GDA�SK 2000 URZ�D STATYSTYCZNY w GDA�SKU OSOBY NIEPE�NOSPRAWNE W GDA�SKU GDA�SK 2000 Publikacja zosta�a przygotowana przez zesp� pracowni! Wydzia�u Bada� Ankietowych -pod kierunkiem Ewy Mathea. Opracowanie redakcyjne i sk�ad komputerowy wykonali pracowt Wydzia�u Analiz - pod kierunkiem M/ros�a wy Lindenberg. Przy publikowaniu danych - prosimy o podanie �r�i Druk: Wydzia� Poligraficzny Urz�du Statystycznego w Olsztynie 10-950 Olsztyn, ul. Ko�ciuszki 78/82, nak�ad 100 egz. WST�P Liczba ludzi niepe�nosprawnych i ich warunki bytowania s� przedmiotem okresowych bada� G��wnego Urz�du Statystycznego. Badania pe�ne, obejmuj�ce ca�� zbiorowo�� os�b niepe�nosprawnych w kraju, przeprowadzane s� w odst�pach kilkunastoletnich w ramach spis�w powszechnych, ostatnie mia�o miejsce podczas NSP w 1988 roku. W okresach mi�dzyspisowych tematyka ta znajduje swoje odbicie w toku tzw. bada� aktywno�ci ekonomicznej ludno�ci. W�a�nie w 1995 i 2000 roku to corocznie prowadzone przez GUS badanie poszerzone zosta�o o dodatkowy modu� po�wiecony niepe�nosprawno�ci ludno�ci w Polsce. Wspomniane badania maj� charakter reprezentacyjny, a liczebno�� pr�by gospodarstw domowych obj�ta badaniem pozwala na opracowanie wynik�w wy��cznie od poziomu wojew�dztw wzwy�. W bie��cym roku Urz�d Miejski w Gda�sku zleci� Urz�dowi Statystycznemu w Gda�sku opracowanie poszerzonej informacji o ludziach niepe�nosprawnych zamieszkuj�cych w tym mie�cie. Dlatego te� wspomniane badanie modu�owe poszerzone zosta�o o dodatkow� zbiorowo�� badanych gospodarstw domowych - do liczby umo�liwiaj�cej uzyskanie wynik�w reprezentatywnych dla Gda�ska. Wykorzystanie badania modu�owego BAEL do realizacji zlecenia UM dodatkowo umo�liwi�o zapewnienie mo�liwo�ci por�wnania wynik�w badania dotycz�cych miasta z danymi wojew�dzkimi i og�lnopolskimi. Niniejsze opracowanie jest swego rodzaju raportem z przeprowadzonego na zlecenie badania. Opr�cz rozdzia�u po�wi�conego przyj�tej metodologii zawiera ono statystyczny opis zbiorowo�ci niepe�nosprawnych, m.in. wed�ug cech spo�eczno-demogra-jicznych, przyczyn i rodzaju inwalidztwa, posiadanej grupy inwalidzkiej i innych. W oddzielnych rozdzia�ach zaprezentowane zosta�y aktywno�� i bierno�� zawodowa os�b niepe�nosprawnych oraz warunki bytu gospodarstw domowych z niepe�nosprawnymi. W ko�cowej cz�ci opracowania zawarto wyniki badania o charakterze postu-latywnym; dotycz� one potrzeb os�b niepe�nosprawnych, otrzymywanej pomocy, a tak�e integracji �rodowiskowej. Publikacja ma charakter analityczno - �r�d�owy. St�d w tek�cie zawarto wiele tablic statystycznych zawieraj�cych uog�lnione wyniki bada�. Tych Czytelnik�w, dla kt�rych prezentowany zakres danych liczbowych oka�e si� jednak nie w pe�ni wystarczaj�cy, odsy�am do danych niepublikowanych dost�pnych w Wydziale Bada� Ankietowych US. Pawe� Adamowicz Janusz �yskawa Prezydent Dyrektor Miasta Gda�ska Urz�du Statystycznego w Gda�sku Gda�sk, listopad 2000 roku SPIS TRE�CI WSt�P .................................................................................................................. 1. Uwagi metodyczne ........................................................................................ 1.1. Metoda i cel badania .............................................................................. 1.2. Realizacja badania .................................................................................. 2. Charakterystyka os�b niepe�nosprawnych .................................................... 2.1. Niepe�nosprawni wed�ug wybranych cech spo�eczno-demograficznych 2.2. Niepe�nosprawni wed�ug przyczyn inwalidztwa ........................................ 2.3. Niepe�nosprawni wed�ug grupy inwalidzkiej ............................................. 2.4. Niepe�nosprawni wed�ug grupy niesprawno�ci .......................................... 2.5. Niepe�nosprawni wed�ug trwa�o�ci i oceny stanu inwalidztwa.................. 2.6. Niepe�nosprawni wed�ug ogranicze� funkcjonalnych ................................ 3. Aktywno�� i bierno�� zawodowa os�b niepe�nosprawnych .......................... 3.1. Zr�nicowanie poziomu aktywno�ci zawodowej os�b niepe�nosprawnych 3.2. Osoby niepe�nosprawne w pracy ............................................................ 3.3. Bezrobocie os�b niepe�nosprawnych ..................................................... 3.4. Bierno�� zawodowa................................................................................ 4. Warunki bytu gospodarstw domowych z osob� niepe�nosprawn� ................ 4.1. Og�lna charakterystyka gospodarstw domowych z osob� niepe�nosprawn� ................................................................................................... 4.2. Warunki mieszkaniowe .......................................................................... 4.3. Wyposa�enie gospodarstw domowych w przedmioty trwa�ego u�ytkowania .................................................................................................. 4.4. Sytuacja finansowa ................................................................................. 4.5. Problemy socjalne i samoocena sytuacji materialnej ............................. 5. Potrzeby os�b niepe�nosprawnych i korzystanie z pomocy i �wiadcze� ...... 6. Integracja os�b niepe�nosprawnych .............................................................. Podsumowanie .................................................................................................... l. UWAGI METODYCZNE 1.1. Metoda i cel badania Niniejsza publikacja przygotowana zosta�a na podstawie uog�lnionych wynik�w reprezentacyjnego Badania Aktywno�ci Ekonomicznej Ludno�ci realizowanego w II kw. 2000 r. wraz z modu�owym badaniem sytuacji os�b niepe�nosprawnych mieszkaj�cych w Gda�sku. G��wnym celem badania by�o rozpoznanie sytuacji os�b niepe�nosprawnych na rynku pracy oraz ocena warunk�w bytowych gospodarstw domowych z osob� niepe�nosprawn�. W szczeg�lno�ci wyniki badania pos�u�� do: - scharakteryzowania zbiorowo�ci os�b niepe�nosprawnych z punktu widzenia cech demograficznych, spo�eczno-zawodowych oraz stopnia i rodzaju niesprawno�ci, - poznania zachowa� os�b niepe�nosprawnych na rynku pracy, - analizy potrzeb os�b niepe�nosprawnych, dotycz�cych zw�aszcza sfery bytowej, - rozpoznanie warunk�w �ycia gospodarstw domowych z osob� niepe�nosprawn� oraz zakresu korzystania z pomocy i �wiadcze�. Losowanie pr�b do BAEL przebiega dwustopniowo. Jednostkami losowania pierwszego stopnia w miastach s� rejony statystyczne, a drugiego stopnia- mieszkania. Losowanie to przeprowadza si� na podstawie Krajowego Rejestru Podzia�u Terytorialnego Kraju, zawieraj�cego m. in. wykaz terytorialnych jednostek statystycznych oraz wykaz adresowy mieszka� w uk�adzie poszczeg�lnych rejon�w spisowych. BAEL prowadzony jest w rotacji kwartalnej w spos�b ci�g�y. Oznacza to, �e w ka�dym z 13 tygodni danego kwarta�u'0 ankieterzy odwiedzaj� okre�lon� liczb� losowo wybranych mieszka� i zbieraj� dane z aktywno�ci ekonomicznej ludno�ci w tygodniu poprzednim. Obserwacja populacji wyst�puj�cej w badaniu dokonywana jest przez gospodarstwa domowe zajmuj�ce wylosowane mieszkania. Badaniem obj�te s� wszystkie osoby w wieku 15 lat i wi�cej wchodz�ce w sk�ad tych gospodarstw domowych. Pr�bka mieszka� przeznaczonych do odwiedzin jest zmieniana z tygodnia na tydzie�. Pr�bki tygodniowe otrzymuje si� z losowego podzia�u na 13 cz�ci pr�by kwartalnej. Wyniki badania s� opracowywane i publikowane w uj�ciu kwartalnym. Z niewielkim uproszczeniem mo�na powiedzie�, �e wyniki kwartalne wyliczane s� jako �rednia wynik�w z 13 tygodni danego kwarta�u. W ramach kwartalnego BAEL realizowane s� tzw. ankietowe badania modu�owe. W II kwartale 2000 r. takim modu�em by�o badanie dotycz�ce sytuacji na rynku pracy oraz warunk�w �ycia os�b niepe�nosprawnych. Potrzeba badania podyktowana zosta�a mi�dzy innymi konieczno�ci� rozpoznania zjawisk, kt�re w szczeg�lny spos�b dotycz� a) Ka�dy kwarta� BAEL liczy 13 tygodni i jego pocz�tek wypada w poniedzia�ek - II kwarta� 2000 trwa� od 4 kwietnia do 2 lipca. os�b niepe�nosprawnych. Wyniki badania prowadzonego przez G��wny Urz�d styczny s� uog�lniane w skali kraju szczeg�owo, a dla wojew�dztw - w za informacji podstawowych. Podmiotem ankietowego badania modu�owego by�y dwie zbiorowo�ci obj�te BAEL w II kwartale: - gospodarstwa domowe, w kt�rych stwierdzono obecno�� co najmniej jednej niepe�nosprawnej., - osoby niepe�nosprawne w wieku 15 lat i wi�cej, nale��ce do badanych gosp0( domowych. Opis obj�tej badaniem zbiorowo�ci os�b niepe�nosprawnych z punktu wi< rodzaju grupy inwalidzkiej b�d�cej prawnym wyrazem niepe�nosprawno�ci po na bli�sz� charakterystyk� struktury tzw. "inwalid�w prawnych". Termin ten po� z definicji spisowej niepe�nosprawno�ci zastosowanej w Narodowym Spisii wszechnym 1988 i dotyczy os�b, kt�rym wydawane by�y orzeczenia KJZ naje� w zwi�zku z prac� zawodow�. Zgodnie z przepisami obowi�zuj�cymi od l wr; 1997 r. do zbiorowo�ci tej zalicza si� zar�wno osoby, kt�re maj� orzeczon� I, II l grup� inwalidzk�, jak i osoby, kt�re uzyska�y orzeczenie o stopniu niepe�nospra �ci lub o niezdolno�ci do pracy: - I grupa inwalidzka lub znaczny stopie� niepe�nosprawno�ci lub ca�kowite zdolno�� do pracy i samodzielnej egzystencji, - II grupa inwalidzka lub umiarkowany stopie� niepe�nosprawno�ci lub ca�ki niezdolno�� do pracy, - III grupa inwalidzka lub lekki stopie� niepe�nosprawno�ci lub cz�ciowa nie no�� do pracy. 1.2. Realizacja badania Realizacja badania aktywno�ci ekonomicznej ludno�ci w jednostce administr nej mniejszej ni� wojew�dztwo wymaga odr�bnego losowania zwi�kszonej l: mieszka� i zaanga�owania lokalnych �rodk�w finansowych. Konieczno�� wypracowania nowych rozwi�za�, odpowiadaj�cych szeroko i mianym potrzebom niepe�nosprawnych i eliminacji zaniedba� w tym zakresie, w ga aktualizacji informacji o populacji niepe�nosprawnych i ich problemach. Zs Miasta Gda�ska, maj�c powy�sze na uwadze, zdecydowa� o przeprowadzeniu tal badania w mie�cie. Badanie zrealizowano na rozszerzonej pr�bie mieszka�. F zosta�a zwi�kszona do 1% gospodarstw domowych Gda�ska - ta ilo�� wylosowa jednostek, przy zachowaniu procedury losowania i metod BAEL pozwoli�a na u( nienie wynik�w badania oraz ustalenie liczby niepe�nosprawnych i problei z jakimi musz� �y� w mie�cie. Badanie zosta�o przygotowane i zrealizowane przez Urz�d Statystyczny w Gda�sku, a prowadzone by�o przez ankieter�w w wylosowanych mieszkaniach. Odpowiedzi na pytania dot. gospodarstwa domowego udziela�a osoba okre�lona jako g�owa gospodarstwa domowego. W szczeg�lnych wypadkach wywiad przeprowadzony by� z innym cz�onkiem gospodarstwa domowego zorientowanym w sytuacji badanego gospodarstwa. Odpowiedzi na pytania w ankiecie indywidualnej udziela�a osoba niepe�nosprawna. Je�eli niepe�nosprawno�� respondenta wyklucza�a przeprowadzenie z nim wywiadu odpowiedzi udziela� opiekun lub inny cz�onek gospodarstwa - osoba maj�ca najlepszy kontakt z osob� niepe�nosprawn� i najlepiej zorientowana w jego sprawach. Szczeg�owe uwagi metodyczne dotycz�ce doboru pr�by, ustalenia metod estymacji oraz podstawowe definicje zamieszczane s� w publikacji "Badanie Aktywno�ci Ekonomicznej Ludno�ci w II kwartale 2000 r." wydanej przez G��wny Urz�d Statystyczny w Warszawie. 2. CHARAKTERYSTYKA OS�B NIEPE�NOSPRAWNYCH 2.1. Niepe�nosprawni wed�ug wybranych cech spo�eczno-demograficznych. Wyniki badania modu�owego wykaza�y, �e w II kwartale^ 2000 r. w Gda�sku by�o 48,0 ty�. os�b niepe�nosprawnych powy�ej 15 roku �ycia, co oznacza�o wzrost o 8,6 ty�. os�b w por�wnaniu z danymi Narodowego Spisu Powszechnego z 1988 r. - niespe�na co �smy mieszkaniec miasta mia� okre�lony rodzaj grupy inwalidzkiej lub orzeczenie o niepe�nosprawno�ci b�d�cej prawnym wyrazem niepe�nosprawno�ci. Zaobserwowano, �e w tej zbiorowo�ci przewa�aj� kobiety-53,7% populacji (w NSP 1988-54,6%). Istniej�ce r�nice w rozk�adach wieku niepe�nosprawnych kobiet i m�czyzn polegaj� przede wszystkim na tym, �e znacznie wy�szy jest w�r�d kobiet ni� w�r�d m�czyzn odsetek os�b najstarszych - w wieku 65 lat i wi�cej r�nica wynios�a ok. 7,5 punktu procentowego. Odno�nie pozosta�ych grup wieku r�nice polegaj� na tym, �e obserwuje si� wi�kszy o 1,5 do niespe�na 4 punkt�w procentowych udzia� grup wieku 35-64 lat w�r�d m�czyzn ni� w�r�d kobiet; w grupie wieku 15-24 lata m�czyzn jest dwukrotnie wi�cej. Niepe�nosprawni m�czy�ni s� wi�c przeci�tnie m�odsi ni� kobiety. W wojew�dztwie pomorskim w tym samym badaniu odnotowano 183,0 ty�. os�b niepe�nosprawnych - co �smy mieszkaniec wojew�dztwa posiada� okre�lone prawnie orzeczenie o inwalidztwie. W tej zbiorowo�ci minimaln� przewag� mieli m�czy�ni - 50,3%. a) �rednia wynik�w badanego kwarta�u. Osoby mepelnosgmtwnp wwHm. "nsp^ 'c^ 37.3" D15-241ut H 25-34 D 35-44 @ ^. vi S:'V W zakresie struktury wykszta�cenia badanej zbiorowo�ci uzyskane wyniki w; j�, �e nieco ponad 27,0% niepe�nosprawnych legitymowa�o si� uko�czeniem szko�y podstawowej. Na tym poziomie wykszta�cenia jest prawie dwukrotnie kobiet ni� m�czyzn. Odwrotna sytuacja wyst�puje w�r�d os�b, kt�re ukoi szko�y zawodowe zasadnicze - m�czyzn jest prawie dwukrotnie wi�cej ni� (18,4%). Wykszta�cenie �rednie og�lnokszta�c�ce posiada 13,0% og�u nie sprawnych - odsetek kobiet z tym wykszta�ceniem jest o niespe�na 5 punkt�w centowych wi�kszy ni� m�czyzn. Prawie co dziesi�ty niepe�nosprawny posia< kszta�cenie wy�sze, a co czwarty policealne lub �rednie zawodowe. Nie zaob; wano istotnych r�nic w tym zakresie mi�dzy kobietami i m�czyznami. W wojew�dztwie pomorskim w zbiorowo�ci os�b niepe�nosprawnych najwy�ej wykszta�cenie podstawowe posiada 40,0%, zasadnicze zawodowe - 29,0%, co najmniej �rednie og�lnokszta�c�ce - 31,0%, w tym wy�sze -3,3%. Taka sytuacja jest konsekwencj� niesprawno�ci jako czynnika ogranicza mo�liwo�ci zdobycia wykszta�cenia. W zbiorowo�ci os�b niepe�nosprawnych 73% stanowi� osoby powy�ej 50 lat, mo�na przypuszcza�, �e wiele jej cz�onk mia�o mo�liwo�ci kszta�ci� si� w latach m�odo�ci (przedwojenny system kszta wojna, pierwsze lata po wojnie). Ponadto nale�y tutaj wspomnie� o niedostatki przystosowanych do kszta�cenia os�b niepe�nosprawnych. 'i i;<S8!'" {�'! 1-1 '����>��� StS^S^�yc-n';! Kolejnym elementem struktury demograficznej jest stan cywilny os�b niepe�nosprawnych. Najwi�kszy jest udzia� os�b pozostaj�cych w zwi�zkach ma��e�skich -blisko 71,0% w�r�d m�czyzn i nieco ponad 55,0% w�r�d kobiet, za� najni�szy -odsetek os�b rozwiedzionych (odpowiednio 8,3% i 7,7%). Subpopulacja niepe�nosprawnych kobiet cechuje si� znacznie, bo ponad 3-krotnie wy�szym ni� w�r�d m�czyzn udzia�em os�b owdowia�ych. W�r�d os�b niepe�nosprawnych notuje si� wysoki udzia� os�b samotnych - w�r�d kobiet odsetek wyni�s� 44,2% - co ma znaczenie dla kszta�towania si� stanu rodzinnego tej grupy. TABL. l. STRUKTURA OS�B NIEPE�NOSPRAWNYCH WED�UG WYBRANYCH CECH SPO�ECZNO-DEMOGRAFICZNYCH WYSZCZEG�LNIENIE Og�em M�czy�ni Kobiety w odsetkach OGӣEM ........................................ 100,0 0,9 2,6 2,0 1,6 3.2 4,5 12,3 10,4 13,7 11,5 37.3 100,0 2,0 2,8 1,2 1,3 3,2 6,3 12,7 11,6 15,2 10,4 33.3 100,0 2,5 2,7 1,8 3,2 2,9 11,9 9,5 12,4 12,3 40,8 Wiek: 15-19 ................................................. 20-24 ................................................. 25-29 ................................................. 30-34 ................................................. 35-39 ................................................. 40-44 ................................................. 45-49 ................................................. 50-54 ................................................. 55-59 ................................................. 60-64 ................................................. 65 lat i wiecei .................................... TABL. l. STRUKTURA OS�B NIEPE�NOSPRAWNYCH WED�UG WYBRANY^ CECH SPO�ECZNO-DEMOGRAFICZNYCH (dok.) WYSZCZEG�LNIENIE Og�em M�czy�ni Kobiety w odsetkach Wykszta�cenie: wy�sze .............................................. 10,5 23,1 13,0 26,3 27,1 10,8 62,6 18,6 8.0 11,6 23,8 10,5 35,4 18,7 13,0 70,5 8,2 8.3 9,i 22,i 15, 18, 34,: 8, 55, 27, 7, policealne i �rednie zawodowe ......... �rednie og�lne .................................. zasadnicze zawodowe ...................... podstawowe i niepe�ne podstawowe Stan cywilny: kawaler / panna .................................. �onaty / zam�na ................................ wdowiec / wdowa............................... rozwiedzeni ........................................ 2.2. Niepe�nosprawni wed�ug przyczyn inwalidztwa Zjawisko niepe�nosprawno�ci zwi�zane jest ze struktur� demograficzn� popu! Jego intensywno�� wynika z samej biologicznej konstrukcji cz�owieka, innej dla dej p�ci i ulegaj�cej przemianom wraz z wiekiem. Zar�wno p�e� i wiek cz�ov determinuj� jego podatno�� na r�norodne choroby, a w konsekwencji wp�ywaj intensywno�� nast�pstw przebytych chor�b i uraz�w, czyli przej�ciow� lub tr niepe�nosprawno��. Niejlelnosprawm wujiio p rz''�<"<'v". stf^jH-n'. D chorobu E3 wadci \\rod/oii;i D "\ pJiScL iini/. /.iii licie S :nuc 11 Za bezpo�rednie przyczyny niepe�nosprawno�ci uwa�a si� najcz�ciej wypadki przy pracy i w czasie wolnym od zaj�� zawodowych, dzia�ania wojenne oraz czynniki chorobotw�rcze. Wszystkie osoby niepe�nosprawne uczestnicz�ce w badaniu zosta�y zaliczone do jednej z trzech ni�ej wymienionych grup przyczyn niepe�nosprawno�ci. Jedynie ok. 2,0% respondent�w nie potrafi�o okre�li� ich jednoznacznie lub opis nie odpowiada� �adnej z przyczyn podanych w ankiecie. Ustalono w wyniku badania, �e g��wn� grup� przyczyn niepe�nosprawno�ci stanowi�y choroby (79,2% przypadk�w), nast�pnie wypadki, urazy i zatrucia (11,3%) oraz wady wrodzone (7,1%), kt�re mo�na w��czy� do grupy czynnik�w chorobotw�rczych. Tak� struktur� przyczyn obserwuje si� r�wnie� przy uwzgl�dnieniu podzia�u wed�ug p�ci. Charakterystyczne jest przy tym, �e choroby cz�ciej stanowi� g��wne �r�d�o niepe�nosprawno�ci w�r�d kobiet (r�nica por�wnywanych udzia��w wynios�a ponad 14 punkt�w procentowych), a wypadki, urazy i zatrucia znacznie cz�ciej dotycz� (prawie czterokrotnie) m�czyzn. Niewielkim zr�nicowaniem z punktu widzenia p�ci charakteryzuje si� cz�sto�� z jak� wady wrodzone s� �r�d�em niepe�nosprawno�ci, chocia� w nieco wi�kszym stopniu dotycz� kobiet ni� m�czyzn (7,8% i 6,3%). TABL. 2. NIEPE�NOSPRAWNI WED�UG PRZYCZYN NIESPRAWNO�CI I P�CI PRZYCZYNA NIESPRAWNO�CI Og�em M�czy�ni Kobiety Og�em M�czy�ni Kobiety w tysi�cach w odsetkach OGӣEM ....................... 48,0 3,4 38,0 5,4 1.2 22,2 1,4 15,8 4,2 0.8 25,8 2,0 22,2 1,2 0.4 100,0 7,1 79,2 11,3 2.4 100,0 6,3 71,3 18,9 3.5 100,0 7,8 85,9 4,8 1.5 Wada wrodzona ..................... Choroba ................................. Wypadki, urazy, zatrucia....... Inna orzvczvna ...................... W�r�d os�b, kt�rych niepe�nosprawno�� by�a efektem wypadku, zatrucia lub urazu, zdecydowan� wi�kszo�� stanowi� m�czy�ni (77,8%). W najliczniejszej grupie os�b, kt�re jako przyczyn� niepe�nosprawno�ci wymienia�y chorob� a tak�e w�r�d os�b z wad� wrodzon� przewa�a�y kobiety (odpowiednio 58,4% i 58,8%). Statystycznie najm�odsza jest zbiorowo�� os�b niepe�nosprawnych z wad� wrodzon�. Najstarsz� - zbiorowo�� os�b, u kt�rych przyczyn� niepe�nosprawno�ci jest choroba (co druga taka osoba jest w wieku powy�ej 60 lat). Kolejn� cech� r�nicuj�c� wyodr�bnione podzbiorowo�ci os�b niepe�nosprawnych, decyduj�c� w spos�b zasadniczy o mo�liwo�ciach w��czenia si� albo powrotu do pracy, jest obok wieku - poziom wykszta�cenia. Ustalono, �e �rednio najni�szy poziom wykszta�cenia reprezentowany jest przez grup� z niepe�nosprawno�ci� wrodzon�- 29,0% tych os�b ma wykszta�cenie najwy�ej podstawowe, ponad 36,0% uko�czy�o szko�� zasadnicz� zawodow�, a tylko co 3 osoba posiada wykszta�cenie co najmniej �rednie og�lne. Przeci�tnie najlepiej wykszta�- cone s� osoby po wypadkach i urazach - 38,1% ma wykszta�cenie zasadnicze zav dowe, a tylko co 9 osoba legitymuje si� uko�czon� szko�� podstawow�, natomi ponad po�owa ma wykszta�cenie co najmniej �rednie og�lne. W�r�d os�b podaj�c) chorob� jako �r�d�o niepe�nosprawno�ci notuje si� najwy�szy w stosunku do po; sta�ych grup przyczyn, odsetek w wy�szym wykszta�ceniem (11,4%), lecz r�wnoc; �nie podobnie wysoki jak w grupie wrodzonej niepe�nosprawno�ci, udzia� os�b le tymuj�cych si� wykszta�ceniem najwy�ej podstawowym - 29,7%. Obserwowany T ziom wykszta�cenia os�b, kt�rych niepe�nosprawno�� ma r�ne �r�d�o powstania, j wypadkow� trzech fakt�w: posiadanego poziomu wykszta�cenia i wieku w momeni zaistnienia niepe�nosprawno�ci oraz ogranicze� utrudniaj�cych dalszy proces kszta�ceni Podzbiorowo�ci wyodr�bnione z punktu widzenia rodzaju przyczyn niesprawne! r�ni� si� zdecydowanie ze wzgl�du na struktur� wed�ug stanu cywilnego. Wyra� przewag� pozostaj�cych w zwi�zkach ma��e�skich obserwuje si� w�r�d os�b, u ki rych niepe�nosprawno�� powsta�a w wyniku wypadku lub urazu - 74,7% oraz choro - 63,5%. W�r�d niepe�nosprawnych o wrodzonej niesprawno�ci dominuj� oso! kt�re nie zawar�y zwi�zku ma��e�skiego - 50,4%. Taka sytuacja spowodowana ji w znacznej mierze struktur� wieku tej grupy - prawie co trzecia osoba nie przeki czy�a 35 roku �ycia. TABL. 3. STRUKTURA OS�B NIEPE�NOSPRAWNYCH WED�UG PRZYCZYN NIESPRAWNO�CI I WYBRANYCH CECH DEMOGRAFICZNO--SPO�ECZNYCH WYSZCZEG�LNIENIE Wada wrodzona Choroba Wypadek, uraz, zatrucie Inna przyczyna w odsetkach OGӣEM ................................... 100,0 24,4 12,2 13,9 19,2 19,1 11,2 10,8 19,8 4,1 36,3 29,0 50,4 37,2 3,6 8.8 100,0 1,9 3,1 7,2 20,3 25,7 41,8 11,4 22,5 12,7 23,7 29,7 7,9 63,5 21,4 7.2 100,0 2,9 2,5 8,9 38,8 25,6 21,3 4,2 29,9 16,8 38,1 11,0 8,5 74,7 4,9 11.9 100,0 36,2 22,4 41,4 10,6 23,5 30,8 25,2 9,9 52,4 37,0 10.6 Wiek: 15-24 ............................................. 25-34 ............................................. 35-44 ............................................. 45-54 ............................................. 55-64 ............................................. 65 lat i wi�cej ............................... Wykszta�cenie: wy�sze ......................................... policealne i �rednie zawodowe .... �rednie og�lne .............................. zasadnicze zawodowe .................. podstawowe i niepe�ne podstawowe Stan cywilny: kawaler / panna ............................. �onaty / zam�na .......................... wdowiec / wdowa ......................... rozwiedzeni................................... 13 Struktura wed�ug podstawowych cech demograficznych populacji niepe�nosprawnych jest pochodn� wieku w momencie powstania niesprawno�ci. Blisko co siedemnasta osoba sta�a si� niepe�nosprawna w dzieci�stwie, tj. przed 15 rokiem �ycia, a co dwunasta osoba jako niepe�nosprawna rozpoczyna�a doros�e �ycie. Najcz�ciej jednak niepe�nosprawno�� powstaje mi�dzy 40 a 55 rokiem �ycia - u blisko co drugiej osoby obj�tej badaniem. TABL. 4. STRUKTURA OS�B NIEPE�NOSPRAWNYCH WED�UG WIEKU W MOMENCIE POWSTANIA NIEPE�NOSPRAWNO�CI Og�em M�czy�ni Kobiety WIEK W MOMENCIE POWSTANIA w odsetkach OGӣEM ........................................ 100,0 100,0 100,0 Przed 15 rokiem �ycia ............................ 5 9 6,0 5,8 15-19 ...................................................... 9 4 1 4 3 3 20-24 ...................................................... 3,1 5,5 1,0 25-29 ...................................................... 3 0 ') s ^,0 3,3 30-34 ...................................................... 6.6 5 2 7,7 35-39 ...................................................... 10,1 79 12,0 40-44 ...................................................... 13 4 15,7 H 4 45-49 ...................................................... 15 4 15,6 15 2 50-54 ...................................................... 18,2 20,2 16,5 55-59 ...................................................... 10,1 92 10,8 60-64 ...................................................... 4 0 2,6 5 2 65 lat i wi�cej ......................................... 7,5 7 2 7,8 Nie ustalono ........................................... 0.3 0.7 14 Wiek, w kt�rym zaistnia�a niepe�nosprawno��, ma szczeg�lnie znaczenie dla mo�liwo�ci zdobywania wykszta�cenia. Najbardziej dotyka to os�b, kt�re sta�y si� niepe�nosprawne w wieku przeznaczonym na kszta�cenie. Wykszta�cenie najwy�ej zasadnicze zawodowe posiada 52,0% os�b, kt�re ju� przed 15 rokiem �ycia dotkn�o inwalidztwo, a co dziesi�ta - wykszta�cenie wy�sze. Wyniki badania dowodz�, �e w przypadku os�b, u kt�rych niesprawno�� powstali przed 19 rokiem �ycia przewa�aj�ca wi�kszo�� nie wst�pi�a w zwi�zki ma��e�skie Jednocze�nie, wraz z wiekiem zaistnienia niesprawno�ci utrzymuje si� znaczny odsetek os�b w zwi�zkach ma��e�skich, co dowodzi, �e w wi�kszo�ci przypadk�w osobj niepe�nosprawne pozostaj� w zawartych wcze�niej zwi�zkach ma��e�skich. Najwi�c� os�b rozwiedzionych (ok. 30,0%) zaobserwowano w�r�d niepe�nosprawnych, kt�ryel niesprawno�� powsta�a w wieku 25-34 lat. 2.3. Niepe�nosprawni wed�ug grupy inwalidzkiej. Prawnym wyrazem niepe�nosprawno�ci jest orzeczenie o grupie inwalidzkiej albo -od 1.09.1997 r. - o stopniu niepe�nosprawno�ci lub niezdolno�ci do pracy, a tak�� orzeczenie o niezdolno�ci do pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym. Okre sienie przyczyn ograniczonej sprawno�ci w�r�d os�b niepe�nosprawnych jest trudne -w spos�b obiektywny mo�na to zrobi� na podstawie pierwszorazowych orzecze� KU o inwalidztwie. Orzeczenia te odzwierciedlaj� struktur� przyczyn w danym czasii (w jednym roku) - pozwalaj� na orientacyjny obraz sytuacji w tym zakresie. TABL.5.0SOBY NIEPE�NOSPRAWNE WED�UG GRUPY INWALIDZKIEJ WYSZCZEG�LNIENIE Og�em M�czy�ni Kobiety Og�em M�czy�ni Kobiety w tysi�cach w odsetkach OGӣEM ....................... 48,0 111 25,8 100,0 100,0 100,0 Znaczny stopie� niepe�nosprawno�ci -1 grupa inwalidztwa ......................... 13,5 6,4 7,1 28,1 28,7 27,7 Umiarkowany stopie� niepe�nosprawno�ci - II grupa inwalidztwa ...................... 17,8 7,8 10,0 37 1 35,2 38,7 Lekki stopie� niepe�nosprawno�ci - III grupa inwalidztwa .............................. 16.7 8.0 8.7 34.8 36.1 33.6 Spo�r�d os�b niepe�nosprawnych 34,8% posiada orzeczenie o III grupie inwalidz kiej lub r�wnowa�nie orzeczenie o lekkim stopniu niepe�nosprawno�ci, niewiele wi^ cej, bo 37,1% ma przyznan� II grup� lub orzeczenie o umiarkowanym stopniu nie sprawno�ci. Najmniej (28,1%) jest os�b z grup� I lub znacznym stopniem niepe�ne 15 j sprawno�ci - to jest takich, kt�re z powodu d�ugotrwa�ego naruszenia sprawno�ci organizmu, s� ca�kowicie niezdolne do wykonywania jakiejkolwiek pracy zarobkowej, |aponadto wymagaj� opieki innej osoby. W Gda�sku odnotowano 0,2% os�b posia-1 daj�cych orzeczenie o niezdolno�ci do pracy w rolnictwie - w badaniu w��czone zosta�y do podzbiorowo�ci obejmuj�cej inwalid�w z I grup�. W ka�dej z grup niepe�nosprawno�ci przewa�aj� kobiety - najmniejsza r�nica, bo o niespe�na 4 punkty procentowe jest w grupie z lekkim stopniem niepe�nosprawno�ci. W wojew�dztwie pomorskim odsetek niepe�nosprawnych z I grup� lub znacznym stopniem niepe�nosprawno�ci wyni�s� 26,8%, z II grup� lub umiarkowanym stopniu niepe�nosprawno�ci - 33,3%, z III grup� lub lekkim stopniem niepe�nosprawno�ci - 35,0%. Ponadto wyst�pi�a grupa os�b - 4,9% posiadaj�ca orzeczenie o niezdolno�ci do pracy w rolnictwie. Niepe�nosprawni najbardziej poszkodowani to najcz�ciej osoby w wieku poprodukcyjnym. Jest ich znacznie wi�cej ni� inwalid�w z II grup� niepe�nosprawno�ci (ok. 20 punkt�w procentowych) i blisko dwukrotnie wi�cej ni� os�b z III grup�. Osoby w wieku produkcyjnym obejmuje najcz�ciej orzeczenie o lekkim stopniu niepe�nosprawno�ci (III grupa inwalidztwa). TABL. 6. STRUKTURA OS�B NIEPE�NOSPRAWNYCH WED�UG STOPNIA NIEPE�NOSPRAWNO�CI I WYBRANYCH CECH DEMOGRAFICZNYCH WYSZCZEG�LNIENIE Znaczny stopie� niepe�nosprawno�ci -1 grupa inwalidzka Umiarkowany stopie� niepe�nosprawno�ci -II grupa inwalidzka Lekki stopie� niepe�nosprawno�ci - III grup� inwalidzka w odsetkach OGӣEM ........................................ 100,0 100,0 100,0 P�e�: m�czy�ni ........................................... 46,7 44 o 48,1 kobiety................................................ 53,3 56,0 51 9 Wiek: 15-24 ................................................. 5,2 4,8 0,9 25-34 ................................................. 3,2 3 4 4,1 35-39 3 5 3 3 2,8 40-44 ................................................. 3,9 3 9 5,5 45-49 ................................................. 8,4 11,0 16,9 50-54 ................................................. S 4 12,2 12,6 55-59 ................................................. 2,8 15,5 20,7 60-64 ................................................. 9 3 13,0 11,6 65 lat i wi�cej .................................... 58,3 32,8 24 9 Wykszta�cenie: wy�sze .............................................. 7,1 10,7 13,2 policealne i �rednie zawodowe ......... 20,4 28,0 20,4 �rednie og�lne .................................. 11,0 15,8 11,6 zasadnicze zawodowe ...................... 24,1 23,6 31,0 podstawowe i niepe�ne podstawowe Stan cywilny: kawaler / panna .................................. 37,4 11,6 21,9 11,5 23,8 9 5 �onaty / zam�na ................................ 53 9 64 9 67,6 wdowiec / wdowa............................... 24 1 16,9 15,4 rozwiedzeni ........................................ 10.4 6.7 7,5 W strukturze wykszta�cenia najni�szym poziomem charakteryzuj� si� osoby nie pe�nosprawne najbardziej poszkodowane - 37,4% posiada wykszta�cenie najwy�e podstawowe, co czwarta - zasadnicze zawodowe, a co najmniej �rednie og�lne - bli sko 39,0%. Najlepiej wykszta�cone s� osoby z umiarkowanym stopniem niepe�ne sprawno�ci - 54,5% uko�czy�o szko�� co najmniej �redni� og�lnokszta�c�c�, a wy kszta�cenie najni�sze posiada blisko co pi�ta osoba. Struktur� zbiorowo�ci wed�ug stanu cywilnego charakteryzuje rosn�cy udzia� os�l pozostaj�cych w zwi�zkach ma��e�skich (53,9%, 64,9%, 67,6%) wraz ze zmniejszaj� cym si� stopniem poszkodowania. Jednocze�nie odnotowano zmniejszaj�cy si� odse tek os�b, kt�re nie zawar�y zwi�zk�w ma��e�skich albo owdowia�y. 17 2.4. Niepe�nosprawni wed�ug grupy niesprawno�ci W badaniu respondenci mieli mo�liwo�� dokonania subiektywnej oceny przyczyn niepe�nosprawno�ci poprzez wskazanie zaproponowanych w ankiecie schorze�. Ka�dy z respondent�w m�g� poda� wi�cej ni� jedn�, grup� tych przyczyn - struktura przyczyn niepe�nosprawno�ci jest wi�c opisem cz�sto�ci wyst�powania schorze� w ca�ej zbiorowo�ci. TABL.7.0SOBY NIEPE�NOSPRAWNE WED�UG GRUP NIESPRAWNO�CI GRUPA NIESPRAWNO�CI OGӣEM" ..................... Uszkodzenia narz�d�w ruchu Uszkodzenia narz�du wzroku Uszkodzenia narz�du s�uchu Schorzenia uk�adu kr��enia Schorzenia psychiczne .......... Upo�ledzenie umys�owe Schorzenia neurologiczne ..... Inne schorzenia ..................... Og�em M�'. Kobiety 6 czyzni ' Og�em M�z". Kobiety w tysi�cach 48,0 22,2 25,8 19,9 9,8 10,1 5,6 1,9 3,7 3,8 2,3 1,5 19,0 8,0 11,0 1,9 0,7 1,2 1,2 0,8 0,4 11,9 4,3 7,6 11,4 4,7 6,7 w odsetkach xxx 41,5 44,2 39,2 11,8 8,4 14,6 7,8 10,3 5,7 39,5 36,0 42,6 4,0 2,9 4,9 2,5 3,5 1,6 24,7 19,1 29,6 23,8 21,4 25,9 w tysi�cach w odsetkach OGӣEM" 48,0 22,2 25,8 xxx Uszkodzenia narz�d�w ruchu 19,9 9,8 10,1 41,5 44,2 39,2 Uszkodzenia narz�du wzroku 5,6 1,9 3,7 11,8 8,4 14,6 Uszkodzenia narz�du s�uchu 3,8 2,3 1,5 7,8 10,3 5,7 Schorzenia uk�adu kr��enia 19,0 8,0 11,0 39,5 36,0 42,6 Schorzenia psychiczne .......... 1,9 0,7 1,2 4,0 2,9 4,9 Upo�ledzenie umys�owe........ 1,2 0,8 0,4 2,5 3,5 1,6 Schorzenia neurologiczne ..... 11,9 4,3 7,6 24,7 19,1 29,6 Inne schorzenia ..................... 11,4 4,7 6,7 23,8 21,4 25,9 a) Odsetki nie zsumuj� si� do 100,0%, poniewa� respondent m�gt wymieni� wi�cej ni� l schorzenie. Najcz�stszymi przyczynami, zar�wno wy��cznymi, g��wnymi i dodatkowymi, s� schorzenia narz�d�w ruchu - w konsekwencji uszkodze� ortopedycznych i schorze� reumatologicznych - 41,5% oraz schorzenia uk�adu kr��enia 39,5%. Nast�pnie wymieniono schorzenia neurologiczne - 24,7% oraz grup� "innych schorze�". Najrzadziej jako przyczyny niesprawno�ci wymieniono upo�ledzenie umys�owe - 2,5% oraz schorzenia psychiczne - 4,0% przypadk�w. Najwi�ksze r�nice mi�dzy subpopulacj� kobiet i m�czyzn z punktu widzenia cz�sto�ci wyst�powania schorze� i dysfunkcji odnotowano w przypadku schorze� neurologicznych, kt�re wyst�puj� cz�ciej u kobiet - o 10,5 punkt�w procentowych. Podobnie jest w przypadku schorze� narz�du wzroku oraz uk�adu kr��enia - r�nica wynosi 6 punkt�w procentowych. Uszkodzenia narz�d�w ruchu podawane s� cz�ciej przez m�czyzn (r�nica -5 punkt�w procentowych), uszkodzenia s�uchu tak�e wyst�puj� cz�ciej u m�czyzn -prawie dwukrotnie. TABL. 8. STRUKTURA OS�B NIEPE�NOSPRAWNYCH WED�UG GRUP NIEPE�NOSPRAWNO�CI I WYBRANYCH CECH DEMOGRAFICZNI -SPO�ECZNYCH WYSZCZEG�LNIENIE Uszkodzenia narz�d�w ruchu Uszkodzenia narz�du wzroku Uszkodzenia narz�du s�uchu Schorzenia uk�adu kr��enia Schorzenia psychiczne Upo�ledzenie umys�owe Schorzenia neurologiczne Inr sch rzei w odsetkach OGӣEM ................ 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 10 P�e�: m�czy�ni.................... 49,4 33,2 60,6 4? 7 t^,z 34,0 65,7 35,8 4 kobiety ......................... 50,6 66,8 39 4 -�y, t 57,8 66,0 34 3 64,2 5 Wiek: -"?-' 15-24 .......................... l 3 l ,-7 5,0 T. A -'f 1,5 39 5 -J^y-J 3 3 J,-? 25-44 .......................... 87 ,/ 8,0 12 1 5,0 81 ,1 11,5 1 1 C 11,8 1: 45-59 .......................... 38,1 22,3 1-",1 14 1 it.i 292 71,5 27 5 �. l ,J 32,3 3' 60-64 .......................... 13 9 U,7 7,0 13 7 u, / �'--,�'-14,6 64 10,2 10,8 1 65 i wi�cej .................. 38,0 52,7 56,7 50,7 ",� 14,1 11,3 41,8 3: Wykszta�cenie: wy�sze ...................... 10,5 16,1 10,0 10,7 5,9 10,8 1: policealne i �rednie zawodowe............. 24,3 27,3 23 4 16,6 37,7 10,2 27,1 Z �rednie og�lne .......... 11,7 9,6 �fa--'?' 6,1 12 2 i^/,^- 26,0 12 9 IZ.,7 13,3 1' zasadnicze zawodowe 22,3 19,6 37,2 27,2 30,4 39,3 25,1 2 podstawowe i niepe�ne podstawowe ..... 31,3 27,4 23,3 33,3 - 37,6 23,7 2: Stan cywilny: kawaler/panna .......... 72 � ^ 12,0 3 4 4 5 H s ,-' 77,0 6,7 1' �onaty / zam�na ,.,,.,, 67,6 43 7 �^3,1 -'�� 82,8 r,-65,8 58,3 10,2 65,2 6 wdowiec / wdowa....... 20,1 32,4 13,8 24,3 7,1 12,8 18,2 1. rozwiedzeni ................ 5.1 11.9 5.4 20.1 9.9 ' R�ne typy schorze� niesprawno�ci powoduj� okre�lone ograniczenia funkcjom cz�owieka. W badaniu wyr�niono trzy typy subiektywnej oceny ogranicze� spraw �ci. U przewa�aj�cej wi�kszo�ci os�b (ok. 92,0%) mamy do czynienia z ogranicz' sprawno�ci� fizyczn� - ograniczenia te s� w r�wnym stopniu odczuwane przez biety i m�czyzn. Pozosta�e typy ogranicze� wyst�puj� ze znacznie mniejsz� cz�; tliwo�ci�. 19 TABL.9.0SOBY NIEPE�NOSPRAWNE WED�UG RODZAJU NIESPRAWNO�CI RODZAJ NIESPRAWNO�CI Og�em M�czy�ni Kobiety Og�em M�czy�ni Kobiety w tysi�cach w odsetkach OGӣEM ....................... 48,0 22,2 25,8 100,0 100,0 100,0 Ograniczenie sprawno�ci fizycznej .............................. 44 l 20,6 23 5 91 9 92,6 91 3 Ograniczenie sprawno�ci umys�owej i psychicznej ... Ograniczenie sprawno�ci fi-zycznei i umys�owe! ......... 1,8 2.1 U 0.5 0,7 1.6 3,6 4.5 4,7 2.7 2.7 6,0 Wyra�ne r�nice zaobserwowano przy por�wnaniu wielu zbiorowo�ci wed�ug typ�w niesprawno�ci. Najm�odsza jest grupa os�b o ograniczonej sprawno�ci umys�owej i psychicznej. Pozosta�e dwie kategorie ogranicze� z najwi�ksz� cz�stotliwo�ci� wyst�puj� w grupie os�b starszych i najstarszych. Zdecydowanie najstarsza i najliczniejsza jest zbiorowo�� os�b odczuwaj�cych ograniczenie sprawno�ci fizycznej. TABL. 10. OSOBY NIEPE�NOSPRAWNE WED�UG RODZAJU NIESPRAWNO�CI I WYBRANYCH CECH DEMOGRAFICZNO-SPO�ECZNYCH WYSZCZEG�LNIENIE Ograniczona sprawno�� fizyczna Ograniczona sprawno�� umys�owa i psychiczna Ograniczona sprawno�� fizyczna i umys�owa OG � � E M ......................................... 100,0 2,5 11,3 10,9 10,3 14,4 11,8 38,8 10,9 23,4 12,0 26,3 27,4 9,0 63,5 20,0 7,5 100,0 36,1 7,9 27,6 13,7 7,0 7,7 15,2 16,5 14,4 26,9 27,0 61,0 16,1 7,7 15,2 100,0 13,4 28,8 10,4 5,8 12,1 29,5 22,7 30,8 26,5 20,0 6,3 82,1 11,6 Wiek: 15-24 .................................................. 25-44 .................................................. 45-49 50-54 .................................................. 55-59 .................................................. 60-64 .................................................. 65 lat i wi�cej ..................................... Wykszta�cenie: wy�sze .............................................. policealne i �rednie zawodowe ......... �rednie og�lne .................................. zasadnicze zawodowe ...................... podstawowe i niepe�ne podstawowe Stan cywilny: kawaler / panna ................................... �onaty / zam�na ................................. wdowiec / wdowa................................ rozwiedzeni ......................................... 2.5. Niepe�nosprawni wed�ug trwa�o�ci i oceny stanu inwalidztwa W omawianym badaniu ustalono, czy odpowiedni organ orzekaj�cy w aktua orzeczeniu uzna� niepe�nosprawno�� respondenta za trwa�� (nieodwracaln�) czy sow�. R�wnocze�nie poddano ocenie subiektywnej stan zdrowia respondenta, podawa� ewentualne przewidywane kierunki zmian stanu istniej�cego w mom badania. TABL. 11. NIEPE�NOSPRAWNI WED�UG TRWA�O�CI STANU INWALIDZT TRWA�O�� INWALIDZTWA Og�em M�czy�ni Kobiety Og�em M�czy�ni Koi w tysi�cach w odsetkach OGӣEM ....................... 48,0 22,2 25,8 100,0 100,0 K Inwalidztwo trwa�e ................ 39,8 17,8 22,0 82,8 80,1 ) Inwalidztwo czasowe ............ 7,7 4 3 3 4 16,0 19 1 l Nie wie. nie pami�ta .............. 0.6 0.2 0.4 1.2 0.8 W ocenie pochodz�cej z orzeczenia zaobserwowano wyra�n� przewag� wysi wania niepe�nosprawno�ci o charakterze trwa�ym - blisko 83,0%orzecze�. Niezna jest w tym zakresie zr�nicowanie z punktu widzenia p�ci. Orzeczenie o czas niepe�nosprawno�ci posiada co pi�ty m�czyzna i prawie co �sma kobieta. TABL. 12. STRUKTURA OS�B NIEPE�NOSPRAWNYCH WED�UG TRWA�O�< INWALIDZTWA I WYBRANYCH CECH SPO�ECZNO--DEMOGRAFICZNYCH WYSZCZEG�LNIENIE Inwalidztwo trwa�e Inwalidztwo czasc w odsetkach OGӣEM .................................................. 100,0 1,1 2,9 2,1 1,2 2,8 2,6 8,6 9,6 13,4 13,2 42.5 100,0 1,7 1,8 4,0 5,5 12,3 32,0 15,4 16,3 1,6 9.4 Wiek: 15-19 ............................................................ 20-24 ............................................................ 25-29 ............................................................ 30-34 ............................................................ 35-39 ............................................................ 40-44 ............................................................ 45-49 .......................................................... 50-54 ............................................................ 55-59 ............................................................ 60-64 ............................................................ 65 latiwiecei ............................................... 21 TABL. 12. STRUKTURA OS�B NIEPE�NOSPRAWNYCH WED�UG TRWA�O�CI INWALIDZTWA I WYBRANYCH CECH SPO�ECZNO--DEMOGRAFICZNYCH (dok.) WYSZCZEG�LNIENIE Inwalidztwo trwa�e Inwalidztwo czasowe w odsetkach Wykszta�cenie: wy�sze ......................................................... 11,6 22,6 14,0 23,1 28,7 10,3 60,8 19,9 9,0 5,6 27,7 6,6 42,7 17,4 14,1 72,7 9,6 3,6 policealne i �rednie zawodowe .................... �rednie og�lne ............................................. zasadnicze zawodowe ................................. podstawowe i niepe�ne podstawowe ........... Stan cywilny: kawaler / panna ............................................. �onaty / zam�na ........................................... wdowiec / wdowa.......................................... rozwiedzeni ................................................... Por�wnuj�c ocen� "inwalidztwo trwa�e" z orzeczenia z subiektywn� ocen� respondenta zaobserwowano zgodno�� wynik�w, poniewa� przewa�aj�ca wi�kszo�� (ok. 86,0%) badanych os�b okre�li�a sw�j stan jako sta�y lub mog�cy si� pog��bia� -odpowiednik kategorii zamieszczony w orzeczeniu. TABL. 13. OSOBY NIEPE�NOSPRAWNE WED�UG OCENY STANU NIESPRAWNO�CI OCENA STANU NIESPRAWNO�CI Og�em M�czy�ni Kobiety Og�em M�czy�ni Kobiety w tysi�cach w odsetkach OGӣEM ....................... 48,0 22,2 25,8 100,0 100,0 100,0 Sta�y stan niesprawno�ci ....... Niesprawno�� mo�e si� cofa� Niesprawno�� mo�e si� pog��bi� ................................. 14,1 0,5 27,5 6,6 0,2 12 3 7,5 0,3 15,2 29,4 1,0 57,2 29,8 0,8 55,4 29,0 1,2 58,8 Niesprawno�� mo�e si� cofa� i pog��bi� ........................... 4,5 2 3 22 9 3 10,2 8,5 Trudno Dowiedzie� ................ 1.4 0.8 0,6 3,1 3,8 2,5 Oceny stanu zdrowia respondent�w z punktu widzenia mo�liwo�ci poprawy by�y bardziej zr�nicowane. Jedynie 1,0% os�b odpowiedzia�o, �e ich stan niepe�nosprawno�ci mo�e si� cofa� - w orzeczeniu 16,0% otrzyma�o opis "inwalidztwo czasowe". Natomiast co jedenasta osoba uzna�a sw�j stan zdrowia za zmienny stwierdzaj�c, �e niepe�nosprawno�� "mo�e si� cofa� i pog��bia�". 22 2.6. Niepe�nosprawni wed�ug ogranicze� funkcjonalnych Ograniczenia posiadane przez osoby niepe�nosprawne wp�ywaj� na prawid funkcjonowanie w r�nych sferach �ycia. Spo�r�d wielu ogranicze� funkcjonali praca i nauka s� tymi, kt�re powoduj� najbardziej dotkliwe wy��czenie z �ycia �ecznego. Ograniczenia w wykonaniu pracy zarobkowej znajduj� prawny \ w orzeczeniu KIZ - w badaniu poddane zosta�y subiektywnej ocenie w�asnych m wo�ci dokonanej przez respondenta. Pozwoli�o to ustali�, czy i w jakim stopniu f cjonalne ograniczenia powoduj� ca�kowite wy��czenie z pracy. TABL. 14. OSOBY NIEPE�NOSPRAWNE WED�UG OGRANICZE� W WYKONYWANIU PRACY ZAWODOWEJ WYSZCZEG�LNIENIE Og�em M�czy�ni Kobiety Og�em M�czy�ni Kobi w tysi�cach w odsetkach OGӣEM ....................... 48,0 22,2 25,8 100,0 100,0 10(1 Niepe�nosprawni ca�kowicie wy��czeni z pracy zawodowej ................................. 32 l 14 3 17,8 66,8 64,2 69 Niepe�nosprawni maj�cy du�e ograniczenia w wykonywaniu pracy zawodowej ... 9,0 4,4 4,6 18,7 19,6 17 Niepe�nosprawni maj�cy minimalne ograniczenia w wykonywaniu pracy zawodowej 5,0 2,7 2,3 10,3 12,0 8, Niepe�nosprawni nie maj�cy ogranicze� w wykonywaniu oracv zawodowel ......... 2.0 0.9 1.1 4.2 4.2 4. Ustalono, �e stan zdrowia w przypadku prawie 67,0% respondent�w pow�d ca�kowite wy��czenie z pracy zarobkowej. Drug� co do liczebno�ci grup� stanoi osoby maj�ce du�e ograniczenia w wykonywaniu pracy zawodowej - jest to �red co pi�ta osoba niepe�nosprawna. Jedynie 4,2% niepe�nosprawnych zadeklarowa�o, nie ma ogranicze� w wykonywaniu pracy, natomiast co dziesi�ta osoba posiada w minimalnym stopniu. Ograniczenia w wykonywaniu pracy zarobkowej nie s� w r�wnym stopniu ode; wane przez kobiety i m�czyzn. W�r�d respondent�w deklaruj�cych minimalne l du�e ograniczenia odnotowano przewag� m�czyzn o oko�o 2-3 punkty procentowe. Pi�ciopunktowa przewaga kobiet wyst�pi�a w�r�d niepe�nosprawnych ca�kowi( wy��czonych z pracy zarobkowej. 23 TABL. 15. STRUKTURA OS�B NIEPE�NOSPRAWNYCH WED�UG OGRANICZE� W PRACY ZAWODOWEJ I WYBRANYCH CECH DEMOGRAFICZNO-SPO�ECZNYCH WYSZCZEG�LNIENIE Niepe�nosprawni ca�kowicie wy��czeni z pracy zawodowej Niepe�nosprawni maj�cy du�e ograniczenia w wykonywaniu pracy zawodowej Niepe�nosprawni maj�cy minimalne ograniczenia w wykonywaniu pracy zawodowej Niepe�nosprawni nie maj�cy ogranicze� w wykonywaniu pracy zawodowej w odsetkach OGӣEM .................................. 100,0 2,7 3,1 6,5 8,6 10,0 8,8 11,8 48,5 9,2 18,9 14,0 27,1 30,8 7,9 61,4 23,2 7,5 100,0 4,9 3,2 8,9 22,0 10,9 23,6 8,6 17,9 11,3 25,6 10,5 26,1 26,5 16,7 64,5 9,2 9,6 100,0 3,2 5,6 13,0 16,4 11,6 24,7 13,2 12,3 15,3 37,3 13,2 20,1 14,1 11,3 66,7 10,9 11,1 100,0 12,8 7,7 7.5 16,5 12,8 22,3 13,6 6,8 16,0 46,4 7,7 29,9 28,6 64,7 6,7 Wiek: 15-24 ........................................... 25-34 ........................................... 35-44 ........................................... 45-49 ........................................... 50-54 ........................................... 55-59 60-64 ........................................... 65 lat i wi�cej .............................. Wykszta�cenie: wy�sze ........................................ policealne i �rednie zawodowe ... �rednie og�lne ............................ zasadnicze zawodowe ................ podstawowe i niepe�ne podstawowe ...................................... Stan cywilny: kawaler / panna ............................ �onaty / zam�na .......................... wdowiec / wdowa......................... rozwiedzeni .................................. Stopie� wy��czenia z pracy zdeterminowany jest w spos�b widoczny struktur� wieku omawianej zbiorowo�ci. W miar� wzrostu stopnia intensywno�ci tych ogranicze� mamy do czynienia ze zbiorowo�ci� coraz starsz�. R�wnocze�nie obserwuje si� spadek poziomu wykszta�cenia wraz ze wzrostem stopnia wy��czenia os�b niepe�nosprawnych z pracy zawodowej. Grupa nie odczuwaj�ca omawianych ogranicze� charakteryzuje si� najlepszym �rednim poziomem wykszta�cenia - 70,0% badanych, podczas gdy w�r�d niepe�nosprawnych ca�kowicie wy��czonych z pracy - ok. 42,0%. W badaniu poddano ocenie wybrane relacje os�b niepe�nosprawnych z otoczeniem pozwalaj�ce uchwyci� ograniczenia sprawno�ci fizycznej wp�ywaj�ce na funkcje �yciowe i spo�eczne. 24 TABL. 16. OSOBY NIEPE�NOSPRAWNE WED�UG KORZYSTANIA ZE �RODK�W TRANSPORTU WYSZCZEG�LNIENIE Og�em M�czy�ni Kobiety Og�em M�czy�ni Kob w tysi�cach w odsetkach OGӣEM ....................... 4� n 111 z^,z 25,8 100,0 100,0 1C Niepe�nosprawni korzystaj�cy ze �rodk�w transportu ....... *�O,U 46,1 21,4 24,7 96,0 96,3 9 w tym: z w�asnego samochodu ...... 10,7 6,6 4,1 22,2 29,7 1 z samochodu rodziny, znajomych ........................... 44 1,4 3,0 9,1 6,4 1 z publicznych �rodk�w transportu........................ �?� 28,3 12,3 16,0 59,0 55,1 6 z taks�wki ......................... 2 2 0 7 U, / 1,5 4,6 3,3 z karetki pogotowia ........... �"?-' 0.3 02 0,1 0,6 00 ^ Niepe�nosprawni nie korzystaj�cy ze �rodk�w trans-oortu................................... 1.9 u,^- 0.8 1.1 4.0 ,0 3.7 Ustalono, �e co trzecia osoba niepe�nosprawna posiada ca�kowite lub ogranicz mo�liwo�ci korzystania z publicznych �rodk�w transportu. M�czy�ni odczirv mniej ogranicze� w tym zakresie ni� kobiety - prawie 74,0% nie odczuwa wcale kich