Poga�stwo w nowych szatach SERIA: BIBLIOTEKA WSPӣCZESNEGO CHRZE�CIJANINA Redaktor serii: KS. STEFAN KOPEREK Projekt ok�adki ca�ej serii: KS. MARIAN ZIELNIOK Dotychczas ukaza�y si� tytu�y: � Ks. Wac�aw Guba�a, Aktualne zagadnienia �ycia ludzkiego. Ks. Jan Dudziak, Konkordat Polski z dnia 28 lipca 1993 r. pod obstrza�em zarzut�w. Ks. Wac�aw Guba�a, Sztuczna prokreacja, ocena moralna. Ks. Wac�aw Guba�a, AIDS, alkoholizm, problemy moralne. Ks. Andrzej Zwoli�ski, Jaka Europa? Ks. Andrzej Zwoli�ski, Mi�dzy pokojem a wojn�. Ks. J�zef Tischner, Czytaj�c Veritatis Splendor. Ks. Andrzej Zwoli�ski, Czarne pytania Afryki. Ks. Andrzej Zwoli�ski, W g�szczu zla. Ks. Tadeusz Borutka, Cywilizacja mi�o�ci. Ks. Jan Orzeszyna, Dlaczego i jak si� spowiada�? KS. STEFAN DOBRZANOWSKI NEW AG� POGA�STWO W NOWYCH SZATACH �UNUM-KRAK�W IMPRIMATUR: Kuria Metropolitalna w Krakowie L. 1286/94 z dn. 14. VI. 1994 r. Wikariusz generalny: Bp Jan Szkodo� Notariusz: Ks. Jerzy Dziewo�ski Cenzor: Ks. dr Wac�aw Guba�a POLSKIE TOWARZYSTWO TEOLOGICZNE KRAK�W WYDAWNICTWO � UNUM � 31-002 Krak�w, ul. Kanonicza 3 - tel. 22-56-90 SPIS TRE�CI Od Autora ... 7 Wsp�czesna fala sekt i ruch�w pseudoreligijnych ... 9 Geneza ruchu New Ag� , Doktryna ... 15 Techniki pseudoduchowe i rozpowszechniania ruchu . Popularno�� ruchu ... 33 Upowszechnianie New Ag� w Polsce Krytyczna ocena fenomenu New Ag� Nasza odpowied� ... 47 11 metody .. 26 OD AUTORA Szeroko otwart� bram� wolno�ci i demokracji nap�ywaj� do naszego kraju zar�wno rzeczy dobre jak i pseudowarto�ci, a nawet antywar-to�ci. Nie mo�na tu nie zauwa�y� coraz bardziej g�o�nego i obecnego w naszej kulturze i �rodka przekazu ruchu New Ag� czyli "Nowej Epoki". Ten szeroko rozlany o zasi�gu ju� �wiatowym pr�d kulturowo-spo�eczny, maj�cy wiele wersji i kr�g�w oddzia�ywania proponuje nowe spojrzenie na cz�owieka i rzeczywisto��. Wzywa on zm�czonego naciskiem cywilizacji konsumpcyjnej i technicznej cz�owieka ko�ca XX w. do ca�kowitej przemiany �wiadomo�ci, a� do granic zdobycia przekonania �e jest si� boskim wsp�stw�rc� kosmosu, nie maj�cym nad sob� osobowego Boga. New Ag� zw�c si� superreligi� lub religi� cz�owieka kosmicznego spod znaku Wodnika g�osi wyzwolenie si� z kr�puj�cych nas norm cywilizacji, religii i moralno�ci. Propagatorzy tego ruchu przekonani o rych�ym upadku chrze�cija�stwa i obecnej kultury z nim zwi�zanej wyst�puj� najcz�ciej pod szlachetnymi szyldami jak np. ruch poko- ju, ekologia, pa�stwa bez granic, szko�y bez stressu i w ten spos�b pozyskuj� wielu. Teoria tego ruchu ��cz�c religi� z magi�, nauk� z parapsychologi�, filozofi� z astrologi� - wychodzi na spotkanie wielu skrytym pragnieniom cz�owieka; szczeg�lnie za� interesuje m�odych. Czy jest religi� godn� cz�owieka przysz�ego wieku, czy tylko jej namiastk� lub kolejn� utopi� po upadku totalitaryzra�w zapowiadaj�cych raj na ziemi dla wybranych? Czy nawi�zuj�c do okultyzmu, teozofii i starych wierze� Wschodu, a odrzucaj�c racjonalizm i religie objawione znamionuje post�p czy cofni�cie si� ludzko�ci? Czy wzywaj�c do praktykowania spirytyzmu, yogi, hipnozy, medytacji wschodniej, do wiary w reinkarnacj�, moc kryszta��w, Tarota i horoskopy da si� pogodzi� z nasz� wiar� katolick� czy te� nale�y to uzna� za stare zabobony i nawr�t poga�stwa? Czy New Ag� jest dla nas zagro�eniem czy wyzwaniem i szans�? Na te i inne pytania staram si� odpowiedzie� w tej broszurce czytelnikowi wyczulonemu na w�a�ciwe odczytywanie znak�w naszego czasu. Krak�w 3 Maja 1994. lUew Ag� poga�stwo w nowych szatach l. Wsp�czesna fala sekt i ruch�w pseudoreligijnych Kondycja duchowa dzisiejszego cz�owieka, rozliczne jej uwarunkowania, a w�r�d nich schy�ek XX wieku, a wi�c zawirowanie dziejowe prze�omu tysi�cleci wyzwalaj� w wielu pragnienie wiedzy tajemnej i wiar� w spe�nienie si� utopii, przes�dnych wierze�, czy te� ostatecznej apokalipsy ludzko�ci. Sprzyja tym osobliwym przekonaniom moda na irracjonalizm, upadek autorytet�w, rozczarowanie nauk� i og�lne zachwianie si� r�wnowagi duchowej ludzko�ci, co jest przejawem kryzysu, a mo�e nawet zmierzchu kultury euroatlantyckiej. Specyficznym symptomem obecnego czasu jest o�ywienie religijne, g��wnie jednak w postaci roz- woju r�norodnych sekt, i r�wnocze�nie odwr�t od Ko�cio�a i Boga Objawienia a nawet kult szatana. Wsp�cze�nie obok modnych sekt orientalnych powstaje wiele ruch�w religijnych i pa-rareligijnych podaj�cych recepty na szcz�cie cz�owieka ju� tu na ziemi *. Takim og�lno�wiatowym ruchem, uwa�aj�cym si� za religi� i g�osz�cym utopi� szcz�cia dla ludzko�ci w nowym tysi�cleciu jest New Ag�, czyli "Nowy Wiek""-. ��czy on w sobie elementy religii i filozofii Wschodu, teozofii, okultyzmu, a przede wszystkim poga�skiej gnozy. Gnoza fa�szywa czyli niechrze�cija�ska jest pogl�dem, �e cz�owiek mo�e osi�gn�� zbawienie na drodze samego rozumowego poznania, przez wtajemniczenie, zarezerwowane dla nielicznych3. W historii wyst�powa�a ju� w wielu postaciach, obecnie za� ' Zob. ks. J. Kowalski, Wsp�czesne sekty i gnozy, Neopoganizm i nowa religijno��, w: Z�udzenia nowej ery. Teologowie o New Ag�, red. ks. I. D��, Ole�nica, wyd. "Signum", 1993, ss. 11-48, oraz M. Libiszowska--��tkowska, Nowe ruchy religijne - zjawisko socjologiczne, "Wi�", nr 3, 1993, ss. 48-57. 2 Kard. G. Danneels, Nowy �ad. Nowa ludzko��. Nowa wiara. New Ag�, Krak�w, wyd. "M", 1992. 3 H. Masson, S�ownik herezji w Ko�ciele katolickim, Katowice, Wydawnictwo "Ksi��nica", 1993, ss. 126 i nn. 10 wyst�pi�a jako szybko rozprzestrzeniaj�ce si� zjawisko w skali �wiatowej. Za�o�eniem ruchu New Ag� - gnozy XX wieku by� stopniowy rozw�j przez wiele lat, i ujawnienie si� przed schy�kiem drugiego tysi�clecia chrze�cija�stwa, aby g�osi� �wiatu, �e nadchodzi era nowej religii - religii kosmicznej. Ruch ten by� wi�c konspiracj�, a obecnie staje si� manipulacj� dla polityki �wiatowej i olbrzymiego biznesu, kt�remu s�u�y 4. Naczelna idea New Ag� g�osi, �e skoro ludzko�� zmierza ku samozag�adzie, popychana na skraj przepa�ci przez cywilizacj� zachodni�, to ocalenie mo�e jej przynie�� tylko ca�kowita przemiana �wiadomo�ci cz�owieka. 2. Geneza ruchu New Ag� Ruch New Ag� nie rozpocz�� si� ani w sze��dziesi�tych ani w siedemdziesi�tych latach naszego stulecia. Korzeniami swymi si�ga zar�wno staro�ytnej gnozy, hinduizmu, jak i �ydowskiej kaba�y. Jego korzenie nowo�ytne to przede wszystkim Towarzystwo Teofizyczne za�o�one przez Rosjank� Helen� Pietrown� B�awats-k� (1831-1891) w 1875 r. w Nowym Jorku, 4 T. Biero�, Konspiracja Wodnika, "Tygodnik Powszechny", 30 (2273), 1993, ss. l i 4. 11 g�osz�ce ide� wsp�lnych prawd jednocz�cych wszystkie religie �wiata. By�a to wiara w istnienie "mistrz�w", kt�rymi byli wtajemniczeni i o�wieceni ludzie lub istoty duchowe. Uczennice B�awatskiej Annie Besant (1847-1933) i Alice Bailey (1880-1949) s� wymieniane jako g��wne "aposto�ki New Ag�". A. Bailey b�d�ca medium spirytystycznym, kontaktuj�cym si� z "mistrzami m�dro�ci" Tybetu, wychodz�c ze �r�de� ezoteryzmu, dostarczy�a ruchowi w swoich ksi��kach podstawy doktrynalnej oraz nazwy "New Ag�". Opieraj�c si� na astrologii zapowiada�a bliskie, powt�rne przyj�cie Chrystusa, jednak nie Chrystusa chrze�cijan, lecz jednego z siedmiu W�adc�w Wszech�wiata. Za europejski korze� ruchu uwa�a si� dzia�alno�� austriackiego antropozofa Rudolfa Stei-nera (1861-1925) i za�o�one przeze� w Dor-mach k. Bazylei w 1913 r. Towarzystwo Antro-pozoficzne5. Zapowiada� on nadej�cie nowej ery, czyli tzw. sz�stej epoki �wiata spod znaku Wodnika - New Ag�, kt�ra ma si� narodzi� na prze�omie XX i XXI wieku i przynie�� nowy porz�dek �wiata. 5 R. Steiner, Wszech�wiat - ziemia - cz�owiek, BieIsko-Bia�a, Towarzystwo Antropozoficzne w Polsce, 1993. 12 Pierwsz� reprezentowan� w mediach wersj� New Ag� da�a spo�ecze�stwu zachodniemu kontrkultura ameryka�ska lat sze��dziesi�tych. Fundamenty pod ni� stworzyli ju� w latach pi��dziesi�tych m�odzi, wyizolowani kulturowo i rozczarowani religijnie tzw. beatnicy, dla kt�rych buddyjska ekstaza ze� stawa�a si� kusz�c� filozofi� �ycia, a nast�pnie hippisi ze swoimi wizjami narkotycznymi i utopijnym radykalizmem. Kolejne etapy rozwoju New Ag� to Ruch Ludzkich Mo�liwo�ci w latach siedemdziesi�tych, kt�ry szerzyli w Ameryce liczni terapeuci o inklinacjach mistycznych, a w latach osiemdziesi�tych tzw. Harmonijne Wsp�lnoty 6. Wsp�czesna czo�owa pisarka ruchu Marylin Ferguson w swojej ksi��ce z 1980 roku pod tytu�em "The Aquarian Conspiracy" ("Spisek Wodnika"), stanowi�cej dzi� podstawowe �r�d�o wiedzy "nowej epoki" twierdzi, �e ruch ten zdobywa� poparcie stopniowo ju� przez wiele lat. Obecnie przedstawia go jako pot�n� sie�, kt�ra dzia�a aby dokona� radykalnych zmian w �wiecie pocz�wszy od Stan�w Zjednoczo- � A. Brooks, Ruch New Ag� to nic nowego, w: New Ag�, red. P. Macura, Krak�w, wyd. "Nomos", 1993, s. 78. 13 nych'. Faktycznie nowa fala okultyzmu w postaci New Ag� dosz�a do g�osu w latach siedemdziesi�tych i ogarn�a ca�y zachodni �wiat8. Ruch New Ag� czerpie sw� inspiracj� z psychologii humanistycznej i z teorii przyrodo-znawstwa, a r�wnie� z pr�d�w gnostyckich i filozofii Wschodu. Nie jest to ju� ruch elitarny, gdy� wielomilionowe nak�ady ksi��ek F. Cap-ry i M. Ferguson wprowadzi�y �wiadomo�� nowej ery w szerokie warstwy spo�eczne, oferuj�c im t� drog� nowy spos�b na �ycie. Ruch ten g�osi radykalne zerwanie z kluczowymi elementami my�li zachodniej i t�sknie spogl�da na koncepcje religii wschodnich, jako na drog� do rozwi�zania ludzkich problem�w. Prawdopodobnie wi�kszo�� ludzi przyznaj�cych si� do� w og�le nie zna teozoficznych ugrupowa� a jedynie opiera si� na koncepcjach ruchu szeroko propagowanych przez literatur� i media �wiatowe. Wiadomo jednak, �e liderzy ruchu studiuj� pod kierunkiem tybeta�skich mistrz�w, a ,,naj�wi�tszy" cz�owiek Tybetu, Dalay Lama przemawia obecnie na ca�ym �wiecie do szero- 7 P. H. Lochhaas, Co to jest... ruch New Ag�, Bielsko-Bia�a, wyd. "Augustana", 1993, ss. 20 i nn. 8 J. Sire, �wiaty wok� nas. Wprowadzenie do podstawowych koncepcji �wiatopogl�dowych. Katowice, wyd. "Areopag", 1991, ss. 185 i nn. 14 kich mas ukszta�towanych na fali New Ag�. Nale�y bowiem pami�ta�, �e doktryna, kt�ra g�osi dogmat nadej�cia "z�otego wieku" czerpie zar�wno z buddyzmu, jak i z hinduizmu, bowiem chocia� ich cele wydaj� si� sprzeczne, to metoda dochodzenia do celu jest wsp�lna: "podr� do wewn�trz" w poszukiwaniu rozwi�za� przez odkrycie intuicji ludzkiego umys�u, w kt�rym dopatruj� si� mo�liwo�ci na miar� Boskiej wszechmocy ". 3. Doktryna Z astrologii czerpie New Ag� przekonanie, �e stoimy u progu nowej ery, w kt�rej chrze�cija�stwo przeminie, a zast�pi je superreligia cz�owieka kosmosu. Wed�ug tej teorii s�o�ce widziane z naszej pozycji dla ka�dego znaku Zodiaku potrzebuje 2100 lat, aby przej�� do nowego znaku. W�a�nie teraz znajdujemy si� w okresie jego przej�cia ze znaku Ryb, gdzie panowa�o chrze�cija�stwo, do znaku Wodnika, gdzie zapanuje ludzko�� o�wiecona. Twierdzi si�, �e tak jak cz�owiek ulega rytmowi dnia, p�r roku i �ycia, tak samo na spos�b okultys- s K. Wad�, Sekrety New Ag�, Warszawa 1991, s. 16; por. F. Capra, Poza �wiatem przeciwie�stw, Kwartalnik Religioznawczy "Nomos", nr 2, 1992, ss. 25-38. 15 tyczny w olbrzymim cyklu ulega wp�ywom kosmosu kultura i ca�e narody 1D. By� czas, kt�ry ludzko�� prze�ywa�a pod znakiem Byka, i by� to czas religii Mezopotamii, p�niej pod konstelacj� Barana - czas judaizmu, pod konstelacj� Ryb - czas chrze�cija�stwa, a obecnie nadchodzi epoka Wodnika. Opieraj�c si� na ewolucyjnej koncepcji cz�owieka, intelektuali�ci New Ag� przepowiadaj� nadej�cie ery nowego cz�owieka. "Odczuwam pokus� - pisze Andrew Wei� - by nazwa� psychotyk�w ewolucyjn� awangard� nowego gatunku. Poznali oni tajemnic� przemiany �wiata, przez przemian� umys�u. Je�li potrafi� wykorzysta� ten talent dla pozytywnych cel�w, to ich mo�liwo�ci nie znaj� granic" ". Pojawi�y si� r�wnie� twierdzenia, �e ziemia i istoty ziemskie przechodz� obecnie kryzys, poniewa� doszli�my do takiego punktu w ewolucji ludzkiego ducha, w kt�rym wkraczamy do wy�szego, doskona�ego kr�lestwa egzystencji. G��wn� zasad� i zarazem wymaganiem New Ag� jest konieczno�� przemiany �wiadomo�ci - przej�cia ze �wiata starego do �wiata nowego, 10 Ks. R. Jaworski, Wiele form New Ag�, "Emaus", nr l (16/17). 1993, s. 49. " Cyt. za W. Sire, dz. cyt., s. 185. 16 od �wiadomo�ci jednostkowej do �wiadomo�ci kosmicznej, od rozproszonych do�wiadcze� do mistycznego o�wiecenia. Do�wiadczenie to doprowadzi� ma od osobistej przemiany do planetarnej ewolucji i globalnej harmonii, w miar� jak ludzie do�wiadczaj� swojej w�asnej bosko�-ci �wiat b�dzie przemieniony, a ludzko�� wkroczy w "wiek Wodnika". G��wne zasady tego bardzo z�o�onego, a jednocze�nie mglistego systemu my�lenia s� nast�puj�ce 12: a. B�g jako osoba nie istnieje, jest rozproszon� we wszech�wiecie energi� kosmiczn� - najwy�sz� wibracj�. b. Ludzie s� cz�ci� b�stwa i z chwil� przej�cia do wy�szej �wiadomo�ci ka�dy cz�owiek mo�e powiedzie� "ja jestem bogiem". Jestem wsp�stworzycielem z bogiem" - brzmi has�o na �wiatowy dzie� uzdrowienia - nadchodzi nowe niebo, poniewa� B�g wyra�a si� na ziemi przez nas. Naprawd� ja jestem Chrystusem Boga, poniewa� B�g jest wszystkim, a wszystko jest Bogiem". Jeden z ideolog�w ruchu John Lilly pisze - "Wkraczamy w nowy wszech�wiat, stwarzaj�c go i wype�niaj�c. Jestem jednym z ch�opak�w 12 Lochhaas, dz. cyt., ss. 8 i nn. 17 w maszynowni, kt�ry pompuje stworzenie z nico�ci do znanego mi wszech�wiata" ". c. Jedyn� potrzeb� ludzko�ci jest przemiana, czyli u�wiadomienie sobie swojej bosko�ci. ,, Jeste�my w�asnymi stw�rcami - twierdz� wyznawcy - i tylko my odpowiadamy za to, co dzieje si� wok� nas". d. Z�o nie istnieje, jest nim tylko stan bycia nie�wiadomym, a wszelkie kryzysy ludzko�ci wynikaj� z nieu�wiadomienia sobie swej bosko�ci i swej jedno�ci ze wszystkimi rzeczami, jakie istniej�. e. Zbawienie rozumiane jest jako przej�cie do wy�szej �wiadomo�ci i mo�e nast�pi� zawsze przez wielokrotne spe�nianie jakiejkolwiek z wielu technik oddzia�ywuj�cych na cia�o, umys� i ducha. f. Przemiana jednostki jest punktem wyj�ciowym do przemiany og�u ludzko�ci, kt�ra doznawa� b�dzie masowych o�wiece�, a� do zjednoczenia wszystkich spo�ecze�stw. Wielu ideolog�w ruchu zapowiada, �e ten "skok kwantowy w bosko��" jest ju� bardzo bliski. Interpretacja podanych sze�ciu zasad jest oczywi�cie r�na w poszczeg�lnych nurtach �wiatowego pr�du New Ag�, kt�ry naj- 13 Sire, dz. cyt., s. 183. 18 og�lniej dzieli si� na kierunek okultystyczny i humanistyczny. Jest rzecz� znamienn�, �e "religia Wodnika" nie rezygnuje z centralnej postaci chrze�cija�stwa, jak� jest Jezus Chrystus". Ideologowie ruchu nawi�zuj� do teihardowskiej koncepcji Chrystusa kosmicznego. Posta� i rol� Jezusa przedstawiaj� jednak odmiennie. Twierdz�, �e nie ma On monopolu na bosko��, gdy� Jego b�stwo nie jest wi�ksze ni� b�stwo ka�dej innej osoby. R�nica polega na tym, �e Jezus zrozumia�, czyli posiad� bosk� �wiadomo�� i objawi� swoj� bosko�� bardziej ni� ktokolwiek inny. Jest on ukazywany jako zwyk�y cz�owiek, kt�ry posiada ewolucyjn� si�� bosko�ci. Jezus jest tylko duchowo zharmonizowan� i rozwini�t� istot�, kt�ra s�u�y za przyk�ad duchowego poznania i ewolucyjnego post�pu 15. Chrystus jako boska zasada jest si�� energetyczn� nazywan� chrysto�wiadomo�ci�, kt�r� mo�e posi��� ka�dy. W Nim szczeg�lnie skondensowa�a si� boska energia. Propagatorka ruchu, Janet Bock skar�y 14 Zob. ks. B. Ferdek, Idea zbawienia w New Ag�, w: Z�udzenia nowej ery. dz. cyt., ss. 73-77. 15 D. Groothius, Zszamanizowany Jezus, w: New Ag�, red. P. Macura, dz. cyt., s. 82. 19 si�, �e uwa�anie Jezusa za jedynego Syna Bo�ego jest ograniczaniem naszej bosko�ci, jest skr�powaniem bosko�ci do jedynej fizycznej postaci na ca�� wieczno�� ". Jezus historyczny oddzielony jest od uniwersalnej i bezosobowej �wiadomo�ci Chrystusa. Zatem Chrystus nie jest imieniem jednostki, ale pewnym urz�dem w hierarchii. Jezus, kt�ry sta� si� Chrystusem przez oczyszczenie siebie ze z�ej karmy w drodze wielokrotnych wciele� (reinkarnacja), jest tylko jednym z kilku mistrz�w, kt�rzy s�u�� ludzko�ci z wy�szej p�aszczyzny. Jest nauczycielem jak Herkules, Hermes, Rama, Mithra, Kriszna czy Budda. Natomiast panem w kr�gu New Ag� jest Maitreya - pi�ta reinkarnacja Buddy. Jest on obecnie posiadaczem urz�du Chrystusa przez 2600 lat, a w Palestynie objawi� si� przez swojego ucznia Jezusa ". Odrzuca si� tak�e zmartwychwstanie i wniebowst�pienie Jezusa Chrystusa twierdz�c, �e odszed� do wewn�trz, sk�d wywodz� si� wszystkie istoty, czyli do �wiadomo�ci, kt�ra jest i� J.w. s. 82. 17 Ks. J. J. Steffon, Satanizm jako ucieczka w absurd, Krak�w, wyd. "WAM", 1993, s. 83; por. M. B. Schlink, New Ag� z biblijnego punktu widzenia, Lublin 1992, s. 17 nn. 20 �r�d�em wszechrzeczy - niebieskim kr�lestwem wewn�trz 38. Osobny problem stanowi� fa�szerstwa dotycz�ce �ycia Jezusa Chrystusa i Ewangelii. New Ag� odrzuca Bibli� jako objawienie, a o Chrystusie wypowiada si� na podstawie dwu swoich �r�de�. S� nimi - Ewangelia Wodnika i Pi�ta Ewangelia stworzona przez Rudolfa Steinera. Obydwa �r�d�a powo�uj� si� na tzw. Kroniki Akaszy. Jest to poj�cie indyjskie oznaczaj�ce "usze �wiata" lub "pami�� �wiata" ". Na podstawie tych fa�szywych �r�de� i rzekomych nowych odkry� zwolennicy New Ag� produkuj� literatur� i filmy o Jezusie Chrystusie, przewa�nie o charakterze blu�nier-czym. Klasycznym tego przyk�adem jest ksi��ka D. Anrias pt. "Wizja Nazarejczyka". Wed�ug tych fantazyjnych wersji Jezus przed rozpocz�ciem publicznej dzia�alno�ci przebywa� na Dalekim Wschodzie - w Indiach, Tybecie i Persji oraz w Asyrii i Grecji, gdzie naucza� si� sztuki szama�skiej2C. Wiele innych wymy�lonych wersji �ycia Jezusa, sprzecznych ze so- 18 Groothuis, dz. cyt., s. 82. " Ks. B. Ferdek, New Ag� o Jezusie Chrystusie, w: Z�udzenia nowej ery, dz. cyt., s. 80. se Groothuis, dz. cyt., s. 83. 21 ba, propaguj� neo-epokowcy celem zafa�szowania historycznej prawdy o Jezusie Chrystusie. O ile New Ag� nie spe�nia wymog�w pe�nej religii, jest raczej pseudoreligi�, gdy� nie uznaje osobowego b�stwa, ani nie uprawia kultu, o tyle na pewno jest wizj� �wiata i cz�owieka. Jest specyficzn� filozofi� o wyra�nych cechach panteistycznych i monistycznych. Zasady tej filozofii zamkn�� mo�na w stwierdzeniach 2': a. Niezale�nie od tego co stanowi natur� bytu, fundamentem rzeczywisto�ci jest ja��. b. Wszech�wiat zjednoczony przez ja�� manifestuje si� w dwu wymiarach: widzialnym, dost�pnym dla zwyk�ej �wiadomo�ci i niewidzialnym, dost�pnym w "wolnym umy�le", czyli odmiennych stan�w �wiadomo�ci. c. Istot� do�wiadczenia New Ag� jest �wiadomo�� w wymiarze kosmicznym, gdzie czynniki takie jak przestrze�, czas, i moralno�� nie istniej�. d. �mier� fizyczna nie oznacza ko�ca ja�ni; nie ma te� l�ku przed �mierci� u cz�owieka, kt�ry jest panem wszech�wiata i przechodzi w �a�cuchu reinkarnacji do nowych wciele�. �wiatopogl�d New Ag� jest relatywistyczny 21 Sire, dz. cyt., passim. 22 - nie uznaje prawdy absolutnej; prawd� jest to, w co ka�dy wierzy, a dobrem to, co uwa�a za dobro. "To prawda, je�li w to wierzysz" - to znany ju� slogan tego ruchu. Nie ma te� systemu aksjologicznego, bo nic nie jest rzeczywi�cie dobre ani z�e - "r�b to, do czego daje ci natchnienie twoje serce", - to g��wna zasada post�powania akceptuj�ca wszelkie niemo-raino�ci i korzystanie z �ycia do ostatnich granic, gdy� jedynym z�em jest brak wy�szej �wiadomo�ci. Jest to wi�c absolutny relatywizm. Z�em jest tylko to co wywo�uje stress lub zniecierpliwienie, to znalezienie si� poza "atmosfer� dobrego samopoczucia", kt�r� nale�y poszerza� przez o�wiecenie i w ten spos�b z�o staje si� dobrem. Filozofia New Ag� powo�uje si� w pierwszym rz�dzie na Mistrza Eckharta oraz bez wi�kszych podstaw na filozofi� Teiharda de Chardin z powodu ��czenia w niej fizyki z metafizyk�, wiedzy z religi� oraz wizji cz�owieka i wszech�wiata w ewolucji ku Chrystusowi Omedze, a tak�e na Arnolda Teoynbeego, Al-dousa Leonarda Huxleya i Ericha Fromma jako wygodnych dla ruchu futurolog�w2-'. Nie 22 A. de Lassus, New Ag�. Nowa religia?, Warszawa, wyd. "Flumen" 1993, s. 62, oraz Sire, dz. cyt., s. 173. 23 bez podstaw natomiast odwo�uje si� do idealistycznej my�li G. W. Hegla, kt�ra prze�ywa obecnie renesans, i doskonale koresponduje z gnoz� New Ag�23. W dziedzinie spo�ecznej nowa epoka g�osi pok�j i pojednanie, szeroko upowszechnia has�a ekologiczne i obron� ludzko�ci przed zag�ad� dzi�ki wewn�trznej aktywno�ci. G��wnym celem spo�ecznym jest przemiana patrzenia na �wiat ca�ych spo�ecze�stw �wiata wschodniego, co dokonuje si� drog� przemiany �wiadomo�ci jednostek i ca�ych grup spo�ecznych. Podobnie jak wiele wsp�czesnych ruch�w religijnych i psychokult�w New Ag� w swojej strategii spo�ecznej uwzgl�dnia dwie metody: I. Zawoalowany spos�b przeciwstawiania si� chrze�cija�stwu, pos�uguj�c si� retoryk� religijn�; II. D��enie do zagnie�d�enia si� w sektorze gospodarczym; w tym celu nie tylko wykorzystuj� ofiarno�� zwolennik�w, ale zak�adaj� przedsi�biorstwa, firmy konsultingowo-marketingowe i fundacje. Umiej�tnie wykorzystuj� ulgi podatkowe i luki w systemie 23 M. Gogacz, Przestrzegam przed heglizmem i New Ag�, "Przegl�d Uniwersytecki", nr 5, 1993. 24 prawnym, podaj�c si� jako "organizacja ko�cielna" 24. Propagatorzy New Ag� pos�uguj� si� tak�e terminologi� biblijn� jako frazeologi� g�osz�c� mi�o��, pok�j i jedno��, co mo�e wydawa� si� bliskie duchowo�ci chrze�cija�skiej. W szerokim zakresie wykorzystuje si� tak�e teorie psychologiczne28, odwo�uj�c si� zw�aszcza do teorii zbiorowej nie�wiadomo�ci Carla Junga (1875-1961), wed�ug kt�rego wszystkie wspomnienia ludzkiej rasy - kulturowe, religijne i mitologiczne mog� zosta� ujawnione metod� wizualizacji i medytacji introwertyw-nej. Stosuj�c metod� wizualizacji i pozytywnego my�lenia New Ag� twierdzi, �e umys� ludzki poprzez sugesti� mo�e ustanowi� i stworzy� wszystko do czego jest przekonany - jest to swoista wschemoc rozumu ludzkiego. Nie jest trudno zuwa�y�, �e ideologia New Ag� ma charakter holistyczny, czyli ca�o�ciowy, czerpi�c z ca�ego dorobku ludzko�ci -. z nauki, filozofii i wierze� irracjonalnych. Jak twierdzi M. Ferguson jest to nowy paradygmat, kt�ry wyja�nia wszystko godz�c pierwiastek 24 J. M. Jackowski, Bitwa o Polsk�, Warszawa, wyd. "ad astra", 1993, s. 116. 25 Sire, dz. cyt., s. 172. 25 racjonalny z irracjonalnym; to nowy spos�b widzenia we wszystkich dziedzinach od nauki przez ekonomi� do religii w��cznie. 4. Techniki pseudoduchowe i metody rozpowszechniania ruchu Wyznawcy New Ag� uwa�aj�, �e ludzie s� oddzieleni od swojej bosko�ci tylko w swojej �wiadomo�ci. Nie wiedz� o swojej boskiej rzeczywisto�ci. By poj�� to, musz� przestawi� swoj� �wiadomo�� i w�wczas do�wiadcz� jedno�ci z tym, co boskie. To przestawianie �wiadomo�ci dokonuje si� przez wielorakie psycho-techniki, by w rezultacie doj�� do zrozumienia, �e bosko�� jest nasz� prawdziw� istot� 28. Do najbardziej popularnych technik czerpania z nieograniczonego potencja�u mo�liwo�ci cz�owieka nale��: ,,wizualizacja" - tworzenie obraz�w w umy�le, kt�re staj� si� rzeczywisto�ci�, ,,afirmacja" - ci�g�e wyobra�enie sobie upragnionego celu a� si� zrealizuje, astrologiczne rady, kontakty z duchami, �wiczenia i medytacje, kt�re maj� wyzwoli� drzemi�ce w cz�owieku moce i w nowej �wiadomo�ci zapewni� mu pomy�lno��, sukces i zbawienie. Organizuje si� sesje medytacji, obrz�d�w szama�skich, 26 Steffon, dz. cyt., s. 81. 26 autohipnozy, monotonnych �piew�w. Praktyki medytacyjne wspomagano te� narkotykami, w kt�rych medycy New Ag� upatrywali jeszcze do lat siedemdziesi�tych rewolucje Nowej Ery - dzisiaj przesta�y ju� one budzi� nadzieje 2;. Do zespo�u praktyk tej pseudoreligii nale�� tak�e yoga, wschodnie sztuki walk, astrologia, tarot i spirytyzm, zw�aszcza nowa forma zwana kana�owaniem (channeling). Polega ona na tym, �e ludzie otwieraj� swoj� psychik� duchom, a one przekazuj� przez nich informacje jakby kana�em telewizyjnym 2a. Praktykuje si� tak�e Enn�agram, czyli metod� odkrywania swojej osobowo�ci w czasie seans�w spirytys-tyczno-okultystycznych. Za� hipnoza New Ag�, to ruch psycholog�w hipnotyzer�w, kt�rzy przez seans hipnotyczny umo�liwiaj� ludziom rzekomy powr�t do poprzednich wciele�. Najcz�ciej stosowane s� jednak medytacje, kt�re przez dzia�anie na pod�wiadomo�� powoduj� zmiany w m�zgu. Cz�owiek taki jest jakby w letargu, gdy� wszystko co dostrzega, uwa�a za iluzj�, a za istot� �ycia uwa�a �wiat dost�pny w wy�szej �wiadomo�ci. Na licznych seminariach motywacyjnych stosuje si� selekcj� kandydat�w na stanowiska, nierzadko stosuj�c me- 27 Sire, dz. cyt., s. 199 i nn. 2' Steffon, dz. cyt., s. 87. 27 tod� scen brutalnych lub wymuszania stressu, aby zaszczepi� w umy�le pracownik�w nowe idee i warto�ci, co jest s�dowo zaskar�alne. Coraz cz�ciej pojawiaj� si� prawne aspekty ruchu New Ag�, gdy np. rodzice zaskar�aj� jego propagator�w z powodu "uwodzenia" ich dzieci. W ca�ej rozmaito�ci form i kierunk�w New Ag� istnieje wsp�lny motyw dzia�ania. U jego podstaw le�y stwierdzenie, �e nasz� bosko�� mo�na wyzwoli� jedynie przez zmian� sposobu my�lenia. To za� poci�ga za sob� absolutne "odci�cie" racjonalnego, krytycznego my�lenia. Jak d�ugo bowiem rozum obstaje przy dzieleniu rzeczywisto�ci i tworzeniu r�nic np. mi�dzy prawd� a fa�szem, rozbija obraz jedno�ci objawiaj�cej nam prawdziw� bosk� natur�. Zatem pos�annictwo New Ag� dociera w pe�ni dopiero do tych, kt�rych krytyczny filtr rozumu zosta� usuni�ty lub unieszkodliwiony przez tzw. pranie m�zgu. S�u�� temu wy�ej wymienione praktyki, czyni�ce z adept�w ludzi jakby pogr��onych w p�nie, zoboj�tnia�ych na dobro i z�o, na odbi�r rzeczywisto�ci, i jako� wewn�trznie smutnych. Tak wi�c, jak pisze A. Brooks, "ko�cowym produktem New Ag� jest osoba niezdolna odr�ni� prawdy od fa�szu i zaprogramowana do ignorowania tej kwestii (...) to kszta�towanie ludzi wysoce wra�liwych, a wi�c 28 �atwo poddaj�cych si� manipulacji. Idealny newager to prawdziwie 'ludzka rozrywka', uleg�y i pokorny, rozkosz dyrektor�w, biurokrat�w i in�ynier�w spo�ecznych" 2*. Zakres upowszechniania ruchu jest szeroki. Wielu ludzi w Ameryce, Europie i Australii uleg�o utopii nowej religii, �ywi�c z�udne nadzieje, �e nowa epoka rozwi��e ich problemy i b�dzie spe�nieniem ich interes�w. New Ag� to szeroko rozga��zione i popl�tane drzewo, a liczne jego owoce to dziesi�tki tysi�cy tytu��w ksi��ek i czasopism z dziedziny ezoteryki, okultyzmu, reinkarnacji, filozofii hinduskiej, astrologii, wr�biarstwa itp. To wiele kurs�w, warsztat�w i kongres�w, gdzie uczy si� magii, uzdrawiania, jasnowidzenia i innych "sztuk"; to nowa fala muzyki kosmicznej, tysi�ce kaset i p�yt nap�dzaj�cych biznes ruchu M. Wszystko to oferuje si� w ezoterycznych ksi�garniach, we wsp�lnotach duchowo-terapeutycz-nych, na kongresach, seminariach futurologicz-nych, w szko�ach i innych instytucjach, kt�rym patronuje New Ag�. New Ag� nie posiada centralnego systemu zarz�dzania lub te� jest on g��boko zakonspirowany. Literatura �wiatowa podaje kilka wy- 28 Brooks, dz. cyt., s. 78. 30 Jaworski, dz. cyt., s. 51. 29 [^ w ^ g � g ^g'5'C'3^"0-0-^ 3 CT' ^ B - o i l ^ �- � l & � ^ ST S S-i- ro -'� 2. K" L g TO S ^ '. M- ^-S___5L_^ 3 ^ y -s3 - .l^;^ii^1. �^isl.|?---3i||^-s^�-?^: .^ ^ O-"'^ g S^^ S'!^ri 5 ^P�3 ^ S'� &0 R "> i� ^^S�,^^ ^lag::;^ 03 ^ C '5 8 ffi l" '" ft. g7n- Z g S 3 ^ 3 ^' L. S. o ^ " i O S^N ,N3(T) ^<3"t3"t3^g'3P3a �^"'^"S^B"^"!"^ 3a- �str' ;:N!T!T^&I ^ S-in�'<; Kawowy o &,OtOm'0".S' L:(-� PO^OoOSBN?' .S:-! ^ P ^-S'�3 i-,,-.0 ^ f. m ^- � 01 ^- '-' W W -^S^Ss-gS.^Dy �" ! ... ^ ^--^ ^ ^ o �" j; P4>a;-�c:o!u&'!Tj3n)S,_oN-t< -^j|^ iiri^i^^ �% g 3:1 i - ^�ag^l^i^lg-gl^^ - ^"|^B--g^353^�^gl-^ - ^ p. g ^ sB s l&:-^ ^ ;c ? g ^ ^ r- -n li.hiiiij.niiiji^ Z pr�dem Nowej Ery zwi�zanych jest jeszcze wiele organizacji i ruch�w, kt�re nie wyst�puj� pod jego szyldem, cho� duchowo do� przynale��, g�osz�c pok�j, internacjonalizm, ekologi� 34. New Ag� sprzyja tak�e rozwojowi ruch�w feministycznych, g�osz�c m.in. potrzeb� rein-terpretacji Biblii w duchu dominacji pierwiastka �e�skiego i religijny kult Matki Ziemi. Wed�ug tych ruch�w Nowa Epoka zwana jest tak�e Epok� Macierzy �wiata, czyli epok� kobiety, kt�rej praca serca jest daleko subtelniej-sza, a przez to transcendentalno�� jest dla niej bardziej dost�pna ". Prorocy New Ag� twierdz�, �e w epoce Wodnika od�yje zdeprecjonowany w epoce Ryb erotyzm. St�d nowe miejsce ma zaj�� kobieta, posiadaj�ca niezwyk�y jego potencja�. Odrzucaj�c regu�y moralne i obyczajowe, otwiera si� ludziom drog� do swobody seksualnej. Aczkol- 84 Tak�e niekt�rzy duchowni katoliccy w USA z dominikaninem o. M. Foxem na czele propaguj� idee bliskie ruchowi New Ag�, wprowadzaj� oni alternatywne tre�ci modlitw liturgicznych i zaprzeczaj� pewnym tre�ciom Objawienia. 35 A. Klinowski, Podstawy �wiatopogl�du Nowej Epoki, t. I, rozdz. 2, O sensie �ycia. Obraz �wiata wsp�czesnego. Warszawa 1992, s. 15. 32 wiek niekt�re z nurt�w g�osz� panowanie nad cia�em. W dziedzinie seksualno�ci ideolodzy New Ag� wypracowuj� wizj� androgennego cz�owieka, u kt�rego energia m�czyzny i kobiety pozostaje w r�wnowadze"'. G�osz�, �e struktury rodzinne i ma��e�skie nie przetrwaj� ju� d�ugo, bo dla Wodnika istotn� jest wolno�� i tw�rczo��, wszystko bowiem co si� robi ma s�u�y� rado�ci". 5. Popularno�� ruchu Pytaj�c o przyczyny bardzo szybkiego i szerokiego rozpowszechniania si� ruchu New Ag� nale�y stwierdzi�, �e s� one bardzo z�o�one: a. Jest on kontestacj�, czyli buntem przeciwko nauce i technice, kt�re sta�y si� �r�d�ami rozczarowa�. Mimo olbrzymich sukces�w epoki komputer�w, najwa�niejsze problemy ludzko�ci jak g��d, wojny, kryzys energetyczny i ekologiczny nie zosta�y rozwi�zane. Nowa wy�sza �wiadomo�� gatunku homo sapiens ma wi�c by� jednocze�nie rozwi�zaniem wszystkiego, jest nosicielem wielkiej nadziei, st�d te� zyskuje wielu zwolennik�w. 30 Jaworski, dz. cyt., s. 30; por. Capra, dz. cyt., s. 27 nn. 37 Zob. J. Prokopiuk, New Ag� Movement, "I" miesi�cznik troch� inny", nr 3/1990, s. 44. 33 b. Jest tak�e wyrazem za�amania si� humanizmu �wieckiego, co doprowadzi�o do rozpowszechnienia si� w ostatnich dziesi�cioleciach poczucia bezsensu �ycia, pustki i nihilizmu. Gdy coraz wi�cej ludzi rozczarowanych jest ludzkimi metodami rozwi�zywania problem�w tego �wiata, szuka si� absolutnych odpowiedzi poza ich zasi�giem. Poszukiwanie nowej �wiadomo�ci kt�ra by wyzwoli�a cz�owieka ze szpon�w naturalistycznego nihilizmu zachodniego, to wysi�ki podejmowane przez maj�cych wp�yw na kultur� i tworz�cych nowy �wiatopogl�d. c. Wychodzi on naprzeciw ludzkim pragnieniom, np. kontaktowania si� z duchami, �ycia bez skr�powania normami moralnymi, a tak�e pragnieniu poczucia bezpiecze�stwa. Dlatego te� �atwo jest akceptowany. Ludzie zagubieni w codzienno�ci znajduj� w nim pewien azyl przed brutalno�ci� �wiata, zw�aszcza na pocz�tku, gdy s� traktowani ze zrozumieniem, bez wzgl�du na to co m�wi�, my�l� i czuj� sa. Jawi si� wi�c on dzisiejszemu cz�owiekowi jako nowa religia promuj�ca cz�owieka, bez zakaz�w i obowi�zk�w, zapewniaj�ca mu pe�n� wolno��. St�d wie- sa Jackowski, dz. cyt, s. 117. 34 lu niedowarto�ciowanych lub zakompleksionych ludzi mo�e znajdowa� w nim z�udne oparcie i swoiste dowarto�ciowanie. Ta synkretyczna mieszanka wszelkich pogl�d�w, filozofii, wierze� i praktyk mo�e odpowiada� ludziom schy�ku XX wieku, kt�rych mentalno�� jest synkretyczna. W swoistym coctailu wierze�, praktyk i metod ka�dy znajdzie co� dla siebie, dla rozwoju swojej indywidualno�ci lub swego biznesu. I tak doradcy w dziedzinie gospodarki, trenerzy menager�w, po�rednicy informacji, feministki, parapsychologowie, ekologowie i zwolennicy wszelkich terapii - upatruj� w New Ag� szans� na wzrost swoich akcjisl). d. Rozw�j tej ,,nowej religii" wi�zany jest tak�e z kryzysem chrze�cija�stwa, laicyzacj�, spadkiem wiary w nadprzyrodzono��, zanikiem poczucia tajemnicy i zw�aniem si� sfery sacrum, wiar� selektywn� i moralno�ci� kompromisow�, czy wreszcie skomercjalizowaniem Ko�cio��w ameryka�skich, gdzie ruch wzi�� sw�j pocz�tek, wype�niaj�c m.in. pustk� autentycznych potrzeb religijnych. Wydaje si�, �e analizy socjolog�w i psycholog�w religii, cho� w du�ym stopniu na�wie- 39 Jaworski, dz. cyt., s. 50. 35 tlaj� to zjawisko, to nie s� w stanie wyja�ni� go do ko�ca. Autor wielu rozpraw o nowych ruchach religijnych, Jean Vemett nazywa te fenomeny "pian�" �wiadcz�c� o wrzeniu w starych kulturach i religiach chrze�cija�skich. Ludzie szukaj� w nowych religiach mo�liwo�ci, pe�niejszej egzystencji, pragn� wznie�� si� ponad to, co materialne, pog��bi� si� wewn�trznie, bo wydaje im si�, �e nie znajduj� tego w ko�cio�ach chrze�cija�skich ia. Tak wi�c New Ag� �wi�ci sukcesy tam, gdzie chrze�cija�stwo ponosi kl�sk� i staje si� wielkim wyzwaniem dla chrze�cijan �". e. Istotn� przyczyn� du�ej popularno�ci New Ag� jest tak�e jego holistyczne, czyli ca�o�ciowe podej�cie do rzeczywisto�ci i do cz�owieka. G�osz�c ca�kowity monizm rzeczywisto�ci, ��czy on wszystkie dziedziny �ycia w jedno; wchodzi w kultur�, gospodark�, polityk�; odwo�uje si� do nauki, astrologii i religii; anga�uje cz�owieka ca�o�ciowo z jego rozumem, pod�wiadomo�ci�, �yciem emocjo- w Por. J. Vernette, Pokusa ostatnich czas�w, "Znak", nr 8 (447), 1992, s. 197. 41 Ks. J. Kowalski, Wyzwania stawiane chrze�cija�stwu przez New Ag�, w: Z�udzenia nowej ery, dz. cyt., s. 136 i nn. 36 nalnym i cielesnym. Odpowiada to pragnieniom cz�owieka, kt�ry zawsze potrzebuje ca�o�ciowego spojrzenia na rzeczywisto��, d��y do syntezy, kt�ra pozwala mu w pe�ni uczestniczy� w �yciu wszystkimi w�adzami ludzkiej natury; f. Za wa�ne �r�d�o rozpowszechniania si� idei ruchu New Ag� uwa�a si� tak�e mentalno�� ukszta�towan� pod wp�ywem kultury masowej, za� niekt�rzy teologowie nie wahaj� si� nawet zauwa�y� w tym zjawisku strategii szatana, zbyt cz�sto przemilczanego w nauczaniu ostatnich czas�w ". 6. Upowszechnianie New Ag� w Polsce V/ Polsce idee New Ag� sta�y si� szeroko znane dzi�ki wysokonak�adowym czasopismom propaguj�cym tajemne wierzenia i praktyki, np. ilustrowane miesi�czniki "Nie z tej ziemi", "Nieznany �wiat" oraz setkom ksi��ek importowanych z USA i Wielkiej Brytanii, t�umaczonych na j�zyk polski. Zapowiedziano ju� tak� seri� ksi��ek wydawnictwa New Ag�. Ostatnio pojawi�y si� r�wnie� powa�niejsze, a wi�c naukowe wydawnictwa gnostyckie, jak <s Lochhaas, dz. cyt., s. 33. 37 "Gnosis" i inne. Tak�e polskie mass media coraz bardziej nag�a�niaj� ruch New Ag�, jednak czyni� to najcz�ciej tendencyjnie, s� to bowiem zwykle informacje jednostronne, pochodz�ce od zwolennik�w ruchu; np. �wiadectwa neofit�w. Pozytywny wyj�tek w tej dziedzinie stanowi� rozg�o�nie katolickie. Najaktywniejszym aposto�em New Ag� w naszym kraju jest Jerzy Prokopiuk, kiedy� aktywista ZMP, a dzi� sugestywny religioznawca i propagator �wiatopogl�du Wodnika, wydaj�cy pismo "Gnosia"4S. Swoimi artyku�ami, pozorn� uczono�ci� i klimatem wy�szego wtajemniczenia mo�e on imponowa� zw�aszcza m�odym humanistom, psychologom i ludziom ze �wiata sztuki. Prokopiuk przedstawia New Ag� jako propozycj� idealnego �wiatopogl�du, alternatywnego wobec dotychczas panuj�cych, a dzisiaj ju� ,,skostnia�ych, zmursza�ych i przegni�ych" - wobec marksizmu i katolicyzmu. Jeden i drugi okre�la jako hamuj�ce post�p ludzko�ci i twierdzi �e New Ag� ma wobec nich dzia�anie pozytywne. Wielu ludzi w Polsce ulega wp�ywom ruchu New Ag�. S� to cz�sto ludzie cierpi�cy, osamotnieni, za�amani duchowo, 43 Zob. C. Gawry�, Gnoza, New Ag� i "potrzeby duchowe", "Wi�" nr 3, 1993, ss. 165-169. 38 szukaj�cy nadziei, a tak�e m�odzie� �atwo id�ca za tym, co nowe. Opr�cz licznych publikacji, program�w w radiu i telewizji i nagra� na kasetach magnetofonowych, New Ag� propagowany jest tak�e przez r�ne instytucje i towarzystwa. I tak: a. Zak�ada si� szko�y i przedszkola realizuj�ce program pedagogiki steinerowskiej; "4 b. Organizuje si� dla nauczycieli i wychowawc�w seminaria pedagogiki steinerowskiej; c. Powo�uje si� stowarzyszenia, kt�re wyrastaj� z idei New Ag�; d. Sprowadzaj�c z USA i z Europy Zachodniej instruktor�w, przeprowadza si� szkolenia w zakresie yogi relaksacyjnej; e. Prowadzi si� seminaria motywacyjne i kursy libertingu, propaguj�ce idee New Ag�. f. Tworzy si� centra medytacji transcendentalnej, wykorzystuj�cej oddech i postawy cia�a dla zmiany �wiadomo�ci. S� to praktyki z regu�y szkodliwe, powoduj�ce zoboj�tnienie psychiczne i poczucie smutku. W skrajnych przypadkach medytacja taka 44 S� to tzw. o�rodki waldorfowskie, gdzie pod pozorem wznios�ych hase� wpaja si� dzieciom idee an-tropozofii Rudolfa Steinera, europejskiego prekursora New Ag�. 39 mo�e sprowadzi� inwazj� duchow�, kt�r� Biblia nazywa op�taniem (filmy ameryka�skie coraz cz�ciej przedstawiaj� op�tanie, wykorzystuj�c autentyczne wydarzenia). Tak wi�c ruch New Ag� upowszechniany jest w Polsce, podobnie jak w krajach zachodnich, zasadniczo w trzech kr�gach: pierwszy, najwi�kszy, obejmuje ludzi sympatyzuj�cych z nowym �wiatopogl�dem, cho� s� na razie tylko jego biernymi odbiorcami g��wnie drog� mass-medi�w. Drugi stanowi� neofici - ludzie ju� czynnie zaanga�owani w nich i zafascynowani duchowo�ci� New Ag�, np. daj�cy w �rodkach przekazu swoje �wiadectwa przemiany �wiadomo�ci. Trzeci kr�g stanowi� natomiast uczestnicz�cy w ruchu, a wi�c wyznawcy i propagatorzy "ery Wodnika". 7. Krytyczna ocena fenomenu New Ag� Ocena zjawiska New Ag� nie jest prosta. Znawcy twierdz�, �e nie jest to w �cis�ym sensie ruch, ale raczej rozleg�y, wielowarstwowy pr�d kulturowo-spo�eczny obecny w literaturze, sztuce i �rodkach przekazu. Jego spojrzenie na �wiat nie jest nowe, gdy� bazuje na zasadach mistycyzmu okultystycznego, kt�ry mo�na okre�li� jako "staro�ytn� m�dro��" po- 40 ga�sk� wyra�on� wsp�czesnymi s�owami i wzbogacon� osi�gni�ciami psychoanalizy45. Ca�a jego moc polega na tym, �e w sytuacji wsp�czesnego rozdro�a ludzko�� zamiast rozpaczy g�osi nadziej�, zapowiadaj�c wielkie i pozytywne przemiany ludzko�ci przez transformacj� ludzkiej natury. G��wn� cech� tego zjawiska jest synkretyzm. Czerpie on z ca�ego dorobku ludzko�ci, staj�c si� nieprawdopodobn� komplikacj� ludzkiej my�li i ludzkich przes�d�w. Jako synkretyzm znamionuj�cy fin de siecle XX stulecia jest to powracaj�ca w historii tendencja do synkretycz-nego ��czenia wszystkich ludzkich osi�gni��. Oczywi�cie nale�y tak�e zauwa�y�, �e w tym synkretycznym uj�ciu plewy pomieszane s� z ziarnem. Pozytywne elementy New Ag� to przede wszystkim �e: a. Jest reakcj� na materialistyczny konsum-pcjonizm dzisiejszej epoki, jednostronno�� i przeintelektualizowanie; b. Jest pr�b� holistycznego, czyli ca�o�ciowego, spojrzenia na cz�owieka i rzeczywisto��, reakcj� na jednostronny intelektualizm, racjonalizm i pozytywizm; " Brooks, dz. cyt., s. 77. 41 c. Akcentuje gnoz� jako potrzebn� cz�owiekowi wiedz� w formie o�wiecenia z g�ry; d. Nawo�uje do jedno�ci cz�owieka i przyrody, a szczeg�lnie do ochrony �wiata zwierz�t; e. Zwraca uwag� na fakt, �e mo�liwo�ci poznawcze i tw�rcze cz�owieka s� ogromne i najcz�ciej nie wykorzystane; f. Rzuca wyzwanie chrze�cija�stwu, zwracaj�c uwag�, �e w swoich formach i j�zyku nie zawsze i nie w pe�ni potrafi ono by� �wie�e i czytelne dla ludzi ko�ca XX wieku. Te pozytywne aspekty nie zmieniaj� jednak faktu, �e New Ag� jest pr�dem bardzo szkodliwym i niebezpiecznym dla wiary wsp�czesnych ludzi. Jest bowiem dawn� gnostyck� herezj� tylko w nowym opakowaniu. Jest zagro�eniem dla chrze�cijan, gdy� u�ywaj�c ich terminologii, lansuje tre�ci s�u��ce rozmyciu wiary chrze�cija�skiej. Czerpie obficie z kaba�y �ydowskiej - zar�wno w celowej dezinformacji, polegaj�cej na przekr�caniu Pisma �wi�tego, jak i w swojej doktrynie, g�osz�c nieoso-bow� bosk� energi�, bosko�� cz�owieka i �wiat astralny. Czerpi�c z hinduizmu, g�osi reinkarnacj� sprzeczn� zar�wno z deklarowan� promocj� cz�owieka, jak i z nauk� chrze�cija�sk�. Wiara w w�dr�wk� dusz czyli w reinkarnacj� posiada w New Ag� bardziej praktyczne ni� 42 teoretyczne korzenie. Praktykuj�cy psychotech-nicy dochodzili do tego przekonania na podstawie seans�w hipnotycznych, w czasie kt�rych historyczno�� wspomnie� z poprzednich wciele� rzekomo si� potwierdza. Jednak badania J. Wilsona wykaza�y wiele nie�cis�o�ci, sprzeczno�ci i anachronizm�w w relacjach z regresji hipnotycznej do rzekomych, poprzednich wciele�. Odnaleziono tak�e ksi��ki opisuj�ce odleg�e historyczne wydarzenia wiernie odtwarzane z pami�ci podczas sans�w hipnotycznych. Dociekanie psycholog�w, psychiatr�w i neurolog�w t�umacz� to patologicznymi zjawiskami kryptomnezji i stan�w wielorakiej osobowo�ci'"'. New Ag� uwa�a si� za religi� przysz�o�ci, ale w�a�ciwie niszczy on same korzenie religii, odrzucaj�c Boga osobowego, objawienie, �ask�, potrzeb� kultu, pokuty i zbawienia. U�ywaj�c religijnych poj��, bogiem nazywa kosmiczn� energi�, �ask� - przemian� �wiadomo�ci, Chrystusem - wielokrotne wcielanie si� boskiej energii, zbawieniem - samozbawienie cz�owie- 46 Ks. A. Siemieniewski, Pseudoduchowe "techniki" New Ag�, w: Z�udzenia nowej ery, dz. cyt., s. 100 i nn. 43 ------------- ^..rtO-^""" O^PN-tig^Sg^^ S. S ,-g &ii 1^ lijrtlglil3!-:^! ' ,-, 5 S' N N cn cro S. 2- % '�0 3 P TO. g- ^ �^- ^ (t M � '. & P 2 ^'�-fC^S^^oroffiCogsuK-to. ^ll^iiIiIiIiiJ^^ l i s m B.1 -� - - fri i- K rt> 93-m ; y. ^ .- -pa " s' ;=; a' s; - tg p --S. N "> N g ?T g cn "- " ,-r'(T;friOc�-,.,Q,-t- ^-- N' i" /; O t-i. <- 0 R >r< J S. ""� l f 11, | I & � ;. f s 1.1 % 1 g : -^ l s. l �, ^ - P 1| lii ^ l ^ l -^1 I�- li l."4- i �� t ^ ; . s i j-1 g. l.s & ? l s & j":-"-" �"s s i&: ^ i l. |r!:^ Ifs - ^ 1.11.11 g 'sf&I^J t"�gl|^ i�i'ls-'lg-o."' -^^IP ;l^li ^,^111AJ-- �^;ii:mrF ^ni� ^J-lP.lIl^iU g|^^--&- a > ". S & y a o- s ro �� ^ l s-o ^ ^ g: L-1< � ^i TO - g s: s ii:^ y" ^ <m ^ pfN. ^ a^Kn-^^oK-i-Ln.Pasuni^/DEi^iy�CD ji ^r^^^i^.r.irs.ii.ilti-i.ii^ i_^ 11t: ? � 11 ^ ^ i s ^ -13, � g; ^ 1.1 ^ i _L 5L_^ "''^^^P^osa^o-a^^^gS ?S-g-�-^ �.g-^�l^ g 8': ^^^-^ ^ ^ ^ | S ^ 2- � 5. "S. ^ g" � b' -S 5' co s� "� ^ S' �;5' 5 s � 3 ^ ^ a W S. l" O.SI3 <'5!<1B'" N-0<o<5tnt3<-i-P- s l^ :s � 1^.15: "sl. l � 4 i ^ " o :.s-l g G 3 1?J? 3" ^ l^- ^ - ^ l i � "S f^- | ^ 'ss- ^^ ^ ^'S� ^'^�3 l^^l^ ^ l^iS-S' ^^S: ^ 1^-^ - S � s-l^i--^ ^1 ^ ^�U^g' ii^ ^ScS^ p a-1^ S ^1^"^ sig-^- ^^-(g Sgs. s�g^3^g^�-^^^�c<^MP'2^^ ?r3.S?2.� -;: ^.sp^^S &s"^ N S � -il^ s 3 O _ 03 _�_fT) >^ r*" ?�- _ � *y c-f- t-H m ^< o_^ si i-. �' c--'- N-B-i_ \1' dzia�: "Nie mo�na (...) nie zauwa�y� negatywnego wp�ywu sekt, a tak�e nasilaj�cych si� pseudoreligijnych pr�d�w, okre�lanych mianem New Ag�. Wielu chrze�cijan nie u�wiadamia sobie, �e ruch ten odwo�uj�c si� do znanych im z katechizmu poj�� rozumie je w spos�b odmienny" 48. New Ag� dla cel�w pozareligijnych wykorzystuje wra�liwo�� i nadziej� ludzi poszukuj�cych warto�ci duchowych lub uzdrowienia duszy. Bardziej ni� jako religia jawi si� on jako ruch spo�eczny, kt�ry chce opanowa� �ycie spo�eczne i gospodark�, a nawet polityk�, g�osz�c, �e wy�cig ku przysz�o�ci winien by� nacechowany samostanowieniem cz�owieka. Tak wi�c propagator�w ery Wodnika nale�y w �wietle Ewangelii oceni� jako wilki w owczej sk�rze, bowiem g�osz�c religi� �eruj� na potrzebie religijnej cz�owieka prowadz� w konsekwencji do jej zaprzeczenia. Szkodliwo�� praktyk i teorii New Ag� jest bezsporna, a najkr�cej mo�na j� stre�ci� w nast�puj�cych punktach. a. Rozmywa poj�cie Boga i wiary w nadprzy- rodzono�� prowadz�c stopniowo do ateizmu, 48 Jan Pawe� II, Ko�ci� wsp�lnot� ewangelizuj�c�, L'0sservatore Romano, Wydanie polskie, 2 (150). R. XIV, 1993, s. 17. 46 b. Podwa�a wiar� w b�stwo Chrystusa i Jego zbawcze pos�annictwo. c. Fa�szuje nauk� i �ycie Jezusa Chrystusa powo�uj�c si� na nieautentyczne dokumenty. d. G�osi wiar� w reinkarnacj� i fa�szywie pod tym k�tem interpretuje Pismo �w. e. Zaciera a nast�pnie likwiduje r�nic� mi�dzy dobrem a z�em, prawd� i fa�szem zwalniaj�c tym samym od odpowiedzialno�ci moralnej. f. Wyst�puje przeciwko rodzinie g�osz�c idee feministyczne i bezgraniczn� wolno�� cz�owieka, kt�r� rodzina kr�puje. g. G�osz�c skrajnie idealistyczne teorie, �e czas i otaczaj�cy nas �wiat s� z�udzeniem ignoruje �ycie spo�eczne i odpowiedzialno�� doczesn�, co w konsekwencji przy zapoznaniu z�ych sk�onno�ci ludzkiej natury prowadzi� musi do anarchii. 8. Nasza odpowied� Sekty wsp�czesne, kt�re w nowej szacie g�osz� stare poga�stwo oraz coraz bardziej popularny ruch New Ag� uzna� nale�y za znak czas�w, kt�ry Sob�r Watyka�ski II ka�e chrze�cijanom odczytywa� dla ugruntowania si� w 47 wierze. Dla Ko�cio�a jest wi�c New Ag� zar�wno zagro�eniem, jak i wyzwaniem do stawienia czo�a tym bardzo trudnym sprawom na drodze chrze�cija�skiego �ycia. Z trosk� i niepokojem trzeba patrze� na m�odych ludzi, kt�rzy w wyniku ma�ej wiedzy religijnej i nie ugruntowanej wiary oraz przez ciekawo�� tego, co nowe mog� ulec pokusie New Ag�. Og�lny kierunek reakcji chrze�cijanina w spotkaniu z New Ag� winna okre�la� zasada "z�o dobrem zwyci�aj". Nie b�dzie wi�c ona polega� na zwalczaniu "odmiennych" pr�d�w ani na konfrontacji z systemem irracjonalnym, ale raczej na rozpoznawaniu nowych idei, metod i teorii, a tak�e ci�g�ym ich demaskowaniu, gdy pojawiaj� si� ukryte pod wznios�ymi has�ami i w pozornie niewinnych formach. Oczywi�cie czyni� to nale�y z mi�o�ci� do b��dz�cych i tych, kt�rzy ulegli wp�ywowi nowej epoki. Istnieje pilna potrzeba rzetelnej i pog��bionej krytyki zjawiska New Ag� oraz apologii chrze�cija�skiej wiary. Spotykamy si� cz�sto z pob�a�liwo�ci� i zaniedbaniami w tej dziedzinie; pojawiaj� si� nawet w imi� �le poj�tej tolerancji okre�lenia fenomenu New Ag� jako pr�du "szlachetnego, otwartego i wspania�o- 48 my�lnego" 49. U wsp�czesnych katolik�w mo�na cz�sto zaobserwowa� b��dne pojmowanie tolerancji. Nast�pi�a redefinicja tego poj�cia, prowadz�ca do fa�szywych, obiegowych twierdze�, �e wszystkie drogi prowadz� do Boga. Prawdziwa jednak tolerancja nie rozmywa prawdy, ale j� z odwag� g�osi i broni, z �yczliwo�ci� traktuje cz�owieka, ale toleruj�c jego przekonania nie oznacza, �e je akceptuje. Wa�ne jest jednak, by krytyka by�a zawsze sprawiedliwie wywa�ona oraz nacechowana mi�o�ci� i szacunkiem dla prawdy. Do sekt i nowych ruch�w religijnych odchodz� i odchodzi� b�d� ludzie ekscentryczni, ale tak�e ludzie s�abej wiary i znikomej wiedzy religijnej, oraz szukaj�cy zaspokojenia autentycznych potrzeb duchowych a nawet mistycznych, kt�rych nie potrafili zaspokoi� w Ko�ciele. Ruch New Ag� pomaga zatem r�wnie� w krytycznym spojrzeniu na chrze�cija�stwo i Ko�ci�. Jest okazj� do wyzwolenia w nim nowych energii, mo�e okaza� si� przys�owiowym palcem Bo�ym, aby wznieci� now� iskr� w Ko�ciele i chrze�cija�stwie schy�ku XX stulecia. Jak stwierdza bowiem ameryka�ski krytyk New 4B Ks. R. Laurentin, Preface, w: B. Bastian, Le new ag�. D'ou vient-il, que dit-il?, Paris, 1991, s. l. 49 Ag� Douglas Groothuis "w oskar�eniu, �e Chrystus chrze�cija�stwa 'przesta� funkcjonowa�' jest troch� racji. Ameryka�skiemu chrze�cija�stwu cz�sto nie udaje si� pokaza� �ywej realno�ci Jezusa poprzez przekaz s�owny, jasne rozumowanie, odwag� moraln� i wsp�czucie. Wielu newager�w �ali si�, �e Ko�ci� zawi�d� ich. By� mo�e nasz obraz rzeczywistego Jezusa wyp�owia� i wystarcza nam religijny status quo, zamiast aposto�owania pod krzy�em Chrystusa" 50. Nie mo�e zabrakn�� duchownych i aposto��w �wieckich tam, gdzie ludzie potrzebuj� �wiadectwa i stawiaj� pytania. Przede wszystkim jednak konieczne jest zachowanie zdecydowanej postawy wobec ekspansji New Ag�, kt�ra winna si� wyra�a�: a. zg��bieniem tajemnic naszej wiary, b. s�u�b� ludziom, c. radosnym g�oszeniem Ewangelii. S�u�ba ludziom, to nie tylko dobro� na co dzie� i dzia�alno�� charytatywn�, ale tak�e aktywno�� chrze�cijan w realizowaniu program�w socjalnych, ekonomicznych, ekologicznych i innych, kt�re uwzgl�dniaj�c bonum commune, s� odzwierciedleniem Bo�ego planu zbawienia. My�l�c o nauczaniu i zg��bianiu wiary trze- sn '"� ba zapewne stawia� pytanie- czy Ko�ci� nie powinien bardziej rozwin�� ca�ej gamy swoich mo�liwo�ci, by dawa� nadziej� i rado�� tym, kt�rym pseudoreligia mo�e dawa� tylko namiastk� tych warto�ci, by bardziej wychodzi� naprzeciw ludzkim niedolom, ale te� ludzkim potrzebom i aspiracjom ". Tak na przyk�ad poza klasztorami i seminariami duchownymi zapoznana zosta�a metoda modlitwy my�lnej, czyli katolickiej medytacji52, polegaj�cej na u�ywaniu umys�u do rozwa�ania tajemnic objawienia. Czy� nie nale�y odrodzi� modlitw� my�ln�, nauczy� si� jej na nowo? Czy� mistyka chrze�cija�ska nie powinna sta� w centrum katolickiej katechezy? Jak�e ma�o m�wi si� dzisiaj ludziom �wieckim o do�wiadczeniu religijnym, o ascezie i mistyce chrze�cija�skiej. Czy� klasztory kontemplacyjne nie mog�yby stawa� si� r�wnie� szko�ami prze�ywania modlitwy kontemplacyjnej dla �wieckich, zanim ulegn� mira�owi pseudokontemplacji. Wydaje si�, �e sekty i ruchy pseudoreligijne g�osz�c pozorn� kontemplacj� i porywaj�c ludzi do szkodliwej me- 51 Zob. J. Muller, O. Eggenberger, C. Keller, Newu Ag� - aus christlicher Sicht, Ziirich, 1988, ss. 19 i nn. 52 Zob. A. Brooke, Sztuka medytacji chrze�cija�skiej, Krak�w, wyd. "Signum", 1993. dytacji, maj� wiele do powiedzenia tym, kt�rzy m