ADAM WI�NIEWSKI-SNERG Przerwany film Toczy si� gra, trwa, powstaje film, mijaj� uj�cia, sceny i nastroje. Ile� to razy? Kiedy�, siedz�c w fotelu na sali kinowej, wpatrzony w ekran, na kt�rym posta� filmowa opuszcza pok�j i zamyka za sob� drzwi lub znika w jakikolwiek inny spos�b (wychodz�c poza ramy eksponowanego uj�cia), nie zastanawia�em si� nigdy, co si� z ni� dalej dzieje - to znaczy, jaki jest los samej ekranowej postaci, a nie aktora, kt�ry j� gra�. Wyszed�em z kadru - znalaz�em si� poza ekranem, cho� gra toczy si�, chocia� film trwa nadal, ja ju� nie bior� w nim udzia�u. Zobaczy�em ich oko�o po�udnia na �agodnym stoku Tengar Wening, w rejonie plenerowych zdj�� do trzeciej sceny "Dope�nienia". Ujrza�em ich bardziej wyra�nie ni� kiedykolwiek: na tle rumowiska muru, wy��obionego tysi�cletnimi ulewami, kt�ry liczy� sekundy dziel�ce go od ostatecznego kresu - wszystkich zatopionych w czerni d�ugich cieni, gdy znieruchomieli w pozach dot�d jeszcze zgodnych z kolejn� sekwencj�. Zastygli w naturalnym, bardzo ostrym s�o�cu, kt�re zgas�o nagle w zestawieniu z tamtym �witem, w por�wnaniu z upiornym blaskiem tamtego najja�niejszego ze wszystkich wschod�w. Powiedziano mi potem, �e w tamtej - pami�tnej tylko dla mnie - chwili spyta�em podniesionym g�osem: - Co to? A kiedy grali dalej, bez �adnego sensu, w czasie d�ugiej horyzontalnej panoramy rykn��em na ca�e gard�o co�, czego ju� nikt nie by� w stanie mi powt�rzy�. Przy milczeniu re�ysera (Yoren przyjrza� mi si� tylko sm�tnym wzrokiem) Zoffi uzna�, �e przebra�em miar�, i tak jak wszyscy pozostali zupe�nie nie�wiadom grozy naszego po�o�enia, wyprowadzony z r�wnowagi moim dziwacznym wybrykiem - jak si� wyrazi� - pozwoli� sobie na uwag�, kt�rej w innych okoliczno�ciach nigdy bym mu nie darowa�: - Mo�na wiedzie�, panie Hanis - spyta� ostro - czemu przy czwartym dublu na planie otwiera pan wrota g�bowe przed stopem? Milcza�em w os�upieniu. - Zdaje si�, �e pa�ska obecno�� w og�le jest tutaj zb�dna, co wreszcie wyra�nie stwierdzam - doda�, a ja wci�� nie rozumia�em sytuacji. Pami�tam dobrze, co si� przedtem dzia�o: Enet wspomina� kiedy� o ci�ko okaleczonej kobiecie, kt�ra przez wiele miesi�cy po l�dowaniu zdemolowanego samolotu mdla�a ze strachu na widok ka�dej postaci unosz�cej si� z krzes�a, tylko dlatego, �e �w ruch nieodwo�alnie kojarzy�a z obrazem zamachowca wstaj�cego z fotela z �adunkiem dynamitu w r�kach. M�czyzna zd��y� o�wiadczy� pasa�erom, �e zamierza zmusi� pilota do zmiany kursu w celu uprowadzenia samolotu, gdy nagle �le zabezpieczona bomba eksplodowa�a mu w d�oniach. Tak i ja teraz - ob��dnie - w mechanicznej kolejno�ci zdarze�, po�r�d zwyczajnych czynno�ci dnia zdj�ciowego doszukiwa�em si� usilnie ostatniej przyczyny tego, co jednak le�a�o daleko poza nami. Najpierw nasun�� mi si� g�os Toma Yorena, kt�ry kilka minut wcze�niej zwr�ci� si� do Liny Kliz: - Stop! Lyna, wysz�a� z kadru, ale to nie wszystko. Wtedy Tonsen odezwa� si� ze swego miejsca. Burkn�� bez entuzjazmu i spyta� dono�nie: - Wi�c jak? Przejedziemy si� jeszcze raz? Na to Yoren podszed� w milczeniu do operatora. - Ray! - zawo�a� stamt�d. - Wiesz, co mam na my�li? Do licha, trzymajcie si� jako�. Ray Enet skin�� g�ow�. Przeskoczy� szyny, po kt�rych �agodnym �ukiem toczy� si� w�zek tam i z powrotem a� do k�py drzew. Razem z innymi aktorami podszed� pod kamienny mur. - Gotowi? - Jest! - rzuci� Tonsen. - Grajcie. - Cisza na planie! �wierszcze cyka�y w trawie. Mia�em wci�� w oczach obraz tamtej sceny: rozbija�em j� na drobne w poszukiwaniu jedynego w�a�ciwego ci�cia, oddzielaj�cego bajeczn� fikcj� od upiornej rzeczywisto�ci, uparcie i z pop�ochem przera�onego monta�ysty, kt�ry po omacku tnie ta�m� na kawa�ki, gubi si� w szczeg�ach i nie znajduj�c pocz�tku ani ko�ca, skleja j� na chybi� trafi� w naiwnej nadziei, �e kolejno�ci� uj�� w sekwencji pokieruje szcz�liwy los. Kilka os�b z personelu pomocniczego ekipy opala�o si� na le�akach lub kocach roz�o�onych daleko poza planem. Go�a sk�ra ich cia� sk�pana w bia�ym �arze sp�cznia�a potem w mgnieniu oka i koszmarnymi, szkar�atno-fioletowymi b�blami gotowa�a si� na nich i piek�a, ledwie - �ywi jeszcze - zd��yli poderwa� si� z miejsc. Bli�ej dymi�o ognisko rozpalone przekornie, na z�o�� Zoffiemu przez Raya Eneta: to chyba Pet, pochylony nad nim, od p�on�cej ga��zki przypala� sobie nieod��cznego papierosa, podczas gdy pasemka dymu rozwiewa�y si� przed obiektywem - to jedno przynajmniej by�o ca�kiem nieistotne. S�ysza�em te� brzmienie czystego akordu: Muriel tr�ci�a struny gitary, a potem g�os uwi�z� jej w krtani, kiedy w p�on�cej sukience za�piewa�a jeszcze: ,..smutek ten wierny pies... Spojrza�em na rz�d foteli l�ni�cych szeregiem niklowanych uchwyt�w poza szybami g�rnego pok�adu cinemobilu i przenios�em wzrok na rozbebeszony agregat, sk�d bieg�y ku nam zwoje czarnych kabli. Wszystko k��bi�o mi si� w my�lach: cisza na planie w s�oneczn� noc przed strasznym �witem, g��boka ciemno�� w pe�nym blasku dnia zla�y mi si� w jedno z b��kitem czystego nieba, kt�ry zakre�la� granice brunatno- zielonej r�wniny, wspieraj�c si� na p�nocy o �a�cuch sinych g�r. Wia� lekki ciep�y wiatr. Tylko Yoren obejrza� si� za siebie i spojrza� TAM. - Kamera! Terkot i klaps. - Scena trzecia, uj�cie szesnaste, dubel czwarty. Ten cichy terkot mia� ju� trwa� a� do niesko�czono�ci. Najtrudniej mi by�o prze�ledzi� ostatnie sekundy. Widzia�em t�g� sylwetk� Zoffiego rozkraczonego na kanistrze z ksi��k� zdj�� w gar�ci, kt�r� jak zwykle przy doskona�ej znajomo�ci scenopisu - bez �adnej rozs�dnej potrzeby ci�gle mi�tosi� i mordowa� na planie, podkre�laj�c tekst wyszlifowanym paznokciem w �lad za biegiem akcji. A czyni� to z pocieszn� min� pomazanego przez wytw�rni� najwy�szego cenzora, kt�ry najlepiej wie, czego oczekuje widownia i przy kt�rym re�yser ma by� �lepym narz�dziem zobowi�zanym do przyjmowania modlitewnej pozy wobec wszystkiego "co stoi w pi�mie". Zobaczy�em go w tej pozie tu� przed samym b�yskiem, zanim wpad� ca�ym cia�em w ognisko ekranu s�onecznego, obr�conego przypadkiem w jego stron�, jeszcze przed mia�d��cym ciosem czo�a g��wnej fali uderzeniowej. Zwija� si� tam w agonii przez ca�e pi�tna�cie sekund: teraz by�o mi go �al mimo wszystko, cho� rozbecza� si� jak stara baba, kiedy z kredowobia�� twarz� nagle o�ywionego trupa wraca� stamt�d razem z innymi niedowiarkami biegiem, byle pr�dzej zej�� ze strefy radioaktywnego piek�a - poza to zdumiewaj�ce ci�cie, kt�re ostr� lini� oddziela�o rozleg�e cmentarzysko od oazy kwitn�cego dalej �ycia, bo wtedy dopiero naprawd� uwierzy�, gdy w nieforemnym kszta�cie rozpozna� samego siebie. Ale to nie z jego obrazem w oczach zaskoczy� mnie koniec �wiata. Ka�dy na swoim miejscu i przy swoich gratach - stali�my wszyscy poza planem szesnastego uj�cia, na marginesie "Dope�nienia", wszyscy zaprz�tni�ci r�nymi czynno�ciami, utrwalaj�cymi przebieg akcji, gdy� w tamtej, ostatniej ju� minucie �ycia na kraw�dzi termoj�drowej zag�ady liczy� si� tylko jednostajny terkot kamery i realizacja tuzinkowego scenariusza, wa�ny by� tylko film ze s�awn� i rozpieszczan� przez producent�w Lyn� Kliz i z zaanga�owanym w ostatnim dniu przed wyjazdem na zdj�cia plenerowe Rayem Enetem w rolach g��wnych. Przegapi�em gwa�town� scen� z planu og�lnego tu� po rozja�nieniu. Trwa� najazd na posta� kobiety z planu �redniego do wycinka twarzy. Szerokie rondo kapelusza i detal - r�ka z pier�cieniem zaci�ni�ta przy ustach sk�adaj�cych si� do krzyku (Yoren westchn�� przy tym z ponur� min�). Wzniesienie z panoram� w czasie ma�ego odjazdu (jakie �ama�ce m�g� wyprawia� Tonsen na swym nowym wielocineskopie!) i stamt�d perspektywa ptasia poprzez obci�te kadrem plecy zb�ja z koltem w d�oni. Strza�. Po kr�tkim szwenku przez rozwichrzony dymek nurkowanie do perspektywy normalnej. Odjazd kamery ukazuje drugiego uzbrojonego zucha. Pierwszy tymczasem skacze z muru. Wymiana strza��w. Prowadzenie za uciekaj�cym na tle wysmuk�ych drzew (bardzo malowniczych), a� do samego wozu, gdzie mimo os�ony zorganizowanej przez ca�� band� trafia go celna i (tu ma�a satysfakcja) najzupe�niej zas�u�ona kula. Wreszcie wolna, horyzontalna panorama do uj�cia statycznego na postaci Muriel, �piewaj�cej sw�j kawa�ek przy akompaniamencie gitary. W tym uj�ciu nie by�o stopu. W ja�niejszym od dziesi�ciu s�o�c bia�o-liliowym b�ysku, kt�ry wdar� mi si� na dno �renic i bole�nie smaga� wszystko, co �y�o a� po sam widnokr�g widziany z najwy�szego lotu ptaka, ujrza�em sw�j smolisty cie� otoczony lustrem pulsuj�cego szkliwa. - Co to! Kto nie spojrza� w tamt� stron� w owej chwili! Cie� zosta� na miejscu. Zdarzenia bieg�y szybciej od skamienia�ych my�li. Zd��y�em wykona� �wier� obrotu. S�ysza�em w ciszy szmery i syki, podczas gdy cia�o gryz�y mi jadowite dreszcze. Zab��kany zapach dzikich kwiat�w snu� mi si� wok� nabrzmia�ej twarzy. W u�amku sekundy nast�pi�a inna pora roku. Sta�em na bezkresnej �nie�no-b��kitnej pustyni, momentalnie przeniesionej tu spoza ko�a podbiegunowego. Wra�enie b�yskawicznie pog��biaj�cej si� pustki pot�gowa�o si� i w ko�cu sparali�owa�o mnie na miejscu: pochodzi�o z gwa�townej zmiany zarysu drzew, kt�rych li�cie jakby przez p�ynne przenikanie jednego obrazu na drugi - wi�d�y w oczach i zwija�y si� w popielate, ulotne wi�rki. Soczysta ziele� znik�a. W miejsce zwartego jeszcze przed kilkoma sekundami g�szczu �wie�ych li�ci wy�oni�y si� zw�glone widma go�ych drzew. Na obna�onych bezg�o�nym tchnieniem konarach pe�z�y ju� g�ste dymne pokrowce. O�lepiaj�ca lawina �wiat�a la�a si� sponad horyzontu na �miertelnie pora�on� ziemi�. Sta�em ty�em do �r�d�a. Wtem - z wielokrotnym trzaskiem - wszystkie ga��zie stan�y w ogniu. Dopiero ta g�ucha - przecie� wcale nie najgro�niejsza i powt�rzona przez odbite od g�r echo - salwa buchaj�cych zewsz�d p�omieni, ogarniaj�cych wszystko, co nie mia�o twardo�ci ska�y, wyrwa�a mnie z g��bokiego os�upienia. Ale na ratunek by�o za p�no ju� po up�ywie pierwszej sekundy. W kr�gu prze�wietlonych promieniowaniem cia� nie by�o �adnego bezpiecznego cienia, masywne os�ony antyradiacyjne znajdowa�y si� w zbyt wielkiej odleg�o�ci. Ubranie ju� na mnie p�on�o. Powinienem pa�� twarz� na piach i tarza� si� za jakimkolwiek wyst�pem, lecz �wiadomo�� �e umieram dostarczy�a ob��dnej ekstazy znieczulaj�cej b�l i u�pi�a we mnie wol� �ycia, nawet odruch samozachowawczy. Wiedzia�em, �e za kilka sekund wszystko minie na zawsze i zga�nie, zmiecione z powierzchni ziemi huraganowym ciosem wichru. Runie na nas czo�o powietrznej fali uderzeniowej, rozlecimy si� na strz�py w imadle nieopisanego nadci�nienia i nigdy nie us�yszymy grzmotu, kt�ry targnie atmosfer� nad naszymi szcz�tkami, wstrz�saj�c rozleg�ym obszarem kontynentu. Grzmotu, kt�ry wl�k� si� z epicentrum ze �lamazarn� pr�dko�ci� d�wi�ku. W kolejnym u�amku sekundy, kiedy o�lepiony blaskiem obejrza�em si� w ko�cu poza siebie, nad popielatym krajobrazem zapanowa� p�mrok ksi�ycowej nocy. Lazurowe niebo przybra�o nagle ciemnogranatow� barw�. �r�d�o bia�ego �aru zgas�o, za� wielokrotnie ciemniejsze od niego s�o�ce - przez silny kontrast po b�ysku tamtego flesza - zamieni�o si� w anemiczn� latark�. Przez lataj�ce mi przed oczyma p�aty ujrza�em w dali ponad chwiejnym horyzontem obraz dobrze znany z filmowych migawek: mro��c� krew w �y�ach panoram� eksplozji nuklearnej. Wygaszone ju� j�dro kuli ognistej wypali�o w globie ziemskim obszar o przera�aj�cych rozmiarach: trzon gigantycznego grzyba si�ga� stratosfery, d�wigaj�c nad sob� niebotyczny kaptur. I, chocia� znajdowali�my si� w wielkiej odleg�o�ci od epicentrum wybuchu, kt�rego podstaw� przes�ania�a nam krzywizna ziemi, musia�em unie�� oczy, by si�gn�� wzrokiem do samego szczytu sk��bionej w dali g�ry. Wszystko to do reszty porazi�o mi gasn�c� �wiadomo��, ale w ostatnim jej przeb�ysku zauwa�y�em jeszcze przed sob� co� w najwy�szym stopniu zdumiewaj�cego, co k��ci�o si� z moim wyobra�eniem o fazach termoj�drowej eksplozji. Przy samym kraterze, gdzie otoczona pancerzem powietrza sprasowanego do twadro�ci stali pr�y�a si� kolumna oszala�ej materii, b�ysn�a laserowym ostrzem jadowita iskra. Nim zgas�a, w doskona�ej ciszy, spi�trzonej do granic wytrzyma�o�ci przed rykiem rozdzieranej przestrzeni, atomowy s�up osun�� si� ca�� sw� d�ugo�ci� w d� - do wn�trza wyrwy. Ziemia zapad�a si� jeszcze g��biej. W kr�tkotrwa�ej pustce ponad kraterem pojawi�o si� nagle co� �ywego, jakby dr��ca kropla rt�ci uwi�zana w �rodku p�cherza wyt�oczonego wewn�trz gruntu, kt�ry rozci�gn�� si� p�ynnie nad wszystkim, czego przedtem nie strawi� b�ysk. Po chwili srebrna kopu�a p�cherza, rosn�c w zawrotnym tempie, osi�gn�a rozmiary podniebnej g�ry i dotar�a r�wnocze�nie sw� powierzchni� a� do naszych st�p, gdzie si� zatrzyma�a. Sta�em najbli�ej ostrej kraw�dzi granicznej: tu� pod niesko�czon� p�aszczyzn� lustra. Widzia�em w nim swoje odbicie - �yw� pochodni� przewi�zan� wst�gami sinego dymu; obj�te ogniem postacie miota�y si� w popiele poza rozgrzan� do czerwono�ci blach� filmowego autokaru. Na plecach czu�em p�omie�. Zdo�a�em utrzyma� si� na nogach do tej w�a�nie chwili, aby - jako jedyny �wiadek b�yskawicznego rozwoju zdarze� - dostrzec po raz ostatni gasn�ce oczy i wreszcie ca�e odbicie swego martwego cia�a akurat w momencie, gdy na tle spustoszonego pejza�u w ksi�ycowej po�wiacie s�o�ca osuwa�o si� bezw�adnie na rozpalony piach. Tak by�o tam - w g��bi doskonale czystego zwierciad�a, a raczej we wn�trzu p�przestrzeni ograniczonej jego niewiadom� powierzchni�, kt�ra by�a p�aszczyzn� symetrii odwzorowania przestrzennego naszych cia� i ca�ego sprz�tu filmowego w��cznie z autokarem. Tak by�o tylko tam! Poniewa� nagle - �ywy, jak na u�amek sekundy przed samym b�yskiem, nienaruszony i przytomny, chocia� z pe�n� �wiadomo�ci� minionego cierpienia i grozy, unieruchomiony ostrym wstrz�sem rozpoznania i zdumienia sk��bionego z trwog� - zrozumia�em, gdzie naprawd� jestem i dlaczego bez przeszk�d i do ko�ca mog�em zobaczy� wszystko, r�wnie� w�asn� agoni� i �mier�. Znajdowa�em si� tutaj - poza lustrzan� pow�ok� gigantycznego p�cherza, czyli po drugiej stronie gigantycznego �uku, kt�ry przy podstawie nikn�cej ju� kopu�y rozcina� powierzchni� ziemi, dziel�c na niej cmentarne popio�y i zgliszcza od oazy wskrzeszonego nagle �ycia. Obr�ci�em si� poza siebie jeszcze raz. Jak na komend�, wszyscy ludzie ilu ich by�o w ekipie Yorena, odwzorowani w bujnej trawie wzgl�dem tej samej p�aszczyzny przekszta�ce�, unie�li si� ze swych agonalnych miejsc. Powstali r�wnocze�nie i z niezwyk�ym skupieniem odmalowanym na zahipnotyzowanych twarzach, jakby w lunatycznym transie, zaj�li porzucone stanowiska przy zmaterializowanej wiernie aparaturze filmowej oraz na planie - najwidoczniej po to, by kontynuowa� przerwane zdj�cia. Nie zauwa�yli, co si� sta�o. Dzia�ali jednak z ca�� stanowczo�ci�. Jaka� si�a bezw�adno�ci czy pot�na spr�yna bez udzia�u �wiadomo�ci doci�ga�a ich do poprzedniej sytuacji, mimo �e nie mia�o to ju� sensu. Bezmy�lne twarze o�ywi� jednostajny terkot uruchomionej kamery. Ten groteskowy obraz wyprowadzi� mnie ostatecznie z r�wnowagi. Krzykn��em na ca�e gard�o, lecz g�os za�ama� mi si� w nieartyku�owany ryk. Kamera stan�a. Yoren przyjrza� mi si� sm�tnym wzrokiem i rzuci� oboj�tnie: - Do��! Zwijamy manatki. Za to Zoffi, kt�remu w tych okoliczno�ciach zebra�o si� na d�u�sze kazanie (i po tym pozna�em, �e si� nie zmieni�), sycza� w moj� stron� ze swego kanistra. Przyskoczy�em do� i brutalnie obr�ci�em mu g�ow�, by spojrza� tam, gdzie w czarnych pi�ropuszach dymu dopala�y si� nasze autentyczne cia�a i gdzie kona�a ca�a ziemia w obj�ciach realnej �mierci. Wtedy dopiero wytrzeszczy� oczy, zblad� i skamienia� mi w uchwycie dr��cych r�k. Jest dzie�. Jest jeden z tych zwyczajnych dni, kiedy budz� si� ze snu nagi na lodowej krze lub w t�umie przechodni�w na p�ytach ulicznego chodnika. Ludzie maj� kamienne twarze. Widz� ich ponad sob�, gdy omijaj� mnie d�ugim szeregiem. Wszyscy z cukierkami w ustach poruszaj� szarymi wargami i prze�ykaj� �lin�. Zrywam si� wtedy z my�l� o ratunku bezpiecznego ukrycia i chy�kiem drapi� �ciany u podstawy niebotycznych wie� lub z r�koma na go�ym brzuchu przeskakuj� wst�g� bie�ni w poszukiwaniu k�py krzak�w. Lecz tam nie znajduj� oazy. Kiedy indziej - jak w�a�nie dzi� - otwieram oczy w�r�d g�stwiny drzew, w samym �rodku rzeczywistego legowiska. Tutaj nie od razu unosz� si� z ziemi. Najpierw wodz� r�k� doko�a siebie, by otoczy� i przyswoi� jaki� ksza�t, cokolwiek, co sprowadza zmys�y do granicy czucia. Nigdy nie patrz� w dal, gdy� nie mam zaufania do �wiadectwa wzroku. Otula mnie wiatr i ciep�o. Zatem jest dzie�. Jest jeden z tych szcz�liwych dni, kt�re chcia�bym uwi�zi� w klatce. Znajduj� szorstki owal pnia, nacinam go paznokciem i w�sz�. Potem si�gam po cier� i znajduj� b�l. Oto bia�a rysa i kropelka krwi. Dopiero wtedy szeroko otwieram oczy. Otwieram je na �wie�� ziele� traw i na zakola czystej miedzi uformowane w piasku. Badam zmys�ami ka�d� wo� i ka�dy smak, patrz� na bia�y dom, ja�niej�cy oszklonym parterem w po�udniowym s�o�cu, na obci��on� pomara�czami ga���, kt�ra ko�ysze si� w g�rze na tle g��bokiego b��kitu nieba, s�ysz�, gdziekolwiek drgnie najl�ejszy szmer, gdy �d�b�o ociera si� o �d�b�o i brz�czy owad w sennej ciszy lata. Kr�tkie s� godziny jawy. Cho� wci�� zajmuje mnie tak wiele spraw. G��wny nurt czasu - zdaje si� - up�ywa mi na nieustannym poszukiwaniu nowego legowiska. Nie znam granic ogrodu i wcale nie my�l� o nich, przynajmniej staram si� nie my�le�. B��kam si� wko�o bia�ego domu, obracam w d�oni klucz i wci�� czego� nie mog� si� doliczy�. Dzisiaj smak wina czuj� w nagrzanym powietrzu. Bywa, �e razem ze mn� budzi si� jeszcze kto� inny: co jaki� czas kto� unosi si� z trawy, kto� inny wstaje od sto�u na pi�trze, by wyjrze� przez uchylone okno. Powtarzaj� si� sceny pozdrowie�. Nie wymieniamy spojrze� wprost: czekam, a� tamten wzrok obejmie moj� twarz i zga�nie utkwiony w ziemi�, bym m�g� z kolei unie�� w�asne oczy na jego twarz czy jego ca�� posta�. Ubrania nasze nie nosz� �lad�w minionych nocy: niekiedy - w g��bszym przeb�ysku �wiadomo�ci - wydaje mi si�, �e wygl�damy coraz bardziej uroczy�cie. M�czy�ni i kobiety podzieleni na niewielkie grupy �pi� mi�dzy smugami barw rozrzuconymi przez konary drzew. Niekt�rzy spoczywaj� na pos�aniach z koc�w. Inni zajmuj� miejsca pod ga��ziami lub na trawie w pe�nym blasku s�o�ca. Ci, kt�rych sen zaskoczy� w koktajlbarze poza szybami parteru, jak r�wnie� ci, kt�rzy zmieniaj�c miejsca trwa�ej nie�wiadomo�ci, przechodz� tam na bli�ej nie okre�lony czas pobytu - wszyscy wspieraj� g�owy gdzie� przy balustradach, na brzegach stolik�w w�r�d naczy� z resztkami jedzenia, kryj� twarze mi�dzy kieliszkami wina lub s�aniaj� si� na wysokich sto�kach, ustawionych w podkow� dooko�a baru. Owady brz�cz� w sennej ciszy lata. W dzie� ludzie �pi� najcz�ciej z otwartymi oczami. Kobiety spoza rozsypanych w�os�w por�wnuj� barwy paznokci i rz�s z bladym wspomnieniem dawno ju� przebrzmia�ego balu, m�czy�ni - wsparci na pi�ciach przy�o�onych do skroni - licz� minione sceny i nastroje, jedni wch�aniaj� kszta�ty szklistym wzrokiem, inni dr�� w niemym o�ywieniu, zapatrzeni w siebie lub lepk� od sok�w ziele�, kt�ra otula bia�y mur i zagl�da agresywnie przez okna, pozostali z liczby wahaj�cych si� na kraw�dzi jawy rozmawiaj� szeptem w chwilach najwi�kszego napi�cia, niekt�rzy - o r�nych porach �witu i zmierzchu, gdy wywo�any ptasim krzykiem, ciosem sp�oszonych skrzyde� wraca z pi�tra muzyczny motyw balu - ludzie zn�w jedz� i pij� lub pal� papierosy na wietrze, gdzie s�o�ce utartym szlakiem kre�li sw�j codzienny �uk w b��kitnej toni nieba, czasem kto� szuka kogo�, znajduje, oddycha z ulg� i niemy nieruchomieje obok. Pozornie - pustka: jest tak, jakby nas tutaj nie by�o. Jakby nie by�o wcale rzeczywisto�ci powt�rzonej w my�lach i jakby my�li same �y�y, obejmowa�y si� z mi�o�ci� albo walczy�y mi�dzy sob� o co� niewiadomego. W�tki rw� si�, wra�enia k��bi�, pami�� goni za najtrwalszym �ladem, gdy uwaga traci rachub� godzin. Ale nasz sen - g��boki czy p�ytki - nie ma nic wsp�lnego z rodzajem tego fizycznego omdlenia, jakie powala na ziemi� um�czone zwierz�: my tylko zewn�trznie jeste�my tacy nieobecni. Rozgl�dam si� woko�o siebie i poprzez widma wielu dni widz� wci�� twarze znajomych ludzi. Patrz� na nich z uwag� wzrastaj�c� z godziny na godzin� i granicz�c� ju� z l�kiem, a oni - r�wnie� czym� zaniepokojeni i, zdaje si�, coraz bardziej czujni - spogl�daj� z kolei na mnie swymi szklistymi, tak samo nic nie widz�cymi oczami.