotomayora, przybyłych okrętem wojennym, wylądował w boliwijskim mieście portowym Antofagasta. Chilijczycy zajęli miasto bez oporu. Mały boliwijski garnizon, liczący kilkudziesięciu żołnierzy, wycofał się na phi. wsch., drogą na odległe o ok. 200 km największe miasto na pustyni Atacama - Calame nad rz. Loa; Chilijczycy poszli w ślad za nimi. 23 III 1879 r. na przedpolach Calame, pod Topater, boliwijski płk E. Abaroya z garścią świeżo zmobilizowanej milicji stawił opór najeźdźcom, a1e w bitwie oddział boliwijski został rozgromiony, a płk Abaroya poległ. Chilijczycy zajęli Calame. 701. Zdobycie m. Torreon - 2 IV 1914 r. Wojna domowa w Meksyku w 1910-17 r Po przewrocie wojskowym 9-18 II 1913 r. w stolicy Meksyku gen. V Huerta ogłosił się dyktatorem i przystąpił do likwidacji współdziałającej dotychczas z nim chłopskiej armii Pancho Villi; Villa został uwięziony i skazany, a po ułaskawieniu i zwolnieniu rozpoczął, wspólnie z armiami gen. V Carranzy i E. Zapaty, walkę z rządem gen. Huerty. Idąc z płn. na stolicę 16-tysięczna armia P Villi po licznych walkach z wojskami rządowymi dotarła 22 III 1914 r. do m. Torreon, ważnego węzła komunikacyjnego, bronionego przez 12 000 żohiierzy gen. Huerty pod dowództwem gen. J. R. Velasco. Po zaciętych 11-dniowych walkach ulicznych, po całodziennym ostrzale artyleryjskim miasto 2 IV zdobyte zostało szturmem. Wojska rządowe wycofały się na płd. Straty 560 armu Villi wyniosły ok. 500 zabitych i 1500 rannych, a wojska rządowe straciły ok.1000 zabitych i rannych. Torreon stał się odtąd główną bazą armu Villi. 702. Bilwa morska przy w. Tortuga -15 IV 1844 r Powstanie w Dominikanie przeciwko haitańskim okupantom w 1844 r Flotylla haitańskich okrętów wojennych wyszła 13 IV 1844 r. z zajętego przez Haitańczyków portu Azua w zatoce Bani na rekonesans po wodach przybrzeżnych. W tym samym czasie dwa najsilniejsze okręty dominikańskie, galeoty: "Maria Chica" i "Separacion Dominicana", pod dowództwem adm. J. A. Acosta krążyły przy północnych brzegach wyspy.15 IV 1844 r. doszło do spotkania obu ftot w pobliżu wyspy Tortuga. W bitwie okręty dominikańskie rozgromiły ftotyllę haitańską, zatapiając 1 brygantynę i 1 galeotę i zmuszając pozostałe okręty do ucieczki. 703. Powstanie preobrażeńskie w Tracji w 1903 r W trakcie trwania antytureckiego powstania ilindeńskiego w Macedonii, zorganizowanego przez Wewnętrzną Macedońsko-Adrianopolską Rewolucyjną Organizację (WMORO), wybuchło, zgodnie z planem, powstanie w Tracji Adrianopolskiej. Już 16 (4) VIII 1903 r. czety C. Kurtiewa i P Angełowa zaatakowały Turków we wsiach Mandżura i Małkotirnowsko, a powstanie rozpoczęło się 19 (6) VIII, w dniu Przemienienia Pańskiego i od tego dnia nazwane zostało preobrażeńskim; objęło ono ziemię małkotirnowską i łozengradzką. Powstańcy zdobyli dwa małe porty nad Morzem Czarnym - Wasiliko (obecnie Miczurin) i Achtopol i na zajętym terenie utworzyli tzw. Republikę Strandżańską, która przetrwała 26 dni, do 26 (14) IX 1903 r. Turcy krwa 561 wo zdławili powstanie, paląc podczas pacyfikacji 66 wsi;15 000 bułgarskiej ludności uszło do Bułgarii. W trakcie powstania stoczono 36 potyczek z Turkami. 704. Bitwa morska pod Trafaigarem - 21 X 1805 r. Wojny napoleońskie - Działania na morzach ,v 1803-15 r Eskadra angielska adm. H. Nelsona - 27 okrętów liniowych i 2 fregaty - blokowała przez półtora roku flotę francuską w Tulonie, a gdy w czasie burzy adm. P. Ch. Villeneuve z 33 okrętami liniowymi i 7 fregatami wymknął się z Tulonu i zawinął do Kadyksu - adm. Nelson i tam go zablokował. W nocy na 21 X flota francuska i hiszpańska adm. Villeneuve wyszła z Kadyksu, aby zgodnie z otrzymanym rozkazem udać się do Neapolu. Po pewnym czasie, dostrzegłszy Anglików, zawróciła, jednak słaby wiatr utrudniał manewrowanie i oderwanie się od nieprzyjaciela. 21 X ok. południa, gdy floty znajdowały się na wysokości przylądka Trafalgar, Nelson zaatakował rozciągniętą linię francuskich okrętów dwiema prostopadłymi kolumnami; jedna -15 okrętów adm. C. Collingwooda - odcięła straż tylną, druga -12 okrętów pod dowództwem adm. Nelsonaodcięła centrum. Okręty związały się w walce. Flagowy okręt angielski "Victory" zaatakował francuski okręt "Redoutable". W trakcie walki francuski marynarz T Swain postrzelił śmiertelnie adm. Nelsona, ale okręt francuski zmuszony został do poddania się. Trzy następne okręty angielskie zaatakowały olbrzymi hiszpański okręt " "Santissima Trinidad, oraz francuski - "Bucentaure" - zdoMywając je po ciężkiej walce. Straż tylna, związania walką, nie mogła przyjść z pomocą, a straż przednia nieudolnie manewrując nie 562 zdążyła zawrócić i widząc klęskę uciekła. Sprzymierzeni Francuzi i Hiszpanie stracili 22 okręty, 2600 zabitych i 4400 jeńców, w tym adm. Villeneuve. Straty angielskie - 449 zabitych i 1241 rannych. Bitwa ta zapoczątkowała hegemonię floty angielskiej na morzach świata. 705. Bitwa nad rz. Trebbia, w płn. ItaliiXII 218 r. p. n. e. II wojna punicka w 218-201 r p. n. e. Armia Hannibala, posuwając się w niezwykle ciężkich warunkach przez Pireneje i Alpy, stopniała z 38 000 piechoty i 8000 jazdy do 20 000 piechoty i 6000 jazdy. Na Równinie Nadpadańskiej przeciwstawił się Hannibalowi Publiusz Scypion, ale gdy nad rz. Ticino doznał porażki i został ranny - wycofał się na płd. od rz. Pad i rozłożył obozem nad rz. Trebbią. Tutaj połączyła się z nim ściągnięta z Sycylu armia Semproniusza. W XII 218 r. p. n. e. doszło do bitwy; podczas gdy ustawiona w centrum piechota kartagińska wytrzymywała napór centrum rzymskiego, górująca liczebnie i jakościowo jazda Hannibala rozbiła konnicę rzymską broniącą skrzydeł, a wtedy umieszczony w zasadzce oddział jazdy i lekkozbrojnych pod wodzą Magona uderzył na tyły piechoty legionowej, zadającjej klęskę. Znaczna część armii rzymskiej zdołała przebić się i ujść. W następstwie tej klęski stracili Rzymianie Galię Nadpadańską, która stanęła po stronie Kartagińczyków, dostarczając im posiłków wojskowych i żywności. 706. Bitwa pod Trenton - 26 Xii 1776 r, Amerykańska wojna o niepodległość w 1775-82 r Rozbite 28 X 1776 r. pod White Plains oddziały amerykańskie gen. G. Washingtona, ścigane przez 563 armię angielską gen. W Howe, wycofały się za rz. Delaware. Anglicy zatrzymali się przed rzeką i rozłożyli się po kwaterach na zimę. Washington, poinformowany o rozmieszczeniu i sile brytyjskich garnizonów, postanowił dokonać wypadu na. osadę Trenton, gdzie kwaterowało 1500 Iiesów pod dowództwem płk. J. Ralla. 25 XII rano gen. Washington z dobranym oddziałem 2400 żołnierzy przeprawił się podczas śnieżycy przez rz. Delaware i skierował się ku Trenton. 26 XII rankiem Amerykanie zaatakowali znienacka, z dwóch stron, nieubezpieczony obóz Hesów i po półtoragodzinnej walce zajęli go. Płk Rall poległ,106 Hesów zostało zabitych względnie rannych. 918 dostało się do niewoli. Straty Aznerykanów wyniosły 10 zabitych i rannych. Po walce gen. Washington wycofał się z powrotem za rzekę. 707. Bitwa pod Tulntl - 24 V 1866 r Wojna Argentyny, Brazylu i Urugwaju z Paragwajem w 1864-70 r 45-tysięczna armia aliancka pod dowództwem gen. B. Mitre stała w umocnionym obozie nad laguną Piris, w Paragwaju, w rejonie fortu Tuinti. Prezydent Paragwaju - marsz. E S. Lopez, szukając rozstrzygnięcia, zebrał całą swoją armię23 000 żołnierzy - i 24 V uderzył na aliantów. W centrum atakował gen. J. E. Diaz z 5000 piechoty, na prawym skrzydle gen. G. Barrios z 8000 piechoty i 1000 jazdy, na lewym skrzydle gen. E Resquin z 2000 piechoty i 7000 jazdy. Kolumna Diaza, która musiała przejść przez bagnisty, odkryty teren, została zniszczona ogniem aliantów na przedpolu. Gen. Barrios po walce z dwukrotnie silniejszym nieprzyjacielem musiał się wycofać. Gen. Resquin rozbił jazdę i piechotę argentyńską, zdobywając 20 dział; wyczerpany, poniósł duże straty, ale przebił się przez armię brazylijską do gen. Barriosa. Paragwajczycy, poniósłszy ogromne straty -13 000 zabitych i rannych - wycofali się. Straty aliantów - 3400 zabitych i rannych. 708. Powstanie Ormian w Turcji w 1915 r Turcy zawsze prowadzili politykę eksterminacyjną w stosunku do ludności ormiańskiej, urządzając od czasu do czasu wespół z Kurdami rzezie. Gdy w okresie I wojny światowej wojska rosyjskie wkroczyły do Zachodniej Armenu i ludność ormiańska spontanicznie je wspomogła - rząd turecki wydał 15 IV 1915 r. nakaz ewakuacji Ormian. Począwszy od dnia 24 IV policja i wojsko pędziły Ormian do obozów w okolicach Deir ez-Zor na pustyni, którą głód, epidemie i mordy uczyniły cmentarzyskiem ludności ormiańskiej. Ormianie zaczęli się bronić; pierwsze powstało miasto Wan, gdzie mieszkańcy bronili się zaciekle przez miesiąc, aż 6 V 1915 r. nadeszły wojska rosyjskie i odparły Turków. Broniło się również miasto Szaban-Garansar, gdzie 5000 Ormian obwarowało się w starej twierdzy; po 27 dniach oblężenia Turcy wdarli się do miasta, wycinając w pień ludność. Słynną stała się 40-dniowa obrona góry Musa Dah w wilajecie alepskim, gdzie 5000 mieszkańców sześciu ormiańskich wsi, zagrożonych deportacją, która - jak mieli tego przykłady z Cylicjikończyła się śmiercią, schroniło się na przybrzeżnej górze Musa Dah i okopało się na niej; mieli 600 karabinów. 21 VII 1915 r. Turcy zaatakowali pozycje powstańców, zostali jednak po zaciętej walce odparci. Górę otoczyło wojsko postanawiając wziąć ją głodem. Od nieuniknionej śmierci uratowały obrońców po 40 dniach oblężenia francuskie i angielskie okręty wojenne, blokujące wybrzeża tureckie. Zaalarmowane sygnałami wzywającymi pomocy, wysadziły desant i zabrały 564 565 na swe pokłady 4058 osób, przewożąc je do Port Saidu. W 1917 r. utworzono w Egipcie 4-tysięczny Korpus Ormiański, który wziął udział w walkach z Turkami. Wybitnym ormiańskim przywódcą i bohaterem walk z Turkami był A. T Ozanian. Z 2 026 700 Ormian w Zachodniej Armenu pozostało po I wojnie światowej 592 200 osób. 709. Kapitulacja Turcji - 30 X 1918 r I wojna światowa w 1914-18 r Skoncentrowana w Egipcie 100-tysięczna armia angielska, dowodzona przez gen. E. H. H. Allenby'ego, ruszyła przez płw. Synaj na wsch., zdobywając po zmiennych walkach 9 XI 1917 r. Gazę. Armia turecka, dowodzona przez gen. O. Liman von Sandersa, liczyła ok. 28 000 żołnierzy, a wdzierająca się do Palestyny armia angielska po dwóch przegranych bitwach nad rz. Jordan została wzmocniona do 211 000 żołnierzy.19 IX 1918 r. Anglicy przełamali front pod Jaffą, rzucając 50 000 żołnierzy na odcinek obsadzony przez 4000 Turków i zmuszając armię turecką do pospiesznego odwrotu. 20 IX Anglicy zajęli Nazaret,1 X - Damaszek, a 25 X - Aleppo, przecinając linie zaopatrzenia wojsk tureckich w Mezopotamii. Turcja nie była już zdolna do walki. Władzę w Turcji przejął marsz. H. Izzet Pasza i zwrócił się do Anglików z prośbą o zawieszenie broni. Akt w tej sprawie podpisano 30 X 1918 r. w Mudros, na wyspie Lemnos. 710. Bitwa nad rz. Tygrys - 5/6 II 1983 r, Wojna iracko-irańska w 1980-89 r Pierwszą większą operacją irańską na terytorium Iraku była przeprowadzona w dniach 5/6 II 1983 r. oEensywa pod kryptonimem "Zorza", 566 której celem było przerwanie drogi Basra-Bagdad. Irackiemu dowództwu znany był rejon i termin natarcia; przygotowało się ono do jego odparcia, starannie organizując obronę, urzutowaną na głębokość 5 km. Wykonano liczne pola minowe, zasieki z drutu kolczastego, pułapki minowe, wkopano uruchamiane elektrycznie beczki z napalmem do wysadzenia w trakcie ataku, wykopano rowy przeciwczołgowe szerokości 3,5 m i głębokości 4 m. Piechota dobrze się okopała, obronę nasycono artylerią, w pogotowiu stały samoloty i śmigłowce bojowe. 5 II wojska irańskie przekroczyły granicę Iraku w rejonie na phi. od Basry naprzeciwko ujścia rz. Tygrys. O godz. 20 irańskie kolumny szturmowe i wojska pancerne podeszły do irackiej linii obrony i po sforsowaniu dwóch kanałów zaczęły przedzierać się przez pole śmierci; o godz. 223o wrogie wojska nawiązały styczność. Żołnierze irańscy byli słabo uzbrojeni i niedostatecznie wyszkoleni, rzucono ich do ataku w otwartym terenie pod morderczym ogniem Irakijczyków, których czołgi ogniem na wprost masakrowały nacierających; nie ustawał ogień artyleru, a gdy się rozwidniłowkroczyło do akcji irackie lotnictwo. Natarcie irańskie załamało się, a wówczas ruszył iracki kontratak, rozbijając irańskie zgrupowanie i zmuszającje do szybkiego odwrotu. Straty Irańczyków wyniosły ok. 5000, a Irakijczyków ok. 2000 zabitych i rannych. 711. Zdobycie przez Turków Tyrnowa w 1393 r Po zwycięstwie nad Serbami w 1389 r. na Kosowym Polu i opanowaniu Serbii Turcy przystąpili do podboju Bułgarii, kierując pierwszy atak na Bułgarię Tyrnowską. Wiosną 1393 r. armia turecka, dowodzona przez syna sułtana Bajazyda, ks. Sulejmana Czelebiego, przeszła Starą Płaninę i skierowała się na stolicę - Tyrnowo. Car Iwan 567 Szyszman uszedł z częścią wojsk do Nikopola i podjął starania o pomoc Węgier, a obronę stolicy przekazał patriarsze Eftimijowi: Turcy podeszli pod miasto w połowie kwietnia i przystąpili do oblężenia. Przez trzy miesiące mieszkańcy stawiali dzielny opór i ks. Czelebi zamierzałjuż odstąpić, gdy wśród załogi znalazł się zdrajca, który 17 VII nocą otworzył jedną z bram. Turcy wdarli się do miasta, wymordowali część mieszkańców, przede wszystkim bojarów, a pozostałyeh przy życiu przesiedlili do Azji Mniejszej. Patriarsze EEtimijowi zezwolili na udanie się do Macedonu. Bułgaria Tyrnowska stała się prowincją turecką. 712. Powstanie w Tyrnowie w 1598 r Hospodar Wołoszczyzny Michał Waleczny podpisał 9 V 1598 r. układ z Rudolfem II, uznał cesarza za swego suwerena i zobowiązał się walczyć z Turkami w zamian za tytuł hospodara i żołd dla 5000 żołnierzy. Gdy Turcy i Tatarzy stacjonujący w Banacie oblegli Oradeę - Michał, wypełniając zobowiązanie, wysłał na odsiecz 1500 żołnierzy, a sam z 6500 żołnierzami przeszedł Dunaj, bijąc nadgraniczne oddziały tureckie pod Nikopolem i Widyniem; w tym czasie Austriacy natarli na Budę. Bułgarzy, licząc na zwycięstwo wojsk cesarskich i wołoskich, wzniecili powstanie w Tyrnowie oraz w okolicznych miasteczkach i osiedlach, obwołując carem bułgarskim Szyszmana III. Na czele powstania stanął biskup Dionizy Rali. Wojska cesarskie zostały jednak odparte spod Budy, a Michał, spustoszywszy i ograbiwszy liczne wsie i miasta między Nikopolem a Widyniem i zabrawszy ok.16 000 chłopów dla osadzenia w swoich wyludnionych wsiach, uciekł z powrotem za Dunaj przed nadchodzącą turecką armią Sinana Paszy. Szyszman uciekł do Rosji; Turcy zemścili się okrutnie na B ułgarach. 568 713. Powstanle w Tyrnowie w 1686 r Klęska Turków w 1683 r. pod Wiedniem i zawiązanie Św. Ligi (Austria, Polska, Wenecja, Rosja i Państwo Kościelne) do walki z Turkami ożywiły nadzieje Bułgarów na wyzwolenie. Zawiązany w ścisłym porozumieniu z Rosją spisek doprowadził do wybuchu w 1686 r. powstania w Tyrnowie, które szybko rozszerzyło się na pht. rejony Bułgaru - Starą Płaninę, Gabrowo, Trajansko, od Nikopolu do Silistrii i na zach. do Sofii. Wodzem powstania wybrano Rościsława Stracimirowicza, zwanego tyrnowskim księciem. Siły powstańców wynosiły ok. 4000 w rejonie Gabrowa i ok. 800 ludzi na płd. od Starej Płaniny; dowództwo objął S. Dubrowski. Jeden z Greków zdradził Turkom przygotowania do powstania, co umożliwiło im ściągnięcie zawczasu wojsk, ograniczenie zasięgu powstania i uniemożliwienie przedostania się do Bułgarii zwerbowanych w Polsce ochotników. W Tyrnowie spiskowcy zostali zaskoczeni, niewielka ich grupa z Rościsławem zdołała ujść. Turcy ograbili miasto i wymordowali 2/3 mieszkańców. Turcy szybko zdławili powstanie, okrutnie rozprawiając się z ludnością powstańczych rejonów. Rościsław i Dubrowski, ranni, ukryli się w Rylskim Monasterze, z którego w 1689 r. udało im się przedostać do Rosji. 714. Oifrona wzgórza 1211 - X/XI 1951 r. Wojna koreańska w 1950-53 r W 1951 r., po amerykańskiej ofensywie jesiennej, front ustabilizował się na linii Panmundżon na zach. - rejon Kangsong na wsch. Głównym bastionem oporu Koreańskiej Armii Ludowej na wsch. odcinku frontu było wzgórze 1211, mocno uEortyfikowane, z wykutymi w skale stanowiskami ogniowymi, tunelami, schronami dla załogi, magazynami i pomieszczeniami pomocniczymi. W trze 569 ciej w tym okresie amerykańskiej operacji zaczepnej, rozpoczętej w X 1951 r., wzgórze to było atakowane przez 5 Dywizję południowokoreańską, dążącą do przełamania frontu na tym odcinku: Ciężkie walki, ataki i kontrataki toczył się przez 60 dni, lecz mimo liczebnej przewagi i potężnego bombardowania lotniczego nie zdołano pokonać oporu koreańsko-chińskich obrońców, którzy odparli wszystkie ataki i zahamowali ofensywę. Wzgórze 1211 nazwano "Wzgórzem bohaterów". 715. Oswobodzenie Ukrainy w 1943/44 r II wojna światowa w 1939|t5 r Po przegraniu bitwy w Łuku Kurskim Niemcy przeszli do obrony. Na pM. w rejonie Orła działała niemiecka GA "Środek" - 600 000 żołnierzy 7000 dział,1200 czołgów i 1100 samolotów, a na p, j g ., łd. w re onie Bieł orodu, GA "Południe300 000 żołnierzy, 3000 dział, 600 czołgów i 1000 samolotów. Linia frontu pokrywała się mniej więcej ze wseh. granicą Ukrainy. Na froncie tym wojska radzieckie pięciu Frontów liczyły: na płn. -1 286 000 żołnierzy, 21 000 dział, 2400 czołgów i 1300 samolotów, a na płd. - 980 500 żołnierzy, 12 000 dział, 2400 czołgów i 1300 samolotów. 13 VIII rozpoczęły natarcia wojska radzieckiego Frontu Płd.-Zach. i po ciężkich walkach włamały się w radziecką obronę, oswobadzając 2 IX pierwsze ukraińskie miasto - Lisiczańsk. Wojska Frontu Stepowego zdobyły 23 VIII Charków. 26 VIII ruszyło natarcie Frontu $rodkowego; i tu przełamano niemiecką obronę i 31 VIII wojska radzieckie wkroczyły na płn. Ukrainę, dochodząc 7 IX do rz. Desny.15 IX wojska niemieckie rozpoczęły odwrót na linię Dniepru, a nacierające wojska radzieckie Frontu $rodkowego doszły 21 IX do tej rzeki i uchwyciły 7 przyczółków 570 na płn. od Kijowa. 3 XI podjęto nowe natarcie z przyczółków i 6 XI oswobodzono 6 XI Kijów. W 1944 r. wojska radzieckie, wzmocnione po poniesionych stratach do 2 230 000 żołnierzy kontynuowały natarcie, łamiąc opór Niemców, którzy, mimo wzmocnienia swych sił do 1 760 000 żołnierzy, zmuszeni byli do cofania się na całym froncie, tracąc w kotłach dziesiątki tysięcy żołnierzy. 2 II wojska radzieckie zajęły Łuck i Równe, 10 IV - Odessę, a 14 IV dotarły do Dniestrugranicy płd. Ukrainy. Na Krym, broniony przez 195 000 Niemców, uderzyło 8 IV - 470 000 żołnierzy radzieckich, zdobywając 9 V Sewastopol. 20 VII wojska radzieckie zajęły Kowel i osiągnęły Bug, a 27 VII zajęły Lwów i dotarły do Sanuzach. granicy Ukrainy, ustalonej w 1939 r. w układzie z Niemcami. 28 X wojska radzieckie zakończyły zajmowanie Ukrainy Zakarpackiej, kończąc tym oswobadzanie całej Ukrainy. 716. Kapitulacja twierdzy Ulm - 20 X 1805 r. Wojna francusko-austriacko-rosyjska w 1805 r Austriacki gen. K. Mack z 70-tysięczną armią wkroczył 2 IX 1805 r. do sprzymierzonej z Francją Bawaru, rozwinął swoje korpusy nad rz. Iller, frontem na zach., od Ulm do Memmingen i oczekiwał na będącą w marszu rosyjską armię gen. M. Kutuzowa, liczącą i5 000 żołnierzy. Napoleon ze 160-tysięczną armią ruszył 4 X do Dunaju, rozpraszając swoje korpusy tak, aby gen. Mack nie zorientował się w jego zamiarach; 6 X sześć korpusów francuskich minęło Alpy Szwabskie daleko na wseh., za Ulmem; sforsowały one Dunaj i poszły na Augsburg. Tutaj natknęły się na rozpoznawczy oddział austriacki gen. J. Auffenberga i stoczyły z nim krótką walkę. Dopiero teraz gen. Mack zorientował się co mu grozi, ale odwrót miał już odcięty, a obręcz wokół niego 571 zacieśniła się, wobec czego skoncentrował swoją armię w Ulmie.12 X 60-tysięczna armia francuska zajęła Monachium, aby stawić czoła nadciągającym Rosjanom, a Napoleon ze 100-tysięczną armią opasał twierdzę Ulm. W ostatniej chwili zdołał wyrwać się z Ulm gen. J. Jelacić z 20 000 i arcyksiążę Ferdynand również z 20 000 żoh|ierzy, ale ścigani przez Francuzów stracili ok. 24 000 żołnierzy.15 X Francuzi zdobyli panującą nad Ulmem górę Michelsberg i załamany gen. Mack, po ośmiodniowym bezskutecznym oczekiwaniu na odsiecz, 20 X skapitulował bez walki. Francuzi wzięli ogółem 54 000 jeńców. 717. Bitwa pod Ulundi - 24 VII 1879 c Angielska agr|sja na państwo Zulusów w 1879 r W pierwszej połowie XIX w. wódz jednego ze szczepów zuluskich, Chaka zjednoczył drogą podbojów ok.100 klanów i szczepów i utworzył na terenach obecnego Natalu i Lesotho silne państwo Zulusów. W końcu 1878 r. po incydentaćh granicznych Anglia zażądała od króla Zulusów Cetewayo przyjęcia protektoratu angielskiego, a gdy nie uzyskała odpowiedzi - w I 1879 r. wojska angielskie pod dowództwem gen. E T Chelmsforda przekroczyły granicę państwa Zulusów. Cetewayo dysponował ok. 40 000 wojowników, doskonale zorganizowanych; w bitwie 22 I pod Isandlwana zniszczył jedną z kolumn angielskich, która straciła 1353 żołnierzy. 23 I Anglicy z trudem obronili obóz pod Rorke's Drift, w IV 1879 r. przegrali bitwę pod Eshowe, stoczyli ciężkie walki pod Ginginhlove i Kambula. W obliczu klęski Anglicy pospiesznie ściągnęli wojska i 23 VII 1879 r. gen. Chelmsford wyruszył na nową wyprawę z armią 4022 żohiierzy angielskich i 1103 żołnierzy kolonialnych, z 12 działami. Kolumna doszła rankiem 24 VII do rz. Umvolosi, gen. Chelmsford założył nad jej brzegiem umocniony obóz z załogą 1100 żołnierzy, z 2 działami, a z resztą przeprawił się przez rzekę i po krótkim marszu zajął dogodne do walki stanowiska między Enadweng i królewskim kraalem Ulundi. Krótko po godz. 7 Zulusi dowodzeni przez króla Cetewayo zaatakowali Anglików, ale zmasowany ogień artyleru zadał im ciężkie straty, a szarża pułku ułanów rozproszyła ich i zmusiła do ucieczki. Kawaleria w pościgu zajęła i spaliła Ulundi oraz zniszczyła wszystkie siedziby położone w dolinie rz. Umvolosi i o godz.14 zawróciła do obozu. Straty Zulusów - ok. 400 zabitych, angielskie -10 zabitych i 53 rannych. Cetewayo uciekł, opuszczony przez wodzów ukrywał się i 28 VIII został wzięty do niewoli w jednym z kraalów w pobliżu Ulundi. Państwo Zulusów utraciło niepodległość, stając się kolonią angielską. 718. Powstanie w Urugwaju w 1811 r Wojny wyzwoleńcze w Ameryce Płd. w 1809-26 r Urugwaj od 1515 r. wchodził w skład wicekrólestwa Peru, a od 1776 r. - La Platy; gdy 25 V 1810 r. Hiszpanie zostali wyparci z La Platy, przenieśli się do Urugwaju, urządzając w Montevideo silną bazę. 28 II 1811 r. przywódca patriotów urugwajskich J. G. Artigas wzniecił powstanie przeciwko Hiszpanom i z poparciem La Platy rozpoczął wojnę wyzwoleńczą.18 V 1811 r. Artigas z 1000 żołnierzy, wspomagany przez milicję z La Platy, odniósł zwycięstwo w bitwie pod Las Piedras nad Hiszpanami, dowodzonymi przez G. A. Posadasa i obległ Montevideo. Montevideo wyzwolone zostało dopiero 20 VI 1814 r. przez wojska La Platy i urugwajskie, dowodzone przez gen. C. M. de Alvear, po klęsce zadanej flocie hiszpańskiej 16 V przez flotę La Platy, dowodzoną przez adm. W. Browna. 572 573 719. Wojna o niepodległość Urugwaju w 1825-28 r Urugwaj, tzw. Prow. Cisplatyńska, należał od 1820 r. do Brazylu. Wyzysk, grabież i ucisk podatkowy doprowadziły w IV 1825 r. do wybuchu powstania z zamiarem przyłączenia się Urugwaju do Argentyny. Na czele powstania stanął płk J. A. Lavalleja, przybyły z wygnania z Argentyny z oddziałem 33 patriotów. Przeciągnął on na swoją stronę pułk jazdy urugwajskiej w służbie Brazylii, a jego dowódca płk F. Rivera stał się odtąd drugim przywódcą powstania. Gdy Argentyny powiadomiła Brazylię o aneksji Urugwaju, ta uznała to za wypowiedzenie wojny. Wojska brazylijskie, nieudolnie dowodzone i słabo wyszkolone, poniosły szereg klęsk: pod Rincon, Sarandi, Ituzaingo, straciły ftotę wojenną, a wojska argentyńskie wkroczyły na terytorium Brazylu. Po trzech latach walk pośrednictwo Anglu doprowadziło do zawarcia 28 VIII 1828 r. pokoju, na mocy którego Urugwaj uzyskał niepodległość. 720. Bitwa pod Uvero - 27/28 III 1957 r. Wojna domowa na Kubie w 1956-59 r Aby odwrócić uwagę wojsk rządowych i umożliwić bezpieczne lądowanie grupy ochotników, którzy mieli przybyć w V 1957 r. drogą morską z USA, Fidel Castro postanowił zdobyć obóz wojskowy w Uvero, położony na wybrzeżu,15 km od Santiago, który blokował wyjście z gór Sierra Maestra na równiny prow. Oriente. Obóz nie miał żadnych umocnień, był to drewniany budynek koszarowy dla 53 ludzi załogi, z wysuniętymi posterunkami, obsadzony przez 3| ludzi każdy. Oddział powstańczy - 80 ludzi pod dowództwem F. Castro, idąc z gór, podszedł zaroślami pod posterunki i w noey z 27 na 28 III równocześnie je wszystkie zaatakował. Po strzelaninie trwającej 2 godziny i 45 minut, gdy zdobyto środkowy posterunek i zaatakowano bezpośrednio budynek koszarowy - załoga poddała się. Straty powstańców - 6 zabitych i 9 rannych, a straty wojska14 zabitych,19 rannych i 14 jeńców; 6 żołnierzy uciekło. Był to pierwszy bój powstańców, który przyniósł im wielki sukces polityczny, propagując i aktywizując ruch powstańczy w kraju. 721. Zdobycie Valdivii - 3/4 II 1820 r Wojny wyzwoleńcze w Ameryce Płd. w 1809-26 r Eskadra chilijska - 6 okrętów wojennych pod dowództwem adm. lorda A. T Cochrane - podeszła pod port Valdivia w Chile, ufortyfikowany i broniony przez 3000 żołnierzy hiszpańskich. W nocy na 2 II 1820 r. podholowano na 700 m od bateru hiszpańskich trzy tratwy z moździerzem, amunicją i obsługą i 3 II rozpoczęto ostrzeliwanie baterii hiszpańskich, a następnie okręty wysadziły desant - 443 żołnierzy, dowodzonych przez płk. J. Charlesa i mjr. W Millera. Nadbrzeża broniło ok.1000 żołnierzy hiszpańskich, ale opór ich został w walce przełamany, a współudział dział okrętowych zmusił Hiszpanów do opuszczenia umocnień i wycofania się w głąb lądu. Chilijczycy po zagarnięciu dużych zapasów amunicji i żywności odpłynęli. Straty chilijskie9 zabitych, w tym płk Charles, oraz 34 rannych. 722. Obrona m. Valencii w Wenezueli w 1813/14 r Wojny wyzwoleńcze w Ameryce Płd. w 1809-26 r W Wenezueli od 1806 r. rozwijał się ruch niepodległościowy. Patrioci, początkowo pod wodzą E Mirandy, a następnie S. Bolivara, toczyli walki z Hiszpanami i rojalistami, sytuacja stale się zmieniała, przeplatały się zwycięstwa i porażki obu stron. W 1813 r. Bolivar proklamował II Re 574 575 puMlikę, ale sytuacja patriotów była krytyczna. GuMernator m. Coro - płk J. Ceballos szedł z płn. zach. z 1300 żołnierzami, aby połączyć się z nadciągającymi: z płd. zach. dowódcą llaneros J. Yańezem, z 1500 jeźdźcami i z płd. - J. T Bovesem, z 2500 llaneros. Łącznie zagrażało stolicy 5300 wrogich żołnierzy. Bolivar wysłał przeciwko CeMallosowi gen. R. Urdanetę i gen. V CampoEliasa z 1500 żołnierzami, a sam ruszył przeciwko Bovesowi. Urdaneta, którego wkrótce opuścił Campo-Elias ze swoim oddziałem i który musiał odesłać kilkuset żołnierzy Bolivarowi, naciskany przez CeMallosa, wycofał się z 280 żołnierzami do Valencii - drugiego co do wielkości miasta Wenezueli i tu od 6 XII 1813 r. został oMlężony przez wojska Ceballosa. Rozkaz Bolivara dla Urdanety brzmiał: "generale, musisz bronić miasta aż do śmierci, jest w nim zapas sprzętu wojennego dla całej naszej armu i utrata jego będzie oznaczać koniec repuMliki." Gen. Urdaneta wzmocniony ochotnikami spośród mieszkańców miasta, Mronił się Mohatersko 108 dni, do 25 III 1814 r., gdy Bolivar po odparciu Bovesa pospieszył mu z pomocą. Ceballos na wieść o zbliżaniu się odsieczy odszedł do San Carlos, a ścigającego go gen. S. Marińo pobił pod El Arno. 723. Bitwa pod Valmy - 20 IX 1792 r. Wojna Francji z I koalicją w 1792-97 r 20 IV 1792 r. Francja wypowiedziała wojnę Austrii i Prusom i wojska jej wtargnęły do Niderlandów, ale napotkawszy silny opór wycofały się. W końcu VII 1792 r. armia sprzymierzonych (45 000 Prusaków,15 000 Austriaków, 6000 Hesów i 8000 emigrantów Erancuskich) pod dowództwem ks. Karola Brunszwickiego wkroczyła do Francji, zajmując 22 VIII Longwy i 2 IXVerdun. 40-tysięczna armia francuska gen. Ch. F Dumouriez po bezskutecznym oporze 576 w Lesie Argońskim wycofała się na dogodne pozycje przy młynie Valmy, w pobliżu Sainte-Menehould. Tutaj dołączył 30-tysięczny korpus francuski gen. E Ch. Kellermanna. 20 IX Prusacy, zajmujący pozycje na wzgórzu La Lune, rozpoćzęli ogień artyleryjski, Francuzi odpowiedzieli i potężna kanonada trwała 7 godzin. Prusacy dwukrotnie ruszali do ataku, ale rozkaz ks. Brunszwickiego, który chciał tylko demonstracji, a nie bitwy - wstrzymywał ich. Wkrótce Prusacy, wbrew woli sojuszników, zdecydowali się wycofać z terytorium Francji i 29 IX rozpoczęli odwrót. Obustronne straty wyniosły po ok. 300 żołnierzy zabitych i rannych. Bitwa pod Vandy we Francji18 X 1918 r zob. 731 724. Bitwa pod Vaslui -10 I 1475 r. Najazd tur|cki na Mołdawig w 1474/75 r Władca Mołdawii, ks. Stefan III Wielki, odmówił w 1474 r. płacenia daniny Turcji, wtargnął do Wołoszczyzny, zajął Kilię, usunął mianowanego przez Turcję hospodara Radu Pięknego i osadził na jego miejscu Basaraba Laiotę. Sułtan Mehmed II ostro zareagował, wysyłając w końcu 1474 r. do Mołdawu 120-tysięczną armię pod dowództwem Sulejmana Paszy, celem ukarania krnąbrnego lennika. Gdy Turcy przekroczyli Dunaj, przestraszony Basarab przeszedł z wojskiem na ich stronę. Stefan miał zaledwie ok. 40 000 żołnierzy, w tym 5000 Szeklerów,1800 Węgrów i 2000 Polaków i wiedział, że w otwartym boju nie ma szans, użył więc podstępu dla wciągnięcia Turków w zasadzkę. Lekka jazda mołdawska toczyła utarczki z oddziałami tureckiej straży przedniej coEając się każdorazowo na płn., ku m. Vaslui, przed którym to miastem droga wchodziła w szeroką na 2 km dolinę rz. Birlad, z wysokimi zadrzewionymi 577 brzegami. Stefan ukrył swe wojsko w lesie, a gdy Turcy weszli do doliny, mołdawska piechota związała ich walką od czoła. Oddziały tureckie nadchodziły, wypełniając dolinę, a wówczas ustawione na skrzydłach 10 dział oddało do nich 7 salw, po których uderzyła na Turków mołdawska ciężka konnica, stojąca dotychczas w rezerwie za piechotą. Stłoczeni Turcy, nie mogąc rozwinąć swych szyków wpadli w panikę i rzucili się do ucieczki; ścigani przez konnicę ponieśli oni wielkie straty w zabitych i wziętych do niewoli. Wyprawa turecka zakończyła się klęską. 725. Obrona Vera Cruz - 20 IV 1914 r Interwencja USA w Meksyku w 1914 r Przeciwko dyktatorowi Meksyku, gen. V Huercie, walczącemu z powstańczymi armiami P Villi, E. Zapaty i V Carranzy wystąpiły Stany Zjednoczone; wykorzystując drobny incydent z załogą okrętu wojennego USA w meksykańskim porcie Tampico wysłały do Zatoki Meksykańskiej 50 okrętów z 22 775 żołnierzami piechoty morskiej. 20 IV trzy okręty tej eskadry: "Preria", "Juta" i "Florida" weszły do portu Vera Cruz i wysadziły deśant 800 żołnierzy, który szybko zajął gmachy państwowe. Desant ostrzeliwany był przez Fort San Juan de Ulua, ale działa amerykańskich okrętów szybko zmusiły go do milczenia. Opór stawiło także ok. 200 kadetów Szkoły Morskiej pod dowództwem kpt. R. Carreona; okręt "Preria" ostrzelał koszary szkoły, zabijając 63 kadetów. Ich przykład pobudził do oporu ludność cywilną, która zaczęła ostrzeliwać Amerykanów z okien i dachów. Dowództwo objął płk M. Contreras, organizując obronę miasta. Okręty amerykańskie wysadziły posiłki i rozpoczęły bombardowanie miasta. Po zaciętych walkach opór ustał. Straty amerykańskie - 4 zabitych i 20 rannych, a meksykańskie 182 zabitych i rannych. 578 726. Bitwa pod Verdun - 21 II-18 XII 1916 r I wojna światowa w 1914-18 r Verdun było silną francuską twierdzą nad rz. Mozą, na drodze z Lotaryngu do Paryża, otoczoną wieńcem 21 fortów, z wysuniętymi rejonami umocnionymi, z obsadą początkowo 375 000, a pod koniec walk 450 000 żołnierzy, pod dowództwem kolejno - gen. R. Nivelle'a, Ph. Petaina i Ch. Mangina. Twierdza została zaatakowana 21 II 1916 r. przez 5 A pruskiego następcy tronu - ks. Wilhelma, liczącą początkowo ok. 250 000 żołnierzy, stopniowo w trakcie walk wzmacnianą. W pierwszym okresie walk, 21 II-2 IX Niemcy atakowali; zajęli z zaskoczenia ważny fort Douaumont, w którym Francuzi przeprowadzali właśnie inwentaryzację i włamali się na głębokość do 8 km w pozycje obronne. Francuzi wprowadzili odwody i rozgorzały zacięte walki, zakończone zdobyciem przez Niemców, za cenę olbrzymich strat, fortów Vaux i Thiaumont. Ofensywa aliancka nad rz. Sommą i letnia ofensywa rosyjska odciążyły front pod Verdun i spowodowały przerwę w walkaeh. Drugi okres walk - 3 IX-18 XIIto francuskie działania zaczepne, silne uderzenia na poszczególnych odcinkach, dążące do odzyskania utraconych pozycji; Niemcy zostali wyparci na pozycje wyjściowe i zdawszy sobie sprawę z niemożności przeMicia się na tym kierunku - ograniczyli się do obrony. Ogólne straty wyniosły ok. 1 mln ludzi, w tym zabitych 276 563 żohiierzy francuskich i ok. 338 000 żołnierzy niemieckich. 727. Bitwa pod Vertieres -18 XI 1803 r Powstanie Muriynów na San Domingo w 1791-1803 r 22 VIII 179I r. wybuchło powstanie Murzynów na należącej do Francji wyspie San Domingo, a po 579 12 latach walk Francuzi utrzymywali się już tylko w stolicy - Cap Fran|ais i w Móle Saint Nicolas, a z wysłanych na wyspę 45 270 żołnierzy pozostało zaledwie ok. 7000 pod dowództwem gen. D. Rochambeau. Naczelny wódz powstańcówgen. J. J. Dessalines z 15 000 Murzynów obległ miasto od lądu, a brytyjski kpt. J. Lorring z eskadrą 4 liniowców, 3 fregat oraz licznych brygów i szkunerów - zablokował je od strony morza. Powstańcy wyszli z gór Morne i zajęli pozycje naprzeciw linu francuskich blokhauzów, a 18 XI 1803 r. Dessalines rzucił do ataku 4 kolumny żołnierzy pod dowództwem gen. A. Clervaux, H. Christophe, P Romaina i F Capoixa. Główna, 11-godzinna bitwa rozegrała się na odcinku Vertieres, gdzie 2000 Murzynów z niebywałą odwagą uderzało trzykrotnie, atakiem na bagnety, na redutę bronioną przez 144 żołnierzy pod dowództwem gen. E Pageot. Sytuację uratowały oddziały gen. J. Lapoype i J. Boye, które zdążyły na czas nadbiec; Murzyni cofnęli się ze stratą ok.1200 zabitych i ok. 2000 rannych. Straty francuskie wyniosły 130 zabitych i wielu rannych. Gen. Rochambeau, zdając sobie sprawę z tego, że nie zdoła odeprzeć drugiego szturmu - skapitulował 30 XI przed Anglikami, poddając żołnierzy i stojące w porcie 20 okrętów. Ostatni francuski punkt oporu na wyspie - ufortyfikowane miasteczko portowe Móle Saint Nicolas z załogą ok.1500 żołnierzy - został 4 XII ewakuowany morzem na Kubę. Straty Murzynów w walkach powstańczych wyniosły ok. 80 000 zabitych i zmarłych z ran. Polaków zginęło 5000, a wróciło 216; Anglicy wzięli 7275 jeńców. 728. Obrona Vicenzy - 2024 V 1848 r Wojna włosko-austriacka w 1848/49 r Austriacka armia rezerwowa gen. hr. G. 'Thurna19 000 żołnierzy, spiesząca ze wsch. rejonów 580 Włoch do Werony dla wzmocnienia armii feldmarsz. J. Radetzky'ego, otrzymała rozkaz zajęcia po drodze Vicenzy, obsadzonej przez ochotników i 2000 gwardu papieskiej. 20 V podeszła do miasta idąca w awangardzie brygada gen. ks. F. Schwarzenberga. Zamierzał on wziąć miasto z marszu, a gdy jego atak został odparty - rozpoczął ostrzał. 21 V wzmocnił garnizon miasta gen. G. Antonini, który przybył z 1000 żołnierzy z Wenecji, a w kilka godzin później nadszedł także papieski gen. G. Durando, z 5000 Szwajcarów. Miasto, wzmocnione barykadami, było przez cały czas zaciekle atakowane przez Austriaków, toczyły się walki uliczne, ale wszystkie ataki zostały odparte i w końcu hr. Thurn, ponaglany rozkazami, przerwał 24 V walkę, ominął miasto i odszedł na Weronę. W walkach stracił 2 oficerów i 30 żołnierzy. 729. Bitwa pod Vittorio Veneto - 24|0 X 1918 r, I wojna światowa w 1914-18 r 24 X 1918 r. ruszyła ofensywa włoska na froncie rz. Piawy - 57 dywizji włoskich i 6 dywizji sprzymierzonych, z 7700 działami, pod dowództwem gen. A. Diaza. Rozpoczęły ją zaciekłe, trwające do 27 X walki w masywie górskim Monte Grappo; nie przyniosły one Włochom sukcesów. Powiódł się natomiast atak przez rz. Piawę w dolnym jej biegu, gdzie jedna z dywizji z 10 A angielskiego gen. E R. Cavana zajęła Grave di Papadopuli; ułatwiła w ten sposób sforsowanie 27 X rzeki i włamanie się we front austriackiej Armii Isonzo. W ślad za nią sforsowała rzekę 8 A włoska gen. A. Caviglii. Siły austriackie liczyły 57'/z dywizji i 6030 dział, ale z 31'/z dywizji znajdujących się na froncie walczyło zaledwie 18 dywizji, gdyż rezerwy nie 581 weszły do walki. Żołnierze byli obdarci, niedożywieni, o niskim morale. 28 X Włosi poszerzyli wyłom, a od 29 X 5 i 6 A austriackie zaczęły się cofać wśród postępującego rozkładu aż do Oderzo. Wiadomości o rozpadzie monarchii habsburskiej zdemoralizowały żołnierzy, całe dywizje opuszczały front i odchodziły do kraju, walczyły tylko oddziały niemieckie i chorwackie. Szybkie jednostki włoskie posuwały się bez oporu naprzód; 30 X zajęły Vittorio Veneto, 3 XITriest i w tym dniu, na prośbę Austro-Węgier, podpisano zawieszenie broni. W trakcie ofensywy Włosi zagarnęli do niewoli ok. 300 000 jeńców. Całość operacji nazwano bitwą pod Vittorio Veneto. 730. Waiki o Waionę (Viorę) w Aibanii11 /12 Vi 1920 r Po I wojnie światowej Albanię okupowały wojska włoskie, a wielkie mocarstwa projektowały jej podział między Włochy, Jugosławię i Grecję. W atmosferze wzburzenia w kraju patrioci utworzyli Narodowy Komitet Obrony i 20 V 1920 r. rzucili hasło zbrojnego powstania. Włosi otrzymali 24-godzinne ultimatum, żądające od nich zobowiązania się do opuszczenia Albanu, a gdy powstańcy nie otrzymali odpowiedzi - 5 VI rozpoczęli akcję zbrojną. W krótkim czasie garnizony włoskie w kraju zostały rozbite i okupowany teren oswobodzony, a 11 VI trzytysięczny oddział powstańców zaatakował stolicę - Walonę, bronioną przez dwie dywizje wojska i kilka okrętów wojennych. Po dwudniowych walkach, gdy Włosi zagrozili zbombardowaniem miasta - powstańcy wycofali się z niego. Wszczęto rokowania, w wyniku których Włosi zobowiązali się wycofać swe wojska z Albanu do dnia 2 IX 1920 r., którego to terminu 582 dotrzymali. 3 IX 1920 r. wkroczyły do Walony oddziały powstańcze. 731. Waiki w rejonie Vouziers, Terron, Chestres i Vandy we Francji w 1918 r. I wojna światowa w 1914-18 r W 1918 r. sformowano we Francji 4 pułki czechosłowackie - 21, 22, 23, 24 - z ochotników z Francji, Ameryki i z obozów jenieckich w Rosji i Rumunii, ogółem ok.10 000 żołnierzy pod dowództwem francuskim. Po przeszkoleniu,16 IX 1918 r. brygada (21 i 22 pp) pod dowództwem płk. A. Ch. Philippe wyruszyła na front w Szampanii, tam została włączona do francuskiej 4 A gen. H. Gourauda i skierowana nad rz. Aisne, na odcinek Rethel-Grandpre, gdzie miała forsować rzekę w przygotowywanej ofensywie. Zadanie było ciężkie, gdyż po przejściu rzeki trzeba było przejść jeszcze po zatopionym terenie i sforsować kanał, cały czas pod ogniem niemieckiej artyleru, stojącej na zboczach gór Argonów. 18 X brygada, wraz z francuskimi dywizjami 53 i 134, sforsowała Aisne na szerokości 5 km i obsadziła wioski Chestres i Vandy. Forsowanie odbyło się w rejonie Vouziers. 20 X kompania z I batalionu 21 pp zajęła m. Terron, na płn. od Vouziers, ale Niemcy wyparli ją kontratakiem; wówczas uderzył na Terron cały batalion i odbił je, odpierając następnie niemieckie ataki. 3 batalion, który 23 X szedł zmienić obsadę m. Vandy, poniósł znaczne straty od ognia artyleru. Ciężką walkę o wieś Chestres stoczył 22 pp; jego III batalion po przejściu 22 X przez rzekę został zaatakowany przez Niemców. Atak został odparty, ale Czechosłowacy stracili 43 zabitych i 110 rannych. Dalsze ataki Niemców w dniach 24-27 X zostały odparte. Ogólne straty Czecho 583 słowaków w tych walkach wyniosły 188 zabitych, 876 rannych i 69 zaginionych. 732. Bitwa pod Vući Dol - 26 VII 1876 r Wojna Serbii i Czarnogóry z ltircją w 1876 r 2 VII 1876 r. Serbia i Czarnogóra wypowiedziały Turcji wojnę, licząc na poparcie Rosji. Czarnogóra wystawiła 27 000 żołnierzy: Armię Północną -15 000 żołnierzy pod dowództwem władcy kraju, ks. Mikołaja, osłaniającą granicę zachodnią i Armię Południową -12 000 żołnierzy pod dowództwem Bośo Petrovicia, operującą na południowym pograniczu. 27 VII szpiedzy donieśli księciu, że z m. Mostar wyruszyła w kierunku granicy 12-tysięczna armia turecka pod dowództwem Muchtara Paszy. Ks. Mikołaj natychmiast przygotował zasadzkę na granicy, między m. Vrbica i Vući Dol, w miejscu, gdzie droga z Mostaru omija łukiem skalny występ. Na zboczach występu ukrył w wielkiej tajemnicy swoich żohiierzy. Turcy nadeszli 28 VII o godz. 8 i gdy połowa ich kolumny minęła skałę - Czarnogórcy na rozkaz księcia rzucili się do ataku. Po 45 minutach zawziętej walki kolumna turecka została rozerwana na dwie części, a po czterech godzinach - rozgromiona. Turcy stracili ok. 4000 zabitych i rannych, ok.1000 jeńców, 5 dział, 500 koni, 4400 karabinów i dużo amunicji. Muchtar Pasza, sam ranny, zdołał się wycofać z resztą swej armu do Mostaru. Utarczka przy oazie Wadi Essania w Libii8 VIII 1930 r. zob. 404 Utarczka przy oazie Wadi Smalus (okręg Jabel EI Akdar) w Libii -11 VIII 1925 r. zob. 403 584 733. Bitwa pod Wagram - 5/6 VII 1809 r. Wojna francusko-austriacka w 1809 r Po porażce pod Essling Napoleon cofnął się na prawy brzeg Dunaju i przez miesiąc przygotowy- wał nowe natarcie na austriacką armię arcyks. Karola. Ściągnął z Dalmacji i Włoch dwie armie i na ufortyfikowanej wyspie Lobau pod Wiedniem skoncentrował 150 000 piechoty i 30 000 kawale- rii. Na lewym brzegu arcyks. Karol z 135 000 żołnierzy ufortyfikował pozycję Aspern-Essling- -Enzersdorf. W nocy na 5 VII Francuzi przepra- wili się przez Dunaj, chcąc wyjść na skrzydło i tyły Austriaków, ci jednak już 3 VII wycofali się na płn., za potok Russbach. 6 VII marsz. L. N. Davout uderzeniem na lewe skrzydło Aust- riaków ściągnął na siebie odwody austriackie; na prawym skrzydle austriackim rozbita została dywizja francuska i Francuzom zagroziło odcięcie od Dunaju, jednak kontratak francuski odrzucił Austriaków, a Napoleon z 8000 żołnierzy uderzył w centrum. Arcyks. Karol, nie mając już odwo- dów, zmuszony został do wycofania się do Czech. Straty Francuzów - 34 000 zabitych i rannych, a straty Austriaków - 50 000 zabitych, rannych i zaginionych. 734. Zdobycie Walencji przez Jakuba I w 1238 r Reconquista w Hiszpanu i Portugalu w 718-1492 r Król Aragonii i Katalonii Jakub I Zdobywca zorganizował wyprawę wojenną przeciw muzułmańskiemu królestwu Walencji i wspomagany okrętami wojennymi Genui i Marsylu zajął wyspy Baleary - Majorkę w 1229 r., Minorkę w 1230 r. i Ibizę w 1235 r. Zabór ten spełniał marzenia Barcelony o opanowaniu szlaków handlowych w zach. części Morza Śródziemnego. Jakub, wy 585 chowany na żołnierza, a nie żeglarza, dążył do zdobyczy terytorialnych na lądzie stałym i w 1233 r. uzyskał bullę - zgodę papieską na zorganizowanie wyprawy krzyżowej celem opanowania północnej części królestwa Walencji, do gór Sierra de Espadan. Zabór ten przeprowadził. W ciągu dalszej ekspansji Jakub zawładnął w 1235 r. fortecą Puig de Cebolla, położoną ok. 10 km na płn. od stolicy; Walencja stała się bezbronna i 7 X skapitulowała. Jakub udzieliłjej jednak szeregu przywilejów - pozostała samodzielnym królestwem do 1319 r., w unii personalnej z Aragonią. 735. Bitwa pod Warn| -10 XI 1444 r Wojna Węgier z Turcją w 1443 r. zakończyła się zawarciem 1 VIII 1444 r. rozejmu na lat 10, a już 4 VIII król Polski i Węgier Władysław III za namową legata papieskiego G. Cesariniego zerwał zaprzysiężony układ i wznowił wojnę. Na wyprawę pod hasłem wyparcia Turków z Europy ruszyli Węgrzy, Siedmiogrodzianie, Wołosi, najemnicy, garstka krzyżoweów i 300 Polaków, łącznie ok. 16 000 żołnierzy pod naczelnym dowództwem węgierskiego wodza - Jana Hunyadiego. Armia, zdobywając po drodze liczne miasta, szła na Bałkany, a ponieważ przejścia górskie były bronione przez Turków - skręciła na wscbód i doszła do Warny. Tu niespodziewanie została osaczona przez 40-tysięczną armię sułtana Murada II, który, zajęty wojną w Azji Mniejszej, zdążył jednak przeprawić się przez cieśninę Bosfor. Bitwa, rozpoczęta 10 XI przez Turków, miała początkowo niepomyślny dla nich przebieg; Hunyadi rozbił skrzydła tureckie, ale wówczas - za wcześnieuderzył król z jazdą w centrum na janczarów. Stawili oni twardy opór i otoczyli jazdę; w walce padł król, a janczar Kodża Khizr odciął mu głowę i uniósł na spisie w górę, wywołując tym panikę i ucieczkę rycerstwa. J. Hunyadi z niedobitkami uszedł na Węgry, a Cesarini zginął podczas ucieczki. 736. Insurekcja w Warszawie -17 IV 1794 r Powstanie kościuszkowskie w Polsce w 1794 r Powodem insurekeji był II rozbiór Polski i prorosyjskie rządy Targowicy, a przygotowana została ona przez koła patriotyczne w kraju. W Warszawie sytuacja od III 1794 r. była napięta; radny miejski J. Kiliński, z zawodu szewc, prowadził agitację za powstaniem i organizował oddziały z rzemieślników. Wybuch powstania został przyspieszony wydanym nakazem redukcji wojska polskiego, zmniejszającym jego stan liczebny w Warszawie z 24 400 do 1700 żołnierzy, przy obecności w mieście 8000 żołnierzy rosyjskich. 17 IV - na sygnał dany wystrzałem armatnimżołnierze polscy i lud wylegli na ulice, dążąe na ulicę Miodową, gdzie był pałac rosyjskiego ambasadora, gen. J. A. Igelstr|ma. Ulica zapełniona była wojskiem rosyjskim. Kiliński z oddziałem zaopatrzył się w broń w arsenale na ul. Leszno, wziął do niewoli oddział 500 żołnierzy rosyjskich, którym zabrakło amunicji, zabrał im 5 armat i pospieszył na ul. Miodową, gdzie toczyła się walka. Szarża jazdy rosyjskiej rozpędziła tam tłum. Przy kościele Św. Krzyża lud i 600 żołnierzy z pułku płk. I. Działyńskiego walczyło z dużym oddziałem rosyjskim; Kiliński uderzył na Rosjan z tyłu i rozbił ich. W dwudniowych walkach Rosjanie zostali pobici. Gen. Igelstróm straciwszy ok. 4200 żołnierzy i 28 armat uszedł z 600 żołnierzami do Zakroezymia, gdzie stali Prusacy.18 IV Warszawa była wolna. Utworzono Radę Zastępczą Tymczasową; prezydentem miasta został I. Zakrzewski, dowódcą wojsk Księstwa Mazowieckiego - gen. St. Mokronowski. 586 587 737. Bitwa Warszawska -12-16 VIII 1920 r Wojna polsko-radziecka w 1919-20 r Dowódca Frontu Płn.-Zach., M. Tuchaczewski rozpoczął 4 VII 1920 r. ofensywę w kierunku Warszawy masą 105 000 żołnierzy z 595 działami (3, 4,15 i 16 Armia, III Korpus Kawalerii i Grupa Mozyrska). Polskie siły -1 A gen. St. Szeptyckiego i Grupa Poleska gen. W Sikorskiego, liczące łącznie 69 000 żołnierzy, zmuszone zostały do odwrotu, w trakcie którego 1 A poniosła wielkie straty: 16 000 żołnierzy. Rosjanie zajęli 14 VII Wilno (z pomocą Litwinów),19 VIIGrodno, 25 VII - Białystok i 16 VIII wyszli na linię od Lidzbarka do Dęblina (Polacy utrzymali Modlin), ze zgrupowaniem 3, 4 i 16 Armu na linii obrony Warszawy. Dowództwo polskie szybko zreorganizowało i uzupeMiło pobite związki i obsadziło 3 Fronty: Północny - gen. J. Hallera (2, 1 i 5 A), Środkowy - gen. E. Rydza-Śmigłego (3 DP z 4 A, 2 DP z 3 A, Brygada Kawaleru, DP ukraińska i Grupa gen. S. Bułak-Bałachowicza) i Południowy - gen. W Iwaszkiewicza (6 A i Grupa ukraińska gen. M. Omelianowicza-Pawlenki). Obronę Warszawy tworzyły dwie linie obrony obsadzone przez 1 A gen. F Latinika. I linia wiodła wzdłuż rz. Rządzy przez Wołomin do Okuniewa (11 i 8 DP), II linia od Pustelnika do Kobyłki (Dywizja Litewsko-Białoruska). W rejonie Jabłonny stanęła 10 DP jako odwód.10 VIII rozpoczęto formowanie w Modlinie nowej 5 A pod dowództwem gen. W Sikorskiego. (9,17,18, 20 DP brygada konna, Grupa kawalerii, 4 pp i załoga "Płońsk", łącznie ok. 50 000 żoh|ierzy). 12 VIII Rosjanie nawiązali styczność z obroną, a 13 VIII rozpoczęli szturmy, przełamali I linię i zajęli Radzymin; wkrótce przełamali także II linię i sytuacja stała się groźna.14 VIII padł 588 Ossów, pozycje przechodziły z rąk do rąk, w południe wkroczyła do bitwy 5 A i rezerwowa 10 DP; walki toczyły się cały dzień.15 VII w ostatnich walkach pod Warszawą szala zwycięstwa powoli przechylała się na stronę polską, Polacy odzyskali Radzymin i Ossów, zginął tu pełniący w pierwszej linii służbę duszpasterską ks. I. J. Skorupka. 5 A zdobyła Nowe Miasto, Rosjanie cofnęli się, pobici, ale nie rozbici. 16 VIII nastąpiło główne uderzenie znad rz. Wieprz 3 A gen. E. Rydza-Śmigłego na lewe skrzydło i tyły armii rosyjskiej. 3 A rozbiła Grupę Mozyrską i lewe skrzydło 16 A rosyjskiej, 16 i 14 DP spieszyły na Mińsk Mazowiecki, DP Legionów - na Brześć, DP Górska - na Siedlce, a w tym czasie 5 A przełamała opór rosyjski pod Nasielskiem, wyparła resztki 15 Armii na Ciechanów i zwróciła się przeciwko 4 Armii uchodzącej, wraz z Korpusem Konnym Gaja, spod Włocławka i Płocka. 23 VIII zostały one rozbite pod Kolnem; do Prus Wsch. uciekły: Korpus Gaja, 3 dywizje z 4 Armu,1 dywizja z 3 Armii i 2 dywizje z 15 Armii. Pozostałe rozbite armie rosyjskie odrzucone zostały za Niemen. Z Prus Wsch. przedostało się za Niemen ok. 30 000 rozbitków. Polacy wzięli 66 000 jeńców i 231 dział. 738. Obrona Warszawy 8-28 IX 1939 r II wojna światowa 1939-45 r W Warszawie, zagrożonej - po rozbiciu Armii "ł|ódź" - przez Niemców, powołano 3 IX Dowództwo Obrony z gen. W Czumą na czele, a Komisarzem Cywilnym Obrony mianowano prezydenta Warszawy - St. Starzyńskiego. Siły obrony, liczące początkowo 4000 żołnierzy, były stale wzmacniane wojskami napływającymi ze wschodu oraz ochotnikami. 8 IX podeszły 589 pod Warszawę szosą piotrkowską oddziały XVI KPanc. z 10 Armu gen. W Reichenau; czołówka 4 DPanc. gen. H. Reinhardta nie spodziewając się oporu wjechała na przedmieście Ochotę, ale została ostrzelana i ze stratą 4 czołgów odparta. Odparto także jej drugi atak 9 IX na Ochotę i Wolę. W dniu tym siły polskie liczyły już ok. dwóch dywizji piechoty z 64 działami, 33 czołgami i 54 samolotami. 8 IX z rozkazu Naczelnego Wodza utworzona została Armia "Warszawa" pod dowództwem gen J. Rómmla, z wyznaczonym później zastępcągen. T KutrzeMą. Były to nominacje niefortunne, gdyż oMaj generałowie opuścili w trakcie działań Mojowych swoje armie - "Łódź", "Poznań" i "Pomorze", zaMierając swoje sztaby, a w oMronie Warszawy nie przejawiali żadnej inicjatywy. 19-22 IX przeMiły się do Warszawy i Palmir resz" tki rozMi ch nad Bzur Armii "Poznań i "Pomorze", zasilając obronę. Zachodniego rejonu miasta broniło 29 batalionów piechoty i dwie (Wielkopolska i Podolska) Brygady Kawalerii, pod dowóciztwem płk. M. Porwita, a rejonu wschodniego -13 batalionów piechoty pod dowództwem gen. J. Zulaufa. W stolicy Myło ok.120 000 żołnierzy, a oblegające siły niemieckie liczyły 18 dywizji pod dowództwem gen. J. Blaskowitza. Miasto było ustawicznie ostrzeliwane i bombardowane, wybuchały liczne pożary, ale w walkach na przedpolach Niemcy nie uzyskiwali sukcesów. Brak wody, żywności i amunicji oraz ciężka sytuacja ludności cywilnej skłoniły Dowództwo Obrony 28 IX, po 20 dniach obrony, do kapitulacji. Straty polskie wyniosły ok. 6000 żohiierzy i ok. 25 000 osób cywilnych zaMitych, ok.16 000 żołnierzy i ok. 20 000 osóM cywilnych rannych. Do niewoli dostało się 5031 oficerów, a 97 425 podoficerów i szeregowców zwolniono. 590 739. Obrona przeciwlotnicza Warszawy w 1939 r II wojna światowa w 1939|5 r Od 1 IX 1939 r. Warszawa była jednym z głównych celów uderzeń niemieckiego lotnictwa, które codziennie dokonywało nalotów. Czynną obronę przeciwlotniczą miasta stanowiła lotnicza Brygada Pościgowa, dysponująca 54 samolotami myśliwskimi, dowodzona przez ppłk. S. Pawlikowskiego oraz artyleria plot - 86 dział i kompanie karabinów maszynowych plot. Do 6 IX Brygada Pościgowa zestrzeliła 43 samoloty niemieckie (9 zestrzeleń prawdopodoMnych) i uszkodziła 20, tracąc 38 swoich. 5 IX Naczelne Dowództwo wycofało 11 Materii artyleru plot do Lublina, Brześcia i Lwowa oraz 7 IX wycofało Brygadę Pościgową w rejon Lublina. 740. Powstanie w getcle warszawsklm19 IV-16 V 1943 r II wojna światowa w 1939-45 r Gdy na rozkaz H. Himmlera hitlerowcy przystąpili do deportacji reszty żydowskiej ludności Warszawy (ok. 70 000) do obozów zagładyw getcie wyMuchło powstanie, przygotowane i kierowane przez Żydowską Organizację Bojową (ŻOB). Oddziały powstańcze, liczące początkowo ok. 3000 ludzi pod dowództwem komendanta ŻOB - M. Anielewicza, prowadziły od 19 do 24 IV zaciekłe walki uliczne z oddziałami SS i policji dowodzonymi przez gen. SS J. Stroopa. Niemcy posługiwali się artylerią, miotaczami płomieni, a przy zdobywaniu bunkrów - gazami duszącymi. Po 24 IV Żydzi zostali zmuszeni do wycofania się do podziemnych bunkrów i schronów, stosując taktykę wypadów. Walki toczyły się wśród ruin i palących się domów. 8 V padł po zaciętej oMronie Munkier kierownictwa powstania 591 - popełnił samobójstwo Anielewicz i cały jego sztab. Niemcy palili dom po domu, obracając w gruzy całą dzielnicę i mordując napotykanych Żydów. Powstańcom pomagały polskie organizacje bojowe, uczestnicząc w walkach, dostarezając broni i amunicji, przeprowadzając ewakuację. Walki zakończyły się 16 V; poległo ok. 7000 ludzi. Niemcy stracili kilkunastu zabitych i ok. 70 rannych. 741. Powstanie warszawskie -1 VIII-2 X 1944 r II wojna światowa w 1939-45 r Gdy w letniej ofensywie 1944 r. armia radziecka dotarła do Wisły, gen. T Bór-Komorowski, dowódca AK, pragnąc uzyskać silny atut polityczny w postaci wyzwolonej stolicy z obecnym w niej Delegatem Rządu emigracyjnego na kraj J. St. Jankowskim i z ok. 50 000 zbrojnych członków AK - zdecydował się wydać, w porozumieniu z Delegatem Rządu, rozkaz do powstania w Warszawie.1 VIII 1944 r. 50-tysięczne oddziały Okręgu Warszawskiego AK pod dowództwem płk. A. Chruściela, pseud. Monter, wsparte przez 2000 członków NSZ, AL, Polskiej Armii Ludowej i Korpusu Bezpieczeństwa zaatakowały 15-tysięczny garnizon niemiecki dowodzony przez gen. R. Stahela, opanowując większą część miasta. Ludność cywilna aktywnie uczestniczyła w akcjach powstańczych. Od 4 VIII zaczęły przybywać do miasta posiłki niemieckie, własowcy, SS i policja; 5 VIII Niemcy, wzmocnieni do 50 000 żołnierzy z czołgami, lotnictwem i artylerią, pod dowództwem gen. SS E. von dem Bacha rozpoczęli natarcie, wypierając powstańców w zaciekłych walkach ulicznych z Woli i Ochoty, mordując mieszkańców. Po 14 dniach bohaterskiej obrony padło Stare Miasto a 6 IX Powiśle.10-14 IX wojska radzieckie zajęły 592 Pragę, a 16-21 IX 4000 żołnierzy 1 AWP sforsowało Wisłę, wzmacniając obronę Czerniakowa, ale dzielnica ta, atakowana przeważającymi siłami, padła 23 IX; poległo 3764 żołnierzy 1 AWP Gdy 27 IX padł Mokotów - Warszawa, bombardowana bez przerwy przez artylerię i lotnictwo, po 63 dniach walki skapitulowała; 30 IX złożył broń Żoliborz, a 2 X Śródmieście. Na rozkaz Hitlera Warszawę zburzono i spalono. Straty polskie -18 000 powstańców zabitych i 25 000 rannych. Ludności cywilnej zginęło ok.180 000. Niemcy stracili ok.10 000 zabitych, ok. 9000 rannych i 7000 zaginionych. 742. Wyzwolenie Warszawy -17 I 1945 II wojna światowa w 1939-45 r Rejonu Warszawy, ogłoszonej przez Niemców twierdzą i włączonej w system obrony linu Wisły, broniły jednostki lewego skrzydła 9 A niemieckiej gen. S. von Lutwitza, liczące ok.14 000 żohiierzy nad Wisłą i ok. 7000 w zach. części miasta. W odwodzie stały: 391 DP w rejonie Soehaczewa i 236 DP w rejonie Włoch. W styczniu 1945 r. wojska 1 Frontu Białoruskiego marsz. G. K. Żukowa, w składzie którego znajdowała się 1 AWP, rozpoczęły 14 I natarcie: 61 A uderzyła z przyczółka warecko-magnuszewskiego na Błonie, 15 I - 47 A z rejonu Jabłonny na Błonie od płn., a 2 APanc. gwardu - na dalekie tyły, na Sochaczew. Garnizon warszawski, zagrożony odcięciem, rozpoczął w nocy na 17 I odwrót, pozostawiając w mieście niewielkie oddziały osłonowe. 16 I rozpoczęła natarcie 1 AWP gen. St. Popławskiego: 2 DP sforsowała Wisłę w rejonie Jabłonny, a I BK w rejonie Karezewa. W nocy na 17 I -1, 3 i 4 DP, oraz I BPanc. przeprawiły się przez Wisłę między Górą Kalwarią a Magnuszewem, a 6 DP z Pragi bezpośrednio do Warszawy. W walkach ulicznych 6 i 2 DP wyparły Niem 593 ców z miasta i do godz.15 Warszawę oswobodziły. Z przedwojennego stanu 1310 000 mieszkańców pozostało 162 000. 743. Bitwa pod Waterloo -18 VI 1815 r. 100 dni Napoleona w 1815 r Po powrocie Napoleona z w. Elby, w trakcie wznowionych działań wojennych, doszło 18 VI 1815 r. do decydującej bitwy pod Waterloo, w Belgu (20 km na płd. od Brukseli).16 VI Napoleon pobił 84-tysięczną pruską armię gen. G. L. Bluchera i skierował w pościg za nim 33-tysięczny korpus marsz. E. Grouchy'ego, a sam, po połączeniu się 17 VI z marsz. M. Neyem - ruszył z 74 000 żołnierzami przeciwko 67-tysięcznej, angielsko-holendersko-niemieckiej armii gen. A. Wellingtona, którą zaatakował 18 VI pod Waterloo. Wellington odparł wszystkie ataki Francuzów, a tymczasem zaczęły nadchodzić na plac boju kolejno trzy korpusy Blachera, który zmylił Grouchy'ego, związał go jednym korpusem a z resztą pospieszył na pomoc Wellingtonowi. Gdy sprzymierzeni przeszli do kontrataku - Francuzi załamali się i rozpoczęli odwrót, który przekształcił się w ucieczkę. Straty Francuzów25 000, Anglików -15 000 i Prusaków - 7000. Klęska Napoleona pod Waterloo spowodowała jego powtórną abdykację. 744. Pierwsza niepodległość Wenezueli w 1810 r Wojny wyzwoleńcze w Ameryce Płd. w 1809-26 r Gdy w 1808 r. Francuzi osadzili na tronie hiszpańskim Józefa Bonaparte, junta w Sewilli ogłosiła prawowitym królem Ferdynanda VII, a poparła go cała I-Iispanoameryka. W Caracas, w Wenezueli, rada miejska ogłosiła się 19 IV 1810 r. Najwy?s|| Juntą, występującą w obronie 594 praw Ferdynanda VII i zmusiła Kapitana Generalnego - Vicente de Emparaina - do ustąpienia. Maracaibo, Coro i Gujana nie uznały Junty, co spowodowało wysłanie przeciwko nim oddziału milicji, została ona jednak rozproszona. Był to początek wojny domowej. 5 VII 1811 r. Kongres ogłosił niepodległość Wenezueli; aktu tego nie uznała Valencia - druga stolica, w związku z czym Kongres wysłał przeciwko niej oddział wojska pod dowództwem gen. E Mirandy. Oblężono miasto, które po dzielnej obronie skapitulowało dopiero w połowie VIII 1811 r. Oddział Mirandy stracił przy tym ok. 800 zabitych i ok.1500 rannyeh. W II 1812 r. wylądowały w Coro posiłki hiszpańskie - kpt. marynarki D. Monteverde z 500 żołnierzami. Przyłączyli się do niego rojaliści i liczni Indianie; przeprowadził on pobór rekruta. 26 III 1812 r. straszne trzęsienie ziemi zniszczyło szereg miast republikańskich, a jednocześnie Monteverde rozpoczął ofensywę. Miranda, mianowany przez Kongres dyktatorem, ruszył 1 V 1812 r. z 5-tysięczną armią na Valencię, a1e rojaliści odparli go, rozpoczęły się dezercje jego żołnierzy, zaczął ponosić porażki. Bolivar utracił 6 VII silną twierdzę San Felipe w Puerto Cabello i ledwo ocalił życie. 25 VII Miranda podpisał akt kapitulacji. Był to koniec pierwszej republiki. 745. Obrona Westerplatte -1-7 IX 1939 r II wojna światowa w 1939|5 r Westerplatte był to administrowany przez Polskę półwysep u wejścia do portu gdańskiego, na którym znajdowała się polska wojskowa składnica tranzytowa, chroniona przez wzmocniony w t>kresie naprężenia w 1939 r. z 88 do 182 żołnierzy oddział wartowniczy pod dowództwem mjr. H. Sucharskiego. 25 VIII 1939 r. przybył do 595 Gdańska z kurtuazyjną wizytą niemiecki pancernik "Schleswig-Holstein", który 1 IX o godz. 4'5 otworzył niespodziewanie ze stanowiska przy nasadzie półwyspu ogień ze swych 19 ciężkich dział na teren Westerplatte, rozpoczynając tym atakiem II wojnę światową. Jednocześnie zaatakowały załogę polską dwie kompanie niemieckie SS i piechoty morskiej. Atak ten i trzy następne Polacy odparli. Od 2 IX wkroczyło do akcji niemieckie lotnictwo - Stukasy i ściągnięta z Prus Wschodnich artyleria, a od 4 IX także dwa niemieckie torpedowce. Westerplatte było bezustannie bombardowane i wielokrotnie atakowane przez rozmaite formacje militarne. Polacy, mający do przeciwstawienia nawale ogniowej jedynie 1 działo, 4 moździerze, 2 działka ppanc i 43 karabiny maszynowe, bronili się bohatersko przez 7 dni; 7 IX skapitulowali. Straty polskie -15 zabitych i 60 rannych, niemieckie - ok. 350 zabitych irannych. 746. Powstanie Th|k|lego na Węgrzech w 1672 r Powstanie rozpoczęło się od zbrojnych wystąpień chłopów przeciwko wojskom cesarskim w 1672 r., w płn.-wsch. Węgrzech, a rozgorzało gwałtownie, gdy stanął na jego czele młody, energiczny ks. Imre Thókóly. Opanował on w krótkim czasie 13 komitatów i założył państwo ze stolicą w Koszycach, gdzie rządził ok. 7 lat. W 1682 r. przyjął zwierzchnictwo Turcji, a pragnąc pozbyć się zagrożenia ze strony Cesarstwa namówił Turcję w 1683 r. do wyprawy na Wiedeń. Po klęsce armu tureckiej kontaktował się z królem J. Sobieskim, oferując węgierską koronę dla jego syna Jakuba. Ekscesy wojsk litewskich, które wkroczyły na Górne Węgry (Słowacja) sprawiły, że ThÓkóly opowiedział się powtórnie za Turcją i uderzył na wojska Sobieskiego, zmuszając je w 1683 r. do wycofania się do Polski. Wiosną 1685 r. Thókóly został zdradziecko uwięziony przez Turków, 596 a wówczas w ciągu 10 dni 17 000 powstańcówkuruców przeszło na stronę cesarza. Turcy wypuścili ThÓkÓlyego, ale wojska cesarskie zajęły już całe Węgry; był to koniec powstania, ale jeszcze przez 3 lata broniła zamku w Munkaezu bohaterska żona Th|kÓlyego - Ilona Zrinyi. 747. Powstanie Rakoczego na Węgrzech w 1703-11 r ů Powrót 9 VI 1703 r. na Węgry ks. Franciszka Rakoczego II z emigracji, z Polski, stał się sygnałem do wybuchu powstania przeciwko ciemiężącym kraj Habsburgom. Do jego szeregów zgłaszały się tłumnie wszystkie warstwy społeczne ludności, a hr. S. Karolyi przyprowadził niewielką, ale doborową armię. Do 1705 r. po wielu zwycięstwach Rakoczy opanował prawie całe Węgry i Siedmiogród, a jego armia wzrosła do 31 pułków piechoty i 52 pułków jazdy. Zwołany w 1707 r. sejm ogłosił niepodległość Węgier. Austria, zaangażowana w hiszpańskiej wojnie sukcesyjnej na Zachodzie, dopiero w 1707 r. ściągnęła swe zahartowane w bojach wojska, gromadząc 45 pułków piechoty i 42 pułki jazdy. Teraz nastąpił przełom; 4 VIII 1708 r. wojska cesarskie pobiły Węgrów w bitwie pod Trenczynem, następnie w kilku mniejszych bitwach.17 X cesarski gen. J. J. Cusani zdobył fortecę Szolnok, a 10 XI - Sarospatak. Armia węgierska poszła w rozsypkę, a ks. Rakoczy uszedł 23 I 1711 r. ponownie do Polski, a z niej dalej, do Francji. 748. Powstanie na Węgrzech w 1848/49 r. Na wieść o francuskiej rewolucji lutowej 1848 r. przywódca opozycji węgierskiej, L. Kossuth, zażądał 3 III 1848 r. od dworu wiedeńskiego powołania niezależnego rządu węgierskiego. Pod wpływem rewolucji wiedeńskiej 13-15 III 1848 r. cesarz Ferdynand powołał rząd węgierski i jedno 597 cześnie wysłał armię gen. J. Jelacicia celem zgniecenia powstania. Kossuth przystąpił do organizowania armii rewolucyjnej i powołał Komitet Obrony Narodowej. 29 IX zmuszono Jelacicia do odwrotu i armia węgierska ruszyła na Wiedeń, poniosła jednak klęskę pod Schwechat i z kolei wojska cesarskie ruszyły na Węgry. Węgierski naczelny wódz gen. A. G|rgey cofał się bez walki, natomiast w Siedmiogrodzie dowódca tamtejszych wojsk węgierskich gen. J. Bem odnosił sukcesy. W IV 1849 r. armia węgierska znów odniosła szereg zwycięstw, wyzwalając m. in. Peszt i Komarno, ale wówczas interweniowała Rosja; w połowie IV 1849 r. armia rosyjska gen. I. Paskiewicza wkroczyła na Węgry. 31 VII Bem poniósł klęskę pod Segesvar (Sighi|oarą), a 9 VIII - drugą, pod Temesvar (Timi|oarą).13 VIII G|rgey z armią skapitulował; część armii uszła do Turcji. Przywódcy, m. in. Kossuth i Bem, udali się na emigrację. Na Węgrzech rozpoczęły się represje. 749. Rewolucja na Węgrzech w 1918/19 r Rewolucja w Rosji wpłynęła na rozwój nastrojów rewolucyjnych m. in. na Węgrzech, gdzie w okresie chaosu i kształtowania się samodzielnej państwowości powracające z frontu, w dużej mierze zrewolucjonizowane wojska umożliwiły proklamowanie 21 III 1919 r. przez Socjalistyczną Partię Węgier Węgierskiej Republiki Rad; jej faktycznym przywódcą stał się przywódca komunistówBela Kun. Zorganizowano węgierską Armię Czerwoną, składającą się z 7 dywizji i 1 samodzielnej brygady, liczących łącznie 56 215 żołnierzy. Państwa kapitalistyczne zareagowały blokadą gospodarczą i wszczęciem interwencji zbrojnej; 16 IV 19I9 r. wkroczyły wojska rumuńskie, zajmując kraj do rz. Cisy, rozpoczęły działania wojska czechosłowackie, serbskie i francuskie, łącznie 17 dywizji. Rząd zmobilizował robotników, wzmacniając armię do 77 000 żołnierzy; zahamowano postępy wojsk interwencyjnych oraz zajęto Słowację, ustanawiając tam Republikę Rad, jednak po ultimatum Ententy - opuszczono ją. 20 VII węgierska Armia Czerwona rozpoczęła ofensywę przeciwko Rumunom celem wyparcia ich z kraju, ale po kilku dniach walk komunistyczna armia została rozgromiona. 30 VII Rumuni sforsowali Cisę i 3 VIII zajęli Budapeszt. 1 VIII Węgierska Republika Rad upadła; po dwóch, kolejno obalanych rządach 16 XI wkroczył do Budapesztu na czele zorganizowanej przez siebie "Armu Narodowej" adm. M. Horthy i objął rządy w charakterze regenta. 750. Oswobodzenie Węgier w 1945 r II wojna światowa w 1939|5 r Po odrzuceniu przez USA, W Brytanię i ZSRR pokojowych propozycji adm. M. Horthyego wojska radzieckie przeszły 6 XI 1944 r. granicę Węgier i po ciężkich walkach zdobyły Debreczyn, dochodząc do rz. Cisy. 22 XII powstał w Debreczynie Tymczasowy Rząd Narodowy, który zadeklarował udział Węgier w wojnie przeciwko Niemcom. Wojska radzieckiego 2 Frontu Ukraińskiego pod dowództwem marsz. R. J. Malinowskiego i 3 Frontu Ukraińskiego marsz. F. I. Tołbuchina posuwając się w walkach na zachód dotarły do Budapesztu, w którym do 26 XII okrążyły niemieckie zgrupowanie -188 000 żołnierzy pod dowództwem gen. SS K. Pfeffer-Wildenburga. Pięciokrotne próby przebicia się do Budapesztu, podejmowane w styczniu przez oddziały GA "Południe", nie powiodły się, a z miasta przebiło się 12 II ok.12 000 żołnierzy, z czego ocalało 785. Z początkiem stycznia 1945 r. rozpoczął się szturm i po zaciekłych walkach ulicznych, trwających do 13 II Budapeszt został oswobodzony. W okresie 6-15 III 1945 r., po zastopowaniu 598 599 kontroEensywy niemieckiej w rejonie jeziora Balaton wojska radzieckie ruszyły do natarcia i do 4 IV oczyściły z Niemców całe terytorium Węgier. Straty radzieckie w operacji węgierskiej wyniosły ponad 140 000 zabitych. 751. Powstanie na Węgrzech - 23 X-9 XI 1956 r Ciężki kryzys gospodarczy i prowadzona przez rząd i I sekretarza partii komunistycznej (Węgierskiej Partii Pracujących) - M. Rakosiego, polityka terroru, doprowadziły do wrzenia w społeczeństwie. Mnożyły się strajki i manifestacje ludności, żądano reform.18 VII 1956 r. Rakosi ustąpił, a I sekretarzem został E. Ger6; kontynuował on politykę Rakosiego. 23 X 1956 r. doszło do zbrojnych starć manifestantów ze znienawidzonymi oddziałami Urzędu Bezpieczeństwa (AVH). Tłumy napadały na magazyny broni, obaliły pomnik Stalina; palono czerwone sztandary i portrety Stalina, Rakosiego i Ger|. Rząd wezwał na pomoc wojska radzieckie i wkroczyły one do Budapesztu. Powstanie rozwijało się, wsparł je płk Pal Maleter ze swoim oddziałem wojsk pancernych. Duże zbrojne oddziały utworzyli: J. Dudas, J. Szabó i gen. B. Kiraly. Rozpoczęły się walki z oddziałami radzieckimi. 25 X KC Węgierskiej Partii Pracujących zwolnił E. Ger| i mianował I sekretarzem partu J. Kadara, a premierem działacza komunistycznego I. Nagya, cieszącego się poparciem społeczeństwa; sformował on nowy rząd. Tegoż dnia maniEestujące przed parlamentem tłumy zostały ostrzelane z budynków rządowych bronią maszynową, strzelano też z gmachu KC - padło wielu zabitych i rannych. Rozjątrzone tłumy rzuciły się na budynki partyjne, rządowe i komisariaty; rozbrajano żołnierzy radzieckich, palono czołgi, mordowano schwytanych członków AVH; powstańcy opanowali cały Budapeszt. Do 26 X powstanie ogarnęło 600 cały kraj, toczono walki z wojskiem, milicją i AVH, uwalniano więźniów. 28 X premier I. Nagy wynegocjował wycofanie ze stolicy wojsk radzieckich i rozwiązał AVH. 30 X powstańcy zaatakowali i po walce zdobyli gmach budapeszteńskiego Komitetu Miejskiego partii; część załogi - członków AVH - zamordowano. Sytuacja zaczęła się stabilizować, ustały walki, wznowiono pracę, otwierano sklepy. Rząd wezwał powstańców do składania broni. 1 XI premier Nagy ogłosił wystąpienie Węgier z Układu Warszawskiego i proklamował neutralność, a 2 XI zaapelował do ONZ o zagwarantowanie jej. Tegoż dnia J. Kadar uszedł z Budapesztu do oddziałów radzieckich i 4 XI ogłosił utworzenie Węgierskiego Rządu RobotniczoChłopskiego oraz poprosił ZSRR o pomoc. Minister obrony, gen. Pal Maleter, zaproszony przez dowództwo radzieckie z delegacją na pertraktacje został tam aresztowany, a 4 XI radzieckie oddziały pancerne ponownie wkroczyły do Budapesztu i po walkach toczonych do 9 XI zdławiły powstanie w całym kraju. I. Nagy schronił się w ambasadzie jugosłowiańskiej, a kiedy po otrzymaniu od władz radzieckich listu żelaznego opuścił ambasadę - został przez Rosjan schwytany i wywieziony do Rumunii. W 1958 r. I. Nagy i P Maleter zostali rozstrzelani. W walkach powstańczych poległo ok. 2500 osób, a ok.13 000 zostało rannych. Poległo 1800 żołnierzy radzieckich, a ok. 1500 zostało rannych. Z kraju uszło ok. 200 000 osób. 752. Bitwa na White Plains - 28 X 1776 r Amerykańska wojna o niepodległość w 1775-82 r 13-tysięczna armia amerykańska gen. G. Washingtona po poniesionej na Manhatanie 15 X 1776 r. klęsce uchodziła, ścigana przez angielskie 601 oddziały gen. W Howe'a -13 000 żołnierzy, aż wreszcie zatrzymała się na umocnionej pozycji na White Plains (Białej Równinie), między bagnistym jeziorem a rzeczką Bronx River. 28 X Anglicy zaatakowali i Amerykanie w wielkim popłochu uciekli, tracąc 2818 jeńców. W ciągu dwóch miesięcy działań wojennych straty i dezercje zmniejszyły armię amerykańską do ok. 3000 ludzi 753. Ostrzeliwanie Widynia - 28 IV-27 VI 1877 r Wojna rosyjsko-turecka w 1877/78 r Gdy wojska rosyjskie weszły do Rumunii i Rosja 25 IV 1877 r. wypowiedziała wojnę TurcjiRumunia 13 V włączyła się do wojny, a 21 V proklamowała niepodległość. Działania wojenne Rumuni rozpoczęli już wcześniej, gdyż już 28 IV zawczasu przygotowane 6 baterii artylerii rumuńskiej rozpoczęło ostrzeliwanie z brzegu Dunaju pod Kalafatem leżącej naprzeciwko, na drugim brzegu, tureckiej twierdzy - Widynia. Turcy odpowiedzieli na ogień i pojedynek artyleryjski kontynuowano przez 60 dni. Ostrzał rumuński był mało skuteczny, nie wyrządził większych szkód materialnych, a straty w ludziach wyniosły do 27 VI 1877 r.12 zabitych i 20 rannych. 754. Odsiecz Wiednia -12 IX 1683 r Wojna Ligi Świgtej z lbrcją w 1683-99 r W 1683 r. Turcja wypowiedziała wojnę Austru. Jej 70-tysięczna armia pod dowództwem wezyra Kara Mustafy przeszła przez Węgry i 18 VII dotarła do Wiednia, rozpoczynając oblężenie miasta. Austria, mająca z Polską układ z 31 III 1665 r. o wzajemnej pomocy, zaalarmowała Polskę. Król Jan III Sobieski zebrał pospiesznie 27 000 żołnierzy, nie czekając na oddziały litewskie ruszył 18 VII i idąc przez Morawy dotarł 6 IX do m. Tulln, 20 km na płn. zach. od Wiednia. Tu były już oddziały niemieckie, saskie i frankońskie, dowodzone przez ks. Karola Lotaryńskiego, łącznie ok. 70 000 żohiierzy. Naczelne dowództwo powierzono królowi Sobieskiemu. Wojska w walkach posuwały się ku Wiedniowi i gdy zeszły z gór na równinę - król 12 IX nakazał ogólny atak. Sam na prawym skrzydle poprowadził szarżę ok. 20 000 jazdy polsko-niemieckiej (po 10 000), łamiąc opór, zmiatając wszystko po drodze i wpadając, równolegle z ks. Lotaryńskim, do tureckiego obozu. Wielki wezyr uciekł i Turcy rzucili się za nim także do ucieczki. Straty tureckie ok.15 000, a sprzymierzonych - 3500 ludzi. 755. Bitwa o Wiedeń -13 IV 1945 r. II wojna światowa w 1939-45 r 16 III 1945 r. wojska radzieckie przerwały linie niemieckiej obrony między Dunajem i jeziorem Balaton na Węgrzech i łamiąc opór Niemców przekroczyły 17 III granicę węgiersko-austriacką. Nowo mianowany niemiecki dowódca GA "Południe" - gen. L. Rendulic skierował do obrony Wiednia osiem dywizji pancernych, jedną dywizję piechoty i 18 batalionów piechoty, ponadto zorganizowano oddziały zmotoryzowane z marynarzy i kursantów uczelni wojskowych. Na zewnętrznej linii obrony, sięgającej granicy, przygotowano rowy i zapory przeciwczołgowe, zaminowano podejścia, a w mieście pobudowano barykady i przystosowano większe budynki do obrony. Wojska radzieckiego 3 Frontu Ukraińskiego, dowodzone przez marsz. F. I. Tołbuchina, rozpoczęły 5 IV walki na przedpolu, a 6 IV rozpoczęły szturm miasta. 4 A i część 9 A gwardii atakowały miasto ze wsch. i płd., a jednocześnie 6 APanc. gwardii i główne siły 9 A gwardii obeszły Wiedeń z zachodu i 7 IV doszły do Du 602 603 naju; miasto zostało okrążone ze wsch., płd. i zach. Według planu płn. część miasta miała zamknąć 46 A z 2 Frontu Ukraińskiego marsz. R. J. Malinowskiego, ale zaciekle walczący o tą jedyną drogę odwrotu Niemcy powstrzymali natarcie radzieckie. 9 i 10 IV walki toczyły się już w centrum miasta, toczyły się boje o niemal każdy dom, trwało też już wycofywanie się Niemców na płn., do głównych sił GA "Południe". 13 IV desant radziecki z Flotylli Dunajskiej z pomocą żohtierzy 21 pp opanował Most Cesarski na Dunaju, kończąc tym bojowym aktem walki o stolicę Austru. Straty radzieckie w walkach o Wiedeń wyniosły 26 000 zabitych. 756. Bitwa powietrzna o Wielk| Brytanię w 1940 r II wojna światowa w 1939-45 r Powodzenie planowanej przez Niemców inwazji na Wyspy Brytyjskie uzależnione było od osiągnięcia panowania w powietrzu, wobec czego Hitler postanowił zniszczyć lotnictwo brytyjskie w wielkiej ofensywie powietrznej. Niemcy rzucili do akcji 900 samolotów myśliwskich i 1300 bombowców, Anglicy mieli początkowo 672 samoloty myśliwskie; ilości te w trakcie ofensywy wzrastały po obu stronach. Walki toczyły się od 8 VIII do 31 X 1940 r., Niemcy bombardowali porty, lotniska, stacje radarowe, ale także dzielnice mieszkalne Londynu. W ciężkich nalotach 13,15,16,18 i 22-26 Vllł brało udział 1500 do 2355 samolotów, bezustannie toczyły się walki powietrzne, ale Niemcy pomimo ilościowej przewagi nie zdołali uzyskać panowania w powietrzu; na skutek wielkich strat -1733 samolotów - zmuszeni byli przerwać naloty, a w konsekwencji niepowodzenia zrezygnować z inwazji. W tej wielkiej bitwie o W Brytanię uczestniczyli też Polacy, niszcząc ogółem 203 samoloty niemieckie; Anglicy stracili 915 samolotów. 604 757. Powstanie wielkopolskie w 1918-19 r. Zbrojne powstanie ludności Wielkopolski, mające na celu przyłączenie ziem byłego zaboru pruskiego do Polski, wybuehło 27 XII 1918 r. w Poznaniu, kiedy to tłumy Polaków manifestujące na cześć przybyłego do Poznania 26 XII I. Paderewskiego starły się z kontrmanifestacją niemiecką. Pierwszą ofiarą walk był E Ratajczak, który poległ prowadząc swój pluton do ataku na punkt oporu. Polacy zajęli cytadelę i koszary, zdemoralizowani Niemcy nie stawiali oporu. 6 I 1919 r. Poznań był już wolny. Oddziały powstańcze wszędzie rozbrajały Niem| ców; zajęto Wrześnię, Gniezno, Biedrusko, Śrem, | Jarocin, Szamotuły, Ostrów, Mogilno, Żnin. W nocy na 6 I powstańcy zaatakowali i zdobyli lotnisko w Ławicy, biorąc 200 jeńców i kilkadziesiąt samolotów. W zachodniej części Poznańskiego zajęto Wolsztyn, ale nie zdołano zająć Zbąszy| na, a po walce wycofano się także z Babimostu. e Toczono też ciężkie walki na północy, w rejonie | Kcynia-Szubin-Rynarzewo. Naczelna Rada Ludowa była początkowo przeciwna powstaniu, uważając, że zaszkodzi ono sprawie polskiej na toczącej się konferencji pokojowej, ale wkrótce zmieniła zdanie.16 I 1919 r. powołała ona na dowódcę Armu Wielkopolskiej gen. J. Dowbora-Muśnickiego; utworzono 4 grupy frontowe - zach., płd.-zach., phi. i płd., o ogólnej liczebności 70 000 żołnierzy.16 II zawarto rozejm i wyznaczono linię demarkacyjną, a podpisanie 28 VI traktatu pokojowego z Niemcami w Wersalu wróciło formalnie Wielkopolskę Polsce. W walkach poległo ogółem 1798 powstańców. 758. Powstanie Le Loi w Wietnamie w 1418-27 r Od 1407 r. Chińczycy okupowali cały Wietnam, sprawując okrutne rządy, bezwzględnie eksploatu 605 jąc kraj i narzucając chińskie obyczaje. Narastające wzburzenie ludności doprowadziło w końcu do wybuchu w 1418 r. narodowego powstania, na czele którego stanął właściciel ziemski Le Loi. Założył on bazę w górskim regionie prowincji Thanh Hoa i wkrótce sformował z napływających masowo ochotników armię powstańczą. Liczne akcje chińskich oddziałów, mające na celu likwidację powstańczego ośrodka, pozostały bezowocne. W 1424 r. Le Loi przeniósł swą bazę do prow Nghe An. W wyniku zaciętych walk Le Loi oswobadzał prowincję za prowincją i w końcu 1425 r. cała południowa część kraju była - z wyjątkiem twierdz w Nghe An i Thanh Hoa - wyzwolona. W I426 r. Le Loi zajął dogodne pozycje do ofensywy. W tym czasie cesarz chiński przysłał gen. Wang Tonga z 50-tysięczną armią, a Le Loi rozpoczął oEensywę w delcie Rzeki Czerwonej, wysyłając w IX 1426 r. trzy armie celem zatrzymania posiłków chińskich idących z Junan, przeciw posiłkom idącym przez wąwóz Long Son i przeciw stolicy. Wojska chińskie zostały zatrzymane, a gen. Wang Tong, który z zebranymi oddziałami umocnił się w stolicy, został oblężony. W X 1427 r. przybyły z Chin dwie armie:100- -tysięczna armia szła przez wąwóz Lang Son, a 50-tysięczna doliną Rzeki Czerwonej. Le Loi przygotował zasadzkę na większą armię w wąwozie Chi Lang i rozMił ją biorąc 30 000 jeńców. Na wieść o tej klęsce druga armia wpadła w panikę i rzuciła się do ucieczki. W tej sytuacji gen. Wang Tong poprosił o pokój, na co Le Loi przystał i 29 XII 1427 r. wojska chińskie wycofały się z Wietnamu. 759. Powstanie Tajsonów w Wietnamie w 1771 r. W 1771 r. wybuchło w Wietnamie Płd. powstanie chłopskie. Pierwszy oddział powstańczy powstał w Górach Zachodnich, skąd nazwę wziął cały ruch Tay-son (Góra Zachodnia). Do 1776 r. powstańcy opanowali 2 prowincje; usuwali urzędników i obszarników, likwidowali majątki, dzieląc je między chłopów. Tajsonowie przeprowadzili zwycięską wojnę z państwem Trinhów (Wietnam Płn.), a w walkach na południu wielokrotnie zajmowali Sajgon. W 1792 r. przywódca feudałów Południa Nguyen Phuc Anh zorganizował przy pomocy Francuzów 150-tysięczną armię i rozpoczął ofensywę na Tajsonów, wypierając ich w zaciętych walkach z Wietnamu środkowego. Do 1802 r. Tajsonowie zostali rozproszeni i powstanie zlikwidowane, a Nguyen Phuc Anh ogłosił się królem zjednoczonego Wietnamu. 760. Rewolucja sierpniowa w Wietnamie w 1945 r. Wietnamska wojna wyzwoleńcza w 1945-54 r Podczas II wojny światowej Wietnam był okupowany przez francuską administrację kolonialną i przez wojska japońskie. W V 1941 r. powstała w Wietnamie koalicja organizacji politycznych i społecznych - Viet Minh, która rozpoczęła formowanie oddziałów partyzanckich. W 1944 r. partyzanci pod dowództwem Vo Nguyen Giapa wyzwolili pierwsze obszary w rejonie Viet Bac. ll III 1945 r. Japończycy proklamowali "niepodległość" Wietnamu z cesarzem Bao Daiem na czele, ale walki partyzanckie nie ustały i do VI 1945 r. wyzwolono 7 prowincji.16 VIII, po kapitulacji Japonu, Viet Minh wyłonił Komitet Wyzwolenia Narodowego, a ten wezwał naród do powszechnego powstania; wybuchła tzw. rewolucja sierpniowa. Utworzona z oddziałów partyzanckieh Wietnamska Armia Ludowa zaatakowała i wyzwoliła wszystkie główne miasta:19 VIII Hanoi i 25 VIII Sajgon. Po buncie 5-tysięcznej gwardu przybocznej abdykował cesarz Bao Dai, rezydujący w Hue, a 2 IX w Hanoi Ho Chi Minh w imieniu Rządu Tymczasowego proklamował 606 607 powstanie Demokratycznej Republiki Wietnamu W ciągu 14 dni cały kraj został wyzwolony. 761. Interweneja francuska w Wietnamie19 XI I 1946 r Wietnamska wojna wyzwoleńeza w 1945-54 r 2 IX 1945 r. Ho Chi Minh proklamował w Hanoi powstanie Demokratycznej Republiki Wietnamu (DRW). G III 1946 r. Franeja uznała niepodległośe DRW, a w zamian rząd DRW zgodził się na przybycie określonej liezby wojsk francuskich w celu zastąpienia wojsk kuomintangowskich przyjmujących kapitulację wojsk japońskich w DRW Wojska francuskie przybyły liczniejsze, niż to określono układem i rozpoczęły opanowywanie kraju, co skłoniło Viet Minh do przejścia do konspiracji i do organizowania ruchu partyzanckiego. W XI 1946 r. Francuzi zaatakowali Haifong, przy czym od ostrzału artyleryjskiego zginęło ok. 6000 cywilów; oddziały DRW wycofały się.19 XII 1946 r. Francuzi zaatakowali stolieę - Hanoi, którą po zaciętyeh ośmiodniowych walkach ulicznych zdobyli. Rząd DRW wraz z szeregiem zakładów przemysłowych ewakuował się do głównej bazy ruchu oporu w prow. Viet Bac. Był to początek walk z interweneją francuską, dążącą do ponownego ujarzmienia narodu wietnamskiego. 762. Wojna w Płd. Wietnamie w 1965 r Wojna wietnamska w 1957-75 r Od 7 II 1965 r. lotnictwo USA rozpoczęło systematyczne bombardowanie DRW i terenów wyzwolonych, ale inicjatywa strategiczna nadal należała do partyzantów, którzy bezustannie atakowali w różnych punktach i stale byli nieuchwytni. 7 II partyzanci ostrzelali ogniem moździerzy amerykańską bazę lotniczą w Pleiku, niszeząc 5 i uszkadzając 11 helikopterów oraz 6 samolo- tów, zabijając 7 i raniąc 109 żołnierzy. W maju rozpoczął się okres monsunowy, utrudniający akeję broni pancernej i lotnictwa, co wykorzys- tali partyzanci do zaktywizowania działań; nisz- czono mosty, urządzano zasadzki na drogach, ostrzeliwano bazy, posterunki i miasta.10 VI dwa bataliony partyzanekie zaatakowały i zajęły na dwa dni miasto Dong Hoa, a 28 VI zaatako- wali m. Duc Hoa. W walkach o te miasta wojska rządowe straciły ok. 580 żołnierzy zabitych, ran- nych i jeńców. 30 VI i 27 X partyzanci ostrze- lali z moździerzy bazę amerykańską Da Nang. W 1965 r. toczono walki przy strefie zdemilitary- zowanej, na centralnym płaskowyżu, w rejonie na płn. od Sajgonu i w delcie Mekongu. Straty wojsk amerykańskich - 8711, rządowych - 39 607 i par- tyzantów - 41 1i7 zabitych, rannych i jeńców. 763. Wojna w Płd. Wietnamie w 1966 r. Wojna wietnamska w 1957-75 r Na początku roku, w porze suchej i sprzyjającej ciężko uzbrojonym wojskom amerykańskim i ich lotnictwu partyzanci unikali większych starć, dokonując jedynie ataków artyleryjskich na poszczególne obiekty wojskowe, a dopiero z nastaniem pory deszczowej (od maja do października) rozpoczęli akcje zaczepne, ostrzeliwując amerykańskie bazy i posterunki. Prowadzono zacięte walki w prow. Kontum, a od 8 V w prow. Quang Tri. 25 VI toczyła się zażarta całodniowa bitwa 500 partyzantów z Amerykanami usiłującymi bezskutecznie otoczyć ich. 29 VI lotnictwo amerykańskie po raz pierwszy zbombardowało Hanoi i Haifong. Od 3 XI Amerykanie przeprowadzali przez 5 tygodni operację "Attleboro", w rejonie Tai Ninh, gdzie, jak przypuszczali, znajdowała się główna kwatera partyzantów. Walki były jednymi z najkrwawszych, a wzięło w nich udział 25 000 608 609 żołnierzy amerykańskich; ich straty wyniosły 127 zabitych i 605 rannych. W ciągu 1966 r. partyzanci stoczyli ok. 40 000 bitew i potyczek. 764. Wojna w Płd. Wietnamie w 1967 r Wojna wietnamska w 1957-75 r 7 I 1967 r. partyzanci ostrzelali z moździerzy amerykańską bazę "Hollowa|' na Płaskowyżu Centralnym, a Amerykanie rozpoczęli tegoż dnia wielką operację "Cedar Falls" w tzw. żelaznym trójkącie: Bien Hoa-Than Son Nhut-Vung Thau (155 kmz dżungli na płn. od Sajgonu), eelem zniszczenia operującego tam zgrupowania partyzanckiego. W akcji tej wzięło udział 27 000 żołnierzy amerykańskich i 3000 żołnierzy sajgońskich; znaleziono i zniszczono jeden z największych obozów partyzanckich - 800 m tuneli, magazyny, bunkry. Cały teren zbombardowało i spaliło napalmem lotnictwo USA. W tym samym czasie przeprowadzili Amerykanie operację przeciw partyzantom w delcie Mekongu, zabijając 21 partyzantów i biorąc 14 jeńców. Partyzanci w ciągu całego roku ostrzeliwali z moździerzy bazy amerykańskie i miasta, a 14 VIII dokonali ataku rakietowego na bazę w Da Nang, niszcząc 11 i uszkadzając 45 samolotów. Lotnictwo amerykańskie bombardowało obiekty na terytorium DRW i na terenach wyzwolonych. Siły partyzanckie wynosiły ok. 250 000 żołnierzy, a amerykańskie 478 000 oraz 60 000 żołnierzy państw sprzymierzonych i 500 000 żołnierzy sajgońskich. W 1967 r. straty wojsk amerykańskich i satelickich wyniosły 69 283 zabitych i rannych. 765. Ofensywa "Tet" w Płd. Wietnemie w 1968 r Wojna t-vietnamska w 1957-75 r Gdy w 1967 r. Amerykanie głosili, że ruch partyzancki został rozbity, a siły Viet Congu zniszczone - Viet Cong (Narodowy Front Wyzwolenia Wietnamu Płd.) szykował wielką ofensywę. 30 I 1968 r., w dzień Księżycowego Nowego Roku"Tet" - siły Viet Congu zaatakowały jednocześnie 36 spośród 44 stolic prowincji i 4 spośród 5 największych miast kraju, odciągając uprzednio główne siły Amerykanów pozorowaną ofensywą na ich bazy w Khe Sanh i Pleiku. Partyzanci przeniknęli do miast po kryjomu i częściowo je opanowali. Hue zajęło 12 000 partyzantów, a dzielnice Cholon i Ba Queo w Sajgonie oraz ambasadę USA - 4000 partyzantów; inne miasta zaatakowały oddziały kilkusetosobowe - były to akcje samobójcze. W całym kraju rozgorzały zacięte walki; Amerykanie rzucili do akcji lotnictwo, czołgi i artylerię, bombardowali zajęte przez partyzantów dzielnice, w krwawych walkach ulicznych powoli wypierali partyzantów. Obie sajgońskie dzielnice i dawną stolicę Hue zrujnowano. Po prawie miesięcznych walkach partyzanci zostali wyparci, ponosząc dotkliwe straty - ok.15 000 ludzi. Nie osiągnęli celu, nie zniszczyli baz USA, ludność nie powstała, rząd nie upadł i armia sajgońska nie ro|pała się - na co liczyli - ale ten pokaz ich siły wywarł ogromne wrażenie. Straty amerykańskie - 416 zabitych i 2757 rannych, wojsk sajgońskich - 784 zabitych i 2230 rannych. Straty Viet Congu - ok.15 000 zabitych i rannych. 766. Opanowanie Wietnamu Płd. przez wojska DRW w 1975 r Wojna wietnamska w 1957-75 r Po zawarciu 27 I 1973 r. układu między DRW i USA, kończącego działania wojenne i militarne zaangażowanie USA w Wietnamie Płd., USA wycofały do końca III 1973 r. swe wojska i zlikwidowały bazy. W dwa lata później, w zajętej przez Narodowy Front Wyzwolenia płn. części połud 610 611 niowowietnamskiej prow. Quang Tri, DRW w największej tajemnicy skoncentrowała potężną armię, pięciokrotnie silniejszą od sajgońskiej. 6 III 1975 r. armia DRW pod dowództwem gen. Van Tien Dunga uderzyła znienacka na prow. Dac Lac i 11 III zdobyła jej stolicę - Ban Me Thuot, a następnie ruszyła pospiesznie szlakiem Iio Chi Minha (droga w Kambodży, wzdłuż granicy wietnamskiej, zbudowana i wykorzystywana przez partyzantów wietnamskich) - na Sajgon. Prezydent Nguyen Van Thieu wezwał dla obrony stolicy wojska chroniące niezwykle ważny strategicznie, potożony na pht. od Sajgonu Płaskowyż Centralny. Wojska sajgońskie opuściły 16 III Pleiku, tracąc w odwrocie 700 wozów pancernych, 91 dział i 7000 jeńców. Odwrót ten wywołał ogólny popłoch i ucieczkę. Prezydent Thieu uciekł na Tajwan, a wówczas prezydentem wybrano cieszącego się ogólnym szacunkiem gen. Duong Van Minha. 29 IV Sajgon został otoczony przez wojska DRW, a Amerykanie przeprowadzili olbrzymią operację helikopterową, ewakuując z miasta na okręty wojenne 373 swych obywateli i ok. 6000 Wietnamczyków. 30 IV wojska DRW zajęły bez walki Sajgon; prezydent Duong Van Minh z pozostałym wojskiem - IV Korpusem, stojącym w delcie Mekongu - skapitulował. Cała operacja zajęcia płd. Wietnamu trwała zaledwie 55 dni. USA nie interweniowały. 767. Bitwa morska przy w. Wight - 3/4 Vlll 1588 r Wojna angielsko-hiszpańska w 1587-1604 r W trakcie wojny z Anglią Hiszpania wyprawiła w 1588 r. wielką flotę -107 okrętów wojennych i 23 transportowe z 19 000 marynarzy i żołnierzy, pod dowództwem adm. ks. Medina Sidonu - do portów Flandru, aby po zabraniu z operującej tam armii hiszpańskiej 31 000 żohiierzy dokonać 612 inwazji Anglii. Flota angielska - 34 duże okręty i 103 małych, z 6000 załogi, pod dowództwem adm. Ch. Howarda - osłaniała wybrzeża Anglu, sporadycznie atakując hiszpańską flotyllę; stoczono bitwy: 31 VII koło Fowey i 2 VIII koło Portland Bill, w kanale La Manche. 3/4 VIII rozegrała się przy bardzo słabym wietrze trzecia bitwa, przy wyspie Wight. Angielska eskadra wiceadm. M. Frobishera, niesiona szybkim prądem przybrzeżnym, wyprzedziła hiszpańską armadę i zaatakowała czołowy galeas admiralski " San Martin". Gdy hiszpańskie okręty pospieszyły z pomocą - Anglicy umknęli, ale okręt Frobishera "Triumph" został odcięty; spuszczono z niego łodzie wiosłowe, aby go holowały. Dwa największe galeony z eskadry Howarda - "Bear" i "Elizabeth Jonas" - ruszyły na ratunek, ale wiatr znienacka wzmógł się i "Triumph" zdołał ujść. Na prawym skrzydle eskadry E Drake'a i J. Hawkinsa zaatakowały Hiszpanów, uszkadzając ogniem dział galeas "San Mateo". Okręt ten cofnął się do środka flotylli, a na jego miejsce przesunął się najsilniejszy okręt armady - "Florencia". Zamiana ta pomieszała szyki hiszpańskich okrętów i całe skrzydło pod silnym ogniem angielskich dział rozproszyło się na wsch. i płn.; Drake usiłował zepchnąć hiszpańskie okręty na pobliskie mielizny, ale Hiszpanie w porę się spostrzegli i ominęli pułapkę. Obu flotom zabrakło wkrótce amunicji i płynęły spokojnie wzdłuż Kanału, obserwując się. 768. Bitwy w rejonie Wilderness4 V-12 Vl 1864 r Amerykańska wojna secesyjna w 1861--65 r 4 V 1864 r. naczelny dowódca wojsk Unu gen. U.ů Grant rozpoczał ofensywę na froncie Wirginu 122-tysięczną Armią Potomacu. Armia konfede 613 ratów gen. R. Lee liczyła 62 000 żołnierzy, ale sprzyjał jej dziki, zalesiony, niedostępny teren, doskonały do brony. Na trasie FrederiksburgRichmond stoczono 3 bitwy: pierwsza miała miejsce w puszczy, za rz. Rapidan, gdzie w ciągu dwóch dni walk armia Unu straciła 18 000 żołnierzy, a konfederaci 10 000. Grant ruszył dalej i Lee znów zagrodził mu drogę na świetnie wybranych, zamaskowanych pozycjach. W licznych atakach, w siedmiodniowej walce, Grant stracił ok. 25 000 zabitych i rannych. Następną bitwę stoczono pod Cold Harbor; Grant rzucił 3 korpusy na ufortyfikowaną linię obronną konfederatów, tracąc ok.12 000 zabitych i rannych. W 40-dniowej kampanii Grant stracił ok. 55 000 żołnierzy.12 VI gen. Grant przekroczył rz. James, pragnąc obejść flankę konfederatów i wziąć Richmond od płd., ale tutaj konfederaci silnie ufortyfikowali m. Petersburg i odparli zaciekłe ataki, powstrzymując ofensywę gen. Granta. Gen. Grant oszańcował się i rozpoczęły się walki pozycyjne. Wiosna Ludów w Europie w 1848/49 r zob. 208 769. Obrona forteczki Wisłoujście13 VI-25 VIII 1577 r Wojna Polski z Gdańskiem w 1576/77 r Gdańszczanie odmówili uznania króla Stefana Batorego, zaczęli mordować Polaków, palić ich osiedla, łupić klasztory i kościoły; król ogłosił ich 24 IX 1576 r. buntownikami, wysłał do Tczewa hetmana Jana Zborowskiego z jazdą, a sammimo, że sejm odmówił ogłoszenia wojny z Gdańskiem - zaczął organizować w Bydgoszczy wyprawę wojenną. Gdańszczanie mieli 2000 żołnierzy załogi i 3000 żołnierzy najemnych pod dowództwem Hansa Winkelburcha (Jana z Kol 614 na). Ii VI 1577 r. król ruszył z wojskiem na Gdańsk i obległ miasto, a Ernest Weiher z pocztem najemników i 150 żołnierzami polskimi zaatakował uEortyfikowaną latarnię morską w Wisłoujściu, aby przez jej zajęcie odciąć Gdańsk od dostaw i posiłków dochodzących morzem. Załoga Latarni odpierała wszystkie natarcia, a w wypadzie utopiła działa oblężnicze; wówczas przybył pod Latarnię król z wojskiem. Polacy rozbili działami wieżę i mury, ale załoga wycofała się za szańce i wzmocniona przybyłymi z Gdańska posiłkami odparła 23 VIII generalny szturm. Padł Hans Winkelburch, ale obrońcy trzymali się twardo. 6 IX król wycoEał się spod Latarni, ale miasto nadal oblegał. Obie strony były już zmęczone, wszczęto rokowania i 16 XII 1577 r. podpisano układ kończący zatarg. 770. Obrona pozycji "Wizna" - 8-10 IX 1939 r II wojna światowa w 1939|5 r Dżiewięciokilometrowy odcinek obrony "Wizna", podległy dowództwu twierdzy Osowiec, zamykał przejście przez zabagnioną dolinę rz. Biebrzy i Narwi, szeroką na 5-8 km i bronił węzła dróg w Strękowej Górze prowadzących na Białystok. Jedyne przejście stanowił most w Wiźnie oraz grobla. Odcinka broniło 12 schronów bojowych dla broni maszynowej, zapory przeciwczołgowe i zasieki z drutu kolczastego. Teren zapór był zaminowany, przed i za schronami były rowy strzeleckie. Załoga liczyła 720 żołnierzy z 5 działami, 24 ckm,18 rkm i 2 karabinami ppanc. Dowodził kpt. W. Raginis. Niemiecki XIX KPanc. gen. H. Guderiana po rozbiciu Armii "Pomorze" przerzucony został do Prus Wsch. z zadaniem nacierania przez Wiznę na Brześć. W nocy na 9 IX zajęły Wiznę oddziały 10 DPanc., do rz. Biebrzy podeszła Brygada " Forteczna "L|tzen, a do Narwi, na płd. od 615 Wizny - 20 DZmot., łącznie 43 000 żołnierzy z 450 czołgami, wspierane lotnictwem. 9 IX po huraganowym ostrzale i po bombardowaniu lotniczym Niemcy rozpoczęli serię natarć, ale załamywały się one w ogniu ckm-ów. Pod wieczór brygada "LÓtzen" przełamała obronę prawego skrzydła pod Giełczynem i czołgi podeszły pod schrony na Górze Strękowej. Polacy stawiali zacięty opór, ale przewaga Niemców była miażdżąca.10 IX jako ostatni, padł schron dowództwa; kpt. Raginis nie chcąe się poddać popełnił samobójstwo. Bunt żołnierski we Władaja, w Bułgarii22 IX 1918 r. zob.117 771. Wojna włosko-turecka w 1911 /12 r. Wykorzystując słabość Turcji Włochy wystosowały do niej 28 IX 1911 r. ultimatum, żądające przekazania im afrykańskich prowincji - Trypolitanu i Cyrenajki. W prowincjach tych stacjonowała jedna dywizja - 42 DP ok.12 000 żołnierzy, a z mobilizacji mogło dojść 8500. Słaba na morzu Turcja nie była w stanie przesłać posiłków. Ultimatum zostało odrzucone i już 29 IX 1911 r. flota włoska ostrzelała nadbrzeżne miasta Trypolitanu i Cyrenajki i wysadziła 34-tysięczny korpus ekspedycyjny pod dowództwem gen. C. Caneva, który po zaciętych walkach zajął 5 X Trypolis, 8 X - Tobruk, 21 X - Benghazi, 3 III 1912 r. - Dernę,16 VI - Misuratę i 5 VIIIZuarę. Wojska tureckie, wspomagane przez nieregularne oddziały arabskie, zostały zmuszone po zaciętych walkach do wycofania się poza zasięg artylerii okrętowej. Włosi, chcąc wymusić na Tureji kapitulację, przenieśli działania wojenne na Morze Egejskie, zajmując tam wyspy Dodekanezu i atakując bezskutecznie Dardanele. Turcja, zagrożona wojną na Bałkanach, wszczęła rokowania i 18 X 1912 r. podpisała pokój, zrzekając się swych afrykańskich posiadłości. 616 772. Powstanie w Wuczangu, w Chinach, w1911 r. Po śmierci cesarza Kuang Su władzę w Chinach sprawowała w imieniu nieletniego cesarza Pu I cesarzowa matka i książęta mandżurscy, a zreorganizowany rząd składał się wyłącznie z Mandżurów. W kraju rozwijał się ruch reformatorski, przeciwny dynastu i antycudzoziemski, rozpalający atmosferę polityczną w kraju, kierowany przez dwie organizacje rewolucyjne: Związek Postępu Powszechnego i Towarzystwo Literackie. Większość ich członków, ok. 5000, stanowili żołnierze Nowej Armii. Organizowano powstanie w Wuczangu (obecnie Wuhan), w prow. Hupej, a jego wybuch przyspieszyło odkrycie spisku i rozpoczęte aresztowania. 10 X 1911 r. sierżant Siung Ping-kun z VIII batalionu saperów w Wuczangu dał sygnał do powstania wystrzałem; część oficerów zastrzelono, część zbiegła, zdobyto arsenał i uzbrojono powstańców. Do buntu przyłączyły się 29 i 30 pułki piechoty, słuchacze wojskowej szkoły topograficznej i artylerzyści z pobliskiego m. Nanhu, przybywając z 12 działami. Zaatakowano rezydencję namiestnika i budynek sztabu 8 Dywizji, ale 3-tysięczny oddział wojsk rządowych, wspierany przez marynarzy fiotylli na rz. Jangcy, odparł atak. Dowództwo oddziałów powstańczych powierzono dowódcy kompanu, Wu Czao-linowi; zorganizował on drugie natarcie 11 X i po zażartej walce budynki rządowe zostały zdobyte, a miasto oparvowane. Był to początek rewolucji, która wkrótce ogarnęła większość prowincji i po ciężkich walkach doprowadziła do abdykacji 10 II 1912 r. cesarza Pu I i proklamowania republiki. Potyczka pod m. Yefren w Libii1E VII 1915 r zob. 402 617 773. Kapitulacja armii angielskiej pod Yorktown19 X 1781 r. Amerykańska wojna o niepodległość w 1775|82 r Idąca z Płd. Karoliny na płn. angielska armia lorda Ch. Cornwallisa - 8885 żołnierzy - doszła do zatoki Chesapeake i tutaj, na półwyspie, w m. Yorktown, została zablokowana od lądu przez amerykańską armię gen. G. Washingtona - 8850 żołnierzy, wzmacnianą stopniowo do 11 980 żohiierzy i przez francuski Korpus Ekspedycyjny gen. J. Rochambeau - 7800 żołnierzy, a od morza przez eskadrę francuskich okrętów wojennych. Brytyjczycy umocnili m. Yorktown, budując redu- ty i zapory, umocnili też leżący po drugiej stronie rz. York cypel półwyspu Gloucester Point; czekali na flotę, mającą ich ewakuować do Nowego Jor- ku. 5 IX zjawił się w zatoce Chesapeake angielski adm. T Graves z 20 okrętami liniowymi, ale po starciu z 24 okrętami liniowymi francuskimi, w którym straż przednia adm. S. Hooda poniosła znaczne szkody, odszedł z powrotem do Nowego Jorku. Oblężenie Yorktown rozpoczęło się 26 IX 1781 r. Pod ciężkim ogniem artylerii Brytyjczycy opuścili 30 IX pierwszą linię obrony, a 9 X - dwie reduty. Ich kontrataki załamały się i 19 X gen. Cornwallis uznając swoją sytuację za bezna- dziejną skapitulował. Straty brytyjskie -156 zabi- tych, 396 rannych, 8333 jeńców, a amerykańskie - 23 zabitych, 65 rannych. Francuzi stracili 60 zabi- tych i 193 rannych. 774. Bitwa pod Yungay - 20 I 1839 r. Wojna Chile z Peru i Boliwią w 1837-39 r Prezydent Boliwii, gen. A. de Santa Cruz, spowodował usunięcie w 1836 r. prezydenta PeruA. Gamarry i utworzenie federacji Peru-Boliwia pod swoją dyktatorską władzą. Chile, mające zatargi z tymi państwami na tle rywalizacji hand 618 lowej, nie uznało federacji i w XI 1836 r. wypowiedziało jej wojnę. W IX 1837 r. wylądował w Peru, w m. Quilea, chilijski adm. B. Encalada z 2800 żołnierzami i pomaszerował do odległego o 100 km m. Arequipa, gdzie przybyli z nim peruwiańscy emigranci utworzyli rząd tymczasowy. Miasto zostało jednak wkrótce otoczone przez wojska federacji i 17 XI 1837 r. Chilijczycy zmuszeni zostali do kapitulacji. W 1838 r. Chile wznowiło działania wojenne, wysyłając do Peru drugą ekspedycję - gen. M. Bulnesa z 5400 żołnierzami; znów towarzyszyli mu peruwiańscy emigranci z byłym prezydentem A. Gamarrą na czele.10 VII 1838 r. gen. Bulnes wylądował w Ancón, na płn. od Callao, a wówczas w płn. prowincjach wybuchło powstanie przeciwko gen. Santa Cruz. Po walkach Chilijczycy zajęli Limę i A. Gamarra utworzył rząd tymczasowy. Gen. Bulnes z 4000 żohiierzy ruszył na phi. i 20 I 1839 r. obie armie spotkały się pod m. Yungay, ok. 340 km na płn. zach. od Limy, gdzie 7-tysięczna armia federacji zajęła umocnioną pozycję przed miastem, na wzgórzach Pan de Azucar. Po gwałtownym przygotowaniu artyleryjskim chilijska piechota ruszyła do szturmu i po zaciętej walce opanowała wzgórza, przełamując linię obronną. Mimo liczebnej przewagi słabo wyszkolona i uzbrojona indiańska armia federacji nie zdołała stawić czoła doskonale wyszkolonej i uzbrojonej armii chilijskiej i rozsypała się, tracąc ok.1400 zabitych i ok.1600 rannych. Chilijczycy stracili ok.1500 zabitych i rannych. Gen. Santa Cruz zbiegł do Ekwadoru, a federacja rozpadła się. 775. Zdobycie m. Zacatecas - 23 VI 1914 r Wojna domowa w Meksyku w 1910-17 r. Po przewrocie wojskowym w stolicy Meksyku w dniach 9-18 II 1913 r. gen. V Huerta ogłosił 619 się dyktatorem. Przeciwko niemu wystąpiły zbrojnie trzy ugrupowania: armie chłopskie Pancho Villi na płn. i Emiliano Zapaty na płd. kraju, oraz armia konstytucjonalistów, dowodzona przez gen. V Carranzę; ugrupowania te zawarły sojusz. 16-tysięczna armia P Villi, po zdobyciu 2 IV 1914 r. m. Torreon, ruszyła w drodze do stolicy na ważny węzeł komunikacyjny - m. Zacatecas. Pod miastem, obsadzonym przez ok.10 000 żołnierzy rządowych pod dowództwem gen. A. Medina I3arrón, stała już oczekując na armie Villi dywizja konstytucjonalistów pod dowództwem gen. A. Obregona. Armia Villi nadeszła 22 VI 1914 r., a 23 VI sprzymierzeni szturmem wdarli się do miasta i po krótkiej walce opanowali je. Zdemoralizowane ciągłym odwrotem wojska rządowe po niezbyt twardym oporze uszły na płd. 776. Zdobycie m. Zacatecas -10 XI 1914 r. Wojna domowa w Meksyku w 1910-17 r Po upadku trwającej od 13 II 1913 r. dyktatury gen. V Huerty i po zajęciu 15 VIII 1914 r. stolicy Meksyku przez konstytucjonalistów, ich przywódca, gen. V Carranza wybrany został prezydentem. Umocniwszy się na swoim stanowisku, gen. Car-, ranza zapragnął pozbyć się swych dotychczasowych sprzymierzeńców - przywódców chłopskoplebejskich oddziałów P Villi na płn. i E. Zapaty na płd., co doprowadziło do wznowienia wojny domowej. P Villa, który wraz z konstytucjonalistami zdobył 23 VI 1914 r. ważny węzeł komunikacyjny Zacatecas, a następnie wycofał się do swej bazy w m. Torreon - ruszył ze swoją 16-tysięczną armią na stolicę z phi., a Zapata, z 5000 żołnierzy - z płd. Dnia 10 XI 1914 r. P Villa zdobył, po nieznacznym oporze konstytucjonalistów, m. Zacatecas i w następstwie tego zwycięstwa zajął 27 XI - wraz z Zapatą - stolicę bez walki. Oddziały gen. Carranzy wycofał się do Puebli. 777. Zawieszenie broni na froncie zachodnim11 XI 1918 r. I wojna światowa w 1914 r-18 r Po załamaniu się w 1918 r. niemieckiej ofensywy lipcowej we Francji rozpoczęły jesienną ofensywę wojska francuskie i brytyjskie; uderzyły one 8 VIII i przełamały obronę 2 i 18 Armu niemieckiej, posuwając się w rejonie Amiens - St. Quentin w ciągu czterech dni o 60 km. Do 4 IX wojska Ententy, wzmocnione milionem żołnierzy amerykańskich, wyparły Niemców na płn., na linię Zygfryda, a w końcu IX 1918 r. masowymi natarciami przełamały w wielu miejscach obronę niemiecką i po zwycięskich bitwach pod Valenciennes, nad rz. Lys i pod Vouziers - przełamały tyłowe pozycje niemieckie. Klęski na froncie i głód w kraju spowodowały wybuch 3 XI 1918 r. rewolty marynarzy w Kilonii, która pod hasłem pokoju i detronizacji cesarza Wilhelma szybko rozszerzyła się na całe Niemcy. Obalono cesarstwo i proklamowano republikę. Wydarzenia te zmusiły Naczelne Dowództwo niemieckie do zwrócenia się do aliantów z prośbą o zawieszenie broni, które po przyjęciu przez Niemeów ciężkich warunków alianckich zostało 11 XI 1918 r. podpisane. 778. Wyzwolenie Zagrzebia - 9 V 1945 r II wojna światowa w 1939-45 r Dążąc do otoczenia wycofujących się wojsk niemieckich, dowództwo wojsk jugosłowiańskich skierowało 3 A z rejonu Osijeka na Maribor,1 A z rejonu Ruma na Zagrzeb i 2 A z rejonu Tuzli na Karlovac. 3 A przerwała 29 IV obronę niemiecką na |ilo Gorze i 4 V wyzwoliła Koprivnicę.1 A sforsowała 26/27 IV rz. Florę, została niemieckim kontratakiem odrzucona, ale 4 V po wycofaniu się Niemców ponownie ją przeszła 620 621 i podjęła pościg. 2 A po ciężkich walkach zajęła 7 V Karlovac. Niemcy stawiali silny opór, usiłując wycofać się do Austrii; 3 A w pościgu i walkach szła na Zagrzeb i Zagorie, 2 A nacierała na Zagrzeb od Sisaka i Karlovaca. 8 V dwie brygady 2 A przeszły na lewy brzeg rz. Sawy i zajęły część Zagrzebia, a nadeszłe 9 V trzy dywizje wyzwoliły miasto. Potyczka pod oazą Zawiet Ishghefa w Libii13 VII 1913 r. zob. 401 779. Bitwa pod Zborowem - 2 VII 1917 r. I wojna światowa w 1914-18 r 1 VII 1917 r. ruszyła ostatnia ofensywa rosyjska, zwana ofensywą Kiereńskiego. Na froncie płd., na odcinku od Brodów do Karpat nacierały trzy armie (I 1, 7, 8) - ok. 300 000 żołnierzy. Odcinka tego broniła GA gen. E. Bóhm-Ermolliego złożona z trzech armii (2, Płd., 3) - ok.130 000 żołnierzy, a centrum, obsadzone przez niemiecką Armię Południa pod dowództwem gen. hr. Bothmera, liczyło 4 dywizje niemieckie, 3 austriackie i 2 tureckie. W walkach po stronie rosyjskiej wzięła po raz pierwszy udział sformowana z ochotników brygada czechosłowacka - 3 pułki, 3530 żołnierzy z rosyjskimi oficerami, pod dowództwem bryg. W. P Trojanowa, przydzielona do 49 Korpusu gen. W. I. Seliwaczewa z 11 A. Po dwudniowym przygotowaniu artyleryjskim wojska rosyjskie ruszyły do ataku 1 VII i wdarły się w pierwszą linię austriacką na płd. od Brzeżan. 2 VII fińska 4 DP atakowała pod Zborowem, zajmując dominujące wzgórza na płd. zach. od miasta, ale napotkała na silny opór na wzgórzu "Mogiły" i utknęła; wówczas ruszyły dwa pułki czechosłowackie i brawurowym atakiem na bagnety zdobyły dwie linie obronne, doeierając do m. Zarudzie i zajmując wsie: Cechówkę, Trawotłuki i Hodów,16 km na zachód od rz. Strypy. Wzięto 3212 jeńców (w większości Czechów i Słowaków) i 15 dział, tracąc 190 zabitych i ok. 800 rannych. Austriacy stracili w tej walce 140 zabitych, 410 rannych i 4872 zaginionych. 7 VII Niemcy ściągnęli posiłki z frontu zach. -16 dywiżji i zatrzymali rosyjską ofensywę, a w kontrofensywie 10-20 VII wojska niemiecko-austriackie posunęły się do 150 km na wschód. 780. Obrona pozycji powstańczej w m. Zli Dol8 V (26 IV) 1876 r Powstanie kwietniowe w Bułgarii w 1876 r W głębokiej dolinie bezimiennego potoku w Planinie Tetewenskiej, na płn. wsch. od Klisury, ok. 1 km od wzgórza Sajkowica, usytuowane były w czasie powstania kwietniowego 1876 r. w miejscowościach Zli Dol i Prekijat Pyt główne umocnione pozycje powstańców, obsadzone od 2 V (20 IV) przez ok. 300 powstańców z Klisury pod wodz| Nikoły Iwanowa Karadżowa, oraz ok. 30 powstańców przyprowadzonych przez Panajota Wołowa ze wsi Strelcza, Starosel i Werigoro. Pozycja ta była 8 V (26 IV) dwukrotnie atakowana przez żołnierzy tureckich i baszybuzuków pod dowództwem Tursun Beja. Natarcia zostały odparte, ale gdy powstańcy zobaczyli, że Turcy podpalili Klisurę - opuścili pozycje i pobiegli ratować swój dobytek. Na pozycji tej po raz pierwszy wypróbowano - bez skutku - działko o drewnianej, czereśniowej lufie, skonstruowane przez powstańców. 781. Wojna ojczyźniana ZSRR w 1941-45 r II wojna światowa w 1939-45 r Niemcy, podbiwszy szereg państw Europy Zach., 22 VI 1941 r. uderzyli znienacka na ZSRR, 622 623 a wraz z nimi wojska Węgier, Rumunu, Słowacji, Finlandii i Włoch, łącznie 181 dywizji i 16 brygad. Wojska radzieekie, ponosząc w ciężkich bitwach ogromne straty, cofały się na wszystkich frontach. Niemcy dotarli pod Leningrad i Moskwę i tu zostali zatrzymani, a radziecki kontratak 6 XII 1941 r. odrzucił ich od Moskwy na odległość 100 do 200 km. W 1942 r., w ofensywie z 28 VI Niemcy zdobyli Krym, wdarli się na Kaukaz oraz doszli do Wołgi, rozpoczynając walkę o bohatersko broniony Stalingrad.19 XI wojska radzieckie rozpoczęły natarcie, rozgromiły nad Donem 3 A rumuńską, a na płd. od miasta - 4 A rumuńską i okrążyły w rejonie Stalingradu 330-tysięczną armię niemiecką, zmuszając po walkach resztki jej - ok. 90 000 żołnierzy - 2 II 1943 r. do kapitulacji. To był przełomowy moment wojny; jeszcze raz próbowali Niemcy odwrócić losy wojny, atakując 5 VII I943 r. pod Kurskiem, ale w wielkiej bitwie pancernej ponieśli klęskę i odtąd cofali się, przegrywając wszystkie bitwy. W okresie 28 VII-28 X 1944 r. zostali wyparci z terytorium ZSRR. 2 V 1945 r. wojska radzieckie zdobyły Berlin. Wojska radzieckie zajęły Polskę, Rumunię, Bułgarię, Węgry, Czechosłowację i Austrię, a w tym samym czasie wojska sojusznicze rozgromiły Niemców na Zachodzie i doszły do rz. Łaby. 8 V 1945 r. Niemcy podpisali w Berlinie akt bezwarunkowej kapitulacji. 782. Zdobycie Zuary - 5 VIII 1912 r Wojna włosko-turecka w 1911/12 r Wojska tureckie walcząc w Trypolitanu z włoskimi agresorami otrzymywały zaopatrzenie z francuskiej Tunezji drogą karawanową biegnącą ok. 10 km od wybrzeża. Włosi postanowili zająć przygraniczne miasto portowe - Zuarę i operując z niej na płd. - przeciąć drogę. Pierwsze próby, poczynione w XII 1911 r., nie dały rezultatów, wobec czego Włosi postanowili zająć leżący na zach. od Zuary półwysep Macabez i z tej strony zaatakować miasto. Aby odwrócić uwagę Turków krążowniki "Carlo Alberto" i "Marco Polo" z kilkoma transportowcami pojawiły się 8 IV przed Zuarą, krążąc i przez następny dzień pozorując akcję desantową, a 10 IV 1912 r. wylądowało na płw. Macabez ok.12 000 żołnierzy pod dowództwem gen. V Garioniego; wspierani ogniem okrętów wojennych opanowali półwysep. 11 IV 1912 r. kompania askarisów przeszła z półwyspu na nadbrzeże i obsadziła fort Buchamez, a 12 IV odparła z pomocą artylerii okrętowej atak grupy Beduinów; 7 żołnierzy włoskich było rannych. 5 VIII wyruszył z Macabez na Zuarę batalion piechoty morskiej, a od wsch., z Sidi AG, gdzie wylądowała dywizja gen. G. Tassoniego, jej pododdziały tego samego dnia łamiąc opór zajęły Zuarę; Turcy i mieszkańcy uszli na płd., do oazy Roghdalin, ok.10 km od Zuary. 624 Skorowidz chronologiczny 51. Bitwa pod Avaris 1580 r. p.n.e, WOJNY GRECKO-PERSKIE 500-448 R. P.N.E. 440. Bitwa pod Maratonem 21 IX 490 r. p.n.e. 693. Obrona w|wozu Termopile 480 r. p.n.e. 608. Bitwa morska pod Salaminą 29 IX 480 r. p.n.:. 546. Bitwa pod Platejami 479 r. p.n.e. WOJNA BEOCKA 371-362 R. P.N.E. 396. Bitwa pod Leuktrami, w Grecji 371 r. p.n.e. WOJNA MACEDONII Z ATENAMI 340-338 R. P.N.E. 141. Bitwa pod Cheronej|, w Grecji 338 r. p.n.e. WYPRAWA AI.EKSANDRA MACEDOŃSKIEGO PRZECIW PERSTI 334-323 R. P.N.E. 304. Bitwa pod I:|s (obecnie Dórtyd) 333 r. p.n.e. II WOJNA PUNICKA 21|201 R. P.N.E. 705. Bitwa nad rz Trebbia, w płn. ftalii XII 218 r. p.n.e. 330. Bitwa od Kannami, w ftalii 2 VIII 216 r. p.n.:. 15. Oblgżenie Alesji w Galu 52 r. p.n.e. WOJNA DOMOWA W ITALII 49|5 R. P.N.E. 598. Przekroczenie rz Rubikon przez J. Cezara 10 I 49 r. p.n.e. WAI.KA O WŁADZĘ W iMPERIl7M RZYMSKIM 44-30 R. P.N.E. 10. Bitwa morska pod Akcjum 2 IX 31 r. p.n.e. 610. Bitwa nad rzeka Salsu 612 r. 483. Potyczka pod Muta IX 629 r. 313. Bitwa nad rz. Jarmuk 20 VIII 636 r. 346. Wojna chińsko-koreańska 66|74 r 342. Obl|żenie Konstantynopola przez Arabów 717/18 r RECONQUlS TA W l|ISZPANII I PORTUGALII 718-1492 R. 161. Zdobycie Coimbry 27 IV 1065 r. 624. Zdobycie twierdzy Santarem 15 III 1147 r 410. Kapitulacja Lizbony 27 X 1147 r 209. Zdobycts Evory e VI 1166 r. 734. Zdobycie Walencji przez Jakuba I 1238 r. 645. Zdobycie Sewilli przez Hiszpanów 23 XI 1248 r. 317. Zdobycie m. Jerez de la Frontera 9 X 1264 r. 257. Kapitulacja Grenady 2 I 1492 r IVATAZD SARACENÓW NA AKWITANDĘ 732 R. 549. Bitwa pod Poitisrs 1 X 732 r. 57. Bitwa w Górach Bafkańskich 22 VI 811 r. WOJNA BUŁGARSKO-BIZANTYJSKA 91|917 R. 3. Bitwa nad rz Acheloos 20 VIII 917 r. 361. Wyzwolenie Krety przez Bfzantyjczyków 961 r. 174. Zaj|cie Cypru przez Bizancjum 964 r. 110. Najazd ks. Światosława na Buigari| 968 r. 192. Oblężsnie twierdzy Drastar (Dorostolon) 23 IV-22 VII 971 r 134. Bitwa pod Cedyni| 24 VI 972 r. NATAZD CHIŃSKI NA KOREAŃSKIE KRÓZFSIwO KOGURYO 1018/19 R. 372. Bitwa pod Kuju (Kylju) 1019 r. 24. Nfeudana próba inwazji Anglii przez Normanów 1030 r. 663. Bitwa pod Stiklestad 29 VII 1030 r. 334. Zdobycie Kars przaz Seldżuków 1064 r 271. Bitwa pod Hasting: 14 X 1066 r. 437. Bitwa pod Manzikert (Malazgirt) 19 VIII 1071 r. 25. Wojna króla angisl:kiego Hsnryka I z Robertem, k:. Normandii 1106 r. 26. Wojna domowa w Anglii 1135-53 r. 111. Powstanie w Bulgarii 1185 r. WoJNA o zrEDNoCZENIE FRANc.rl 1186-1214 R. 93. Bitwa pod Bouvine: 27 VII 1214 r. 279. Bitwa na wzgórzu Hittin , 3/4 VII 1187 r. 343. Zdobycie Konstantynopola przez krzyżowców 13 IV 1204 r. 4. Bitwa pod Adrianopolem 14 IV 1205 r. MONGOLSKIE PODBOJE 1206-1$27 R. 327. Bitwa nad rz Kalka 31 V 1223 r. 390. Bitwa pod Legnicq 9 N 1241 r. 112. Wojna Bulgar0 z Epirem 1230 r. 671. Bitwa pod Szawlami 22 IX 1236 r NAIAZD SZWEDZKI NA RUŚ 1240 R. 496. Bitwa nad rz New| 15 Vil 1240 r. 198. Bftwa pod Durnkrut (Suchymi Krutami) 26 VIII 1278 r. 870. "Nisszpory Sycylijskis" 30 III 1282 r. 492. Bitwa morska w Zatoce Neapolitań|dej 14 X 1282 r. WOJNY FLANDRYJSKIE 1297-1385 R. 168. Bitwa pod Courtrai (Kortrijk) 11 VII 1302 r. 132. Bitwa pod Ca:sel 23 VIII 1328 r. 80. Wojna domowa w Bizancjum 1327-29 r. 560. Bitwa pod m. Posada 9-12 XI 1330 r. 596. Bitwa przy twierdzy Rosokastw 18 VII 1332 r. WOJNA SIULEfNIA 1337-1453 R. 170. Bitwa pod Crścy 26 Vlil 1346 r. 627 160. Bitwa pod Cocherel 16V 1364r. WOJNA POLSKO-MOt.DAWSKA 1$30-38R. 54. Bitwa pod Azincourt 25X 1415r. 507. Bitwa pod Obertynem 22VIII 1531r. 516. Oblężenia Orleanu 12X 1428-B V 1429r. 56A. Bitwa morska w zatoce Prevezy 25IX 1536r. 388. Bitwa pod Laupen 21VI 1339r. 457. Bitwa morska pod Messyn| 22VII 1537r. 585. Walki Momcziła z Bizantyjczykami 431. OBRoNA MALTv PRzEn 7trRxAMI 18V-8IX 1565R. i Turkami w Rodopach 1344/45r. 615. Zdobycie przez Turków 5. Zajęcie Adrianopola przsz Turków 1361r. zamku San Elmo na Malcie 23VI 1565r. 214. Oblężenie zamku Faria 19XII 1373r. 578. Kapitulacja zamku Randon 14VII 1380r. WOJNA i,IGI SWIH?'E! Z |i|JRCJĄ 1570-73R. 373. Bitwa na Kulikowym Polu 8IX 1380r. 175. Zdobycia Cypru przez Turków 1571r. 559. Powstanie w Portugal0 1383r. 394. Bitwa morska pod Lepanto 7X 1571r. NAJAZD KA5'TYLIlSK1NA PORTUGALIĘ 1384/85R. POWSTANIE CHŁOPSKIE W CHORWACJI 1573R. 47. Bitwa pod Atoleiros 6IV 1384r. | 364. Bitwa w m.Krsko 5II 1573r. 18. Bitwa pod Aljubarrota 14VIII 1385r. 665. Bitwa pod Stubic| 9II 1573r. 637. Bitwa pod Sempaeh 9VII 1386r. WOJNA POLSKI Z GDAŃSKIEM 1576%77R. 484. Bitwa pod Nafels 9IV 1388r 769. Obrona fortec|d WisMujście 13VI-25VIII 1577r. 354. Bitwa na Kosowym Polu 15VI 1389r. 609. Bitwa przy zatoce 8alga,na Azorach 25VII 1581r. 711. Zdobycie przez Turków Tyrnowa 1393r. 691. Bitwa morska przy w.Terceira na Azorach 26VII 1582r. 113. Powstanie w Bułgarii 1403r. WOJNA ANG|LSKO-HISZPAŃSKA 1587-1604R. WOJNA POLSKO-KRZYŻACKA 1409-11R. 27. Próba inwazjl hiszpańskiej na Anglię 259. Bitwa pod Grunwaldem 15VII 1410r. i klęska niezwycfężonej armady 1588r. 758. Powstanie Le Loi w Wietnamie 1418-27r. 767. Bitwa morska przy w.Wight 3/4VIII 1588r. 622. Bitwa przy zamku San Romano 1VI 1432r. 124. Bitwa morska przy Calais 7/8VIII 1588r. 82. Powstania chłopskie w Bobalna, WOJNA JAPOŃSKO-KOREAŃSKO-CHIŃSKA 1592-98R. w Sisdmlogrodzie 1437/38r. 269. Bitwa morska przy wyspach Han-San 6VII 1592r. WALKI wYzwoc.ErrCzE w AsANII 1443|0R. 144. Obrona m.Chinju nad rz Chungsanri 1593r. 14. Bitwa na równinle Albulena w Albanli 7IX 1457r. 264. Obrona twierdzy Haengju (Hjandju) 12IV 1593r. 735. Bitwa pod Warn| 10XI 1444r WOJNA LIGI ANI|URECKIEJ Z ZŻTRCJĄ 1594-96R. 344. Upadek Konstantynopola 29V 1453r 126. Bitwa w wawozie Calugareni 23VIII 1595r. 365. Oblężenie twierdzy Kruja w Albanft 1466/67r 243. Zdobycie twierdzy Giurgiu 30X 1595r. NAIAZD TURECKI NA MOŁDAWIĘ 1474/|15R. 712ů Powstanie w Tyrnowie 1598r. 724. Bitwa pod Vaslui 10I 1475r. 599. Zjednoczenie ziem rumuńskich 1600r. WOJNA POLSKO-SZWEDZKA 1600-10R. WOJNA BURGUNDZKA 1474-82R. 338. Bitwa pod Kircholmem (Salaspils) 27IX 1605r. 495. Oblężenie Tortecy Neuss 29VII 1474-15V 1475r. 485. Bitwa pod Nancy 5I t477r. POLSKA I SZWEDZKA INlERWENCJA W ROSTI 1610R. WOJNY WtOSKIE 1491-1559R. 339. Bitwa pod Kłuszynem 4VII 1610r. 100. Zdobycie Brescii przez Francuzów 5II 1512r WOJNA TRZYDZIESfOLETNIA 1618-48R. 579. Bitwa pod Rawenn| 11IV 1512r 75. Bitwa pod Bial| Gór| 8XI 1620r. 529. Bitwa pod Pawi| 24II 1525r. 99. Bitwa pod Breitenteld 17IX 1631r. WALKI NIEPODLEGtOŚCIOWE W SZWAJCARII 1499R. WOlNA POLSKO-TURECKA 1620-21R. 263. Bitwa przy zamku Gutenberg 13II 1499r. 152. Bitwa pod Chocimiem 2IX-9X 1621r. 49. Powstanie chłopskie w ptn: zach.Austrii 1525r. WOJNA O NIEPODLEGŁOŚĆ NmERLANDÓW 1621-48R. 465. Bitwa pod Mohaczem 19VIII 1526r. 98. Kapitulacja twierdzy Brsda 15VI 1625r. 628 31. Bitwa pod Anjar w Libanie 29XI 1622r. WOJNA S|DMIOLEfNIA 1756|3R. 50. Powstanie chłopskie w Górnej Austril 1626r 597. Bitwa pod Rossbach 5XI 1757r. 383. Oblgżenie twierdzy La Rochelle 1628 r. 416. Bitwa pod Lutynią (Leuthsn) 5 XII 1757 r. WOJNA WYZWOLEŃCZA POR'1lJGAI.I1 1640-44R. 461. Bitwa pod Minden 1VIII 1759r. 476. Bitwa pod Montijo 26V 1644r 375. Bitwa pod Kunowicami (Kunersdorf) 12VIII 1759r. 262. Bitwa na wngórzach Guararapes 215. Powstania Diego Silanga na Filipinach 1762/63 r. w Brazylii 19IV 1648i 19II 1649r WOJNA ROSYJSKO-'fllRECKA 1768-74R. PowsrAN| uxRAn|tsx| 1648-54R. 135. Bitwa morska w zatoce |esnte 7VII 1770r. 68. Bitwa pod Beresteczkiem 28-30VI 1651r lI WOJNA PÓLNOCNA 1655-60R. 88| Me|kra" w Bostonie 5III 1770r. 759. Powstanie Tajsonów w Wietnamis 1771r. 181. Obrona Częstochowy 18XI-26XII 1655r. 591. Powstanie J.I.Pugaczowa w Rosji 1773r. 683. Odbicis Formozy (Tajwanu) przez Chińczyków 1662r |,|Ry|S| WOJNA O NIEPODLEGŁOŚĆ 1775-82R. 745. Powstanis ThókBlego na Węgrzech 1672r. 398. Potyczka pod Lexington i Concord 19IV 1775r. WOJNA POLSKO-TURECKA 1672-76R. 89. ObI|ŻBni6BOstOnU 20IV 177|17III 1776r. 153. Bitwa pod Chocimiem 10/11XI 1673r. 224. Zdobycie Fortu Ticonderoga 10V 1775r. WOJNA FRANCJI Z KOALICJĄ 1672-78R. 121. Bitwa o wzgórze Bunker Hill 17VI 1775r. 133. Odbicie Caysnne pnez FrancUzów 18XII 1676r. 103. Bitwa pod Bwoklynem, 127. Oblężenie Cambrai 28III-17IV 1677r. na Long Island 27VIII 1776r. 752. Bitwa na Whits Plains 28X 1776r. WOJNA LIGI $WIF'TE.T Z ZŻJRCJA 1683-99R. 226. Zdobycie Fortu Washington 16XI 1776r. 754. Odsiecz Wiednia 12IX 1683r 706. Bitwa pod Trsnton 26XII 1776r. 106. Oblężenie twierdzy Buda 18VI-2IX 1686r. 565. Bitwa pod Princeton 3I 1777r. 713. Powstanie w Tyrnowis 1686r. 222. Oblgżente Fortu Stanwix 2-22VIII 1777r. 182. Powstanie w Cziprowci,w Bufgarii 1688r S1Ś. Bitwa pod Oriskany 5VIII 1777r. 28. Rewolucja w Anglii 1688/89r 67. Bitwa pod Bennington 16VIII 1777r. 577. Bitwa morska trsgat "Ralaigh"-"Druid" 4IX 1777r. WOJNA "PALATYNACKA" FRANCJI 238. Bitwa pod Germantown 4X 1777r. Z LIGĄ AuGSBURsKĄ 1688-97R. 283. Forsowanie rz Hudson 6-15X 1777r. 378. Bitwa morska przy przyl|dku 634. Kapitulaeja armii angielskiej La Hoque 1|23V 1692r pod Saratogą 17X 1777r. 638. Powstanie Karpośa w Serbii 1689/90r 469. Bitwa pod Monmouth 28VI 1778r. WIELKA WOJNA PÓt.NOCNA 1700-21R. 225. Zdobycie Fortu Vincennes (Saekvills) 25II 1779r. 558. Bitwa pod PoHawą 8VII 1709r. 219. Oblężenie Fortu Panobsct 25V-13VIII 1779r. 266. Bitwa morska pod Hanko 562. Bitwa na Morzu Póinocnym 23IX 1779r. (Gangut) 26/27VII 1714r 139. Oblężenis Charlestonu 29III-12V 1780r. 169. Bitwa pod Cowpens 17I 1781r. HISZPAŃSKA WOJNA SUKCESYlNA 1701-14R. 19. Bitwa morska okrgtów: 81. Bitwa pod Blenhsim (Hochstadt) 13VIII 1704r. "Alliance" - "Atalanta" i "Trepassy" 28V 1781r. 142. Bitwa morska w zatocs Chesapeake 5IX 1781r. 747. Powstanie Rakoczsgo na Węgrzech 1703-11r. 773, Kapitulacja armii angielskisj AUSTRIACKA WOJNA SUKCESYJNA 1740-48R. pod Yorktown 19X 1781r. 217. Bitwa pod Fontsnoy,w Belgii 11V 1745r WOJNA ANGLII Z FRANCJĄ,HISZPANIĄ WOJNA ANG|LSKO-FRANCUSKA W KANADZIE 1754-63R. I HoLANntĄ 1778-83R. 511. Wyprawa gen.E.Braddocka 249. Bitwa morska przy zatocs w dolinę rz.Ohio 1755r. Grand Cul ds Sac,na w.St.Lucia 16XII 1778r. 218. Zdobycie Fortu Duquesne 25XI 1758r. 242. Oblężenie Gibraltaru 27VI 1779-10III 1783r. 630 631 681. Bitwa morska przy przyl|dku WOJNA FRANCJI Z II KOALICJA 1798-1802R. - Sw.Wincentego 16I 1780r. 441. Bitwa pod Marengo 14VI 1800r. 319. Desant francuski na w.Jersey 6I 1781r. 648. Bitwa morska tregat 102. Obrona Brimston Hill 11I-17II 1782r. "Sibylla" - "Chiffonne" 19VIII 1801r. 229. Bitwa morska w zatoce Frigate, na w.St.Christopher 25/26I 1782r. WAI-KA Z KORSARSlWEM 395. Bitwa morska przy wyspach NA MORZU SRÓDZIEMNYM 1801-05R. Les Saintes 12IV 1782r. 539. Zdobycie przez korsarzy fregaty USA "Philadelphia" 1803 r. 300. Wyprawa gen.J.Sullivana przeciwko Irokezom 1779r. 535. Powstanie Indian w Peru pod wodz| WOJNY NAPOLEOŃSKIE Tupac Amaru II 1780/81r. DZ|q|lq NA MORZACH 1803-15R. 503. Powstanie "comuneros" w Nowej Granadzie 1781r. 704. Bitwa morska pod Trafalgarem 21X 1805r. 536. Rebelia Indian w Peru pod wodza R Villca Apaza 1781r. 250. Bitwa morska w zatoce Grand Port, 650. Powstanie w Siedmiogrodzie 1784/85r. na w.Mauritius 23VIII 1810r. WOJNA ROSYJsKO-TURECKA 1787-92R. 451. Zdobycie przez Anglików wyspy 307. Zdobycie twierdzy Izmaił 22XII 1790r. Mauritius 3XII 1810r. 268. Zdobycie m.Thang Long (Hanoi) 5I 1789r. WOJNA FRANCUSKO-AUSTRIACKO-ROSYJSKA 1805R. W|LKA REWOLUCJA FRANCUSKAl7B9-99R. 716. Kapitulacja twierdzy Ulm 20X 1805r. 48. Bitwa pod Austerlitz 2XII 1805r. 522. Zdobycie Bastylii w Paryżu 14VII 1789r. WOJNA FRANCUSKO-PRUSKO-ROSYJSKA 1806/07R. POWSTANIE MURZYNÓW NA SAN DOMINGO 1791-1803R. 316. Bitwa pod Jen| 14X 1806r. 727. Bftwa pod Vertfśres 18XI 1803r. 284. Bitwa pod Raw| Pruską WOJNA FRANCJI Z I KOALICJĄ 1792-97R. (Preussisch Eylau) e II 1807r. 723. Bitwa pod Valmy 20IX 1792r. 230. Bitwa pod Frydlandem 14VI 1807r. 30. Bitwa morska przy brzegach |q|p,|lE NA Pt.W.IBERYJSKMt 1807-13R. w.Anguilla 8XI 1796r. 5gg, gf|",a pod Rolica 17VIII 1808r. 682. Bitwa morska przy przyladku Św.Wincentego 13II 1797r. 660. K pbulać Madrytu mosiarra 3OXII 1808r. 425. 550. POWSTANIE KOŚCIUSZKOWSKIE W POLSCE 1794R. WOJNA FRANCUSKO-AUSTRIACKA 1809R. 575. Bitwa pod Racławicami 4IV 1794r. 733. Bitwa pod Wagram 5/6VII 1809r. 736. Insurekcja w Warszawie 17IV 1794r. 592. RosvJsKA xAMPANIA NAPoLEoNA 1812R. 213. Bitwa pod Fallen Timbers 20VIII 1794r. |7IX 1812r. 87. Bitwa pod Borodino KAMPANIA WEOSKA BONAPARTEGO 1796/97R. 357. I bitwa pod Krasnem 15VIII 1812r. 38. Bitwa pod Arcole 15-17XI 1796r. 358. II bitwa pod Krasnem 15XI 1812r. 584. Bitwa pod Rfvoli 14I 1797r. 1813R. I{AMPANIA 1813R. WOJNA ANGIELSKO-fIISZPAŃSKA 1796-1802R. 409. Bitwa pod Lfpskiem 16-19X 1813r. 691. Odparcie ataku angielskiago |p|| 1814R. 1814R. na w.Teneryfę 15III 1797r. 30III 1814r. 605. Bitwa morska przy w. 523. Obrona Paryża St.Georges Cay 3-10IX 1798r. 100PNI NAPOLEONA 1815R. 297. Powstanie w Irlandii 1798r. 743. Bitwa pod Watarloo 18VI 1815r. EGIPSKA WYPRAWA BONAPARTEGO 1798-99R. 639. Powstanie w Serbii 1804-12r. 543. Bitwa pod Piramidami 21VII 1798r. WOJNA ANGIELSKO-TURECKA 1807-09R. 1. Bitwa morska w zatoce Abukir 1VIII 1798r. 590. Bitwa pod Rosett| 21III 1807r. 632 633 WOJNY WYZWOLEŃCZE W AMERYCE PŁD. 1809-26R. 151. Masakra na wyspie Chios 1822r. 744. Plerwsza niepodległośE Wenezueli 1810r. 204. Walka Suliotów z Turkami w Epirze 1822r. 718. Powstanie w Urugwaju 1811r. 46. Zdobycie Akropolu w Atenach 621. Bitwa na rz.Parana przy San Nicolas 12III 1811r przez Greków 21VI 1822r. 385. Bitwa pod Las Pfedras 18V 1811r. 333. Bitwa pod Karpenissi 20VIII 1823r. 620. Bitwa pod San Lorenzo 3t I 1813r. 614. Bitwa morska przy wyspie Samos 17VIII 1824r. 611. Bitwa pod Safta 20II 1813r. 239. Bitwa morska przy zatoce Geronta 9IX 1824r. 187. Bitwa pod Del Roble 10Vill 1813r 435. Bitwa nad rz.Maniaki 1VI 1825r. 37. Bilwa pod Araure 5XII 1813r. 92. Wysadzenie fortu Botsaris 23IV 1826r. 722. Obrona m.Valencll w Wenezuelf 1813/14r. 462. Upadek twierdzy Missolunghi 23IV 1826r. 475. Bitwa morska przy Montevideo 16V 1814r. 491. Bitwa morska pod Navarino 20X 1827r. 573. Bitwa pod Racanqua 2X 181Q r. 159. Bltwa pod Cochabamba 1XII 1815r. 613. Wyzwolenie wyspy Samos 1821i 1912r. 136. Bitwa pod Chacabuco 12II 1817r. 470. Obrona Christopolis (Monrov0) 1822r. Q50. Bitwa na wzgórzach Mata Siete 31VII 1817r. 56. Obrona Bahii VII 1822-2VII 1823r. Q29. Bltwa nnd rz.Malpo 5N 1818r. 694. Obrona Thaba Bossiu w Atryce Płd. 25XI 1824r. 389. Walka fregat 538. Powstania dekabrystów w Petersburgu 14XII 1825r. Lautaro" - "Esmeralda" 27IV 1818r. 443. Zdobycie tregaty "Marls Isabel" 28X 1818r. 719. WOJNA BRAZYLII Z ARGENTYNĄ I URUGWAlEM 1825-28R. 94. Bltwa nad rz.Boyac| 7VIII 1819r. 582. Bitwa pod Rincon 24IX 1825r. 721. Zdobycie Valdivii 3/4II 1820r. 633. Bitwa pod Sarandi 12X 1825r. 206. Zdobycis hegaty "Eemeralda" 5/6XI 1820r. 626. Zdobycie fortu Santa Theresa 1I 1826r. 128. Bftwa pod Carabobo 24VI 1821r. WOJNA DOMOWA W IIONDURASIE 1826-29R. 86. Bitwa na równfnie Bombona 7IV 1822r. 3g7, Bitwa pod La Trinfdad 11XI 1827r. 541. Bitwa przy wulkanis Pichincha 24V 1822r. 438. Bitwa morska na Zalewie Mar|caibo 24III 1823r ZATARG PERUWIAŃSKO-KOLUMBIlSK1 1828/29R. 568. Zdobycie fortecy Pusrto Cabello 8XI 1823r. 688. Bitwa na wzgórzu Tarqui 27II 1829r. 323. Bitwa w dolinia Junin 6Vill 1824r. 63.Rewolucja w Belgii 1830r. 52. Bitwa pod Ayacucho 9XII 1824r 524. Rewolucja lipcowa w Paryżu 27-29VII 1830r. 380. Agreeja anglelska na La Platq 1807r 551. POWSTANIE LISTOPADOWE W POLSCE 1830/31R. ANTYHISZPAŃSKIE POWSTANIE W MEKSYKU I810/11R. 513. Bitwa w Olszynce Grochowskiej 25II 1831r. 247. Zdobycie zamku Granaditas w Meksyku 28X 1810r. 95.Powstanie "tarraupilhas" w Brazylli 1834-45r. 114. Powstanie w Buigaril 1835r. 612. Powstanie w Salwadorzs 96.Powstanie "cabanas" w Brazylii 1835-39r. WOJNA USA Z ANGLIĄ 1812-1$ R. WOJNA DOMOWA W URUGWAJU 1836-38R. 251. Bitwa morska okrętów "Grand Turk" - 130. Bitwa pod Carpinteria 19IX 1836r. "Hinchlnbroke" 2V 1814r. 235. Bitwa morska "Gaspe" - "Diomede" 15V 1814r. WOJNA CHILE Z PERU I BOLIWIĄ 1837-39R. 220. Zdobycle Fortu Penobect 1IX 181Q r 131. Bitwa morska przy porcie Casma 18I 1839r. 504. Bitwa o Nowy Orlean e I 1815r 774. Bltwa pod Yungay 20I 1839r. 534. Rewolta w Pernambuco 1817r WOJNA ARGEN'fYNY Z URUGWAJEM I BRAZYI.IĄ 1839-52R. AGRESJA USA NA HISZPAŃSKĄ |.ORYDĘ 1818R. 472. Bitwa pod Monte Casros 3II 1852r. 531. Zdobycie Pensacoll 25V 1818r. 2g7. Bitwa na równinie Ingavi w Boliwii 18XI 1841r. 252. GRECKA WOJNA wvzwoLEŃCzA 1821-29R. 630. Powstanie w stanie Sao Paulo w Brazylii 1842r. 353. Obrona Ko ntu 5V 1821r. ]{ONF1.IKT FRANCUSKO-MAROKAŃSKI 1844R. 11. Bitwa nad rzsk| Alamana 7IX 1821r. 303. Bitwa nad rz.Isly 14VIII 1844r. 634 635 PowsTANIE w DoMnv|N| 246. Oblqżenie Granady PRZECIWKO HAITAŃSKIM OKUPANTOM 1844 R. w Nikaragui 22 XI-14 XII 1856 r. 627. Bitwa pod Santiago w Domlnikanie 30III 1844r. 583. Obiqżenfe m.Rivas 22III-1V 1857r. 702. Bitwa morska przy w.Tortuga 15IV 1844r 285. Powstanie sipajów w Indfach 1857/58r. 326. Wyprawa płk. Staphena Wattsa Ksarny WOJNA WŁOSKO-FRANCUSKO-AUSTRIACKA 18$9 R. do Kalifornii 1846 r. 471. Bftwa pod Montebello 20 V 1859 r. WoJNA USA z MEKsvKIFM 1847/48 R. 616. Bitwa pod San Fermo 26 V 1859 r. 156. Zdobycie Churubusco 20 VIII 1847 r. 520. Bitwa pod Palestro 30/31 V 1859 r. 467. Zdobycie m.Molino dsl Rey 8IX 1847r 427. Bitwa pod Magentą 4/5VI 1859r. 138. Zdobycie zamku Chapuftspec 14 IX 1847 r. 659. Bitwa pod Solferino 2A VI 1859 r. | 275. Powstanie w Hercegowinie 1861/62r. 208. WIOSNA I.UDÓW W EUROPIE 1848/49R. | 519. Powstanie w Palermo 12I 1848r. AMERYKAŃsKA WOJNA SECESYJNA 1861-6$ R. 517. Powstanie w Padwie 8II 1848r 223. Zdobycie Fortu Sumter 13N 1861r. 525. Rewolucja lutowa w Paryżu 22-25II 1848r. 108. I bitwa nad potokiem Bull Run 21 VII 1861 r. 69. Rewolucja w Berlinie 1|18III 1848r. 32. Bitwa nad rz Antietam Creek 16/17IX 1861r. 452. Powstanie w Mediolanie 18-22Iil 1848r. 455. Bltwa morska pancemików 493. Powstanie w Nsapolu 15V 1848r "Merrimack" - "Monftor" 9ill 1862r. 85. Powstanie w Bolonii 8VIII 1848r. 646. Bitwa pod Shiloh(Pittsburg-Landing) 9-7N 1862r. 654. Powstanie stowackie 1848r. 109. II bitwa nad potokiem Bull Run 29/30VIII 1862r. 101. Powstanie w Brescii 23ill-1N 1849r 240. Bitwa pod Gsttysburgiem 1| VII 1863r. 140. Bftwa pod Chattanooga 23-25XI 1863r. WOJNA WŁOSKO-AUSTRIACKA 1848/49R. 768. Bitwy w rejonie Wildernsss 4V-12VI 1864r. 528. Bitwa pod Pastrengo 30N 1848r. 34. Kapitulacja armii konfederatów 728. Obrona Vicenzy 2|24V 1848r. w Appomatox 9N 1865r. 172. Obrona m.Curtatone 29V 1848r. I|-|RqrENCJA FRANCUSKA W MEKSYKU I861-67R. 244. Bitwa pod Gofto 30V 18b8r. 567. Bftwa pod Puebla 5V 1862r. 748. PowsrANIE NA WĘGRZECH I848/49R. 1|. U|anie niepodlegMści Czarnogóry 31VIII 1862r. 545. Bitwa pod Piski e II 1849r 552. Powstanie styczniows w Polsce 1863/64r. 674. Bitwa pod Szolnok 5III 1849r. 302. Bftwa pod Isaszag 6N 1849r. WoJNA PERu,Ć:I-IIŁE I FxwAnoRu z HIs|ANrq 1863-7I R. 125. Bombardowanie twierdzy Callao w Peru 1866r WŁOSKIE RISORGQrfENTO XIX W. 602. Bitwa o Rzym 30N-2VII 1848r. WOJNA BRAZYLII,ARGEN'Il NY I URUGWAJU 671. Wyprawa Garlbaldisgo na Sycyliq 1860r. Z PARAGWAJEM 1864-70R. 454. Bitwa pod m.Msntan| 3XI 1867r 581. Bitwa nad rz Parana, przy ujściu rz Riachuelo 11VI 1865r. AGRESJA HAITAŃSKA NA DOMINIKANF 1849R. 707. Bitwa pod Tuinti 24V 1866r. 384. Bitwa pod La: Caneras 21/22N 1849r WOlNA PRUSKO-WŁOSKO-AUSTRIACKA 1866R. 145. Powstanie tajpingów w Chinach 1851|4r. 604. Bitwa pod Sadow| 3VII 1866r 74. Bitwa pod Benecca 12VII 1866r. WoJNA xRYMSxA 1853-56R. 20. Bftwa nad rz Alma 20IX 1854r. 362. PowśTANIE NA KREC| 1866-69R. 842. Obronr Saw|dopol| 17X 185A-8IX 1855r 41. Obrona kla|toru Arkadia na Kracfe 21XI 1866r. INTERWENCJA PAŃSTW ŚRODKOWOAh|RYKAŃSKICH Dz>ataNIA PAwrYznNcKtE w BuŁGARn 1867R. W NOt.4RAGUI I856/$7R. 122. Bitwa na szczycie góry Bu|udża 1867r. 625. Bitwa pod Santa Rom 20III 1856r. 298. Powstanie w Irlandii 1867r. 618. Bitwa pod San Jacinto 25III 1856r 453. Zwyclqstwo republikanóww Mek|yku 1867r. 636 637 I WOJNA |DIAŃSKA 1867/68 R. 221. Bitwa przy Forcie Phil Kearny 2 VIII 1867 r. 366. PowsTANIE NA Kus| 1868-78 R. 386. Powstanis w prow. Las Villas na Kubis 1868-78 r. WALKI wYzwoLEŃCZE w MozAMBIxU 1868-1917 R. 448. Bitwa pod Massangano 30 VII-5 VIII 1868 r. 480. Bitwa przy m. Mujenga 19 X 1896 r. 446. Bitwa pod Marracuene 2 II 1895 r. 481. Atak na Mungari 24 III 1917 r. WOJNA FRANCUSKO-NIEMIECKA 1870-71 R. 62. Obrona Beltortu 3 XI 1870-18 II 1871 r. 190. Bitwa pod Dijon 23 I 1871 r. 526. Komuna Paryska 18 III-28 V 1871 r. 276. Wojna z karlistami w Hiszpanii 1873-76 r. 90. Powstanie w Bośni i Hercegowinie 1875 r. 11$. POWSTANIE KWIETNIOWE W BUtGARIl 1876 R. 780. Obrona pozycji powstańczej w m. Zli Dol 8 V (26 IV) 1876 r. 580. Powstanie w Ra|ovcu, w Macedonii 1876 r. WOJNA SERBII I CZARNOGÓRY Z l|TRClĄ 1876 R. 732. Bitwa pod Vući Dol 26 VII 1876 r. WOJNA ROSYJSKO-TURECKA 1877ne R. 196. Forsowanie Dunaju przez wojska rosyjskie 1877 r. 116. Oswobodzenie Bułgarii 753. Ostrzsliwanie Widynia 28 IV-27 VI 1877 r. 547. Oblężenie Piewny 20 VII-10 XII 1877 r. 673. Obrona wawozu Szipka 21-27 VIII 1877 r. 258. Szturm Redut Griwickich 7-12 IX 1877 r. 205. Bitwa przy Erzerum, przy torcis Azi|s 9 XI 1877 r. 574. Zdobycie m. Rachowa 21 XI 1877 r. 544. Zdobycie przez Serbów m. Pfrot 28 XII 1877 r. 657. Bitwa o wieś Smirdan 24 I 1878 r. 360. Powstanie w m. Kresna, w Macedonii 17 (5) X 1878 r. AGRESJA ANGIELSKA NA PAŃSTWO ZULUSÓW 1879 R. 301. Bitwa pod Isandlwana (Isandula) 22 I 1879 r. 589. Bitwa pod Rorke': Drift 23 I 1879 r. 717. Bitwa pod Ulundi 24 VII 1879 r. WOJNA CHILE Z PERU I BOLIWIA 1879-83 R. 70o. Bitwa pod Topater 23 III 1879 r. 290. Bitwa morska przy poreie Iquique 21 V 1879 r. 570. Bitwa morska przy Punta Gruesa 22 V 1879 r. 23. Bitwa morska przy przyl|dku Angamos 8 X 1879 r. 686. Bftwa przy oazie Tarapaca 27 XI 1879 r. 40. Bitwa pod Arfca 5-7 VI 1880 r. 638 537. Dziatania partyzanckie w górach Peru 1881-83 r 617. Potyczka pod wsi| Sangra 26/27 VI 1881 r. 164. Bitwa pod Concepeion 9/10 VII 1882 r. 430. Bitwa na górzs Majuba w Afryce Płd. 27 II 1881 r. 566. Bitwa o Prizren 17-22 IV 1881 r. PowsrANIE MAI-mxsrów w SunAN| 1881-99 R. 506. Zwycigstwo mahdystów pod EI Obeid, w Sudanie 5 XI 1883 r. 200. Powstanls Arabiego Paszy w Egipcie 1882 r. 696. Powstanie chtopskie w Timok, w Serbii 1883 r. 329. Rebelia w płn: zach. Kanadzie 1885 r. 183. Podbój Dahomeju przez Francuzów 1892 r. 347. Powstanie chtopskie w Korei 1893-95 r. WOlNA DOMOWA W BRAZYLII 1893-9$ R. 379. Obigżenie m. Lapa 15 I-9 II t894 r. WOJNA WtOSKO-EI'IOPSKA 1895%96 R. 7. Bitwa pod Adu| 1 III t896 r, ANTYHISZPAŃSWE POWSTAN| NA KUBIE 1895-98 R. 532. Bitwa pod Peralejo 13 VII 1895 r. 44. Potyczka pod Arroyo Blanco 2 X 1895 r 433. Bilwa nad rz Mal Tiampo 15 XII 1895 r. 163. Bitwa pod Coli:eo 23 XII 1895 r. WOJNA AIr|RYKAŃSKO-HISZPAŃSKA 1898 R. 436. Bitwa morska w Zatoce Manil|tiej 1 V 1898 r. 6t9. Zdobycir wngórza San Juan pod Santiago na Kubis 1 VII 1898 r. POWSTANIE AN'I'YAhlERYKAŃSKIE NA FII.IPINACHlB99-1901 R. 73. Obrona w|wozu Be:sang na w. Luzon 2 XII 1899 r. 8. WOJNA ANG|1,5K0-BURSKA W PŁD. AFRYCE 1899-1902 R. 162. Bitwa pod Colen:o 15 XII 1899 r. 341. Wojna domowaw Kolumbii 1899-1902 r. WOJNA DOMOWA NA HAITI 1902 R. 171. Zniszczenie torpedowca "Crets-a-Pierrot" 6 IX 1902 r. 418. Powstanfe ilindeń:kfew MacedonM 1903 r. 703. Powstanie preobraieńskie w Tracji 1903 r. 158. Zdobycie m. Ciudad Bolivar 20 VII 1903 r. WOJNA ROSYJSKO-JAPOŃSKA 1904/OS R. 173. Bitwa morska pod Cuszfm| 27/28 V 1905 r. 695. Powstanie w Tharlson, na Krecie 14 VII 1905 r. 593. REwoLuc,IA w RoSJ1 1905-07 R. 561. Bunt na pancemiku "Kniat Potiomkfn" 1905 r. 478. Rewolucja w Moskwie 22|1 XII 1905 r. 639 553. Rewolucja w Królestwie Polskim 1905-07r. 600. Bunt chłopów w Rumunii 1907r. 355. Powstanie w Kosowie 1910r. WOJNA DOMOWA W MEKSYKU 1910-17R. 701. Zdobycie m.Torreon 2IV 1914r. 775. Zdobycie m.Zacatecas 23VI 1914r. 776. Zdobycie m.Zaeatecas 10XI 1914r. 772. Powstanie w Wuczangu,w Chinach 1911r. 771. WOJNA WLOSKO-TURECKA 1911/12 R. 697. Zdobycie Tobruku przez Włochów 3-8 X 1911 r. 188. Obrona Derny 4 XI 1911| III 1912 r. 782. Zdobycie Zuary 5 VIII 1912 r. 586. Zajęcie oaz: Roghdalin, Menshia i Gamil 1|18 VIII 1912 r. 401. WOJNA PARTYZANCKA W LIBII 1912-14 R. 45. Bitwa w rejonfe EI Asaba, w Libii 23 III 1913 r. 647. Bitwa przy forcie Shoghab, w Cyrenajce 3 VII 1913 r. 428. Bitwa pod Mahruka (Maharuga) 24 XII 1913 r. 237. Bitwa przy m. Gedabia (Agedabia) 16 IV 1914 r. 58. I wol NA BAL K A Ńsx A 8 X 1912-30 V 1913 R. 419. Wyzwolenie Macedonii 1912 r. 310. Zdobycie przez Greków Janiny 6 III 1913 r. 253. Odzyskanie Krety, Epiru i Płd. Macedonfi przez Grecj| 1913 r. II wolNA BALIsAŃsKA 1913 R. 6. Odbicie Adrianopola przez Turków 23 VII 1913 r. INTERWENCJA USA W MEKSYKU 1914 R. 725. Obrona Vera Cruz 20 IV 1914 r. 678. I WOlNA ŚWL4TOWA 1914-1$ R. 554. Legiony Polskie w I wojnie światowej 408. Zdobycie twiardzy Liśge 7VIII 1914r. 685. Bitwa pod Tannenbergiem (Stębarkiem) 21-29VIII 1914 444. Bitwa nad rz.Marn| 5-9IX 1914r. 203. Bitwa morska "Emden" - "Sydney" 9XI 1914r. 211. Bitwa morske przy Falklandach 8XII 1914r. 35. Bunt Arabów na Płw.Arabskim 1915r. 420. Zajęcie Macedonif przez Bułgarów 1915r. 667. Turecka ekspedycja na Kanał Sueski 1915r. 185. Bitwa o Dardanela 19II-19III 1915r. 232. Bitwa o płw.Gallipoli 25IV 1915-8I 1916r. 411. Odbicie przez Francuzów wngórza Loretto 9V 1915r. 43. Bitwa pod Arras 9V-24VI 1915r. 587. Szarża pod Rokitn| 13VI 1915r. 725. Bitwa pod Verdun 21II-18XII 1916r. 779. Bitwa pod Zborowem 2VII 1917r. 359. Bitwa pod Krechowcami 24VII 1917r. 439. Bitwa pod Marase|ti 6-10VIII 1917r. 540. Walki nad rz.Piaw|,we Włoszech 1918r. 731. Walki w rejonis Vouziers,Terron, Chestres i Vandy wa Francji 1918r. 490. Walki pod Narwą i Pskowem 23-25II 1918r. 55. Bitwa pod Bachmaczsm 1|13III 1918r. 325. Obrona pozycji w masywie Kajmakćalan 15IX 191e r. 421. Przełamanie frontu macedońskiago 15IX 1918r. 191. Walki o pozycje na Doss'Alto, w Alpach 21IX 1918r. 729. Bitwa pod Vittorio Veneto 24|0X 1918r. 709. Kapitulacja Turcji 30X 1918r. 777. Zawieszenie broni na froncis zachodnim 11XI 1918r. 402. AN'rvwLoSKIE Pows TANtE w LIBII 1914-18 R. 635. Zdobycie przez arabskich powstańców oazy Sabha 27 XI 1914 r. 233. Bitwa przy oazfe Gardabia 29 IV 1915 r. 456. Bitwa o oazę EI Mashiashta 9 IX 1917 r. 708. Powstanie Ormian w Turcji 1915 r. 299. Powstanie w Irlandii 1916 r. INTERWENCJA ZBROJNA USA W DOMINIK.4NIE 1916-24 R. 59. Potyczka pod Barranquita 3 VII 1916 r. 594. REWOLUCJA PAŹDZIERNIKOWA W ROSTI 1917 R. 542. Szlurm Pałacu Zimowego w Piotrogrodzie 7-e XI 1917 r. 117. Powstanie żołnierskie w Bułgarii 1918 r. 216. Zajęcie Fiume (Rijeki) przez Włochów 1918 r. 749. Rewolucja na Węgrzach 1918(19 r. 757. Powstania wielkopolskie 1918/19 r. 595. WOJNA DOMOWA I WALKA Z OBCĄ IN'IERWENCJĄ w Ros.rI 1918-20 R. 533. Forsowanie Perekopu 8 XI 1920 r. 107. Zajęcie Budapesztu przez adm. M. Horthyego 1919 r. 348. Powstanie antyjapońskie w Korei 1919 r. 376. Oswobodzenie Kurlandii 1919 r. 432. Powstanis na Malcie 7 VI 1919 r. 675. I powstanie ślaskie 17-24 VIII 1919 r. 555. WOJNA POLsKO-RAI7ZIECKA 1919-20 R. 337. Wyprawa kijowska 26 IV-21 IX 1920 r. 736. Bitwa warszawska 12-16 VIII 1920 r. 497. Bitwa nad Niemnem 20-29 IX 1920 r. 640 641 WOJNA GRECKO-TURECKA 1919-22 R. 288. Pierwsza bitwa pod In|nu 7-10 I 1921 r. 289. Druga bitwa pod InÓnu 30 III-1 IV 1921 r. 607. Bitwa nad rz. Sakarya 23 VIII-13 IX 1921 r. 195. Bitwa przy stacji Dumlupunar 26|1 VIII 1922 r. 308. Zdobycis Izmiru (Smyrny) przez Turków9 IX 1922 r. 403. PAcxr'IxAc.rA LIsl1 1919-26 R. 649. Zdobycie przez Włochów m. Sidi Sajsh 4 V 1922 r. 231. Zdobycie przsz Włochów oazy Funduk AI-Shtbani 17 XII 1922 r. 291. Powstanie antyangielskis w Iraku 1920r. 730. Walki o Walong (Vlorę) w Albanli 11/12VI 1920r. 318. Rozruchy w Jeromlimie 4IV 1920r. 676. II powstanie śląskie 19-25VIII 1920r. 468. Rewolucja w Mongolii 1921r. 677. III powstanis śl|skie 2V-7VII 1921r. 184. Zajgcie rosyjskiego Dalekiego Wschodu przez Armię Czerwon| 1922r. 118. Przewrót w Bułgarii VI 1923r. 119. Powstanie wrześniows w Bulgarii 1923r. II WOJNA REWOLUCYJNA W |INACH 1927-37 R. 486. Powstanie w Nanczangu, w Chinach 1 VIII 1927 r. 146. "Wielki Marsz" Chińskiej Armli czerwonej 1934/35 r. 415. Zdobycie m. Luthing 29 V 1935 r. 403. POWSTANIE PRZECIWKO WŁOCHOM W LIBII 1928-31 R. 79. Zdobycie przez Włochów Bir TagreTt 25 II 1928 r. 241. Potyczka przy oazfe Ghira 28 VIII 1929 r. 292. Powstanie antybrytyjskie w Iraku 1931 r. 434. Agresja japońska w Mandżur0 1931 r. 97. Powstanie "konstytucjonalistów"w Brazylii 1932 r. 248. Wojna boliwijsko-paragwajska o Gran Chaco 1932-35 r. 349. ANTYJAPOŃsKA PARTYzAN'I'KA w KOREI 1932|$ R. 661. Obrona Sowangchun 17 IV-27 V 1933 r. 83. Zajgcie m. Bochumbo przez partyzantów 1937 r. 482. Walki w prow. Musan, w Korei 1939 r. 689. Potyczka nad rz Tashaho 24 VIII 1939 r. 458. Powstanie w m. Meszhed w Iranie 1935 r. 277. WoJNA DoMowA w HIszPANII 1936-39 R. 278. Brygady migdzynarodowe w wojnie hiszpańskiej 1936-39 r. 556. Polacy w hiszpańskiej wojnis domowej 1936-39 r. 631. Rabelia w Saragossie 18 VII 1936 r. 698. Obrona Alkazaru w Toledo 20 VII-28 IX 1936 r. 426. Obrona Madrytu 8 XI 193fr28 III 1939 r. 642 7T. Zdobycie Bilbao 20 VI 1937 r. 104. Otensywa na Brunete, w Hiszpanii 5-27 VII 1937 r. 199. Bftwa nad rz Ebro, w Hiszpan0 25 VII-16 XI 1938 r. 335. Zdobycie Katalonii 23 XII 1938-9 II 1939 r. 147. Wojna chfńsko-japońska 1937-45 r. lAPOŃSKA AGRESJA NA MONGOLIĘ 1939 R. 137. Bitwa nad rz Chaichyn-gof 2 VII-31 VIII 1939 r. II WOJNA ŚWIATOWA 1939-4$ R. 679. II WOJNA ŚWIATOWA W EUROPIE I AFRYCE 1939-4$ R. 680. II WOJNA ŚWIATOWA W AZTI I NA OCEANIE SPOKOJNYM 1939-4$ R. 236. Obrona gmachu Pocbty Polskisj w Gdańsku 1 IX 1939 r. 466. Bftwa pod wsi| Mokra 1 IX 1939 r 463. Bitwa pod Mław| 1,3 IX 1939 r. 745. Obrona Westerplatte 1-7 IX 1939 r. 320. Bitwa pod Jordanowem 2-5 IX 1939 r. 770. Obrona pozycji "Wizna" 8-10 IX 1939 r. 738. Obrona Warszawy 8-28 IX 1939 r 739. Obrona przeciwlotnicza Warszawy 1939 r. 273. Obrona płw Hel 8 IX-2 X 1939 r. 123. Bitwa nad Bzur| 8-20 IX 1939 r. 464. Obrona twlerdzy Modlin 1|29 IX 1939 r. 336. Obrona Kępy Oksywskiej 13-t9 IX 1939 r. 512. Bitwa pod Oleszycami 15/16 IX 1939 r. 557. Inwa|a radziecka na Polskg 17 IX 1939 r. 699. Bitwa pod Tomasmwsm Lubelskim 17-20 IX 1939 r. 417. Obrona Lwowa 18-22 IX 1939 r. 340. Bitwa pod Kockiem 2| X 1939 r. 381. Bitwa morska przy ujściu rz La Plata 13 XII 1939 r. 19T. Ewakuacja wojsk alianckich z Dunkierki 1940 r. 254. Agresja włoska na Grecję 1940 r. 280. Agrssja nfemiecka na Holandig 1940 r. 405. Walki wyzwoleńcza w Libii 1940 r. 756. Bflwa powietrma o Wielk| Brytanig 19A0 r. 489. Bitwa o Narvik 27 V-9 VI 1940 r. 274. Zatopienie grsckiego krqżownika "Helle" 15 VIII 1940 r. 72. Odbicie Besarabii przez Rumunów 1941 r. 91. Powstanie w Bośni i Hercegowfnis 1941 r. 155. Powstanie w Chorwacji 1941 r. 178. Powstanie w Czarnogórze 1941 r. 422. Zajęcis Macsdonii i Tracji przez Bulgarig 1941 r. 423. Powstanie w Macedonii 1941 r. 640. Powstanie w SsrbO 1941 r. 643 656. Powstanie w Stowenii 1941 r. 781. Wojna ojczyźniana ZSRR 1941-45 r. 371. Zdobycie oaz Kufra 1 III 1941 r. 321. Zamach stanu w Jugosfawii 27 III 19A1 r. 363. Bitwa o Kretę 20-28 V 1941 r. 400. Obrona Libawy 22-27 VI 1941 r. 105. Obrona twierdzy Brześć 22 VI-20 VII 1941 r. 508. Obrona Odassy 15 VIII-16 X 1941 r. 479. Obrona Moskwy 1 X-5 XII 1941 r. 391. Obrona Leningradu 8 X 1941-18 I 1943 r. 643. Obrona Sewastopola 30 X 1941-4 VII 1942 r. 530. Atak na Pearl Harbour 7 XII 1941 r. 322. Narodowe powstanie w Jugosfawii 1941-44 r. 61. Obrona płw. Bataan 2 I-9 IV 1942 r. 651. Upadek Singapuru 15 II 1942 r. 606. Operacja "Rydwan"desant na port w St. Nazaire 27 III 1942 r. 166. Obrona twierdzy Corregidor 9 IV-6 V 1942 r. 345. Bitwa na Morzu Koralowym 7/8 V 1942 r. 78. Obrona Bir Hakeim 27 V-10 VI 1942 r. 407. Masakra we wsf Lidfce w Czechosfowacji 10 VI 1942 r. 60. Walki na w. Guadalcanal 7 VIII 1942-8 II 1943 r. 662. Bitwa o Stalingrad 12 IX 1942-2 II 1943 r. 12. Bitwa pod EI Alamein 23 X-3 XI 1942 r. 261. Bitwa morska przy w. Guadalcanal 13-15 XI 1942 r. 245. Zniszczenie mostu na rz. Gorgopotamos w Grecjf 25 XI 1942 r. 460. Walki o zatokg Milne na Nowej Gwinei 1942/43 r. 392. Przetamanie blokady Leningradu 18 I 1943 r. 494. Bitwa nad rz. Neretwa 3-7 III 1943 r. 658. Bitwa pod wsi| Sokofowo 8-13 III 1943 r. 442. Bitwa na linii Mareth 20-27 III 1943 r. 740. Powstanie w getcie warszawskfm 19 IV-16 V 1943 r. 669. Bitwa nad rz. Sutjeska, w Hercegowinie 21 V-16 VI 1943 r. 377. Bitwa pod Kurskiem 5 VII-23 VIII 1943 r. 22. Zatopienfeecigacza PT109" przez niszczyciel "Amagiri" 2 VIII 1943 r. 76. Oswobodzenie Biaforusi 26 IX 1943-28 VII 1944 r. 393. Bitwa pod Lanino 12/13 X 1943 r. 687. Bitwa o atol Tarawa 20-23 XI 1943 r. 715. Oswobodzenie Ukrainy 1943/4A r. 13. Oswobodzenie Albanii 1944 r. 64. Wyzwolenie Belgii 1944 r. 120. Powstanie w Bułgarii 1944 r. 255. Wyzwolenie Grecji 1944 r. 424. Wyzwolenie Macedon0 1944 r. 601. Oswobodzenie Rumunii 1944 r. 655. Sfowackie powstania narodowe 19A4r. 690. Bitwa pod Tenda s Qyprt 21I 1944r. 499. Wyzwolenie Nikołajewa 28III 1944r. 509. Wyzwolenie Odsssy 10IV 1944r. 644. Oswobodzenie Sewastopola 9V 1944r. 234. Bitwa Francuskiego Korpusu Ekspedy- eyjnego nad rz.Garigliano 11-15V 1944r. 473. Bitwa pod Monte Cassino 11-17V 1944r. 193. Niemiecki atak na m.Drvar w Jugosfawii 25/26V 1944r. 500. Desant lotniczy w Normandii 6VI 1944r. 501. Inwazja w Normandii 6VI 1944r. 311. Bitwa w Lasach Janowskich i w Puszczy Solskiej 9-25VI 1944r. 514. Masakra w Oradour-sur-Glane 10VI 1944r. 477. Walki na płaskowyżu Mont Mouehet 10-20VI Y944r. 207. Zajęcie Estonii przez Armię Czerwon| 26VII-24XI 1944r. 741. Powstanie warszawskis 1VIII-2X 1944r. 210. Bitwa pod Falaise 8-21VIII 1944r. 666. Bitwa pod Studziankami 9-15VIII 1944r. 227. Inwa|a wojsk sprzymierzonych w pM.Francji 15VIII 1944r. 526. Wyzwolenle Paryża 25VIII 1944r. 652. Bitwa o ujście rz.Skaldy 16IX-9XI 1944r. 42. Bitwa pod Arnhem 17-26IX 1944r. 194. Bitwa o Przełęcz Dukielsk| 8IX-30X 1944r. 653. Wyzwolenie m.Skopje 13XI 1944r. 179. Oswobodzenie Czechosfowscji 20IX 1944-11V 1945r. 414. Wyzwolenie Luksemburga 10X 1944r. 65. Oswobodzenfe Belgradu 20X 1944r. 397. Bitwa o w.Leyte na Filipinach 20X-26XII 194A r. 459. Zdobycie Metzu 22XI 1944r. 664. Wyzwolenie Strasburga 28XI 1944r. 60. Obrona m.Bastogne 17-26XII 1944r. 548. Wyzwolenfe Podgoricy (Titogradu) 18XII 1944r. 21. Wyzwolenie Alzacji i Lotaryngii 1944/45r. 39. Bitwa w Ardenach 1944/45r. 228. Oswobodzenie Francji 1944/45r. 281. Wyzwolenie Holandii 1945r. 305. Wyzwolenie Istrii i wybrzsży Słowenii 1945r. 350. Oswobodzenie Płn.Korei 1945r. 502. Wyzwolenie Norwegii 1945r. 505. Walki 2.ArmH WP nad Nys| Łużycką 1945r. 50. Oswobodzenie Węgisr 1945r. 742. Wyzwolsnie Warszawy 17I 1945r. 644 645 356. Wyzwolenle Krakowa 19I 1945r. 351. WOJNA KOREAŃsKA 19$0-53R. 474. Zdobycle Monte Castello we Włoszech 25 II 1945 r. 150. "Ochothicy" chińscy 167. Zdobycie twierdzy Corregidor 2T II 1945r. | 306. Zdobycie wynpy Iwo Jima 16III 1945r. w wojnie koreańskiej 195|53r. 632. Wyzwolenia Sarajrwa 6N 1945r. 641. Walka o Seul 1|28IX 1950r. 755. Bilwa o Wledeń 13N 1945r. 488. Walki w górach Napal,w Korei 1| X 1950r. 510. Forsowanie Odry przez 1. Armig WP 16 N 1945 r. 714. Obrona wzgórza 1211 X/XI 1951 r. 636. Bitwa na Wzgórzach Seelowskich, 71. Rewolta w Berlinie 16/17 VI 1953 r. na wsch.od Berlina 16/17N 1945r 628. Atak na koszary Moncada 70. Zdobycie Berlina 2V 1945r w Santiago de Cuba 26VII 1953r. 563. Powstanfs w Pradze 5-8V 1945r. 445. Powstanie w Maroku 1953-55r. 413. Wyzwolenle Lublany 9V 1945r. 17. Walka o niepodlegMść Algierii 1954|2r. 778. Wyzwolenie Zagrzebia 9V 1945r. 572. Ostrzeliwanie wysp 0uemoy i Matsu 1954-78r. 270. Zdobycis Harbina 20Vill 1945r. 751. Powstanie na Węgrzsch 23X-9XI 1956r. 312. Kapitulacja Japonii 2IX 1945r. 201. Agresja brytyjsko-trancusko-izraelska na Egipt 1956r. 16. Powstanie w Algierii 8V 1945r. 368. WOlNA DOMOWA NA KUB| 1956-59R. 286. INDONEZYJSKA WOJNA WYZWOLEŃCZA 1945|9R. ' 449. Atak powstańców na koszary Gon- 668. Obrona Surabai 29X-7XI 1945r. || couria w Matanzas 29IV 1956r. 367. Desant powstańców na Kubie 2XII 1956r. W|TNAMsKA WOlNA WYZWOLEŃCZA 194$-$4R. 382. Potyczka nad rz.La Plata,na Kubie 17I 1957r. 760. Rewolucja sierpniowa w Wfatnamia 1945r. 272. Atak na palac prezydenta 761. Intarwencja hancuska w Wietnami| 19XII 1946r. w Hawanie 13III 1957r. 189. Zdobycie Dlen Bien Phu 8V 1954r. 720. Bitwa pod Uvero 27/28III 1957r. 53. Lfkwldacja autonomli Azerbejdżanu 157. Powstanie w Cientuegos na Kubis 5IX 1957r. i Płn.Kurdystanu 1946r. 369. Walki na Kubfe 1958r. III WOJNA REWOLUCYJNA W CHINACH 1946|9R. 623. Zdobycie m.Santa Clara 1I 1959r. 282. Bflwa nad rz.Huaj-Ho 7XI 1948-10I 1949r. 629. Zdobycie m.Santiago ds Cuba 1I 1959r. 148. Zajgcie płn.Chln przez Chińsk| WOJNA WIEfNAMSKA 19$7-7$ R. Armię Ludow| 1948/49r. 33. Bitwa przy wsl Ap Bac 2I 1%3r. 149. Opanowanfe przez woj|ca komunl|yczns 129. Zatopfenie transportowca USA "Card" 2V 1%4r. pid: zaeh.Chfn 19b9r. 165. Obrona wyspy Con Co 1%4-72r. 267. Zaj|cie Hankou,Hanjang i Wuczang 762. Wojna w Płd.Wietnamie 1965r. przsz komunintów 1849r. 763. Wojna w Płd.Wietnamie 1966r. 487. Zaj|cie Nankfnu i Szanghaju 764. Wojna w Płd.Wietnamfe 1967r. przsz komunintów 1949r. 765. Otensywa "Tet" w Płd.Wietnamia 1968r. 331. Zaj|cie Kantonu przez komunistów 14X 1949r. 571. Odbicia m.auang Tri 12IX 1972r. 256. Wojna domowa w Grecji 194s-49r. 766. ppa wojska|DRW u Płd. 1g75r. 684. Powatanie na Tajwanis REWOLTA W KOSTARYCE 1948R. 352. Rswolucja w Korei Płd. 196o r. 569. Zdobycis m.Pusrto Limon 11IV 1848r. 370. Inwa|a Kuby 17IV 1961r. 202. Bilwa pod EI Tejar-Cartago 12N 19b8r. 29. WOJNA O NIEPODLEGt.OŚĆ I WOJNA DOMOWA 521. WolNA ARABsKo-żvDowsKA w PA||srrN| 1948/49R. 1961-89R. 1|6. Masakra w wiosce Deir Jas|n w Palestynle 1948r 412. Powstanie w Luand|e 4II 1961r. 84.Powstanle w Bolfwii 1949r 314. Rewolucja wrześniowa w Jsmenie Płn. 1962r. 315. Wojna domowa w Jemenie Płn. 1962-69r. ZATARG INDONEZYJSKO-HOLEfTDERSKl 1949-63R. 36. Bitwa na Morzu Aralura 15i 1962r. 293. ZnMACH sTANU w IRAKU 1963R. 324. Bitwa w m.AI-Kadissija 20XI 1963r. 646 647 374. Powstanie w m. Kum, w Iranie 576. Powstanie w górach Radtan, w protektoracie Adenu 498. Rewolucja w Nikaragui 332. Atak izraelski na m. Karame 18o. lnwazja Czechoslowacjf przez wojska Układu Warszawskiego 2. Nalot na zakłady metalowe w Abu Zabaai w Egipcis WOJNA INDYJSKO-PAWSTAŃSKA 518. Secesja Pakistanu Wschodniego 1b3. Zamach stanu w Chile 309. Wojna inaelsko-aabska "Jom Kippur" 176. Agresja turecka na Cypr 66. Agresja najemników na Benin 296. Rewolucja w Iranie 8. Wojna domowa i interwencja radziecka w Atganistanie 328. Oswobodzenfe Kambodży 1963 r. 1963 r. 1967-79 r. 21/22 III 1968 r. 21 VIII 1968 r. 12 II 1970 r. 1971 R. 1971 r. 11 IX 1973 r. 6 X-11 XI 1973 r. 20 VII 1974 r. 16I1977r. 1978/79 r. 1978-92 r | _ 10I1979r| 294. WOJNA IRACKO-IRAŃSKA 1980-89 R. 154. Oswobodnanfe m. Choramszar 24 V 1982 r. 710. Bitwa nad rz Tygrys 5/6 II 1983 r 295. Znfszczenie irackfego centrum atomowego 7 VI 1981 r. 212. Wojna argentyńsko-brylyjska o Falklandy 1982 r. 399. AGRESJA IZRAE1.SKA NA I..IBAN 1982 R. 603. Masakra Palestyńczyków w obozach Sabra i Szatila 16 IX 1982 r. 406. Agresja USA na Libi| 1986 r. I ndeks osób Aahmes, król Egiptu - 51. Abaroya, Eduardo, ptk700. Abd el-Kader, emir Algieru - 303. Abd el-Krim, wódz Rifenów - 445. Abd er-Rahman, Sidi Muley, ks. marokański303. Abd er-Rahntan Pasza106. Abdullah Pasza - 58., 420. Abe, Hiroaki, adm.261. Abercromby, James, gen.250., 451. Abercromby, Ralph, gen.249. Abu Bekr, kaliE -174. Abraham, Roman, gen.123. Abu Abdullah zw. Boabdil, emir Grenady - 257. Achemenes, wódz perski608. Acosta, Juan Alejandro, adm. - 701. Acosta y Albear, Francisco, pik - 386. Adam, Charles, kpt. mar.648. Agrypa (Marcus Vipsanius Agrippa), wódz rzymski10. Aguinaldo, Jose, prezydent Filipin - 73. Aguirre, Elias, kpt. mar.23. Ahmed, imam Jemenu314. Ahmed el-Mraied, szejk649. Ahmed Szerif, szejk - 237., 402. Aidas Mehmet Pasza, wódz turecki - 307. Aimone, ks. Aosty, kpt.79. Alahmar, emir Grenady317., 645. Alam, Assadollah, premier Iranu - 374. Alapić, Gaspar, wiceban Chorwacji - 665. Albertoni, Matteo Francesco, gen. - 7. Albrecht Achilles, margrabia Brandenburgii - 495. Albret, Charles d', konetabl - 54. Albuquerque, Matias de474. Albuquerque, Mousinho de, ks. - 480. Aleksander III, król Macedonii -141., 304. Aleksander Jarosławowicz Newski, ks. W Nowogrodu - 496. Aleksander I, car Rosji48., 316. Aleksy Apokaukos, wódz bizantyjski - 585. Aleksy Branas, wódz bizantyjski -111. Aleksy III Angelos, cesarz Bizancjum - 343. Aleksy IV Angelos, cesan Bizancjum - 343. Aleksy V Murzuhos, cesar L Bizancjum - 343. Alexis, Pierre Nord, gen., prezydent Haiti -171. Alfons I Zdobywca, król Portugalii - 410., 624. Alfons X Mądry, król Kastylii - 317. Alfons XII, król Hiszpanu276. Alfred, syn Ethelreda, ks. angielski - 24. AIi Abu al-Hassan, emir Grenady - 257. Ali Muezinzade Pasza, kapudan - 394. Ali Pasza z Tepeleny - 252. Ali Riza Pasza - 58. Allen, Ethan, kpt. mar.224. Allenby, Edmond, marsz.709. Allende, Salvador, prezydent Chile -143. Almeida, Juan - 369. Almendinger, Karl, gen.644. Almonde, Edward Mallory, gen. - 488., 641. Alp Arslan Muhammed ibn Daud, sułtan Seldżuków - 334., 437. Alvares Pereira, Nuno, konetabl -18., 47., 559. Alvarez, Juan, gen. - 467. Alvear, Carlos Maria de, gen. - 475., 718. Alvinczy, Joseph de Berberek, gen. - 38., 584. Alzaga, Martin de - 380. Amadeusz I, król Hiszpanu - 276. Amadeusz Sabaudzki, ks., gen. - 528. Amin, Hafizullah, przewodniczący Rady Rewolucyjnej Afganistanu - 8. Amini, Ali, Premier Iranu374. Amri, Hassan al-, gen., premier Jemenu - 315. Anaya, Carlos, prezydent Urugwaju -130. Anaya, Pedro Manuel, gen. -156. Anders, Władysław, gen.473. Anderson, Robert, mjr223. 650 Andrejewicz Łuka -182. Andronik II Paleolog, cesarz Bizancjum - 80. Andronik III Paleolog, cesarz Bizancjum - 80., 596. Andronikos Dukas, ks. bizantyjski - 437. Andrutsos, Georgios, kpt. mar. - 614. Angełow Pano - 703. Anielewicz, Mordechaj740. Annunzio, Gabriele d'216. Antonescu, lon, marsz., dyktator Rumunii - 601. Antoni, ks. Brabantu - 54. Antonini, Giovanni, gen.728. Antonio, pneor z Crato609. , 692. Apraksin, Stiepan Fiodorowicz, adm. - 265. Arabi Pasza, Ahmed, ptk200. Arafat, Jasser, pseud. Abu Amar, przywódca OWP400. Araneda, Jose Luis, kpt.617. Arbuthnot, Marriot, adm.139. Arce, Manuel JosE, prezydent Hondurasu - 387. Arguilla, Juan, gen. - 625. Ariabignes, wódz perski608. Ariaga, Antonio d' - 535. Arias, Desiderio, gen. - 59. Arif, Abd as-Salam Muhammad, marsz., prezydent Iraku - 293., 324. Arimondi, Giuseppe Edoardo, gen. - 7. Arnold, Benedict, gen.222., 515. Artafernes, wódz perski440. Artigas, Jose Gervasio de, gen. - 385., 718. Artois hr. zob. Robert hr. d'Artois Asen I, car Bułgaru -111. Asenow, Hadżi Dymitr122. Ashmun, Jehudi - 470. Asmolow, Aleksiej Michajłowicz, plk - 655. Aspre, Konstantin d', baron, gen. - 244., 517. AtatOrk, Kemal zob. Kemal Pasza Attendolo, Michele, wódz fiorencki - 622. Aubry, Augusto, adm.265., 697. Aućhmuty, Samuel, gen.380. Auffenberg, Joseph, baron, gen. - 716. Augereau, Pierre Franoois Charles, marsz. - 38., 284., 316., 584. August zob. Oktawian August Avalos, Ferdinando Francesco d', markiz di Pescaro - 529. Averescu, Alexandru, marsz. - 600. Azopardo, Juan Bautista, kpt. mar. - 621. Babadżanian, Amazasp Chaczaturowicz, ptk636. Bachtiar, Szapur, premier Iranu - 296. Bach-Zelewski, Erich von dem, gen. SS - 741. Backhouse, Francis, płk380. Baez, Laito - 59. Bagration, Piotr Iwanowicz, ks., gen. - 48., 230. Bahadur Szah II, cesar L Indii - 285. Bainbridge, William, kpt. mar. - 539. Bajalich von Bajahaza, Adam, baron, marsz.,584. Bajazyt I, suhan 'lLrcji113., 354., 711. Bajdar, wódz mongolski390. Bajram Pasza -11. Balcarres, Alexander Lindsay, earl - 605. Baldwin I, hr. Flandrii, cesan Bizancjum - 4., 343. Baldwin II, cesan Bizancjum -112. BalEour, Arthur James, earl - 318. Ballivian Segulora, Jose, gen. - 287. Balsha, Georg Stres -14. Bałaban Bender Pasza365. Bankow, Georgi - 360. Bao Dai, cesarz Wietnamu - 33., 760. Baquedano, Manuel, gen.40., 686. Baratieri, Oreste, gen. - 7. Barbarigo, Agostino, adm.394. Bardas Skleros, wódz bizantyjski -192. Barras, Jacques-Melchior Saint Laurent de, adm.142. Barreiro, Jose Maria, gen.94. Barrington, Samuel, adm.249. Barrios, Gerardo, gen.707.. Barrow, Thomas, ptk - 605. Barry, John, kpt. mar. -19., 577. Barton, David, gen. -162. Barton, Robert, kpt. mar.30. 651 Barzani, Mustafa al-, gen.292. Basarab, wojewoda Wołoszczyzny - 560. Basarab III Laiota, hospodar Wołoszczyzny724. Batista y Zaldivar, Fulgencio, gen., prezydent Kuby -157., 272., 368., 369., 623., 628. Batory Andrzej, ks. - 599. Batory Zygmunt, ks. - 243. Batu-Chan, chan Mongołów - 390. Baum, Friedrich, ptk - 67. Bava Beccaris, Fiorenzo, gen. - 244. Bayard, Pierre Terrail de, wódz francuski -100. Bazaine, Achille Francois, marsz. - 453. Bazan, Alvaro de, adm.394. Beatrice, infantka Portugalu - 47., 214., 559. Beauharnais, Eugene de, ks., wicekról Włoch - 87., 358. Beauieu, Hyacinthe Marie Lienard de, kpt. - 511. Beaulieu, Johann Peter von, baron, marsz. - 38. Beauregard, Pierre Gustave, gen. -108., 223., 646. Beaver, Philip, kpt. - 250., 451. BedEord, John, ks., regent Anglii - 516. Begin, Menachem, premier Izraela - 295. Behanzin, król Dahomeju183. Belgrano, Manuel, gen.611. Belimarković, Jovan, gen.544. Bella, Cesare, ptk. - 231., 403., 649. Belloso, Ramon, gen. - 246. Bem, Józef Zachariasz, gen. - 545., 748. Ben Arafa, zob. Muhammed Ben Arafa Ben Bella, Ahmed, prezydent Algierii -17. Benedek, Ludwig August von, gen. - 244., 604. Benghazi Aziz Bej - 401. Benkowski, Georgi (właśc. Gawrił Grujew Chłytew) -115. Benningsen, Leontij August ?|ofil, hr., gen. - 230., 284. , 409. Berbeo, Juan Francisco503. Beresford, William Carr Beresford, wicehr., gen.380. Berling, Zygmunt, gen.393. Bermondt-Awałow, Paweł Rafaiłowicz, gen. - 376. Bermudez de Castro, Jose Francisco, gen. -128. Bernadotte, Jean Baptiste Jules, marsz. (Karol XIV Jan, król Szwecji) - 48., 316., 409. Bestużew-Riumin, Michaił Pawłowicz - 538. Biełoborodow, Afanasij Pawłantiewicz, gen.270. Billi, Francesco, mjr - 647. Billotte, Gaston Herve Gustave, gen. -197. Binckes, Jacob, adm.133. Birger, jarl, regent Szwecji496. Bittrich Wilhelm, gen. SS42. Blanchet Louis, kpt. mar.131. Blankenburg, Anton von388. Blaskowitz, Johannes, gen. -123., 227., 738. Blois, hr. zob. Ludwik hr. Blois Blucher, Gebhard Leberecht von, gen. - 409., 523., 743. BlGcher, Wasilij Konstantynowicz, marsz. -184., 533. Bock, Fedor von, Eeldmarsz. -197., 479. Bóhm-Ermolli, Eduard von, baron, marsz. - 779. Bohun, Iwan, plk - 68. Bohusz-Szyszko, Zygmunt, gen. - 489. Bojadżijew, Konstantin, gen. - 420. Boksi, Sulejman - 566. Bolesław Wstydliwy, książę Polski -198. Bolivar y Palacios, Simon, gen., prezydent Kolumbii - 37., 86., 94.,128., 323., 541., 722., 744. Bolko, ks. morawski - 390. Bolognesi, Francisco, płk40. Bonga (właśc. Antonio Vicente da Cruz), wódz Murzynów w Mozambiku - 448. Bonifaz, Ramon de, adm.645. Borgeaud, Gilbert, ptk66. Bortnówski, Władysław, gen. -123. Boruta-Spiechowicz, Mieczysław, gen. - 511., 699. Borys II, car Bułgaru -110., 192. Borys III Koburg, car Bułgarii -118. Bosquet, gen. - 625. Botha, Louis, gen. - 9. Bothmer, Felix von, hr., gen. - 779. Botsaris, Konstantinos462. Botsaris, Markos - 333., 462. Botsaris, Notis - 462. Boucquoi, Karl Bonaventura, hr., gen. - 75. Boulogne, hr. zob. Renaud, hr. Boulogne Bourbaki, Charles Denis, gen. -190. Bouville, Francois Claude de, markiz -102., 229., 250. Boves, Jose Tomas (właśc. J. T Rodriguez) - 37., 722. Boye, Jacobs, gen. - 727. Bór-Komorowski, Tadeusz, gen. zob. T Komorowski Brabantu ks. zob. Antoni ks. Brabantu Braddock, Edward, gen.511. Bradley, Omar Nelson, gen. - 64., 414., 527. Bragadino, Marco Antonio -175. Bragan|a, Joao de, ks. zob. Jan IV król Portugalu Bragg, Braxton, gen. -140. Brandenberger, Emil, gen.39. Brant, Joseph, wódz Indian - 222., 300., 515. Bravo, Nicolas, gen. -138., 156. Breed Holton John, kpt. mar. - 251. Breymann, Francis, ptk67. Broglio, Mario, gen.528. Brolla, Luigi - 431., 615. Bromhead, George, por.589. Brown, William, adm.475., 718. Brueys, Franqois, adm. -1. 652 653 Brunszwicki ks., zob. Karol Wilhelm Ferdynand Brunszwicki, ks. Bubenberg, Johann von388. Budionny, Siemion Michajłowicz, marsz. - 337., 479. Buendia, Juan, gen.686. Bugeaud de la Piconnerie, Thomas Robert, ks. de Isly, gen. - 303. Buller, Redwers Henry, gen -162. Bulnes Prieto, Manuel, gen. - 774. Bułak-Bałachowicz, Stanisław, gen. - 737. Burgoyne, John, gen. - 67., 222., 283., 515., 634. Busse, Theodor, gen.510. Butler, Walter, kpt. - 300. Buxhóvden, Fiodor Fiodorowicz, gen. - 48., 284. Bylewski, 'I|deusz, gen.359. Bżyszkian, Gaja zob. Gaj-Chan Cabanellas y Ferrer, Miguel, gen. - 631. Cabral, Maximo, kpt. - 59. Caceres, Andres Avolino, ptk - 537. Callaghan, Dattiel Judson, kontradm. - 261. Calleja, Emilio Isasi de, plk - 44. Camarao, Antonio Felipe262. Cantpbell, Colin Clyde, gen - 285. Campo-Elias, Vicente, gen. - 722. Campos, Batista - 96. Caneva, Carlo, gen.771. Cankow, Aleksandyr, premier Bułgaru - 119. Canrobert, Francois Antoine Certain, gen. - 642. Canterac, Jose, gen. - 52., 323. Cantillo, Eulogio, gen.629. Cantore, Antonio, gen.237. Caperton, Almiranto, kontradm. - 59. Capoix, FranQois, gen.727. Carden, Sackville Hamilton, wiceadm. -185. Cardon, Ramon de, wicekról Neapolu - 579. Cardoso, Leonel, kontradm. - 29. Carmagnola, Francesco (właśc. F. Bussone), kondotier - 622. Carranza, Venustiano, gen., prezydent Meksyku701., 725., 775., 776. Carreon, Rafael, kpt. - 725. Carrera, Jose Miguel Verdugo, prezydent Chile187., 573. Carrera, Juan, gen. -187., 573. Carton de Wiart, Adrian, gen. - 489. Casado, Sigismundo, ptk.426. Casement, Roger David299. Casey, Silas, kpt. -138. Cassini, Giuseppe, gen.456. Castelar y Ripole, Emilio, prezydent Hiszpanu276. Castillo, Honorato del386. Castries, Christian Marie Ferdinand de la Croix, gen. -189. Castro Ruiz, Cipriano, prezydent Wenezueli158. Castro Ruz, Fidel, prezydent Kuby - 29., 367., 368., 369., 370., 382., 628., 629., 720. Castro Ruz, Raul - 369., 628., 629. Catesby, Jones, por. mar.455. Cavallero, Ugo, gen. - 254. Cavan, Frederick Rudolph Lambert, gen. - 729. Caviglia, Enrioo, marsz.729. Caxias, Luis Alves de Lima e Silva de, ks., gen.630. Ceballos, Josó, ptk - 37., 722. Ćervinka, Jxroslav, ptk - 55. Cesarini, Giuliano, legat papieski - 735. Cespedes, Carlos Manuel de - 366. Ceteswayo, król Zulusów717. Cezar zob. Juliusz Cezar Chajr ad-Din zw. Barbarossa, kapudan - 457., 564. Chaka zob. Czaka Chang Heng, szef państwa Kambodży - 328. Chard, John Robert, por.589. Chares, wódz grecki -141. Charles, John Robert, ptk721. Chatillon, Reynaud de279. Chelmsford, Frederick 'Ihesiger, gen. - 301., 717. Chiassi, Giovanni, ptk74. Chłopicki, JózeE Gnegorz, gen. - 513. Chmielnicki Bohdan, hetman - 68. Chodkiewicz, Jan Karol, hetman -152., 338. Choltitz, Dietrich von, gen. - 527. Chomeini Ruhollah (właśc. R. Mussawi Hendi), ajatollah - 296., 374. Chosrew Pasza, Mehmet, kapudan - 239., 462., 614. Christophe, Henri, gen. (Henryk I, król Haiti)727. Chruściel Antoni, pseud. Monter, gen. - 741. Chrystian, ks. Anhaltu, gen. - 56. Churchill, Winston Leonard Spencer, premier W Brytanu - 39., 60. Chwiesin, Matwiej - 497. Cialdini, Enrico, gen.520. Ciarda, Bernardino della, kondotier - 622. Cienfuegos, Camilo - 369., 623. Cisneros Betancourt, Salvador de, prezydent Kuby - 366. Ciuperca, Nicolae, gen.508. Clark, George Rogers, gen. - 225. Clark, Mark Wayne, gen.474. Cletvaux, Alexandre, gen.727. Clinton, Henry, gen. -121., 139., 283., 469., 634. Cochrane, Alexander Thomas, adm. - 56., 206., 323., 721. Cockburn, George, adm.220. Codrington, Edward, wiceadm. - 491. 654 655 Colbert, Jean Baptiste133. Cole, Byron, ppłk618. Colley, George Pomeroy, gen. - 430. Collier, George, kmdr219. Collingwood, Cuthbert, baron, adm. - 704. Colonna, Fabrizio, wódz wenecki - 579. Condell Carlos, kpt. mar.290., 570. Condorcanqui, Josó Gabriel zob. 'Iupac Amaru II Contades, Louis George Erasme, markiz, marsz.461. Contreras, Manuel, ptk725. Cordoba y Cordoba, Luis, adm. - 681., 682. Cordova, lose Maria, gen.52. Cornwallis, Charles, gen.142.,169., 238., 469., 565., 773. Cradock, Christopher George Francis Maurice, kontradm. - 211. Craufurd, Robert, gen.380. Crillon, Louis de Berton de, ks. - 242. Cronje, Pieter Arnoldus, gen. - 9. Cumberland, William Augustus, ks. - 217. Ćurda, Karel - 407. Cusani, Jacob Joseph, gen. - 747. Custodio de Melo, adm.379. |etković, Dragiśa, premier Jugosławii - 321. Czaka (Chaka), wódz Zulusów - 717. Czaki, Ładisław -182. 656 Czang Kaj-szek, marsz., prezydent Chin -146., 148., 415., 486. Czcibor, ks. -134. Czeng Czeng-kung, zw. Koxinga - 683. Czen I, marsz. -148., 486. Czen I, gubernator Tajwanu - 684. Czerwona Chmura, wódz Indian - 221. Czojbałsan, Chorłogijn, marsz., premier Mongolu -137., 468. Czou En-lai, premier Chin - 486. Czujkow, Wasilij Iwanowicz, gen. - 662., 666. Czuma, Walerian, gen.738. Czu Te, marsz. -146., 486. Czyngis-chan (właśc. Temudżin), wielki chan Mongołów - 390. Dabormida, Vittorio, gen.7. Dajan, Mosze, gen. - 201. Dale, Richard, kmdr - 539. Damjanich, Janos, gen.302., 674. Dandolo, Enrico, doża Wenecji - 343. Daniło, ks. wolyński - 327. Dariusz I, król Persji - 440. Dariusz III, król Persji304. Daser, Wilhelm, gen. - 652. Daskałow, Rajko Iwanow117. Datus, wódz perski - 440. Daud Khan, Sardar Mohammed, prezydent Afganistanu - 8. Davilla Arrondo, Fidel, gen. - 77. Davis, Jefferson, prezydent Skonfederowanych Stanów Ameryki - 646. Davout, Louis Nicolas, marsz. - 48., 87., 230., 284., 316., 358., 733. Dąb-Biernacki, Stefan, gen. - 699. Dąbek, Stanisław, ptk - 336. Dąbrowa, Tomasz, por.338. Dąbrowski, Jarosław, gen.526. Decaen, Charles - 451. Decatur, Stephen, por.539. Delescluze, Louis Charles526. Delgado, Josó Matias - 612. Dełczew, Goce - 418. Denfert-Rochereau, Marie Pierre Aristide, ptk - 62. Denikin, Anton Iwanowicz, gen. - 595. Denisow, Adrian Karpowicz, gen. - 575. Denvisz Pasza - 566. Desaix, Louis, gen. - 441., 543. Desauget, Guglielmo, gen.519. Desśalines, Jean Jacques, gen. (Jacques I, cesan Haiti) - 727. Devers, Jacob Loucks, gen. - 664. Devey, George, kmdr436. De Wet, Christian Rudolf, gen. - 9. Diaz, Armando, gen. - 729. Diaz, Henrique - 262. Diaz, Jose Eduvigis, gen.707. Diaz, Pedro -157. Diedajew, Nikołaj Aleksandrowicz, gen. - 399. Dietl, Eduard, gen. - 489. Dietrich, Sepp, gen. |39. Dijenis, Kimon, gen.195. Dikaios, Gregorios, zw. PapaNessos, archimandryta -11., 353., 435. Dizli, Mahmud Chan292. Dodds, Alfred Amedee, płk -183. Dondorf, Ferdinand Schmidt von, gen. - 520. Dondukow-Korsakow Aleksandr Michajłowicz, ks.360. Doria, Andrea, adm., doża Genui - 394., 457., 564. Dorregaray, Antonio, markiz de Eraul, gen. - 276. Dos Arcos, hr. - 534. Dos Santos, Josó Eduardo, prezydent Angoli - 29. Dowbor-Muśnicki, Józef, gen. - 757. Dragomirow, Michaił Iwanowicz, gen. -196. Dragut Pasza - 615. Drake, Francis, adm. - 27., 124., 767. Dramali Pasza, Mahmud252. Draśković, Juraj, ban Chorwacji - 665. Duarte, Juan Pablo - 627. Dubćek, Alexander, I sekretarz KC Komunistycznej Partu Czechosłowacji180. Dubrowski, Sawielij - 713. Duchanow, Michaił Pietrowicz, gen. - 392. Dudas, Jozsef - 751. Dumont, Gabriel - 328. Dumouriez, Charles Fran|ois du Perier, gen.723. Dundonatd, Douglas Mackinnon Baillie Hamilton Cochrane, earl, gen.162. Dunin-Wąsowicz, Zbigniew, rtm. - 587. 657 Duong Van Minh, gen.766. Duperre, Victor Guy, baron, kmdr - 250., 451. Durando, Giovanni, gen.728. Durnford, Anthony William, ptk - 301. Duval, Raymond, gen.16. Dybiez-Zabałkanskij, Iwan Iwanowicz, feldmarsz.513., 551. Dymitr Iwanowicz Doński, ks. Moskwy - 373. Dymitrow, Georgi, sekretarz generalny Bułgarskiej Partu Komunistycznej, premier Bułgaru -119. Działyński, Ignacy, ptk736. Dziewanowski, Jan, kpt660. Dzong Pon Dzun - 347. Dżamdżijata, Wełczo -114. Dżebe, wódz mongolski327. Dżellad-Din Bej - 333. Dżentajel, Antin, prezydent Libanu - 603. Dżemal Pasza, Ahmed667. Dżewad Pasza, Ahmed, ptk -186. Eberbach, Heinrich, gen.210. Eberding, Knut, gen. - 652. Eberhardt, Friedrich Georg, gen. - 336., 376. Echevaria, Jose Antonio272. Edhem Bej, Ibrahim - 288. Edward III, król Anglii170. Edward, syn Ethelreda, ks. angielski - 24. Edward ks. Walu, zw. Czarnym Księciem -170. 65 8 Edward Wyznawca, król Anglii - 271. Efialtes - 693. Eftimij, patriarcha Bułgaru - 711. Ehrenskjold, Nils, kontradm. - 266. Eichhorn, Hermann von, gen. - 490. Eisenhower, Dwight David, gen., prezydent USA228., 501. Elio, Franeisco Javier de, gen. - 384. Ellena, Giuseppe, gen. - 7. Elliot, George Augustus, gen. - 242. Emerberg, RudolE von198. Emiliusz Paulus (Lucius Aemilius Paulus), konsul - 330. Emmich, Otto von, gen.408. Emparain, Vicente de744. Encalada Blanco, Manuel, wiceadm. - 443., 774. Enecke, Envin, gen. - 644. Enwer Pasza (Enwer Bej)6.,188. Epaminondas, wódz grecki - 396. Ereighton, John, kpt. - 625. Erlach, Rudolf Castlan von - 388. Eryk XI, król Szwecji496. Escalada, Josó Antonio620. Escobedo, Mariano, gen.453. Essad Pasza 'Ibptani - 253., 310. Fstaing, Charles Hector d', hr., adm. - 249. Fste, Alfonso d', ks. - 579. Estigarribia, Josb Felix, gen. - 248. Estrees, Jean d', hr., adm.133., 378. Ethelred, król Anglii - 24. Eugeniusz Sabaudzki, ks., feldmarsz. - 81.,106. Eustachy, ks. angielski - 26. Fabbri, Augusto, plk - 45. Fadinger, Stephan - 50. Fahr ed-Din II, emir Druzów - 31. Farman, Ali Rao, gen.518. Farnese, Alessandro, ks. Parmy - 27.,124. Federizi, Alessandro, gen.528. Feijo, Antonio, ksiądz630. Fejsal I ibn Husajn, król Iraku - 35. Fenner, Thomas, wiceadm. - 27. Ferdynand I, cesan - 49. Ferdynand I Koburg, car Bułgaru - 58. Ferdynand I, cesarz Austru - 748. Ferdynand I Wielki, król Kastylii -161. Ferdynand I, król Portugalu -18., 47., 559. Ferdynand II, król Obojga Sycylu - 493., 517., 519. Ferdynand III Święty, król Kastylu - 645. Ferdynand V król Kastylu i Aragonu - 257. Ferdynand VII, król Hiszpanu - 744. Ferdynand, arcyks. austr., zob. Ferdynand I, cesarz Ferdynand Brunszwicki, ks. - 461. Ferdynand Karol Józef d'Este, arcyks. austr., Eeldmarsz. - 716. Fersen, Iwan Ewstafiewicz, gen. - 550. Figueiros, Cipriao de, kpt.609. Figueres Ferrer, Jose, gen., prezydent Kostaryki202., 569. Filip II August, król Francji - 93. Filip II, król Hiszpanu27., 609., 692. Filip II, król Macedonii141. Filip VI, król Francji -132., 170. Filipowicz, Julian, plk466. Firmin, Antenor -171. Fitzgerald, Edward, lord297. Fletcher Frank Jack, kontradm. - 260., 345. Foch, Ferdinand, marsz.43. Forbes, John, gen. - 218. Forey, Elie Frederic, marsz. - 471. Fox, Gustaws, kpt - 223. Franchet d'Esperey, Louis, marsz. - 325., 421. Franciszek I, cesarz Austru - 48. Franciszek I, król Francji529. Franciszek II, król Obojga Sycylu - 671. Franciszek Ferdynand, arcyks., następca tronu Austru - 678. Franciszek JózeE I, cesan Austru - 659. Franoo Bahamonde, Francisco, gen., dyktator Hiszpanu - 277., 278., 556., 631. Frangu, Athanasios, gen.195. Franklin, Benjamin, gen.32. Frankowski, Stefan, kmdr273. 659 Fraser, Mackenzie Alexander, gen. - 590. Fraser, Simon, gen. -102. Fremont, John Charles, gen. - 326. Freyberg, Bernard, gen.363. Friedrich, Istvan -107. Friesen, Hans, gen. - 207. Frobisher, Martin, wiceadm. - 27.,124., 767. Frost, John, ptk - 43. Frunze, Michaił Wasiliewicz - 533., 595. Fruzin Władysław, ks. bułgarski -113. Fryderyk II, król Prus375., 416., 461., 597. Fryderyk III, cesan495. Fryderyk Henryk Orański, ks. - 98. Fryderyk Wilhelm IV król Prus - 69., 208. Gabćik, Józef, sierżant407. Gabriel, opat Arkadu - 41., 362. Gage |Ibomas, gen. - 89., 121., 511. Gagik Abas, ks. Karsu334. Gaj-Chan (właśc. Gaik Bżyszkian) - 555., 737. Gajusz Oktawiusz zob. Oktawian August Gamarra, Agustin, prezydent Peru -131., 287., 774. Gansevoort, Peter, ptk222., 515. Garcia, Basilio, gen. - 86. Garcia, Marcos - 386. Garcia, Reynoldo - 449. Garcia de Toledo, wicekról Sycylii - 431. Gardie, Pontus de la, wódz szwedzki - 339. Garioni, Vicenzo, gen.586., 782. Garibaldi, Giuseppe, gen.74., 95.,190., 454., 520., 603., 671. Garibaldi, Menotti, ptk74. Gasto, Juan, plk -164. Gaston de Foix, wódz francuski -100., 579. Gates, Horatio, gen. - 634. Gaulle, Charles Andre de, gen., prezydent Franqi17., 371. Geannares, Hatsimichalis362. Genow, Gawrił -119. Georgiew, Kimon, premier Bułgaru -120. Geraldo Geraldes, hr., zw. O Sem Pavor - 209. Geró, Ernó, I sekretarz KC Węgierskiej Partu Pracujących - 751. Ghumi, Hussejn, ajatollah458. Gielgud, Antoni, gen. - 513. Glossop, Ian Christopher Thomas, kmdr - 203. Głazunow, Wasilij Afanasjewicz, gen. - 636. Golian, Jan, ppłk - 655. Golicyn, Michaił Michajłowicz, ks., gen. - 591. Golikow, Filip Iwanowicz, gen. - 417. Goltz, Rudiger von der, gen. - 376. Gomes Carneiro, Antonio Ernesto, gen. - 379. Gomez, Francisco Esteban, gen. - 450. Gomez, Jose Miguel, gen.Gomez, Juan Vicente, gen. -158. Gomez, Maximo, gen.163., 433. Gongalves, Fernao - 209. Gonqalves, Nuno, hr. - 214. Gon|alves da Silva, Bento95. Gon|las, wódz bizantyjski - 361. Gorczakow, Michaił Dmitriewicz, gen. - 230., 642. Gordow, Wasilij Nikołajewicz, gen. - 393. Gorelenko, A. I., gen.391: Górgey, Arthur, gen. - 302., ?48. Gort, John Standish Surtees Prendergast Verecker, gen. -197. Gouraud, Henri Joseph Etienne, gen. - 731. Goworow, Leonid Aleksandrowicz, marsz. - 207. Grailly, Jean de -160. Grameno, Michał - 447. Grant, James, gen. - 249. Grant, Ulysses Simpson, gen., prezydent USA34.,140., 646., 768. Grasse, FranQois Joseph Paul de, adm. -102., 142., 229., 395. Gratiani, Gaspar, hospodar Motdawu -152. Grau, Miguel, kontradm.23., 290. Graves, 'Ihomas, adm.142., 773. Graziani, Rodolfo, markiz de Neghell, marsz. - 79., 231., 403., 649. Greczko, Andriej Antonowicz, marsz. -194. Green, Nathanael, gen.169. Gregorić, Ilije - 364. Greig, Samuił Karłowicz, kontradm. -135. Grigorescu, Eremia, gen.439. Gritti, Andrea, gen. -100. Gromow, Boris, gen. - 8. Grouchy, Emmanuel de, marsz. - 743. Grujew, Petyr Dimitrow418. Grunne, Philipp, hr., mjr74. Grzmot-Skotnicki, Stanisław, gen. -123. Guaras, Juan de, kmdr431., 615. Gubec, Matija, przywódca chłopów chorwackich364., 665. Guderian, Hans, gen.340., 770. Guderski, Konrad, ppor.236. Gudowia, Iwan Wasiliewicz, gen. - 307. Guesclin, Bertrand du, wódz Erancuski -160., 578. Guevara de la Serna, Ernesto, zw. Che - 369., 623. Guieysse, Pierre, kpt. mar.648. Guiton, Jean - 383. Guizot, Fran|ois, premier Francji - 525. Gungunhane, wódz Murzynów w Mozambiku - 446. Gustaw Adolf, król Szwecji - 99. Gutierrez de Ulloa, Antonio - 612. Gwido de Lusignan, król Jerozolimy - 279. Gyulai, Franz de Maros Nemeth et Nadaska, gen. - 427., 471., 520. Gyulai, Ignaz de Maros Nemeth et Nadaska, gen. - 409. Haakon, król Norwegii663. Habib, Philip - 400. Haddad, Saad, mjr - 603. 660 661 Hadjianiestis, Georgios, gen. -195. Hadrianos, wódz bizantyjski - 5. Haenicke, Siegfried, gen.311. Hafiz Pasza -115., 639. Halid ibn al-Walid, zw. Mieczem Allaha - 313. Halleck, Henry Weger, gen. -109., 646. Haller, Józef, gen. - 554., 737. Haluśsi Pasza - 673. Hałaczew, Asen - 118. Hamed Sunni, szejk - 403. Hamelin, Ferdinand A1phonse, kmdr - 250., 451. Hamilton, Henry, ptk - 225. Hamilton, Ian Standish Monteith, gen. - 232. Hannibal Barkas, wbdz kartagiński - 330., 685., 705. Hapon, Georgij Apotłonowicz, duchowny prawosławny - 593. Haq, Abdul - 9. Harmer, Josiah, gen. - 213. Harold II, król Anglii271. Harper, Joseph, gen. -194. Hart, Arthur Fitzroy, gen.162. Harwood, Henry, kmdr381. Hasan Pasza, kapudan135. Hasdrubal Barkas, wódz kartagiński - 330. Hawkins, John, adm. - 27., 124., 767. Haynau, Julius Jacob, gen.101. Heidrich, Georg Hans, gen. - 473. Heimann, Wasilij Aleksandr, gen. - 205. 662 Heinrici, Gotthard, gen.636. Heng Samrin, przewodniczący Rady Państwa Kambodży - 328. Henningsen, Karl Friedrich, gen. - 246., 583. Henryk, król Portugalu609., 692. Henryk I Beauclerc, król Anglu - 25., 26. Henryk I, król Haiti zob. Christophe, Henri Henryk II, król Anglii26. Henryk II, król Kastylii214. Henryk II Pobożny, ks. śląski - 390. Henryk V, król Anglu - 54. Henryk VI, król Anglii516. Herakliusz, cesan Bizancjum - 313. Herard, Charles Riviere, prezydent Haiti - 627. Herberstorff, Adam von, hr. - 50. Herkimer, Nicolas, gen.222., 515. Herman, hr. heski - 495. Hernandez, Salome, ptk386., 623. Heydrich, Reinhard, gen. SS, protektor Czech i Moraw - 407. Hicks Pasza (właśa William Hicks) - 506. Hidalgo y Costilla, Miguel, ksiądz - 247. Hildyard, Horatio John |Ihomas, gen. -162. Hills, Daniel Harvey, gen.32. Himerios, wódz bizantyjski - 361. Himmler, Heinrich, dowódca (Reichsfuhrer) SS740. Hindenburgvon Beneckendorff, Paul von, feldmarsz., prezydent Niemiec - 685. Hitler Adolf, wódz i kancleri Niemiec - 39., 70., 197., 207., 662., 741. Hobeika, Elie - 603. Ho Chi Minh (właśc. Nguyen Ai Quoc), prezydent Wietnamu Płn. - 760. Hodon, margrabia Marchii Wsch. -134. Hoepner, Erich, gen.466. Hohenlohe-Ingelfingen, Friedrich Ludwig von, ks., gen. - 316. Holstein-Gottorp, AdolE von, ks. - 50. Homma, Masaharu, gen.61. Hood, Samuel, adm. -102., 142., 229., 395., 773. Hooker, Joseph, gen. - 32., 140. Horea, zob. Ursu Nicolae Horn, Edward - 339. Horn, Gustav Karlssen, feldmarsz. - 99. Horn, Friedrich Wilhelm von, gen. - 604. Horthy de Nagybanya, Miklos, adm., regent Węgier -107., 749., 750. Hoth, Hermann, gen.377., 662. Howard, Charles Effingham, adm. - 27.,124., 767. Howe, William, gen. - 89., 103.,121., 238., 515., 706., 752. Huang Po-tao, gen. - 282. Huang Wei, gen. - 282. Huber, Isaac, gen. -139. Huerta, Victoriano, gen., prezydent Meksyku701., 725., 775., 776. Humbert, Jean Joseph Amable, gen. - 297. Hung Siu-czuan, przywódca 'I|jpingów -145. Hunyadi, Janos, wódz węgierski - 735. Hurko, Josif Władimirowicz, gen. -116., 574., 673. Husajn ibn Ali, szerif Mekki - 35. Husajn al Tdkriti, Saddam, prezydent Iraku - 294., 324. Husak, Gustav, prezydent Czechosłowacji - 655. Husejn Pasza -153. Husejn Czerkes Pasza177. Husejni, AI-Hadżdż Amin al- - 318. Hussim, Hassan - 355. Hyakutake, Harukichi, gen. - 260. Hydarnes, wódz perski693. Ibn Abbad, emir Sewilli161. Ibrahim Pasza - 239., 252., 435., 462. Idris as-Senussi, król Libu405. Igelstr8m JosiE Andriejewicz, gen. - 736. Ilarion, metropolita -114. Imbert, Jose Maria, gen.627. Innocenty III, papież - 343. Inbnu, Ismet zob. Ismet Pasza Isaak Evrenos Bej -14. Isla, Josb Maria, gen. - 568. Ismail Pasza - 362. Ismet Pasza (I. Inónu), prezydent 'IZrrcji -195., 288., 289., 607. Itagaki, Seishiro, kmdr167. Ivković, Marinko - 696. 663 Iwan Aleksander, car Bułgaru - 596. Iwan Asen II, car Bułgaru112. Iwan Stracimir, car Bułgaru -113. Iwan Szyszman, car Bułgaru -113., 711. Iwaszkiewicz, Wacław, gen. - 337. Izaak II Angelos, eesan Bizancjum -111., 343. Izzet Pasza, Hassan, marsz. - 6., 709. Jackson, Andrew, gen., prezydent USA - 504., 531. Jackson, lbomas Jonathan, zw. Stonewall, gen. - 32., 109. Jacobici, lon, gen. - 508. Jagmin-Sadowski, Jan, gen. - 699. Jakir, Jona Emmanuiłowicz - 337. Jakub I Zdobywca, król Aragonu - 734. Jakub II Stuart, król Anglu - 28., 378. Jakub Perec, adm. - 492. James, William, kpt. mar.251. Jan I, król Kastylu -18., 47., 559. Jan I d'Avis, król Portugalu -18., 47., 559. Jan I 'I|imiskes, cesarz Bizancjum -192., 437. Jan II Kazimierz, król Polski - 68. Jan III Sobieski, król Polski -153.,181., 746., 754. Jan IV de BraganQa, król Portugalii - 476. Jan V Paleolog, cesarz Bizancjum - 585. Jan VI Kantakuzen, cesan Bizancjum - 585. Jan hr. Namur -132. Jan bez Ziemi, król Anglii93. Jankowski, Jan Stanisław741. Jaroś, Otokar, por. - 658. Jauregui, Agustin de, wicekról Peru - 536. Jegorow, Aleksandr Iljicz555., 595. Jelacić-Buzimski, Josip, gen. - 302., 674., 716., 748. Jeremienko, Andriej Iwanowicz, gen. -179., 479. Jerez, MaRimo, gen. - 618. Jervis, John, adm. - 682. Jerzy, ks. grecki, gubernator Krety - 695. Jerzy Czarny (Karadżordże, właśc. Dżordże Petrović) - 639. Jimenez, Juan Isidro, prezydent Dominikany - 59. Joanna d'Arc - 516. Joffre, Jacques Cesaire, marsz. - 444. Johnson, John - 300. Johnston, Albert Sidney, gen. - 646. Johnston, Joseph Egglerton, gen. - 34.,108. Jones, John Paul, kmdr562. Jones, Samuel William, ptk -167. Joubert, Barthólemy, gen.584. Jouel, Jean -160. JózeE II, cesarz - 650. Józef Bonaparte, król Hiszpanu - 425., 660., 744. JózeE Zi'axaniotes, wódz bizantyjski - 437. Juan d'Austria, ks. - 394. Juarez, Benito, prezydent Meksyku - 453. Ju Czung-wen, gen. - 610. Judenicz, Nikołaj Nikołajewicz, gen. - 376., 595. Juin, Alphonse Pierre, marsz. - 234. Juliers, Guillaume de -168. Juliusz Cezar (Caius lulius Caesar) -10.,15., 598. Jungingen, Ulrich von, wielki mistrz Krzyżaków - 259. Junis Bender Bej - 365. Junot, Andoche, ks. Abrantes, gen. - 588. Jurado, Enrique, gen. -104. JussuE Kerbish, szejk - 231., 649. Ju Wen-szu, gen. - 610. Kadafi, Muammar - 406. Kadar, Janos - 751. Kaidu, wódz mongolski390. Kalinowski, Marcin, hetman - 68. Kałmykow, Adam Iwanowicz - 360. Kałmykow, esauł -184. Kałojan, car Bułgaru - 4., 111. Kamieniew, Siergiej Siergiejewicz - 595. Kanaris, Konstantinos, kpt. mar. -151. Kang Kam-chan, gen. - 372. Kang Min-chom, gen. - 372. Kanut (Knud) II Wielki, król Danii - 24., 663. Kao 'I|ung, cesan Chin346. Kapłan Pasza -153. Kapsalis, Georgi - 92. Kara Ali Pasza, kapudan151. Karadżow, Nikoła Iwanow780. Karadżu, Stefan -122. Kara Mustafa Pasza Merzifoglu, wielki wezyr - 754. Karastoiłow, Stojan - 360. Karew, Nikoła - 418. Karmal, Babrak, przewodniczący Rady Rewolucyjnej Afganistanu - 8. Karol, ks. hiszpański (Don Carlos) - 276. Karol I Albert, król Sardynii - 244., 528. Karol I Andegaweński, król Sycylu - 492., 670. Karol IV Luksemburski, cesan, król Czech - 622. Karol IV Piękny, król Francji -132. Karol V król Francji - 578. Karol V, cesar L, król Hiszpanii -127. Karol VII, król Francji516. Karol IX, król Szwecji338. Karol X, król Francji - 524. Karol X Gustaw, król Szwecji -181. Karol XII, król Szwecji558. Karol Lotaryński, ks. -107., 416., 754. Karol Ludwik Jan, arcyks. austriacki - 733. Karol Młot, majordom Franków - 549. Karol Robert, król Węgier - 560. Karol Śmiały, ks. Burgundii - 485., 495. Karol Wilhelm Ferdynand Brunszwicki, ks. - 316., 723. Karol Zły, król Nawarry160. Karolyi, Sandor, hr. - 747. Karolyi, Gyula, hr. -107. Karpoś, przywódca hajduków serbskich - 638. Kasprzycki, l|deusz, gen.554. Kassem, Abd al-Karim, gen., prezydent Iraku293. Kastriota, Gamza -14. 664 665 Kastriota, Gjergj zob. Skanderbeg Kaupisch, Leonhard, gen.273., 336. Kawami, Ahmed es-Saltaneh, premier Iranu - 53. Kazi Mohammed, przywódca Kurdów - 53. Kearny, Stephen Watts, ptk - 326. Keightley, Charles, gen.201. Kellermann, Fran|ois Christophe, marsz. - 723. Kemal Pasza, MustaEa (K. Ataturk) -195., 288., 308., 607. Kemeny, Farkas, hr., gen.545. Kempf, Werner, gen. - 377. Kennedy, John Fitzgerald, prezydent USA - 22., 370. Kerekou, Mathieu, prezydent Beninu - 66. Kettler, Hermann von, pIk190. Khieu Samphan, przywódca Czerwonych Khmerów328. Kiamil Bej - 353. Kien Lung, cesar L Chin268. Kiereński, Aleksandr Fiodorowicz, premier Rosji779. Kiliński, Jan, pIk - 736. Killick, Hammerton, adm.171. Kim Cheng-hyon, gen.372. Kim Hwa-jin, gen. -144. Kim In-mun, gen. - 346. Kim Ir Sen (właśc. Kim I1-sung), prezydent Korei Płn. - 83., 349., 350., 351., 482., 661., 689. Kimmel, Husband Edward, adm. - 530. 666 Kim Yu-sin, gen. - 346. King, Ernest Joseph, gen.61. Kiraly, Bela, gen. - 751. Kisielnicki (Topór-Kisielnicki) Jerzy, por. - 587. Kisjow, Hadżi Jordan -114. Kita, Seijichi, gen. - 270. Kiutagi Pasza, Mehmed Reszid - 462. Klapka, Gyórgy, gen. - 302. Kleeberg, Franciszek, gen.340. Kleist, Paul von, gen.197., 320., 340., 499., 512. Klemens VIII, papież - 243. Kleombrotos, król Sparty396. Kleopatra, królowa Egiptu10. Klinger, Bertoldo, gen. - 97. Kluck, Alexander von, gen. - 444. Kluge, Hans Gunther von, feldmarsz. - 228., 336. Knoll-Kownacki, Eugeniusz, gen. -123. Kodża Khizr - 735. Koenig, Marie Pierre, gen. - 78., 477. Kojong (Kodzong), cesart Korei - 348. Kolowrath-Libstejnsky, Franz Anton von, hr., gen. - 48. KoIarow, Wasil, premier Bułgaru - 119. Kotczak, Aleksandr Wasiljewicz, adm. -184., 595. Komorowski, l3deusz, pseud. Bór, gen. - 741. Konaszewicz-Sahajdaczny, Piotr, hetman -152. Kondo, Nobutake, wiceadm. - 261. Koniew, Iwan Stiepanowicz, marsz. -179., 377., 479. Konstantyn I, król Grecji58., 253., 310., 419. Konstantyn XI Paleolog, cesan Bizancjum - 344. Konstantyn, ks. bułgarski113. Konstanty Pawłowicz, w. ks. rosyjski - 551. Kordecki, Augustyn, przeor Jaśnej Góry -181. Korfanty, Wojciech - 677. Kork, Awgust Iwanowicz497. Korniłow, Ławr, gen. - 595. Korniłow, Władimir Aleksiejewicz, wiceadm.642. Korownikow, Iwan Terientiewicz, gen. - 356. Kossuth, Lajos - 748. Kościuszko, Tadeusz Andrzej Bonawentura, gen. - 550., 575., 634. Kotian, chan Potowców327. Koxinga zob. Czeng Czeng-kung Kozietulski, Jan Leon Hipolit, pIk - 660. Krasiński, Piotr, kpt. - 660. Krassus (Marcus Licinius Crassus) - 598. KrOdener, Nikołaj Pawłowicz, baron, gen. - 547. Krueger, Walter, gen. - 397. Krukowiecki, Jan Stefan, gen. - 513. Krum, chan Bułgaru - 57. Kserkses I, król Persji546., 608., 693. Kuang S0, cesarz Chin772. Kubilović, Milos - 354. Kubis, Jan - 407. Kubler, Ludwig, gen. - 417. KOhler, Georg von, gen.463., 464. Kuhn von Kuhnerfeld, Franz, baron, gen. - 74. Kun, Bela - 749. Kundt, Heinrich, gen. - 248. Kupinik, Mikotaj - 364. Kuria, chan Pieczyngów192. Kuribayashi, Tadamichi, gen. - 306. Kuroczkin, Paweł Aleksiejewicz, gen. - 356. Kurszid Pasza - 204., 252. Kurtiew, C\vetko - 703. Kustroń, Józef RudolE, gen. - 512. Kutrzeba, Tddeusz, gen.123., 738. Kutuzow-Goleniszczew, Michaił Illarionowicz, feldmarsz. - 48., 87., 357., 358., 592., 716. Kwon Yul, gen. - 264. Laborde Alexandre Louis Joseph d', hr., gen. - 587. Laborde, Angel, kontradm. - 438. Lacerda, Antonio Augusto de Almeida de, gen.448. Lacki, |l|odor, ptk - 338. La Fayette, Marie Joseph Paul de, gen. - 238., 524. Lala Szahin, beglerbeg Rumelii - 5. La Mar y Cortazar, Jose de, gen., prezydent Peru52., 687. Lamoriciere, Christophe Louis Leon Juhault de, gen. - 303. Lanckoroński, Stanisław, hetman - 68. Landais, Pierre, kpt. mar.562. Langara y Huarte, Juan de, adm. - 681. Langner, Władysław, gen.417. Langsdorff, Hans, kmdr381. Lannes, Jean, marsz. - 230., 316., 584. 667 Lannoy, Charles de - 529. Lanza, Ferdinando, gen.671. La Place, William de, kpt.225. Lapoype, Jean FranQois Cornu, gen. - 727. Lara, Jacinto, gen. - 52. La Śerna y Hinojosa, Jose de, wicekról Peru - 52., 323. Latinik, Franciszek Ksawery, gen. - 737. La Torre, Miguel de, gen.128. Lattre de Tassigny, Jean Marie Gabriel de, gen.227., 664. Laugier, Cesar de Bellecour, gen. -172. Lauria, Roger di, adm.492. Launay, Bernard Rene de, markiz, gen. - 522. Lavalleja, Juan Antonio, plk -130., 582., 633., 719. Lawicz-Liszka, Wilhelm Andrzej, ptk - 463. Lawrence, 'Ihomas Ftlward, ptk - 35. Lawrens, John -19. Lazar, car Serbii - 354. Lazarow, Welizar, gen.118. Le Chieu Tong, król Annamu - 268. Leclerc de Hauteclocque, Philippe FranQois Marie, gen. - 228., 371., 527. Lee, Charles, gen. - 469. Lee, Robert Edward, gen.32., 34.,109., 240., 768. Lee, Willis Augustus, kontradm. - 261. Leeb, Wilhelm Ritter von, feldmarsz. - 391. Leigh Guzman, Gustavo, gen. -143. Leiva, Rossel, ptk - 623. 668 Le Loi, król Wietnamu758. Leman, Gerard Mathieu, gen. - 408. Lemelsen, Joachim, gen.340. Lenin, Władimir Iljicz (właśc. W I. Uljanow)594. Leon III, cesar L Bizancjum - 342. Leon Fokas, wódz bizantyjski - 3. Leonidas, król Sparty - 693. Leopold III, ks. Austru637. Lequio, Clemente, gen.45. LEstocq, Anton Wilhelm, gen. - 230. Leyva, Antonio de, gen.529. Liao, cesarz Chin - 372. Li Ki-pong, wiceprezydent Korei Płd. - 352. Lillie, Erik, kontradm.266. Liman von Sanders, Otto, gen. - 232., 709. Lincoln, Abraham, prezydent USA -108., 223. Lincoln, Benjamin, gen.139. Lindlo, T,mon von, plk50. Liniers y Bremond, Santiago de, kpt. - 380. Lin Piao, marsz. -148., 267., 486. Linsingen,Alexander von, gen. - 55. List, Wilhelm, gen. - 417., 699. Lister, Enrique, gen. -104. Listowski, Antoni, gen.337. Li Sun-sin, adm. - 269. Li Syn-man, prezydent Korei Płd. - 352. Li Szy-ci, gen. - 346. Litzmann, Karl, gen. - 359. Liu Jen-yuan, gen. - 346. Liu Po-czeng, marsz. -148., 149., 331. Lóbl, Hans Christoph, ptk50. Logothestis, Lykurgos, kpt. mar. -151. Longo, Luigi - 278. Lon Nol, gen., prezydent Kambodży - 328. Lopez, Francisco Solano, marsz., prezydent Paragwaju - 707. Lohr, Alexander, gen.494. Lorence, Charles Ferdinand Lastrille de, hr. gen.567. Lorring, John, kpt. mar.727. Lovell, Salomon, gen. - 219. Lubomirski, Stanisław, hetman -152. Ludwik II, król Węgier465. Ludwik VIII, król Francji93. Ludwik XII, król Francji579. Ludwik XIV król Franqi133. Ludwik hr. Blois - 4. Ludwik de Nevers, ks. Flandru -132. Ludwik Filip, król Frangi524., 525. Ludyga-Laskowski, Jan, mjr - 675., 676. Lukacs Pal, gen. (właśc. Mate 7alka) - 556. Lumpuy Cacillas, ptk - 623. Luna, Antonio, gen. - 73. Luttwitz, Smilo von, gen.742. Łazarowicz, Władimir Sołomonowicz - 497. MacArthur, Douglas, gen.61., 351. Macdonald, Jacques Etienne, marsz. - 409. Maceo Grajales, Antonio, gen. -163., 366., 433., 532. Mack, Leiberich Karl von, gen. - 716. Mackensen, August von, feldmarsz. - 439. Maclean, Allan, plk - 219. MacMahon, Marie Edme Patrice de, marsz. - 427., 526. Maczek, Stanisław Władysław, gen. - 210., 320., 417. Madeira, Luis Martin, gen. - 56. Magave, Robert, plk - 226. Magnus, Antonie, przywódca chłopów rumuńskich82. Magon, wódz kartagiński705. Maharbal, wódz kartagiński - 330. Mahdi, zob. Mohammed Ahmed Mahdi Mussa, szejk241. Mahmud II, sułtan 'IUrcji252. Mahmud Szetket Pasza355. Mahomet (właśc. Muhammad ibn Abd Allah), prorok - 483. Mahomet Sirocco, wicekról Egiptu - 394. Majo, Alessandro, gen.519. Makarios (właśc. Michalis Christodulos Muskos), arcybiskup, prezydent L|pru -176. Makarow, Stiepan Osipowicz, wiceadm. -173. 669 Makonen, Ras (ks. etiopski) - 7. Maksymilian I, cesar L579. Maksymilian, arcyks. austriacki, cesar L Meksyku453., 567. Maksymilian I, ks. Bawarii50., 75. Maksymilian II Emanuel, ks. Bawarii - 81. Maleter, Pal, ptk - 751. Malher, Francisco, ppłk96. Malinowski, Rodion Jakowlewicz, marsz. -179., 270., 499., 750., 755. Mallaby, Hugh, gen. - 668. Mały Żóhv, wódz Indian213. Mamaj, chan Złotej Ordy373. Mamarr.tew, Georgi, zw. Bujukli, kpt. -114. Mamonow, Stiepan Kiriłłowicz, gen. - 270. Ma'mun, al-, kalif - 361. Mangin, Charles, gen.726. Mansfield, Joseph King Fenno, gen. - 32. Manstein, Erich von,feldmarsz. - 643. Manteuffel, Hasso von, baron, gen. - 39., 60. Mao 1śe-tung, pnewodniczący KC Komunistycznej Partu Chin -146. Marco del Pont, Francisco Casimiro -136. Mardoniusz, wódz perski546. Marek Antoniusz (Marcus Antonius), wódz rzymski -10. Maria II, królowa Anglii28. Marino, Santiago, gen.722. Marinow, Bogdan -182., 360. Markiewicz, Edward, pseud. Kalina, mjr - 311. Markos (właśc. M. Vafiades), gen. - 256. Marlborough, John Churchill, ks. - 81. Marmont, Auguste Frederic Louis Viesse de, marsz.523., 524. Maroto, Raphael, bryg.136. Marroquin, Jose Manuel341. Marsin, Ferdinand, marsz.81. Martin, przywódca chłopów siedmiogrodzkich - 82. Martinez Campos, Arsenio, marsz. -163., 276., 366., 433., 532. Martinez de Fe, Pedro, adm. - 317. Martins, Domingos Jose534. Mascarenhas de Morais, Joao Baptista, gen.474. Masi, Luigi, gen. - 602. Maslama ibn Abd al-Malik, wódz arabski - 342. Maslennikow, Iwan Iwanowicz, gen. - 207. Massena, Andre, marsz.38., 441., 584. Massud, Ahmad Szach8. Materna, Friedrich, gen.512. Matiuszenko, Afanasij Nikołajewicz - 561. Matos, Manuel Antonio, gen. -158. Matylda, cesarzowa, królowa Anglii - 26. Maurokordatos, Alexandros, ks., prezydent Grecji - 204., 252. Mauruzzi della Tolentino, Nircolo - 622. Maurycy, ks. Orański - 98. Maurycy Saski, hr., marsz.217. Mawhood, Chaz, plk - 565. Maxwell, John Grenfell, gen. - 667. Mazepa, Iwan (właśc. Jan Kotodyński), hetman558. McAulitie, Anthony Clement, bryg. - 39., 60. McClellan, George Brinton, gen. - 32.,109. McDowell, Itving, gen.108. Meade, George Gordon, gen. - 240. Media, Giovanni de, ks.529. Medina Barron, Alvaro, gen. - 775. Medina Sidonia, Alomo Perez de Guzman de, ks., adm. - 27.,124., 767. Megabates, wódz perski608. Mehmed I, sułtan l|trcji365. Mehmed II zw. Fatih, sułtan Ttircji - 344., 724. Mehmet Ali, kpt. - 205. Mehmed Pasza -11. Mejia, Ignacio, gen. - 453. Melas, Michael Friedrich Benedikt von, baron, gen. - 441. Mendez Nuńez Casto, adm. -125. Mendoza Duran, Cesar, gen. -143. Menelik II, cesan Etiopii7. Menendez, Mario Benjamin, gen. - 212. Merino, Jos& 'Ibrribio, adm. -143. Mero, Ciprian, ptk - 426. Miaja Menanto, Jose, gen.426. Miani, Antonio, gen. - 233., 428., 635. Michajłow, Christo -119. Michajłow, Sz. - 360. Michał Waleczny, hospodar Moldawii i Wotoszczyzny -126., 243., 599., 712. Michał Szyszman, car Bułgaru - 80. Michelson, Iwan Iwanowicz, ppłk - 591. Middleton, Frederick Dobson, gen. - 329. Midhat Pasza, Ahmed122. Mielżyński, Maciej, hr., pIk - 677. Mienszykow, Aleksandr Daniłowicz, gen. - 558. Mienszykow, Aleksandr Siergiejewicz, adm. - 20., 642. Mierieckow, Kiriłł Afanasjewicz, marsz. - 270., 391., 502. Mierzycan, Jan, gen. - 666. Mieszko I, ks. Polski, -134. Mieszko, ks. raciborski390. Mieżeninow, Siergiej Aleksandrowicc - 337. Migliacci, Antonio, mjr647. Mikawa, Gunichi, wiceadm. - 260., 261. Mikotaj I, król Czarnogory - 58.,177., 732. Mikotaj I, car Rosji - 538. Mikotaj Mikotajewicz, w. książę rosyjski -116., 196. Milan Obrenović, ks. Serbii - 544. Milla, Josó Justo, plk387. Miller, Antonio, bryg. - 52. Miller, William, mjr - 721. 670 I 671 Miltiades, wódz ateński440. Miłoradowicz, Michaił Andriejewicz, gen.358. Minto, Gilbert Elliot Murray,lord, gubernator Indii - 451. Miramon, Miguel, gen.453. Miranda, Francisco, gen.722. , 744. Mitre, Bartholome, gen.707. Młodzianowski, Waclaw, plk - 464. Model, Walther, feldmarsz. - 39., 60., 377., 414. Modesto Guillote, Juan, gen. -104.,199., 335. Modżaddedi, Sibghatullah8. Mohammed V, suhan Maroka - 445. Mohammed Ahmed (Mahdi) - 506. Mohammed Ali, pasza Egiptu - 252., 590. Mohammed al-Badr, imam Jemenu - 314., 315. Mohammed ben Abdala, szejk - 428. Mohammed Ben Arafa, suhan Maroka - 445. Mohammed Reza Pahlawi, szach Iranu - 296., 374. Mokronowski, Stanisław, gen. - 736. Mola Vidal, Emilio, gen.426. Momcził, wódz bułgarski585. Monet, Juan Antonio, gen. - 52. Mouteiro, Pedro Aurelio de Gois, gen. - 97. Monteverde, Domingo de, kpt. mar. - 744. Montgomery, Bernard Law, 672 marsz. -12., 42., 64., 210., 442., 652. Montluisant, Bruno, baron, ptk - 74. Montojo, Patricio, adm.436. Moore, Jeremy, gen.212. Moore, John, kpt. mar.290. Mora, Jose Joaquim, gen.583. Morales, Francisco Tomas, gen. - 438. Moravec, Frantiśek, płk407. Morazan, Francisco, ptk, prezydent Ameryki Środkowej - 387. Morgan, Daniel, gen. -169. Morillo, Pedro Domingo Pablo, gen. -128., 450. Mortain, Philippe Auguste de, hr. - 25. Mortier, Edouard Adolphe de, marsz. - 230., 523. Moscardo Ituarte, Jose, ptk - 698. Moshesh, wódz Sutów694. Moskalenko, Kiriłł Siemionowicz, gen. -194. Moss, John Ralph, kpt. mar. - 605. Mościcki, Bolesław, ptk359. Msilikazi, wódz Matabele694. Mścisław Romanowicz, w. ks. kijowski - 327. Mścisław Udały, ks. halicki - 327. Muawija, kalif -174. Muchtar Pasza, Mahmud205., 732. MOcke, Helmuth von, kpt. mar. - 203. Muhammad XII zw. az-Zagall, emir Grenady - 257 Muhammad Ali, pasza Egiptu - 252. Muhammad al-Hussajn315. Muller, Burhard von der Luhnen, gen. -181. Muller, Karl von, kmdr203. Murad I, suhan Zitrcji - 5., 354. Murad II, sułtan Tttrcji735. Murad IV sułtan 'IZrrcji31. Murad Bej - 543. Murat, Joachim, marsz.87., 230., 284., 316., 357., 409. Murawiew, Kostadin, premier Bułgarii -120. Murawiow-Apostoł, Siergiej Iwanowicz - 538. Murphy, John, ksiądz - 297 Mustafa Bej - 353. Mustafa Lala Pasza -175., 431., 615. Mustafa Pasza, gubernator Damaszku - 31. Mustafa Pasza, gubernator Krety - 41. Mustafa Pasza - 333. Myers, Eddie, ptk - 245. Nachimow, Paweł Stiepanowicz, wiceadm. - 642. Nadżibullah (Nadżib), Mohammed, prezydent Afganistanu - 8. Nagumo, Chuichi, wiceadm. - 530. Nagy, Imre, premier Węgier - 751. Nana Sahib - 285. Napoleon I Bonaparte, cesar L Francuzów - 38., 48., 87., 230., 284., 316., 358., 409., 425., 441., 523., 584., 588., 592., 660., 716., 733., 743. Napoleon III Bonaparte, cesan Francuzów - 427., 453., 471., 567., 659. Na'segen (Td'a III), król Egiptu - 51. Naser, Gamal Abdel, ptk, prezydent Egiptu - 201., 314. Nassau, Justinian von, hr., adm. - 27.,124. Nassir Pasza - 418. Navarre, Henri, gen. -189. Nechansky, J., kpt. - 563. Nedić, Milan, gen. - 640. Nejman, Konstantin Augustowicz - 468. Nelson, Horatio, adm. -1., 682., 691., 704. Nenni, Pietro - 278. Neto, Antonio Agostinho, prezydent Angoli - 29. Neumann, Friedrich Wilhelm, gen. - 652. Ney, Michel, ks., marsz.87., 230., 284., 316., 358., 743. Ngo Dinh Diem, prezydent Wietnamu Płd. - 33. Nguyen Phuc Anh, król Wietnamu - 766. Nguyen Van Hue - 268. Nguyen Van Thieu, gen., prezydent Wietnamu Płd. - 766. Niazi, Ali Khan, gen.518. Nicefor I, cesan Bizancjum - 57. Nicefor II Fokas, cesaa Bizancjum -110.,174., 361. Niebogatow, Nikołaj Iwanowicz, wiceadm. -173. Niegolewski, Andrzej, por.660. Niewierowski, Dmitrij Pietrowicz, gen. - 357. Nikolić, Tchomir, gen.696. 673