Izabela Sowa Egzamin Iza Sowa, doktorantka psychologii UJ. Jak sama o soboe opowiada "We dnie prowadz� zaj�cia ze studentami i m�cz� si� nad doktoratem z reklamy spo�ecznej, a noc� (jak prawdziwa Sowa) zabieram sie do pisania: pami�tnik�w, pyta� egzaminacyjnych, niezliczonych artyku��w i czasami opowiada�." "Egzamin" to wyj�tkowe i ciekawe kr�tkie opowiadanie, dow�d na to, �e zawsze mo�na odkry� co� jeszcze. Wskaz�wka wielkiego zegara odmierza�a kolejne sekundy. Nieprzerwany strumie� sekund oboj�tnie kapi�cych cienk� stru�k�, ani wolniej, ani szybciej. Jeszcze godzina, a potem: "Dzi�kujemy, prosz� od�o�y� d�ugopisy." Odda kartk�, na kt�rej widnieje jej nazwisko, temat egzaminu, pod spodem tulipan, kilka gwiazdek i dwa samoloty. Tyle nabazgra�a przez p�torej godziny, nerwowo rozmy�laj�c, jak wybrn��. Mia�a pecha. Ze wszystkich temat�w nie nauczy�a si� w�a�nie tego. Reszt� wyku�a na blach�. Je�li nie wymy�li czego� przez najbli�sz� godzin�, koniec z marzeniami. Czeka j� powr�t do rodzinnego miasteczka. Nerwowo �u�a gum�. Nie ma szans, �eby od kogo� odpisa�. To nie test, gdzie automatycznie wstawiasz: a czy b, jeszcze zanim sko�czysz czyta� pytanie. Tu potrzeba weny. Pocz�tek, rozwini�cie, zgrabne podsumowanie, najlepiej zako�czone pytaniem zdradzaj�cym g��bi� umys�ow� autora. G��bi nie b�dzie. Przeczyta�a ca�ego Maughama, zna Galsworthy'ego, Prousta, Kunder�, To�stoja i wielu innych, ale nie Dickensa. Ogl�da�a kiedy� "Opowie�� wigilijn�", ale przecie� nie mo�e oprze� ca�ej pracy na paru wyblak�ych okruchach, kt�re zachowa�a w pami�ci. Pozosta�o jej jedno. Musi zaryzykowa�. Zerkn�a na tarcz� zegara. Pi��dziesi�t minut. Zd��y. Rozmasowa�a zesztywnia�e palce i zacz�a pisa�. "Nie wiem, jak wygl�da dickensowski �wiat prostych ludzi. Nie mam poj�cia, jakie s� ich marzenia, obawy i rado�ci. Nie przeczyta�am ani jednej jego ksi��ki. Znam �wiat bohater�w Caldwella, ciemny dos�ownie i w przeno�ni, znam marzenia farmer�w z powie�ci Steinbecka. Przez ostatnie miesi�ce zaprzyja�ni�am si� z bohaterami Marqueza, Vonneguta i Salingera. Ale pad�o na Dickensa, z kt�rym si� nie zaprzyja�ni�am. Wiem tylko tyle, �e mia� na imi� Karol i �y� w wiktoria�skiej Anglii. Co poza tym? Niewiele, �a�osne strz�py podr�cznikowych bana��w. Bieda, upad�e dziewice, �wierszcz za kominem i jaki� wiecznie zadowolony Dawid. Mog�abym z tych resztek pr�bowa� co� skleci�, niczym par�wk�. Odrobina mi�sa, sporo resztek, porz�dnie zmielonych sk�r i chrz�stek. No i mn�stwo wody. Mog�abym, ale nie chc�. Zamiast tego napisz� Pa�stwu, jak wygl�da m�j prosty �wiat, z kt�rego tak bardzo chcia�abym si� wyrwa�. Moje rodzinne miasteczko to male�ki Rozdziad�w. Tworzy go kr�g przyszarza�ych kamieniczek wok� r�wnie szarego rynku. Nieco z ty�u znajduje si� ko�ci� z wie��, kt�rej zegar od lat pokazuje t� sam� godzin� - dwadzie�cia po czwartej. Nie pe�ne napi�cia, symboliczne za pi�� dwunasta, ale przypadkowe dwadzie�cia po czwartej. Naprzeciw ko�cio�a jest male�ki park. W nim jedna �awka, do kt�rej przyros�o trzech pijak�w. Siedz� tam zawsze, niezale�nie od pogody. S� punktualni niczym Lassie. Codziennie r�wno o dziesi�tej otwieraj� pierwsz� butelk� wina: "Muszkieterowie". I tak ich w�a�nie nazywamy. Pierwszy �yk to dla miejscowych biznesmen�w sygna� do otwarcia sklep�w. Druga butelka oznacza, �e pora na przerw� obiadow�. A trzecia, �e czas wraca� do domu, z marnym utargiem w portfelu. Niemal ka�da kamienica straszy wybitymi oknami. Przypomina tym, kt�rzy zostali, �e znowu komu� uda�o si� uciec do prawdziwego �ycia. Bo tu w Rozdziadowie nic nie jest prawdziwe. Nie ma prawdziwej szko�y, tylko dwie izby w przedwojennej drewnianej cha�upie. W kinie nie ma foteli, zamiast nich par� rz�d�w plastikowych krzese�. A w sklepach towar z minionej epoki. Tandetne spinki do w�os�w, granatowe fartuszki ze stylonu, plastikowe kwiaty w landrynkowych kolorach. Na wystawach, pokryte kurzem, stercz� niebieskie od s�o�ca opakowania, a w zag��bieniach wyblak�ej satyny opalaj� si� muchy. Nikt tu nie sprz�ta. Nikogo nie sta� na t� odrobin� wysi�ku. Gdyby tak by�o, ten kto� dawno ju� uciek�by z Rozdziadowa. A tak �yje pokryty kurzem, w�r�d tandetnych spinek, cukierkowych kwiat�w i wysch�ych odw�ok�w much, a� wreszcie sam zaczyna przypomina� wyblak�e opakowanie. Nie widzi, nie s�yszy, a przede wszystkim nie czuje. Bo ten, kto cokolwiek odczuwa, pragnie si� st�d wyrwa�. Uciec z miasta umar�ych, gdzie ka�dy nast�pny dzie� niczym si� nie r�ni od poprzedniego. Ja od roku szykowa�am si� do ucieczki. Wieczorami pisa�am wypracowania na wszelkie mo�liwe tematy. Przeczyta�am wszystko, co znalaz�am w miejscowej bibliotece. Kupowa�am ksi��ki za wszystkie oszcz�dno�ci i czyta�am, czyta�am, czyta�am. A wieczorami wpatrzona w brudny sufit marzy�am o dniu, kiedy uwolni� si� od tych �cian w kolorze groszku, z tandetnym wzorkiem "z wa�ka". Od s�omianej maty ozdobionej kolekcj� opakowa� po zagranicznych papierosach, od odrapanej szafy ze skrzypi�cymi drzwiami, na kt�rej stoj� przykurzone butelki po bu�garskich winach. Od chodnik�w plecionych z podartych rajstop. Od zimnej �azienki wymalowanej br�zow� farb�, z kapi�cym kranem i kawa�em gumowej rury zamiast prysznica. Od koszmarnych makatek haftowanych mulin� i tandetnych oleodruk�w przedstawiaj�cych �wi�tych. Od toaletki z lustrem upstrzonym przez muchy, na kt�rej od lat stoi ta sama buteleczka po rosyjskich perfumach "Bez" i p�kni�te pude�ko po kremie "Gracja". Marzy�am, �e uciekn� od plastikowych owoc�w na paterze i stylonowych fartuch�w. Ten egzamin mia� by� szans� na inne �ycie. Dlaczego pisz� to wszystko? Mam nadziej�, �e przeczyta to kto�, kto ma serce. Kto�, kto dostrze�e moj� determinacj� i wybaczy mi moj� niewiedz�. Bo Dickensa mo�na nadrobi�, ale nie da si� nadrobi� braku motywacji. Mam nadziej�, �e przeczyta to kto�, dla kogo gor�ce pragnienie studiowania i otwarty umys� s� wa�niejsze od wykutych cytat�w i formu�ek. Wiem, �e obowi�zuj� pewne regu�y, ale s� sytuacje, kiedy nie mo�na opiera� si� tylko na nich. My�l�, �e taka sytuacja zaistnia�a w moim przypadku. Mog� Pa�stwo trzyma� si� sztywno zasad i odrzuci� mnie, poniewa� "nie trafi�am" w temat. To bardzo �atwe, ale jak�e bliskie maszynom. Nie pasuje do matrycy - wykre�li�. S�dz�, �e w tym wypadku miar� cz�owiecze�stwa b�dzie zadanie sobie trudu i wyj�cie poza proste regu�y. Na tym zako�cz�, g��boko wierz�c, �e cz�onkowie komisji oka�� si� lud�mi... Powoli podesz�a do tablicy z wynikami. Nerwowo szuka�a swojego nazwiska na li�cie. Jest. Nie zda�a. Tylko pi�� punkt�w. Nagle w dole tablicy ujrza�a bia�� kopert� ze swoim nazwiskiem. Otworzy�a j� dr��cymi palcami. W �rodku znalaz�a ma�� kartk�, a na niej notatk�: Szanowna Pani, Z zainteresowaniem przeczytali�my prac�. Niestety, musimy Pani� rozczarowa�. Nasza komisja egzaminacyjna sk�ada si� wy��cznie z robot�w. Przewodnicz�cy komisji HAL 9000 Ps. Pi�� punkt�w - za znakomit� ortografi�.