STANIS�AW KOCHA�SKI CUDOWNE Dziewi�tki OFICYNA WYDAWNICZA RYTM WARSZAWA Projekt ok�adki i stron tytu�owych Wiktor J�drzejec Redaktor Aleksandra Kantorowicz Korekta Iwonna Olszewska-G�owi�ska Wiktoria Strzelec Antonina Wojnarowicz-Golisz � Copyright by Stanis�aw Kocha�ski, 1999 Wydanie I ISBN 83-87893-61-7 Druk i oprawa Drukarnia Wydawnictw Naukowych w �odzi Oficyna Wydawnicza RYTM prowadzi sprzeda� wysy�kow� ksi��ek z 25% rabatem od ceny detalicznej. Koszty wysy�ki pokrywa zamawiaj�cy. Zam�wienia mo�na sk�ada� na adres: Oficyna Wydawnicza RYTM ul. G�rczewska 8 01-180 Warszawa tel./fax 631-77-92, tel. 632-02-21 w. 155 ^m k Pami�ci Rodzic�w po�wi�cam STASZEK Trzyna�cie lat pracowali�my na Politechnice Warszawskiej w jednym pokoju. Biurka nasze przystawione by�y do siebie, a ponad stertami prac studenckich, pokre�lonych czerwonym o��wkiem, nielicznymi w�wczas podr�cznikami, ponad egzemplarzami "Scientific American", z kt�rych Staszek pi�kn� polszczyzn� t�umaczy� artyku�y o fizyce i astronautyce, ponad w�asnej roboty czujnikami piezoelektrycznymi i rozkr�cone bomb� manometrycz-n� - ponad tym wszystkim toczy�a si� wieczna rozmowa. Na �cianie obok nas wisia�a tablica zapisana formu�ami balistycznymi, a mi�dzy wzorami widnia�y modele biodynamiczne strzelca, otoczone bia�ym ko�em kredy i napisem: Nie rusza�! Co chwila kto� z nas, nie zwa�aj�c na w�asne ostrze�enie, wyciera� r�k� kredowy rysunek i dorabia� co� nowego albo, wznosz�c ramiona do g�ry, dziwi� si�, �e drugi nie widzi czego� oczywistego. Na biurkach styg�a mocna herbata, kt�r� Staszek zaparza� w porcelanowym czajniczku i dolewa� do szklanek. Gdy wchodzi� student, rozmow� przerywali�my i ten z nas, do kt�rego przyszed� go��, pochyla� si� nad jego problemami. Zw�aszcza Staszek mia� wiele cierpliwo�ci w rozwi�zywaniu problem�w ludzi, kt�rzy przy nim zachowywali si� naturalnie i szczerze. Teraz, gdy w dalekim Bostonie pisz� te s�owa i chyl� g�ow� przed wiedz� i rzetelno�ci� naukow� mego przyjaciela, przypomina mi si�, �e nie wszystkie nasze rozmowy dotyczy�y nauki. Obgadywali�my te� swoich mistrz�w, podziwiaj�c ich wiedz� i skromno��, a zw�aszcza Piotra Wilniewczyca i Gerarda D�ugowskiego. Marzyli�my o lepszych czasach; zastanawiali�my si�, jaki b�dzie �wiat pod koniec wieku. No i poezja... Staszek kocha� wiersze. Recytowa� Galczy�skiego i Tuwima, a m�g� to robi� godzinami nie powtarzaj�c si�. Gdy wyjecha�em z Polski, listy Staszka trafia�y pod zmieniaj�ce si� adresy, dodaj�c otuchy w pierwszych �atach emigracji. Czas jednak p�yn��: straci�em nadziej�, �e zobacz� go kiedy�. Nagle historia si� odmieni�a; mur berli�ski run��. Przyjecha�em do Warszawy; natychmiast poszed�em na spotkanie z nim. Zmieni� si� niewiele, taki sam po�eracz ksi��ek i katalog�w broni. Na Politechnice, gdzie pracowa� ci�g�e, usiedli�my znowu za naszymi biurkami. Odt�d widywa�em go dwa, trzy razy do roku i cieszy�em si�, �e mamy przed sob� jeszcze wiele spotka�. Los jednak zrz�dzi� inaczej: zabra� go nagle. Staszek nie doczeka� edycji tej ksi��ki. Pozostanie na zawsze w mojej pami�ci; cz�owiek dobry i m�dry, wybitny znawca broni i jej historii. (Wilhelm Dichter) Boston, w marcu 2000 r. WONDERNINE - CUDOWNA DZIEWI�TKA Poszukiwania dobrego pistoletu s� prowadzone nieprzerwanie od kilkudziesi�ciu lat i b�d� prowadzone nadal. Dobry pistolet to taki, kt�ry strzela skutecznym pociskiem, ma pojemny, kilkunastonabojowy magazynek i pozwala natychmiast otworzy� ogie� dzi�ki mechanizmowi samonapina-nia kurka, bijnika lub iglicy. Skuteczny pocisk to taki, kt�ry gwarantuje wysokie, nie mniejsze ni� dziewi��dziesi�cioprocentowe, prawdopodobie�stwo ra�enia obalaj�cego. Przez wiele lat panowa� pogl�d, �e musi to by� pocisk ci�ki, du�ego kalibru, na przyk�ad pocisk z naboju 45 ACP (11,43 mm). Mechanizm samonapinania jest to takie ukszta�towanie i po��czenie cz�ci w mechanizmie spustowo-uderzeniowym, dzi�ki kt�remu naci�ni�cie na spust powoduje najpierw napi�cie (odci�gni�cie) kurka, a nast�pnie jego zwolnienie. Z pistoletu z magazynkiem 18-nabojowym mo�na otworzy� silny i g�sty ogie� w postaci, na przyk�ad, dziewi�ciu dublet�w. Pojemny magazynek to, po prostu, du�a moc ognia, wynikaj�ca z du�ej szyb-kostrzelno�ci praktycznej. Dobry pistolet jest niezawodny i bezpieczny w dzia�aniu, celny i jednakowo dost�pny dla strzelc�w prawo- i lewor�cznych. Dobry pistolet umo�liwia celowanie w warunkach z�ej widoczno�ci, szybkie prze�adowanie oraz �atwe ukrycie pistoletu i �atwe wydobywanie go z kieszeni, z szelek lub zza paska. Dobry pistolet ma wska�nik obecno�ci naboju w komorze nabojowej, laserowy wska�nik celu i powinien mie� wska�nik informuj�cy strzelca o tym, �e wystrzelono przedostatni nab�j z magazynka. Po tym strzale ostatni nab�j zostanie zabrany z magazynka i wprowadzony do lufy. Magazynek jest pusty, mo�na - i nale�y - go wtedy w�a�nie wymieni�. Je�li w trakcie wymiany magazynk�w u�ytkownik pistoletu zostanie zaatakowany, ma si� czym broni� - w lufie jest nab�j, mo�na odda� strza�. Dobry pistolet jest ca�kowicie zabezpieczony zar�wno przed strza�em przypadkowym, jak i przedwczesnym. Wypuszczony z r�ki, nie mo�e odpali�, nawet je�li upadnie na p�yt� betonow� lub stalow�. Do zabezpieczenia pistoletu nie musi by� u�ywany tradycyjny, nastawny bezpiecznik zewn�trzny. Mo�e to by� - i coraz cz�ciej jest stosowana - wewn�trzna, samoczynna blokada iglicy zwalniana za pomoc� spustu na ostatnich milimetrach drogi spustu. Je�li w dobrym pistolecie zdarzy si� niewypa�, powinno by� mo�liwe ponowne napi�cie i zwolnienie kurka lub bijnika, ale tylko jedn� r�k�, gdy� zdarzaj� si� sytuacje, �e u�ytkownik pistoletu ma drug� r�k� zaj�t�, na przyk�ad trzyma co� lub kogo�. Jednym s�owem cudo. I taki w�a�nie pistolet pr�buje si� zbudowa�, z r�nym powodzeniem, w wielu pa�stwach na ca�ym �wiecie. Punktem wyj�cia sta�y si� najlepsze pistolety z drugiej wojny �wiatowej: Browning HP, Walther P-38 i Colt M 1911 Al oraz stosowane w nich naboje: 9 mm Parabellum uwa�any za ma�o skuteczny i 45 ACP uwa�any za skuteczny, przede wszystkim z uwagi na du�y kaliber i mas�. Ka�dy z tych pistolet�w mia� tylko jedn� z po��danych cech. Browning mia� pojemny magazynek z 13 nabojami, ale strzela� nabojami 9 mm Parabellum i nie mia� mechanizmu samonapinania. Walther mia� ten mechanizm, ale w magazynku tylko 8 naboi Parabellum, Colt za� mia� tylko odpowiedni nab�j, nie mia� natomiast samonapinania, a w magazynku zaledwie 7 naboi. O ile wprowadzenie do pistoletu mechanizmu samonapinania nie nastr�cza wi�kszych trudno�ci, o tyle du�y kaliber pocisku wyklucza pojemny magazynek. Mo�na oczywi�cie u�o�y� kilkana�cie naboi o kalibrze 0,45 cala w dwurz�do- 10 wym magazynku, ale w�wczas chwyt pistoletu b�dzie p�katy, nadaj�cy si� jedynie dla u�ytkownik�w o du�ych d�oniach. A w wojsku i w policji coraz cz�ciej spotyka si� kobiety, kt�re maj� przecie� ma�e d�onie. Pistolet dla nich powinien mie� chwyt p�aski, o ma�ym obwodzie. Wyj�cie dwurz�dowego magazynka z chwytu i przy��czenie go do pistoletu w innym miejscu prowadzi do konstrukcji dziwacznej, pojemny za�, ale jednorz�dowy magazynek - jest z kolei za d�ugi. Pr�by rozwi�zania tego problemu posz�y dwiema drogami. Pierwsza z nich zmierza�a do opracowania nowego naboju, kt�rego kaliber by�by wyra�nie wi�kszy ni� 9 mm, ale jednocze�nie o tyle mniejszy od 11,43 mm, aby mo�na by�o do tego naboju zbudowa� pojemny, lecz p�aski magazynek. Intuicyjnie, w spos�b naturalny, nasuwa� si� pomys�, aby by� to kaliber 10 mm lub 0,40 cala. By�a to droga w�a�ciwa, lecz trudna, gdy� wprowadzenie do uzbrojenia nowego naboju jest zawsze procesem d�ugim, k�opotliwym i kosztownym. Niemniej jednak, taka amunicja powsta�a i dzi� jest reprezentowana przez kilka naboi: 10 mm Auto, 0,40 cala Smith-Wesson, w skr�cie 40 SW, czy 0,41 cala Action Express, w skr�conym zapisie 41 AE. Naboje te s� do�� powszechnie stosowane w pistoletach strzelaj�cych dotychczas amunicj� 9 mm Parabel-lum. Pistolety te przystosowuje si� do nowych kalibr�w albo projektuje si� od razu pistolet na przyk�ad do naboju 40 SW, a nast�pnie przeprojektowuje si� go na nab�j 9 mm Parabellum. Druga droga to doskonalenie ju� istniej�cych i opracowywanie nowych pistolet�w strzelaj�cych znanym i uznanym nabojem 9 mm Parabellum. Skuteczno�� ra�enia poprawiono nie przez zwi�kszenie kalibru, lecz wprowadzenie r�norodnych pocisk�w, na przyk�ad p�p�aszczowych, grzybkuj�cych lub pocisk�w z wymuszon� fragmentacj�, rozbijaj�cych si� na wiele od�amk�w po trafieniu w cel. Zw�aszcza grzybkowanie okaza�o si� bardzo skutecznym sposobem zwi�kszenia zdolno�ci ra��cej, gdy� daje ono pocisk o du�ej �rednicy, bez zmiany kalibru nominalnego. �rednica grzybka mo�e by� nawet dwukrotnie wi�ksza od pierwotnej �rednicy pocisku. Mechanizm sa-monapinania potraktowano jako obowi�zkowy, standardowy 11 zesp� ka�dego pistoletu, pojemne za� magazynki na naboje 9 mm Parabellum by�y znane od dawna. Ten kierunek dzia�a� rozwija� si� bardzo intensywnie w latach siedemdziesi�tych oraz osiemdziesi�tych i zaowocowa� now� generacj� pistolet�w, kt�r� po angielsku nazwano wondernines, czyli �cudowne dziewi�tki". Nazw� t� wymy�li� i wprowadzi� do literatury fachowej Robert T. Schimek, autor licznych publikacji na temat broni strzeleckiej. Pocz�tkowo by�a to nazwa raczej ironiczna ze wzgl�du na liczne �cudowno�ci" wprowadzane przez konstruktor�w do projektowanych pistolet�w. Z czasem jednak okaza�o si�, �e te pomys�y, dok�adniej przedstawione w dalszych partiach ksi��ki, zda�y egzamin praktyczny i dzi� cudowna dziewi�tka ma nie tylko znaczenie ca�kowicie pozytywne, ale sta�a si� synonimem nowoczesnego pistoletu wojskowego i policyjnego. Aktualnie �wiatowa rodzina cudownych dziewi�tek liczy 60 typ�w, a je�li w typach uwzgl�dni si� wzory, odmiany, wersje i modyfikacje, to liczba modyfikacji tych pistolet�w wyniesie kilkaset sztuk. S� tu zar�wno zmodernizowane pistolety Browninga, Walthera i Colta, jak i konstrukcje zupe�nie nowe, bardzo r�ni�ce si� od rozwi�za� tradycyjnych. Opr�cz wy�ej wymienionych, do �cis�ej czo��wki cudownych dziewi�tek zalicza si� pistolety europejskie takich firm jak: Beretta, �eska Zbrojovka, Glock, Heckler-Koch i SIG-Sauer oraz pistolety ameryka�skie Rugera i Smitha-Wessona. ROZSZERZONA KLASYFIKACJA KONSTRUKCYJNA SAMOPRZE�ADOWUJ�CEJ SI� BRONI STRZELECKIEJ Du�e rodziny cudownych dziewi�tek, takich jak Beretta czy Smith-Wesson, licz� po 30-40 pistolet�w. Opis takiej grupy broni, pozornie jednorodnej - bo dotycz�cej tylko bardzo podobnych do siebie pistolet�w - w gruncie rzeczy jednak ogromnie zr�nicowanej konstrukcyjnie i dzia�aniowo, wymaga precyzyjnej klasyfikacji, umo�liwiaj�cej wyra�nie i w spos�b zrozumia�y dla czytelnika odr�ni� jeden pistolet od drugiego. Spo�r�d kilkunastu znanych klasyfikacji tylko tak zwana klasyfikacja konstrukcyjna samoprze�adowuj�cej si� broni strzeleckiej spe�nia ten warunek, chocia� i ona nie wyczerpuje problemu. Autorem tej klasyfikacji, opublikowanej po raz pierwszy w 1930 roku, a w wersji rozszerzonej w drugiej po�owie lat pi��dziesi�tych, by� Piotr Wilniewczyc. Za podstaw� klasyfikacji przyj�� on budow� g��wnych cz�ci broni. Jako cz�ci g��wne obra� luf� oraz zamek i podzieli� bro�, zale�nie od konstrukcji lufy, na dwa rodzaje: I rodzaj - bro� o lufie nieruchomej przy strzale i II rodzaj - bro� o lufie ruchomej przy strzale. Dalszy podzia� polega� na wyr�nieniu w ka�dym rodzaju dwu klas, zale�nie od tego, czy zamek jest zaryglowany, czy niezaryglowany. ��cznie bro� dzieli si� na cztery klasy oznaczone literami: A, B, C i D, to znaczy: bro� z luf� nieruchom� 13 i zamkiem niezaryglowanym (klasa A), bro� z luf� nieruchom� i zamkiem zaryglowanym (klasa B), bro� z luf� ruchom� i zamkiem niezaryglowanym (klasa C) oraz bro� z luf� ruchom� i zamkiem zaryglowanym (klasa D). Wyr�nione klasy dzieli si� nast�pnie na grupy, z tym �e w ka�dej klasie obiera si� inn� podstaw� podzia�u, poniewa� bro� nie ma takiej cechy, kt�ra mog�aby s�u�y� za podstaw� podzia�u wsp�ln� dla wszystkich klas. Jako podstaw� podzia�u dla klasy A wybrano obecno�� lub brak urz�dze� op�niaj�cych otwarcie zamka i klas� t� dzieli si� na dwie grupy: bro� z nieop�nionym otwarciem zamka (grupa 1) oraz bro� z op�nionym otwarciem zamka (grupa 2). Bro� z nieop�nionym otwarciem zamka nazywa si� r�wnie� broni� z zamkiem swobodnym, a bro� z op�nionym otwarciem - broni� z zamkiem p�swobodnym. W klasie B za podstaw� podzia�u przyj�to miejsce, z kt�rego pobiera si� gazy prochowe: u wylotu lufy (grupa 3), w przewodzie lufy (grupa 4) oraz w dnie komory nabojowej (grupa 5). O broni nale��cej do grupy 4 m�wi si�, �e dzia�a ona na zasadzie wykorzystania energii gaz�w prochowych odprowadzanych z przewodu lufy. Klas� C dzieli si�, podobnie jak klas� A, na dwie grupy, bior�c za podstaw� podzia�u istnienie lub brak urz�dze� op�niaj�cych ruch lufy. Rozr�nia si� zatem bro� z nieop�nionym ruchem lufy (grupa 6) oraz bro� z op�nionym ruchem lufy (grupa 7). Dla klasy D za podstaw� podzia�u przyjmuje si� rodzaj ruchu, kt�ry musi by� wykonany przez luf�, aby uruchomi� mechanizmy. Pod tym wzgl�dem dzieli si� bro� na trzy grupy: bro� o kr�tkim posuwie lufy, nazywana te� broni� o kr�tkim odrzucie lufy (grupa 8), bro� o d�ugim posuwie lufy, zwana te� broni� o d�ugim odrzucie lufy (grupa 9) oraz bro� o posuwie lufy razem z komor� zamkow� lub �o�em, nazywana r�wnie� broni� o odrzucie ca�o�ci broni (grupa 10). W klasyfikacji z 1930 roku Wilniewczyc wyr�ni� tylko osiem grup. We wsp�cze�nie projektowanej i u�ywanej broni strzeleckiej najcz�ciej spotyka si� bro� z grupy l, 2, 4 i 8, natomiast bro� z grup 3, 5, 6, 7, 9 i 10 wyst�puje rzadko lub wcale. 14 W ka�dej grupie wyr�nia si� typy broni. Typem broni jest sko�czone rozwi�zanie konstrukcyjne charakteryzuj�ce si� swoistym kszta�tem i uk�adem cz�ci oraz sposobem ich pracy podczas strzelania. Typy oznacza si� zazwyczaj nazwiskiem konstruktora, nazw� wytw�rni lub miejscem wykonania. W ka�dym typie wyr�nia si� poszczeg�lne wzory broni. Wzorami broni s� konstrukcje r�ni�ce si� rodzajem naboj�w lub mniej znacz�cymi szczeg�ami nie wp�ywaj�cymi na spos�b dzia�ania broni. W Polsce wzory oznacza si� skr�tem wz. i rokiem wykonania, w Stanach Zjednoczonych liter� M od s�owa Model, w Wielkiej Brytanii dwiema literami Mk od s�owa Mark. Liczba typ�w w grupie i wzor�w w typie mo�e by� dowolnie du�a, poniewa� wci�� obserwowany jest post�p w konstruowaniu nowej broni, a zw�aszcza pistolet�w. Klasyfikacja konstrukcyjna Piotra Wilniewczyca jest wi�c klasyfikacj� pi�ciopoziomow�, obejmuj�c�: rodzaje, klasy, grupy, typy oraz wzory. Spr�bujmy z jej pomoc� sklasyfikowa�, dla przyk�adu, opisane dalej szczeg�owo pistolety Smitha-Wessona. Oka�e si�, �e wszystkie nale�� do rodzaju II, klasy D i grupy 8. W grupie mo�na wyr�ni� dwa typy: typ standardowy i typ Sigma .W typie standardowym znajduj� si� trzy wzory: pistolety strzelaj�ce nabojami 9 mm Parabellum, nabojami 40 SW i nabojami 10 mm Auto. Wz�r strzelaj�cy amunicj� Parabellum jest reprezentowany przez siedemna�cie pistolet�w. Dalsza klasyfikacja jest wi�c potrzebna, ale nie mo�na jej dokona�, gdy� doszli�my do poziomu wzoru i mo�liwo�ci klasyfikacyjne zosta�y wyczerpane. Por�wnajmy ze sob� dwa pistolety: 5906 i 5946. Pierwszy z nich ma nastawny bezpiecznik zewn�trzny, a pierwszy strza� z tego pistoletu mo�na odda� albo z kurka uprzednio napi�tego, albo z samonapinania. Drugi z pistolet�w nie ma bezpiecznika zewn�trznego, a pierwszy strza� mo�na odda� tylko z samonapinania. W pistolecie 5906 otwarcie ognia b�dzie zawsze op�nione, a w pistolecie 5946 - nieop�nione. W pojedynku ogniowym, prowadzonym z odleg�o�ci kilku metr�w, gdy obaj strzelaj�cy s� nara�eni na ogie� przeciwnika, r�nica w szybko�ci oddania pierwszego strza�u mo�e mie� decyduj�ce znaczenie. 15 Drugim wyr�nikiem pistolet�w nale��cych do wzoru strzelaj�cego nabojami 9 mm Parabellum s�: wymiary, masa i pojemno�� magazynka. Pod tym wzgl�dem rozr�nia si� pistolety ma�e, o d�ugo�ci 173 mm, z magazynkami 8-nabo-jowymi, pistolety niewiele wi�ksze, bo o d�ugo�ci 175 mm, ale z magazynkami 12-nabojowymi i pistolety du�e, o d�ugo�ci 190 mm, z magazynkami zawieraj�cymi 15 naboj�w. Pistolet du�y, widoczny u umundurowanego �o�nierza lub policjanta, i pistolet ma�y, noszony dyskretnie w kieszeni przez cz�onka grupy specjalnej lub ubranego po cywilnemu agenta, to dwa wyra�nie r�ne pistolety. Proponuj� zatem rozszerzenie klasyfikacji Wilniewczyca. Po pierwsze - uwa�am, �e definicj� wzoru m�wi�c�, i�: �wzorami broni s� konstrukq'e r�ni�ce si� nabojem lub drugorz�dnymi szczeg�ami nie wp�ywaj�cymi na spos�b dzia�ania broni"1, nale�y ograniczy� do stwierdzenia, �e �wzorami broni s� konstrukcje r�ni�ce si� tylko nabojem", a reszt� zdania przenie�� w inne miejsce klasyfikacji. Po drugie - proponuj� wprowadzenie trzech dodatkowych poziom�w: odmiany, wersji i modyfikaqi. Za kryterium odmiany, wyr�nianej w obr�bie wzoru, przyjmiemy mo�liwo�ci ogniowe broni, kt�re obejmuj�: rodzaj ognia, obecno�� lub brak urz�dze� op�niaj�cych otwarcie ognia oraz spos�b oddawania pierwszego strza�u. Wi�kszo�� pistolet�w strzela tylko ogniem pojedynczym, ale s� takie pistolety jak Glock 18 lub �Z 75 Auto, kt�re mog� strzela� seriami. Bezpiecznik zewn�trzny, brak mo�liwo�ci noszenia pistoletu z nabojem w lufie oraz brak mechanizmu samonapinania op�niaj� otwarcie ognia. Zast�pienie bezpiecznika zewn�trznego wewn�trzn� blokad� iglicy, takie skonstruowanie pistoletu, by mo�na go by�o bezpiecznie nosi� z nabojem wprowadzonym do komory nabojowej oraz wyposa�enie pistoletu w mechanizm samonapinania pozwalaj� na nieop�nione rozpocz�cie strzelania. Pierwszy strza� mo�na odda�: tylko z kurka uprzednio napi�tego (single action - w skr�cie SA), z kurka uprzednio napi�tego lub z samo- 1P. Wilniewczyc, Bro� samoczynna, Warszawa 1958, s. 235. 16 napinania (single action or double action - w skr�cie SA/DA), tylko z samonapinania (double action only - w skr�cie DAO). W odmianie pistolet�w mo�na wyr�ni� wersje. Za kryterium dla wersji przyjmiemy g��wne wymiary broni, mas� i pojemno�� magazynka. G��wnymi wymiarami pistoletu s�: d�ugo�� ca�kowita, d�ugo�� lufy oraz wysoko�� i szeroko�� pistoletu. Przy podawaniu masy pistoletu nale�y osobno podawa� jego mas� bez magazynka, osobno za� mas� i pojemno�� magazynka oraz mas� jednego naboju. We wsp�cze�nie projektowanych pistoletach spotyka si� dwie, a ostatnio nawet trzy wersje: podstawow�, pe�no-wymiarow� z magazynkiem 15 i wi�cej nabojowym, wersj� skr�con� i l�ejsz� z magazynkiem 10-12-nabojowym, nazywan� wersj� kompaktow�, oraz wersj� subkompaktow� - o najmniejszych wymiarach i magazynku 8-nabojowym. Wreszcie za kryterium modyfikacji, wyr�nianej w obr�bie wersji, nale�y przyj�� odrzucone w definicji wzoru �drugorz�dne szczeg�y nie wp�ywaj�ce na spos�b dzia�ania broni"2. Mo�na tu wymieni� takie szczeg�y jak: zdublowanie bezpiecznika zewn�trznego i zatrzasku magazynka po obu stronach pistoletu, zast�pienie bezpiecznika zewn�trznego zwalniaczem napi�tego kurka, zast�pienie celownika sta�ego celownikiem nastawnym lub celownika dziennego celownikiem ca�odobowym, zast�pienie szkieletu stalowego szkieletem aluminiowym lub z tworzywa sztucznego, zmian� sposobu wyko�czenia powierzchni zewn�trznych (na przyk�ad chromowanie lub niklowanie zamiast czernienia), a tak�e wykonanie g��wnych cz�ci pistoletu ze stopowej stali nierdzewnej zamiast ze stali w�glowej. Zmiana masy pistoletu spowodowana zast�pieniem cz�ci stalowych cz�ciami wykonanymi z tworzyw sztucznych lub innych, l�ejszych materia��w, nie tworzy nowej wersji, jest jedynie modyfikacj�. T� o�miopoziomow�, rozszerzon� klasyfikacj� zastosowano tu po raz pierwszy, dlatego te� autor niniejszego opracowania ch�tnie zapozna si� z uwagami krytycznymi dotycz�cymi tej problematyki. 2 P. Wilniewczyc, Bro� samoczynna, Warszawa 1958, s. 235. 17 ADP Po�udniowoafryka�ski pistolet ADP Mk II jest aktualnie oferowan� modyfikacj� pistoletu ADP. Konstruktorem broni jest Alex du Plessis, producentem za� Reutech Defense Industries. Pistolet strzela nabojami 9 mm x 19 Parabellum, dzia�a za� na zasadzie wykorzystania energii odrzutu zamka p�swobod-nego, otwieranego z op�nieniem. Do op�niania otwarcia wykorzystuje si� gazy prochowe, odprowadzane z przewodu lufy, podobnie jak w pistolecie P7 Hecklera-Kocha. Zasilany jest z magazynka pude�kowego, zawieraj�cego 10 naboi, dostar- ADP Mk II widok z prawej strony 19 ADP Mk II widok z lewej strony czane s� te� magazynki 15-nabojowe. Mechanizm spusto-wo-uderzeniowy, wzorowany na Glocku, pozwala na prowadzenie ognia tylko z samonapinania, Mk n jest wi�c pistoletem z odmiany DAO. Si�a spustu wynosi oko�o 40 niuton�w. Pistolet ma bezpiecznik zewn�trzny oraz dwa zabezpieczenia wewn�trzne: przed oddaniem strza�u przedwczesnego, zanim zamek nie dojdzie ca�kowicie do po�o�enia przedniego, oraz przed oddaniem strza�u w razie upadku pistoletu. Interesuj�cym szczeg�em jest lokalizaqa bezpiecznika zewn�trznego - znajduje si� on tu� za j�zykiem spustowym. Muszka jest sta�a, celownik przesuwny w lewo-prawo. Mk II mo�na zaliczy� do pistolet�w kompaktowych, ma�ych i lekkich, �atwych w ukryciu. D�ugo�� ca�kowita wynosi 160 mm, wysoko�� 116 mm, szeroko�� 28 mm, masa z pustym magazynkiem 572 g. Niewielka masa jest zas�ug� szkieletu wykonanego z lekkiego, ale wytrzyma�ego tworzywa sztucznego. Poprzednik, pistolet ADP, by� jeszcze mniejszy: d�ugo�� 157 mm, wysoko�� 110 mm, szeroko�� 28 mm, d�ugo�� lufy 91 mm, masa z pustym magazynkiem 525 g. G��wn� r�nic� mi�dzy pistoletami ADP i ADP Mk n jest to, �e w Mk n bezpiecznik zewn�trzny znajduje si� po obu stronach broni. Zatrzask magazynka znajduje si� po prawej stronie, ale mo�e by� przestawiony na lew�. Mk n ma r�wnie� nieco inn� sylwetk� wynikaj�c� z innej konstrukcji chwytu pistoletu. Tylna cz�� chwytu jest bardziej wypuk�a ni� w ADP, przednia za� profilowana pod palce: �rodkowy i serdeczny. Zwraca r�wnie� uwag� wyst�p w dnie magazynka s�u��cy do oparcia palca ma�ego. 20 AMT Arcadia Machin� and Tool Inc. (AMT), kalifornijska firma znana z pistolet�w du�ej mocy typu Automag, ma w swej ofercie r�wnie� cudown� dziewi�tk�. Pistolet nazywa si� AMT on duty, w dos�ownym przek�adzie na j�zyk polski brzmi �na s�u�bie" lub �pistolet s�u�bowy AMT". Zasada dzia�ania pistoletu opiera si� na wykorzystaniu energii kr�tkiego odrzutu lufy. Pistolet jest ryglowany przez prze-koszenie lufy w p�aszczy�nie pionowej, z tym �e do ryglowa- AMT on duty 21 AMT on duty w odmianie DAO ni� wykorzystuje si� prostopad�o�cienn� komor� nabojow�, wchodz�c� w okno wyrzutowe �usek, do przek�szania za� ner-kowaty otw�r wyci�ty w dolnym wyst�pie lufy. Zasilanie realizuje si� za pomoc� dwurz�dowego magazynka o du�ej pojemno�ci. AMT ma dwa wzory: pistolety strzelaj�ce nabojami 9 mm Parabellum i 40 SW. W pierwszym z nich magazynek mie�ci 15 naboi, w drugim - 11. Bro� mo�na nosi� z nabojem w lufie, zatem w pistolecie za�adowanym i nabitym znajduje si� odpowiednio 16 i 12 naboi. Mechanizm spustowo-uderzeniowy jest mechanizmem kurkowym z samonapinaniem, pierwszy strza� mo�na odda� albo z kurka uprzednio napi�tego, albo z samonapinania. Si�a spustu wynosi 20 niuton�w przy kurku napi�tym i 36 niuton�w przy samonapinaniu. Pistolet ma wewn�trzn� blokad� iglicy, nie ma natomiast bezpiecznika zewn�trznego, jedynie zwalniacz napi�tego kurka. Przyrz�dy celownicze w uk�adzie trzech plamek, muszka i celownik s� przesuwne w lewo-prawo. Zatrzask magazynka znajduje si� tylko po lewej stronie pistoletu, tu� za kab��kiem. Szkielet pistoletu jest wykonany ze stopu aluminium, u�ywanego w lotnictwie, lufa i zamek ze stali nierdzewnej, a ok�adki chwytu z w��kna w�glowego. Lufa ma 6 bruzd i gwint lewoskr�t-ny o skoku 305 mm. Pistolety on duty s� wykonywane r�wnie� w odmianie DAO, strzelaj�cej tylko z samonapinania. Zewn�trznie r�ni� si� tym, 22 �e w tym wypadku kurek nie wystaje poza obrys zamka oraz tym, �e zamiast zwalniacza kurka maj� nastawny bezpiecznik zewn�trzny. Ostatnio AMT wypu�ci�a na rynek trzy nowe pistolety o nazwie �Backup". Nale�� one do odmiany DAO i mog� strzela� nabojami: 9 mm Parabellum, 38 Super i 40 SW. S� to kompaktowe wersje pistolet�w on duty o bardzo ma�ej masie i wymiarach kieszonkowych. Wyr�niaj� si� tym, �e na �adnej stronie pistoletu nie maj� ani d�wigni, ani przycisk�w, ani zatrzask�w. Nie maj� r�wnie� typowych przyrz�d�w celowniczych. Przyrz�dy celownicze zast�piono rowkiem na g�rnej powierzchni zamka, a zatrzask magazynka tylko nieznacznie wystaje z dolnej cz�ci chwytu. Pistolety �Backup" s� przeznaczone do dyskretnego noszenia. Mo�na je �atwo wyci�gn��, bez obawy o zahaczenie. Magazynki maj� pojemno��: 6 naboi w kalibrze 9 mm Parabellum i 38 Super oraz 5 naboi w kalibrze 40 SW. D�ugo�� pistoletu on duty wynosi 196 mm, szeroko�� 33 mm, d�ugo�� lufy 114 mm, masa 908 g; d�ugo�� pistoletu �Backup" wynosi 146 mm, wysoko�� 103 mm, szeroko�� 25 mm, masa 653 g. 23 ASTRA Astra-Unceta y Cia, S.A. powsta�a w 1908 roku i od tamtej pory zajmuje si� produkcj� broni w s�ynnej miejscowo�ci Guer-nica w p�nocnej Hiszpanii. Wiele lat do�wiadcze� w wytwarzaniu r�nych rodzaj�w broni i dobrze zorganizowany eksport sprawiaj�, �e Astra jest znana na ca�ym �wiecie. W drugiej po�owie lat siedemdziesi�tych podj�to w Hiszpanii decyzj� o wprowadzeniu do uzbrojenia nowoczesnego pistoletu. W Astrze rozpocz�to odpowiednie prace i w 1978 roku pierwsz�, licz�c� osiem sztuk, parti� pistolet�w A-80 przekazano oficjalnie do bada�. Ten pistolet, dzi� ju� nie produkowany, jest uznawany za prototyp cudownych dziewi�tek z Astry. Zasada dzia�ania opiera si� na wykorzystaniu energii kr�tkiego odrzutu lufy. A-80 jest ryglowany przez przekoszenie tylnego ko�ca lufy. Podnoszenie i opuszczanie lufy polega na wsp�dzia�aniu sko�nych wyst�p�w w brodzie lufy i wsadu ryglowego, samo za� ryglowanie - na wprowadzeniu pier�cienia rygluj�cego na zewn�trznej powierzchni lufy w gniazdo ryglowe w zamku. Pistolet jest zasilany z dwurz�dowego magazynka o du�ej pojemno�ci. Mechanizm spustowy ma mo�liwo�� samonapinania kurka, a mechanizm uderzeniowy jest mechanizmem kurkowym z kurkiem zewn�trznym. Pistolet nie ma zewn�trznego bezpiecznika nastawnego, jedynie zwal- 24 21, 24. ,20 23 J l Astra A-80 Podstawowe cz�ci pistoletu ASTRA model A-80: l - szkielet; 2 - zamek; 3 - lufa; 4 - wsad ryglowy; 5 - kurek; 6 - popychacz kurka; 7 - zaczep kurka; 8 - spust; 9 - spr�yna spustu; 10 - spr�yna kurka; 11 - g�rna opora spr�yny kurka; 12 - dolna opora spr�yny kurka; 13 - magazynek; 14 - spr�yna dono�nika; 15 - dono�nik; 16 - rygiel monta�owy; 17 - spr�yna powrotna; 18 - �erd� spr�yny powrotnej; 19 - muszka; 20 - celownik; 21 - iglica; 22 - spr�yna iglicy; 23 - rygiel iglicy; 24 - spr�yna rygla iglicy; 25 - p�ytka oporowa iglicy; a - broda lufy; b - wyst�p ryglowy niacz napi�tego kurka, umieszczony po lewej stronie jego szkieletu. Zabezpieczenie pistoletu tworz�: wewn�trzna blokada iglicy, zwalniana przez spust, oraz wyst�p na szynie spustowej pe�ni�cy rol� przerywacza i bezpiecznika przed strza�em przedwczesnym. Zatrzask magazynka umieszczono w dolnej cz�ci chwytu. Po prawej stronie pistoletu, nad spustem, znajduje si� d�wignia u�ywana przy rozk�adaniu tej broni. Podstawowym nabojem dla A-80 by� nab�j 9 mm x 19 Para-bellum, jednak�e z powod�w handlowych w 1980 roku oferowano pistolety do naboj�w: 7,65 Parabellum, 38 Super, 45 ACP i 9 mm Steyr. Kilka lat p�niej produkcj� pistolet�w o kalibrach 7,65 mm Parabellum i 9 mm Steyr zlikwidowano. 25 Astra A-100 D�ugo�� pistoletu wynosi 180 mm, d�ugo�� lufy 96,5 mm, masa 985 g bez naboi, pojemno�� magazynka - 15 sztuk. Aktualnie Astra oferuje cztery pistolety: dwa pe�nowymiaro-we A-90 i A-100 oraz dwa kompaktowe: A-75 i A-70. G��wne zmiany wprowadzone do A-90 to bezpiecznik nastawny, umieszczony na zamku, zatrzask magazynka przeniesiony z chwytu na lew� stron� pistoletu za kab��kiem, powi�kszony magazynek i celownik przesuwny w lewo-prawo. Iglica w tym pistolecie jest dwucz�ciowa, tylna jej cz�� znajduje si� w pogrubionej osi bezpiecznika. W po�o�eniu odbez- 26 Astra A-75 Astra A-70 pieczonym tylna cz�� jest przed�u�eniem przedniej, kurek uderza w cz�� tyln�, ta za� przekazuje energi� uderzenia cz�ci przedniej. W po�o�eniu zabezpieczonym, po obrocie osi bezpiecznika, tylna cz�� iglicy zostaje obr�cona i ustawiona niemal prostopadle do cz�ci przedniej, kurek za� nie mo�e uderzy� w cz�� tyln�. Pistolet A-100 to w�a�ciwie tylko modyfikacja pistoletu A-90 polegaj�ca na likwidacji bezpiecznika wprowadzonego do A-90. A-100 jest oferowany w trzech kalibrach: 9 mm Parabellum, 40 SW i 45 ACP. 27 Pistolet A-75 to wersja kompaktowa, mniejsza, l�ejsza i z magazynkiem jednorz�dowym. Oferuje si� j� w dwu kalibrach: 9 mm Parabellum i 40 SW. Bro� ma mechanizm samonapina-nia i bezpiecznik zewn�trzny umieszczony na szkielecie. Natomiast A-70 tym si� r�ni od A-75, �e nie ma mechanizmu samonapinania i strzela� z niego mo�na tylko z kurka uprzednio napi�tego. W obu pistoletach zmieniono spos�b ryglowania: zamiast pier�cienia do ryglowania wykorzystuje si� tu pro-stopad�o�cienn� komor� nabojow�, wchodz�c� w okno wyrzutowe �usek. Oto dane pistolet�w produkowanych przez Astr�: � A-90: d�ugo�� ca�kowita 180 mm, d�ugo�� lufy 96,5 mm, masa 985 g, pojemno�� magazynka 17 naboi 9 mm Parabellum. � A-100: d�ugo�� ca�kowita 180 mm, d�ugo�� lufy 96,5 mm, masa 985 g, pojemno�� magazynka: 17 naboi 9 mm Parabellum, 13 naboi 40 SW i 9 naboi 45 ACP. � A-75: d�ugo�� ca�kowita 166 mm, d�ugo�� lufy 89 mm, masa 880 g, pojemno�� magazynka 8 naboi 9 mm Parabellum i 7 naboi 40 SW. � A-70: d�ugo�� ca�kowita 166 mm, d�ugo�� lufy 89 mm, masa 830 g, pojemno�� magazynka 8 naboi 9 mm Parabellum i 7 naboi 40 SW. 28 BERETTA W�r�d cudownych dziewi�tek Beretta zajmuje miejsce szczeg�lne z powodu odniesionych sukces�w mi�dzynarodowych i bogactwa konstrukcji. Historia tego pistoletu si�ga 1975 roku, wtedy bowiem pojawi� si� Model 92. Pokazano go po pi�ciu latach intensywnych bada� i prac przygotowawczych. Pistolet mia� mechanizm samonapinania, dwurz�dowy magazynek zawieraj�cy 15 naboi, szkielet wykonany z lotniczego stopu aluminiowego, �atwo si� rozk�ada� i by� prosty w obs�udze. Cechy te sprawi�y, �e od razu okaza� si� lepszy od innych pistolet�w badanych w�wczas w Brazylii i w konsekwencji sta� si� tam przepisowym pistoletem wojskowym. We W�oszech nowym pistoletem zainteresowa�a si� policja. Ze wzgl�d�w szkoleniowych oraz z uwagi na bezpiecze�stwo podczas u�ytkowania za��dano, aby wyposa�y� go w mechanizm zwalniania napi�tego kurka bez oddania strza�u. Pistolet z tym mechanizmem, nazwany 92 S, zosta� w 1977 roku przyj�ty najpierw przez policj�, p�niej przez karabinier�w i zast�pi� w tych formacjach przestarza�e pistolety Model 34 i Model 50. W 1978 roku w ameryka�skich wojskach lotniczych rozpocz�to seri� bada� por�wnawczych pistolet�w strzelaj�cych nabojami 9 mm Parabellum. Celem tych bada� by�o znalezienie nowego pistoletu na miejsce starzej�cego si� Colta M 1911 Al. Do 29 konkursu stan�y najlepsze firmy produkuj�ce pistolety. Beretta przedstawi�a pistolet 92 S-l. Od 92 S r�ni� si� on tym, �e mia� przestawialny zatrzask magazynka, bezpiecznik jednakowo dost�pny dla strzelc�w prawo- i lewor�cznych oraz wy�sze przyrz�dy celownicze. W trakcie bada� powsta� pistolet 92 SB. Istotn� nowo�ci�, opr�cz zmian wprowadzonych w 92 S-l, by�a samoczynna blokada iglicy, zwalniana dopiero po ca�kowitym �ci�gni�ciu spustu. Wyniki konkursu og�oszono pod koniec 1980 roku. Wyra�nym zwyci�zc� zosta�a Beretta, wyprzedzaj�c Colta SSP (stainless ste-el pistol Colt - wykonany ze stali nierdzewnej), Smitha-Wessona 459, trzy Browningi: FN DA, FN FA i FN HP, Stara M 28 oraz dwa pistolety Hecklera i Kocha: P9 S i VP 70. W 1981 roku w wyposa�eniu w�oskiej policji i �andarmerii 92 SB zast�pi� 92 S. Wzbudzi� r�wnie� du�e zainteresowanie policji ameryka�skiej i w konsekwenqi zosta� przyj�ty w wielu stanach USA. Opracowano wersj� 92 SB-C (compact), nieco kr�tsz� i l�ejsz� ni� SB. Magazynek te� by� mniejszy, zawiera� 13 naboi. Wyniki konkursu przeprowadzonego w wojskach lotniczych zosta�y zakwestionowane przez oficjalnych przedstawicieli wojsk l�dowych USA. Krytykowano przyj�te procedury badawcze, zw�aszcza uznano, �e do pr�by na zab�ocenie u�yto nie takiego b�ota oraz �e pope�niono inne b��dy, kt�rych rezultatem by� werdykt korzystny dla Beretty. W tej sytuaq'i Departament Obrony zarz�dzi� now� seri� bada� z zaleceniem zaostrzenia kryteri�w i poleci�, aby badania te przeprowadzono w wojskach l�dowych. Sformu�owano tak ostre wymagania, �e �aden z pistolet�w im nie sprosta� - wszystkie zosta�y zdyskwalifikowane. Ale i w tym wypadku Beretta znalaz�a si� w grupie najlepszych. W maju 1982 roku opracowano nowe procedury badawcze dla ameryka�skich pr�b wojskowych. Kryteria z�agodzono, ale nadal by�y to wymagania niezwykle surowe. Wiadomo by�o z g�ry, �e �aden z pistolet�w ich nie spe�ni. Dlatego te� pr�b nie przeprowadzono. Tymczasem we W�oszech w Gardone Val Trom-pia kontynuowano prace rozwojowe. Ich wynikiem by� pistolet 92 SB-Compact Typ M. Mia� on znacznie cie�szy chwyt, gdy� znajdowa� si� w nim magazynek jednorz�dowy z o�mioma nabojami. 30 W 1983 roku sprawa dotycz�ca konkursu pistolet�w trafi�a a� do Kongresu Stan�w Zjednoczonych. Po burzliwej debacie podj�to decyzj� o ponownych badaniach. Nadano im nazw� XM 9 -Service Pistol Trials (konkurs na pistolet s�u�bowy M 9), wykonanie za� polecono wojskom l�dowym. Do tych bada� Beretta przygotowa�a pistolet 92 F. By� to pistolet 92 SB, pocz�tkowo nazwany 92 SB-F. G��wne wyr�niki pistoletu F to: bezpiecznik po obu stronach, kab��k spustu wyprofilowany do strzelania obur�cz, przew�d lufy chromowany, z zewn�trz za� bro� zosta�a pokryta tworzywem syntetycznym - czarnym, matowym Brunitonem. Program XM 9 zacz�to realizowa� z pocz�tkiem 1984 roku. Badano nast�puj�ce pistolety: Smith-Wesson 459 A, Beretta 92 SB-F, Beretta M 9 SIG-Sauer P 226, Heckler-Koch P 7, Walther P 88, Steyr GB oraz browning BDA. Pr�by prowadzono w r�nych o�rodkach specjalizuj�cych si� w poszczeg�lnych rodzajach bada�. Testami g��wnymi by�y: badania balistyczne, pr�by celno�ci i skupienia pocisk�w, badania wytrzyma�o�ciowe, badanie niezawodno�ci dzia�ania oraz pr�by w trudnych warunkach eksploatacji. Zako�czono program we wrze�niu 1984 roku, wynik�w jednak nie og�oszono, poniewa� dwie firmy zg�osi�y formalny protest. Protestowa�y Smith-Wesson oraz Heckler i Koch. Pistolety tych producent�w odrzucono ju� w pocz�tkowej fazie konkursu. 31 Oficjalne wyniki podano do wiadomo�ci 14 stycznia 1985 roku. Najlepszy okaza� si� pistolet Beretta 92 SB-F, ale nie tylko on przeszed� pomy�lnie przez wszystkie pr�by. Drugim finalist� zosta� szwajcarsko-niemiecki pistolet SIG-Sauer P 226. W prasie fachowej na ca�ym �wiecie pojawi�a si� natychmiast nowa reklama Beretty. Mia�a ona posta� depeszy zapisanej na w�skim pasku papieru. Jej tre�� by�a nast�puj�ca: �stop najlepiej uzbrojona i najlepiej wyposa�ona technicznie armia �wiata przyj�a na uzbrojenie pistolet Beretta stop". Zwyci�stwo przynios�o wymierne korzy�ci. 10 kwietnia 1985 roku Beretta USA Corporation - ameryka�ska filia firmy Pi�tro Beretta z Gardone Val Trompia - otrzyma�a zam�wienie na 315 930 pistolet�w o warto�ci 75 milion�w dolar�w, Smith-We-sson za� podj�� oficjalne dzia�ania, kt�rych celem by�o niedopuszczenie do zakupu pistolet�w M 9 przez ameryka�skie si�y zbrojne. W czasie gdy w filii przygotowywano si� do rozpocz�cia pro-dukqi, we W�oszech produkcja 92 F ruszy�a pe�n� par�. Du�e zapotrzebowanie z�o�y�o nie tylko wojsko, rynek cywilny tak�e czeka� na ten pistolet. Dla lepszego zaspokojenia tego rynku, ale tylko w�oskiego, opracowano kolejny wz�r pistoletu, w kt�rym nab�j 9 mm Parabellum zast�piono inn� dziewi�tk�, a mianowicie izraelskim nabojem 9 mm x 21IMI. Pistolet ten nazwano 98 F. Nowego pistoletu szukali nie tylko Amerykanie. Francuski minister obrony narodowej Andre Giraud, dzia�aj�cy w imieniu �andarmerii Narodowej, og�osi� w 1985 roku konkurs na pistolet, kt�ry m�g�by zast�pi� pistolety Model 1950. Na zwyci�zc� czeka� kontrakt na 110 tysi�cy pistolet�w, ale ca�e zam�wienie mia�o by� wykonane przez producenta francuskiego. Interesy Beretty we Francji reprezentuje firma Manufacture d'Armes de Saint Etienne, bardziej znana pod skr�con� nazw� MAS. Do konkursu, opr�cz Beretty, stan�� SIG-Sauer P 226 i Walther P 88. Badania trwa�y do po�owy 1987 roku, wyniki og�oszono 7 lipca. Zwyci�y�a Beretta 92 F, pokonuj�c po raz drugi pistolety niemieckie i szwajcarskie. Produkcj� zlecono firmie MAS na warunkach licencyjnych Beretty. Francuski pistolet ma oznaczenie PA MAS Gl (Pistolet Automati�ue Manufacture d'Armes de Saint Etienne). G��wna r�nica w stosunku do 92 F polega na 32 J zmianie funkcji bezpiecznika. W Gl nie jest to bezpiecznik, lecz d�wignia do zwalniania napi�tego kurka bez oddania strza�u. Lata 1988-1989 to nowe zmagania konkursowe. W Accokeek w stanie Maryland Beretta USA Corporation uruchomi�a ameryka�sk� produkcj� pistoletu 92 F pod nazw� M 9, Smith-We-sson natomiast nadal zwalcza� ten pistolet. Uporczywe dzia�ania doprowadzi�y do og�oszenia przez Kongres USA nowego konkursu pod oznaczeniem XM 10. Wiosn� 1988 roku rozpocz�y si� badania, ale tylko dwu pistolet�w: Rugera Model 85 i Tanfoglio G 75. Beretta i SIG, finali�ci konkursu XM 9, nie zostali zaproszeni do XM 10. Smith-Wesson r�wnie� nie wzi�� udzia�u w badaniach, twierdz�c, �e je�li pistolet M 9 nie musi by� ponownie testowany, to jego konstrukcje r�wnie� tego nie wymagaj�. Ruger i Tanfoglio zosta�y bardzo szybko zdyskwalifikowane. Smith-Wesson nadal domaga� si� bada� M 9 i doprowadzi� do nast�pnej edycji konkursu XM 10, kt�ra rozpocz�a si� we wrze�niu 1988 roku. Tym razem rywalizowa�y pistolety: Rugera, Smitha-Wessona i M 9. Aby unikn�� wszelkich podejrze� o specjalne przygotowanie broni do bada�, pr�bk� pistolet�w M 9 wybrano losowo z ostatniej partii tych pistolet�w dostarczonych przez Berett� USA Corporation. Pr�bka liczy�a 30 sztuk. Wynik XM 10 by� taki sam jak XM 9. Zwyci�y� pistolet M 9 i w konsekwencji 22 maja 1989 roku Beretta USA Corporation otrzyma�a zam�wienie na 57 tysi�cy pistolet�w o warto�ci 9,9 miliona dolar�w. Ten kontrakt to tylko pocz�tek dalszych zam�wie�. Dalekosi�ne plany Departamentu Obrony USA przewiduj� zakup oko�o p� miliona pistolet�w dla wyposa�enia wszystkich rodzaj�w wojsk: l�dowych, marynarki, lotnictwa, piechoty morskiej i stra�y granicznej. Po tym konkursie postanowiono w Beretcie ujednolici� produkcj�, dodaj�c do innych pistolet�w modyfikacje wprowadzone do wersji ameryka�skiej, a nowemu pistoletowi nadano oznaczenie 92 FS. W 1990 roku podj�to dalsze prace rozwojowe, g��wnie dla potrzeb policji ameryka�skiej, w kt�rej obserwuje si� wyra�n� tendencj� zast�powania rewolwer�w pistoletami samopowtarzalnymi z magazynkami o du�ej pojemno�ci. Prace te, prowadzone w Stanach Zjednoczonych, da�y w wyniku trzy nowe 33 odmiany: 92 G, 92 D i 92 DS. Pierwsza z nich to ameryka�ski odpowiednik pistoletu G l dla �andarmerii francuskiej ze zwal-niaczem kurka zamiast bezpiecznika, druga to odmiana strzelaj�ca tylko z samonapinania (double action only) i pozbawiona bezpiecznika zewn�trznego, ostatnia za� to odmiana 92 D, ale z bezpiecznikiem zewn�trznym. W j�zyku angielskim bezpiecznik nazywa si� �safety" i st�d litera S w oznaczeniu tej odmia-ny.Pod koniec 1990 roku we francuskich wojskach lotniczych podj�to decyzj� o przyj�ciu do uzbrojenia pistoletu 92 F/PA MAS G l na miejsce pistolet�w Model 1950. Zam�wienie, opiewaj�ce na 35 000 sztuk, z�o�ono w wytw�rni francuskiej, gdzie zosta�o zrealizowane na warunkach licencyjnych Beretty. Konstrukcja pistolet�w Beretta jest wi�c unowocze�niana. W 1991 roku podj�to prace badawczo-rozwojowe nad nowym wzorem pistoletu 92. W ich wyniku powsta� wz�r 96, przystosowany do ameryka�skiego naboju kalibru 40 Smith-Wesson. Kolejne wa�ne osi�gni�cie rozwojowe odnotowano w 1994 roku. By�o nim opracowanie i wprowadzenie na rynek nowego typu pistoletu o innym, ni� w typie standardowym, sposobie ryglowania, innym zamku i zmienionej sylwetce. Ten nowy typ nazwano Cougar. Losy pistolet�w Beretta s� typowe w tym sensie, i� wskazuj�, �e droga od pomys�u do �wiatowego sukcesu jest d�uga, trudna i naje�ona licznymi przeszkodami. Samo zaprojektowanie nowej broni jest wzgl�dnie �atwe, zw�aszcza dzi�, gdy projektowanie wspomaga si� komputerowo. Na opracowanie projektu wst�pnego wystarcza par� miesi�cy, ale na doj�cie do dobrego wzoru u�ytkowego potrzeba kilkunastu lat. Piotr Wil-niewczyc, wybitny polski konstruktor, tw�rca Visa, Morsa, Wira i Raka, cz�sto powtarza�, �e �dobra bro�, to bro� dopracowana w szczeg�ach"1. Liczne szczeg�owe zmiany w pistoletach Beretty i innych producent�w s� dobrym przyk�adem na potwierdzenie tych s��w. W konsekwencji rodzina pistolet�w Beretty jest niezwykle bogata. Mo�emy w niej wyr�ni�: dwa typy, cztery wzory i cztery 1 P. Wilniewczyc: Bro� samoczynna, Warszawa 1958 r., s. 235. 34 Pistolet Beretta roz�o�ony cz�ciowo odmiany, a je�li dodamy wersje i modyfikacje, to w sumie otrzymamy oko�o 50 pistolet�w. Wsp�lna dla nich jest zasada dzia�ania, oparta na wykorzystaniu energii kr�tkiego odrzutu lufy. Typy r�ni� si� sposobem ryglowania i kszta�tem zamka. W typie pierwszym, standardowym, zamek jest niepe�ny, z charakterystycznym wybraniem na znacznej d�ugo�ci. Pistolet rygluje si� za pomoc� osobnego, obni�aj�cego si� rygla, umo�liwiaj�cego roz��czenie lufy i zamka oraz zatrzymanie lufy w ruchu wstecznym. Samoczynna blokada iglicy uniemo�liwia jej ruch do przodu dop�ty, dop�ki spust nie zostanie ca�kowicie �ci�gni�ty. Zwolnienie iglicy nast�puje na ostatnich milimetrach drogi spustu. Przednia cz�� kab��ka os�aniaj�cego spust ma profil lekko wkl�s�y i rowkowany, co umo�liwia lepsze chwycenie pistoletu przy strzelaniu obur�cz. Dla wygody strzelc�w lewor�cznych zatrzask magazynka mo�na przesta- 35 wia� z lewej strony pistoletu na praw�. Szkielet pistoletu jest odlewany z lekkiego stopu na osnowie aluminium, piaskowany i anodyzowany na czarno. Cz�ci stalowe, na przyk�ad lufa i zamek, s� fosforanowane i powlekane Brunitonem. Ok�adki chwytu, wykonane z tworzywa sztucznego, s� kratkowane i piaskowane na matowo. Lufa ma przew�d chromowany i 6 bruzd prawoskr�tnych o skoku 250 mm dla naboj�w 9 mm Parabellum i 9 mm IMI oraz 400 mm dla naboj�w 40 SW. W typie standardowym istniej� trzy wzory: 92, 96 i 98. Pistolety wz. 92 strzelaj� nabojami 9 mm x 19 Parabellum, w pistoletach wz. 96 u�ywa si� naboj�w 40 SW, a w pistoletach wz. 98 naboj�w 9 mm x 21 IMI. W tym miejscu nale�y zwr�ci� uwag� na myl�c� niekonsekwencj� wprowadzon� przez producenta. Obecnie w pistoletach wz. 98 u�ywa si� naboj�w 9 mm x 21 IMI, ale we wczesnych latach osiemdziesi�tych by�y produkowane Beretty, r�wnie� wzoru 98, lecz strzelaj�ce zupe�nie innymi nabojami, a mianowicie nabojami kalibru 7,65 mm Parabellum. Pistolety wz. 92 mog� wyst�powa� w czterech odmianach: FS, G, D i DS. Odmiana FS, reprezentowana najliczniej, charakteryzuje si� tym, �e ma nastawny bezpiecznik zewn�trzny, kurek wystaj�cy poza obrys zamka oraz mechanizm spustowy pozwalaj�cy na oddanie strza�u albo z kurka uprzednio napi�tego, albo z samonapinania. Bezpiecznik, umieszczony na zamku, umo�liwia zwalnianie napi�tego kurka bez strza�u. W��czenie bezpiecznika powoduje odchylenie iglicy, zwolnienie kurka, je�li by� napi�ty, i roz��czenie szyny spustowej z zaczepem. Odmiana G, u�ywana przede wszystkim we Francji, r�ni si� od FS jedynie tym, �e zamiast bezpiecznika ma d�wigni� s�u��c� wy��cznie do zwalniania napi�tego kurka bez strza�u. D�wignia ta jest umieszczona w tym samym miejscu i wygl�da tak samo jak d�wignia bezpiecznika, ale mo�na je rozr�ni�. Je�li jest to bezpiecznik, w�wczas poni�ej osi d�wigni znajduje si� czerwona kropka, je�li za� jest to zwalniacz napi�tego kurka - kropki nie ma. Odmiana D obejmuje pistolety strzelaj�ce tylko z samonapinania. Zewn�trznie pistolet w odmianie D r�ni si� od pistoletu odmiany FS lub G tym, �e jego kurek nie wystaje poza obrys 36 Beretta 92 FS Beretta 92 G Beretta 92 D 37 Beretta 92 DS Beretta 92 FS Compact Beretta 92 FS Centurion 38 Beretta 92 FS Compact typ M Beretta 92 FS Competition Coiwersion Kit Beretta 92 FS Combat 39 Beretta 92 FS De Luxe Beretta 92 FS Inox Beretta 92 Brigadier FS 40 Cougar roz�o�ony cz�ciowo zamka i nie mo�na go napi�� kciukiem. Kurek napina si� i zwalnia tylko przez naci�ni�cie spustu. Drugim wyr�nikiem odmiany D jest brak bezpiecznika zewn�trznego, jedynymi zabezpieczeniami s�: wewn�trzna blokada iglicy i stale spuszczony kurek. Je�li nab�j jest w lufie, pistolet jest got�w do u�ytku i pierwszy strza� mo�na odda� bez op�nienia. Odmiana DS to modyfikacja odmiany D, wyposa�ona w bezpiecznik zewn�trzny. Takie rozwi�zanie, by� mo�e bezpieczne w u�ytkowaniu, budzi pewne w�tpliwo�ci. Pistolet strzelaj�cy tylko z samonapinania projektuje si� po to, aby szybko odda� pierwszy strza�, nielogiczne jest zatem op�nianie oddania strza�u przez wy��czanie bezpiecznika. Je�li u�ytkownik zapomni wy��czy� bezpiecznik - w og�le nie odda strza�u. Pistolety tej odmiany by�y oferowane we wcze�niejszych katalogach Beretty, w katalogu z 1996 roku odmiana DS ju� nie wyst�puje. Wersje pierwszego typu Beretty mo�na przedstawi� nast�puj�co: � W wersji podstawowej, pe�nowymiarowej, pistolet ma d�ugo�� 217 mm, mas� 975 g i magazynek 15-nabojowy. 41 Cougar G Cougar G 42 Inox Cougar D * Cougar F Combo Beretta 93 R, u do�u kolba dostawna Beretta 92 R z roz�o�on� kolb� i roz�o�onym chwytem przednir 43 � W wersji dawniej zwanej Compact, a obecnie Compact L, pistolet jest nieco kr�tszy i l�ejszy (szczeg�y w tabeli), w magazynku za� ma tylko 13 naboi. � Wersja Centurion ma t� sam� d�ugo�� co Compact, ale magazynek taki sam, jak w wersji podstawowej, to znaczy 15-nabojo-wy kalibru 9 mm Parabellum i 11-nabojowy kalibru 40 SW. � Wersja Compact L Typ M tym si� r�ni od wersji Compact L, �e ma znacznie cie�szy chwyt, gdy� mie�ci si� tam jednorz�dowy magazynek o pojemno�ci 8 naboi. Pistolet jest przeznaczony dla u�ytkownik�w o ma�ych d�oniach. Zatrzasku magazynka nie da si� przestawi�. � Wersj� Competition Conversion Kit uzyskuje si� przez zainstalowanie w pistolecie z wersji podstawowej tzw. zespo�u konwersyjnego (conversion kit). W sk�ad zespo�u wchodz�: d�uga lufa z przeciwci�arem i w�asn�, wy�sz� muszk�, ok�adki chwytu z drewna orzechowego oraz nastawialny celownik. Po zmontowaniu pistolet ma dwie muszki, ale przy strzelaniu korzysta si� z muszki wy�szej. Przeciwci�ar s�u�y do zmniejszania podrzutu. Zestaw konwersyjny dostarcza si� razem z pistoletem podstawowym w specjalnym opakowaniu. � Wersja Combat pocz�tkowo wyr�nia�a si� odmienn� sylwetk�, w szczeg�ach za� r�nice by�y nast�puj�ce: u wylotu lufy znajdowa� si� dwuszczelinowy os�abiacz podrzutu, bezpiecznik z zamka zosta� przeniesiony na szkielet, os�on� d�oni od strony kurka powi�kszono i nadano jej inny kszta�t, zmieniona zosta�a r�wnie� konstrukcja zatrzasku magazynka. Pistolet nie ma mechanizmu samonapinania, strzela tylko z kurka napi�tego, ale mo�na z niego odda� wi�cej strza��w, gdy� w magazynku znajduje si� 17 naboi. Ostatnio wersja Combat zosta�a zmodyfikowana. G��wn� zmian� by�o wprowadzenie magazynka 15-nabojowego i wyd�u�enie lufy ze 128 mm do 150 mm. Zmieniono r�wnie� os�abiacz podrzutu, zatrzask magazynka, kszta�t zamka, ok�adki chwytu i og�lny kszta�t sylwetki. Najnowsz� wersj� jest wersja Combat z kr�tk� luf�. Wersja podstawowa ma kilka modyfikaq'i. Modyfikacja De Luxe jest przeznaczona dla kolekcjoner�w. Pistolety w tej modyfikacji mog� by� r�wnie� cennymi podarunkami. Zamek i szkielet s� grawerowane. Ok�adki chwytu wykonuje si� z drewna orzecho- 44 4 wego, bardzo starannie wyko�czonego. W dolnej cz�ci lewej ok�adki znajduje si� platerowana z�otem p�ytka, gdzie mo�na wygrawerowa�, na przyk�ad, monogram. Zam�wi� mo�na jedn� z trzech modyfikacji: czernion�, platerowan� srebrem lub z�otem. Pistolety dostarcza si� w eleganckich puzdrach z dodatkowym magazynkiem i szczoteczk� do czyszczenia lufy. W modyfikacji Inox lufa, zamek, spust, wyci�g, bezpiecznik i inne cz�ci s� wykonywane ze stali nierdzewnej, szkielet natomiast jest anodyzowany na kolor szary, zbli�ony do koloru stali. Ok�adki chwytu s� z czarnej gumy, celownik za� jest pokryty Brunitonem. W modyfikacji Inox Golden polerowany zamek i szkielet s� inkrustowane z�otem. Nowymi modyfikacjami s� pistolety Brigadier i Stock. W Brigadie-rze zastosowano nowy kszta�t zamka z �ukowym wzniesieniem w cz�ci �rodkowej. Celem modyfikacji by�o zwi�kszenie wytrzyma�o�ci mechanicznej zamka w obszarze w�z�a ryglowego. Stock ma taki sam zamek, ale r�ni si� od Brigadiera kilkoma szczeg�ami. W Brigadierze naci�cia na zamku s� tylko w tylnej cz�ci, w Stocku natomiast w tylnej i w przedniej. W Brigadierze bezpiecznik jest na zamku, w Stocku na szkielecie. Ponadto lufa w Stocku jest u wylotu osadzona w specjalnym �o�ysku, likwiduj�cym luzy. Ma to poprawi� celno�� pistoletu. Zdaniem firmy Stock mo�e by� u�ywany jako bro� sportowo-wyczynowa. Drugi typ pistolet�w Beretty nosi nazw� Cougar. Od typu standardowego r�ni si� sposobem ryglowania, kszta�tem zamka, wymiarami i sylwetk�. Ryglowanie w pistoletach Cougar wykonuje si� poprzez obr�t lufy wok� jej osi. Obr�t jest wynikiem wsp�dzia�ania wyst�p�w na lufie z blokiem rygluj�cym, osadzonym na �erdzi spr�yny powrotnej. Aby od��czy� luf� od zamka, trzeba j� obr�ci� o 30 stopni. Na wykonanie tej pracy zu�ywa si� spor� cz�� energii odrzutu zespo�u lufa-zamek i w rezultacie zmniejsza si� oddzia�ywanie broni na d�o� strzelca. Pistolet, w kt�rym lufa nie wykonuje ruchu w p�aszczy�nie pionowej, a jedynie obraca si�, powinien wyr�nia� si� celno�ci�. Zamek bez wybrania obejmuje luf� na ca�ej d�ugo�ci. Pistolety typu Cougar maj� d�ugo�� tylko 180 mm, s� wi�c kr�tsze nawet od wersji Compact z typu standardowego. Pe�ny zamek, ma�a d�ugo�� oraz zmiany w kszta�cie chwytu spra- 45 wiaj�, �e sylwetka typu Cougar r�ni si� wyra�nie od sylwetki typu standardowego. Jest to sylwetka zwarta i zaokr�glona, �