tytu�: "MASA� - Techniki wschodu i zachodu Krok po kroku" autor: Lucinda Lidell tytu� orygina�u: "The New Book of Massage" Z j�zyka angielskiego prze�o�y�: prof. dr Stefan Kru� Wsp�autorzy: Sara Thomas (masa�) Catola Betesford-Cooke (shiatsu) Anthony Portet (refleksologia) Uk�ad: Pattick Nugent Uwaga. Je�eli cierpisz na jak�� chorob� albo jeste� w ci��y, nie mo�esz podj�� �adnych �wicze� opisanych w tej ksi��ce bez zasi�gni�cia opinii lekarskiej. Starannie przeczytaj wszystkie wskaz�wki i ostrze�enia. Ani autorzy, ani wydawca nie mog� przyj�� odpowiedzialno�ci za szkody, jakie mog� by� skutkiem niezastosowania si� do tych wskaz�wek. Redaktor merytoryczny: Barbara Andrzejewska Redaktor techniczny wydania polskiego: El�bieta Kasprzak Korektor: Barbara Zamorska � Gaia Books Ltd, Londyn � for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza �Delta W-Z", Warszawa tel./fax O (prefiks) 22 858-24-18 Sk�ad i �amanie: �Coronei� Warszawa Druk i oprawa: Przedsi�biorstwo Wydawniczo-Poligraficzne �Gryf1' SA Ciechan�w Wszystkie prawa zastrze�one przez Wydawnictwo Gaia, ��cznie z prawem powielania ca�o�ci lub cz�ci w jakiejkolwiek postaci ISBN 83-7175-401-9 Co� o tej ksi��ce... Nowy przewodnik �Masa�" trzech r�nych metod leczniczych, mianowicie masa�u, shiatsu i reflek-sologii. Niezale�nie od tego, kt�rej z nich chcesz si� uczy�, musisz przeczyta� rozdzia� pt. �Pocz�tek" (str. 18-25), zawieraj�cy uwagi praktyczne, podstawowe dla wszystkich trzech metod, i �Dotyk drugiego cz�owieka" (str. 152-165), przedstawiaj�cy zastosowanie technik r�nych w zale�no�ci od wieku i specjalnych wskaza�. Uwaga. W cz�ci dotycz�cej masa�u osoby masowane s� pokazywane nago, poniewa� ksi��ka jest przeznaczona g��wnie dla partner�w lub bliskich przyjaci�. Korzystaj�c z masa�u profesjonalnego b�dziesz zawsze przykrywa� cia�o prze�cierad�em (str. 38-39). Ostrze�enie. Je�eli masz w�tpliwo�ci na temat stanu swego zdrowia, korzystaj zawsze z porady lekarza i przestrzegaj ostrze�e� i przeciwwskaza� podanych w tej ksi��ce. S�owo wst�pne Masa� jest prawdopodobnie najstarsz� i najprostsz� spo�r�d wszystkich metod post�powania lekarskiego. W kulturach z tradycjami, zw�aszcza na Wschodzie, jest rzecz� naturaln�, �e ludzie w ka�dym wieku regularnie korzystaj� z masa�u. Na Zachodzie z kolei zawsze doceniano znaczenie masa�u w sporcie, ale �wiadomo�� jego korzystnego dzia�ania dopiero obecnie zaczyna obejmowa� coraz szersze grupy spo�eczne. Zbyt cz�sto odczuwamy obaw� wzajemnego dotykania si�. Badania a ono przecie� jest podstaw� masa�u. Ostatnio stwierdzono, �e sam akt masa�u poprawia nastr�j pacjenta i przyspiesza zdrowienie. Potwierdzaj� to moje w�asne obserwacje kliniczne. B�d�c masa�yst� odkrywa si�, �e masa� zawiera wiele element�w psychologicznych. Masuj�cy wczuwa si� w doznania osoby, znajduj�cej si� �pod jego r�kami". Ka�dy dobry masa�ysta wie, �e tkwi to w prze�wiadczeniu: �jestem tu, aby pomaga�". Korzy�ci� jest r�wnie� to, �e masa� jest przyjemny zar�wno dla masowanego, jak i dla masuj�cego. Potwierdzono naukowo, �e g�askanie zwierz�cia udomowionego dzia�a na nie uspokajaj�co i obni�a mu ci�nienie krwi. Takie samo znaczenie ma g�askanie ludzi. Masa� ma stymulowa� lub uspokaja�. Zale�y to od szybko�ci i g��boko�ci ruch�w. Dlatego mo�e on powodowa�, �e osoba masowana odczuwa stan gotowo�ci do biegu marato�skiego albo odwrotnie - jest rozlu�niona i przysypiaj�ca. Masa� relaksuje, �agodzi b�l g�owy, usuwa napi�cie i b�l mi�ni, przezwyci�a bezsenno��. Opr�cz tego stwarza warunki do zdrowienia, pobudzaj�c dobry nastr�j. Wielu moich pacjent�w jest przekonanych, �e wynikaj�ca z masowania przyjemno�� sama w sobie stanowi �rodek leczniczy. Masa�u daj�cego te korzy�ci �atwo si� nauczy�. Jest to umiej�tno��, kt�r� ka�dy mo�e zdoby�, w zasadzie bowiem rozwija ona to, co wszyscy robimy instynktownie: g�adzimy czo�o, kiedy jeste�my zm�czeni albo odczuwamy b�l g�owy, g�aszczemy g��wk� lub twarz dzieci, aby je podnie�� na duchu, dodaje nam si�y trzymanie r�ki przyjaciela, rozcieramy bol�c� okolic�, co r�wna si� g�askaniu zwierz�cia. Celem tej ksi��ki jest udzielenie pomocy w rozwijaniu tego naturalnego dzia�ania. Masa�em mo�na nazwa� ka�d� powtarzaj�c� si� czynno�� dotykania, kt�ra przynosi mi�e doznanie albo podtrzymuje dobre zdrowie. W ksi��ce tej s� opisane trzy r�ne techniki: masa� jako taki, w kt�rym ruchy s� rozleg�e i p�ynne, shiatsu � wschodnia metoda uciskania, analogiczna z akupunktur�, i refleksologia, wp�ywaj�ca na wszystkie cz�ci cia�a poprzez pobudzanie o�rodk�w znajduj�cych si� w stopach. Nowa Ksi��ka o masa�u stanowi wi�c �wietne wprowadzenie do przedmiotu. Z jej pomoc� ka�dy mo�e podj�� rozwijanie leczniczych w�a�ciwo�ci w�asnych r�k. Pami�taj, �e �ycie mo�e pozbawi� ci� energii, ale masa� j� przywr�ci. SPIS TRE�CI 10 Wprowadzenie 19 Pocz�tek 20 Tworzenie w�a�ciwego otoczenia 22 Dawanie i przyjmowanie 24 Koncentrowanie si� 27 Masa� 28 Smarowanie olejkiem 30 Ruchy podstawowe 36 Podstawowy cykl masa�u 38 Przykrycia i podk�adki 40 Plecy 46 Tylna powierzchnia n�g 52 Barki, szyja i g�owa 58 Twarz 63 Ramiona i r�ce 68 Przednia strona tu�owia 72 Przednia powierzchnia n�g 76 ��czenie 78 Zestawienie zabieg�w 81 Shiatsu 82 Ki 86 Wschodnia droga do zdrowia 88 �Narz�dzia" i techniki 90 Podstawowe sekwencje shiatsu 92 Plecy 96 Biodra 100 Tylna i boczne powierzchnie n�g 106 Tylna strona bark�w 110 Przednia strona bark�w i szyi 114 G�owa i twarz 118 Ramiona i r�ce 122 Hara 126 Przednia i przy�rodkowa strona n�g 130 Zestawienie technik shiatsu 131 Punkty uciskania w masa�u 133 Refleksologia 134 Teoria i podstawy 136 Strefy odniesienia na stopie 138 Techniki podstawowe 142 Cykl zabieg�w na stopie 148 Mapa stref odniesienia na r�ce 150 Cykl zabieg�w na r�ce 153 Dotyk drugiego cz�owieka 155 Macierzy�stwo 156 Niemowl�ta 160 Z�oty wiek 162 Masa� i wysi�ek fizyczny 164 Automasa� 167 Odczytywanie cia�a 168 Podzia�y i asymetrie 170 Stopy i nogi 172 Miednica 173 Brzuch 174 Klatka piersiowa 175 Barki i ramiona 176 Szyja, g�owa i twarz 178 Mowa cia�a 180 Anatomia 188 Aura i o�rodek energii 191 Skorowidz 192 Podzi�kowania * * * Wprowadzenie Ka�dy potrzebuje odpoczynku, wyzwolenia si� od tyranii czasu. S�uchanie muzyki, wpatrywanie si� w ruch chmur na niebie, rozgrzebywanie piasku na pla�y w poszukiwaniu kamyczk�w lub muszelek � wszystko to uspokaja umys� i pozwala odzyska� poczucie w�asnej osobowo�ci w warunkach chwilowego braku zagro�enia. B�d�c dzie�mi wdrapujemy si� na drzewa i biegamy boso. �yjemy zgodnie ze swoj� natur�, nie mamy k�opot�w z w�asn� osob�. Wraz z up�ywem lat po�wi�camy coraz wi�cej i wi�cej czasu �yciu wewn�trznemu. I oto nastaje czas na odbudow� r�wnowagi i powr�t do w�asnego cia�a poprzez ponowne odkrycie sztuki oddychania. Jest to j�zyk wszechstronny, mo�na go u�ywa� do leczenia i przywracania pewno�ci siebie, do �agodzenia b�lu i niweczenia napi�cia, ale nade wszystko do u�wiadomienia sobie, �e poddajemy si� czyjej� opiece. Podobnie jak polana le�na, daje nam to czas na oddech i odpoczynek. Masa� jest �rodkiem przeciwdzia�aj�cym nieub�aganej presji pracy i k�opot�w domowych. Dla zbyt wielu z nas sztywno�� mi�ni i b�l s� doznaniami �yciowymi, do kt�rych jeste�my przyzwyczajeni. Cz�sto dopiero podczas masa�u zdajemy sobie spraw� z tego, �e nasze mi�nie s� stwardnia�e oraz �e tak du�o energii zu�ywamy w stanach napi�cia. Masa� mo�e by� drog� do odkrycia siebie, ukazania, jak si� cz�owiek czuje, b�d�c zrelaksowanym i w zgodzie z samym sob�, mo�e pozwoli� dozna� przyjemno�ci z cia�a swobodnie oddychaj�cego, stoj�cego lub b�d�cego w ruchu. Masa�, przesz�o�� i tera�niejszo�� Od tysi�cy lat pewne formy masa�u lub nak�adania r�k by�y stosowane w leczeniu lub �agodzeniu dolegliwo�ci u chorych. Dla staro�ytnych lekarzy greckich i rzymskich masa� by� jednym z g��wnych sposob�w u�mierzania b�lu. W pocz�tku V wieku przed nar. Chr. �ojciec medycyny", Hipokrates, pisa�: �lekarz musi mie� wielorakie umiej�tno�ci, lecz obowi�zkowe jest rozcieranie... Mo�e ono zwi�kszy� moc rozlu�nionego stawu albo rozlu�ni� staw zanadto zesztywnia�y". Pliniusz, wielki rzymski przyrodnik, by� regularnie rozcierany, co mia�o na celu przeciwdzia�anie dychawicy, a Juliusz Cezar, cierpi�cy na padaczk�, by� codziennie poddawany oszczypywaniu ca�ego cia�a, �agodz�cemu jego nerwob�le i b�le g�owy. Po upadku Rzymu w V w. po nar. Chr. post�p medycyny by� w Europie bardzo niewielki. Arabowie przej�li badania naukowe i nauczanie od �wiata klasycznego. Avicenna, arabski filozof i lekarz z XI w., zapisa� w swoim Kanonie, �e celem masa�u jest �rozpraszanie zu�ytych substancji, znajduj�cych si� w mi�niach, a nieusuwanych poprzez operacje". Niewiele o masa�u s�ycha� w Europie �redniowiecznej, co si� wi�za�o z pogard� dla rozkoszy cia�a. Masa� od�y� w XVI w., g��wnie dzi�ki lekarzowi francuskiemu, Ambro�emu Par�. P�niej, na pocz�tku XIX w. Szwed, Per Henrik Ling stworzy� to, co si� teraz nazywa gimnastyk� szwedzk�. System ten ��czy� znajomo�� �wicze� i fizjologii z technikami chi�skimi, egipskimi, greckimi i rzymskimi. W 1813 r. powsta� w Sztokholmie pierwszy zak�ad, oferuj�cy masa�e jako jeden z zabieg�w. Zak�ady i uzdrowiska tego typu rozprzestrzeni�y si� na ca�ym kontynencie. W naszych czasach zalety masa�u stale znajduj� potwierdzenie. Stosowanie go kwitnie i rozwija si� w �wiecie Zachodu, zar�wno w�r�d praktyk�w bez przygotowania teoretycznego, jak i zawodowc�w. Na Wschodzie zawsze bardziej ni� na Zachodzie ceniono lecznicze w�a�ciwo�ci masa�u i stosowano go bez przerw od najdawniejszych czas�w. Prawdopodobnie r�nica w podej�ciu do masa�u mi�dzy Wschodem a Zachodem wynik�a z rewolucji naukowej, jaka nast�pi�a na Zachodzie oko�o 250 lat temu. Spowodowa�a ona, �e dawne pogl�dy o jedno�ci cia�a z umys�em i duchem zarzucono jako nienaukowe. Cia�o cz�owieka zosta�o uznane za rodzaj niezwykle skomplikowanej maszyny, kt�r� mog� obs�ugiwa� i podtrzymywa� jedynie ludzie wysoko wyspecjalizowani, a wi�c lekarze. Na Wschodzie takie podej�cie toruje sobie drog� dopiero ostatnio. Ci�gle jeszcze biedni ludzie tych kraj�w pragn� instynktownie �lepszego nacierania" i ho�duj� umiej�tno�ciom opracowywanym i udoskonalanym przez d�ug� tradycj�. ��czy si� tu znajomo�� zasad medycyny Wschodu, wsparta autorytetem �bosonogiego doktora", z technikami r�cznymi, w tym np. sk�adaniem ko�ci. Z masa�u tradycyjnego wyr�s� w Japonii shiatsu, a po uzyskaniu uznania wzbogaci� si� przej�ciem wiedzy z klasycznej teorii akupunktury i z zachodniej wiedzy o osteopatologii i chiropraktyce, kt�re ostatnio dotar�y do Japonii. Natomiast nieznane s� pocz�tki refleksologii. Mog�a si� ona rozwin�� z prastarej wiedzy Wschodu na temat leczenia uciskaniem pewnych punkt�w cia�a. Cho� dok�adne pocz�tki refleksologii nie s� znane, wydaje si� jednak, �e korzystano z niej w staro�ytnym Egipcie. Dowodz� tego obrazy na sarkofagu lekarza, zamieszczone na stronie 13. Historyczne dowody stosowania refleksologii, masa�u i shiatsu: (na g�rze) malowid�o z sarkofagu lekarza z Saqqara w Egipcie, powsta�e oko�o 2330 r. przed nar. Chr.; (poni�ej) rycina z Kanonu Avicenny (980-1037'po nar. Chr.); Mowa dotyku Dotykanie oznacza kontakt - stosunek do wszystkiego, co znajduje si� poza granicami naszego cia�a, do ziemi pod stopami. Dla ludzi i zwierz�t dotykanie ma znaczenie �yciowe. Przywraca ono pewno�� siebie, sprawia ciep�o, przyjemno��, wygod�, odnawia si�y �yciowe. M�wi nam, �e nie jeste�my sami. Spo�r�d wszystkich zmys��w dotyk rozwin�� si� pierwszy, jako niemowl�ta przede wszystkim dotykaniem uczymy si� �wiata i poznajemy jego sens, a pe�ne mi�o�ci dotykanie przez rodzic�w jest istotne dla naszego rozwoju, jak d�ugo jest zaspokojone pragnienie dotykania i bycia dotykanym, tak d�ugo ro�niemy zdrowi, je�eli tego nie doznajemy, nasz rozw�j mo�e by� upo�ledzony. Przytulanie i g�askanie w dzieci�stwie pomagaj� nam w budowie w�a�ciwego w�asnego obrazu, wzbudza uczucie, �e jeste�my dotykani, poniewa� akceptuje si� nas i kocha. Ponad 35 lat temu psycholog ameryka�ski, S.M. Jourard, udowodni�, �e nasza �wiadomo�� tego, jak cz�sto jeste�my dotykani przez innych ludzi, jest w spos�b oczywisty proporcjonalna do samooceny naszej warto�ci. Do�wiadczenia z potomstwem ma�p dowodz�, jak istotny jest kontakt fizyczny z ciep��, opieku�cz� matk� i odwrotnie, jak pora�aj�ce fizycznie i emocjonalnie mo�e by� pozbawienie dotykania. Ca�e nasze poczucie rzeczywisto�ci opiera si� na zmy�le dotyku. W naszym spo�ecze�stwie pozbawienie kontaktu z innymi lud�mi jest kar� � najwi�ksz� ze wszystkich jest skazanie na samotno��. Kiedy nie wolno nam dotyka� ani doznawa� dotykania, czujemy si� osamotnieni do b�lu i zastraszeni. W niedawnych ameryka�skich badaniach medycznych pacjenci pozbawieni kontaktu za po�rednictwem sk�ry twierdzili, �e odczuwaj� ostr� izolacj�, odci�cie od ciep�a ludzkiego dotyku. Dotykanie jest mow�, z jakiej korzystamy instynktownie do przekazywania uczu�, do okazywania innym, �e s� kochani, potrzebni i doceniani. �Trzeba to rozetrze�" - oto nasza naturalna odpowied� na skarg� dziecka, �e si� uderzy�o albo nabi�o sobie guza. R�ce same k�ad� si� na rozgor�czkowanym czole albo �agodz� b�l brzuszka czy g�owy. Podobnie b�l emocjonalny wywo�uje natychmiastow� reakcj�. Bior�c na r�ce, pieszcz�c, g�aszcz�c, przekazujemy sympati�, zrozumienie, przywracamy poczucie pewno�ci siebie. Osamotnieni albo cierpi�cy ko�yszemy i pie�cimy si� sami, k�adziemy r�ce na zm�czon� g�ow�, pod�wiadomie masujemy bol�ce ko�czyny. Obejmujemy si� wzajemnie po prostu z przyja�ni w celu przekazywania naszego szcz�cia i rado�ci. Czy nie odbiegamy jednak daleko od naszego instynktu, korzystaj�c z mowy przez dotyk jedynie w przypadku p�aczu z b�lu albo zatroskania lub te� w zwi�zku z po��daniem p�ciowym? Czy nie obawiamy si� okazywa� dotykaniem jedynie uczucia, ch�ci przyniesienia ulgi albo leczenia? Masa�, shiatsu i refleksologia W ksi��ce tej poka�emy, jak mo�na korzysta� z technik dotykania nie tylko do rozlu�niania i poprawiania dobrego samopoczucia cz�onk�w rodziny i przyjaci�, ale do pog��biania rozumienia samego siebie i innych. Trzy metody leczenia dotykaniem - masa�, shiatsu i refleksologia � r�ni� si� znacznie wynikami i sposobem stosowania. Wszystkie trzy wykorzystuj� zdolno�� regeneracyjn� ustroju, pobudzaj�c j� u ka�dego indywidualnie. Proponujemy zaczyna� uczenie si� leczenia od tej metody, kt�ra najbardziej pasuje do twojego temperamentu. Chyba naj�atwiejszy do opanowania jest masa�, poniewa� polega on na ruchach, wykonywanych przez ka�dego w spos�b naturalny. Shiatsu i refleksologia wymagaj� bardziej precyzyjnego podej�cia. Masa� obejmuje systematyczne g�adzenie, �ciskanie i ugniatanie tkanek mi�kkich ca�ego cia�a, aby je doprowadzi� do stanu ca�kowitego rozlu�nienia. Osoba masowana jest naga albo ubrana cz�ciowo. Sk�r� nat�uszcza si� olejkami. Po nauczeniu si� podstawowej kolejno�ci dzia�a� zaczniesz post�powa� zgodnie z w�asn� intuicj� i dostosujesz techniki do potrzeb masowanego. Podczas masa�u twoje r�ce p�yn� w spos�b ci�g�y po rozleg�ych powierzchniach cia�a, natomiast w shiatsu i refleksologii wi�kszo�� czasu po�wi�ca si� uciskaniu ma�ych powierzchni lub punkt�w. Shiatsu jest japo�skim systemem leczenia fizycznego, z u�yciem palc�w r�k � w tym kciuka, �okci, kolan albo st�p. R�ni si� on od masa�u podstawow� zasad�: o ile masa� dzia�a g��wnie na mi�nie, wi�zad�a oraz �ci�gna i wp�ywa szczeg�lnie na r�wnowag� mi�dzy krwi� a ch�onk�, o tyle shiatsu koncentruje si� na punktach uciskania (tsubos), aby r�wnowa�y� energi� �yciow� ki w meridianach. Poniewa� w obu omawianych technikach uwzgl�dnia si� ca�e cia�o, shiatsu mo�e obejmowa� uk�ady: mi�niowy, kr��enia krwi i ch�onki, a podczas masa�u bywaj� dotykane punkty uciskania i meridiany. Shiatsu wykonuje si� u pacjenta ubranego. Shiatsu jest szczeg�lnie skuteczny w medycynie zapobiegawczej i przywracaniu energii ludziom os�abionym lub w okresie ich rekonwalescencji po chorobie. W refleksologii korzysta si� z kciuka oraz innych palc�w r�ki i oddzia�uje si� na ma�e punkty (�reflexes") na stopach. Te punkty maj� po��czenia z r�nymi cz�ciami cia�a. Tak wi�c wp�ywaj�c na nie, oddzia�ujesz w rzeczywisto�ci na ca�e cia�o. G��wnym po�ytkiem z refleksologii jest rozlu�nienie, ale tak�e poprawienie ukrwienia i dzia�ania bod�c�w nerwowych. POCZ�TEK Aby podj�� praktyk� masa�u, wszystkim, czego potrzebujesz, s�: troskliwo�� i wra�liwo��, troch� czasu i energii oraz para dobrych r�k. Niezale�nie jednak od decyzji, kt�rej metod dotykowych chcesz si� uczy�, pewne wa�ne zasady wsp�lne odnosz� si� do ka�dej z nich. Po pierwsze, warto jest zada� sobie trud opracowania najpierw scenerii, �eby by� dobrze przygotowanym do dzia�ania, zanim si� je rozpocznie. Niech pok�j b�dzie ciep�y i przytulny, wyposa�ony w poduszki, ja�ki, pledy, prze�cierad�a i r�czniki, olejki lub puder, kt�re powinny by� pod r�k�. Przerwa�oby si� przecie� ci�g�o�� post�powania, gdyby si� musia�o zrobi� przerw� na szukanie piecyka albo uzupe�nienie olejku. Ca�y sens �wiczenia zosta�by zniweczony, gdyby osoba masowana nie mog�a si� rozlu�ni� tylko dlatego, �e jest jej zimno lub niewygodnie. Pomy�l tak�e o tym, czego m�g�by� potrzebowa� dla w�asnej wygody. Aby dobrze wykona� masa� albo shiatsu, trzeba za�o�y� ubi�r, umo�liwiaj�cy swobod� ruchu. Podczas ka�dej zmiany pozycji w czasie zabiegu musisz czu� si� rozlu�niony. Nigdy nie dzia�aj w pozycji nawet troch� niewygodnej, my�l�c, �e ta niewygoda minie. Ona nie przeminie, a twoje napi�cie przeka�esz partnerowi. Twoja wygoda, jako osoby daj�cej, wi��e si� �ci�le z twoj� postaw� i oddechem. Czy siedzisz, czy kl�czysz, czy te� stoisz, musisz mie� poczucie r�wnowagi i rozlu�nienia. Aby umo�liwi� swobodny przep�yw lecz�cej energii, nale�y mie� wyprostowane plecy, nigdy nie pochylone lub zgi�te. Ruchy wykonywa�, rozpoczynaj�c od brzucha i miednicy, uciska� si�� ca�ego cia�a, a nie wy��cznie r�k i ramion. Je�eli b�dziesz oddycha� w spos�b pe�ny i pozwolisz cia�u �ta�czy�" podczas poruszania si�, unikniesz napi�cia oraz zm�czenia i zako�czysz zabieg, maj�c tyle samo si�y co przed jego rozpocz�ciem. Kluczowe dla powodzenia ka�dej terapii dotykowej s� stan twojego umys�u i postawa partnera. Powiniene� uwa�a� ka�d� sesj� za nowe do�wiadczenie i okazywa� ka�demu opieku�czo��, zainteresowanie i szacunek. Przed podj�ciem zabiegu powiedz biorcy, co zamierzasz robi� i zorientuj si�, czy s� jakie� szczeg�lne problemy. Zach�� partnera do przerywania zabiegu, je�eli poczuje si� on niewygodnie albo poskar�y si� na zbyt lekkie lub silne uciskanie. Natomiast nie wdawaj si� w rozmowy. Straci�by� wtedy koncentracj� i dok�adno�� spokojnego, zogniskowanego dotykania na rzecz nadu�ywanej gadaniny o dniu powszednim. Nigdy nie podejmuj si� zabiegu, gdy jeste� w z�ym nastroju, rozgniewany albo gdy si� �le czujesz. Traci�by� wtedy energi�, a tw�j z�y humor udziela�by si� pacjentowi. Do zachowania prawid�owej postawy pomog�oby ci trwanie w koncentracji i po�wi�cenie pacjentowi ca�ej uwagi. Wielu z nas sp�dza znaczn� cz�� �ycia na rozpami�tywaniu przesz�o�ci lub niezobowi�zuj�cej trosce o przysz�o��, trac�c to, co dzieje si� w�a�nie teraz. We wszystkich terapiach dotykaniem istotne jest my�lenie o tym, co dzieje si� w tej chwili, bo oderwanie si� my�l� w inne rejony os�abi lub inaczej skieruje lecz�c� energi�, przekazywan� za pomoc� r�k. Kiedy jeste� skoncentrowany, kieruje tob� twoja intuicja i �atwiej wyczuwasz, gdzie w organizmie pacjenta znajduj� si� �r�d�a napi�cia i nie-zr�wnowa�enia energii. B�dziesz umia� znale�� w�a�ciwy spos�b dotykania ka�dej cz�ci jego cia�a i odr�nia� �w�a�ciwy cios" od nadmiernego uciskania. Je�eli jednak twoje my�li zaczynaj� �zbacza� z kursu" w czasie pracy, sprowad� je zwyczajnie na odpowiedni tor i uspok�j umys�, koncentruj�c si� na oddychaniu. Praca z zamkni�tymi na pewien czas oczami pomo�e ci utrzyma� kontakt z twoim dzia�aniem i zachowaniem. Tworzenie w�a�ciwego otoczenia Rozlu�nienie jest istot� ka�dej formy masa�u. Im bardziej spokojne i wygodne warunki do wykonywania go uda ci si� zapewni�, tym b�dzie skuteczniejszy. Jakimkolwiek pomieszczeniem dysponujesz, wystarczy tylko troch� zachodu, aby przeobrazi� jego cz�� w spokojny k�cik do masowania. Chyba dwoma najistotniejszymi wymogami s� ciep�o i spok�j. Wybrany pok�j powinien by� wolny od przeci�g�w i bardzo ciep�y, zw�aszcza podczas nacierania sk�ry olejkiem, kiedy pacjent jest nagi albo przykryty tylko cz�ciowo. Do masowania b�dziesz potrzebowa� kilku du�ych prze�cierade� do przykrywania osoby masowanej podczas zabiegu i przy jego zako�czeniu (str. 38-39). Do shiatsu i refleksologii tak�e musisz mie� pod r�k� prze�cierad�o, aby przykry� pacjenta po zako�czeniu seansu. Potrzebne ci b�d� tak�e poduszki albo ja�ki, do u�ycia ich jako oparcia dla partnera albo siebie. Uzgodnij tak� por� wykonywania masa�u, kiedy zar�wno ty, jak i osoba bior�ca masa� b�dziecie spokojni, aby nic nie zagra�a�o koncentracji. Niekt�rzy lubi� w tle uspokajaj�c� muzyk�, innych dra�ni ona bez wzgl�du na jej rodzaj. O�wietlenie pokoju powinno by� �agodne i przyt�umione, ostre �wiat�o bowiem uniemo�liwia dobry odpoczynek oczu. Idealny jest �agodny p�omie� �wiecy. Wreszcie mo�na ustawi� kwiaty albo zapali� kadzide�ko. Miejsce zabiegu Shiatsu wykonuje si� zawsze na pod�odze, masa� ca�o�ciowy r�wnie�, na pod�odze albo odpowiednim stole, a do refleksologii pacjent siedzi lub le�y w fotelu (str. 138). Do shiatsu trzeba wi�cej przestrzeni ni� do masa�u, co najmniej 2,5 x 2 m. Je�eli na pod�odze znajduje si� gruby dywan, wystarczy roz�o�y� pled i przykry� go prze�cierad�em albo du�ym r�cznikiem na czas smarowania olejkiem, Je�eli jednak pod�oga jest twarda, nale�y zastosowa� jaki� podk�ad. Najlepszy jest szeroki materac na g�bce, grubo�ci 2,5-5 cm. Je�eli go nie masz, trzeba zwi�kszy� liczb� koc�w. Znaczna cz�� podk�adu musi wystawa� wok� cia�a masowanego, aby mo�na by�o korzysta� z niego, posuwaj�c si� na kolanach wok� partnera. Je�eli zamierzasz wykonywa� masa�, warto zaopatrzy� si� w odpowiedni st�. Zabieg z pacjentem na stole mniej m�czy, poniewa� mo�na dotrze� do wszystkich okolic cia�a bez pochylania si� i porusza� si� wok� niego bez przypadkowego potr�cania pacjenta i zaburzenia ci�g�o�ci post�powania. Nie mo�na u�ywa� ��ka ani materac�w spr�ynowych. Ka�dy ucisk cia�a by�by bowiem niwelowany przez materac. Sto�y do masa�u Istnieje wiele typowych sto��w idealnych do masa�u. S� one przewa�nie lekkie, sk�adane i przeno�ne, cz�sto aluminiowe. Niekt�re s� zaopatrzone w ta�my, zapewniaj�ce znakomit� stabilno��, u wielu z nich mo�na regulowa� ustawienie n�g. Wysoko�� sto�u jest odpowiednia, je�li na jego powierzchni mo�na przesuwa� swobodnie pi�� lu�no zwisaj�cego ramienia. Powierzchnia ka�dego sto�u ma mi�kk� podk�adk�, a w wielu znajduje si� otw�r, co umo�liwia masowanemu le�enie twarz� w d� bez odwracania g�owy. Mo�na zakupi� st� w pe�ni wyposa�ony albo taki, kt�ry trzeba przykrywa� du�ymi podk�adkami. Dawanie i przyjmowanie Masa� jest dwukierunkowym przep�ywem dotykania i odpowiedzi, wzajemn� wymian� energii. Instrumentami powi�zania s� r�ce, kt�re jednocze�nie daj� i przyjmuj�, oraz sk�ra. Za po�rednictwem r�k odczuwasz i odkrywasz niepowtarzalno�� osoby dotykanej. Dotykany za� odbiera sk�r� dar twojego dotyku, opieku�czy kontakt i ruch. W pewnym sensie poj�cia �dawca" i �biorca" s� myl�ce, poniewa� ka�da posta� leczenia poprzez dotykanie polega na wsp�udziale. Aby ujawni�a si� lecz�ca si�a dotykania, obaj partnerzy musz� rozumie� swoj� role w wymianie, obaj potrzebuj� dawa� i przyjmowa�: biorca przez udzielenie zaufania, przez podporz�dkowanie si� dawcy, dawca za� przez otwarto�� wobec biorcy i wyczulenie na jego potrzeby. Na najwy�szym szczeblu masa� mo�e by� form� medytacji z jednoczesnym udzia�em dw�ch uczestnik�w, skoncentrowanych na wzajemnym kontakcie. Prze�wiczenie ruch�w, podanych poni�ej, pozwoli nabra� do�wiadczenia z dotykaniem ze skoncentrowan� uwag�, a nie tylko mechanicznym wykonywaniem zabiegu. Rozwijanie wra�liwo�ci Le��c na pod�odze z nogami wysuni�tymi do przodu, zacznij od skupiania uwagi, nast�pnie przes�waj r�ce delikatnie po udzie. Potem g�ad� szerokimi, kolistymi ruchami, koncentruj�c uwag� ma r�kach (1), potem d�oniach (2). kciukach (3) i w ko�cu na pozosta�ych palcach. Koncentrowanie uwagi W dobrym masa�u cia�o i umys� musz� dzia�a� synchronicznie. Pozwoli ci to na rozwijamie wra�liwo�ci poprzez jednoczesne rozdzielanie i odbieranie dotyku. Polega ono na .skoncentrowaniu uwagi na r�nych cz�ciach twoich r�k podczas posuwania ich w d� nogi. Za ka�dym razem zaczy nasz od koncentrowamia uwagi na jakiej� cz�ci r�k, potem kr�tko przyciskasz nimi nogi,, podczas przesuwania ich do do�u. Dotykasz, ca�� d�oni�, ale ca�a twoja �wiadomo�� koncentruje si� tylko na wybranej cz�ci. Po kilku minutach przerywasz, potem powtarzasz dzia�anie, skupiaj�c si� na innej cz�ci, jak to opisano wy�ej, po stronie prawej). Daj�cy Wa�ne jest, aby podczas masowania m�g� si� on porusza� swobodnie. Musisz wi�c mie� wygodny, nieograniczaj�cy ruch�w ubi�r. Przed rozpocz�ciem zabiegu umyj r�ce i sprawd�, czy masz, kr�tkie paznokcie. Zdejmij zegarek i pier�cionki. Popro� partnera o zdj�cie bi�uterii i ubrania. Je�eli masz wykona� masa� z. u�yciem olejku, pacjent powinien by� nagi, trzeba jednak zawsze dostosowa� si� do jego �yczenia, je�li chce pozosta� cz�ciowo ubrany. U�� go wygodnie, z podk�adkami pod stawami �rodkowymi, g�rn� cz�ci� klatki piersiowej, brzuchem albo pod kolanami, je�eli jest to potrzebne. Sam przyjmij wygodn� postaw� przed skoncentrowaniem si� (str. 25). Podczas zabiegu staraj si� by� rozlu�niony i skupiony na pracy. Po zako�czeniu ka�dej sesji umyj r�ce. Przyjmuj�cy Aby jak najpe�niej skorzysta� z masa�u, musisz bra� czynny udzia� w zabiegu przez skoncentrowanie uwagi na dotyku partnera i nierozpraszanie si�. Kiedy tylko zasi�dziesz lub po�o�ysz si�, staraj si� zespoli� si� z pod�o�em. Zamknij oczy, oddychaj �wiadomie, zwracaj uwag� na wdechy i wydechy. Zapomnij o wszystkich troskach i trudno�ciach. Czuj�c r�k� masuj�cego, nastaw si� na odbi�r i skoncentruj na doznaniu, wywo�anym przez dotykanie. Pozw�l, aby daj�cy unosi� i porusza� twoje ko�czyny, raczej poddaj�c si�, ni� staraj�c si� wsp�dzia�a�. Daj zna� masuj�cemu, �e ucisk jest zbyt silny, �e sprawia ci przykro��, albo przeciwnie � �e jaka� czynno�� lub ruch by�y szczeg�lnie mi�e. Poza tym powstrzymuj si� od m�wienia. Koncentrowanie si� Koncentrowanie si� jest sposobem ogniskowania, gromadzenia energii w jednym punkcie, tak �eby j� �atwiej wykorzysta� do dowolnie wybranego dzia�ania. Jest to stan r�wnowagi, spokoju, si�y i �wiadomo�ci w danym momencie. �ci�lej bior�c, koncentracja oznacza skupienie si� na punkcie hara, o�rodku energii umiejscowionym w jamie brzusznej (rycina obok). Dla ka�dej postaci masa�u, podobnie jak dla azjatyckich metod obrony, koncentracja na punkcie hara ma zasadnicze znaczenie, poniewa� czyni masa�yst� gi�tkim, ale opornym i powoduje dzia�ania intuicyjne, a nie wyrozumowane. Kiedy energia pochodzi z wn�trza, potrzeba znacznie mniej si�y mi�ni i mo�na wykona� serie masa�y, nie czuj�c zm�czenia lub wyczerpania. Koncentracja wi��e si� w spos�b istotny z prawid�ow� postaw� (kr�gos�up wyprostowany, szyja i barki lu�ne) i ze stanem powi�zania z pod�o�em (str. 170) albo �wiadomo�ci� kontaktu z Ziemi� za po�rednictwem uginaj�cych si� n�g i st�p. Hara Hara po japo�sku znaczy brzuch (w chi�skim tan t'ieu, w arabskim kafli). Odnosi si� to do �r�d�a energii �yciowej i si�y w obr�bie dolnej cz�ci brzucha, kilka centymetr�w pod p�pkiem zwanym an-Oen ' (str. 122). Hara jest drugim z punkt�w �chakra", siedmiu o�rodk�w energii, rozmieszczonych g��wnie wzd�u� kr�gos�upa (str. 189). Uwa�any powszechnie za o�rodek Ziemia, po/wala on przekazywa� energie z ziemi do miednicy, a potem poprzez ramiona i r�ce dalej. Jest to nasz o�rodek ci�ko�ci, mocy, r�wnowagi i stabilno�ci, j�dro naszych mocy fizycznych i psychicznych. Podczas wykonywania ka�dej postaci masa�u � lub kt�rejkolwiek z azjatyckich metod obrony � praca z punktem wyj�cia z hara ��czy si� z wyj�ciem energii z punktu ci�ko�ci i dzia�aniem bez wysi�ku i napi�cia (str. 88). Kto� skoncentrowany na punkcie hara, jak mistrz karate z prawej strony, jest pot�ny i nie daj�cy si� przesun��, podobnie jak drzewo o korzeniach si�gaj�cych g��boko w Ziemie, kiedy o�rodek jest mocny, energia p�ynie swobodnie przez ramiona i r�ce. Oddychanie w kierunku Hara W jodze taoistycznej jednym z pierwszych stadi�w praktyk jest medytacja nad oddychaniem. Medytuj�cy koncentruje si� nad stworzeniem bytu wiecznego w swoim hara. Koncentrowanie si� w medytacji Przed podj�ciem kt�rej� z metod leczenia dotykaniem � masa�u, shiatsu lub refleksologii � powiniene� po�wi�ci� kilka minut na skoncentrowaniu si� i powi�zywaniu energii mi�dzy swoim hara a r�kami. Usi�d� ze skrzy�owanymi nogami albo ukl�knij na pod�odze, pod�o�ywszy sobie - je�eli trzeba - poduszk�. Je�eli jest ci nadal niewygodnie, usi�d� na krze�le z prostym oparciem, z obiema stopami p�asko na pod�odze. Teraz zamknij oczy i skieruj uwag� w g��b siebie. Odczuj mocne osadzenia po�ladk�w, n�g i st�p podczas ich kontaktu z poduszk�, krzes�em albo pod�og�. Z tej silnej pozycji wyj�ciowej bez napr�enia unie� delikatnie kr�gos�up. Uwolnij si� z wszelkiego napi�cia bark�w, centrowa� na oddychaniu, aby nabra�o ono w�asnego rytmu. Wyobra� sobie, �e podczas wdechu nape�nia si� dolna cz�� brzucha � miejsce hara. Po kilku oddechach zacznij sobie uprzytamnia�, �e podczas wydechu oddech p�ynie z hara w g�r� klatki piersiowej, przez barki w d� wzd�u� ramion i na zewn�trz z twoich r�k. Wyobra� sobie oddech jako strumie� energii lub �wiat�a. MASA� Masa� oznacza dzielenie si� dotykiem - r�ce na ciele, g�owie, r�kach i stopach. Masowanie si�ga poprzez sk�r�, nawet g��biej ni� do mi�ni i ko�ci. Dobry, troskliwy masa� wnika do g��bi twojego jestestwa. Rodzaj masa�u, jakiego tu uczymy, jest cz�sto nazywany holistycznym (ca�o�ciowym) albo intuicyjnym, w odr�nieniu od masa�u szwedzkiego, sportowego. Masa� holistyczny traktuje organizm pacjenta jako ca�o��. Stosowane w nim ruchy s� wolniejsze, bardziej medytacyjne. W masa�u tym pierwszorz�dne dla efektu leczenia maj� zar�wno postawa masuj�cego i masowanego, jak te� zwi�zek mi�dzy nimi. Biorca musi by� odpr�ony, ale czujny, skoncentrowany na dotyku dawcy, natomiast dawca powinien stara� si� pozosta� skupionym, odnosz�cym si� do zabiegu z autentyczn� trosk�. Masa� podstawowy, przedstawiony w tym rozdziale, podzielony jest na sposoby dzia�ania i cz�ci cia�a, aby by�o �atwiej si� uczy�, ale nie trzeba si� tego trzyma� zbyt sztywno. Przyjmuj�cy musi je odczuwa� jako ci�g dzia�a�, przechodz�cych g�adko jedno w drugie. Pami�taj, �e ka�de twoje napi�cie lub niezr�czno�� zostan� odczute przez partnera. Je�eli b�dziesz porusza� ca�ym cia�em, wychodz�c z bioder, a nie wy��cznie ramionami i r�kami, szybko si� przekonasz, �e masz r�ce rozlu�nione, a ruchy bardziej naturalne. Wraz z nabieraniem do�wiadczenia b�dziesz sam wymy�la� nowe �wiczenia i rozwija� w�asny j�zyk dotykania. B�d�ce pod twoimi r�kami cia�o podsuwa ewentualne nowe ruchy. Podczas masa�u pytaj, co sprawia przyjemno��, ale nie przeznaczaj zbyt wiele czasu na rozmowy. Im wolniejsze i bardziej rytmiczne s� twoje ruchy, tym bardziej odpr�ony i bezpieczny czuje si� pacjent. Staraj si�, aby� podczas uczenia si� sam te� by� masowany, aby� nabra� do�wiadczenia w odbieraniu r�nego tempa i ucisk�w. Dobry masa� wp�ywa na wszystkie poziomy twojej istoty. Fizycznie wynikaj�ce z niego po�ytki obejmuj�: rozlu�nienie i tonizacj� twoich mi�ni, pomoc w przep�ywie �ylnym, pobudzenie przep�ywu ch�onki i napi�cie tkanki ��cznej staw�w. Masa� holistyczny wp�ywa tak�e na o�rodki energii (chakra) cia�a (str. 1 89). Na poziomie psychiki masa� nie tylko niweczy stres i l�ki, ale pomaga ci sta� si� bardziej �wiadomym w�asnego cia�a jako ca�o�ci, jego cz�ci, z kt�rymi masz kontakt, i tych, kt�re sprawiaj� wra�enie �odci�tych". Kiedy sobie u�wiadomisz, gdzie znajduj� si� blokady twojej energii, b�dziesz m�g� podj�� pr�b� integracji cia�a, a rozwijaj�c lepszy obraz samego siebie - przej�� odpowiedzialno�� za w�asne szcz�cie i zdrowie. Opieku�czy masa� daje wra�enie dobrego samopoczucia, zaufania i rado�ci. Mo�e on wyzwoli� du�o energii, trwonionej dot�d w napi�ciach, i wp�yn�� g��boko na postaw� cia�a oraz wyraz twarzy przez przekszta�cenie zadawnionych nawyk�w (Odczytywanie cia�a, str. 167-179). Emocjonalny aspekt masa�u jest niezwykle wa�ny. W sferze intelektualnej korzy�ci przynoszone przez masa� s� trudne do opisania, poniewa� m�wi si� o czym�, nie daj�cym si� zdefiniowa�: istocie, �sile �yciowej", ca�o�ci, kt�ra jest czym� wi�cej ni� sum� cz�ci. Nierzadko w czasie masa�u holistycznego dawca i biorca osi�gaj� stan podwy�szonej �wiadomo�ci. Smarowanie olejkiem 28 Kiedy przyst�pujesz do pracy nad kolejn� now� cz�ci� cia�a, zaczynasz od smarowania jej olejkiem lub oliw�. Pozwala to na g�adkie przesuwanie r�k. Opr�cz tego od�ywia ono sk�r�. Wiele os�b pocz�tkowo przesadza z ilo�ci� t�uszczu. Do smarowania sk�ry wystarcza cieniutka warstewka. Je�eli cia�o masowanego �p�ywa" w olejku, nie osi�gniesz z nim odpowiedniego kontaktu. Wi�kszo�� okolic cia�a trzeba natrze� olejkiem lub oliw� jeden raz. Tylko wi�ksze powierzchnie, jak plecy albo okolice ow�osione, np. przednia powierzchnia n�g, wymagaj� jej nieco wi�cej. Poniewa� olejek, ka�dego rodzaju, jest szybko absorbowany przez sk�r�, ka�d� okolic� cia�a naciera si� oddzielnie � nie wszystkie naraz � d�ugimi, �lizgaj�cymi si� ruchami. Olejki i pojemniki Nie trzeba kupowa� gotowego olejku do masa�u, kt�ry mo�e by� drogi. Mo�na z powodzeniem korzysta� z olej�w ro�linnych, np. s�onecznikowego albo szafranowego. Olejek migda�owy jest bardzo przyjemny, ale kosztowny. Oliwa z oliwek jest troch� zbyt lepka. Mo�na korzysta� tak�e z olejk�w mineralnych, np. oliwki dla dzieci, ale wch�aniaj� si� one trudniej. Je�eli u�ywasz zwyk�ej oliwy, mo�esz nada� jej zapach jakim� olejkiem, dodaj�c 5 kropli na obj�to�� kieliszka. W aromaterapii zawieraj�ce substancje ro�linne olejki wciera si� w sk�r� w okre�lonych celach leczniczych. Osoby, kt�re nie maj� do�wiadczenia z aromaterapi�, powinny stosowa� �bezpieczne" olejki odpr�aj�ce, np. lawendowy, rumiankowy albo sanda�owy, poniewa� niekt�re olejki �zasadnicze" s� przeciwwskazane w pewnych przypadkach. Trzymaj olejki w zakorkowanej butelce albo w zakr�canym pojemniku plastykowym, ten ostatni jest wygodniejszy, bo jest mniejsza szansa rozlania olejku. Je�li nie masz nic odpowiedniejszego, musi wystarczy� ma�a waza albo spodek. Trzeba jednak uwa�a�, �eby go nie przewr�ci�, zw�aszcza gdy si� pracuje na pod�odze. Przygotowania Na samym pocz�tku masa�u powstaje nastr�j, kt�ry b�dzie panowa� w czasie ca�ej sesji. Warto wi�c dobrze si� przygotowa�. Je�eli to mo�liwe, ogrzej olejek zawczasu � wstaw zbiornik do gor�cej wody albo postaw go przed grzejnikiem. Pami�taj o trzymaniu olejku w bezpiecznym miejscu, aby� nie przewr�ci� zbiornika. Przed smarowaniem powiniene� si� skoncentrowa� (str. 25), potem po�� na kr�tko r�ce na g�owie lub ciele pacjenta, by nawi�za� z nim pierwsz� �agodn� wi�. Nast�pnie nalej na d�o� p� �y�eczki olejku. Trzeba wtedy trzyma� r�ce do�� daleko od pacjenta, aby przypadkiem nie pobrudzi� go. Nalewanie olejku (powy�ej) Trzymaj�c r�ce do�� daleko od cia�a partnera, nalej troch� olejku na d�o�. Potrzyj obie d�onie, aby rozprowadzi� olejek, potem opu�� je spokojnie i masuj d�ugim ruchem (str. 30). Nawi�zywanie i zrywanie kontaktu Wra�liwo��, z jak� nawi�zujesz albo zrywasz kontakt z partnerem, jest niezwykle wa�na. Po posmarowaniu r�k opu�� je powoli, jak spadochrony, ku tej cz�ci cia�a, kt�r� masz smarowa�. Kiedy poczujesz ciep�o lub energi�, otaczaj�ce cia�o, zanim je dotkniesz, pacjent mo�e odczuwa� nad sob� obecno�� twoich r�k. Dotykaj jego cia�a r�kami rozlu�nionymi, a kiedy b�dziesz chcia� dobra� wi�cej olejku albo przej�� do innej cz�ci cia�a, niech ich odrywanie b�dzie �agodne. Niekt�re szko�y masa�u radz� utrzymywanie zawsze podczas pracy kontaktu cho�by jedn� r�k�, ale je�li post�pujesz �agodnie, nie jest to niezb�dne. Zw�aszcza, je�eli pacjent le�y na pod�odze, lepiej jest przerwa� kontakt podczas rozpoczynania masowania nast�pnej cz�ci cia�a, nie jest bowiem �atwo zmieni� pozycj� bez potr�cenia osoby masowanej. Ruchy podstawowe 30 Masa� ca�ego cia�a sk�ada si� ze stosunkowo ma�ej liczby r�nych ruch�w, powtarzanych w rozmaity spos�b zgodnie z tym, co jest wskazane dla masowanej cz�ci cia�a. W celu u�atwienia podzielili�my te ruchy na cztery g��wne typy - g�adz�cy, �rednio g��boki, g��boki i uderzaj�cy. Fachowo s� one nazywane: g�adzeniem, ugniataniem, rozcieraniem i oklepywaniem. Uwa�aj je za ABC] masa�u, z kt�rego mo�esz budowa� w�asn� mow� dotyku. Ucz�c si� nowych ruch�w, nie przejmuj si� zbytnio sam� technik�. Znacznie wa�niejsze jest zdawanie sobie sprawy z tego, co wyczuwasz r�kami i pozwolenie sobie na ruchy ramionami w sta�ym, rytmicznym ta�cu w prz�d i w ty�. Zanim przyst�pisz do masowania innej osoby, wypr�buj te ruchy na w�asnych nogach, siedz�c na pod�odze. Jest to przyjemne i pozwala pozna�, jak odczuwa ruchy zar�wno osoba daj�ca, jak i przyjmuj�ca. �wicz, stosuj�c r�ne stopnie uciskania, a nade wszystko staraj si� nadawa� rytm, tak aby r�ce przechodzi�y od jednego ruchu do dr�giego bez przerywania kontaktu z pacjentem. Ruchy g�adz�ce (Effleurage) Jak hile przesuwaj�ce si� nad skatami, r�ce w tych delikatnych, rytmicznych ruchach �lizgaj� si� po sk�rze. Wykonuje si� je we wszystkich okolicach cia�a jako pocz�tek i zako�czenie masa�u lub jako ruchy ��cz�ce podczas przechodzenia z jednej czynno�ci do drugiej. Nie dzia�aj� one nigdy w g��b mi�ni. D�ugi ruch jest szeroki, p�ynny i �agodz�cy. Wykonuje si� go w ka�dej okolicy cia�a do rozprowadzenia olejku i do ogrzania oraz rozlu�nienia danej okolicy. R�ce mog� zakre�la� szerokie kr�gi, jakby wykonywa�y miniaturowe okr��anie piersi. I tak ruch s�u�y do bardziej r�wnomiernego rozprowadzenia olejku. Oba typy ruch�w wykonuj r�kami rozlu�nionymi, tak aby ca�� powierzchni� dotyka�y cia�a osoby masowanej. G�adzenie rozstawionymi palcami jest kr�tkim, delikatnym ruchem, �czesz�cym" powierzchni� sk�ry. Stosujesz go do stopniowego przerwania kontaktu; ruchy wygasaj�, jak echo czego�, co dzia�o si� przedtem. Ruch d�ugi Opu�� r�ce, aby spocz�y przez kilka sekund na ciele partnera. Potem trzymaj�c je razem, przesuwaj powoli wzd�u�, klatki piersiowej albo ko�czyny, dostosowuj�c si� do krzywizn cia�a. Kiedy dochodzisz do granicy naturalnego zasi�gu swoich r�k, rozsu� je i wr�� wzd�u� bok�w. Zakre�l ko�o, aby powt�rzy� ruch. �Czesanie" �Czesz" sk�r� partnera lekko ko�cami palc�w raz jednej, raz drugiej r�ki. Ramiona i r�ce musz� by� rozlu�nione, aby� m�g� obj�� du�� powierzchni� cia�a bez zmieniania pozycji. Zakre�lanie szerokich k� Zakre�laj d�o�mi mo�liwie szerokie ko�a wzd�u� cia�a partnera. Niech ko�a te nak�adaj� si� na siebie, �eby powsta�a nierozerwalna spirala. Ugniatanie (Petrissage) Po wykonaniu ruch�w g�adz�cych przyst�pujesz do pracy nad g��biej le��cymi mi�niami, ugniataj�c, rozci�gaj�c i uciskaj�c. Podczas wykonywania ka�dej z tych czynno�ci jedna r�ka na�laduje ruchy drugiej w powtarzaj�cym si� stale rytmie, rozlu�niaj�c mi�nie, usuwaj�c zb�dne produkty przemiany materii i wspomagaj�c kr��enie w naczyniach krwiono�nych i ch�onnych. Ugniatanie polega na naprzemiennym �ciskaniu i rozlu�nianiu okr�nym szerokim ruchem mieszcz�cych si� w d�oni mi�ni. Przyczynia si� to do naci�gania i rozlu�niania mi�kkich, umi�nionych cz�ci cia�a, np. po�ladk�w i ud. Rozci�ganie jest ruchem unosz�cym, wykonywanym na bokach klatki piersiowej i ko�czyn. Podczas uciskania r�ce posuwaj� si� ku sobie z przeciwnych stron, przez co mi�nie s� najpierw wynoszone w g�r�, a potem rozci�gane. Ugniatanie Pos�uguj�c si� ca�ymi r�kami, chwytaj na zmian� i ugniataj fragmenty mi�nia � jedna r�ka puszcza, fragment, kt�ry chwyci�a, druga zaczyna nowy chwyt, nie odrywaj�c r�k od cia�. W spos�b ci�g�y zmieniaj r�ce, tak jakby� ugniata� ciasto. Rozci�ganie Po�� jedn� r�k� nisko na boku pacjenta, dotykaj�c pod�ogi lub sto�u ko�cami palc�w, drug� r�k� trzymaj w pobli�u. Rozci�gaj na zmian� jedn� to drug� r�k�, za ka�dym razem nak�adaj�c je na miejsce, w kt�rym druga by�a uprzednio. Wykonuj ruchy rytmicznie i posuwaj si� wzd�u� boku. Uciskanie Po�� lew� r�k� na najbli�szym sobie boku pacjenta (k��b d�oni do do�u), a praw� na dalszym boku (palce w d�). Teraz lew� r�k� posu� silnie do przodu, a praw� doci�gnij do ty�u (A). Nie przerywaj�c, zmie� kierunek i przesu� r�ce w ty� w stosunku do boku przeciwnego (B). Poruszaj si� powoli ka�dym kolejnym ruchem, Rozcieranie (Friction) Te g��bokie i zogniskowane ruchy rozci�gania wykonuje si� kciukami, koniuszkami palc�w lub k��bami d�oni, aby wnikn�� prosto do tkanki, w kt�rej mog� si� znajdowa� ukryte napi�cia. Uspokoiwszy i odpr�ywszy pacjenta szerokim, lekkim g�adzeniem i ruchami o �rednim zasi�gu w g��b, wnikasz teraz ruchami g��bokiego zasi�gu pod warstw� mi�ni powierzchownych albo pracujesz wok� staw�w. Istotne jest, aby si�ga� g��biej stopniowo. Og�lnie bior�c, zorientujesz si�, �e cia�o jest mniej kruche ni� my�lisz, ale ludzie bardzo si� r�ni� poziomem tolerancji. Chocia� czasem jest skuteczne doj�cie do granicy b�lu, mo�e by� przeciwwskazane przekroczenie jej. Aby wykona� ka�dy z ruch�w pokazanych na rycinach, skoncentruj uwag� na tych cz�ciach r�k, z kt�rych musisz skorzysta�. Wykorzystuj mas� w�asnego cia�a do wzmocnienia uciskania: niech twoje r�ce b�d� lu�ne, ale mocne. Rozcieranie kciukami Wciskaj k��by kciuk�w w mi�nie pacjenta, wykonuj�c kr�tkie ruchy g��bokie albo ma�� okr�gi, zale�nie od okolicy, kt�r� masujesz. Ustaw kciuki jeden za drugim, ale posuwaj je troch� dalej po ka�dym ruchu, tak �eby w ko�cu wymasowa� spor� powierzchni�. Uciskanie koniuszkami palc�w 'Nakre�laj drobne elipsy koniuszkami palc�w wok� staw�w pacjenta. Miej �wiadomo��, �e nie g�adzisz powierzchni sk�ry, ale poruszasz tkanki g��bokie. Uciskanie k��bami d�oni Wci�nij k��by d�oni delikatnie, ale g��boko w mi�nie pacjenta, posuwaj�c jedn� r�k� tu� za drug�. Niech poruszaj� si� one rytmicznie na przemian. Oklepywanie W ramach masa�u holistycznego oklepywanie � w odr�nieniu od innych metod � pobudza raczej ni� rozlu�nia. Z samej nazwy wynika, �e polega ono na szybkich, rytmicznych uderzeniach, powtarzanych obiema r�kami na zmian�. Oklepywanie d�oni�, u�o�on� w postaci miseczki, jest g�o�ne; oklepywanie za� kraw�dziami r�k, pi�stkowanie i szczypanie s� spokojniejsze. G��wn� warto�ci� oklepywania jest pobudzanie mi�kkich cz�ci cia�a, np. ud lub po�ladk�w, poprawianie spr�ysto�ci sk�ry i kr��enia. Zanim zaczniesz wykonywa� oklepywanie na dolnej cz�ci cia�a, sprawd� je na w�asnej nodze. Przed rozpocz�ciem rozlu�nij r�ce oraz nadgarstki i wypr�buj r�ne tempo oraz si�� nacisku. Oklepywanie nie zawsze jest przydatne. Pozostaw je na przypadki, w kt�rych wskazane jest dzia�anie silne. Oklepywanie kraw�dziami r�k Najpierw potrz�saj troch� r�kami, aby je rozlu�ni�. Potem uderzaj nimi na zmian� i do�� szybko ruchami w g�r� i w d� (d�onie zwr�cone do siebie, palce z�o�one lu�no). Zaczniesz oklepywa� mi�nie bezpo�rednio, a� wpadniesz w odpowiedni rytm. Pi�stkowanie Lu�no zwi� r�ce w pi�ci, nast�pnie powtarzaj rytmicznie uderzenia ich zewn�trznymi powierzchniami. Niech r�ce b�d� do�� lu�ne, ale z pewn� si�� poruszaj� si� w> g�r� i w d�. Oklepywanie r�kami z�o�onymi w formie miseczek U�� r�ce jak miseczki, maj�c palce wyprostowane. Wykonuj kolejno szybkie uderzenia, jak w zabiegach poprzednich. Miseczkowato u�o�one r�ce chwytaj� w pu�apk� powietrze przy sk�rze, potem uwalniaj� je z g�o�nym d�wi�kiem. Szczypanie Na zmian� skub Lub szczyp ma�e fragmenty mi�nia kciukiem i czubkami pozosta�ych palc�w. Mi�nie powinny �atwo przesuwa� si� mi�dzy palcami. Podstawowy cykl masa�u 36 Podczas nauki masa�u zrozumienie i zapami�tanie kolejno�ci dzia�a� stanie si� �atwiejsze, je�li poznasz je dok�adnie. Zaczynasz od masa�u tylnej powierzchni cia�a, posuwaj�c si� od g�owy do st�p, potem obracasz masowanego i masujesz prz�d jego cia�a, r�wnie� od g�ry w d�. Na ci�g sk�ada si� siedem okre�lonych okolic - dwie na tylnej powierzchni cia�a, pi�� na przedniej. Ko�czymy, ��cz�c ca�e cia�o. Niezale�nie od tego, jak� okolic� masujesz, porz�dek post�powania jest ten sam. Najpierw starannie smarujesz olejkiem jedn� cz�� cia�a, potem zaczynasz od ruch�w lekkich i szerokich, przechodzisz do bardziej swoistych, ko�czysz znowu lekkimi. Wykonuj�c pe�ny masa�, wp�ywasz na wiele uk�ad�w cia�a, w tym nerwowy, na kr��enie ch�onne i �ylne oraz na �subteln� energi�" (str. 180-189). Masa� tradycyjny pracuje �ku sercu" i wspomaga kr��enie �ylne. Poniewa� jednak tutaj interesujemy si� rozlu�nianiem i zr�wnowa�aniem wielorakich proces�w, nasza kolejno�� dzia�ania opiera si� na tej regule tylko wtedy, gdy jest to szczeg�lnie wskazane. Na przyk�ad ramiona i nogi masujesz ruchami silniejszymi w kierunku serca i l�ejszymi od serca, aby u�atwi� dop�yw krwi do tego narz�du. Ostrze�enie. Istnieje wiele chor�b, w kt�rych masa� jest przeciwwskazany. S� to: zmiany sk�rne (np. czyraki, p�pasiec albo �wierzb); rozleg�e siniaki; �ylaki; gor�czka; obrz�ki lub stany zapalne; �wie�e blizny; nowotwory albo wszelkie guzy jeszcze nierozpoznane; zaburzenia naczyniowo-sercowe (np. zakrzepowe zapalenie �y�). Nie trzeba jednak zupe�nie rezygnowa� z masa�u. Delikatne masowanie bowiem niezmienionych okolic cia�a mo�e by� bardzo uspokajaj�ce i mi�e. Zawsze jednak, kiedy nie ma pewno�ci, czy masa� jest po��dany, nale�y poradzi� si� lekarza. 1. Plecy Masa� plec�w najpierw dotyczy ca�ej ich powierzchni, a potem koncentrujesz si� na mniejszych fragmentach. S� to kolejno: �opatki g�rna, potem dolna, cz�� plec�w, po�ladki i boki tu�owia, a na ko�cu kr�gos�up. 2. Tylna powierzchnia n�g Z kolei masuje si� tyln� powierzchni� n�g. Zaczynasz od smarowania olejkiem obu ich jednocze�nie. Ale je�li korzystasz z prze�cierade�, wtedy smarujesz ka�d� nog� osobno. W ka�dym przypadku po posmarowaniu ka�d� nog� masujesz oddzielnie, u�atwiaj�c odp�yw z niej krwi. Nast�pnie �ciskasz j�, post�puj�c od g�ry. 3. Barki, szyja i szczyt g�owy Masowanie przedniej powierzchni cia�a zaczyna si� od bark�w � masuje si� je jednocze�nie od przodu i od ty�u. Potem, po odwr�ceniu masowanemu g�owy w bok, pracuje si� na ka�dym barku oddzielnie. Ko�czy si� masa� tej okolicy masa�em ca�ej sk�ry g�owy. 4. Twarz Tu zaczynaj od czo�a i przesuwaj si� od podbr�dka, zawsze dzia�aj�c od �rodka ku bokom. Uwa�aj na oczy, nos, �uchw�, mi�nie �wacza i uszy. 5. Ramiona i r�ce Ka�de rami� masuje si� oddzielnie. Podobnie jak w przypadku nogi, najpierw posuwasz si� w g�r� ko�czyny, aby pobudzi� odp�yw krwi �ylnej, potem ugniatasz ku do�owi i ko�czysz masa�em nadgarstka i r�ki. 6. Prz�d tu�owia Po skoncentrowaniu si� na klatce piersiowej i bokach tu�owia przesuwasz si� ku do�owi i okr��asz brzuch, potem masujesz do g�ry d�ugimi, posuwistymi ruchami. 8. Ruchy ���cz�ce" Na koniec � ��czysz " wszystkie cz�ci cia�a albo d�ugimi ruchami ���cz�cymi", albo k�ad�c na kr�tko r�ce na dw�ch oddalonych cz�ciach cia�a. 7. Przednia powierzchnia n�g Po natarciu olejkiem, podobnie jak w przypadku tylnej powierzchni n�g, posuwasz si� ku g�rze, aby u�atwi� odp�yw �ylny, okr��asz po drodze rzepk� i potem znowu ugniatasz podudzie i ko�czysz zabieg na stopie. Przykrycia i podk�adki 38 Nic nie daje milszego i bardziej luksusowego uczucia podczas masa�u ni� przykrycie mi�kkim, ciep�ym prze�cierad�em k�pielowym. Podczas zabiegu w gabinecie przykrywa si� nim okolice, kt�rych si� nie masuje, aby zapewni� intymno�� i ciep�o. Partnerzy lub przyjaciele b�d� odpoczywa� lepiej, je�eli tylko jedna cz�� ich cia�a zostanie ods�oni�ta. Warto jest nauczy� si� odpowiedniego uk�adania prze�cierade�, je�eli masowanego kr�puje obna�anie si� albo je�li osoba starsza lub w�t�a jest wra�liwa na ch��d. Potrzeba dw�ch prze�cierade� k�pielowych, kt�re powinny by� ogrzane przez uprzednie po�o�enie na kaloryferze. Przyda�oby si� tak�e mniejsze przykrycie dla pa�, kt�re wola�yby mie� zakryte piersi podczas masowania tu�owia. Odpowiednio u�o�one poduszki lub ja�ki zwi�kszaj� wygod� os�b poddawanych masa�owi. S� one mniej wa�ne dla os�b m�odych, �atwiej dostosowuj�cych si�. Zawsze jednak pod�o�enie czego� pod kolana osobom z b�lami okolicy krzy�owej ma istotne znaczenie (str. 39). Zasady pos�ugiwania si� prze�cierad�em W masa�u uprawianym zawodowo s� one proste. Ods�ania si� tylko te cz�� cia�a pacjenta, kt�r� w�a�nie zamierzasz masowa�, reszta pozostaje przykryta. Po zako�czeniu masa�u danej okolicy, przykrywa si� j� tak�e. Spos�b pos�ugiwania si�, uk�adania i sk�adania prze�cierad�a wymaga tej samej wra�liwo�ci i �wiadomo�ci, co ca�y masa�. Nie rzucaj go niedbale na cia�o pacjenta i nie �ci�gaj nagle. Na tych dw�ch stronach poka�emy dok�adnie technik� przykrywania i odkrywania r�nych okolic cia�a, zgodnie z kolejno�ci� masowania. W domu skorzystasz z tych technik, kt�re uznasz za