STANISŁAW KOCHAŃSKI CUDOWNE Dziewiątki OFICYNA WYDAWNICZA RYTM WARSZAWA Projekt okładki i stron tytułowych Wiktor Jędrzejec Redaktor Aleksandra Kantorowicz Korekta Iwonna Olszewska-Głowińska Wiktoria Strzelec Antonina Wojnarowicz-Golisz ę Copyright by Stanisław Kochański, 1999 Wydanie I ISBN 83-87893-61-7 Druk i oprawa Drukarnia Wydawnictw Naukowych w Łodzi Oficyna Wydawnicza RYTM prowadzi sprzedaż wysyłkową książek z 25% rabatem od ceny detalicznej. Koszty wysyłki pokrywa zamawiający. Zamówienia można składać na adres: Oficyna Wydawnicza RYTM ul. Górczewska 8 01-180 Warszawa tel./fax 631-77-92, tel. 632-02-21 w. 155 ^m k Pamięci Rodziców poświęcam STASZEK Trzynaście lat pracowaliśmy na Politechnice Warszawskiej w jednym pokoju. Biurka nasze przystawione były do siebie, a ponad stertami prac studenckich, pokreślonych czerwonym ołówkiem, nielicznymi wówczas podręcznikami, ponad egzemplarzami "Scientific American", z których Staszek piękną polszczyzną tłumaczył artykuły o fizyce i astronautyce, ponad własnej roboty czujnikami piezoelektrycznymi i rozkręcone bombą manometrycz-ną - ponad tym wszystkim toczyła się wieczna rozmowa. Na ścianie obok nas wisiała tablica zapisana formułami balistycznymi, a między wzorami widniały modele biodynamiczne strzelca, otoczone białym kołem kredy i napisem: Nie ruszać! Co chwila ktoś z nas, nie zważając na własne ostrzeżenie, wycierał ręką kredowy rysunek i dorabiał coś nowego albo, wznosząc ramiona do góry, dziwił się, że drugi nie widzi czegoś oczywistego. Na biurkach stygła mocna herbata, którą Staszek zaparzał w porcelanowym czajniczku i dolewał do szklanek. Gdy wchodził student, rozmowę przerywaliśmy i ten z nas, do którego przyszedł gość, pochylał się nad jego problemami. Zwłaszcza Staszek miał wiele cierpliwości w rozwiązywaniu problemów ludzi, którzy przy nim zachowywali się naturalnie i szczerze. Teraz, gdy w dalekim Bostonie piszę te słowa i chylę głowę przed wiedzą i rzetelnością naukową mego przyjaciela, przypomina mi się, że nie wszystkie nasze rozmowy dotyczyły nauki. Obgadywaliśmy też swoich mistrzów, podziwiając ich wiedzę i skromność, a zwłaszcza Piotra Wilniewczyca i Gerarda Długowskiego. Marzyliśmy o lepszych czasach; zastanawialiśmy się, jaki będzie świat pod koniec wieku. No i poezja... Staszek kochał wiersze. Recytował Galczyńskiego i Tuwima, a mógł to robić godzinami nie powtarzając się. Gdy wyjechałem z Polski, listy Staszka trafiały pod zmieniające się adresy, dodając otuchy w pierwszych łatach emigracji. Czas jednak płynął: straciłem nadzieję, że zobaczę go kiedyś. Nagle historia się odmieniła; mur berliński runął. Przyjechałem do Warszawy; natychmiast poszedłem na spotkanie z nim. Zmienił się niewiele, taki sam pożeracz książek i katalogów broni. Na Politechnice, gdzie pracował ciągłe, usiedliśmy znowu za naszymi biurkami. Odtąd widywałem go dwa, trzy razy do roku i cieszyłem się, że mamy przed sobą jeszcze wiele spotkań. Los jednak zrządził inaczej: zabrał go nagle. Staszek nie doczekał edycji tej książki. Pozostanie na zawsze w mojej pamięci; człowiek dobry i mądry, wybitny znawca broni i jej historii. (Wilhelm Dichter) Boston, w marcu 2000 r. WONDERNINE - CUDOWNA DZIEWIĄTKA Poszukiwania dobrego pistoletu są prowadzone nieprzerwanie od kilkudziesięciu lat i będą prowadzone nadal. Dobry pistolet to taki, który strzela skutecznym pociskiem, ma pojemny, kilkunastonabojowy magazynek i pozwala natychmiast otworzyć ogień dzięki mechanizmowi samonapina-nia kurka, bijnika lub iglicy. Skuteczny pocisk to taki, który gwarantuje wysokie, nie mniejsze niż dziewięćdziesięcioprocentowe, prawdopodobieństwo rażenia obalającego. Przez wiele lat panował pogląd, że musi to być pocisk ciężki, dużego kalibru, na przykład pocisk z naboju 45 ACP (11,43 mm). Mechanizm samonapinania jest to takie ukształtowanie i połączenie części w mechanizmie spustowo-uderzeniowym, dzięki któremu naciśnięcie na spust powoduje najpierw napięcie (odciągnięcie) kurka, a następnie jego zwolnienie. Z pistoletu z magazynkiem 18-nabojowym można otworzyć silny i gęsty ogień w postaci, na przykład, dziewięciu dubletów. Pojemny magazynek to, po prostu, duża moc ognia, wynikająca z dużej szyb-kostrzelności praktycznej. Dobry pistolet jest niezawodny i bezpieczny w działaniu, celny i jednakowo dostępny dla strzelców prawo- i leworęcznych. Dobry pistolet umożliwia celowanie w warunkach złej widoczności, szybkie przeładowanie oraz łatwe ukrycie pistoletu i łatwe wydobywanie go z kieszeni, z szelek lub zza paska. Dobry pistolet ma wskaźnik obecności naboju w komorze nabojowej, laserowy wskaźnik celu i powinien mieć wskaźnik informujący strzelca o tym, że wystrzelono przedostatni nabój z magazynka. Po tym strzale ostatni nabój zostanie zabrany z magazynka i wprowadzony do lufy. Magazynek jest pusty, można - i należy - go wtedy właśnie wymienić. Jeśli w trakcie wymiany magazynków użytkownik pistoletu zostanie zaatakowany, ma się czym bronić - w lufie jest nabój, można oddać strzał. Dobry pistolet jest całkowicie zabezpieczony zarówno przed strzałem przypadkowym, jak i przedwczesnym. Wypuszczony z ręki, nie może odpalić, nawet jeśli upadnie na płytę betonową lub stalową. Do zabezpieczenia pistoletu nie musi być używany tradycyjny, nastawny bezpiecznik zewnętrzny. Może to być - i coraz częściej jest stosowana - wewnętrzna, samoczynna blokada iglicy zwalniana za pomocą spustu na ostatnich milimetrach drogi spustu. Jeśli w dobrym pistolecie zdarzy się niewypał, powinno być możliwe ponowne napięcie i zwolnienie kurka lub bijnika, ale tylko jedną ręką, gdyż zdarzają się sytuacje, że użytkownik pistoletu ma drugą rękę zajętą, na przykład trzyma coś lub kogoś. Jednym słowem cudo. I taki właśnie pistolet próbuje się zbudować, z różnym powodzeniem, w wielu państwach na całym świecie. Punktem wyjścia stały się najlepsze pistolety z drugiej wojny światowej: Browning HP, Walther P-38 i Colt M 1911 Al oraz stosowane w nich naboje: 9 mm Parabellum uważany za mało skuteczny i 45 ACP uważany za skuteczny, przede wszystkim z uwagi na duży kaliber i masę. Każdy z tych pistoletów miał tylko jedną z pożądanych cech. Browning miał pojemny magazynek z 13 nabojami, ale strzelał nabojami 9 mm Parabellum i nie miał mechanizmu samonapinania. Walther miał ten mechanizm, ale w magazynku tylko 8 naboi Parabellum, Colt zaś miał tylko odpowiedni nabój, nie miał natomiast samonapinania, a w magazynku zaledwie 7 naboi. O ile wprowadzenie do pistoletu mechanizmu samonapinania nie nastręcza większych trudności, o tyle duży kaliber pocisku wyklucza pojemny magazynek. Można oczywiście ułożyć kilkanaście naboi o kalibrze 0,45 cala w dwurzędo- 10 wym magazynku, ale wówczas chwyt pistoletu będzie pękaty, nadający się jedynie dla użytkowników o dużych dłoniach. A w wojsku i w policji coraz częściej spotyka się kobiety, które mają przecież małe dłonie. Pistolet dla nich powinien mieć chwyt płaski, o małym obwodzie. Wyjęcie dwurzędowego magazynka z chwytu i przyłączenie go do pistoletu w innym miejscu prowadzi do konstrukcji dziwacznej, pojemny zaś, ale jednorzędowy magazynek - jest z kolei za długi. Próby rozwiązania tego problemu poszły dwiema drogami. Pierwsza z nich zmierzała do opracowania nowego naboju, którego kaliber byłby wyraźnie większy niż 9 mm, ale jednocześnie o tyle mniejszy od 11,43 mm, aby można było do tego naboju zbudować pojemny, lecz płaski magazynek. Intuicyjnie, w sposób naturalny, nasuwał się pomysł, aby był to kaliber 10 mm lub 0,40 cala. Była to droga właściwa, lecz trudna, gdyż wprowadzenie do uzbrojenia nowego naboju jest zawsze procesem długim, kłopotliwym i kosztownym. Niemniej jednak, taka amunicja powstała i dziś jest reprezentowana przez kilka naboi: 10 mm Auto, 0,40 cala Smith-Wesson, w skrócie 40 SW, czy 0,41 cala Action Express, w skróconym zapisie 41 AE. Naboje te są dość powszechnie stosowane w pistoletach strzelających dotychczas amunicją 9 mm Parabel-lum. Pistolety te przystosowuje się do nowych kalibrów albo projektuje się od razu pistolet na przykład do naboju 40 SW, a następnie przeprojektowuje się go na nabój 9 mm Parabellum. Druga droga to doskonalenie już istniejących i opracowywanie nowych pistoletów strzelających znanym i uznanym nabojem 9 mm Parabellum. Skuteczność rażenia poprawiono nie przez zwiększenie kalibru, lecz wprowadzenie różnorodnych pocisków, na przykład półpłaszczowych, grzybkujących lub pocisków z wymuszoną fragmentacją, rozbijających się na wiele odłamków po trafieniu w cel. Zwłaszcza grzybkowanie okazało się bardzo skutecznym sposobem zwiększenia zdolności rażącej, gdyż daje ono pocisk o dużej średnicy, bez zmiany kalibru nominalnego. Średnica grzybka może być nawet dwukrotnie większa od pierwotnej średnicy pocisku. Mechanizm sa-monapinania potraktowano jako obowiązkowy, standardowy 11 zespół każdego pistoletu, pojemne zaś magazynki na naboje 9 mm Parabellum były znane od dawna. Ten kierunek działań rozwijał się bardzo intensywnie w latach siedemdziesiątych oraz osiemdziesiątych i zaowocował nową generacją pistoletów, którą po angielsku nazwano wondernines, czyli „cudowne dziewiątki". Nazwę tę wymyślił i wprowadził do literatury fachowej Robert T. Schimek, autor licznych publikacji na temat broni strzeleckiej. Początkowo była to nazwa raczej ironiczna ze względu na liczne „cudowności" wprowadzane przez konstruktorów do projektowanych pistoletów. Z czasem jednak okazało się, że te pomysły, dokładniej przedstawione w dalszych partiach książki, zdały egzamin praktyczny i dziś cudowna dziewiątka ma nie tylko znaczenie całkowicie pozytywne, ale stała się synonimem nowoczesnego pistoletu wojskowego i policyjnego. Aktualnie światowa rodzina cudownych dziewiątek liczy 60 typów, a jeśli w typach uwzględni się wzory, odmiany, wersje i modyfikacje, to liczba modyfikacji tych pistoletów wyniesie kilkaset sztuk. Są tu zarówno zmodernizowane pistolety Browninga, Walthera i Colta, jak i konstrukcje zupełnie nowe, bardzo różniące się od rozwiązań tradycyjnych. Oprócz wyżej wymienionych, do ścisłej czołówki cudownych dziewiątek zalicza się pistolety europejskie takich firm jak: Beretta, Ćeska Zbrojovka, Glock, Heckler-Koch i SIG-Sauer oraz pistolety amerykańskie Rugera i Smitha-Wessona. ROZSZERZONA KLASYFIKACJA KONSTRUKCYJNA SAMOPRZEŁADOWUJĄCEJ SIĘ BRONI STRZELECKIEJ Duże rodziny cudownych dziewiątek, takich jak Beretta czy Smith-Wesson, liczą po 30-40 pistoletów. Opis takiej grupy broni, pozornie jednorodnej - bo dotyczącej tylko bardzo podobnych do siebie pistoletów - w gruncie rzeczy jednak ogromnie zróżnicowanej konstrukcyjnie i działaniowo, wymaga precyzyjnej klasyfikacji, umożliwiającej wyraźnie i w sposób zrozumiały dla czytelnika odróżnić jeden pistolet od drugiego. Spośród kilkunastu znanych klasyfikacji tylko tak zwana klasyfikacja konstrukcyjna samoprzeładowującej się broni strzeleckiej spełnia ten warunek, chociaż i ona nie wyczerpuje problemu. Autorem tej klasyfikacji, opublikowanej po raz pierwszy w 1930 roku, a w wersji rozszerzonej w drugiej połowie lat pięćdziesiątych, był Piotr Wilniewczyc. Za podstawę klasyfikacji przyjął on budowę głównych części broni. Jako części główne obrał lufę oraz zamek i podzielił broń, zależnie od konstrukcji lufy, na dwa rodzaje: I rodzaj - broń o lufie nieruchomej przy strzale i II rodzaj - broń o lufie ruchomej przy strzale. Dalszy podział polegał na wyróżnieniu w każdym rodzaju dwu klas, zależnie od tego, czy zamek jest zaryglowany, czy niezaryglowany. Łącznie broń dzieli się na cztery klasy oznaczone literami: A, B, C i D, to znaczy: broń z lufą nieruchomą 13 i zamkiem niezaryglowanym (klasa A), broń z lufą nieruchomą i zamkiem zaryglowanym (klasa B), broń z lufą ruchomą i zamkiem niezaryglowanym (klasa C) oraz broń z lufą ruchomą i zamkiem zaryglowanym (klasa D). Wyróżnione klasy dzieli się następnie na grupy, z tym że w każdej klasie obiera się inną podstawę podziału, ponieważ broń nie ma takiej cechy, która mogłaby służyć za podstawę podziału wspólną dla wszystkich klas. Jako podstawę podziału dla klasy A wybrano obecność lub brak urządzeń opóźniających otwarcie zamka i klasę tę dzieli się na dwie grupy: broń z nieopóźnionym otwarciem zamka (grupa 1) oraz broń z opóźnionym otwarciem zamka (grupa 2). Broń z nieopóźnionym otwarciem zamka nazywa się również bronią z zamkiem swobodnym, a broń z opóźnionym otwarciem - bronią z zamkiem półswobodnym. W klasie B za podstawę podziału przyjęto miejsce, z którego pobiera się gazy prochowe: u wylotu lufy (grupa 3), w przewodzie lufy (grupa 4) oraz w dnie komory nabojowej (grupa 5). O broni należącej do grupy 4 mówi się, że działa ona na zasadzie wykorzystania energii gazów prochowych odprowadzanych z przewodu lufy. Klasę C dzieli się, podobnie jak klasę A, na dwie grupy, biorąc za podstawę podziału istnienie lub brak urządzeń opóźniających ruch lufy. Rozróżnia się zatem broń z nieopóźnionym ruchem lufy (grupa 6) oraz broń z opóźnionym ruchem lufy (grupa 7). Dla klasy D za podstawę podziału przyjmuje się rodzaj ruchu, który musi być wykonany przez lufę, aby uruchomić mechanizmy. Pod tym względem dzieli się broń na trzy grupy: broń o krótkim posuwie lufy, nazywana też bronią o krótkim odrzucie lufy (grupa 8), broń o długim posuwie lufy, zwana też bronią o długim odrzucie lufy (grupa 9) oraz broń o posuwie lufy razem z komorą zamkową lub łożem, nazywana również bronią o odrzucie całości broni (grupa 10). W klasyfikacji z 1930 roku Wilniewczyc wyróżnił tylko osiem grup. We współcześnie projektowanej i używanej broni strzeleckiej najczęściej spotyka się broń z grupy l, 2, 4 i 8, natomiast broń z grup 3, 5, 6, 7, 9 i 10 występuje rzadko lub wcale. 14 W każdej grupie wyróżnia się typy broni. Typem broni jest skończone rozwiązanie konstrukcyjne charakteryzujące się swoistym kształtem i układem części oraz sposobem ich pracy podczas strzelania. Typy oznacza się zazwyczaj nazwiskiem konstruktora, nazwą wytwórni lub miejscem wykonania. W każdym typie wyróżnia się poszczególne wzory broni. Wzorami broni są konstrukcje różniące się rodzajem nabojów lub mniej znaczącymi szczegółami nie wpływającymi na sposób działania broni. W Polsce wzory oznacza się skrótem wz. i rokiem wykonania, w Stanach Zjednoczonych literą M od słowa Model, w Wielkiej Brytanii dwiema literami Mk od słowa Mark. Liczba typów w grupie i wzorów w typie może być dowolnie duża, ponieważ wciąż obserwowany jest postęp w konstruowaniu nowej broni, a zwłaszcza pistoletów. Klasyfikacja konstrukcyjna Piotra Wilniewczyca jest więc klasyfikacją pięciopoziomową, obejmującą: rodzaje, klasy, grupy, typy oraz wzory. Spróbujmy z jej pomocą sklasyfikować, dla przykładu, opisane dalej szczegółowo pistolety Smitha-Wessona. Okaże się, że wszystkie należą do rodzaju II, klasy D i grupy 8. W grupie można wyróżnić dwa typy: typ standardowy i typ Sigma .W typie standardowym znajdują się trzy wzory: pistolety strzelające nabojami 9 mm Parabellum, nabojami 40 SW i nabojami 10 mm Auto. Wzór strzelający amunicją Parabellum jest reprezentowany przez siedemnaście pistoletów. Dalsza klasyfikacja jest więc potrzebna, ale nie można jej dokonać, gdyż doszliśmy do poziomu wzoru i możliwości klasyfikacyjne zostały wyczerpane. Porównajmy ze sobą dwa pistolety: 5906 i 5946. Pierwszy z nich ma nastawny bezpiecznik zewnętrzny, a pierwszy strzał z tego pistoletu można oddać albo z kurka uprzednio napiętego, albo z samonapinania. Drugi z pistoletów nie ma bezpiecznika zewnętrznego, a pierwszy strzał można oddać tylko z samonapinania. W pistolecie 5906 otwarcie ognia będzie zawsze opóźnione, a w pistolecie 5946 - nieopóźnione. W pojedynku ogniowym, prowadzonym z odległości kilku metrów, gdy obaj strzelający są narażeni na ogień przeciwnika, różnica w szybkości oddania pierwszego strzału może mieć decydujące znaczenie. 15 Drugim wyróżnikiem pistoletów należących do wzoru strzelającego nabojami 9 mm Parabellum są: wymiary, masa i pojemność magazynka. Pod tym względem rozróżnia się pistolety małe, o długości 173 mm, z magazynkami 8-nabo-jowymi, pistolety niewiele większe, bo o długości 175 mm, ale z magazynkami 12-nabojowymi i pistolety duże, o długości 190 mm, z magazynkami zawierającymi 15 nabojów. Pistolet duży, widoczny u umundurowanego żołnierza lub policjanta, i pistolet mały, noszony dyskretnie w kieszeni przez członka grupy specjalnej lub ubranego po cywilnemu agenta, to dwa wyraźnie różne pistolety. Proponuję zatem rozszerzenie klasyfikacji Wilniewczyca. Po pierwsze - uważam, że definicję wzoru mówiącą, iż: „wzorami broni są konstrukq'e różniące się nabojem lub drugorzędnymi szczegółami nie wpływającymi na sposób działania broni"1, należy ograniczyć do stwierdzenia, że „wzorami broni są konstrukcje różniące się tylko nabojem", a resztę zdania przenieść w inne miejsce klasyfikacji. Po drugie - proponuję wprowadzenie trzech dodatkowych poziomów: odmiany, wersji i modyfikaqi. Za kryterium odmiany, wyróżnianej w obrębie wzoru, przyjmiemy możliwości ogniowe broni, które obejmują: rodzaj ognia, obecność lub brak urządzeń opóźniających otwarcie ognia oraz sposób oddawania pierwszego strzału. Większość pistoletów strzela tylko ogniem pojedynczym, ale są takie pistolety jak Glock 18 lub ĆZ 75 Auto, które mogą strzelać seriami. Bezpiecznik zewnętrzny, brak możliwości noszenia pistoletu z nabojem w lufie oraz brak mechanizmu samonapinania opóźniają otwarcie ognia. Zastąpienie bezpiecznika zewnętrznego wewnętrzną blokadą iglicy, takie skonstruowanie pistoletu, by można go było bezpiecznie nosić z nabojem wprowadzonym do komory nabojowej oraz wyposażenie pistoletu w mechanizm samonapinania pozwalają na nieopóźnione rozpoczęcie strzelania. Pierwszy strzał można oddać: tylko z kurka uprzednio napiętego (single action - w skrócie SA), z kurka uprzednio napiętego lub z samo- 1P. Wilniewczyc, Broń samoczynna, Warszawa 1958, s. 235. 16 napinania (single action or double action - w skrócie SA/DA), tylko z samonapinania (double action only - w skrócie DAO). W odmianie pistoletów można wyróżnić wersje. Za kryterium dla wersji przyjmiemy główne wymiary broni, masę i pojemność magazynka. Głównymi wymiarami pistoletu są: długość całkowita, długość lufy oraz wysokość i szerokość pistoletu. Przy podawaniu masy pistoletu należy osobno podawać jego masę bez magazynka, osobno zaś masę i pojemność magazynka oraz masę jednego naboju. We współcześnie projektowanych pistoletach spotyka się dwie, a ostatnio nawet trzy wersje: podstawową, pełno-wymiarową z magazynkiem 15 i więcej nabojowym, wersję skróconą i lżejszą z magazynkiem 10-12-nabojowym, nazywaną wersją kompaktową, oraz wersję subkompaktową - o najmniejszych wymiarach i magazynku 8-nabojowym. Wreszcie za kryterium modyfikacji, wyróżnianej w obrębie wersji, należy przyjąć odrzucone w definicji wzoru „drugorzędne szczegóły nie wpływające na sposób działania broni"2. Można tu wymienić takie szczegóły jak: zdublowanie bezpiecznika zewnętrznego i zatrzasku magazynka po obu stronach pistoletu, zastąpienie bezpiecznika zewnętrznego zwalniaczem napiętego kurka, zastąpienie celownika stałego celownikiem nastawnym lub celownika dziennego celownikiem całodobowym, zastąpienie szkieletu stalowego szkieletem aluminiowym lub z tworzywa sztucznego, zmianę sposobu wykończenia powierzchni zewnętrznych (na przykład chromowanie lub niklowanie zamiast czernienia), a także wykonanie głównych części pistoletu ze stopowej stali nierdzewnej zamiast ze stali węglowej. Zmiana masy pistoletu spowodowana zastąpieniem części stalowych częściami wykonanymi z tworzyw sztucznych lub innych, lżejszych materiałów, nie tworzy nowej wersji, jest jedynie modyfikacją. Tę ośmiopoziomową, rozszerzoną klasyfikację zastosowano tu po raz pierwszy, dlatego też autor niniejszego opracowania chętnie zapozna się z uwagami krytycznymi dotyczącymi tej problematyki. 2 P. Wilniewczyc, Broń samoczynna, Warszawa 1958, s. 235. 17 ADP Południowoafrykański pistolet ADP Mk II jest aktualnie oferowaną modyfikacją pistoletu ADP. Konstruktorem broni jest Alex du Plessis, producentem zaś Reutech Defense Industries. Pistolet strzela nabojami 9 mm x 19 Parabellum, działa zaś na zasadzie wykorzystania energii odrzutu zamka półswobod-nego, otwieranego z opóźnieniem. Do opóźniania otwarcia wykorzystuje się gazy prochowe, odprowadzane z przewodu lufy, podobnie jak w pistolecie P7 Hecklera-Kocha. Zasilany jest z magazynka pudełkowego, zawierającego 10 naboi, dostar- ADP Mk II widok z prawej strony 19 ADP Mk II widok z lewej strony czane są też magazynki 15-nabojowe. Mechanizm spusto-wo-uderzeniowy, wzorowany na Glocku, pozwala na prowadzenie ognia tylko z samonapinania, Mk n jest więc pistoletem z odmiany DAO. Siła spustu wynosi około 40 niutonów. Pistolet ma bezpiecznik zewnętrzny oraz dwa zabezpieczenia wewnętrzne: przed oddaniem strzału przedwczesnego, zanim zamek nie dojdzie całkowicie do położenia przedniego, oraz przed oddaniem strzału w razie upadku pistoletu. Interesującym szczegółem jest lokalizaqa bezpiecznika zewnętrznego - znajduje się on tuż za językiem spustowym. Muszka jest stała, celownik przesuwny w lewo-prawo. Mk II można zaliczyć do pistoletów kompaktowych, małych i lekkich, łatwych w ukryciu. Długość całkowita wynosi 160 mm, wysokość 116 mm, szerokość 28 mm, masa z pustym magazynkiem 572 g. Niewielka masa jest zasługą szkieletu wykonanego z lekkiego, ale wytrzymałego tworzywa sztucznego. Poprzednik, pistolet ADP, był jeszcze mniejszy: długość 157 mm, wysokość 110 mm, szerokość 28 mm, długość lufy 91 mm, masa z pustym magazynkiem 525 g. Główną różnicą między pistoletami ADP i ADP Mk n jest to, że w Mk n bezpiecznik zewnętrzny znajduje się po obu stronach broni. Zatrzask magazynka znajduje się po prawej stronie, ale może być przestawiony na lewą. Mk n ma również nieco inną sylwetkę wynikającą z innej konstrukcji chwytu pistoletu. Tylna część chwytu jest bardziej wypukła niż w ADP, przednia zaś profilowana pod palce: środkowy i serdeczny. Zwraca również uwagę występ w dnie magazynka służący do oparcia palca małego. 20 AMT Arcadia Machinę and Tool Inc. (AMT), kalifornijska firma znana z pistoletów dużej mocy typu Automag, ma w swej ofercie również cudowną dziewiątkę. Pistolet nazywa się AMT on duty, w dosłownym przekładzie na język polski brzmi „na służbie" lub „pistolet służbowy AMT". Zasada działania pistoletu opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Pistolet jest ryglowany przez prze-koszenie lufy w płaszczyźnie pionowej, z tym że do ryglowa- AMT on duty 21 AMT on duty w odmianie DAO nią wykorzystuje się prostopadłościenną komorę nabojową, wchodzącą w okno wyrzutowe łusek, do przekąszania zaś ner-kowaty otwór wycięty w dolnym występie lufy. Zasilanie realizuje się za pomocą dwurzędowego magazynka o dużej pojemności. AMT ma dwa wzory: pistolety strzelające nabojami 9 mm Parabellum i 40 SW. W pierwszym z nich magazynek mieści 15 naboi, w drugim - 11. Broń można nosić z nabojem w lufie, zatem w pistolecie załadowanym i nabitym znajduje się odpowiednio 16 i 12 naboi. Mechanizm spustowo-uderzeniowy jest mechanizmem kurkowym z samonapinaniem, pierwszy strzał można oddać albo z kurka uprzednio napiętego, albo z samonapinania. Siła spustu wynosi 20 niutonów przy kurku napiętym i 36 niutonów przy samonapinaniu. Pistolet ma wewnętrzną blokadę iglicy, nie ma natomiast bezpiecznika zewnętrznego, jedynie zwalniacz napiętego kurka. Przyrządy celownicze w układzie trzech plamek, muszka i celownik są przesuwne w lewo-prawo. Zatrzask magazynka znajduje się tylko po lewej stronie pistoletu, tuż za kabłąkiem. Szkielet pistoletu jest wykonany ze stopu aluminium, używanego w lotnictwie, lufa i zamek ze stali nierdzewnej, a okładki chwytu z włókna węglowego. Lufa ma 6 bruzd i gwint lewoskręt-ny o skoku 305 mm. Pistolety on duty są wykonywane również w odmianie DAO, strzelającej tylko z samonapinania. Zewnętrznie różnią się tym, 22 że w tym wypadku kurek nie wystaje poza obrys zamka oraz tym, że zamiast zwalniacza kurka mają nastawny bezpiecznik zewnętrzny. Ostatnio AMT wypuściła na rynek trzy nowe pistolety o nazwie „Backup". Należą one do odmiany DAO i mogą strzelać nabojami: 9 mm Parabellum, 38 Super i 40 SW. Są to kompaktowe wersje pistoletów on duty o bardzo małej masie i wymiarach kieszonkowych. Wyróżniają się tym, że na żadnej stronie pistoletu nie mają ani dźwigni, ani przycisków, ani zatrzasków. Nie mają również typowych przyrządów celowniczych. Przyrządy celownicze zastąpiono rowkiem na górnej powierzchni zamka, a zatrzask magazynka tylko nieznacznie wystaje z dolnej części chwytu. Pistolety „Backup" są przeznaczone do dyskretnego noszenia. Można je łatwo wyciągnąć, bez obawy o zahaczenie. Magazynki mają pojemność: 6 naboi w kalibrze 9 mm Parabellum i 38 Super oraz 5 naboi w kalibrze 40 SW. Długość pistoletu on duty wynosi 196 mm, szerokość 33 mm, długość lufy 114 mm, masa 908 g; długość pistoletu „Backup" wynosi 146 mm, wysokość 103 mm, szerokość 25 mm, masa 653 g. 23 ASTRA Astra-Unceta y Cia, S.A. powstała w 1908 roku i od tamtej pory zajmuje się produkcją broni w słynnej miejscowości Guer-nica w północnej Hiszpanii. Wiele lat doświadczeń w wytwarzaniu różnych rodzajów broni i dobrze zorganizowany eksport sprawiają, że Astra jest znana na całym świecie. W drugiej połowie lat siedemdziesiątych podjęto w Hiszpanii decyzję o wprowadzeniu do uzbrojenia nowoczesnego pistoletu. W Astrze rozpoczęto odpowiednie prace i w 1978 roku pierwszą, liczącą osiem sztuk, partię pistoletów A-80 przekazano oficjalnie do badań. Ten pistolet, dziś już nie produkowany, jest uznawany za prototyp cudownych dziewiątek z Astry. Zasada działania opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. A-80 jest ryglowany przez przekoszenie tylnego końca lufy. Podnoszenie i opuszczanie lufy polega na współdziałaniu skośnych występów w brodzie lufy i wsadu ryglowego, samo zaś ryglowanie - na wprowadzeniu pierścienia ryglującego na zewnętrznej powierzchni lufy w gniazdo ryglowe w zamku. Pistolet jest zasilany z dwurzędowego magazynka o dużej pojemności. Mechanizm spustowy ma możliwość samonapinania kurka, a mechanizm uderzeniowy jest mechanizmem kurkowym z kurkiem zewnętrznym. Pistolet nie ma zewnętrznego bezpiecznika nastawnego, jedynie zwal- 24 21, 24. ,20 23 J l Astra A-80 Podstawowe części pistoletu ASTRA model A-80: l - szkielet; 2 - zamek; 3 - lufa; 4 - wsad ryglowy; 5 - kurek; 6 - popychacz kurka; 7 - zaczep kurka; 8 - spust; 9 - sprężyna spustu; 10 - sprężyna kurka; 11 - górna opora sprężyny kurka; 12 - dolna opora sprężyny kurka; 13 - magazynek; 14 - sprężyna donośnika; 15 - donośnik; 16 - rygiel montażowy; 17 - sprężyna powrotna; 18 - żerdź sprężyny powrotnej; 19 - muszka; 20 - celownik; 21 - iglica; 22 - sprężyna iglicy; 23 - rygiel iglicy; 24 - sprężyna rygla iglicy; 25 - płytka oporowa iglicy; a - broda lufy; b - występ ryglowy niacz napiętego kurka, umieszczony po lewej stronie jego szkieletu. Zabezpieczenie pistoletu tworzą: wewnętrzna blokada iglicy, zwalniana przez spust, oraz występ na szynie spustowej pełniący rolę przerywacza i bezpiecznika przed strzałem przedwczesnym. Zatrzask magazynka umieszczono w dolnej części chwytu. Po prawej stronie pistoletu, nad spustem, znajduje się dźwignia używana przy rozkładaniu tej broni. Podstawowym nabojem dla A-80 był nabój 9 mm x 19 Para-bellum, jednakże z powodów handlowych w 1980 roku oferowano pistolety do nabojów: 7,65 Parabellum, 38 Super, 45 ACP i 9 mm Steyr. Kilka lat później produkcję pistoletów o kalibrach 7,65 mm Parabellum i 9 mm Steyr zlikwidowano. 25 Astra A-100 Długość pistoletu wynosi 180 mm, długość lufy 96,5 mm, masa 985 g bez naboi, pojemność magazynka - 15 sztuk. Aktualnie Astra oferuje cztery pistolety: dwa pełnowymiaro-we A-90 i A-100 oraz dwa kompaktowe: A-75 i A-70. Główne zmiany wprowadzone do A-90 to bezpiecznik nastawny, umieszczony na zamku, zatrzask magazynka przeniesiony z chwytu na lewą stronę pistoletu za kabłąkiem, powiększony magazynek i celownik przesuwny w lewo-prawo. Iglica w tym pistolecie jest dwuczęściowa, tylna jej część znajduje się w pogrubionej osi bezpiecznika. W położeniu odbez- 26 Astra A-75 Astra A-70 pieczonym tylna część jest przedłużeniem przedniej, kurek uderza w część tylną, ta zaś przekazuje energię uderzenia części przedniej. W położeniu zabezpieczonym, po obrocie osi bezpiecznika, tylna część iglicy zostaje obrócona i ustawiona niemal prostopadle do części przedniej, kurek zaś nie może uderzyć w część tylną. Pistolet A-100 to właściwie tylko modyfikacja pistoletu A-90 polegająca na likwidacji bezpiecznika wprowadzonego do A-90. A-100 jest oferowany w trzech kalibrach: 9 mm Parabellum, 40 SW i 45 ACP. 27 Pistolet A-75 to wersja kompaktowa, mniejsza, lżejsza i z magazynkiem jednorzędowym. Oferuje się ją w dwu kalibrach: 9 mm Parabellum i 40 SW. Broń ma mechanizm samonapina-nia i bezpiecznik zewnętrzny umieszczony na szkielecie. Natomiast A-70 tym się różni od A-75, że nie ma mechanizmu samonapinania i strzelać z niego można tylko z kurka uprzednio napiętego. W obu pistoletach zmieniono sposób ryglowania: zamiast pierścienia do ryglowania wykorzystuje się tu pro-stopadłościenną komorę nabojową, wchodzącą w okno wyrzutowe łusek. Oto dane pistoletów produkowanych przez Astrę: • A-90: długość całkowita 180 mm, długość lufy 96,5 mm, masa 985 g, pojemność magazynka 17 naboi 9 mm Parabellum. • A-100: długość całkowita 180 mm, długość lufy 96,5 mm, masa 985 g, pojemność magazynka: 17 naboi 9 mm Parabellum, 13 naboi 40 SW i 9 naboi 45 ACP. • A-75: długość całkowita 166 mm, długość lufy 89 mm, masa 880 g, pojemność magazynka 8 naboi 9 mm Parabellum i 7 naboi 40 SW. • A-70: długość całkowita 166 mm, długość lufy 89 mm, masa 830 g, pojemność magazynka 8 naboi 9 mm Parabellum i 7 naboi 40 SW. 28 BERETTA Wśród cudownych dziewiątek Beretta zajmuje miejsce szczególne z powodu odniesionych sukcesów międzynarodowych i bogactwa konstrukcji. Historia tego pistoletu sięga 1975 roku, wtedy bowiem pojawił się Model 92. Pokazano go po pięciu latach intensywnych badań i prac przygotowawczych. Pistolet miał mechanizm samonapinania, dwurzędowy magazynek zawierający 15 naboi, szkielet wykonany z lotniczego stopu aluminiowego, łatwo się rozkładał i był prosty w obsłudze. Cechy te sprawiły, że od razu okazał się lepszy od innych pistoletów badanych wówczas w Brazylii i w konsekwencji stał się tam przepisowym pistoletem wojskowym. We Włoszech nowym pistoletem zainteresowała się policja. Ze względów szkoleniowych oraz z uwagi na bezpieczeństwo podczas użytkowania zażądano, aby wyposażyć go w mechanizm zwalniania napiętego kurka bez oddania strzału. Pistolet z tym mechanizmem, nazwany 92 S, został w 1977 roku przyjęty najpierw przez policję, później przez karabinierów i zastąpił w tych formacjach przestarzałe pistolety Model 34 i Model 50. W 1978 roku w amerykańskich wojskach lotniczych rozpoczęto serię badań porównawczych pistoletów strzelających nabojami 9 mm Parabellum. Celem tych badań było znalezienie nowego pistoletu na miejsce starzejącego się Colta M 1911 Al. Do 29 konkursu stanęły najlepsze firmy produkujące pistolety. Beretta przedstawiła pistolet 92 S-l. Od 92 S różnił się on tym, że miał przestawialny zatrzask magazynka, bezpiecznik jednakowo dostępny dla strzelców prawo- i leworęcznych oraz wyższe przyrządy celownicze. W trakcie badań powstał pistolet 92 SB. Istotną nowością, oprócz zmian wprowadzonych w 92 S-l, była samoczynna blokada iglicy, zwalniana dopiero po całkowitym ściągnięciu spustu. Wyniki konkursu ogłoszono pod koniec 1980 roku. Wyraźnym zwycięzcą została Beretta, wyprzedzając Colta SSP (stainless ste-el pistol Colt - wykonany ze stali nierdzewnej), Smitha-Wessona 459, trzy Browningi: FN DA, FN FA i FN HP, Stara M 28 oraz dwa pistolety Hecklera i Kocha: P9 S i VP 70. W 1981 roku w wyposażeniu włoskiej policji i żandarmerii 92 SB zastąpił 92 S. Wzbudził również duże zainteresowanie policji amerykańskiej i w konsekwenqi został przyjęty w wielu stanach USA. Opracowano wersję 92 SB-C (compact), nieco krótszą i lżejszą niż SB. Magazynek też był mniejszy, zawierał 13 naboi. Wyniki konkursu przeprowadzonego w wojskach lotniczych zostały zakwestionowane przez oficjalnych przedstawicieli wojsk lądowych USA. Krytykowano przyjęte procedury badawcze, zwłaszcza uznano, że do próby na zabłocenie użyto nie takiego błota oraz że popełniono inne błędy, których rezultatem był werdykt korzystny dla Beretty. W tej sytuaq'i Departament Obrony zarządził nową serię badań z zaleceniem zaostrzenia kryteriów i polecił, aby badania te przeprowadzono w wojskach lądowych. Sformułowano tak ostre wymagania, że żaden z pistoletów im nie sprostał - wszystkie zostały zdyskwalifikowane. Ale i w tym wypadku Beretta znalazła się w grupie najlepszych. W maju 1982 roku opracowano nowe procedury badawcze dla amerykańskich prób wojskowych. Kryteria złagodzono, ale nadal były to wymagania niezwykle surowe. Wiadomo było z góry, że żaden z pistoletów ich nie spełni. Dlatego też prób nie przeprowadzono. Tymczasem we Włoszech w Gardone Val Trom-pia kontynuowano prace rozwojowe. Ich wynikiem był pistolet 92 SB-Compact Typ M. Miał on znacznie cieńszy chwyt, gdyż znajdował się w nim magazynek jednorzędowy z ośmioma nabojami. 30 W 1983 roku sprawa dotycząca konkursu pistoletów trafiła aż do Kongresu Stanów Zjednoczonych. Po burzliwej debacie podjęto decyzję o ponownych badaniach. Nadano im nazwę XM 9 -Service Pistol Trials (konkurs na pistolet służbowy M 9), wykonanie zaś polecono wojskom lądowym. Do tych badań Beretta przygotowała pistolet 92 F. Był to pistolet 92 SB, początkowo nazwany 92 SB-F. Główne wyróżniki pistoletu F to: bezpiecznik po obu stronach, kabłąk spustu wyprofilowany do strzelania oburącz, przewód lufy chromowany, z zewnątrz zaś broń została pokryta tworzywem syntetycznym - czarnym, matowym Brunitonem. Program XM 9 zaczęto realizować z początkiem 1984 roku. Badano następujące pistolety: Smith-Wesson 459 A, Beretta 92 SB-F, Beretta M 9 SIG-Sauer P 226, Heckler-Koch P 7, Walther P 88, Steyr GB oraz browning BDA. Próby prowadzono w różnych ośrodkach specjalizujących się w poszczególnych rodzajach badań. Testami głównymi były: badania balistyczne, próby celności i skupienia pocisków, badania wytrzymałościowe, badanie niezawodności działania oraz próby w trudnych warunkach eksploatacji. Zakończono program we wrześniu 1984 roku, wyników jednak nie ogłoszono, ponieważ dwie firmy zgłosiły formalny protest. Protestowały Smith-Wesson oraz Heckler i Koch. Pistolety tych producentów odrzucono już w początkowej fazie konkursu. 31 Oficjalne wyniki podano do wiadomości 14 stycznia 1985 roku. Najlepszy okazał się pistolet Beretta 92 SB-F, ale nie tylko on przeszedł pomyślnie przez wszystkie próby. Drugim finalistą został szwajcarsko-niemiecki pistolet SIG-Sauer P 226. W prasie fachowej na całym świecie pojawiła się natychmiast nowa reklama Beretty. Miała ona postać depeszy zapisanej na wąskim pasku papieru. Jej treść była następująca: „stop najlepiej uzbrojona i najlepiej wyposażona technicznie armia świata przyjęła na uzbrojenie pistolet Beretta stop". Zwycięstwo przyniosło wymierne korzyści. 10 kwietnia 1985 roku Beretta USA Corporation - amerykańska filia firmy Piętro Beretta z Gardone Val Trompia - otrzymała zamówienie na 315 930 pistoletów o wartości 75 milionów dolarów, Smith-We-sson zaś podjął oficjalne działania, których celem było niedopuszczenie do zakupu pistoletów M 9 przez amerykańskie siły zbrojne. W czasie gdy w filii przygotowywano się do rozpoczęcia pro-dukqi, we Włoszech produkcja 92 F ruszyła pełną parą. Duże zapotrzebowanie złożyło nie tylko wojsko, rynek cywilny także czekał na ten pistolet. Dla lepszego zaspokojenia tego rynku, ale tylko włoskiego, opracowano kolejny wzór pistoletu, w którym nabój 9 mm Parabellum zastąpiono inną dziewiątką, a mianowicie izraelskim nabojem 9 mm x 21IMI. Pistolet ten nazwano 98 F. Nowego pistoletu szukali nie tylko Amerykanie. Francuski minister obrony narodowej Andre Giraud, działający w imieniu Żandarmerii Narodowej, ogłosił w 1985 roku konkurs na pistolet, który mógłby zastąpić pistolety Model 1950. Na zwycięzcę czekał kontrakt na 110 tysięcy pistoletów, ale całe zamówienie miało być wykonane przez producenta francuskiego. Interesy Beretty we Francji reprezentuje firma Manufacture d'Armes de Saint Etienne, bardziej znana pod skróconą nazwą MAS. Do konkursu, oprócz Beretty, stanął SIG-Sauer P 226 i Walther P 88. Badania trwały do połowy 1987 roku, wyniki ogłoszono 7 lipca. Zwyciężyła Beretta 92 F, pokonując po raz drugi pistolety niemieckie i szwajcarskie. Produkcję zlecono firmie MAS na warunkach licencyjnych Beretty. Francuski pistolet ma oznaczenie PA MAS Gl (Pistolet Automatiąue Manufacture d'Armes de Saint Etienne). Główna różnica w stosunku do 92 F polega na 32 J zmianie funkcji bezpiecznika. W Gl nie jest to bezpiecznik, lecz dźwignia do zwalniania napiętego kurka bez oddania strzału. Lata 1988-1989 to nowe zmagania konkursowe. W Accokeek w stanie Maryland Beretta USA Corporation uruchomiła amerykańską produkcję pistoletu 92 F pod nazwą M 9, Smith-We-sson natomiast nadal zwalczał ten pistolet. Uporczywe działania doprowadziły do ogłoszenia przez Kongres USA nowego konkursu pod oznaczeniem XM 10. Wiosną 1988 roku rozpoczęły się badania, ale tylko dwu pistoletów: Rugera Model 85 i Tanfoglio G 75. Beretta i SIG, finaliści konkursu XM 9, nie zostali zaproszeni do XM 10. Smith-Wesson również nie wziął udziału w badaniach, twierdząc, że jeśli pistolet M 9 nie musi być ponownie testowany, to jego konstrukcje również tego nie wymagają. Ruger i Tanfoglio zostały bardzo szybko zdyskwalifikowane. Smith-Wesson nadal domagał się badań M 9 i doprowadził do następnej edycji konkursu XM 10, która rozpoczęła się we wrześniu 1988 roku. Tym razem rywalizowały pistolety: Rugera, Smitha-Wessona i M 9. Aby uniknąć wszelkich podejrzeń o specjalne przygotowanie broni do badań, próbkę pistoletów M 9 wybrano losowo z ostatniej partii tych pistoletów dostarczonych przez Berettę USA Corporation. Próbka liczyła 30 sztuk. Wynik XM 10 był taki sam jak XM 9. Zwyciężył pistolet M 9 i w konsekwencji 22 maja 1989 roku Beretta USA Corporation otrzymała zamówienie na 57 tysięcy pistoletów o wartości 9,9 miliona dolarów. Ten kontrakt to tylko początek dalszych zamówień. Dalekosiężne plany Departamentu Obrony USA przewidują zakup około pół miliona pistoletów dla wyposażenia wszystkich rodzajów wojsk: lądowych, marynarki, lotnictwa, piechoty morskiej i straży granicznej. Po tym konkursie postanowiono w Beretcie ujednolicić produkcję, dodając do innych pistoletów modyfikacje wprowadzone do wersji amerykańskiej, a nowemu pistoletowi nadano oznaczenie 92 FS. W 1990 roku podjęto dalsze prace rozwojowe, głównie dla potrzeb policji amerykańskiej, w której obserwuje się wyraźną tendencję zastępowania rewolwerów pistoletami samopowtarzalnymi z magazynkami o dużej pojemności. Prace te, prowadzone w Stanach Zjednoczonych, dały w wyniku trzy nowe 33 odmiany: 92 G, 92 D i 92 DS. Pierwsza z nich to amerykański odpowiednik pistoletu G l dla żandarmerii francuskiej ze zwal-niaczem kurka zamiast bezpiecznika, druga to odmiana strzelająca tylko z samonapinania (double action only) i pozbawiona bezpiecznika zewnętrznego, ostatnia zaś to odmiana 92 D, ale z bezpiecznikiem zewnętrznym. W języku angielskim bezpiecznik nazywa się „safety" i stąd litera S w oznaczeniu tej odmia-ny.Pod koniec 1990 roku we francuskich wojskach lotniczych podjęto decyzję o przyjęciu do uzbrojenia pistoletu 92 F/PA MAS G l na miejsce pistoletów Model 1950. Zamówienie, opiewające na 35 000 sztuk, złożono w wytwórni francuskiej, gdzie zostało zrealizowane na warunkach licencyjnych Beretty. Konstrukcja pistoletów Beretta jest więc unowocześniana. W 1991 roku podjęto prace badawczo-rozwojowe nad nowym wzorem pistoletu 92. W ich wyniku powstał wzór 96, przystosowany do amerykańskiego naboju kalibru 40 Smith-Wesson. Kolejne ważne osiągnięcie rozwojowe odnotowano w 1994 roku. Było nim opracowanie i wprowadzenie na rynek nowego typu pistoletu o innym, niż w typie standardowym, sposobie ryglowania, innym zamku i zmienionej sylwetce. Ten nowy typ nazwano Cougar. Losy pistoletów Beretta są typowe w tym sensie, iż wskazują, że droga od pomysłu do światowego sukcesu jest długa, trudna i najeżona licznymi przeszkodami. Samo zaprojektowanie nowej broni jest względnie łatwe, zwłaszcza dziś, gdy projektowanie wspomaga się komputerowo. Na opracowanie projektu wstępnego wystarcza parę miesięcy, ale na dojście do dobrego wzoru użytkowego potrzeba kilkunastu lat. Piotr Wil-niewczyc, wybitny polski konstruktor, twórca Visa, Morsa, Wira i Raka, często powtarzał, że „dobra broń, to broń dopracowana w szczegółach"1. Liczne szczegółowe zmiany w pistoletach Beretty i innych producentów są dobrym przykładem na potwierdzenie tych słów. W konsekwencji rodzina pistoletów Beretty jest niezwykle bogata. Możemy w niej wyróżnić: dwa typy, cztery wzory i cztery 1 P. Wilniewczyc: Broń samoczynna, Warszawa 1958 r., s. 235. 34 Pistolet Beretta rozłożony częściowo odmiany, a jeśli dodamy wersje i modyfikacje, to w sumie otrzymamy około 50 pistoletów. Wspólna dla nich jest zasada działania, oparta na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Typy różnią się sposobem ryglowania i kształtem zamka. W typie pierwszym, standardowym, zamek jest niepełny, z charakterystycznym wybraniem na znacznej długości. Pistolet rygluje się za pomocą osobnego, obniżającego się rygla, umożliwiającego rozłączenie lufy i zamka oraz zatrzymanie lufy w ruchu wstecznym. Samoczynna blokada iglicy uniemożliwia jej ruch do przodu dopóty, dopóki spust nie zostanie całkowicie ściągnięty. Zwolnienie iglicy następuje na ostatnich milimetrach drogi spustu. Przednia część kabłąka osłaniającego spust ma profil lekko wklęsły i rowkowany, co umożliwia lepsze chwycenie pistoletu przy strzelaniu oburącz. Dla wygody strzelców leworęcznych zatrzask magazynka można przesta- 35 wiać z lewej strony pistoletu na prawą. Szkielet pistoletu jest odlewany z lekkiego stopu na osnowie aluminium, piaskowany i anodyzowany na czarno. Części stalowe, na przykład lufa i zamek, są fosforanowane i powlekane Brunitonem. Okładki chwytu, wykonane z tworzywa sztucznego, są kratkowane i piaskowane na matowo. Lufa ma przewód chromowany i 6 bruzd prawoskrętnych o skoku 250 mm dla nabojów 9 mm Parabellum i 9 mm IMI oraz 400 mm dla nabojów 40 SW. W typie standardowym istnieją trzy wzory: 92, 96 i 98. Pistolety wz. 92 strzelają nabojami 9 mm x 19 Parabellum, w pistoletach wz. 96 używa się nabojów 40 SW, a w pistoletach wz. 98 nabojów 9 mm x 21 IMI. W tym miejscu należy zwrócić uwagę na mylącą niekonsekwencję wprowadzoną przez producenta. Obecnie w pistoletach wz. 98 używa się nabojów 9 mm x 21 IMI, ale we wczesnych latach osiemdziesiątych były produkowane Beretty, również wzoru 98, lecz strzelające zupełnie innymi nabojami, a mianowicie nabojami kalibru 7,65 mm Parabellum. Pistolety wz. 92 mogą występować w czterech odmianach: FS, G, D i DS. Odmiana FS, reprezentowana najliczniej, charakteryzuje się tym, że ma nastawny bezpiecznik zewnętrzny, kurek wystający poza obrys zamka oraz mechanizm spustowy pozwalający na oddanie strzału albo z kurka uprzednio napiętego, albo z samonapinania. Bezpiecznik, umieszczony na zamku, umożliwia zwalnianie napiętego kurka bez strzału. Włączenie bezpiecznika powoduje odchylenie iglicy, zwolnienie kurka, jeśli był napięty, i rozłączenie szyny spustowej z zaczepem. Odmiana G, używana przede wszystkim we Francji, różni się od FS jedynie tym, że zamiast bezpiecznika ma dźwignię służącą wyłącznie do zwalniania napiętego kurka bez strzału. Dźwignia ta jest umieszczona w tym samym miejscu i wygląda tak samo jak dźwignia bezpiecznika, ale można je rozróżnić. Jeśli jest to bezpiecznik, wówczas poniżej osi dźwigni znajduje się czerwona kropka, jeśli zaś jest to zwalniacz napiętego kurka - kropki nie ma. Odmiana D obejmuje pistolety strzelające tylko z samonapinania. Zewnętrznie pistolet w odmianie D różni się od pistoletu odmiany FS lub G tym, że jego kurek nie wystaje poza obrys 36 Beretta 92 FS Beretta 92 G Beretta 92 D 37 Beretta 92 DS Beretta 92 FS Compact Beretta 92 FS Centurion 38 Beretta 92 FS Compact typ M Beretta 92 FS Competition Coiwersion Kit Beretta 92 FS Combat 39 Beretta 92 FS De Luxe Beretta 92 FS Inox Beretta 92 Brigadier FS 40 Cougar rozłożony częściowo zamka i nie można go napiąć kciukiem. Kurek napina się i zwalnia tylko przez naciśnięcie spustu. Drugim wyróżnikiem odmiany D jest brak bezpiecznika zewnętrznego, jedynymi zabezpieczeniami są: wewnętrzna blokada iglicy i stale spuszczony kurek. Jeśli nabój jest w lufie, pistolet jest gotów do użytku i pierwszy strzał można oddać bez opóźnienia. Odmiana DS to modyfikacja odmiany D, wyposażona w bezpiecznik zewnętrzny. Takie rozwiązanie, być może bezpieczne w użytkowaniu, budzi pewne wątpliwości. Pistolet strzelający tylko z samonapinania projektuje się po to, aby szybko oddać pierwszy strzał, nielogiczne jest zatem opóźnianie oddania strzału przez wyłączanie bezpiecznika. Jeśli użytkownik zapomni wyłączyć bezpiecznik - w ogóle nie odda strzału. Pistolety tej odmiany były oferowane we wcześniejszych katalogach Beretty, w katalogu z 1996 roku odmiana DS już nie występuje. Wersje pierwszego typu Beretty można przedstawić następująco: • W wersji podstawowej, pełnowymiarowej, pistolet ma długość 217 mm, masę 975 g i magazynek 15-nabojowy. 41 Cougar G Cougar G 42 Inox Cougar D * Cougar F Combo Beretta 93 R, u dołu kolba dostawna Beretta 92 R z rozłożoną kolbą i rozłożonym chwytem przednir 43 • W wersji dawniej zwanej Compact, a obecnie Compact L, pistolet jest nieco krótszy i lżejszy (szczegóły w tabeli), w magazynku zaś ma tylko 13 naboi. • Wersja Centurion ma tę samą długość co Compact, ale magazynek taki sam, jak w wersji podstawowej, to znaczy 15-nabojo-wy kalibru 9 mm Parabellum i 11-nabojowy kalibru 40 SW. • Wersja Compact L Typ M tym się różni od wersji Compact L, że ma znacznie cieńszy chwyt, gdyż mieści się tam jednorzędowy magazynek o pojemności 8 naboi. Pistolet jest przeznaczony dla użytkowników o małych dłoniach. Zatrzasku magazynka nie da się przestawić. • Wersję Competition Conversion Kit uzyskuje się przez zainstalowanie w pistolecie z wersji podstawowej tzw. zespołu konwersyjnego (conversion kit). W skład zespołu wchodzą: długa lufa z przeciwciężarem i własną, wyższą muszką, okładki chwytu z drewna orzechowego oraz nastawialny celownik. Po zmontowaniu pistolet ma dwie muszki, ale przy strzelaniu korzysta się z muszki wyższej. Przeciwciężar służy do zmniejszania podrzutu. Zestaw konwersyjny dostarcza się razem z pistoletem podstawowym w specjalnym opakowaniu. • Wersja Combat początkowo wyróżniała się odmienną sylwetką, w szczegółach zaś różnice były następujące: u wylotu lufy znajdował się dwuszczelinowy osłabiacz podrzutu, bezpiecznik z zamka został przeniesiony na szkielet, osłonę dłoni od strony kurka powiększono i nadano jej inny kształt, zmieniona została również konstrukcja zatrzasku magazynka. Pistolet nie ma mechanizmu samonapinania, strzela tylko z kurka napiętego, ale można z niego oddać więcej strzałów, gdyż w magazynku znajduje się 17 naboi. Ostatnio wersja Combat została zmodyfikowana. Główną zmianą było wprowadzenie magazynka 15-nabojowego i wydłużenie lufy ze 128 mm do 150 mm. Zmieniono również osłabiacz podrzutu, zatrzask magazynka, kształt zamka, okładki chwytu i ogólny kształt sylwetki. Najnowszą wersją jest wersja Combat z krótką lufą. Wersja podstawowa ma kilka modyfikaq'i. Modyfikacja De Luxe jest przeznaczona dla kolekcjonerów. Pistolety w tej modyfikacji mogą być również cennymi podarunkami. Zamek i szkielet są grawerowane. Okładki chwytu wykonuje się z drewna orzecho- 44 4 wego, bardzo starannie wykończonego. W dolnej części lewej okładki znajduje się platerowana złotem płytka, gdzie można wygrawerować, na przykład, monogram. Zamówić można jedną z trzech modyfikacji: czernioną, platerowaną srebrem lub złotem. Pistolety dostarcza się w eleganckich puzdrach z dodatkowym magazynkiem i szczoteczką do czyszczenia lufy. W modyfikacji Inox lufa, zamek, spust, wyciąg, bezpiecznik i inne części są wykonywane ze stali nierdzewnej, szkielet natomiast jest anodyzowany na kolor szary, zbliżony do koloru stali. Okładki chwytu są z czarnej gumy, celownik zaś jest pokryty Brunitonem. W modyfikacji Inox Golden polerowany zamek i szkielet są inkrustowane złotem. Nowymi modyfikacjami są pistolety Brigadier i Stock. W Brigadie-rze zastosowano nowy kształt zamka z łukowym wzniesieniem w części środkowej. Celem modyfikacji było zwiększenie wytrzymałości mechanicznej zamka w obszarze węzła ryglowego. Stock ma taki sam zamek, ale różni się od Brigadiera kilkoma szczegółami. W Brigadierze nacięcia na zamku są tylko w tylnej części, w Stocku natomiast w tylnej i w przedniej. W Brigadierze bezpiecznik jest na zamku, w Stocku na szkielecie. Ponadto lufa w Stocku jest u wylotu osadzona w specjalnym łożysku, likwidującym luzy. Ma to poprawić celność pistoletu. Zdaniem firmy Stock może być używany jako broń sportowo-wyczynowa. Drugi typ pistoletów Beretty nosi nazwę Cougar. Od typu standardowego różni się sposobem ryglowania, kształtem zamka, wymiarami i sylwetką. Ryglowanie w pistoletach Cougar wykonuje się poprzez obrót lufy wokół jej osi. Obrót jest wynikiem współdziałania występów na lufie z blokiem ryglującym, osadzonym na żerdzi sprężyny powrotnej. Aby odłączyć lufę od zamka, trzeba ją obrócić o 30 stopni. Na wykonanie tej pracy zużywa się sporą część energii odrzutu zespołu lufa-zamek i w rezultacie zmniejsza się oddziaływanie broni na dłoń strzelca. Pistolet, w którym lufa nie wykonuje ruchu w płaszczyźnie pionowej, a jedynie obraca się, powinien wyróżniać się celnością. Zamek bez wybrania obejmuje lufę na całej długości. Pistolety typu Cougar mają długość tylko 180 mm, są więc krótsze nawet od wersji Compact z typu standardowego. Pełny zamek, mała długość oraz zmiany w kształcie chwytu spra- 45 wiają, że sylwetka typu Cougar różni się wyraźnie od sylwetki typu standardowego. Jest to sylwetka zwarta i zaokrąglona, łatwa do ukrycia i nie sprawiająca kłopotów przy wyciąganiu. Głównym zabezpieczeniem pistoletów typu Cougar jest samoczynna blokada iglicy, zwalniana spustem. Tak jak w typie standardowym, szkielet jest wykonany z lekkiego stopu, piaskowany i anodyzowany na czarno. Lufa i zamek są stalowe, fosforowane i wykańczane Brunitonem. Okładki chwytu, wykonane z tworzywa sztucznego, są kratkowane. Lufa ma przewód chromowany i 6 bruzd prawoskrętnych o skoku 250 mm dla kalibrów 9 mm Parabellum i 9 mm IMI oraz 400 mm dla kalibrów 40 SW i 41 AE. W typie Cougar mamy cztery wzory, ponieważ z pistoletów tego typu można strzelać nabojami: 9 mm Parabellum, 9 mm IMI, 40 SW i 41 AE. Niestety, te cztery wzory mają tylko dwa oznaczenia, co utrudnia ich identyfikację. Wzory strzelające nabojami 9 mm Parabellum, 9 mm IMI i 41 AE oznaczono liczbą 8000, natomiast wzór przystosowany do naboju 40 SW - liczbą 8040. Poszczególne wzory mogą występować w trzech odmianach: F, G i D. Odmiana F, tak jak odmiana FS w typie standardowym, ma nastawny bezpiecznik zewnętrzny, kurek wystający poza obrys zamka oraz mechanizm spustowy podwójnego działania pozwalający na oddanie strzału albo z kurka uprzednio napiętego, albo z samonapinania. Bezpiecznik, umieszczony na zamku, jest jednocześnie zwalniaczem napiętego kurka. Odmiana G różni się od F tylko tym, że w miejsce bezpiecznika wprowadzono zwalniacz napiętego kurka i nie ma czerwonej kropki. W odmianie D mechanizm spustowy pozwala prowadzić ogień tylko z samonapinania. Kurek jest całkowicie schowany w zamku, a na zewnątrz nie ma ani bezpiecznika, ani zwalniacza kurka. Jak dotąd pistolety Cougar mają tylko jedną wersję i dwie modyfikacje. Wersja podstawowa ma długość 180 mm i masę 925 g we wzorze 8000 oraz tę samą długość i masę 920 g we wzorze 8040. Różne są tylko pojemności magazynków: odpo- 46 f wiednio 15 naboi 9 mm Parabellum i 9 mm IMI, 11 naboi kalibru 40 SW i 10 naboi kalibru 41 AE. Na cywilnym rynku amerykańskim wszystkie oferowane pistolety, w obu typach, mają magazynki 10-nabojowe. Pierwszą modyfikacją jest modyfikacja Inox, wykonana ze stali nierdzewnej. Drugą jest Combo, w której do pistoletów kalibru 9 mm Parabellum i 9 mm IMI dołącza się dodatkową lufę kalibru 41 AE, żerdź ze sprężyną powrotną i magazynek, co pozwala przestawić pistolet na inną amunicję. Na zakończenie warto przypomnieć pistolet Beretta 93 R - opracowany dość dawno, bo w 1979 roku - i używany w latach osiemdziesiątych we włoskich oddziałach specjalnych. Pistolet strzela nabojami 9 mm Parabellum, ale jako wzór ma oznaczenie 93, nie zaś 92. Odmianę oznaczono literą R. Pistolet wyróżnia się tym, że może strzelać albo ogniem pojedynczym, albo seryjnym po trzy strzały w serii. Przełącznik ognia, usytuowany po lewej stronie, można ustawić w położeniu z jedną lub z trzema białymi kropkami. Zasilany jest wystającymi z chwytu magazynkami o pojemności 15 lub 20 nabojów. Przed kabłąkiem zainstalowano niewielki, składany uchwyt dodatkowy dla drugiej ręki, natomiast u dołu chwytu głównego można przyłączyć dostawną kolbę składaną, przenoszoną oddzielnie. Według przyjętej klasyfikacji i stosowanych obecnie oznaczeń firmowych odmiana R jest piątą odmianą wzoru 92 w typie standardowym, gdyż ryglowanie w tym pistolecie odbywa się za pomocą obniżającego się rygla, zamek zaś ma charakterystyczne dla tego typu wycięcie. Długość tego pistoletu wynosi 240 mm, długość lufy 156 mm z osłabiaczem podrzutu, długość linii celowniczej 160 mm. Masa pistoletu z magazynkiem 15-nabojowym wynosi 1120 g, z 20-nabojowym - 1170 g. Długość kolby - 368 mm w stanie rozłożonym i 195 mm w stanie złożonym, masa kolby - 270 g. Szybkostrzelność teoretyczna wynosi około 1100 strz./min, praktyczna - 110 strz./min. 47 Tab. l Pistolety Beretta typu standardowego Oznaczenie pistoletu Nabój Pojemność magazynka (szt) Mechanizm spustowy 9 mmx19 Para 9 mmx21 l M l 40 SW SA DA 92 FS + 15 + + 98 FS + 15 + + 96 + 11 + + 92 FS De Luxe + 15 + + 98 FS De Luxe + 15 + + 92 FS lnox + 15 + + 98 FS lnox + 15 + + 92 FS lnox Golden + 15 + + 98 FS lnox Golden + 15 + + 92 D + 15 + 96 D + 11 + 92 G + 15 + + 96 G + 11 + + 92 Compact L + 13 + + 92 Compact L Type M + 8 + + 92 D Compact L + 13 + 92 D Compact L Type M + 8 + 92 FS Centurion + 15 + + 96 Centurion + 11 + + 92 D Centurion + 15 + 48 Długość całkowita (mm) Długość lufy (mm) Szerokość (mm) Wysokość (mm) Długość linii celowniczej (mm) Masa bez naboi (a) 217 125 38 137 155 975 217 125 38 137 155 975 217 125 38 137 155 975 217 125 38 137 155 975 217 125 38 137 155 975 217 125 38 137 155 975 217 125 38 137 155 975 217 125 38 137 155 975 217 125 38 137 155 975 217 125 38 137 155 975 217 125 38 137 155 975 217 125 38 137 155 975 217 125 38 137 155 975 197 109 58 135 147 910 197 109 38 135 147 875 197 109 36 135 147 895 197 109 34 135 147 860 197 109 38 137 147 949 197 109 38 137 147 940 197 109 36 137 147 925 49 Oznaczenie pistoletu Nabój Pojemność magazynka (szt) Mechanizm spustowy 9 mmx19 Para 9 mmx21 IMI 40 SW SA DA 96 D Centurion + 11 + + 92 G Centurion + 15 + + 92 Brigadier FS + 15 + + 98 Brigadier FS + 15 + + 96 Brigadier + 11 + + 92 Brigadier D + 15 + 96 Brigadier D + 11 + 96 Brigadier G + 11 + + 92 FS Competition Conversion Kit + 15 + + 98 FS Target + 15 + + 92 Stock + 15 + + 98 Stock + 15 + + 96 Stock + 11 + + 92 Combat + 15 + 98 Combat + 15 + 96 Combat + 11 + 92 DS + 15 + 96 DS + 10 + 50 Długość całkowita (mm) Długość lufy (mm) Szerokość (mm) Wysokość (mm) Długość linii celowniczej (mm) Masa bez naboi (g) 197 109 36 137 147 925 197 109 38 137 147 940 217 125 38,5 140 161 1000 217 125 38,5 140 161 1000 217 125 38,5 140 161 1000 217 125 36 140 161 985 217 125 36 140 161 985 217 125 38,5 140 161 1000 277 185 46 147 230 1120 242 150 46 137 176 1050 217 125 44,5 140 161 1000 217 125 44,5 140 161 1000 217 125 44,5 140 161 1000 242 150 44,5 150 170 1135 242 150 44,5 150 170 1135 242 150 44,5 150 170 1135 217 125 38 137 155 970 217 125 38 137 155 970 51 Tab. 2 Dane techniczne pistoletów Beretta typu Cougar Oznaczenie pistoletu Nabój Pojemność magazynka (sA) Mechanizm spustowy 9x19 Para 9x21 IMI 41 AE 40 SW SA DA 8000 Cougar F + + 15 + + 8000 Cougar F lnox + 10 + + 8040 Cougar F + 11 + + 8040 Cougar F lnox + 11 + + 8000 Cougar D + + 15 + 8000 Cougar D lnox + 10 + 8040 Cougar D + 11 + 8040 Cougar D lnox + 11 + 8000 Cougar G + + 15 + + 8000 Cougar G lnox + 10 + + 8040 Cougar G + 11 + + 8040 Cougar G lnox + 11 + + 52 Długość całkowita (mm) Długość lufy (mm) Szerokość (mm) Wysokość (mm) Długość linii celowniczej (mm) Masa bez nabojów (g) 180 92 38 140 132 925 180 92 38 140 132 925 180 92 38 140 132 920 180 92 38 140 132 920 180 92 38 140 132 925 180 92 38 140 132 925 180 92 38 140 132 920 180 92 38 140 132 920 180 92 38 140 132 925 180 92 38 140 132 925 180 92 38 140 132 920 180 92 38 140 132 920 53 BERNARDELLI Włoska firma Yincenzo Bernardelli zajmuje się produkcją broni strzeleckiej od 1865 roku. Początkowo wytwarzała tylko lufy, później kompletną broń. Broń krótką produkuje od 1928 roku, wówczas bowiem dla potrzeb armii włoskiej rozpoczęto wytwarzanie rewolweru służbowego wg wzoru z 1889 roku kalibru 10,4 mm. Po drugiej wojnie światowej uruchomiono produkcję kilku pistoletów kalibru 6,35 mm i 7,65 mm oraz rewolwerów kalibru 32 typu Smitha-Wessona. Dziś jest to znany wytwórca broni mający w swym dorobku, między innymi, pistolet PO 18. Bernardelli PO 18 54 Bernardelli PO 18 Compact Bernardelli P. ONE tói Zasada działania tego pistoletu opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Pod komorą nabojową, u dołu lufy, znajduje się występ, a w nim nerkowaty otwór, natomiast za komorą nabojową, na zewnętrznej powierzchni lufy, pierścień ryglujący. Ryglowanie odbywa się przez przekoszenie lufy i wejście pierścienia w odpowiednie wycięcie w zamku. Pistolet ma mechanizm spustowy z samonapinaniem, kurkowy mechanizm uderzeniowy z kurkiem zewnętrznym i pojemny magazynek. Główne części: lufa, zamek i szkielet są kute ze stali. Po lewej stronie pistoletu, na szkielecie, znajduje się nastawny bezpiecznik zewnętrzny, wewnątrz zaś samoczynna blokada iglicy. Zatrzask magazynka, usytuowany po lewej stronie, można prze- 55 Bernardelli Practical VB Bernardelli Practical VB Target stawić na prawą stronę. Przyrządy celownicze są z trzema plamkami, celownik jest przesuwny w lewo-prawo. Oprócz wersji podstawowej, pełnowymiarowej, produkowana jest także wersja PO 18 Compact - krótsza, lżejsza i z mniejszym magazynkiem. Obie wersje są przystosowane do różnej amunicji: 9 mm Parabellum, 9 mm IMI i 7,65 mm Parabellum. • Długość pistoletu PO 18 wynosi 213 mm, długość lufy 122 mm, linii celowniczej 160 mm, masa broni niezaładowanej 1012 g, pojemność magazynka - 16 naboi. W wersji Compact długość pistoletu wynosi 190 mm, lufy 102 mm, linii celowniczej 137 mm, masa 950 g, pojemność magazynka - 14 naboi kalibru 9 mm Parabellum. 56 f W katalogu firmowym z 1966 roku oferowany jest pistolet pod nazwą P. ONE, będący modyfikacją PO 18. Drobne zmiany kształtu zewnętrznego oraz szerokie i otwarte od góry okno wyrzutowe łusek zmieniły nieco sylwetkę pistoletu. Większy jest też w nim wybór amunicji, wprowadzono bowiem nabój 40 SW. Pistolet ma także wersję kompaktową oraz nową wersję P.ONE Police. Pod względem wymiarów jest to wersja kompaktowa, ale z magazynkiem jak w wersji podstawowej, to znaczy 16-nabojowym. Oferowane też są magazynki 20-nabojowe dla nabojów 9 mm Parabellum. Magazynki z nabojami 40 SW mają 12 naboi w wersji podstawowej i 10 naboi w wersji kompaktowej. Nową odmianę stanowią pistolety sportowo-wyczynowe: P. ONE Sport, Practical VB, Practical VB Target oraz Practical VB Stock. Od omawianych wyżej różnią się głównie tym, że można z nich strzelać tylko z kurka uprzednio napiętego, ponieważ nie mają mechanizmu samonapinania. W pistoletach Practical u wylotu lufy są montowane szczelinowe osłabiacze podrzutu. Celowniki są albo nastawne, mikrometryczne, albo optyczne, osadzone w specjalnych wspornikach. 57 BERSA Produkowany przez argentyńską firmę Bersa pistolet nosi angielską nazwę Thunder 9, co oznacza Piorun 9. Liczba 9 wskazuje, że broń zaprojektowano do naboju 9 mm Parabellum. Pistolet działa na zasadzie wykorzystania energii krótkiego odrzutu lufy. Ryglowanie zamka odbywa się poprzez przeko-szenie lufy, elementem ryglującym jest prostopadłościenna komora nabojowa wprowadzana w wycięcie w zamku. Do zasilania służy magazynek pudełkowy o pojemności 15 nabojów, szesnasty nabój jest w lufie. Mechanizm uderzeniowy jest mechani- Bersa Thunder 9 58 zmem kurkowym z kurkiem zewnętrznym, a w mechanizmie spustowym przewidziano możliwość samonapinania. Bersa ma wewnętrzną, samoczynną blokadę iglicy i zewnętrzny bezpiecznik nastawny ze zwalniaczem napiętego kurka. Thunder 9 jest pistoletem całkowicie dostosowanym dla strzelców leworęcznych: bezpiecznik i dźwignia zaczepu zamka zostały zdublowane po prawej stronie pistoletu, natomiast zatrzask magazynka, usytuowany za kabłąkiem, można przełożyć z lewej strony na prawą. Celownik jest regulowany w obu płaszczyznach, muszka natomiast jest na stałe związana z zamkiem. W przyrządach celowniczych zastosowano system trzech plamek. Kabłąk osłaniający spust wyprofilowano do strzelania oburącz. Pistolet ma także regulowaną drogę spustu. Powierzchnie zewnętrzne mają wykończenie matowe, aby nie było odbłysków światła na broni. Lufa ma sześć bruzd prawoskrętnych o skoku 254 mm. Długość pistoletu wynosi 192 mm, wysokość 140 mm, szerokość 37 mm; lufa ma długość 108 mm; masa 871 gramów. 59 BROWNING Historia tego pistoletu sięga początku lat dwudziestych. Jego twórca, wybitny konstruktor amerykański, John Moses Browning, rozpoczął nad nim pracę w 1921 roku. 28 czerwca 1923 roku złożył wniosek o przyznanie mu praw patentowych. Patent, numer 1618510, uzyskał 22 lutego 1927 roku, ale nie mógł go już odebrać, zmarł bowiem trzy miesiące wcześniej, w listopadzie 1926 roku. Po śmierci Browninga pistoletem zajął się konstruktor z FN Dieudonne J. Saive, który do oryginalnych rozwiązań wniósł wiele istotnych zmian. Zwłaszcza zastąpił zaproponowany przez Browninga bijnikowy mechanizm uderzeniowy mechanizmem kurkowym. Produkcję pistoletu w belgijskiej Fabrique Nationale d'Armes de Guerre uruchomiono po kilku latach - dopiero w 1935 roku. Do drugiej wojny światowej był używany w Belgii, Danii, Holandii, na Litwie i w Rumunii. Podczas wojny produkowano go w Liege na użytek wojsk niemieckich jako Pistole 640 (b), natomiast w kanadyjskiej firmie John Inglis Company w Toronto dla wojsk australijskich, brytyjskich, kanadyjskich i chińskich. Na świecie jest znany jako Browning typu HP lub GP. Angielskie oznaczenie HP jest skrótem od high power, zaś francuskie GP - od grandę puis-sance. Oba wskazują, że jest to pistolet „dużej mocy". Obecnie jest przepisowym pistoletem belgijskim, a ponadto jest używa- 60 Browning HPMK III S Browning HP Yigilante Browning HP Practical .ŚŚ**A» 61 Browning HP Silver Chrome Browning HP Capitan Browning BDA Standard 62 Browning BDM ny w ponad 50 krajach na świecie. Jednym z użytkowników jest angielska brygada antyterrorystyczna SAS. Zasada działania pistoletu opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Ryglowany jest przez przekoszenie lufy w płaszczyźnie pionowej. Tylna część lufy wykonuje ruch wahadłowy, wskutek czego znajdujące się na górnej powierzchni lufy pierścienie ryglowe wchodzą w opory ryglowe w zamku. Ruch lufy jest wymuszany przez współdziałanie skośnego wycięcia w dolnym występie lufy z tzw. wsadem ryglowym. Do zasilania stosuje się magazynki pudełkowe o pojemności 13 naboi. Pistolet wyposażony jest w kurkowy mechanizm uderzeniowy, z kurkiem zewnętrznym. Mechanizm spustowy nie ma samonapinania, strzał 63 Przełącznik P-R w pistolecie BDM można oddać tylko z kurka uprzednio napiętego. Pistolet ma dwa zabezpieczenia: jedno przez ustawienie kurka na zębie zabezpieczającym, drugie zaś przez włączenie bezpiecznika skrzydełkowego, unieruchamiającego zaczep kurka oraz zamek. Pierwotnie bezpiecznik zewnętrzny był usytuowany tylko po lewej stronie, obecnie znajduje się po obu stronach pistoletu. Przyrządy celownicze w większości obecnie produkowanych egzemplarzy są stałe i dostosowane do odległości 50 metrów, natomiast w starszych pistoletach używano nastawnych celowników krzywkowych, skalowanych aż do 500 metrów. Takie pistolety mogły mieć również dostawną kolbę, będącą jednocześnie sztywnym futerałem. HP już w momencie powstania był właściwie cudowną dziewiątką. Strzelał amunicją 9 mm Parabellum, a w magazynku miał 13 naboi. Brakowało mu jedynie mechanizmu samonapi-nania, ale wśród pistoletów nazywanych po angielsku single action, w skrócie SA, czyli strzelających tylko z kurka uprzednio napiętego, był i pozostał jednym z najlepszych. W katalogu firmowym na 1996 rok w typie HP są oferowane dwa wzory: do naboju 9 mm Parabellum i do naboju 40 SW. W pierwszym wzorze sześciobruzdowa lufa ma skok 250 mm, w drugim 400 mm. Prezentowane pistolety mają oznaczenia: MK III S, Yigilante, Practical, Silver Chrome i Capitan. Są to modyfikacje jednej wersji z odmiany SA, różniące się między sobą celownikami, kształtem kurka, kształtem i materiałem okładek chwytu oraz sposobem wykończenia powierzchni zewnętrznych. Istnieje również wyczynowa wersja 9 mm pistoletu HP. Ma ona lufę o długości 150 mm, celownik mikrometryczny 64 i przeciwciężar o masie 50 g zainstalowany u wylotu lufy; długość całkowita pistoletu wynosi 230 mm. W latach osiemdziesiątych cudowne dziewiątki zaczęły się coraz częściej pojawiać w różnych krajach. W 1983 roku w Fabriąue Nationale uruchomiono produkcję nowej odmiany pistoletów pod nazwą BDA, czyli Browning Double Action -pistolet Browninga z samonapinaniem. Tworzyły ją trzy pistolety: BDA Standard o wymiarach dotychczasowego HP, BDA Medium o wymiarach pośrednich i BDA Compact o wymiarach zmniejszonych. Standard miał długość 200 mm, wysokość 130 mm, masę 920 g, magazynek 14-nabojowy i lufę długości 118 mm. Medium miał długość 173 mm, wysokość 130 mm, masę 870 g, magazynek 14-nabojowy i lufę długości 96 mm, Compact zaś miał długość 173 mm, wysokość 93 mm, masę 760 g, magazynek 7-nabojowy i lufę długości 96 mm. Konstrukcją wyjściową była odmiana SA: na ogólną liczbę 45 części składających się na pistolet, 32 wzięto z tej odmiany, 6 zmodyfikowano, a 7 zaprojektowano specjalnie tworząc broń, z której pierwszy strzał można oddać albo z kurka uprzednio napiętego, albo z samonapinania. Przy kurku napiętym siła spustu wynosi 17-27 niutonów, przy samonapinaniu 45-55 N. Odmiana BDA tym się różni od SA, że ma mechanizm samonapinania, wewnętrzną blokadę iglicy, magazynek pojemniej-szy o jeden nabój i przestawialny zatrzask magazynka. Zmieniono również kształt kabłąka osłaniającego spust. Jego przednią część wyprofilowano tak, aby ułatwić strzelanie oburącz. Rodzinę BDA zbudowano poprzez kombinację dwu szkieletów i dwu zespołów zamek-lufa. Duży szkielet i duży zespół zamek-lufa dał wersję Standard. Duży szkielet i średni zespół zamek-lufa to wersja Medium, natomiast mały szkielet i średni zespół zamek-lufa stworzyły wersję Compact. Wersja Compact była interesującą próbą zbudowania małego pistoletu strzelającego silnym nabojem 9 mm Parabellum. Do zasilania służył, przede wszystkim, krótki magazynek 7-nabojowy, ale w razie potrzeby można było włożyć magazynek 14-nabojowy z pistoletu Standard, ale wówczas magazynek ten znacznie wystawał z rękojeści. Z upływem czasu 65 zrezygnowano z wersji Medium i Compact, pozostawiając jedynie BDA Standard. Nowymi odmianami są BDAO i BDM. Odmiana BDAO, czyli Browning Double Action Only, to pistolet, w którym pierwszy strzał można oddać tylko z samonapinania przez naciśnięcie spustu z siłą 45-55 niutonów. BDAO tym się różni zewnętrznie od BDA, że nie ma ani kurka wystającego z zamka, ani bezpiecznika. Jedynym zabezpieczeniem jest wewnętrzna blokada iglicy. Ogień z tego pistoletu otwiera się bez opóźnienia. Interesująca jest odmiana BDM, czyli Browning Double Modę, gdyż połączono w niej cechy pistoletu i rewolweru. Po lewej stronie znajdują się: dźwignia do rozkładania pistoletu, dźwignia zatrzymująca zamek po ostatnim strzale, dźwignia bezpiecznika, przycisk zatrzasku magazynka oraz dwupołożenio-wy przełącznik, oznaczony literami P i R. Dźwignia bezpiecznika występuje również po prawej stronie, zaś zatrzask magazynka można na prawą stronę przestawić. Istotną nowością jest ów dwupołożeniowy przełącznik. Zdaniem firmy jest to rozwiązanie „rewolucyjne" w dziedzinie konstrukcji pistoletów. Do przestawiania przełącznika z jednego położenia w drugie służy występ w dnie magazynka. Czynność ta trwa parę sekund. W położeniu P broń działa jak pistolet z samonapinaniem. Po pierwszym strzale (z samonapinania) kurek pozostaje napięty w tylnym położeniu i można oddać albo następny strzał, albo zwolnić napięty kurek bez oddania strzału. W odróżnieniu od innych pistoletów z samonapinaniem, w BDM kurek zwolniony przyjmuje położenie „półnapięte", w którym siła spustu potrzebna do oddania następnego strzału jest mniejsza. W położeniu R pistolet działa jak rewolwer z samonapinaniem, to znaczy, że po każdym strzale kurek opada. W tym wypadku z pistoletu strzela się tylko z samonapinania, z tą samą siłą spustu. Jednakże - w odróżnieniu od typowych rewolwerów - kurek jest częściowo napięty i siła spustu jest mniejsza. Wreszcie z pistoletu BDM można strzelać jak ze zwykłego pistoletu bez samonapinania, to znaczy z kurka napiętego kciukiem. Siła spustu, wynosząca 18-25 N, jest wówczas znacznie mniejsza niż przy samonapinaniu, gdzie potrzeba 36-50 niutonów. 66 Tab. 3 Dane techniczne pistoletów Browninga typu HP Pistolet Nabój Pojemność magazynka (szt) Mechanizm spustowy Długość całkowita (mm) Długość lufy (mm) Masa (g) 9x19 Para 40 SW SA DA DAO DM MKIII S + 13 + 200 119 910 MKIII S + 10 + 200 119 980 Vigilante + 13 + 200 119 930 Practical + 13 + 200 119 930 Silver Chrome + 13 + 200 119 980 Capitan + 13 + 200 119 980 BDA + 14 + + 200 118,5 875 BDAO + 14 + 200 118,5 875 BDM + 15 + 200 120 850 Celownik jest nastawny w obu płaszczyznach i ma dwie białe plamki na bokach szczerbinki. Trzecia plamka znajduje się na muszce. W warunkach gorszej widoczności plamki zgrywa się w poziomej linii i umieszcza na tle celu. Magazynek zawiera 15 naboi i w bocznej ściance ma otwory umożliwiające szybką ocenę stanu napełnienia. Dno magazynka ma większe wymiary niż pudełko, co ułatwia manipulowanie magazynkiem. Pazur wyciągu jest jednocześnie wskaźnikiem obecności naboju w komorze nabojowej. Oprócz bezpiecznika zewnętrznego pistolet jest wyposażony w samoczynną blokadę iglicy i kurka. Kształty pistoletu są ergonomiczne, a krawędzie zaokrąglone, aby uniknąć zahaczania przy wyciąganiu broni. Rękojeść wyposażono we wspornik dla kciuka, a ponadto wszystkie powierzchnie chwytu po-kratkowano, by lepiej przylegał do dłoni. Pistolet projektowano we współpracy z amerykańskimi agencjami rządowymi, w szczególności z FBI. 68 CAT-9 Konstruktorem tego pistoletu jest izraelski inżynier Nehemiah Sirkis, producentem zaś amerykańska firma Intratec Firearms z siedzibą w Miami na Florydzie. Pełna nazwa pistoletu to Category 9, używa się jednak skrótu CAT-9. Wśród innych dziewiątek CAT-9 wyróżnia się zasadą działania, wymiarami i masą. Pistolet działa na zasadzie wykorzy- CAT-9 69 CAT- 9 rozłożony częściowo stania energii odrzutu zamka swobodnego, ma tylko 146 mm długości i masę zaledwie 553 gramów. Tę małą masę uzyskano poprzez zastosowanie szkieletu z tworzyw sztucznych. Przy tak małej masie i silnym naboju 9 mm Parabellum można mieć obawy co do niezawodności działania broni i wygody strzelania. Z drugiej jednak strony taki pistolet łatwo jest nosić w ukryciu. CAT-9 z założenia ma być zapasowym pistoletem policjantów lub służyć do samoobrony użytkownikom cywilnym. Zewnętrzne powierzchnie pistoletu są gładkie i pozbawione jakichkolwiek dźwigni czy zatrzasków. Jedynym wyjątkiem jest 70 zatrzask magazynka, który jednak nie wystaje poza obrys, gdyż został umieszczony w specjalnym zagłębieniu. Konstruktorowi zależało na tym, by broń można było łatwo wydobyć z ukrycia i natychmiast użyć, pistolet strzela bowiem tylko z samo-napinania. Zwraca również uwagę brak w pistolecie jakichkolwiek przyrządów celowniczych. Celowanie może ułatwić jedynie płaski rowek, biegnący na górnej powierzchni zamka. Strzelanie bez celowania jest skuteczne, jeśli odległość strzału jest niewielka, rzędu kilku metrów. W jednym z amerykańskich czasopism fachowych podano informację, że przy strzelaniu z CAT-9 pociskami, które powinny grzybkować, nie stwierdzono żadnego grzybkówania. Wyjaśniono to zbyt małą prędkością początkową pocisków, uzyskiwaną z krótkiej lufy. Wysokość pistoletu wynosi 107 mm, szerokość 24 mm, długość lufy 76 mm, pojemność magazynka to 8 naboi plus dziewiąty w lufie, chwyt jest mocno profilowany z przodu i z tyłu. 71 COLT Firma Colt, założona w 1836 roku i produkująca głównie broń krótką, stała się jednym z symboli amerykańskich, a nazwisko jej twórcy Samuela Colta - synonimem rewolweru lub pistoletu. Jednakże utrzymanie się na bardzo wymagającym i agresywnie konkurencyjnym rynku amerykańskim bywa trudne, nawet dla potentatów. Dekada lat osiemdziesiątych nie była dla tej firmy pomyślna. W 1985 roku wycofano definitywnie z uzbrojenia wojskowego pistolet Colt M 1911 Al. Jego miejsce zajęła Beretta 92 F. Sukces ten stał się hasłem do szturmu. W ślad za Beretta poszli inni. SIG, Heckler i Koch oraz Glock, a także tacy producenci amerykańscy jak Smith i Wesson, czy Ruger, opracowali i szeroko rozpowszechnili w USA nowe pistolety - cudowne dziewiątki. Sytuacja Colta, który w swym programie produkcyjnym nie miał takiego pistoletu, stawała się coraz trudniejsza. W 1989 roku prezydentem u Colta był Gary French, wiceprezydentem zaś Bob Morrison. Pewnego dnia, w lutym lub w marcu tego roku, doszło między nimi do rozmowy. Zaczął Morrison: - Sto lat temu mój poprzednik na tym stanowisku powiedział do ówczesnego prezydenta: źSzefie, w poczekalni siedzi jakiś młody facet i ma ze sobą coś, co chyba powinieneś zobaczyć. Nazywa się John Browning». To coś, to był proto- 72 typ Colta M 1911. Historia lubi się powtarzać. Gary, za drzwiami twego gabinetu też siedzi młody człowiek i również ma ze sobą coś, co koniecznie musisz zobaczyć. Nazywa się Reed Knight. - Mówisz o tym prototypie, który widzieliśmy w styczniu na SHOT Show - powiedział French. - Dokładnie tak. Przyjrzyj mu się dobrze i kup go. Jest to pistolet, którego nam brakuje. Kilka miesięcy później, 15 czerwca 1989 roku doszło do zawarcia wstępnej umowy handlowej między firmą Colt i Kni-ght's Armament Company. Najpierw był plantatorem drzew cytrusowych, potem zawodowym policjantem, zawsze zaś miłośnikiem broni krótkiej i świetnym strzelcem, kilka razy mistrzem florydzkiej policji w strzelaniu. Dzisiaj Reed Knight, bo to o nim mowa, jest właścicielem dwu przedsiębiorstw. Pierwsze z nich, Knight's Armament Company w Vero Beach na Florydzie, specjalizuje się w projektowaniu i badaniu nietypowej broni i amunicji strzeleckiej oraz tłumików dźwięku i płomienia. Sprzęt ten, opracowywany na zlecenie amerykańskich sił zbrojnych i państwowych agencji bezpieczeństwa, służy z reguły do wykonywania tajnych zadań specjalnych zarówno wojskowych, jak i policyjnych. Dla Colta, na przykład, Knighfs Armament zaprojektowała i wykonała tłumik dźwięku do 9 mm pistoletu maszynowego oraz była konsultantem przy realizacji programu Advanced Combat Rifle. Celem tego programu jest opracowanie przyszłościowego karabinu bojowego. Druga firma kierowana przez Knighta to Lawmen's and Sho-oter's Supply Incorporation. Zajmuje się ona dostawami na dużą skalę broni i wyposażenia dla policji oraz licznych, federalnych i stanowych agencji na Florydzie i w innych południowych stanach. W połowie lat osiemdziesiątych firma ta była największym dostawcą dla policji Florydy oraz piątym co do wielkości dystrybutorem wyrobów Smith-Wessona w całych Stanach Zjednoczonych. Marzeniem Knighta było opracowanie broni osobistej, łączącej w sobie najlepsze cechy pistoletów i rewolwerów. Z pistole- 73 tu należało wykorzystać zasadę samopowtarzalności i pojemny, łatwo wymieniany magazynek, aby uzyskać szybki i długotrwały ogień. Z rewolweru zaś, zwłaszcza z rewolweru z sa-monapinaniem, stałą gotowość do oddania strzału, szybkość pierwszego strzału i prostotę konstrukcji, wyrażającą się, między innymi, brakiem wszelkich bezpieczników zewnętrznych czy też dźwigni do zwalniania napiętego kurka. Prace rozpoczęto w połowie 1987 roku, zakończono w kwietniu 1990 roku. Kolejno powstało pięć prototypów. Prototyp nr 2 pokazał Knight w październiku 1988 roku na dorocznej, międzynarodowej konferencji szefów policji, prototyp nr 3 na SHOT Show'89. SHOT Show (Shooting, Hunting, Outdoor Trade - targi sprzętu strzeleckiego, myśliwskiego i do zajęć na wolnym powietrzu) to największe na świecie targi broni. Organizuje się je co roku w Stanach Zjednoczonych, zwykle w styczniu. Bierze w nich udział około 1500 firm z całego świata, powierzchnia wystawiennicza zajmuje kilka hektarów. Opiekunem konstrukcyjnym Kni-ghta był jego przyjaciel, Eugene Stoner, doświadczony konstruktor, autor karabinu M 16 i systemu Stoner 63. Jego udział w budowie tego pistoletu jest widoczny. Zmian było wiele, na przykład szkielet, początkowo stalowy, zastąpiono aluminiowym, by wreszcie Ś w prototypie nr 5 - dać szkielet z wytrzymałego polimeru. Jednym z argumentów, przemawiającym za szkieletem z tworzywa sztucznego, było to, że koszt jego produkcji jest o 50 dolarów niższy niż szkieletu aluminiowego. Ostateczną umowę o sprzedaży pistoletu Knight podpisał z firmą Colt 15 kwietnia 1990 roku. Dziewięć miesięcy później, na SHOT Show'91 w stoisku Colta wystawiono nowy pistolet: Colt Ali American Model 2000. Historia lubi się powtarzać. Pistolet Colt Model 1911 kupiono od Browninga, karabin Colt M 16 od Stonera. Przez dziesiątki lat pistolet był - a karabin jest nadal - czołowym wyrobem firmy. Przyszłość miała pokazać, czy ten trzeci zakup będzie dla Colta równie udany. Ali American to oczywiście cudowna dziewiątka, która miała stawić czoło konkurencji i spowodować aktywny powrót firmy na rynek amerykański, a może i światowy. Aktualni szefowie: Ronald E. Stilwell - prezydent i Wiliam A. Heske - wiceprezydent i jednocześnie dyrektor generalny operacji handlowych uruchomili dla tego 74 pistoletu szeroką akcję promocyjną pod hasłem „The Legend Li-ves" - legenda Colta żyje nadal i służy wszystkim Amerykanom. Model 2000 jest, jako typ, konstrukcją nową i oryginalną. Na szczególną uwagę zasługuje sposób ryglowania i mechanizm spustowo-uderzeniowy. W dotychczasowych pistoletach Colta ryglowanie następowało przez tak zwane przekoszenie lufy. Polega ono na tym, że tylny koniec lufy wykonuje kątowy ruch wahadłowy w płaszczyźnie pionowej. Teraz zastosowano ryglowanie przez obrót lufy wokół jej własnej osi. Jest to roz- Colt ALL American Model 2000 j wiązanie znane, ale w pistoletach wykorzystywane rzadko. Jako przykład obecnie używanych pistoletów wymienić można Be-rettę Cougar, francuski pistolet MAB, ze starszych zaś amerykański Savage z początków naszego wieku. Do ryglowania zamka służą występy ryglowe, rozmieszczone symetrycznie na zewnętrznej powierzchni lufy i wchodzące w odpowiednie wycięcia w zamku. Do obracania lufy przy żary głowy w aniu i od-ryglowywaniu zamka służy występ sterujący, znajdujący się też na lufie, przed występami ryglowymi. Występ sterujący współdziała z krzywkową powierzchnią bloku sterującego, 75 1 s Colt ALL American Model 2000 rozłożony częściowo, l - zamek, 2 - łożysko lufy, 3 - lufa, 4 - sprężyna powrotna z żerdzią, 5 - blok sterujący, 6 - spust, 7 - szkielet, 8 - magazynek Zestaw konwersyjny używany w wersji kompaktowej Colta Model 2000 76 umieszczonego nieruchomo w szkielecie pistoletu. Zauważyć tu można wyraźne podobieństwo do mechanizmu ryglowego w karabinie Colt M 16, z tą jednak różnicą, że w karabinie występy ryglowe znajdują się na zamku. Jest to układ sprawdzony w praktyce, działający niezawodnie i mechanicznie wytrzymały. Może być z powodzeniem zastosowany do nabojów znacznie silniejszych niż 9 mm Parabellum, na przykład do naboju 40 SW czy 45 ACP. Działanie pistoletu opiera się na zasadzie wykorzystania energii krótkiego odrzutu lufy, ale - dzięki ryglowaniu przez obrót - wsteczny ruch lufy jest prostoliniowy, a to powinno oznaczać większą celność broni niż przy ruchu kątowym. Producent twierdzi również, że precyzyjnie wykonywany ruch obrotowy lufy łagodzi odczucie odrzutu dzięki spowolnieniu cyklu odryglowywania. Mechanizm spustowo-uderzeniowy jest mechanizmem bezkur-kowym. Składa się z trzech głównych części: spustu, zaczepu bij-nika i samego bijnika z wystającą iglicą. Części te przemieszczają się prostoliniowo, równolegle do osi lufy. Bijnik ma własną sprężynę uderzeniową oraz hak współpracujący z zaczepem i pełniący rolę wewnętrznej blokady iglicy. Z pistoletu można oddać strzał tylko z samonapinania. Ten rodzaj mechanizmu znajduje ostatnio coraz więcej zwolenników. W języku angielskim nazywa się on „double action only", w skrócie DAO. Naciśnięcie na spust powoduje cofnięcie zaczepu, który z kolei popycha bijnik w tył i napina jego sprężynę. Po napięciu sprężyny do odpowiedniej siły następuje rozłączenie haka bijnika z zaczepem. Ściśnięta sprężyna przesuwa bijnik do przodu i iglica powoduje odpalenie naboju. Istotną nowością jest zastosowanie w tym mechanizmie łożyskowania, dzięki czemu siła spustu jest nieduża, a sam spust „miękki". Takie rozwiązanie, oprócz małej liczby części, przynosi jeszcze kilka innych korzyści. Brak kurka powoduje, że niepotrzebna jest dźwignia do zwalniania napiętego kurka. Wewnętrzna blokada iglicy jest wystarczającym zabezpieczeniem, w związku z tym w pistolecie Ali American nie ma ani zwalniacza kurka, ani bezpiecznika zewnętrznego, gdyż są, po prostu, niepotrzebne. Strzelanie tylko z samonapinania oznacza, że przy każdym strzale siła spustu jest taka sama, nie występują bowiem dwie wartości siły spustu, mniejsza dla kurka napiętego i większa dla 77 samonapinania. Wszystko to razem ogromnie upraszcza i skraca proces szkolenia użytkowników zarówno wojskowo-policyjnych, jak i cywilnych, początkujących i zaawansowanych. Dzięki temu mechanizmowi Model 2000 łączy w sobie prostotę rewolweru z dużą siłą ognia i dużą szybkostrzelnością praktyczną pistoletu samopowtarzalnego, wynikającą z pojemnego magazynka i łatwości jego wymiany. Cechą wyróżniającą Modelu 2000 jest również polimerowy szkielet tego pistoletu. Z jednej strony jest on lekki, dzięki czemu masa całkowita broni jest nieduża, z drugiej zaś jest bardzo wytrzymały. W czasie prób prototypu oddano z jednego egzemplarza 25 000 strzałów, bez widocznych znaków uszkodzenia. Ponadto łagodzi on odczucie odrzutu, gdyż częściowo pochłania energię odrzutu. W maju 1992 roku opublikowano wiadomość o pierwszej modyfikacji Modelu 2000. Nosi ona nazwę First Edition i od pistoletu podstawowego różni się tym, że ma szkielet aluminiowy i gładkie okładki chwytu z twardego drewna tropikalnego. W pistolecie podstawowym okładki są z tworzywa i kratkowane. Każdy z tych pistoletów można zamienić na wersję kompaktową, jeśli zakupi się opcyjną, krótszą lufę z zestawem konwersyjnym. Lufa ma długość 95 mm, a w skład zestawu konwersyjnego wchodzi łożysko lufy oraz sprężyna powrotna z żerdzią. Strzelanie z obu pistoletów przeprowadzono posługując się nabojami 9 mm Parabellum z sześciu firm: Winchester, Reming-ton, CCI Blazer, PMC, Pro-Load i Cor-Bon. Strzały oddawano na odległość 25 jardów (23 m) z wolnej ręki. Najlepszy wynik uzyskano z pistoletu First Edition z amunicją Cor-Bon: skupienie na tarczy pięciu strzałów wyniosło 53 mm. Z pistoletu ze szkieletem z tworzywa najlepsze skupienie strzałów uzyskano nabojami Winchester; wyniosło ono 76 mm. Testy szybkiego wyciągania broni i strzelania bez celowania przeprowadzono w dwu wariantach. Do treningowej, policyjnej tarczy sylwetkowej strzelano z odległości 10 stóp (3 m) i 7 jardów (6,3 m). W pierwszym wypadku uzyskano 195 punktów na 200 możliwych, w drugim - 145 punktów na 150 możliwych. 78 Colt Double Eagle Magazynek dwurzędowy mieści 15 naboi plus szesnasty w lufie, co pozwala na szybkie wystrzelenie aż ośmiu dubletów, będących obecnie podstawowym rodzajem ognia prowadzonego z pistoletu, zwłaszcza policyjnego. Zatrzask magazynka zlokalizowano po lewej stronie broni, ale jest to urządzenie łatwo przestawiane na prawą stronę, co ułatwia wymianę magazynka strzelcom leworęcznym. Chwyt pistoletu opracowano ergonomicz-nie - jego łukowaty kształt w górnej części zapewnia dobry uchwyt dla dłoni oraz łatwy dostęp kciuka do zatrzasku magazynka i zaczepu zamka. Zaczep zamka nie jest przestawiamy i zawsze znajduje się po lewej stronie pistoletu - strzelcy leworęczni mogą go jednak łatwo zwolnić palcem wskazującym lewej dłoni. Kratkowanie okładek chwytu sprzyja lepszemu przyleganiu chwytu do mokrej lub spoconej dłoni. Przednia część kabłąka osłaniającego spust, również kratkowana, jest lekko wklęsła, co ułatwia strzelanie oburącz. W przyrządach celowniczych zastosowano układ trzech plamek. Z pistoletu można strzelać z wyjętym magazynkiem. Muszka jest rampowa, szczerbinka prostokątna z wykończeniem przeciwodblaskowym. Lufa jest niklowana bezprądowo i ma sześć bruzd prawoskrętnych o skoku 254 mm. Droga spustu wynosi 19 mm, siła spustu - 40 niutonów. Niestety, Colt Ali American Model 2000 nie powtórzył sukcesu Colta M 1911. Mimo długiej, bardzo intensywnej reklamy i promoq'i, na rynku amerykańskim nie zdobył uznania. Po raz ostatni był wymieniany w wykazie nowych wyrobów na rok 79 1993. Wycofano go w 1994 roku i w katalogach firmowych na lata 1995 i 1996 już nie występuje. Również nowym, choć nieco starszym od Modelu 2000, jest pistolet Colt Double Eagle. Informacje o nim pojawiły się w prasie fachowej na przełomie 1989 i 1990 roku. Nazwa „Podwójny Orzeł" pochodzi stąd, że na zamku widnieją sylwetki dwu orlich głów. Pistolet był zapowiadany i oczekiwany od dawna z uwagi na jego cechy użytkowe. Chodzi tu, przede wszystkim, o mechanizm samonapinania kurka, pozwalający szybko oddać pierwszy strzał. W pistolecie z takim urządzeniem do oddania strzału wystarczy naciśnięcie spustu. Mechanizm ten jest znany od dawna i szeroko stosowany; stał się nawet mechanizmem obowiązującym, na przykład, w pistoletach biorących udział w konkursie na następcę Colta M 1911 Al, a później w pistolecie ofensywnym dla amerykańskich sił specjalnych. Jedynie firma Colt nie wprowadzała go do swych pistoletów, a wyłącznie do rewolwerów. Najsłynniejszy pistolet Colta, Model 1911, przez 80 lat - od powstania w 1905 roku do oficjalnego wycofania z uzbrojenia w 1985 roku - nie został wyposażony w ten mechanizm, chociaż wprowadzono doń wiele innych |l zmian konstrukcyjnych. Dlatego też zapowiedź przygotowania Colta z samonapinaniem wywołała duże zainteresowanie. Samonapinanie kurka ma bowiem przeciwników. Jednym z nich jest znany amerykański ekspert w dziedzinie broni, Jeff Cooper, sam zresztą świetny strzelec i instruktor strzelania. Twierdził on zawsze, że mechanizm samonapinania „jest genialnym rozwiązaniem nie istniejącego problemu". Jego zdaniem, jeśli pistolet może być noszony bezpiecznie z nabojem w lufie oraz kurkiem napiętym i zabezpieczonym, a taką możliwość ma właśnie Colt M 1911, to oddanie pierwszego strzału jest równie szybkie jak z samonapinania, a przy tym może to być strzał celniejszy, bo siła spustu przy kurku napiętym jest znacznie mniejsza niż przy samonapinaniu. Około dwa razy większa siła spustu przy samonapinaniu utrudnia celowanie i dlatego często zdarza się, że szybki strzał z samonapinania bywa niecelny. Autorytet Coopera w Stanach Zjednoczonych jest bardzo duży. Wydaje się zatem, że to właśnie jego poglądy były powodem niewprowadzenia mechanizmu samonapinania w Modelu 1911. 80 Double Eagle pod względem konstrukcji jest pochodną Colta 1911. Zasada działania i sposób ryglowania pozostały bez zmian. Sylwetka również jest podobna. Występują jednak między nimi istotne różnice. Oprócz już wspomnianego samonapinania Double Eagle ma samoczynną blokadę iglicy, zwalniacz napiętego kurka, pojem-niejszy magazynek, płaskie gniazdo sprężyny kurka oraz system trzech plamek w przyrządach celowniczych. Nie ma natomiast bezpiecznika zewnętrznego ani nastawnego, ani też samoczynnego chwytowego, które to bezpieczniki były urządzeniami charakterystycznymi dla M 1911. Aby strzał z samonapinania był rzeczywiście szybki, pistolet musi być noszony z nabojem w lufie. Blokada iglicy pozwala na takie noszenie i jednocześnie umożliwia wyeliminowanie bezpieczników zewnętrznych. Pistolet z samonapinaniem nosi się zwykle z kurkiem zwolnionym. Jeśli po kilku strzałach przerwiemy ogień, kurek pozostanie napięty. Przed schowaniem pistoletu należy kurek zwolnić. Służy do tego celu zwalniacz, specjalna dźwignia działająca w ten sposób, że po jej naciśnięciu kurek spada, ale bez strzału. Jako cudownej dziewiątce, a właściwie dziesiątce, bo opracowano ją w dwóch wzorach: do nabojów 10 mm Auto i 40 SW, brakuje temu pistoletowi tylko jednego, a mianowicie - pojemnego magazynka. Ma on wprawdzie o jeden nabój w magazynku więcej niż klasyczny Colt, a dzięki blokadzie iglicy jeszcze jeden nabój w komorze nabojowej, co w sumie daje 9 nabojów, jest to jednak znacznie mniej niż, na przykład, w Colcie Model 2000. Istniała jeszcze jedna cudowna dziewiątka Colta. W pierwszym wydaniu znanej angielskiej encyklopedii Jane's Infantry Weapons z 1975 roku opisano pistolet Colt Model 1971 Miltary Pistol, czyli pistolet wojskowy Colta wzór 1971 roku. Był to pistolet nowoczesny, kalibru 9 mm, z mechanizmem samonapinania i magazynkiem 15-nabojowym. Wykonany był ze stali nierdzewnej, odpornej na korozję i ułatwiającej obsługę oraz utrzymanie broni. Można go było nosić z nabojem wprowadzonym do lufy. Chwyt pistoletu był podobny do chwytu z Colta M 1911 zarówno pod względem wymiarów, jak i kątów ustawienia. Nie podano natomiast żadnych danych o naboju, poza kalibrem, można się więc jedynie domyślać, że była to dziewiątka Para-bellum. Nie opublikowano także żadnych zdjęć ani informacji o zasadzie działania i sposobie ryglowania tej broni. 81 Tab. 4 Dane techniczne pistoletów Colta Oznaczenie pistoletu Nabój Pojemność magazynka (szt) Mechanizm spustowy Długość całkowita (mm) Długość lufy (mm) Masa (9) 9x19 Para 10 mm Auto 40 SW SA DA DAO Model 2000 Ali American + 15 + 191 114 823 Model 2000 First Edition + 15 + 191 114 936 Model 2000 Compact + 15 + 174 95 - Double Eagle + 8 + + 216 127 1107 Double Eagle + 8 + + 197 108 1021 Model 1971 Military Pistol + 15 + + 202 114 993 ĆESKA ZBROJOYKA Budowę zakładów w Uherskim Brodzie koło Brna rozpoczęto 27 lipca 1936 roku. Prace toczyły się bardzo intensywnie. Pięć miesięcy później, 2 stycznia 1937 roku, pierwsze gotowe wyroby - lotnicze karabiny maszynowe - zeszły z linii produkcyjnej. W obliczu zbliżającej się wojny Ćeska Zbrojovka Uherski Bród stanowiła ważny element przemysłu obronnego obok Zbro-jovki Brno, Zbrojovki Strakonice i zakładów Śkody w Pilznie. Dzisiaj jest to nowoczesny zakład specjalizujący się w produkcji broni strzeleckiej. Obrabiarki sterowane numerycznie za pomocą komputera i ścisła kontrola całego procesu gwarantują wysoką jakość wyrobów. Produkuje się tam pistolety i karabiny pneumatyczne, strzelby myśliwskie śrutowe i kombinowane, karabiny sportowe małego kalibru, rewolwery oraz całą gamę sztucerów. Pistolety zawsze stanowiły ważną część produkcji w Uherskim Brodzie. Przed wojną były to, na przykład, pistolety ĆZ 24, ĆZ 27 i ĆZ 38, po wojnie zaś - w latach czterdziestych i pięćdziesiątych - pistolety ĆZ 50, ĆZ 52 i ĆZ 70. Czechy są członkiem Comission Internationale Permanente -międzynarodowego stowarzyszenia producentów broni i amunicji, i w związku z tym przyjęły jednolite, uznane na całym świecie, procedury badawcze CIP dla wszystkich rodzajów 83 wwmmwwmmmm ĆZ75B rozłożony częściowo 84 produkowanej broni. Czeska broń i amunicja są eksportowane do 70 krajów. Aktualnie w Uherskim Brodzie wytwarza się wiele cudownych dziewiątek. Typem podstawowym jest ĆZ 75. Prace nad tą bronią podjęto we wczesnych latach siedemdziesiątych w wyniku zapotrzebowania na nowoczesny pistolet, strzelający nabojami 9 mm Parabellum. Projektantami byli bracia Josef i Frantisch Kouchy'owie. Pistolet jest w całości wykonany ze stali, z wyjątkiem okładek chwytu. Zasada jego działania opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Ryglowany jest przez przekoszenie lufy w płaszczyźnie pionowej, w wyniku współdziałania osi zaczepu zamka z nerkowatym wycięciem w brodzie lufy. Do połączenia lufy z zamkiem służą dwa pierścieniowe występy na lufie, wchodzące w odpowiednie wycięcia w zamku. Zamek i szkielet pistoletu są odlewane pod ciśnieniem, lufa zaś jest kuta na zimno i ma 6 bruzd prawoskrętnych o skoku 250 mm. Do zasilania wykorzystuje się dwurzędowe magazynki o dużej pojemności, zależnej od używanego naboju. Po naciśnięciu na zatrzask magazynka nie wypada on z chwytu, gdyż zastosowano podtrzymującą go sprężynę. Mechanizm spustowy podwójnego działania, single action SA i double action DA pozwala na strzelanie albo z kurka uprzednio napiętego, albo z samonapinania. Droga spustu przy kurku napiętym wynosi 9 mm, przy samonapinaniu 20 mm; siła spustu odpowiednio 20 i 50 niutonów. Mechanizm uderzeniowy jest mechanizmem kurkowym z kurkiem zewnętrznym. Bezpiecznik zewnętrzny włącza się tylko przy kurku napiętym, pistolet więc można nosić z nabojem w lufie i napiętym, ale zabezpieczonym kurkiem. Można również zabezpieczyć pistolet przez ustawienie kurka w położeniu pośrednim na zębie zabezpieczającym. Zaczep zamka, bezpiecznik i zatrzask magazynka znajdują się tylko po lewej stronie pistoletu. Broń ta ma przyrządy celownicze stałe, z systemem trzech plamek. Na zamówienie dostarcza się pistolety z celownikami optycznymi, trytowymi lub z laserowym wskaźnikiem celu. Kratkowane okładki chwytu mogą być wyko- 85 ĆZ 75 BD nane z tworzywa sztucznego, gumy lub drewna orzechowego. Powierzchnie zewnętrzne zabezpieczone są przed korozją przez lakierowanie, czernienie, niklowanie lub pokrywanie polimerem. Oferowane są również pistolety ozdobne, grawerowane i pozłacane. Dostarcza się je w specjalnych opakowaniach o wyglądzie eleganckiej aktówki lub zdobionych puz-drach z orzecha włoskiego. V W trzech wzorach typu CZ 75 używane są następujące naboje: 9 mm x 19 Parabellum, 9 mm x 21 IMI oraz 40 SW. Oferowany jest również zestaw konweryjny, pozwalający przystosować pistolet do amunicji 22 Long Rifle. Ponadto w rodzinie pistoletów ĆZ 75 występuje spora liczba odmian, wersji i modyfikacji. Różnią się one rodzajem mechanizmu spustowego, wymiarami, pojemnością magazynka i masą, sposobem zabezpieczenia pistoletu, celownikami oraz innymi drobnymi, ale istotnymi cechami konstrukcyjnymi. ĆZ 75 B. Jest to modyfikacja pistoletu podstawowego ĆZ 75, polegająca na wprowadzeniu samoczynnej blokady iglicy, dodatkowo zabezpieczającej pistolet, zwłaszcza przy upadku. ĆZ 75 BD. To z kolei modyfikacja pistoletu ĆZ 75 B polegająca na tym, że zamiast bezpiecznika zainstalowano zwalniacz napiętego kurka. Ma on inny kształt niż bezpiecznik, jest przesunięty w kierunku kurka, na szkielecie zaś nie ma czerwonej kropki występującej razem z bezpiecznikiem. Pistolety B i BD wyróżniają się małą siłą spustu, wynoszącą 14-30 niutonów. ĆZ 75 DAO. Odmiana ĆZ 75 B, z której strzela się tylko z samonapinania (double action only). Zewnętrznie pistolet ten wyróżnia się tym, że nie ma ani bezpiecznika, ani zwalnia-cza kurka, kurek zaś nie ma główki do napinania, gdyż napina się go jedynie poprzez naciśnięcie spustu. ĆZ 75 Compact. Wersja kompaktowa pistoletu ĆZ 75, krótsza o 20 mm, niższa o 10 mm, lżejsza o 80 g, z magazynkiem zawierającym tylko 12 naboi. Przeznaczona do noszenia w ukryciu lub do noszenia długotrwałego. Podobnie jak w pistolecie ĆZ 75 B, w pistoletach kompaktowych znajduje się blokada iglicy. 87 ĆZ 75 Semicompact ĆZ 75 Police ĆZ 75 Semicompact. Wersja półkompaktowa, krótsza i lżejsza, ale o tej samej wysokości co wersja pełnowymiarowa, ponieważ w chwycie jest magazynek 15-nabojowy. ĆZ 75 Police. Modyfikacja pistoletu ĆZ 75 opracowana dla policji. Zamiast bezpiecznika ma zwalniacz napiętego kurka, wskaźnik obecności naboju w komorze nabojowej, przesławny zatrzask magazynka oraz oczko do mocowania rzemienia jako wyposażenie standardowe. W wyposażeniu opcyjnym pistolet 88 ĆZ 75 Kadet ii s Zestaw konwersyjny do pistoletu ĆZ 75 Kadet może mieć zaczep zamka po obu stronach, kratkowaną przednią i tylną część chwytu, gumowe okładki chwytu, gumowe dno magazynka, celownik trytowy i czerniony język spustowy zamiast chromowanego. ĆZ 75 Kadet. Jest to pistolet konwersyjny, powstający w wyniku zamontowania w pistolecie standardowym zestawu kon-wersyjnego składającego się z innego zamka, lufy, sprężyny powrotnej z żerdzią oraz magazynka. Po zamontowaniu tych 89 ...ŚŚŚKifcW ĆZ 75 Champion z celownikiem mechanicznym ĆZ 75 Champion z celownikiem optycznym części z pistoletu strzela się amunicją bocznego zapłonu kalibru 22 LR (nabój sportowy długi kalibru 5,6 mm). Na zamku Kadeta znajduje się celownik, regulowany w obu płaszczyznach. Magazynek jednorzędowy mieści 10 naboi. Tego typu pistolety są używane do nauki strzelania, a także w strzelectwie sportowym i rekreacyjnym. CZ 75 Champion. Pistolet z przeznaczeniem sportowo-wyczy-nowym, używany w szczególności w konkurencjach ustalonych przez organizację strzelecką IPSC. Jest to jednocześnie odmiana i wersja pistoletu standardowego 75. Odmiana dlatego, że Champion nie ma mechanizmu samonapinania, strzela się zeń tylko 90 ĆZ 75 Fully Automatic CZ85 z kurka uprzednio napiętego, a wersja - ponieważ jest to najdłuższy i najcięższy ze wszystkich pistoletów ĆZ 75. Ponadto charakteryzuje się następującymi urządzeniami: prostym językiem spustowym z możliwością regulacji drogi spustu, wyraźnie wystającym ze szkieletu zatrzaskiem magazynka ułatwiającym szybką wymianę magazynków, profilowanym chwytem z wgłębieniami dla palców, szczelinowym kompensatorem podrzutu zainstalowanym u wylotu lufy oraz speq'alnyrni celownikami optycznymi lub precyzyjnymi, nastawnymi celownikami mechanicznymi. ĆZ 75 Fully Automatic. Odmiana pistoletu standardowego wyróżniająca się tym, że można z niej strzelać seriami z szyb- 91 W ĆZ 85 zaczep zamka i bezpiecznik znajdują się po obu stronach pistoletu Nastawny celownik mikrometryczny w ĆZ 85 Combat kostrzelnością teoretyczną 1000 strz./min. Pistolet jest zasilany z normalnego magazynka 15-nabojowego lub z magazynka przedłużonego, wystającego z chwytu, ale zawierającego 25 na-boi. Przedłużona lufa ma na wylocie skośne szczeliny pełniące rolę osłabiacza podrzutu w ogniu seryjnym. Ciekawym szczegółem konstrukcyjnym są prowadnice w przedniej, dolnej części szkieletu, w które wprowadza się dno magazynka, tworząc w ten sposób uchwyt przedni dla drugiej ręki. Przy ogniu seryjnym trzymanie pistoletu oburącz jest konieczne. ĆZ 85. Jest to modyfikacja ĆZ 75 polegająca na tym, że zaczep zamka i bezpiecznik zostały zdublowane dla wygody leworęcznych i znajdują się po obu stronach pistoletu. ĆZ 85 B. Następna modyfikacja, w której do pistoletu ĆZ 85 wprowadzono wewnętrzną blokadę iglicy, tak jak w ĆZ 75 B. ĆZ 85 Combat. Kolejna modyfikacja wyróżniająca się kilkoma drobnymi, ale istotnymi szczegółami. Pistolet ma nastaw- 92 ny celownik mikrometryczny, regulowany spust oraz wybudowany na zewnątrz zatrzask magazynka. Nie ma natomiast sprężyny podtrzymującej magazynek, przeciwnie - po naciśnięciu zatrzasku magazynka następuje natychmiastowe wyrzucenie magazynka z chwytu. Górna powierzchnia zamka jest podłużnie rowkowana dla zapobieżenia odblaskom światła. Kurek może mieć główkę okrągłą lub płaską. Wymienione tu odmiany, wersje i modyfikacje mają własne oznaczenia i są traktowane przez producenta jako standardowe. Możliwe jest jednak tworzenie innych, indywidualnych zestawów, gdyż poszczególne części pistoletu są produkowane w kilku wariantach. Ocenia się, że w aktualnym programie ĆZ 101 93 produkcyjnym Ćeskiej Zbrojovki można by zmontować około 100 modyfikacji. Dobre opracowanie konstrukcyjne, technologiczne i produkcyjne typu 75 sprawiło, że jest to pistolet od lat znany na świecie i wysoko ceniony. Sukces potwierdzają liczne próby kopiowania tego pistoletu przez innych producentów. Sukcesem jest także i to, że twórcy pistoletów pochodnych nie ukrywają pierwowzoru. Wprost przeciwnie, wyraźnie wskazują w opisie technicznym, że ich konstrukcja opiera się na rozwiązaniu pochodzącym z Uherskiego Brodu. ĆZ 100. Jest to nowy typ pistoletu Ćeskiej Zbrojovki. Od typu 75 różni się: sylwetką, sposobem ryglowania, mechanizmem uderzeniowym, materiałem użytym na szkielet oraz interesującymi szczegółami konstrukcyjnymi. Zasada jego działania opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Pistolet jest ryglowany przez przeko-szenie lufy, ale do ryglowania, zamiast pierścieni, wykorzystuje się prostopadłościenną komorę nabojową, wchodzącą w okno wyrzutowe łusek. Zasilany jest z magazynków o pojemności nieco mniejszej niż w typie 75. Mechanizm spustowy DAO pozwala prowadzić ogień tylko z samonapinania. Siła spustu wynosi 27-35 niutonów. Ma on bijnikowy mechanizm uderzeniowy, w odróżnieniu od kurkowego mechanizmu w typie 75. Zabezpieczenie pistoletu gwarantuje wewnętrzna blokada iglicy, na zewnątrz nie ma żadnego bezpiecznika, jest jedynie dźwignia zaczepu zamka. Przyrządy celownicze są stałe, celownik ma białą obwódkę, na muszce zaś umieszczono białą kropkę. Pistolet jest przystosowany do tego, aby na kabłąku można było zainstalować laserowy wskaźnik celu. Szkielet pistoletu wykonano z tworzywa polimerowego, dzięki czemu zmniejszono masę broni i złagodzono odczucie odrzutu. Sylwetka pistoletu jest zwarta z zaokrąglonymi krawędziami, co w połączeniu ze zmniejszonymi gabarytami ułatwia ukrycie pistoletu i szybkie jego wyciągnięcie. Wiele uwagi poświęcono ergonomicznemu opracowaniu chwytu dla uzyskania zrównoważonego rozkładu masy. Ciekawym szczegółem jest występ na górnej powierzchni zamka. Służy on do przeładowywania pistoletu jedną ręką. Aby tego dokonać, należy ten 94 występ oprzeć o jakiś stabilny przedmiot - na przykład o krawędź stołu lub okna - i nacisnąć. Operację tę można również przeprowadzić posługując się celownikiem. Innym szczegółem jest to, że po wprowadzeniu naboju do komory nabojowej wszystkie sprężyny są zwolnione. Zdaniem producenta pistolet CZ 100 należy do broni typu „załaduj i zapomnij". ĆZ 101. Jest to wersja pistoletu ĆZ 100 różniąca się magazynkiem o mniejszej pojemności. Magazynek jest jednorzędowy, w związku z czym CZ 101 jest o 5 mm węższy od ĆZ 100. Pistolety z cienkim chwytem projektuje się dla osób o małych dłoniach, na przykład dla kobiet służących w wojsku lub w policji. 95 Tab. 5 Dane techniczne pistoletów ĆZ Oznaczenie pistoletu Nabój Pojemność magazynka (szt) 9x19 Para 9x21 IMI 40 SW 22 LR ĆZ75 + + + 15/15/10 ĆZ75B + + + 15/15/10 ĆZ 75 BD + + + 15/15/10 ĆZ 75 DAO + + + 15/15/10 ĆZ 75 Ćompact + 12 ĆZ 75 Semicompact + 15 ĆZ 75 Police + + + 15/15/10 ĆZ 75 Kadet Adapter + 10 ĆZ 75 Champion + + + 15/15/10 ĆZ 75 Fully Automatic + 15/25 ĆZ85 + + 15/15 ĆZ85B + 15 ĆZ 85 Combat + 15 ĆZ100 + + 13/10 ĆZ101 + + 7/6 96 O Mechanizm spustowy Długość całkowita (mm) Długość lufy (mm) Wysokość (mm) Szerokość (mm) Masa z pustym magazynkiem (g) SA DA DAO + + 206 120 138 35 1000 + + 206 120 138 35 1000 + + 206 120 138 35 1000 + 206 120 138 35 1000 + + 186 100 128 35 920 + + 186 100 138 35 960 + + 206 120 138 35 1000 + + 187 124 - - 475 + 240 114 142 35 1010 + + 206 155 160 35 1000 + + 206 120 138 38 1000 + + 206 120 138 38 1000 + + 206 120 138 38 1000 + 177 95 126 32 680 + 177 95 126 27 670 97 DAEWOO Koreańska firma Daewoo Precision Industries Ltd znana jest w Polsce jako producent samochodów. W świecie natomiast jest liczącym się wytwórcą broni. Właśnie w Daewoo powstały dwa interesujące pod względem konstrukcji pistolety: DP 51 i DH 40. Pierwszy strzela nabojami 9 mm Parabellum, drugi amunicją kalibru 40 SW. Zasada ich działania opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Pistolety są ryglowane przez przekoszenie lufy, z tym że do podnoszenia i opuszczania tylnego końca lufy służy ukośny występ pod lufą, do ryglowania zaś - dwa pierścienie na jej zewnętrznej powierzchni (DP 51) lub prosto-padłościenna komora nabojowa (DH 40). Zasilane są z dwurzędowych magazynków pudełkowych o pojemności 13 nabojów w DP 51 i 12 nabojów w DH 40. Ich mechanizm spustowy jest mechanizmem potrójnego działania, a mechanizm uderzeniowy jest mechanizmem kurkowym z kurkiem zewnętrznym. Pistolety mają obustronne bezpieczniki zewnętrzne, z tym że dźwignia po prawej stronie jest mniejsza i ma nieco inny kształt niż ta z lewej strony. Drugim zabezpieczeniem jest wewnętrzna blokada iglicy. Bezpiecznik zewnętrzny usytuowano na szkielecie pistoletu. Przyrządy celownicze są z plamkami, celownik jest przesuwny w lewo-prawo, muszka stała. Zatrzask 98 Daewoo DH 40 Przekrój pistoletu Daewoo DP 51 99 Pistolet Daewoo DH 40 rozłożony częściowo magazynka znajduje się przy kabłąku, po lewej stronie pistoletu, a u dołu chwytu jest oczko do rzemienia. Cechą szczególną pistoletów Daewoo jest mechanizm spustowy nazywany Tri-Action lub Fast Fire. Wyróżnia się on tym, że ma trzy możliwości oddania pierwszego strzału. Dwie z nich są tradycyjne: albo z kurka uprzednio napiętego, albo Daewoo DP 51 C 100 z samonapinania. Trzecia polega na tym, że kurek uprzednio napięty można kciukiem pchnąć do przodu i zostawić w tym położeniu. Język spustowy przesuwa się wówczas nieco do przodu, a cały mechanizm spustowy przyjmuje takie położenie, że z pistoletu można strzelić jak z samonapinania, ale potrzebna w tym wypadku siła spustu jest bardzo mała. Wartości siły spustu w pistolecie Daewoo są następujące: przy samonapina-niu 53 niutony, przy kurku uprzednio napiętym 26,5 niutona, a w położeniu trzecim - tylko 22 niutony. Jest to więc zręczne rozwiązanie problemu strzelania z samonapinania dla tych użytkowników, dla których długa droga spustu i jej duża siła były zawsze przeszkodą. Pistolety Daewoo są wyraźnie przeznaczone dla kobiet. Pistolet DP 51 ma długość całkowitą 190 mm, lufę o długości 102 mm i masę 795 g, pistolet DH 40 ma lufę 104 mm i masę 910 g. Istnieją także dwie kompaktowe wersje pistoletu DP 51: DP 51 C i DP 51 S. Dane dla DP 51 C są następujące: długość całkowita 178 mm, masa 738 g, pojemność magazynka 10 naboi. 101 FEG Węgierska fabryka, założona w 1891 roku, kilkakrotnie zmieniała nazwę, zawsze jednak tak, aby jej skrót brzmiał FEG. W niedawno wydanym katalogu pod znakiem firmowym podano aktualną nazwę: Fegyvergyartó KFT., Budapeszt. Przedsiębiorstwo jest znane z produkcji narzędzi, silników, maszyn do szycia i broni, w szczególności pistoletów, wśród których jest kilka cudownych dziewiątek, Pistolet P9M jest właściwie tak dokładną kopią Browninga HP, że wiele części jest wprost zamiennych. Zasada działania opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy, do ryglowa- FEG P9 R 102 FEG P9 RK nią zaś wykorzystuje się pierścienie na zewnętrznej powierzchni lufy. Pistolet nie ma mechanizmu samonapinania ani wewnętrznej blokady iglicy. Zabezpieczenie stanowią: zewnętrzny bezpiecznik na szkielecie, ustawienie kurka na zębie zabezpieczającym oraz bezpiecznik magazynkowy, który nie pozwala na oddanie strzału po wyjęciu magazynka. Stałe przyrządy celownicze mają białe plamki. Magazynek, jak w oryginale, 13-nabojowy. Sportową modyfikacją pistoletu P9 M jest pistolet FP9. Główna różnica to szyna wentylacyjna zainstalowana na zamku w FP9. Ma ona ułatwić szybkie, sportowo-wyczynowe strzelanie poprzez zapobieganie falowaniu powietrza nad rozgrzaną lufą. Następne pistolety: P9 R, P9 RA i P9 RK to już prawdziwe cudowne dziewiątki. Pistolet P9 R powstał w ten sposób, że do Browninga P9 M wprowadzono mechanizm samonapinania, pojemność magazynka zwiększono o jeden nabój, bezpiecznik zaś ze szkieletu przeniesiono na zamek. P9R nadal nie ma wewnętrznej blokady iglicy, ale bezpiecznik jest jednocześnie zwalniaczem napiętego kurka. P9 RA jest modyfikacją P9 R polegającą na tym, że w P9 R szkielet jest stalowy, a w P9 RA ze stopu lekkiego. Natomiast P9 RK to krótsza i lżejsza wersja P9 R, bardziej przystosowana do noszenia w ukryciu. W połowie lat osiemdziesiątych produkowano interesujące modyfikacje pistoletu P9 R dla leworęcznych: bezpiecznik był umieszczony po prawej stronie zamka, a zaczep zamka i zatrzask magazynka po prawej stronie szkieletu. J 103 Tab. 6 Dane techniczne pistoletów FEG Pistolet P9M F9P P9R P9RA P9RK Nabój 9 mm Parabellum 9 mm Parabellum 9 mm Parabellum 9 mm Parabellum 9 mm Parabellum Długość całkowita (mm) 198 198 203 203 190 Długość lufy (mm) 118 118 118,5 118,5 105,5 Masa z pustym magazynkiem (g) 910 950 1000 950 970 Pojemność magazynka (szt) 13 13 14 14 14 GIURZA Rosyjski pistolet, konstrukq'i Piotra Sierdiukowa, strzelający oryginalną amunicją 9 mm x 21, nie mającą jednak nic wspólnego z nabojami 9 mm x 21 IMI. Konstruktorem naboju jest Aleksiej Juriew, nabój zaś wyróżnia się wysoką zdolnością przebijania. Zasada działania pistoletu opiera się, najprawdopodobniej, na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy, zamek zaś jest ryglowany. Najprawdopodobniej, ponieważ dostępne źródła rosyjskie nie podają tej informacji, natomiast w niektórych Giurza 105 źródłach zachodnich napisano, że pistolet może mieć zamek swobodny. Zasilanie odbywa się z magazynka pudełkowego zawierającego 18 naboi i wkładanego do polimerowanego szkieletu. W szkielet wbudowane są stalowe prowadnice, po których prowadzi się stalowy zamek. Pistolet ma mechanizm uderzeniowy kurkowy z samonapinaniem zewnętrznego kurka. Zabezpieczenie pistoletu stanowią dwa bezpieczniki, oba samoczynne, jeden w języku spustowym, drugi - na tylnej części chwytu. Centralne umieszczenie bezpieczników sprawia, że pistolet jest jednakowo dostępny dla strzelców lewo- i praworęcznych. Nabój 9 mm x 21 ma niezwykle dużą zdolność przebijania lekkich pancerzy. Według prasy rosyjskiej i broszury producenta, pocisk tego naboju, mający prędkość początkową 420 m/s, jest w stanie przebić ubiór ochronny składający się z dwu płytek tytanowych o grubości 1,2 mm oraz 30 warstw kevlaru z odległości 70 m, a mniej odporne kamizelki nawet ze 100 m. Oznacza to, że pocisk może przebijać karoserie samochodów, nawet opancerzonych. Przebicie uzyskuje się dzięki działaniu stalowego lub wolframowego rdzenia, wmontowanego w wierzchołek pocisku. Na prawej stronie zamka znajduje się rysunek węża. Podobno „giurza" to nazwa kaukaskiej żmii. Spotyka się również zapis „gurza". Długość pistoletu wynosi 196 mm, wysokość 145 mm, szerokość 30 mm, masa bez nabojów 995 g, z nabojami - 1180 g, szybko-strzelność praktyczna 40 strz./min, zasięg skuteczny 100 m. 106 GLOCK Gaston Glock założył swe przedsiębiorstwo w 1963 roku i z niewielkim zespołem zajął się produkcją wyrobów ze stali i tworzyw sztucznych. W latach siedemdziesiątych pracował już dla wojska, wytwarzał noże i bagnety, granaty bojowe i ćwiczebne oraz taśmy amunicyjne do karabinów maszynowych. Gdy w 1980 roku austriackie siły zbrojne ogłosiły konkurs na nowy pistolet służbowy, zgłosił on swój akces i tym samym rozpoczął rywalizację z wieloma renomowanymi producentami broni. Opracowany w 1981 roku prototyp zwrócił na siebie uwagę zarówno oryginalnym rozwiązaniem konstrukcyjnym, jak i bardzo nowoczesną technologią wykonania, z dużym wykorzystaniem tworzyw sztucznych. Rok 1982 to czas wielostronnych i intensywnych badań egzemplarzy prototypowych. Zgodnie z wcześniej opracowanymi i ostro sformułowanymi wymaganiami taktyczno-technicznymi pistolet przeszedł 36 różnorodnych, punktowanych prób badawczych. 5 listopada 1982 roku ówczesny minister obrony - oficjalnym pismem - zawiadomił, że pistolet zdobył 91% możliwych do zdobycia punktów. Nadano mu nazwę P 80 i przyjęto do uzbrojenia. Nazwę roboczą Glock 17 zachowano do celów eksportowych. Liczbę 17 wyjaśnia się dwojako. Pierwsze wyjaśnienie bierze się stąd, że w magazynku pistoletu mieści się 17 naboi. 107 Glock 17 Drugie zaś - bardziej prawdopodobne - mówi o tym, że patent uzyskany na ten pistolet był siedemnastym patentem w historii rozwoju firmy. Dostawy dla wojska, w liczbie 30 000 egzemplarzy, zrealizowano w 1983 roku. Dwa lata później powtórzono badania na egzemplarzach produkowanych seryjnie. P 80 zdobył wówczas 94% punktów możliwych do zdobycia. Działanie pistoletu Glock opiera się na zasadzie wykorzystania energii krótkiego odrzutu lufy. Ryglowanie zamka odbywa się przez przekoszenie lufy w płaszczyźnie pionowej. Ruch, w górę i w dół, tylnego końca lufy jest wynikiem współpracy ukośnego występu brody lufy z blokiem ryglującym. Na zewnętrznej, górnej powierzchni lufy nie ma pierścieni ryglujących typu browningowskiego, ich rolę bowiem pełni pogrubiona komora nabojowa, ukształtowana w formie prostopadłościanu i wchodząca w wycięte w zamku okno wyrzutowe łusek. Węzeł ryglowy wytrzymuje ciśnienie gazów prochowych o wartości 5000 barów, dwa razy większej niż ciśnienie przeciętnej amunicji 9 mm Parabellum. W mechanizmie uderzeniowym nie ma kurka, jest tylko iglica z własną sprężyną. Napinanie iglicy jest dwuetapowe. Częściowe napięcie sprężyny odbywa się przy każdym przeładowaniu broni, to znaczy przy każdym wsteczno-powrotnym ruchu zamka. Napięcie do końca oraz zwolnienie iglicy następuje podczas ściągania spustu. Tak więc pistolet jest zawsze gotów do oddania strzału, ale z powodu braku kurka 108 nie można zeń strzelać z kurka uprzednio napiętego, a jedynie z samonapinania. Glock jest więc pistoletem typu „double action only - DAO", strzelającym tylko z napinanej iglicy. Dzięki częściowemu napinaniu sprężyny iglicy przez odrzucany po strzale zamek siła spustu jest niewielka. W pistolecie standardowym wynosi ona 22 niutony. Na zamówienie dostarcza się również pistolety z siłą spustu 35 lub 45 niutonów. Najmniejszą siłę spustu, wynoszącą tylko 15 niutonów, ma pistolet Glock w wersji sportowo-wy czynowej 17 L. W pistoletach kurkowych, z możliwością samonapinania kurka, istnieją dwie wartości drogi i siły spustu: przy kurku uprzednio napiętym droga i siła są małe, przy samonapinaniu - duże. Jeśli z takiego pistoletu pierwszy strzał zostaje oddany z samonapinania, należy pokonać duży opór spustu na długiej drodze, w następnych zaś strzałach droga spustu jest krótsza, a siła znacznie mniejsza. W Glocku droga i siła spustu są stałe, i takie same od pierwszego do ostatniego strzału. Uważa się to za dużą zaletę, gdyż bardzo ułatwia szkolenie użytkowników broni. Pistolet Glock ma trzy bezpieczniki tworzące razem system określany angielską nazwą „Saie Action" - bezpieczne działanie. Są to: zewnętrzny bezpiecznik spustowy oraz dwa bezpieczniki wewnętrzne, a mianowicie przednia i tylna blokada iglicy. Razem uniemożliwiają odpalenie naboju dopóty, dopóki spust nie zostanie całkowicie ściągnięty. W miarę jak strzelec ściąga spust, bezpieczniki kolejno wyłączają się automatycznie i włączają się, również automatycznie, gdy tylko zdejmie się palec ze spustu. Ponadto zwolnienie spustu powoduje również zwolnienie końcowego napięcia sprężyny iglicy. Uzależnienie działania bezpieczników i iglicy od ruchu spustu powoduje, że w pistolecie nie są potrzebne ani bezpiecznik zewnętrzny, ani zwalniacz (kurka lub iglicy), tradycyjnie uruchamiane kciukiem strzelca. Bezpiecznik spustowy to niewielka dźwignia, wbudowana w środek języka spustowego. Ten maleńki języczek, pod działaniem własnej sprężyny, stale wystaje z języka spustowego i w tym położeniu blokuje spust. Uruchomienie spustu jest możliwe tylko po uprzednim wciśnięciu języczka palcem ścią- 109 Bezpiecznik spustowy pistoletu Glock gającym spust, jest więc to bezpiecznik jednakowo dostępny dla strzelców lewo-i praworęcznych. Bezpiecznik spustowy uniemożliwia również bezwładnościowy ruch języka spustowego do tyłu w wypadku wypadnięcia pistoletu z ręki i uderzenia w podłoże tylną częścią zamka, a także w wypadku silnego uderzenia, na przykład dłonią, w tył pistoletu. Dzięki temu bezpiecznikowi niemożliwe jest również ściągnięcie spustu wskutek przypadkowego zetknięcia się jakiegoś przedmiotu z bocznymi powierzchniami lub krawędziami języka spustowego. Drugim bezpiecznikiem jest przednia blokada iglicy. W położeniu dolnym, czyli włączonym, stalowa tulejka - pod działaniem własnej sprężyny - zamyka kanał przejściowy iglicy i tym samym uniemożliwia uderzenie iglicy w spłonkę naboju znajdującego się w komorze nabojowej. Wyłączenie przedniej blokady iglicy następuje poprzez uniesienie tulejki i wepchnięcie jej w głąb zamka pod działaniem szyny spustowej, cofającej się przy ściąganiu spustu. Uniesienie tulejki do góry otwiera drogę iglicy, która - jeśli zostanie zwolniona - będzie mogła uderzyć w nabój. Jeśli jednak spust nie zostanie ściągnięty, a mimo to iglica w jakiś przypadkowy sposób zostanie zwolniona, to przednia blokada iglicy gwarantuje, że strzał nie padnie. Trzecim bezpiecznikiem jest tylna blokada iglicy, której działanie jest następujące. Strzał z pistoletu może nastąpić wówczas, gdy szyna spustowa, zazębiona z iglicą, przemieści się w dół i ją zwolni. Gdy spust pistoletu znajduje się w przednim położeniu, szyna spustowa leży w górnym wycięciu bloku sterującego i nie może opaść w dół. Ściąganie spustu powoduje cofanie się szyny spustowej i wysuwanie jej z górnego wycięcia, aż do ustawienia się nad dolnym wycięciem, w które może 110 opaść. Gdy spust dochodzi do położenia tylnego, główka szyny spustowej styka się z ustawioną pod kątem płaszczyzną oporową przerywacza. Dalsze wywieranie nacisku na spust powoduje zepchnięcie w dół szyny spustowej i zwolnienie iglicy, która pod działaniem własnej, uprzednio ściśniętej sprężyny, przemieszcza się do przodu i odpala nabój. Kolejność odbezpieczania pistoletu jest więc następująca. Gdy naciśniemy palcem na spust, jako pierwszy zostanie wyłączony bezpiecznik spustowy. Wyłączenie tego bezpiecznika umożliwia ściągnięcie spustu i ruch do tyłu szyny spustowej. Cofająca się szyna zwalnia najpierw przednią, a następnie tylną blokadę iglicy. Dopóki nie położymy palca na spuście, pistolet jest stale po-trójnie zabezpieczony i może być noszony z nabojem w lufie. Można również rzucać pistoletem, uderzać weń lub nim, nie narażając się przy tym na żadne niebezpieczeństwo. Mechanizm spustowy, jak w każdym pistolecie samopowtarzalnym, pozwala jedynie na prowadzenie ognia pojedynczego. Wyjątek stanowi mechanizm w pistolecie Glock 18. Ma on przełącznik rodzaju ognia i umożliwia strzelanie albo pojedynczo, albo seriami z dużą szybkostrzelnością. Zasilanie pistoletu odbywa się z magazynków wykonanych z tworzywa sztucznego i wkładanych do chwytu pistoletu. Są to magazynki dwurzędowe o dużej pojemności. W zależności od kalibru używanej amunicji i przeznaczenia magazynka zawierają one od 13 do 33 naboi. Na przykład w pistolecie Glock 17 magazynek standardowy zawiera 17, opcyjny zaś 19 naboi 9 mm Parabellum. Przyrządy celownicze są stałe, z tym że zamiast systemu trzech plamek stosuje się jedną plamkę na muszce i obwódkę na szczerbince. Standardowy celownik ma wysokość 6,5 mm, dostępne są również trzy inne celowniki o wysokości 6,1 mm, 6,9 mm oraz 7,3 mm. Na zamówienie można otrzymać dwa rodzaje samoświecących, trytowych celowników nocnych. Glock 17 jest uważany przez wielu specjalistów za pistolet XXI wieku. Mówiąc dokładniej, jest on zwiastunem nowej generacji broni, wykonywanej nie z tradycyjnej, ciężkiej stali, lecz z innych materiałów, lżejszych i jednocześnie bardziej wytrzymałych. Szkielet z chwytem i magazynek tego pistoletu są wy- 111 konane z lekkiego, polimerowego tworzywa sztucznego metodą formowania wtryskowego. Sam pistolet ma masę tylko 620 g, pusty magazynek 56 g, załadowany - 260 g. Pistolet z pełnym magazynkiem ma więc masę 880 g i w porównaniu z innymi pistoletami jest lżejszy o około 40%. Z innego porównania wynika, że Glock z 17 nabojami może być lżejszy niż inny pistolet bez naboi. Jeśli pistolet potraktujemy jako „opakowanie" do naboi i masę załadowanego pistoletu podzielimy przez liczbę naboi w magazynku, to otrzymany wskaźnik będzie dobrą miarą porównawczą lekkości i nowoczesności konstrukcji. Dla Gloc-ka 17 wskaźnik ten wynosi tylko 52,1 g/nabój, dla innych zaś cudownych dziewiątek jest znacznie wyższy, na przykład 68,7 grama/nabój dla pistoletu SIG P 226 lub 83,3 g/nabój dla HK P7 M13 firmy Heckler i Koch. Mała masa broni jest oczywiście zaletą, ale może być i wadą. W wypadku pistoletu, zwłaszcza strzelającego silnym nabojem, lekka broń będzie miała dużą wartość energii odrzutu swobodnego, czyli - mówiąc językiem potocznym - będzie mocno „kopała". W praktycznym strzelaniu oznacza to silny odrzut i podrzut broni. Zwłaszcza podrzut, podrywający lufę do góry, jest zjawiskiem niekorzystnym, gdyż utrudnia szybkie oddanie drugiego strzału, gdy strzela się dubletami, a ten rodzaj strzelania stosowany jest coraz częściej, zwłaszcza w policji i w służbach specjalnych. W wypaku Glocka 17 z obliczeń teoretycznych wynika, że przy pierwszym strzale, gdy magazynek jest jeszcze pełny, wartość energii odrzutu swobodnego wynosi 5,6 dżula. Jest to wartość duża, ale jeszcze dopuszczalna, gdyż zwykle pistolety wojskowe i policyjne projektuje się tak, aby wartość energii odrzutu wynosiła 5 dżuli. Ale w wypadku, gdy strzelamy ostatnim nabojem, na dodatek z pistoletu, z którego wyjęto magazynek, wartość energii odrzutu swobodnego wyniesie 8 dżuli. Jest to wartość o 60% większa od dopuszczalnej, ale w pistolecie Glock nawet taki strzał zostanie przez użytkownika oceniony jako umiarkowany z punktu widzenia odrzutu. Ma na to wpływ kilka czynników. Po pierwsze - chwyt pistoletu jest ustawiony pod właściwym kątem i dobrze pasuje do dłoni. Po drugie - oś lufy 112 leży blisko punktu podparcia pistoletu w dłoni i wobec tego moment obrotowy, podrzucający wylot lufy do góry, jest nieduży, ponieważ małe jest ramię tego momentu. Wreszcie po trzecie -dużą rolę w łagodzeniu odrzutu odgrywa to, że szkielet z chwytem są wykonane z tworzywa sztucznego. Naturalna elastyczność tworzywa powoduje, że szkielet pochłania i rozprasza część energii odrzutu. Oryginalną cechą pistoletu Glock jest ukształtowanie przewodu lufy. W odróżnieniu od innych pistoletów lufa nie jest bruzdowana, lecz ma tak zwany sześcioforemny przewód poligonalny. Przekrój poprzeczny lufy poligonalnej ma zarys w kształcie wieloboku, ale zbudowany nie z odcinków prostej, lecz z łuków o dużym promieniu krzywizny. Lufa sześcioforemna, nazywana też lufą heksagonalną, ma zarys podobny do sześcio-boku. Poprzez zastosowanie lufy poligonalnej uzyskuje się: • likwidację przecieków gazów prochowych między pociskiem i przewodem lufy, co powoduje wzrost prędkości początkowej pocisku w porównaniu do prędkości uzyskiwanej z luf konwencjonalnych; w wypadku nabojów 9 mm Parabel-lum wzrost ten wynosi 10%; • znaczne zwiększenie żywotności balistycznej lufy; • większą precyzję strzału; • łatwiejsze czyszczenie przewodu lufy po oddaniu strzałów. Lufy poligonalne w pistoletach są stosowane coraz częściej, mimo iż są trudniejsze w wykonaniu niż lufy konwencjonalne. W Glockach strzelających nabojami 9 i 10 mm stosuje się lufy heksagonalne, natomiast w pistoletach Glock 21, kalibru 45, czyli 11,43 mm - lufy oktagonale, to znaczy ośmioforemne o podobnych właściwościach. Pistolet Glock charakteryzuje się bardzo małą liczbą części składowych oraz całkowitą ich zamiennością, dzięki wysoce zautomatyzowanej i komputerowo sterowanej produkcji. Zależnie od wzoru i odmiany pistoletu liczba części w Glockach wynosi od trzydziestu kilku do czterdziestu. W innych pistoletach przekracza 50 i może dochodzić nawet do 70. Rozkładanie i składanie pistoletu jest proste. Rozkładanie częściowe na 6 głównych części: lufę, zamek, szkielet, sprężynę po- 113 wrotną, żerdź sprężyny i magazynek (lub na 5, gdyż w nowszych pistoletach sprężyna powrotna i żerdź tworzą jeden zespół), wykonuje się bez użycia narzędzi w kilka sekund. Rozkładanie całkowite wymaga użycia jednego wybijaka i zajmuje minutę. W każdym pistolecie ważną sprawą jest zabezpieczenie powierzchni metalowych przed wszelkimi rodzajami korozji. Najczęściej stosuje się czernienie, fosforanowanie, niklowanie lub chromowanie. W Glocku zastosowano specjalne wykończenie powierzchni. Nosi ono fabryczną nazwę Tenifer i jak dotąd chronione jest tajemnicą produkcyjną, podobnie jak skład i wykonanie tworzywa, z którego wyrabia się szkielety i magazynki. Wiadomo tylko, że obróbka ta daje powierzchnię bardzo twardą, rzędu 68-70 HRC, i jednocześnie bardzo odporną na korozję. Technologią Tenifer jest wykańczana również wewnętrzna powierzchnia lufy. Części pistoletu wykonane z tworzywa sztucznego są także bardzo odporne na działanie czynników zewnętrznych. Matowy wygląd pistoletu zapobiega odblaskom światła i tym samym nie utrudnia celowania ani nie zdradza stanowiska strzelca. Kształty zewnętrzne pistoletu opracowano tak, aby broń można było szybko i łatwo wyciągnąć z futerału, prędko uchwycić cel w celowniku i oddać strzał. Czasami jednak zdarza się, że nie ma czasu na celowanie. W takich wypadkach stosuje się tak zwane strzelanie instynktowne, bez celowania. Kąt pochylenia chwytu w Glocku został właśnie tak dobrany, aby maksymalnie ułatwić strzelanie instynktowne. W pistolecie Glock, jeśli chodzi o naboje 9 mm Parabellum, można korzystać z amunicji z różnymi pociskami, od pocisków w pełnym płaszczu metalowym począwszy, a na pociskach specjalnych, typu THV lub Hydra-Shok, skończywszy. Nie są również niebezpieczne naboje o zwiększonym ciśnieniu gazów prochowych, w Stanach Zjednoczonych oznaczane +P lub +P+, gdyż zarówno lufę, jak i węzeł ryglowy zaprojektowano z dużym zapasem wytrzymałości. Pistolet Glock od samego początku swego istnienia zwrócił na siebie uwagę i zdobył uznanie. Pierwsi jego zalety dostrzegli Norwegowie i przyjęli go do uzbrojenia jako pistolet przepisowy. Dostawy do Norwegii rozpoczęły się już w 1984 roku. W miarę upływu lat rozwój pistoletu zmierzał w dwu kierun- 114 Glock 17 L Glock 19 Glock 22 115 kach: z jednej strony Glock był wprowadzany do użytku w kolejnych krajach, z drugiej zaś - opracowywano nowe wzory i odmiany pistoletu. Obecnie rodzina Glocków jest już bardzo liczna. Oprócz pistoletu podstawowego Glock 17 tworzą ją: • Glock 17 L. Jest to sportowo-wyczynowa wersja pistoletu Glock 17, przeznaczona do strzelania precyzyjnego. Lufa i cały pistolet są dłuższe o 40 mm, a celownik jest nastawny. W pistolecie zastosowano osłabiacz podrzutu w postaci trzech szczelin, wyciętych w górnej powierzchni lufy u jej wylotu, oraz okna, wyciętego w górnej powierzchni zamka. Podczas strzału część gazów prochowych - poprzez te szczeliny i okno - wypływa do góry w kierunku prostopadłym do osi lufy i na zasadzie reakcji przeciwdziała podrzutowi. W praktycznym użytkowaniu osłabiacz nie sprawdził się i obecnie oferowane Gloc-ki 17 L nie mają osłabiacza podrzutu. • Glock 18. Jest to najmniej znany i najrzadziej opisywany pistolet. Powstał w 1986 roku na zamówienie austriackiej jednostki antyterrorystycznej Cobra. Główna różnica w stosunku do Glocka 17 polega na tym, że Glock 18 jest wyposażony w przełącznik rodzaju ognia, pozwalający strzelać seriami z szybkostrzelnością teoretyczną 1100 do 1200 strz./min. Przełącznik znajduje się na zamku po lewej stronie pistoletu. W Glocku 18 nie ma ogranicznika długości serii, więc zużycie amunicji - przy tej szybkostrzelności - jest ogromne, rzędu 20 nabojów na sekundę. Oznacza to, że opróżnienie zwykłego, 17-nabojowego magazynka trwa krócej niż sekundę. Aby temu zaradzić, opracowano dla tego pistoletu specjalne magazynki o pojemności 33 nabojów. Są one długie i po włożeniu do pistoletu wystają z chwytu. Glock 18 jest więc małym pistoletem maszynowym, łatwym do ukrycia i przeznaczonym do zadań specjalnych. W pierwszych egzemplarzach Glocka 18 lufa, podobnie jak w Glocku 17 L, była dłuższa i miała osłabiacz podrzutu. Przy ogniu seryjnym gazy wypływające przez wycięcia w lufie bardzo szybko niszczyły muszkę, aż do zerwania jej z zamka włącznie. Sporadycznie zdarzały się również pęknięcia lufy w narożach wycięć. Z tego względu, a także z powodu znacznych 116 kosztów wykonania, w Glocku 18 i w Glocku 17 L zrezygnowano ze stosowania osłabiacza podrzutu. • Glock 19. Jest to krótsza i lżejsza wersja pistoletu Glock 17, wyposażona w magazynek o mniejszej pojemności. Pistolet jest krótszy o 11 mm, lżejszy o 25 g, sama lufa zaś jest krótsza o 8 mm. Magazynek podstawowy do tego pistoletu mieści 15 nabojów, ale oferowane są również magazynki opcyjne, zawierające 17 naboi. Jako ciekawostkę można podać, że istnieją trzy egzemplarze Glocka 19 przystosowane do strzelania nabojami 9 mm x 21 IMI. Nie są to „samoróbki", lecz pistolety wykonane oficjalnie w zakładach Glocka na zlecenie amerykańskich służb specjalnych. Każdy oficjalnie wykonany pistolet ma własny numer identyfikacyjny. Te trzy egzemplarze są numerowane podwójnie: numerem austriackim i numerem amerykańskim. • Glock 20. Jest to wzór pistoletu przystosowany do strzelania silnymi nabojami kalibru 10 mm. Wyróżnia się tym, że jest pistoletem największym i najcięższym ze wszystkich Gloc-ków: długość pistoletu wynosi 193 mm, zaś masa z pełnym magazynkiem - 1109 g. Magazynek podstawowy mieści 15 nabojów, magazynków opcyjnych o większej pojemności na razie się nie produkuje. • Glock 21. Jest to wzór pistoletu Glock przystosowany do strzelania nabojami kalibru 45 ACP (11,43 mm Automatic Colt Pistol) używanymi w pistolecie Colt Model 1911 i 1911 Al. Wymiary zewnętrzne ma takie same jak Glock 20, masę zaś niewiele mniejszą. Magazynek podstawowy zawiera 13 nabojów, magazynków opcyjnych się nie produkuje. Spośród wszystkich Glocków wyróżnia się tym, że ma oktagonalny, czyli ośmioforemny przewód lufy. • Glock 22. Jest to wzór pistoletu Glock przystosowany do strzelania nabojami kalibru 40 SW. Wymiary zewnętrzne ma takie same jak Glock 17, masę zaś o 25 g większą. Magazynek podstawowy mieści 15 nabojów, magazynków opcyjnych brak. • Glock 23. Jest to krótsza i lżejsza wersja wzoru Glock 22, wyposażona w magazynek o mniejszej pojemności. Wymiary zewnętrzne i masę ma taką samą jak Glock 19, magazynek mieści 13 naboi. 117 W obszernej literaturze dotyczącej pistoletów Glocka często podkreśla się dużą wytrzymałość tej broni. W maju 1990 roku przeprowadzono następującą próbę. Na wystawie broni, odbywającej się w Ontario w Kalifornii, otworzono fabryczny karton zawierający 20 pistoletów Glock 17. Wszystkie pistolety rozłożono na części: zamki, lufy, szkielety, sprężyny powrotne, żerdzi i magazynki, po czym wszystkie części zgarnięto w jeden, duży stos. Z tego stosu, na chybił trafił, wybrano komplet części i zmontowano jeden pistolet. Sprawdzono działanie pistoletu „na sucho" i rozpoczęto intensywne strzelanie. W ciągu 3 godzin i 47 minut liczni i szybko zmieniający się strzelcy oddali 10 140 strzałów. Inaczej mówiąc - była to niemal czterogodzinna kanonada, prowadzona w tempie 45 strz./ min. Przerwy w strzelaniu były bardzo krótkie - ogień przerywano tylko po to, aby wymienić tarcze oraz po każdych 2500 strzałach w celu przeprowadzenia rutynowego czyszczenia broni w warunkach polowych. Ten przypadkowo zmontowany egzemplarz działał niezawodnie. W całej próbie zdarzyła się tylko jedna awaria. Po oddaniu około 4500 strzałów pękła sprężyna spustu. Z leżącego stosu części wzięto inną sprężynę, wmontowano ją na miejsce uszkodzonej i strzelano nadal. Operacja wymiany trwała niecałą minutę. Badania wytrzymałości pistoletu metodą długotrwałego strzelania prowadzone są od dawna we wszystkich wytwórniach, nigdy jednak w takim tempie, ze względu na ogromne obciążenie cieplne broni. W filmie instruktażowym, dostarczanym klientom przez firmę Glock pokazuje się pistolet, z którego wcześniej wystrzelono trzysta tysięcy naboi. Broń jest nadal nie tylko sprawna, ale i celna. Instruktor oddaje z niej pięć strzałów do tarczy oddalonej o 15 m. Rozrzut pocisków, mierzony między środkami najbardziej oddalonych przestrzelin, wynosi tylko 35 mm. Wystrzelenie z pistoletu trzystu tysięcy naboi wydaje się niebywałe. Dla równowagi więc trzeba podać, że piszący te słowa widział żerdź sprężyny powrotnej pistoletu Glock 17, która pękła po oddaniu kilkudziesięciu strzałów. Pistolety Glock są używane w 45 krajach na świecie. Ocenia się, że w latach 1982-1992 sprzedano około 350 tysięcy eg- 118 Glock produkowany w USA zemplarzy. Najwięcej Glocków znajduje się w USA. Według danych z marca 1992 roku w 3500 wydziałach policji i agencjach znajdowało się około 250 tysięcy pistoletów, głównie wzoru 17 i wersji 19. Za działalność na rynku amerykańskim firmę Glock uhonorowano w 1987 roku nagrodą „Best in the market" - najlepszy na rynku. Ostatnio obserwuje się na tym rynku spore zamieszanie. Nowe regulacje prawne dotyczące posiadania i użytkowania broni stanowią, że cywilni właściciele mogą mieć pistolety, ale z magazynkami o pojemności nie większej niż 10 naboi. Żegnaj Gloc-ku z magazynkiem 17-nabojowym! Takim pistoletem może się posługiwać jedynie żołnierz, policjant lub agent. Ostra akcja protestacyjna różnych organizacji trwa, jednakże prawo jest prawem i trzeba się doń dostosować. 119 Glock rozłożony częściowo Niektórzy producenci dokonują jedynie przeróbki magazynka, aby nie można było weń włożyć więcej niż 10 naboi, inni natomiast wykorzystują okazję i do całego pistoletu wprowadzają zmiany, tworząc nową broń. Taką właśnie drogę obrała firma Gastona Glocka i wypuściła niedawno dwie nowe wersje pistoletu: Glock 26 i Glock 27. Pierwszy strzela nabojami 9 mm Parabellum, drugi amunicją 40 SW. Oba pistolety to zminiaturyzowane, kieszonkowe wręcz wersje Glocka 17 i Glocka 22, znacznie mniejsze nie tylko od wzorów podstawowych, ale mniejsze również od wersji kompaktowych Glock 19 i Glock 23. W Glocku 26 zasada działania, budowa i prawie wszystkie mechanizmy wewnętrzne są takie same jak w Glocku 17, radykalnie natomiast zredukowano wymiary. Pistolet ma długość 160 mm, wysokość tylko 106 mm i masę bez magazynka 560 g. Dla porównania - polski pistolet P-64, strzelający dużo słabszą amunicją, ma również długość 160 mm, wysokość 117 mm i także masę 560 g bez magazynka. Mała wysokość Glocka 26 sprawia, że będzie go łatwo wsunąć do kieszeni, ale trudno będzie go ująć w dłoń ze względu na bardzo krótki chwyt. Pistolet w dłoni będzie trzymany tylko dwoma palcami: środko- 120 Glock 26 wym i serdecznym, na mały palec nie ma już miejsca, o czym świadczą tylko dwa wgłębienia na przedniej części chwytu. W porównaniu z Glockiem 17 lufa i zamek w Glocku 26 są krótsze o 26 mm. Masa zespołu ruchomego lufa-zamek jest więc mniejsza, a prędkość odrzutu większa, gdyż nabój jest ten sam. Większa prędkość powoduje znaczny wzrost energii kinetycznej zespołu ruchomego, którą trzeba pochłonąć na krótszej drodze. Z tego właśnie powodu w Glocku 26 zastosowano oryginalne rozwiązanie mechanizmu oporo-powrot-nego. Zamiast tradycyjnej jednej sprężyny powrotnej mamy dwie sprężyny połączone szeregowo w układzie teleskopowym. Sprężyny mają różne średnice nawinięcia, różne liczby zwojów czynnych i prawdopodobnie różne sztywności, wszystko po to, aby skutecznie hamować ruch wsteczny zespołu ruchomego. Ten dwusprężynowy mechanizm jest jedyną istotną różnicą konstrukcyjną między Glockiem 26 i Glockiem 17. Taki sam mechanizm zastosowano w Glocku 27. Glock 26 ma lufę o długości 88 mm i magazynek zawierający 10 naboi 9 mm Parabellum, Glock 27 ma lufę o tej samej długości, ale w magazynku tylko 9 naboi kalibru 40 SW. Wymiary i masa bez magazynka Glocka 27 są takie same jak Glocka 26. Masy pustych magazynków wynoszą odpowiednio: 56 g dla Glocka 26 i 60 g dla Glocka 27, załadowanych -odpowiednio 180 i 205 g. 121 N) K) Tab. 7 Dane techniczne pistoletów Glock Pistolet Glock 17 Glock 17 L Glock 19 Glock 20 Glock 21 Glock 22 Glock 23 Nabój 9 mm Para 9 mm Para 9 mm Para 10 mm 45ACP 40 SW 40 SW Długość całkowita (mm) 185 225 174 193 193 185 174 Wysokość (mm) 136 136 124 139 139 136 124 Szerokość (mm) 30 30 30 32,5 32,5 30 30 Długość linii celowniczej (mm) 165 205 152 172 172 165 152 Długość lufy (mm) 114 153 102 117 117 114 102 Skok gwintu w lufie (mm) 250 250 250 400 400 400 400 Pojemność magazynka (szt) 17 17 15 15 13 15 13 Masa pistoletu bez magazynka (g) 620 666 595 784 745 645 597 Masa pustego magazynka (g) 56 56 54 65 65 53 52 Masa pełnego magazynka (g) 260 260 240 325 340 300 260 GOLAN Jest to nowy pistolet izraelski wprowadzony do użytku w 1995 roku. Produkuje go firma KSN Industries Ltd, wytwarzająca również pistolety Kareen. Wyglądem zewnętrznym i budową wewnętrzną jest zbliżony do pistoletu SIG-Sauer. Zasada działania tego pistoletu opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Golan jest pistoletem ryglowa- Golan 123 nym, z tym że do ryglowania wykorzystuje się komorę nabojową lufy, uformowaną w kształcie prostopadłościanu wchodzącego w wycięte w zamku okno wyrzutowe łusek. Unoszenie i opuszczanie tylnego końca lufy odbywa się poprzez współdziałanie skośnego, dolnego występu lufy z wkładką ryglującą, osadzoną w szkielecie. Pistolet jest oferowany w dwu wzorach: 9 mm Parabellum i 40 SW. W pierwszym wypadku pojemność magazynka wynosi 15 naboi, w drugim - 11 naboi. Pistolety przeznaczone na rynek amerykański mają magazynki 10-nabojowe. Mechanizm uderzeniowy jest mechanizmem kurkowym, z kurkiem zewnętrznym. W mechanizmie spustowym przewidziano możliwość samonapinania kurka. Siła spustu przy strzelaniu z samonapinania wynosi 55 niutonów, a przy strzelaniu z kurka uprzednio napiętego - 20 niutonów. Głównym zabezpieczeniem pistoletu jest wewnętrzna blokada iglicy, zwalniana spustem. Pistolet nie ma bezpiecznika zewnętrznego, ma natomiast zwalniacz napiętego kurka, zlokalizowany na szkielecie, po obu stronach, dla wygody strzelców leworęcznych. Zatrzask magazynka znajduje się za kabłąkiem osłaniającym spust. Zamek jest kuty ze stali, lufa ma przewód chromowany. Długość pistoletu wynosi 170 mm, wysokość 139 mm, długość lufy 98 mm, masa pistoletu bez magazynka - 835 g, pistoletu załadowanego - 1125 g. 124 HECKLER I KOCH W 1944 i 1945 roku, a zwłaszcza w końcowych miesiącach istnienia Trzeciej Rzeszy, prowadzono intensywne prace nad bronią strzelecką dla Yolkssturmu, czyli pospolitego ruszenia, któremu wyznaczono rolę ostatniej deski ratunku. Miała to być broń uproszczona, tania i łatwa w masowej produkcji. Uproszczenia dotyczyły zarówno konstrukcji, jak i technologii wykonania. Broń najprostsza konstrukcyjnie to broń z zamkiem swobodnym, ale to rozwiązanie jest dobre dla naboi słabszych ener-getycznie. Jeśli nabój jest silniejszy, trzeba albo zwiększyć masę zamka, albo konstrukcyjnie opóźnić jego otwarcie, aby zapewnić bezpieczne działanie broni. W tym drugim wypadku mamy do czynienia z tzw. zamkiem półswobodnym. Uproszczenia technologiczne i materiałowe to tłoczenie prostych części z blachy ze stali pospolitej jakości zamiast skrawania skomplikowanych części ze stali wyższej jakości - węglowej lub stopowej. Nad tym zagadnieniem pracowano w kilku zakładach, między innymi u Mausera w Oberndorf oraz w Gustloff Werke w Suhl. U Mausera tymi problemami zajmowali się inżynierowie Siedel, Altenburger i Starnaans, natomiast w Gustloff Werke konstruktorem wiodącym był dr Barnitzke. Powstał wówczas karabin Yolkssturm Gewehr 1-5 oraz kilka pistoletów pod wspólną nazwą Yolkspistolen. Karabin VG 1-5 miał 125 zamek półswobodny, mimo iż strzelał raczej silnym nabojem pośrednim 7,92 mm Kurz Patrone. Do opóźniania otwarcia zamka wykorzystano gazy prochowe, które z lufy - promieniowymi otworkami - wpływały do otaczającej lufę komory gazowej i tworzyły tam „sprężynę gazową" hamującą ruch zamka. Podobne rozwiązanie, z komorą obejmującą lufę, zastosowano w jednym z rozwiązań Yolkspistole. Pistolet ten strzelał silnym nabojem 9 mm Parabellum, ale działał na zasadzie zamka półswobodne-go, opóźnianego gazodynamicznie. Karabin powstał w Gustloff Werke, pistolet najprawdopodobniej również w tych zakładach, chociaż E.C. Ezell przypuszcza, że mógł on powstać u Mausera. Inny Yolkspistole, skonstruowany już bez wątpienia u Mausera do naboju 9 mm Parabellum, miał zamek całkiem swobodny, ale z 8-nabojowym magazynkiem od pistoletu P 38 i ważył aż 1070 g. Musiał więc mieć zamek bardzo ciężki. We wszystkich wymienionych przykładach w dużym stopniu zastosowano tłoczenie części z blachy. Ani karabin, ani pistolety nie uchroniły Niemiec przed kapitulacją, ale wywarły wpływ na rozwój broni krótkiej w przyszłości. Przypomnienie tego epizodu z końca wojny będzie pomocne w zrozumieniu historii powstania i ewoluqi pistoletów Hecklera-Kocha. Po wojnie zakłady Mausera w Oberndorf znalazły się we francuskiej strefie okupacyjnej. Uruchomiono w nich produkcję pistoletu Parabellum na wyposażenie wojsk francuskich, a po uzyskaniu potrzebnych ilości tej broni fabrykę rozmontowano w ramach reparacji wojennych. Zakłady nie miały co produkować, ludzie odchodzili. Trzej byli pracownicy Mausera: Edmund Heckler, Teodor Koch i wspomniany już Alex Siedel w części starych zakładów - w 1949 roku - utworzyli nową firmę produkującą narzędzia. W latach pięćdziesiątych, gdy Bundeswehra wróciła do łask, firma Heckler i Koch rozpoczęła produkcję broni. Z czasem stała się czołowym niemieckim producentem uzbrojenia wojskowego, w szczególności karabinów G-3, pistoletów maszynowych MP 5 i karabinów maszynowych HK. W 1990 roku nie otrzymała oczekiwanego, dużego zamówienia na produkcję karabinu G 11 i popadła w kłopoty finansowe. W grudniu 1990 roku ogłoszono, że firmę kupił francuski koncern 126 państwowy GIAT, jednakże w styczniu 1991 roku porozumienie anulowano i wówczas Hecklera i Kocha kupiła brytyjska firma Royal Ordnance. Produkq'ę broni rozpoczęto w końcu lat pięćdziesiątych od pistoletu HK-4. Liczba 4 wskazuje, że oferowano go w czterech kalibrach: 22 LR, 6,35 mm Auto, 7,65 mm Auto oraz 9 mm Short. Był to udoskonalony, przedwojenny pistolet Mauser HSc, w produkcji którego zastosowano technologię tłoczenia. W pracach nad tym pistoletem brał udział Alex Siedel. Był to pistolet z zamkiem swobodnym, ponieważ wykorzystywano w nim naboje słabe. Następne pistolety to już dziewiątki mocne. Ujmując rzecz chronologicznie, można stwierdzić, że lata siedemdziesią- PistoletHKPT 8 127 te upłynęły pod znakiem pistoletów P9 i VP 70, w latach osiemdziesiątych dominowały pistolety P7, zaś wyróżnikiem lat dziewięćdziesiątych mają być pistolety USP. Natomiast z konstrukcyjnego punktu widzenia dziewiątki i dziesiątki Hecklera-Kocha można podzielić na cztery typy: pistolety z zamkiem swobodnym, pistolety z zamkiem półswobodnym rolkowym, pistolety z zamkiem półswobodnym gazodynamicznym i pistolety z zamkiem zaryglowanym. Do pierwszego typu zaliczamy pistolety VP 70 oraz pistolet PT 8, pochodny od pistoletu P7. W oznaczeniu VP 70 litery VP są skrótem od Yolkspistole, natomiast liczba 70 wskazuje orientacyjną datę powstania. Na owe czasy był to pistolet niezwykły. Działał na zasadzie wykorzystania energii odrzutu zamka swobodnego, a zasilany był z magazynka zawierającego aż 18 na-boi. Pełny magazynek miał masę 315 g. Pistolet ten miał mechanizm uderzeniowy typu bijnikowego; mechanizm spustowy pozwalał na prowadzenie ognia tylko z samonapinania. Aby rozpocząć strzelanie, trzeba było odciągnąć i zwolnić zamek, wprowadzając tym samym nabój do komory. Z nabojem w lufie pistolet był bezpieczny, ponieważ sprężyna uderzeniowa bijnika nie była napięta. Można go więc było nosić w stanie niezabezpieczonym. Naciśnięcie na spust powodowało napięcie i zwolnienie bijnika, który odpalał nabój. Po ostatnim strzale zamek nie zatrzymywał się w położeniu tylnym, lecz w przednim. Po wymianie magazynka zamek trzeba było znowu odciągnąć i zwolnić. Szkielet pistoletu był wykonany z tworzywa sztucznego. Po lewej stronie pistoletu, za spustem, znajdował się przycisk bezpiecznika, przepychanego w poprzek broni. Zatrzask magazynka mieścił się w dolnej, tylnej części chwytu. W wypadku niewypału możliwe było ponowne uderzenie w spłonkę, po uprzednim zwolnieniu nacisku na spust. Ważną częścią pistoletu była dostawna kolba, o masie 454 g, po przyłączeniu której można było strzelać seriami trój strzało wy mi z szybko-strzelnością praktyczną 100 strz./min, przy szybkostrzelności teoretycznej 2200 strz./min. Mechanizm spustowy do ognia seryjnego znajdował się w pistolecie, ale włączany był przez przyłączenie kolby, natomiast przełącznik rodzaju ognia umieszczony był w kolbie i miał dwa położenia oznaczone l i 3 lub A i B. 128 W położeniu l lub A pistolet strzelał ogniem pojedynczym, z szybkostrzelnością praktyczną 40 strz./min, w położeniu 3 lub B - seriami. Pistolet miał cztery modyfikacje: VP 70 M, VP 70 Z, P 71 oraz VP 70 Al. Modyfikacja M - od słowa militarisch (wojskowy) - to pistolet VP 70, do którego można przyłączyć kolbę i zmienić rodzaj ognia, zaś modyfikacja Z - od słowa zivil (cywilny) - to pistolet, do którego nie można przyłączyć kolby. Zwykle na pistoletach były oznaczenia M lub Z. W wypadku braku tych oznaczeń, pistolety można odróżnić dzięki temu, że w modyfikacji M przednia część chwytu jest profilowana, a w modyfikacji Z płaska. Modyfikacja P 71 istniała tylko w prototypie, informacje na jej temat są bardzo skąpe. Miał to być pistolet o wyglądzie VP 70, do którego można przyłączyć kolbę, ale bez zmiany rodzaju ognia. P 71, z kolbą lub bez, strzelał tylko ogniem pojedynczym. W tabeli nie podano danych liczbowych tego pistoletu, gdyż nie są one dostępne. Można jednak przypuszczać, że nie różnią się znacznie od innych modyfikacji. Przewidywano wykonanie P 71 w kalibrze 7,65 mm Parabellum na sprzedaż do Włoch. Modyfikacja VP 70 Al to pistolet M z przyłączoną kolbą, czyli właściwie mały pistolet maszynowy. Do pistoletów z zamkiem swobodnym należy również P 7 PT 8. Jest to przeróbka opisanego dalej pistoletu P 7, przystosowanego do amunicji 9 mm x 19 PT. Litery PT są skrótem od plastic training cartridge - nabój ćwiczebny z pociskiem plastikowym. Zewnętrznie pistolet jest identyczny z P7 M8. Aby ich nie pomylić, po obu stronach zamka naniesiono niebieskie, kołowe plamy oraz napisy PT 8. W mechanizmie nie ma tłoka gazowego, zamek jest o 50 g lżejszy niż w P7 M8 i ma inną sprężynę powrotną. W komorze nabojowej jest ruchoma wkładka dla zwiększenia odrzutu przy otwieraniu zamka. W języku angielskim to rozwiązanie nazywa się „floating chamber" - w dosłownym tłumaczeniu „pływająca", a właściwie ruchoma komora nabojowa. Maksymalny zasięg amuni-qi PT wynosi około 250 metrów, zasięg bezpieczny - około 170 m. Po 25 metrach energia pocisku spada do poziomu 10 dżuli. Z odległości 8 metrów pociski można skupić w kole o średnicy 10 centymetrów. Dzięki tym charakterystykom pistolet nadaje się do ćwiczeń w symulowanych sytuacjach bojowych, prowadzonych „na żywo". W razie konieczności może być użyty jako broń operacyjna 129 z małej odległości, gdyż niebezpieczeństwo dla osób postronnych -lub niebezpieczeństwo uszkodzenia ważnego sprzętu, na przykład samolotu - zredukowano do minimum. Pocisk z tworzywa, uderzający w metalową powierzchnię, nie wywołuje iskrzenia, jest więc bezpieczny w środowisku, w którym może się znajdować łatwopalny gaz. W pistolety PT 8 mogą być zatem wyposażeni strażnicy ochraniający platformy wiertnicze lub rafinerie. Drugi typ pistoletów Hecklera-Kocha wyróżnia się półswo-bodnym zamkiem rolkowym. Podstawowym wzorem był pistolet P9 strzelający nabojami 9 mm Parabellum. Początkowo produkowano również pistolety P9 do naboju 7,65 mm Parabellum, później jednak zaniechano tej produkcji. Zamek pistoletu P9 jest zminiaturyzowaną kopią zamka z karabinu G-3. Jest to zamek dwuczęściowy, otwierany z opóźnieniem dzięki działaniu, rozsuwanych na boki, dwu symetrycznych rolek hamujących. Rolki wchodzą w gniazda ryglowe w komorze ryglowej. Rozsunięcia rolek dokonuje tylna część zamka - trzon zamkowy - w ruchu powrotnym. Po strzale gazy prochowe poprzez dno łuski naciskają na przednią część zamka - tłok zaporowy. Rolki tkwiące w gniazdach opóźniają ruch tłoka, ale przyspieszają ruch trzonu zamkowego. Dopiero po przejściu przez trzon zamkowy pewnej drogi, rolki mogą wyjść z gniazd i zwolnić tłok zaporowy. Od tej chwili obie części zamka rozpoczynają wspólny ruch wsteczny. Mechanizm uderzeniowy jest mechanizmem kurkowym, ale z kurkiem wewnętrznym, schowanym w zamku. Mechanizm spustowy, bez samonapinania, pozwala prowadzić ogień tylko z kurka uprzednio napiętego. Kurek można napiąć w dwojaki sposób: albo przez odciągnięcie i zwolnienie zamka, albo za pomocą dźwigni napinającej, znajdującej się po lewej stronie pistoletu za kabłąkiem. Również po lewej stronie, ale na zamku, zlokalizowano bezpiecznik zewnętrzny. Przed językiem spustowym, z wewnętrznej powierzchni kabłąka wystaje przycisk służący do rozkładania pistoletu. Zatrzask magazynka umieszczono w tylnej, dolnej części chwytu. Pistolet ma dwa wskaźniki: napięcia kurka i obecności naboju w komorze. Jeśli kurek jest napięty, z tyłu pistoletu wystaje niewielki kółeczek. Jeśli nabój jest w komorze - wyciąg jest wyraźnie odchylony. 130 Pistolet HK P9 S Przekrój pistoletu HK P9 S J Oba wskaźniki można zobaczyć albo wyczuć palcem. Po ostatnim strzale zamek zostaje zatrzymany w tylnym położeniu. Po wymianie magazynka zamek można przesunąć do przodu przez naciśnięcie dźwigni napinania kurka lub odciągnięcie zamka lekko do tyłu i puszczenie go. Pistolet P9, zamiast tradycyjnej lufy bruzdowanej, miał czteroforemną lufę poligonalną. Produk-qę pistoletu P9 zakończono u schyłku lat siedemdziesiątych. Pistolet P9 S od P9 różni się przede wszystkim tym, że ma mechanizm samonapinania kurka. Ma również wewnętrzną blokadę iglicy oraz inaczej ukształtowany kabłąk. W P9 przednia część kabłąka była wypukła, w P9 S jest wklęsła i poprzecz- 131 Pistolet HK P9 S rozłożony całkowicie nie rowkowana, sam kabłąk zaś jest większy. Większy kabłąk ułatwia strzelanie w rękawicach, rowkowanie zaś i wklęsłość są pomocne przy strzelaniu oburącz. Pistolety P9 i P9 S zewnętrznie są bardzo do siebie podobne, rozróżnia się je właśnie po kształcie kabłąka. Odmiana P9 S jest nadal produkowana. W 1977 roku wprowadzono na rynek amerykański wzór P9S strzelający nabojami 45 ACP z magazynkiem 7-nabojowym. Z pistoletu P9 S wywodzą się dwie wersje sportowe P9 S-Sport: z lufą krótszą, 127 mm, i dłuższą - 140 mm. W nowszych katalogach i materiałach reklamowych prezentuje się tylko 132 P9 S-Sport z lufą dłuższą. W tej wersji na końcu lufy jest zainstalowany przeciwciężar, o masie 190 g, zmniejszający podrzut i pozwalający szybko sprowadzić broń na linię celowania dla oddania drugiego i ewentualnie następnych strzałów. Muszka znajduje się nie na zamku, lecz na przeciwciężarze. Celownik, niski i szeroki, jest celownikiem nastawnym, precyzyjnie regulowanym. Za językiem spustowym, w dolnej części kabłą-ka, spoczywa ogranicznik drogi spustu. W naturalnym położeniu nie wystaje on z kabłąka, ale można go podnieść i ograniczyć przemieszczanie się języka spustowego. Ergonomicznie zaprojektowany chwyt jest wykonany z drewna. Te powierzch- k Pistolet HK P9 Sport nie chwytu, do których przylega dłoń lub palce, są szorstkie, pozostałe gładkie. Chwyt drewniany jest przeznaczony dla strzelców praworęcznych, po prawej stronie bowiem usytuowano półeczkę do oparcia dolnej części dłoni. Pistolet P9 S-Sport można zamówić z dodatkowym wyposażeniem. Obejmuje ono normalny zamek z lufą 102 mm i własnymi przyrządami celowniczymi oraz chwyt z tworzywa sztucznego. Zamiana zamków i chwytu zamienia pistolet P9 S-Sport w P9 S. Użytkownik dysponuje w ten sposób dwoma pistoletami: zwykłym i wyczynowym. 133 Pistolet HK P7 M8 Trzeci typ pistoletów Hecklera-Kocha ma również zamek pół-swobodny, ale do opóźniania tego zamka wykorzystano - zamiast rolek - gazy prochowe pobierane z lufy. Pistoletem wiodącym jest pistolet P7 w dwu wzorach: strzelający nabojami 9 mm Parabellum lub 40 SW. Pierwotnie pistolet nazywał się Polizei Selbstlade Pistole, w skrócie PSP, opracowany został bowiem z przeznaczeniem dla policji, która chciała mieć pistolet umożliwiający natychmiastowe wejście do akcji. Konstruktorem prowadzącym był Helmut Welde. W projekcie zrezygnowano z klasycznej zasady działania pistoletu, opartej na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu ryglowanej lufy oraz z tradycyjnego mechanizmu spustowego podwójnego działania. Przyjęto natomiast rozwiązanie zastosowane w karabinie VG 1-5 oraz w jednym z Yolkspistole. Różnica jest tylko ta, że w broni z końca wojny komora gazowa otaczała lufę, tu zaś cylinder gazowy znajduje się pod lufą. Gazy prochowe, zaraz po wypchnięciu pocisku z łuski, przedostają się niewielkim otworem do tego właśnie cylindra. W cylindrze naciskają na połączony z zamkiem tłok, a ten z kolei nie pozwala na cofnięcie się zamka. Otwór łączący lufę z cylindrem znajduje się tuż za komorą nabojową, wobec czego natychmiast następuje działanie opóźniające. Zamek pozostaje przyciśnięty do lufy dopóty, dopóki pocisk nie 134 opuści lufy i nie zacznie spadać w niej ciśnienie gazu. Wówczas gaz z cylindra zaczyna wracać do lufy. Ten wracający gaz i gaz, pozostający jeszcze w lufie po wyjściu pocisku, wspólnie odrzucają zamek do tyłu. To rozwiązanie, w wypadku pistoletu strzelającego silnym nabojem Parabellum, daje kilka istotnych korzyści: nieruchomą, a tym samym celniej szą lufę, wyeliminowanie mechanizmu ryglowego, uproszczenie konstrukcji części składowych i zmniejszenie w znacznym stopniu wymiarów broni. Pistolet P9 z lufą 102 mm ma długość 192 mm, pistolet P7 z lufą 105 mm jest o 21 mm krótszy. Ciekawa jest również budowa mechanizmów: spustowego, uderzeniowego i zabezpieczającego. W typowym mechanizmie samonapinającym, uruchamianym za pomocą języka spustowego, wymagany jest, na ogół, duży nacisk palca na język przy napinaniu kurka. Samonapinanie z dużą siłą oraz brak jednoznacznej informacji czy kurek jest już napięty, utrudniają celowanie i w konsekwencji strzał z samonapinania - chociaż może być oddany dość szybko - rzadko bywa celny. W pistolecie P7 napinanie odbywa się nie za pomocą języka spustowego, lecz za pomocą profilowanej dźwigni, wystającej z przodu chwytu, poniżej kabłąka osłaniającego spust. Ma ona trzy wgłębienia dla palców: środkowego, serdecznego i małego, które to palce razem muszą wywrzeć nacisk 70 niutonów, potrzebny do wciśnięcia dźwigni. Dźwignia pełni trzy funkcje: po pierwsze, jest bezpiecznikiem - bez jej naciśnięcia nie można oddać strzału, po drugie, poprzez inną dźwignię napinającą i zaczep napina nie kurek, lecz bezpośrednio iglicę. Swobodny w tym układzie palec wskazujący ma za zadanie jedynie nacisnąć spust z siłą 20 niutonów, co powoduje, że zaczep opada, a zwolniona iglica, pod działaniem swej napiętej sprężyny, przemieszcza się do przodu i uderza w spłonkę. Po napięciu iglicy jej tylny koniec wysuwa się z tyłu zamka poza obrys broni, co jednoznacznie wskazuje, że pistolet jest gotów do strzału. Jeśli po napięciu iglicy zrezygnowano z oddania strzału, wystarczy zwolnić nacisk palców na chwyt i pistolet jest znowu całkowicie zabezpieczony, mimo obecności naboju w komorze. Po trzecie wreszcie - 135 gdy po ostatnim strzale zamek zostaje zatrzymany w tylnym położeniu, dodatkowy nacisk na dźwignię powoduje zwolnienie zamka i przemieszczenie go w przednie położenie bez względu na to, czy nowy magazynek został włożony, czy też nie. Zewnętrzne kształty pistoletu są gładkie, bez elementów wystających, które mogłyby utrudniać szybkie wyciągnięcie broni. Kabłąk wyprofilowano tak, aby ułatwić strzelanie oburącz, a jego krawędzie zewnętrzne zaokrąglono. Zatrzask magazynka umieszczono za kabłąkiem po obu stronach chwytu, aby był równie dostępny dla strzelców lewo- i praworęcznych. W początkowo produkowanych egzemplarzach zatrzask magazynka znajdował się u dołu chwytu. Przyrządy celownicze tego pistoletu są stałe, z trzema plamkami. Lufa w P7, podobnie jak w P9, jest poligonalna, a nie bruzdowana. Jej przekrój poprzeczny, otrzymany metodą kucia na zimno, zapewnia bardzo dobre uszczelnienie przewodu, dzięki czemu uzyskuje się większą prędkość początkową pocisku i jednocześnie mniejsze zużycie lufy. W komorze nabojowej zastosowano rowki Revellego. Ułatwiają one wyciąganie łuski wskutek wyrównywania ciśnienia gazów na wewnętrznej i zewnętrznej powierzchni łuski. P7 jest pistoletem bezkurkowym, strzelającym tylko z samo-napinania. Można go nosić bezpiecznie z nabojem w lufie, jest więc zawsze gotów do natychmiastowego użytku. W razie niewypału można ponownie napiąć i zwolnić iglicę, po uprzednim zwolnieniu trójpalczastej dźwigni. We wzorze strzelającym nabojami 9 mm Parabellum istnieją dwie wersje: P7 M8 z magazynkiem 8-nabojowym i P7 M13 z magazynkiem 13-nabojowym. Wersja z pojemniejszym ma- Uklad trzech plamek w pistolecie P7 136 !| Pistolet HK P7 M13 Pistolet HK P7 M13 rozłożony częściowo _ŚŚMki-al 137 gazynkiem brała udział w amerykańskim konkursie na następcę pistoletu Colt Model 1911 Al. Wzór strzelający nabojami 40 SW jest reprezentowany tylko przez jedną wersję P7 M10 z magazynkiem 10-nabojowym. W latach 1986-87 opracowano wzór pistoletu strzelający nabojami 45 ACP, przewidziany na eksport do USA. Miał on bardzo interesującą konstrukcję. Zamiast cylindra gazowego zastosowano cylinder wypełniony olejem, tłok zaś wyposażono w skomplikowane zawory. Całość działała tak samo jak hydrauliczny oporo-powrotnik, stosowany powszechnie w artylerii. Magazynek pistoletu zawierał 7 naboi, pistolet miał oznaczenie P7 M7. Pistolet HKUSP Oficjalna prezentaq'a czwartego typu pistoletów Hecklera-Ko-cha odbyła się 13 stycznia 1993 roku na wystawie SHOT Show w Houston. Pistolet nosił nazwę Universal Selfloading Pistol -uniwersalny pistolet samoprzeładowujący się - w skrócie USP, i został zaprojektowany speq'alnie dla Amerykanów. Amerykański rynek broni strzeleckiej, jak magnes, przyciąga wszystkie firmy. Projektowanie rozpoczęto w lipcu 1989 roku od analizy rynku. Wyniki tej analizy były raczej banalne i oczywiste. Pistolet powinien być niezawodny w działaniu, trwały, bezpieczny, mieć mały odrzut, pojemny magazynek i być przyjazny dla użytkow- 138 nika. Oprócz tych ogólnie znanych kryteriów analiza przyniosła dwie istotne informacje. Na sukces może liczyć pistolet niezbyt drogi i o budowie konwencjonalnej. Dotychczas oferowane w USA pistolety P7 nie spełniały tych wymogów, były bardzo drogie, budową zaś odbiegały od rozwiązań typowych. Ci Amerykanie, którzy dotychczas nie posługiwali się pistoletem, a kupili P7, nie mieli problemów z jego obsługą, gdyż nie mieli obciążeń spowodowanych innym rozwiązaniem technicznym broni. Natomiast ci, którzy wcześniej strzelali z konwencjonalnych pistoletów, nie mogli przestawić się na nietypowy sposób wciskania trzema palcami dźwigni napinającej. Wysoka cena P7 wynika, między innymi, z niskiego i raczej malejącego kursu dolara względem marki niemieckiej. To wyjaśnia, dlaczego zaprojektowano, od podstaw, nowy pistolet do naboju 40 SW, mimo że był -i nadal jest - do kupienia P7 M10. We wrześniu 1989 roku przystąpiono do właściwych prac projektowych. Pierwszy prototyp był gotów w styczniu 1992 roku, następne prototypy w czerwcu i wrześniu 1992 roku i po intensywnych badaniach produkt finalny ukazał się w grudniu tego samego roku. Pierwsze produkcyjne egzemplarze USP 40 pojawiły się w kwietniu 1993 roku, a USP 9 -dwa miesiące później. Jak łatwo zauważyć, nawet dla tak doświadczonej firmy droga od pomysłu do przemysłu trwała 4 lata. Po pistoletach VP 70, P9 i P7 pistolet USP jest bardzo konwencjonalny w budowie ogólnej, w szczegółach zaś nowoczesny, a nawet nowatorski. Działa na zasadzie wykorzystania energii krótkiego odrzutu lufy, a ryglowany jest przez przekoszenie lufy, dokonujące się w wyniku działania skośnego występu u dołu lufy. To klasyczne rozwiązanie Browninga zmodyfikowano w ten sposób, że zamiast pierścienia ryglującego na lufie i odpowiedniego wycięcia w zamku, zastosowano prostopadłościenną komorę nabojową wchodzącą w okno wyrzutowe łusek. Pistolet zasilany jest z wielonabojowych magazynków pudełkowych. Magazynki i szkielet pistoletu wykonane są z tworzywa sztucznego wzmocnionego wkładkami stalowymi. Mechanizm uderzeniowy jest mechanizmem kurkowym z kurkiem zewnętrznym. Podstawowe zabezpieczenie pistoletu stanowi samoczynna blokada iglicy oraz wewnętrzny bezpiecznik zapobiegający strzałom przedwczesnym, gdy zamek nie został zamknięty 139 Pistolet HK USP rozłożony częściowo i zaryglowany. Na pistolecie może być również montowany bezpiecznik zewnętrzny. Mechanizm spustowy ma możliwość sa-monapinania kurka. Broń ta ma przyrządy celownicze z trzema plamkami: celownik przesuwny w lewo-prawo, muszki wymienne o różnej wysokości. Zaczep zamka po ostatnim strzale typowy: łączy zespół lufa-zamek ze szkieletem i umożliwia rozłożenie pistoletu. Kuta na zimno lufa jest konwencjonalnie bruzdowana, a nie poligonalna, jak w P7. Ma ona sześć bruzd i skok gwintu dostosowany do naboju. Zamek jest frezowany z jednego kawałka stali chromowo-molibdenowej. Zatrzask magazynka jest w równym stopniu dostępny dla strzelców lewo- i praworęcznych. Wzorem podstawowym jest wzór USP 40 zaprojektowany do naboju 40 SW. Wzór USP 9 jest konstrukcją pochodną, przystosowaną do słabszego naboju 9 mm Parabellum. 140 W przedniej części szkieletu przygotowano specjalne rowki do montażu dodatkowych urządzeń, na przykład celownika laserowego. Kabłąk ukształtowano w sposób ułatwiający strzelanie oburącz, nawet w grubych rękawicach. Zatrzask magazynka usytuowano pod kabłąkiem, dzięki czemu zatrzask jest częściowo osłonięty. Po naciśnięciu zatrzasku magazynek powinien gładko wysunąć się z gniazda. Jeśli jednak magazynek będzie uszkodzony lub gniazdo zanieczyszczone, wymiana magazynków może być utrudniona. Aby ją ułatwić, w dolnej części chwytu wykonano wgłębienia po obu stronach szkieletu. W te wgłębienia wkłada się końce palców i wyciąga magazynek. Do wykończenia zewnętrznych powierzchni metalowych stosuje się specjalną technologię pod nazwą Hostile Environment - wrogie środowisko - w skrócie HĘ. Jest to gazowe azoto-na-węglanie, dające bardzo dużą odporność na korozję i zużycie, zwłaszcza jeśli pistolet jest wystawiony na długotrwałe działanie słonej wody. Powierzchnie wewnętrzne są wykończone metodą „Molykote". To wykończenie, oprócz dużej odporności na korozję, charakteryzuje się małym tarciem powierzchniowym, a małe tarcie między współpracującymi częściami może mieć wpływ, na przykład, na wielkość siły spustu. Istotną nowością w pistolecie USP jest opatentowany amortyzator wewnętrzny. Jest to dodatkowa sprężyna osadzona na żerdzi sprężyny oporo-powrotnej. Jeden koniec tej sprężyny opiera się o nieruchome zgrubienie na żerdzi, drugi zaś o ruchomy talerzyk. Tylny koniec żerdzi ukształtowano tak, że może się zazębiać z dolnym występem lufy. Wsteczny ruch lufy i zamka jest więc od razu hamowany przez tę sprężynę. Z wykresów opublikowanych w „Deutsches Waffen Journal" wynika, że dzięki temu amortyzatorowi siły uderzeniowe, występujące przy odryglowywaniu zamka oraz przy uderzeniu zamka w tylnym położeniu, maleją dziesięciokrotnie. Ma to bardzo korzystny wpływ na wytrzymałość części i trwałość pistoletu. Amortyzator zbadano i sprawdzono podczas prób nad tak zwanym pistoletem ofensywnym, opracowywanym dla amerykańskich sił specjalnych. Z tego pistoletu oddano 30 tysięcy strzałów nabojami o zwiększonym ciśnieniu, bez uszkodzenia żadnej części. Amortyzator ma również łagodzić od- 141 rzut, odczuwany przez strzelca, zwłaszcza przy strzelaniu nabojami kalibru 40 SW. W nazwie pistoletu jest słowo uniwersalny. Uniwersalność tego pistoletu polega na tym, że można go szybko i łatwo dostosować do użytku przez strzelców lewo- i praworęcznych oraz do żądanego sposobu prowadzenia ognia. Wewnętrzna budowa pistoletu pozwala na oddawanie pierwszego strzału z kurka uprzednio napiętego lub z samonapinania. Wymiana i przemontowanie kilku części sprawia, że z pistoletu można strzelać tylko z samonapinania. Na zewnątrz pistoletu, na szkielecie, można zainstalować wielofunkcyjną dźwignię. Można ją umieścić po lewej lub po prawej stronie broni, albo nie umieszczać jej w ogóle. Nie można natomiast tej dźwigni umieścić jednocześnie po obu stronach pistoletu. Dźwignia ta, w zależności od wewnętrznego ustawienia części, może być: tylko bezpiecznikiem, bezpiecznikiem i jednocześnie zwalniaczem napiętego kurka lub tylko zwalniaczem napiętego kurka. Stwarza to bardzo duże możliwości uzyskiwania różnorodnych pistoletów. Aktualnie w katalogach firmowych oferuje się 18 pistoletów po 9 w każdym wzorze. Szczegóły modyfikacji podano w tabeli. Zaleca się również, by pistoletu nie ustawiać samemu, lecz korzystać z usług warsztatów rusznikar-skich, firmowych lub autoryzowanych. Cenę pistoletu ustalono na poziomie 620-640 dolarów. Jest to cena dwa razy niższa od ceny pistoletu P7, ale nadal wysoka. Dla porównania: Glocka można kupić za 580 dolarów, Rugera za 500, Smitha-Wessona za 525, jedynie za SIG-Sauera trzeba zapłacić 800 doalrów. Są to ceny z 1994 roku. Firma Heckler-Koch popiera prawo Amerykanów do posiadania i użytkowania broni do celów sportowych, myśliwskich, rekreacyjnych i do samoobrony. Filia Hecklera-Kocha w USA od każdego sprzedanego egzemplarza pistoletu przekazuje jednego dolara na konto American Shoting Sports Council, organizacji powołanej do czuwania, by obywatele amerykańscy mogli rzeczywiście korzystać z Drugiej Poprawki do Konstytucji. Z pistoletu USP 40 strzelano na 25 jardów (23 m), z podpórką, kilkoma rodzajami amunicji. Najlepsze skupienie, 38 mm, 142 uzyskano pociskami ProLoad o masie 10 g. Jest to wynik bardzo dobry. Amunicja Remingtona i Winchestera miała skupienie 56 mm, natomiast naboje Hornady - 76 mm. Strzelano również szybkie dublety ze zmiennej odległości. Pierwszy strzał w dublecie oddawano z samonapinania, odległość zaś zmieniała się w granicach od 5 do 20 jardów (4,5 m do 18 m). Po krótkim treningu rozrzut pocisków nie wykraczał poza „dziewiątkę" na amerykańskiej tarczy B 27. 143 Tab. 8 Dane techniczne pistoletów Hecklera-Kocha z zamkiem swobodnym Oznaczenie pistoletu VP70M VP70Z VP 70 A1 PT8 Nabój 9 mm Para 9 mm Para 9 mm Para 9 mm PT Długość pistoletu (mm) 204 204 - 170 Wysokość pistoletu (mm) 144 144 144 128 Szerokość pistoletu (mm) 35 35 35 29 Długość linii celowniczej (mm) • 175 175 175 148 Długość lufy (mm) 116 116 116 105 Masa pistoletu bez magazynka (g) 870 870 - 720 Masa magazynka (g) 100 100 100 - Masa pistoletu z pełnym magazynkiem (g) 1186 1186 - 806 Pojemność magazynka (szt) 18 18 18 8 Masa magazynka z 18 nabojami (g) 316 316 316 - Masa magazynka z 8 nabojami (g) - - - 86 Długość pistoletu z kolbą (mm) - - 545 - Masa pistoletu z pełnym magazynkiem i kolbą (g) - - 1640 - 144 Tab. 9 Dane techniczne pistoletów Hecklera-Kocha z zamkiem półswobodnym rolkowym Oznaczenie pistoletu P9S P9S P9 S Sport P9 S Sport Nabój 9 mm Para 9 mm Para 9 mm Para 9 mm Para Długość pistoletu (mm) 192 192 216 230 Wysokość pistoletu (mm) 137 137 - - Szerokość pistoletu (mm) 34 34 - - Długość linii celowniczej (mm) 147 147 - 190 Długość lufy (mm) 102 102 127 140 Masa pistoletu bez magazynka (g) 850 850 900 910 Masa magazynka (g) 75 75 75 75 Masa pistoletu z pełnym magazynkiem (g) 1033 1033 1083 1093 Pojemność magazynka (szt) 9 9 9 9 Masa przeciwciężaru (g) - - - 190 Masa pistoletu z przeciwciężarem (g) - - - 1100 Masa pistoletu z przeciwciężarem i pełnym magazynkiem (g) - - - 1283 145 Tab. 10 Dane techniczne pistoletów Hecklera-Kocha z zamkiem półswobodnym gazodynamicznym Oznaczenie pistoletu P7M8 P7M13 P7M10 Nabój 9 mm Para 9 mm Para 40 SW Długość pistoletu (mm) 171 175 175 Wysokość pistoletu (mm) 128 135 144 Szerokość pistoletu (mm) 29 33 33 Długość linii celowniczej (mm) 148 148 148 Długość lufy (mm) 105 105 105 Masa pistoletu bez magazynka (g) 780 850 1220 Pojemność magazynka (szt) 8 13 10 Masa magazynka (g) 69 129 - Masa magazynka z 8 nabojami (g) 165 - - Masa magazynka z 13 nabojami (g) - 285 - Masa pistoletu z pełnym magazynkiem (g) 945 1135 -' 146 Tab. 11 Dane techniczne pistoletów Hecklera-Kocha z zamkiem zaryglowanym f Oznaczenie pistoletu USP9 USP40 Nabój 9 mm Parabellum 40 SW Długość pistoletu (mm) 194 194 Długość lufy (mm) 108 108 Długość linii celowniczej (mm) 158 158 Skok gwintu w lufie (mm) 250 380 Wysokość pistoletu (mm) 136 136 Szerokość zamka (mm) 29 29 Szerokość szkieletu (mm) 32 32 Masa bez magazynka (g) 750 785 Masa magazynka (g) 50 50 Siła potrzebna do odciągnięcia zamka (N) 88 88 Siła spustu przy kurku napiętym (N) 20 20 Siła spustu przy samonapinaniu (N) 50 50 Liczba bruzd w lufie 6 6 Pojemność magazynka (szt) 15 13 Droga spustu przy kurku napiętym (mm) 6 6 Droga spustu przy samonapinaniu (mm) 11 11 147 Tab. 12 Modyfikacje techniczne pistoletów USP Hecklera-Kocha Modyfikacja Dźwignia po lewej stronie Dźwignia po prawej stronie Tylko bezpiecznik Bezpiecznik i zwalniacz kurka Tylko zwalniacz kurka Mechanizm spustowy Nabój SA DA DAO 9mm Para 40 SW 1 + + + + + + 2 + + + + + + 3 + + + + + + 4 + + + + + + 5 + + + + + 6 + + + + + 7 + + + 8 + + + + + + 9 + + + + + + IZ 70 W 1993 roku w Iżewskich Zakładach Mechanicznych powstał wzór pistoletu IŻ 70 strzelający nabojami 9 mm Parabellum. Konstruktorem tego wzoru jest Iwszin. Inne wzory pistoletu IŻ 70 są przystosowane do naboju 9 mm Makarowa i 9 mm krótkiego naboju Browninga. W katalogu wzory te odróżnia się przez podanie długości łuski: IŻ 70 19 dla naboju Parabellum, IŻ 70 18 dla naboju Makarowa oraz IŻ 70 17 dla naboju Browninga. IZ 70 149 Pistolet IŻ 70 19 konstrukcyjnie wywodzi się ze znanego pistoletu Makarowa, ale różni się zasadą działania, która opiera się na wykorzystaniu energii odrzutu zamka półswobodne-go, otwieranego z opóźnieniem. Do hamowania ruchu wstecznego zamka wykorzystywane jest odkształcanie się łuski w komorze nabojowej. Deformacja łuski odbywa się poprzez wgnia-tanie jej w wykonane w komorze spiralne bruzdy. Stopień deformacji i opóźnienie otwarcia zależą od liczby bruzd oraz umiejętnego doboru skoku, głębokości i szerokości bruzdy. Ten pomysł hamowania ruchu zamka przedstawił B.M. Plec-kij na jednym z konkursów już w 1964 roku, ale dopiero na początku lat dziewięćdziesiątych, wraz z R. Szipagowem, zrealizował go w zmodernizowanym pistolecie Makarowa PMM. Pistolet opracowano do zmodernizowanego naboju 57-N-181 SM. Nabój, kalibru 9 mm, ma pocisk o masie 5,6 g, prędkość początkową 425 m/s i energię 505 dżuli, jest więc pod względem energetycznym podobny do naboju Parabellum. Bruzdy Plec-kija można traktować jako oryginalną modyfikację rowków Revellego. Działanie bruzd jest skuteczne: w stosunku do pistoletu PMM masa zamka w IŻ 70 19 wzrosła tylko o 30 gramów, skok zaś zamka i sztywność sprężyny powrotnej pozostały bez zmian. Pistolet IŻ 70 19 ma kurkowy mechanizm uderzeniowy z kurkiem zewnętrznym oraz mechanizm spustowy podwójnego działania, umożliwiający samonapinanie kurka. Zewnętrzny bezpiecznik znajduje się na zamku, po lewej stronie pistoletu. Celownik nastawny można regulować w obu płaszczyznach. Długość całkowita pistoletu wynosi 191 mm, wysokość 127 mm, szerokość 30,5 mm, długość lufy 93,5 mm, masa z magazynkiem bez naboi 730 g, pojemność magazynka 8 naboi. Warto w tym miejscu przypomnieć mało znany, a właściwie już zapomniany, amerykański prototypowy pistolet T-3. Powstał on po drugiej wojnie światowej, na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych, w firmie High Standard na zamówienie wojsk lądowych USA. T-3, strzelający nabojami 9 mm Parabellum, działał na zasadzie wykorzystania energii odrzutu zamka półswobodnego, otwieranego z opóź- 150 nieniem. Do hamowania wstecznego ruchu zamka wykorzystano obwodowy rowek, wycięty na końcu komory nabojowej. Łuska naboju była wciskana w ten rowek i ulegała odkształceniu. Znaczna siła, potrzebna do wyciągnięcia łuski, opóźniała otwarcie zamka i hamowała jego ruch wsteczny. Działanie pistoletu było zawodne z powodu częstego pękania łusek. 151 JERICHO Pistolety Jericho 941 są produkowane w Izraelu przez Israel Military Industries Ltd. Koncern IMI jest dobrze znany w świecie jako wytwórca karabinów Galila, pistoletów maszynowych Uzi i potężnych pistoletów Desert Eagle. Początkowo pistolety 941, dostosowane do amunicji 9 mm Parabellum, dostarczano z dodatkową lufą, sprężyną powrotną i magazynkiem. Lufa ta miała inny kaliber, pozwalający na strzelanie nabojami 41 AE. Stąd wzięło się oznaczenie 941. Obecnie ten dwukalibrowy pistolet jest produkowany w trzech kalibrach, gdyż oprócz nabojów 9 mm Parabellum i 41 Action Express, został przystosowany do amunicji 40 SW, jednak nadal jest oznaczany jako 941. Jericho ma charakterystyczną sylwetkę, wzorowaną na kształcie pistoletu Desert Eagle i z tego powodu w Stanach Zjednoczonych jest nazywany Baby Eagle. Jego budowa wewnętrzna nie ma nic wspólnego z Desert Eagle, jest natomiast podobny do czeskiego pistoletu ĆZ 75. Zasada jego działania opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Jericho jest ryglowane przez przeko-szenie lufy. Do ryglowania służą dwa pierścienie na zewnętrznej powierzchni lufy, do przekąszania zaś, czyli do podnoszenia i opuszczania tylnego końca lufy, wykorzystuje się otwór w kształcie nerki w jej dolnym występie. Z otworem tym współdziała oś zaczepu zamka. Zasilanie zapewnia dwurzędowy ma- 152 Jericho 941 Jericho 941 F f Jericho 941 FS 153 Jericho 941 FB Jericho 941 PS gazynek o dużej pojemności. Mechanizm spustowy umożliwia strzelanie z kurka uprzednio napiętego lub z samonapinania. Mechanizm uderzeniowy jest mechanizmem kurkowym, z kurkiem zewnętrznym. Pistolet ma nastawny bezpiecznik zewnętrzny, zainstalowany po obu stronach pistoletu, natomiast zatrzask magazynka można przestawić z jednej strony na drugą. Zamek, obrabiany mechanicznie ze stali wysokiej jakości, ma długie prowadnice, zwiększające celność. Szkielet monoblo-kowy jest precyzyjnie odlewany, a następnie obrabiany. Kuta lufa ma sześcioboczny, prawoskrętny przewód poligonalny i chromowaną powierzchnię wewnętrzną. Stosuje się trzy rodzaje wykończenia powierzchni zewnętrznych pistoletu: 154 standardowe czernienie na mat, opcyjne chromowanie na mat lub wykończenie kombinowane - zamek czerniony, szkielet chromowany. Wersja podstawowa 941 ma bezpiecznik umieszczony na zamku. Bezpiecznik jest jednocześnie zwalniaczem napiętego kurka. W położeniu zabezpieczonym iglica jest zablokowana. Modyfikacja tej wersji 941 F ma bezpiecznik przeniesiony na szkielet. W tym wypadku jest to tylko bezpiecznik, bez możliwości zwalniania napiętego kurka. W położeniu zabezpieczonym zablokowana jest iglica i zaczep kurkowy. W położeniu odbezpieczonym iglica pozostaje zablokowana dopóty, dopóki spust nie zostanie całkowicie ściągnięty. Wersja skrócona 941 FS ma mniejszą długość i krótszą lufę, ale magazynki o tej samej pojemności co wersja pełnowymiaro-wa 941, natomiast wersja kompaktowa Baby, oznaczana 941 FB, jest pod względem wymiarów identyczna jak wersja skrócona, ale ma krótszy chwyt, a w nim magazynek o mniejszej pojemności. W wersji skróconej S i w wersji Baby B mamy literę F, oznaczającą, że bezpiecznik jest umieszczony na szkielecie (framę). Nowym pistoletem w rodzinie Jericho jest 941 PS. Tutaj litery PS oznaczają Police Special - specjalny pistolet policyjny. Wyróżnia się on lufą wystającą poza zamek i wyposażoną w szczelinowy kompensator podrzutu. Wersja podstawowa ma dużą masę, ale udało się ją wykorzystać pozytywnie. Dzięki przesunięciu środka ciężkości pistoletu do przodu broń jest „ciężka na wylot lufy", co zmniejsza podrzut i przy strzelaniu dubletów pozwala szybko sprowadzić lufę ponownie na cel. 155 (Jl Tab. 13 Dane techniczne pistoletów Jericho Pistolet 941/941 F 941 FS 941 FB Nabój 9 mm P 40 SW 41 AE 9 mm P 40 SW 41 AE 9 mm P 40 SW 41 AE Długość całkowita (mm) 207 207 207 184 184 184 184 184 184 Długość lufy (mm) 112 112 112 90 90 90 90 90 90 Wysokość (mm) 140 140 140 140 140 140 125 125 125 Szerokość (mm) 35 35 35 35 35 35 35 35 35 Masa bez magazynka (g) 1000 1000 1000 900 900 900 860 860 860 Magazynek pusty (g) 90 90 90 90 90 90 85 85 85 Magazynek załadowany (g) 282 258 293 282 258 293 250 230 260 Pojemność magazynka (szt) 16 12 11 16 12 11 13 9 8 KAHR Nowy amerykański pistolet, opracowany w firmie Kahr Arms i oznaczony symbolem K9. Liczba 9 wskazuje, że skonstruowano go do naboju 9 mm x 19 Parabellum. Zasada jego działania opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Pistolet jest ryglowany przez przeko-szenie lufy. Do ryglowania wykorzystuje się prostopadłościen-ną komorę nabojową, wprowadzaną w wycięcie na górnej powierzchni zamka. Przekąszanie lufy następuje w wyniku współdziałania osi zaczepu zamka z nerkowatym otworem, znajdu- Asymetryczne usytuowanie występu pod lufą w pistolecie Kahr K9 Kahr K9 157 jącym się w dolnym występie lufy. Interesującym szczegółem jest asymetryczne usytuowanie tego występu względem osi lufy, po lewej jej stronie, patrząc od wlotu. Rozwiązanie to, zastrzeżone patentem, pozwala na umieszczenie spustu obok występu, a nie poniżej, co z kolei daje wysokie podparcie pistoletu w dłoni, blisko osi lufy, i tym samym łagodzi odczucie odrzutu i zmniejsza podrzut pistoletu. Asymetryczne położenie występu sprawia, że wślizg naboju do komory też jest asymetryczny. Do zasilania służy jednorzędowy magazynek o pojemności 7 nabojów plus ósmy nabój w lufie. Mechanizm uderzeniowy jest typu bijnikowego, natomiast mechanizm spustowy pozwala prowadzić ogień tylko z samonapinania. K9 jest więc pistoletem w rodzaju DAO - double action only. Głównym zabezpieczeniem jest wewnętrzna, samoczynna blokada bijnika. Pistolet nie ma bezpiecznika zewnętrznego. Po lewej stronie pistoletu znajduje się jedynie dźwignia zaczepu zamka po ostatnim strzale oraz przycisk zatrzasku magazynka, usytuowany za kabłąkiem. Celownik i muszka są przesuwne w lewo-prawo i wyposażone w dwie białe plamki, jedna na muszce, druga na celowniku. Opcyjnie mogą być instalowane trytowe przyrządy celownicze. W materiałach reklamowych podkreśla się, że pistolet jest w całości wykonany z wytrzymałej stali, dzięki czemu można zeń strzelać wszystkimi rodzajami nabojów Parabellum, zwłaszcza nabojami +P o podwyższonym ciśnieniu. Zwraca się także uwagę, że pistolet ma wąski zamek i chwyt. Wąski chwyt z okładkami z miękkiego polimeru daje pewny uchwyt pistoletu w dłoni i kontrolę nad nim podczas strzelania. Kahr K9 został pomyślany jako lekki, płaski pistolet kompaktowy. Jego długość wynosi 152 mm, wysokość 114 mm, szerokość na zamku tylko 23 mm. Lufa ma długość 89 mm, masa pistoletu niezaładowanego wynosi 710 g, siła spustu - 40 niuto-nów. Powierzchnie zewnętrzne są albo czernione na matowo, albo niklowane bezprądowo. 158 KAREEN Izraelskie pistolety: Kareen, Kareen MK II i Kareen MK II Compact wywodzą się konstrukcyjnie z Browninga HP. Pistolet Kareen był w zasadzie kopią Browninga, Kareen MK II jest modyfikacją pistoletu Kareen, a Kareen MK II Compact to lżejsza i skrócona wersja pistoletu Kareen MK II. Produkuje je firma KSN Industries, Kfar Saba, Israel. Kareen MK II działa na zasadzie wykorzystania energii krótkiego odrzutu lufy. Pistolet jest ryglowany przez przekoszenie lufy w płaszczyźnie pionowej. Elementem ryglującym są dwa Kareen MK II Compact 159 pierścienie na zewnętrznej powierzchni lufy, wchodzące w wycięcia w zamku. Do unoszenia i opuszczania tylnego końca lufy wykorzystuje się ukośny występ, znajdujący się pod lufą. Pistolet jest zasilany z magazynków pudełkowych zawierających 13 lub 15 naboi 9 mm Parabellum. W pistoletach przeznaczonych na rynek amerykański magazynek ma tylko 10 naboi. Jest on wyposażony w kurkowy mechanizm uderzeniowy, z kurkiem zewnętrzym. W mechanizmie spustowym nie ma możliwości samonapinania kurka, dla oddania pierwszego strzału trzeba najpierw napiąć kurek. Pistolet ma nastawny bezpiecznik zewnętrzny, nie ma natomiast wewnętrznej blokady iglicy. Bezpiecznik zlokalizowano na szkielecie po obu stronach broni. Kareen MK II, w stosunku do pistoletu Kareen różni się zdublowanym bezpiecznikiem, innym kształtem kabłąka spustu, wydłużoną osłoną chroniącą dłoń przed ewentualnym uderzenim kurka, gumowymi okładkami chwytu oraz profilowaniem przedniej części chwytu dla łatwiejszego ułożenia palców. Pistolet jest eksportowany do Ameryki Południowej, Europy i Stanów Zjednoczonych. W wersji pełnowymiarowej MK II ma długość 198 mm i wysokość 130 mm, lufa ma długość 118 mm, masa pistoletu w stanie niezaładowanym wynosi 960 g. W wersji skróconej MK II Com-pact długość pistoletu wynosi 153 mm, wysokość 130 mm, długość lufy 98 mm, masa pistoletu w stanie niezaładowanym -920 g. Magazynki używane w wersji Compact mają taką samą pojemność jak w pistolecie MK II. 160 ADP Mk II AMT rozłożony częściowo Pistolety Astra Beretta typ standardowy Beretta typ Cougar Bernardelli P. ONE Sport Bersa Thunder 9 CAT-9 Browning HP Colt Ali American Model 2000 u dołu wersja kompaktowa ĆZ75 ĆZ 100 Daewoo DP 51 Glock 27 Pistolet HK P9S Sport Przekrój pistoletu HK P7 KEL-TEC Jest to nowy pistolet amerykański, wytwarzany przez firmę Kel-Tec CNC Industries Inc. w Cocoa na Florydzie. Zasada jego działania opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Pistolet jest ryglowany przez przeko-szenie lufy. Do zasilania służą magazynki o pojemności 10 na-boi kalibru 9 mm Parabellum, jedenasty nabój można wprowadzić do lufy i stąd, prawdopodobnie, wywodzi się oznaczenie pistoletu Pil. Ogień z Pil można prowadzić tylko z samona- Kel-Tec Pil 161 pinania, jest więc to pistolet typu DAO. Wyróżnikiem tego pistoletu są kieszonkowe wymiary i bardzo mała masa, uzyskana dzięki zastosowaniu tworzyw sztucznych i lekkich stopów. Pistolet ma długość 142 mm, wysokość 109 mm, szerokość 26 mm i masę 400 gramów. Jest to chyba najmniejsza i najlżejsza z cudownych dziewiątek. 162 KORRIPHILA Producentem tego pistoletu jest niemiecka firma Korriphila Prazisionsmechanik GmbH. Wprowadzono go do użytku w połowie lat osiemdziesiątych pod oznaczeniem HSP-701. Zasada jego działania opiera się na wykorzystaniu energii odrzutu zamka półswobodnego, otwieranego z opóźnieniem. Do opóźniania otwarcia wykorzystuje się rolkę, ustawioną poprzecznie w stosunku do zamka i wchodzącą w gniazdo znajdujące się w szkielecie pistoletu. Rolka opóźnia ruch wsteczny zamka po strzale, aż do chwili wypchnięcia jej z gniazda opo- Korriphila HSP 701 163 rowego przez palec zamka. Pistolet jest zasilany z magazynków pudełkowych o pojemności zależnej od zastosowanego naboju, a zaprojektowano go do amunicji: 7,65 mm Parabel-lum, 9 mm Parabellum, 38 Super, 9 mm Police i 45 ACP. W wypadku 9 mm Parabellum magazynek zawiera 9 naboi. Mechanizm uderzeniowy jest mechanizmem kurkowym z kurkiem zewnętrznym. Pistolet ma zróżnicowany mechanizm spustowy. W pistolecie o nazwie Defense strzał można oddać tylko z samonapinania, w pistolecie Competition tylko z kurka uprzednio napiętego, a w pistolecie Compact przewidziano mechanizm spustowy podwójnego działania, pozwalający na oddanie pierwszego strzału albo z kurka uprzednio napiętego, albo z samonapinania. Celownik jest regulowany, muszka stała. Lufy mogą mieć długość 102 lub 125 mm. Pistolet Korriphila, strzelający nabojami 9 mm Parabellum, z lufą o długości 102 mm, ma długość całkowitą 182 mm i masę 990 g w stanie niezaładowanym. 164 KORTH Niemiecka firma Korth GmbH z Ratzenburga, znana z dobrych rewolwerów, ma w swym programie produkcyjnym interesujący pistolet, strzelający nabojami 9 mm Parabellum. Pistolet działa na zasadzie wykorzystania energii krótkiego odrzutu lufy. Zamek, otwarty od góry, jest ryglowany za pomocą wahliwego rygla przymocowanego do lufy. W większości pistoletów mechanizm ryglowy znajduje się u wlotu lufy, w pistolecie Korth jest odwrotnie - rygiel usytuowano u wylotu lufy. Broń ta ma mechanizm uderzeniowy typu kurkowego, z kurkiem zewnętrz- Korth 165 Korth rozłożony częściowo nym. Mechanizm spustowy podwójnego działania pozwala na strzelanie z kurka uprzednio napiętego lub z samonapinania. Pistolet nie ma bezpiecznika zewnętrznego, jedynie zwalniacz napiętego kurka. Zwalniacz i zatrzask magazynka znajdują się po lewej stronie pistoletu. Celownik jest regulowany w kącie podniesienia i w kącie kierunku, muszka rampowa jest stała. Szerokość muszki wynosi 3,5 mm, szczerbinki 3,6 mm. W materiałach reklamowych podkreśla się, że pistolet Korth, jak wszystkie wyroby tej firmy, jest wykonany całkowicie ze stali. Nie stosuje się żadnych odlewów, tworzyw sztucznych lub metali kolorowych. Zwraca uwagę bardzo staranne wykonanie, sprawiające, że jest to broń droga. Na rynku amerykańskim Korth kosztuje 3000 dolarów. Oprócz wzoru strzelającego nabojami 9 mm Parabellum oferowane są dwa inne wzory do amunicji 7,65 Parabellum oraz 9 mm x 21IMI. Do wyboru są również trzy długości lufy: 102 mm, 127 mm i 153 mm. Korth kalibru 9 mm Parabellum z lufą 102 mm ma długość całkowitą 206 mm i masę 1240 g w stanie niezaładowanym. Magazynek obecnie zawiera 10 naboi 9 mm Parabellum, wcześniej magazynki miały pojemność 13 naboi. Siła spustu przy kurku napiętym wynosi 15 niutonów, przy samonapinaniu 50 niutonów. 166 LLAMA Przedsiębiorstwo Llama Gabilondo y Cia S.A. z siedzibą w miejscowości Yitoria jest trzecim znanym hiszpańskim producentem broni krótkiej. Dwie pozostałe firmy to Astra i Star. Firmę założono w 1904 roku jako przedsiębiorstwo rodzinne Gabilondos i Urresti. Do 1914 roku produkowano tylko rewolwery, później zaczęto wytwarzać pistolety. Podczas pierwszej wojny światowej, na zamówienie Francji, uruchomiono wytwarzanie pistoletów na dużą skalę pod nazwą Ruby. W 1931 roku przyjęto nazwę Llama, używaną do dziś. Słowo to ma po hiszpańsku dwa znaczenia: płomień i lama. W 1989 roku w zakładach Gabilondo na 12 tysiącach metrów kwadratowych pracowało 250 osób, w tym 50 inżynierów. Produkcja jest nowoczesna, oparta na obrabiarkach sterowanych numerycznie i w 60% przeznaczona na eksport do Stanów Zjednoczonych i Ameryki Południowej. Wśród wielu aktualnie produkowanych pistoletów są dwie cudowne dziewiątki. Są to pistolety M-82 i M-87. Pierwszy z nich w 1983 roku został przyjęty na uzbrojenie jako przepisowy pistolet wojskowy, po wygraniu konkursu, w którym zdobył 792 punkty na 954 możliwe do zdobycia. Następny w kolejności rywal, Astra A-90, zdobył 555 punktów. Drugi z pistoletów -M-87, to sportowo-wyczynowa wersja pistoletu wojskowego. 167 Zasada działania M-82 opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Zamek pistoletu jest ryglowany w podobny sposób jak w pistoletach Walther P-38 i Beretta 92, za pomocą osobnego rygla. Do zasilania służy dwurzędowy magazynek z 15 nabojami kalibru 9 mm Parabellum. W mechanizmie spustowym jest mechanizm samonapina- Llama M-82 nią. Mechanizm uderzeniowy jest mechanizmem kurkowym z kurkiem zewnętrznym, iglica zaś składa się z dwóch części. Pistolet ma obustronny bezpiecznik zewnętrzny, umieszczony na zamku. Po włączeniu bezpiecznika pomocnicza część iglicy zostaje obrócona pionowo w taki sposób, że kurek nie może zetknąć się z główną częścią iglicy. Przyrządy celownicze mają trzy plamki, celownik można przesuwać w lewo-prawo. Zatrzask magazynka umieszczono po lewej stronie pistoletu i nie jest to zatrzask przestawialny. Obszerny kabłąk wyprofilowano tak, aby można było strzelać oburącz w rękawicach. Pistolet ma wskaźnik obecności naboju w komorze nabojowej. Okładki chwytu wykonane są z tworzywa, na życzenie wykonuje się okładki z masy perłowej. Powierzchnie zewnętrzne są czernione, opcyjnie pistolet może być chromowany i grawerowany. Szkielet jest stalowy lub ze stopu aluminium. W trakcie opracowywania M-82 szczególną uwagę zwrócono na stuprocentową możliwość zamiany części i cel ten osiąg- 168 Pistolet Llama M-82 rozłożony częściowo nięto. Wielokrotnie organizowano następujący pokaz: dziesięć pistoletów rozkłada się całkowicie, do ostatniej sprężynki, po czym części wkłada się do dziesięciu pudełek. Z każdego pudełka pobiera się kilka części i bez pomocy narzędzi montuje się pistolet, z którego następnie oddaje się strzały. Broń działa niezawodnie. Pistolet M-87 jest sportowo-wyczynową wersją M-82. Jest to pistolet dłuższy i cięższy, z zamkiem przedłużonym o przeciwciężar i kompensator podrzutu. Muszka znajduje się na przeciwciężarze. Drogę i siłę spustu można regulować. Zmieniono również kształt i wymiary zatrzasku magazynka. Przy strzelaniu wyczynowym korzysta się z celownika w pełni regulowanego. Pistolet ma wskaźnik obecności naboju w komorze. Wcześniej Llama produkowała pistolet Omni, zaprojektowany do naboju 45 ACP. Wyróżniał się on tym, że zamek był montowany na łożyskach. Produkowano Omni I kalibru 45 ACP z magazynkiem 7-nabojowym, Omni II kalibru 9 mm Parabel-lum z magazynkiem 9-nabojowym i Omni III również kalibru 9 mm Parabellum, ale z magazynkiem 13-nabojowym. Pistolety Omni miały mechanizm samonapinania. W bieżącej produkcji pozostał tylko Omni I. 169 Pistolet M-82: długość całkowita 209 mm, długość lufy 114 mm, masa w stanie niezaładowanym 1000 g ze szkieletem stalowym i 875 g ze szkieletem ze stopu lekkiego, pojemność magazynka - 15 naboi. Pistolet M-87: długość całkowita 245 mm, długość lufy 134 mm, masa w stanie niezaładowanym 1235 g, pojemność magazynka -15 naboi. 170 M 77 B Chiński pistolet M 77 B jest konstrukcją kompilacyjną, opartą na pomysłach znanych, choć rzadko stosowanych. Jako zasadę działania przyjęto wykorzystanie energii odrzutu zamka półswobodnego, otwieranego z opóźnieniem. Wydaje się, że za wzór służył niemiecki pistolet P7 firmy Heckler-Koch, w którym opóźnianie otwarcia zamka odbywa się w sposób gazody-namiczny. Gazy prochowe z lufy przedostają się do cylindra Pistolet M 77 B 171 Pistolet M 77 B rozłożony częściowo podlufowego, gdzie napierają na połączony z zamkiem tłok, a ten z kolei nie pozwala na cofnięcie się zamka. Drugim pomysłem jest przypomnienie i wykorzystanie urządzenia inżyniera Chylęwskiego. Urządzenie to, opatentowane na początku dwudziestego wieku, pozwala cofać zamek przez naciśnięcie na dźwignię, stanowiącą przednią część ka-błąka. Konstruktor zaprojektował to urządzenie dla zwiększenia bezpieczeństwa. Pistolet nosi się bez naboju w lufie, a w razie potrzeby naciska się na dźwignię, odciąga zamek i zwalnia nacisk. Ściśnięta sprężyna powrotna pcha zamek do przodu, ten zaś wprowadza nabój do komory i pistolet jest gotów do strzału. W razie niewypału urządzenie Chylewskie-go pozwala, w ten sam sposób, szybko usunąć wadliwy nabój. Pistolet z takim urządzeniem można obsługiwać jedną ręką, jego użytkownikami mogą więc być kierowcy pojazdów, konni policjanci i inni dysponujący jedną wolną ręką. W latach dwudziestych urządzenie Chylewskiego było popularne i szeroko stosowane, ale raczej w pistoletach małych, kieszonkowych, w których droga zamka jest krótka, a wymagana siła 172 niewielka. W omawianym wypadku zastosowano go do pistoletu dużego, w którym potrzebna siła nacisku jest znaczna, około 110 niutonów. Pistolet M 77 B strzela nabojami 9 mm Parabel-lum. Istnieje podobny pistolet, M 77, który ma takie samo urządzenie, ale od M 77 B różni się tym, że ma zamek całkowicie swobodny, gdyż strzela słabszym nabojem kalibru 7,62 mm x 17. Długość całkowita pistoletu M 77 B wynosi 190 mm, długość lufy 120 mm, masa 1020 g, pojemność magazynka 9 naboi, w nowszej wersji - 8. 173 MAG 95 Głównym konstruktorem tego pistoletu jest Marian Grysz-kiewicz. Oznaczenie pistoletu powstało z zestawienia pierwszych dwu liter imienia i pierwszej litery nazwiska. Broń opracowano i wykonano w Zakładach Metalowych „Łucznik" w Radomiu w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych. Liczba 95 w oznaczeniu wskazuje rok zakończenia prac projekto-wo-badawczych. MAG 95 174 MAG 95 z laserowym wskaźnikiem celu Zasada działania pistoletu opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Ryglowanie odbywa się przez prze-koszenie lufy w płaszczyźnie pionowej. Do ryglowania wykorzystuje się prostopadłościenną komorę nabojową, wchodzącą w okno wyrzutowe w zamku, a do podnoszenia i opuszczania tylnego końca lufy - skośne występy w brodzie lufy, współpracujące z gniazdem ryglowym szkieletu. Mechanizm spustowy podwójnego działania umożliwia samonapinanie kurka. Mechanizm uderzeniowy jest mechanizmem kurkowym, z kurkiem zewnętrznym. Pistolet nie ma bezpiecznika zewnętrznego, ma natomiast wewnętrzną blokadę iglicy, sterowaną spustem. Po lewej stronie pistoletu są trzy dźwignie. Patrząc od kurka w kierunku wylotu lufy są to: zwalniacz napiętego kurka, zaczep zamka w tylnym położeniu oraz dźwignia do rozkładania broni. Zwalniacz kurka jest powtórzony po prawej stronie pistoletu, natomiast zatrzask magazynka, usytuowany za kabłąkiem po lewej strome, można przestawić na prawo. Zdublowany zwalniacz kurka i przestawialny zatrzask magazynka służą wygodzie strzelców leworęcznych. Przyrządy celownicze są otwarte, podświetlane i wyregulowane na odległość 25 m. W warunkach złej widoczności korzysta się z kontrastowej plamki na muszce i obwódki na szczerbince. Plamka i obwódka są wykonane za pomocą fluorescencyjnej farby try-towej. W pistolecie można również zainstalować laserowy 175 wskaźnik celu. Dwurzędowy magazynek standardowy zawiera 15 naboi kalibru 9 mm Parabellum. Brak bezpiecznika zewnętrznego. Blokada iglicy pozwalająca na noszenie pistoletu z nabojem wprowadzonym do lufy oraz zwalniacz kurka i mechanizm samonapinania sprawiają, że pistolet można nosić bezpiecznie z nabojem w komorze i w każdej chwili otworzyć z niego ogień bez żadnego opóźnienia. Przewiduje się, że w produkcji zamek i szkielet będą odlewane ciśnieniowe ze staliwa, lufa zaś będzie kuta na zimno z przewodem bruzdowanym lub poligonalnym pokrytym powłoką chromową. Opracowano dodatkowy, dłuższy magazynek, wystający z chwytu i zawierający 20 naboi. Długość całkowita pistoletu wynosi 200 mm, długość lufy 115 mm, wysokość pistoletu 140 mm, szerokość 35 mm, długość linii celowniczej 143 mm, masa z magazynkiem bez naboi - 1100 g, w tym magazynek standardowy 80 g, siła spustu przy kurku napiętym 25 niutonów, przy samonapinaniu - 50 niutonów, skupienie pocisków przy strzelaniu na 25 m w kole o średnicy mniejszej niż 12 cm. 176 Pistolet HK USP Przekrój pistoletu HK USP Pistolety Jericho Pistolety Kahr Budowa wewnętrzna pistoletu SIG-Sauer Smith-Wesson typ standardowy Llama M - 87 Przekrój pistoletu Llama M - 87 '( > Para-Ordnance P12-45 Para-Ordnance P13-45 Para-Ordnance P14-45 Ruger P 85 SIG-Sauer P 226 Kareen Mk II Korth m Smith-Wesson typ Sigma Sphinx 2000 MAUSER Pistolety Mauser 80 SA, 90 DA i 90 DA Compact to produkowane na Węgrzech pistolety FEG P9M, P9R i P9RK. Prawdopodobnie ze względów eksportowych noszą one znak fabryczny Mauser i napis Mauser-Werke (patrz FEG). 177 PARA-ORDNANCE Udział pistoletu Colt M 1911 Al w tworzeniu koncepcji cudownej dziewiątki był wyraźny, ale niezbyt duży. Polegał na wskazaniu, że w nowoczesnym pistolecie powinien być nabój o dużej zdolności rażenia, przede wszystkim - rażenia obalającego. Chodziło o nabój 45 ACP, mający legendarną, choć nie zawsze prawdziwą, moc obalającą. Duży kaliber tego naboju, 11,43 mm, wyznacza górną granicę praktycznego kalibru pistoletu. W cudownych dziewiątkach kaliber używanych nabojów nie przekracza 10 mm. Poza nabojem pistolet Colt M 1911 Al „cudowny" nie był: nie miał mechanizmu samonapinania, jego magazynek zawierał tylko 7 naboi. Kanadyjska firma Para-Ordnance ze Scarborough, Ontario, podjęła interesującą próbę wyposażenia Colta M 1911 Al w atrybuty cudownych dziewiątek. Główne prace polegały na takim przekonstruowaniu szkieletu, aby zmieścił się w nim nie tylko pojemny magazynek, ale aby użytkownik, wziąwszy taki pistolet do ręki, nie odczuł - lub prawie nie odczuł -różnicy między pistoletem Para-Ordnance P14-45 a bardzo popularnym w Ameryce Północnej Coltem M 1911 Al. Próba powiodła się i począwszy od 1988 roku weszły na rynek pistolety P12-45, P13-45 i P14-45 kalibru 45 ACP, z magazynkami o pojemności odpowiednio 12, 13 i 14 nabojów. Droga do cudownych dziewiątek została otwarta. 178 Para-Ordnance P16-40 Uchwyt pistoletu Para-Ordnance P16-40 jest smukły Takim właśnie nowym pistoletem jest P16-40, czyli Colt z firmy Para-Ordnance z magazynkiem zawierającym 16 naboi kalibru 40 SW. Zasada działania opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Pistolet jest ryglowany przez przekoszenie lufy, dokonywane za pomocą obrotowego łącznika, połączonego z jej dolnym występem. Na górnej powierzchni lufy są pierścienie, służące do połączenia lufy z zamkiem. Mechanizm uderzeniowy jest mechanizmem kurkowym, z kurkiem zewnętrznym. W mechanizmie spustowym nie ma możliwości samonapinania kurka, strzela się tylko z kurka uprzednio napiętego. P16-40 ma wewnętrzną blokadę iglicy, pozwalającą nosić siedemnasty nabój w lufie, ale jej wprowadzenie do pistoletu nie miało żadnego wpływu na tradycyjne, zewnętrzne zabezpieczenia Colta. Pozostawiono oba: nastawny na szkielecie i samoczynny w chwycie. Przyrządy celownicze wyposażono w system trzech plamek. Zatrzask magazynka wykonano z tworzywa sztucznego, używanego w technice kosmicznej. Polimerowy zatrzask umożliwia cichą wymianę magazynków. Chwyt pistoletu jest smukły i dobrze leży w dłoni. P16-40, tak jak Colt M 1911 Al, nie jest wyposażony w mechanizm samonapinania kurka, nie można go zatem, bez za- 179 strzeżeń, zaliczyć do cudownych dziewiątek. Większość specjalistów uważa, że mechanizm ten jest niezbędny w pistolecie. Tylko Jeff Cooper, wybitny amerykański autorytet w dziedzinie broni strzeleckiej - zwłaszcza krótkiej - sądzi, że: „mechanizm samonapinania jest genialnym rozwiązaniem nie istniejącego problemu" i dlatego nie wprowadzono go ani do Colta, przez 75 lat jego istnienia, ani, jak na razie, nie ma go w Para-Ordnance. Pistolet P16-40 jest uważany za pistolet standardowy, pełno-wymiarowy. Oprócz niego są oferowane jeszcze dwie wersje: P15-40, o wymiarach pośrednich, oraz wersja kompaktowa P14-40. Magazynki w tych wersjach mają pojemność 15 i 14 naboi. W każdej wersji wyróżnia się jeszcze modyfikacje: ER, RR, TR oraz modyfikację SR o charakterze technologicznym, wynikające z zastosowania różnych materiałów na zamek i ze sposobu wykończenia powierzchni. Tab. 14 Dane techniczne pistoletów Para-Ordnance kalibru 40 SW Pistolet Długość całkowita (mm) Wysokość (mm) Długość lufy (mm) Masa (g) Materiał zamka Pojemność magazynka (szt) Powierzchnie zewnętrzne P16-40ER 216 146 127 1135 stal 16 czernione P16-40TR 216 146 127 1135 stal nierdzewna 16 dwubarwne P16-40SR 216 146 127 1135 stal nierdzewna 16 nierdzewne P15-40ER 197 133 108 1022 stal 15 czernione P15-40RR 197 133 108 794 stop 15 czernione P15-40TR 197 133 108 1022 stal nierdzewna 15 dwubarwne P15-40SR 197 133 108 1022 stal nierdzewna 15 nierdzewne P14-40ER 181 127 89 965 stal 14 czernione P14-40RR 181 127 89 738 stop 14 czernione P14-40TR 181 127 89 965 stal nierdzewna 14 dwubarwne P14-40SR 181 127 89 965 stal nierdzewna 14 nierdzewne 180 PHP MY-15 Jest to chorwacki pistolet opracowany podczas wojny w byłej Jugosławii. Litery PHP są skrótem od Prvi Horvatska Pistol -pierwszy pistolet chorwacki, MV to inicjały konstruktora, zaś liczba 15 określa pojemność magazynka na naboje 9 mm Para-bellum. PHP jest konstrukcją kompilacyjną, wzorowaną na rozwiązaniach Walthera i Beretty. Pistolet PHP MV-15 rozłożony częściowo 181 Zasada działania tego pistoletu opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Pistolet jest ryglowany za pomocą osobnego, wahliwego rygla łączącego lufę z zamkiem, jak w P-38, zamek jest z góry otwarty, jak w Beretcie 92. Zamek i szkielet są dłuższe niż w P-38, dzięki czemu można było zastosować jedną sprężynę powrotną. Pistolet wyposażony jest w kurkowy mechanizm uderzeniowy, z kurkiem zewnętrznym. Mechanizm spustowy podwójnego działania pozwala na strzelanie z kurka uprzednio napiętego lub z samonapinania. Magazynek jest dwurzędowy, chwyt raczej pękaty. Zatrzask magazynka usytuowano za kabłąkiem spustu. Przyrządy celownicze są stałe, muszka i szczerbinka prostokątne. Przednia część kabłąka jest profilowana w celu ułatwienia strzelania oburącz. Szkielet jest wykonany ze stopu lekkiego, zamek -ze stali. Szkielet jest anodyzowany na czarno, części stalowe są czernione. Podobno pistolet powstał w prywatnym przedsiębiorstwie w ciągu kilku miesięcy. Długość pistoletu wynosi 224 mm, masa bez naboi - 980 g. 182 PS 93 Jest to słowacki pistolet opracowany w firmie Povażske Strojarne a.s. w Povaźskej Bystricy. Zasada jego działania polega na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Do ryglowania wykorzystuje się prostopadłościenną komorę nabojową, wchodzącą w okno wycięte w zamku, a do unoszenia i opuszczania tylnego końca lufy - nerkowaty otwór w jej dolnym występie. Ruch lufy jest wynikiem współdziałania powierzchni tego otworu z osią zaczepu zamka. Pistolet wyposażony jest w kurkowy mechanizm uderzeniowy z kurkiem zewnętrznym. Mechanizm spustowy podwójnego działania pozwala na oddanie strzału z samonapinania. Zasilanie odbywa się z magazynka pudełkowego zawierającego 15 naboi kalibru 9 mm Parabellum. Pistolet nie ma bezpiecznika zewnętrznego, tylko zwalniacz napiętego kurka. Umieszczony jest on na szkielecie po obu stronach broni. Przyrządy celownicze są stałe, ustawione na 25 m. Zatrzask magazynka znajduje się za kabłąkiem, po lewej stronie pistoletu. Pistolet ma dwie wersje: 001 i 002. Pierwsza jest wersją podstawową, druga zaś - z dłuższą lufą - wersją sportową. W wersji 001 długość całkowita pistoletu wynosi 185 mm, wysokość 138 mm, szerokość 36 mm, lufa poligonalna, sześcioboczna, o skoku 250 mm, ma długość 86 mm, długość linii celowniczej wynosi 125 mm, masa z pustym magazynkiem - 997 g. W wersji 002 długość całkowita wynosi 213 mm, długość lufy 114 mm, linii celowniczej 153 mm, masa zaś 1050 g. 183 RUGER William B. Ruger rozpoczął działalność w 1949 roku w niewielkim warsztacie, zatrudniającym kilku pracowników. Dziś firma Sturm, Ruger and Company wytwarza broń w trzech zakładach: w Southport w stanie Connecticut, w Newport w stanie New Hampshire oraz w Prescot w Arizonie. Znana jest z produkcji rewolwerów, karabinów i karabinków sportowych, s.trzelb myśliwskich i pistoletów sportowych do nabojów bocznego zapłonu. Sześć wyrobów: trzy rewolwery, dwa Ruger P85 184 Ruger P85 rozłożony częściowo karabiny i pistolet zostały sprzedane w liczbie ponad milion egzemplarzy. Były to rewolwery Old Model, New Model i Ruger Six, karabin M-77, karabinek Model 10/22 i pistolet Standard kalibru 22. Produkcją cudownych dziewiątek Ruger zajmuje się od 1987 roku. Pierwszym pistoletem był P85, strzelający nabojami 9 mm Pa-rabellum. Pistolet działa na zasadzie wykorzystania energii krótkiego odrzutu lufy, a ryglowany jest przez przekoszenie lufy w płaszczyźnie pionowej. Do ryglowania wykorzystuje się prostopadłościenną komorę nabojową, wchodzącą w okno wyrzutowe łusek w zamku, do przekąszania zaś - obrotowy łącznik. Mechanizm ryglowania jest więc kombinacją rozwiązań z pistoletów SIG-Sauer i Colt. Zasilany jest z magazynka pu- 185 Ruger P89 Ruger KP 89 DC Ruger KP 89 DAO 186 Odmiana pistoletu Ruger z bezpiecznikiem zewnętrznym Odmiana DC ze zwalniaczem kurka Odmiana DAO ze schowanym kurkiem dełkowego o pojemności 15 nabojów. Wyposażony jest w mechanizm spustowy z sa-monapinaniem, zsynchronizowany z kurkowym mechanizmem uderzeniowym z kurkiem zewnętrznym. Bezpiecznik zewnętrzny, umieszczony na zamku, jest jednocześnie zwalniaczem napiętego kurka. W położeniu zabezpieczonym pełni on następujące funkcje: zwalnia i unieruchamia kurek, blokuje ruch iglicy do przodu i całkowicie rozłącza łańcuch kinematyczny pomiędzy spustem i kurkiem. P85 ma także wewnętrzną, samoczynną blokadę iglicy. Przyrządy celownicze mają trzy plamki, muszka jest wymienna, celownik zaś można przesuwać w lewo lub w prawo. Bezpiecznik i zatrzask magazynka zostały zdublowane i umieszczone po obu stronach pistoletu, aby ułatwić użytkowanie strzelcom leworęcznym. Kabłąk osłaniający spust jest na tyle obszerny, że można strzelać w rękawicach, ma również lekko wklęsłą przednią część pomocną przy strzelaniu oburącz. U dołu pistoletu, pod chwytem, znajduje się oczko do mocowania rzemienia. 187 Wprowadzanie pistoletu na rynek wspomagano intensywną reklamą, odwołującą się głównie do niskiej ceny ustalonej na poziomie 300 dolarów. Osiągnięto ją dzięki zastosowaniu nowoczesnej i jednocześnie taniej technologii wytwarzania. Główne części pistoletu: lufa, zamek i szkielet są precyzyjnie odlewane metodą traconego wosku. Wiele drobnych części też jest odlewanych. Odlane elementy wymagają niewielkiej obróbki wiórowej, którą wykonują komputerowo sterowane obrabiarki. Połączenie precyzyjnego odlewania ze sterowaną numerycznie obróbką mechaniczną daje dużą dokładność wykonania. Badania techniczne wykazały, że wytrzymałość części odlewanych jest równa, a niekiedy nawet większa niż części kutych. Prace nad doskonaleniem P85 poprowadzono w trzech kierunkach. Po pierwsze - modyfikowano pistolet już istniejący, który miał opornie działające mechanizmy, kanciaste kształty i nie był zbyt celny. Przeprojektowano więc mechanizm spusto-wo-uderzeniowy, kanciaste kształty zastąpiono bardziej opływowymi i poprawiono celność. Siłę spustu przy samonapinaniu zmniejszono na przykład z 58 do 44 niutonów. W szczególności zmieniono kształt popychacza kurka, usztywniono szynę spustową, wzmocniono iglicę, zmieniono łuk języka spustowego, stępiono krawędzie wyrzutnika, wprowadzono uszczelnienie gazowe chroniące oczy i twarz strzelca przed działaniem gazów w wypadku przebicia spłonki lub rozerwania łuski, stalowe dno magazynka zastąpiono dnem z tworzywa, zmieniono kształt nacięć na zamku służących do jego odciągania, wreszcie, w niektórych pistoletach zlikwidowano oczko do mocowania rzemienia. W wyniku tych zmian P85 zmienił się w P85 Mk II, ostatecznie zaś nadano mu oznaczenie P89. Przez pewien czas oferowano pistolet P88, który od P85 różnił się tym, że był dostarczany z dodatkową lufą kalibru 7,65 mm Parabellum. Zamiana luf nie wymagała użycia żadnych narzędzi. Po drugie - do produkqi pistoletów wprowadzono nowe materiały, zwłaszcza stal nierdzewną. Aktualnie stosuje się: utwardzony powierzchniowo stop aluminium A-356 T6, stal chromo-wo-molibdenową 4130, stal nierdzewną z serii 400 oraz stal nierdzewną Terhune Anticorro, opracowaną w firmie według własnej receptury. Na okładki chwytu używa się tworzywa Xenoy 188 6123, bardzo wytrzymałego mechanicznie i odpornego na działanie czynników środowiskowych. Wprowadzenie stali nierdzewnej pozwoliło rozszerzyć ofertę. Obok pistoletów czernionych dostępne są pistolety ze stali nierdzewnej, oznaczane dużą literą K stawianą przed P. Zatem P89 jest oksydowany, natomiast KP89 - wykonany ze stali nierdzewnej, dzięki której obsługiwanie pistoletu - zwłaszcza czyszczenie - jest prostsze, niekiedy nawet zbędne. Litery K nie ma na pistoletach, jest tylko w katalogach. Trzeci kierunek działań prowadził do stopniowego budowania rodziny pistoletów wokół typu podstawowego. Tworzono ją poprzez opracowywanie nowych wzorów, odmian i wersji. Wzór 89, strzelający nabojami 9 mm Parabellum wzbogacono o dwa kolejne: wzór strzelający amunicją 45 ACP i wzór strzelający nabojami 40 Smith-Wesson. Pierwszemu przypisano liczbę 90, drugiemu 91. Pistolety P90 mają magazynki 7-nabojowe, natomiast P91 miały magazynki o pojemności 11 nabojów. Warto również zauważyć, że w firmowych katalogach Rugera z ostatnich lat naboje 40 SW są nazywane 40 Auto. Pierwszą odmianą opracowaną przez Rugera był pistolet z bezpiecznikiem zewnętrznym, to znaczy z opóźnionym otwarciem ognia, w którym pierwszy strzał można oddać albo z kurka uprzednio napiętego, albo z samonapinania. Odmianę tę oznacza się w ten sposób, że po liczbie wzoru nie stawia się żadnych liter (np. pistolety P89, KP89 czy P90 są pistoletami z opóźnionym otwarciem ognia). Następnie wprowadzono dwie dalsze odmiany: DC i DAO, obie pozwalające na otwarcie ognia bez opóźnienia. Litery DC są skrótem od Decock, co można przetłumaczyć jako zwalnianie napiętego kurka. W odmianie tej bezpiecznik pozostawiono w tym samym co poprzednio miejscu, ale nie ma on już funkcji bezpiecznika, może jedynie służyć do zwalniania, bez strzału, napiętego kurka. Strzał oddaje się zatem bez opóźnienia, jeśli strzela się z samonapinania z opuszczonego kurka, z tym że pierwszy strzał można oddać z samonapinania lub z kurka uprzednio napiętego, tak jak w poprzedniej odmianie. Brak bezpiecznika zewnętrznego nie oznacza, że pistolet nie jest zabezpieczony. Bezpieczeństwo gwarantuje wewnętrzna blokada iglicy. W katalogach odmianę tę wyróżnia się literami DC po liczbie wzoru, na przykład P89 DC. Trzecia od- 189 miana nazywa się Double Action Only, w skrócie DAO, i pozwala otworzyć ogień bez opóźnienia, z tym, że pierwszy strzał - i każdy następny - oddaje się tylko z samonapinania. W tej odmianie na zewnątrz pistoletu nie ma żadnej dźwigni, wyjąwszy oczywiście dźwignię zaczepu zamka w tylnym położeniu, kurek zaś jest schowany w zamku i nie można go napiąć inaczej, niż poprzez naciśnięcie na spust. W odmianie DAO w wypadku niewypału nie ma możliwości powtórnego uderzenia w spłonkę. Jest to rozwiązanie dyskusyjne, w innych pistoletach bowiem można ponownie uderzyć w niewypał. Uzasadnienie dla rozwiązania przyjętego w pistoletach Rugera, a także na przykład w Glocku, wynika z badań współcześnie produkowanej amunicji. Drugie uderzenie w spłonkę, która nie odpaliła, rzadko bywa skuteczne, nie mówiąc już o sytuacji, w której spłonka za pierwszym razem odpaliła, ale mimo to nie zapaliła ładunku prochowego. Lepiej jest wadliwy nabój od razu usunąć i strzelać nowym, niż tracić czas na ewentualne odpalenie niewypału. W katalogach odmianę tę zapisuje się stawiając DAO po liczbie wzoru, na przykład KP89 DAO. Jak dotychczas, odmianę DAO, we wszystkich kalibrach, oferuje się wyłącznie w wykonaniu ze stali nierdzewnej. Odmiany DC i DAO są przeznaczone dla tych wyszkolonych użytkowników broni, dla których istotne jest natychmiastowe otwarcie ognia. Pistolety Rugera występują w trzech wersjach wymiarowych: w wersji pełnowymiarowej, w wersji compact oraz w wersji o wymiarach pośrednich między pistoletem dużym i pistoletem kompaktowym. Wersje pełnowymiarowe mają oznaczenie liczbowe takie samo jak wzory, to znaczy 89, 90 i 91, wersje kompaktowe oznaczono liczbą 93, natomiast wersja pośrednia ma oznaczenie 94, jeśli strzela nabojami 9 mm Parabellum i 944, jeśli strzela amunicją 40 SW. Taki sposób oznaczania nie jest ani spójny, ani czytelny. Pierwotnie wersje pełnowymiarowe pistoletów Rugera miały magazynki 15-nabojowe dla 9 mm Parabellum i 11-nabojowe dla 40 SW. Wersja kompaktowa 93 miała również magazynek 15-nabojowy. Obecnie wszystkie wersje, dla obu ... nabojów, mają magazynki zmniejszone, o pojemności tylko 10 nabojów. Wynika to z nowych ustaleń 190 administracji amerykańskiej, w myśl których na cywilnym rynku uzbrojenia mogą być sprzedawane tylko te pistolety, których magazynki zawierają co najwyżej 10 naboi. Magazynki o większej pojemności dopuszczone są w wojsku i w policji. Mimo upływu lat pistolety Rugera są nadal tanie. W katalogu firmowym na rok 1995 cena najtańszego wynosi 410 dolarów, najdroższego - 520. Prezentowany w poniższej tabeli zestaw oferowanych pistoletów oraz ich dane techniczne pochodzą również z tego katalogu, w którym pominięto - oferowane we wcześniejszych katalogach - pistolety KP91 DC i KP91 DAO z magazynkami zawierającymi 11 naboi 40 SW. Wyniki strzelania na skupienie z pistoletu P 89 DC na odległość 25 jardów (23 m) w pozycji strzeleckiej stojąc w złych warunkach atmosferycznych, serie pięciostrzałowe Nabój 9 mm Parabellum Najlepsze 3 strzały 4 strzały 5 strzałów Remington zwykły 51 mm 75 mm 103 mm Winchester 9,5 g JHP OSM 48 mm 86 mm 121 mm JHP (9BP) 29 mm 57 mm 67 mm Winchester 7,45 g Silvertip 24 mm 44 mm 63 mm 191 Tab. 15 Dane techniczne pistoletów Rugera Pistolet Nabój Długość całkowita (mm) Masa (g) Długość lufy (mm) Pojemność magazynka (szt) P89 9 mm Para 200 1022 114 10 KP89 9 mm Para 200 1022 114 10 P89DC 9 mm Para 200 1022 114 10 KP89 DC 9 mm Para 200 1022 114 10 KP89 DAO 9 mm Para 200 1022 114 10 KP93 DC 9 mm Para 185 880 99 10 KP93 DAO 9 mm Para 185 880 99 10 KP94 9 mm Para 190 936 108 10 KP94 DC 9 mm Para 190 936 108 10 KP94 DAO 9 mm Para 190 936 108 10 KP944 40 SW 190 936 108 10 KP944 DC 40 SW 190 936 108 10 KP944 DAO 40 SW 190 936 108 10 192 Sphinx Grand Master Springfield P 9 Ultrastar M - 205 Steyr GB Pistolety Tanfoglio Tanfoglio Gold Gustom Taurus PT 92 Taurus PT 908 Ultramatic Yektor SP l Sport Tuned Yictory MC 5 J Walther P 38 Przekrój pistoletu Walther P 38 Walther P 5 i P 5 Compact Przekrój pistoletu Walther P 5 Walther P 5 w wydaniu luksusowym Walther P 88 Walther P 88 Compact Walther P 88 Champion (z lewej) i P 88 Competition (z prawej) Walther P 99 Pistolety WIST 94 SIG-SAUER Friedrich Peyer im Hof, polityk i pionier w dziedzinie kolejnictwa, zegarmistrz Heinrich Moser. i zawodowy oficer Con-rad Neher założyli 19 stycznia 1853 roku w pobliżu Schaf-fhausen Szwajcarską Fabrykę Wagonów. Siedem lat później rozpoczęto w niej produkcję broni. Pierwszym sukcesem konstrukcyjnym i handlowym był, ładowany jeszcze od przodu, karabin Prelaza i Burnanda wyprodukowany w 30 tysiącach egzemplarzy. W 1864 roku zmieniono nazwę firmy na Schwi-zerische Industrie Gesellschaft, w skrócie SIG. W miarę upływu lat projektowanie i produkcja broni strzeleckiej stały się jednym z głównych działów Szwajcarskiego Towarzystwa Przemysłowego. Dzisiaj SIG należy do ścisłej światowej czołówki wytwórców broni i amunicji. Firma J.P. Sauer und Sohn jest najstarszym, istniejącym do dziś, producentem broni palnej w Niemczech. Od SIG-a jest starsza o 100 lat, powstała bowiem w Suhl w 1751 roku. Początki jej działalności, a zwłaszcza postać jej założyciela J.P. Sauera, nie są dokładnie znane. Produkcja pistoletów datuje się od 1883 roku. Przed drugą wojną światową sukcesem firmy stał się pistolet Sauer Model 38 H. Miał on po lewej stronie dźwignię, za pomocą której można było kciukiem napiąć wewnętrzny kurek lub zwolnić go, jeśli został napięty po strzale. W czasie wojny wyprodukowano 200 tysięcy sztuk tego wzo- 193 ru. Firma jest przedsiębiorstwem rodzinnym, przechodzącym z ojca na syna. Po wojnie Suhl znalazło się w NRD. Wówczas właściciel Rolf Dieter Sauer przeniósł firmę i w 1951 roku ponownie ją założył w Eckernfoerde, w ówczesnej NRF. Produkcję broni krótkiej wznowiono w 1959 roku rewolwerami kalibru 22 LR i 22 WM przeznaczonymi głównie na rynek amerykański. W1938 roku, w obliczu zbliżającej się wojny, wydano w Szwajcarii pierwsze zarządzenia ograniczające eksport broni. SIG skoncentrował się wówczas na opracowaniu i produkcji uzbrojenia na potrzeby własnej armii. Szwajcaria, ze swymi 7 milionami mieszkańców, jest państwem niewielkim i neutralnym. Nie oznacza to jednak, że jest bezbronna. Wprost przeciwnie -ma liczną i dobrze uzbrojoną armię, gdyż w zasadzie każdy Szwajcar odbył przeszkolenie wojskowe. Właśnie dla tej armii wyprodukowano 700 tysięcy karabinów. Na początku lat siedemdziesiątych ponownie pojawiła się groźba jeszcze ostrzejszych ustaw zakazujących eksportu. „Broń możemy sprzedawać tylko tam, gdzie jej w ogóle nie potrzebują" - oświadczył jeden z producentów. W firmie zdecydowano, że nie można zaprzepaścić ani doświadczenia zdobytego w produkcji, ani renomy. SIG będzie nadal produkował broń wysokiej jakości i sprzedawał ją, ale już nie jako firma szwajcarska. Stworzono przedsiębiorstwo szwajcar-sko-niemieckie w składzie SIG, Hammerli i Sauer. Hammerli Target Arms znajduje się w Lenzburgu w Szwajcarii, ale zakłady produkcyjne i oddział handlowy ma w Tiengeu w Niemczech, Sauer zaś w całości jest firmą niemiecką, powiązaną dodatkowo licznymi umowami z producentami uzbrojenia na całym świecie. W ten sposób SIG pozostał dostawcą broni strzeleckiej na skalę międzynarodową. Kooperacja między firmami SIG i Sauer nie ogranicza się tylko do produkcji i sprzedaży, ale rozciąga się również na prace badawcze i rozwojowe, w wyniku których powstają wyroby wspólne. Typowymi przykładami są pistolety z serii P 220, karabiny szturmowe SG 550 i 551 czy karabiny wyborowe SSG 2000 i 3000. Aby pokazać tę współpracę całemu światu, pistolety i karabiny nie są oznaczane SIG lub Sauer, 194 SIG-Sauer P 220 z zatrzaskiem magazynka w dolnej części uchwytu SIG-Sauer P 220 z zatrzaskiem magazynka za kabłąkiem ale noszą oznaczenie wspólne SIG-Sauer, na przykład pistolet SIG-Sauer P 220. Produkcja tego pistoletu rozpoczęła się na początku lat siedemdziesiątych. Wkrótce okazało się, że jest to broń tak dobrze opracowana, że może stad się konstrukcją wyjściową dla całej rodziny cudownych dziewiątek. Typ P 220 pistoletu samopowtarzalnego SIG-Sauer ma następującą charakterystykę. Zasada jego działania opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Ryglowany jest przez przekoszenie tylnego końca lufy. Do przekąszania wy- 195 korzystuje się skośny występ u dołu lufy, współdziałający z blokiem ryglującym, osadzonym w szkielecie lufy, do ryglowania zaś - komorę nabojową lufy, uformowaną w kształcie prostopadłościanu i wchodzącą w wycięte w zamku okno wyrzutowe łusek. Zasilanie w amunicję zapewniają magazynki pudełkowe, jedno- i dwurzędowe, o pojemności od 8 do 20 nabojów, wkładane do chwytu pistoletu. Pistolet wyposażony jest w kurkowy mechanizm uderzeniowy, z kurkiem zewnętrznym. Mechanizm spustowy umożliwia samonapinanie kurka i pozwala na prowadzenie tylko ognia pojedynczego. Przy sa-monapinaniu siła spustu wynosi 55 niutonów, przy kurku uprzednio napiętym - 20 niutonów. Wyciąg znajduje się w zamku, wyrzutnik w szkielecie. Pistolet nie ma żadnego bezpiecznika zewnętrznego, a mimo to jest całkowicie bezpieczny. Do zabezpieczenia broni służą trzy bezpieczniki wewnętrzne. Głównym bezpiecznikiem jest samoczynna blokada iglicy, stale unieruchamiająca iglicę. Zwolnienie blokady jest możliwe jedynie przy całkowitym ściągnięciu spustu i dokonuje się w końcowej fazie ściągania. Drugim zabezpieczeniem jest możliwość ustawienia kurka na zębie zabezpieczającym. Służy do tego zwalniacz kurka. Naciśnięcie na tę dźwignię powoduje, że napięty uprzednio kurek opada, ale nie powoduje strzału, gdyż podczas opadania zostaje przechwycony przez zaczep kurka i unieruchomiony na zębie zabezpieczającym. Trzecim bezpiecznikiem jest bezpiecznik uniemożliwiający strzał przedwczesny, przy zamku nie całkowicie zaryglowanym. Rolę tego bezpiecznika pełni pionowy występ na górnej krawędzi szyny spustowej. Po lewej stronie broni znajdują się: dźwignia do rozkładania pistoletu, zwalniacz napiętego kurka, zaczep zamka oraz zatrzask magazynka. Początkowo zatrzask ten znajdował się w dolnej części chwytu, obecnie zaś znajduje się za kabłąkiem. Pistolety tego typu mogą strzelać następującymi nabojami: 7,65 mm x 21 Parabellum, 9 mm x 19 Parabellum, 9 mm x 19 PT, 22 Long Rifle, 38 Super Auto, 40 Smith-Wesson i 45 ACP. Wzór strzelający amunicją 9 mm Parabellum występuje w dwu odmianach, różniących się sposobem prowadzenia ognia z pistoletów. W pierwszej odmianie strzelać można albo 196 z kurka uprzednio napiętego albo z samonapinania. W języku angielskim te sposoby nazywa się odpowiednio: single ac-tion lub double action, w skrócie SA lub DA, skróty te coraz częściej spotyka się i w innych językach. W drugiej odmianie strzelać można tylko z samonapinania, co po angielsku nazywa się double action only, w skrócie DAO. W obu odmianach otwarcie ognia jest natychmiastowe. Wzór ten, w odmianie SA/DA, jest reprezentowany przez następujące wersje pistoletu: • P 220. Jest to wersja podstawowa opracowana przede wszystkim dla potrzeb własnej armii. Została ona przyjęta na uzbrojenie wojsk szwajcarskich pod nazwą 9 mm Pistole Model 75. Pod względem wymiarów jest to pistolet największy, o długości 198 mm. Inne dane podano w tabeli zbiorczej nr 16. Magazynek jednorzędowy zawiera 9 naboi. Zatrzask magazynka może znajdować się u dołu chwytu (modyfikacja europejska) albo za kabłąkiem (modyfikacja amerykańska). • P 225. W 1978 roku firma SIG obchodziła 125. rocznicę założenia przedsiębiorstwa i z tej okazji wypuściła na rynek pistolet P 225. Jest to skrócona i nieco lżejsza wersja P 220, przeznaczona głównie dla policji i służb specjalnych. Lufę skrócono o 14 mm, długość całkowita zmniejszyła się o 18 mm, z magazynka ubył jeden nabój. Broń zdobyła uznanie policjantów; na przykład w Niemczech pod nazwą P6 znajduje się w użytkowaniu 150 tysięcy tych pistoletów. • P 226. Na początku lat osiemdziesiątych rozgrywano w USA konkurs pod nazwą XM9 na nowy pistolet, mający zastąpić wysłużonego Colta M 1911 Al. Na ten właśnie konkurs przygotowano P 226. Pod względem wymiarów jest to broń bardzo zbliżona do P 220. Główną różnicę stanowi dwurzędowy magazynek o pojemności 15 naboi. Po wprowadzeniu do lufy szesnastego naboju można z pistoletu wystrzelić 8 dubletów. W konkursie broń spisała się bardzo dobrze i została, obok Beretty, drugim pozytywnym finalistą konkursu, jednakże nie weszła wówczas do uzbrojenia amerykańskiego jako pistolet M9, prawdopodobnie ze względu na dość wysoką cenę. • P 226 JP. Wersją P 225 uczczono 125. rocznicę założenia firmy, natomiast dla uczczenia 125. rocznicy rozpoczęcia produkcji 197 SIG-Sauer P 228 broni opracowano P 226 JP. Litery JP są skrótem od Jubilaumspi-stole - pistolet jubileuszowy. Jest to więc modyfikacja wersji P 226 w wydaniu ozdobno-jubileuszowym. Z lewej strony pistoletu, na zamku, znajduje się napis „125 Jahre SIG Waffen 1860-1895" oraz „Madę in Switzerland", po prawej zaś - SIG-Sauer JP 226; oba napisy są złocone. Złocone są również: kurek, spust, dźwignia zaczepu zamka, zwalniacz kurka oraz przycisk zatrzasku magazynka. Głęboko rzeźbione okładki chwytu wykonano z drewna orzechowego. Pistolet jest pakowany w puzdro skórzane, wewnątrz którego znajduje się okolicznościowa wizytówka z polerowanego brązu. Umieszczono na niej daty jubileuszu oraz nazwę i adres firmy w języku niemieckim. Dla kolekcjonerów amerykańskich przeznaczono 200 takich pistoletów, po 2500 dolarów za egzemplarz. • P 228. Jest to skrócona i lżejsza wersja P 226, z magazynkiem 13-nabojowym, przeznaczona do noszenia w ukryciu. W firmowym opisie tej broni podano informację, że zatrzask magazynka może być instalowany po lewej lub po prawej stronie pistoletu. Dno magazynka jest wykonane z odpornego na uderzenia tworzywa sztucznego i w razie upadku na ziemię chroni magazynek przed uszkodzeniem. Istnieje również modyfikacja wersji P 228 198 zwana P 228 K-Kote. Różnica między P 228 i P 228 K ogranicza się jedynie do sposobu wykończenia powierzchni zewnętrznych. W K-Kote pistolet jest pokryty cienką warstwą tworzywa polimerowego. Źródła amerykańskie podają, że tworzywo to chroni broń przed korozją lepiej niż czernienie. • Mil. 23 stycznia 1992 roku Ted Rowe, prezydent filii SIG-a w Stanach Zjednoczonych, podał oficjalnie do wiadomości, że wojska lądowe USA przyjęły do uzbrojenia nowy pistolet Mil jako uzupełnienie do pistoletu M9. Ten nowy pistolet to SIG-Sauer P 228. Broń jest przeznaczona dla policji wojskowej, załóg lotniczych i czołgowych, zwiadowców, wyższych oficerów oraz wszystkich tych, którzy mają za małe dłonie, aby efektywnie posługiwać się dużym pistoletem M9. Pistolet SIG P 228 pojawił się w USA w 1989 roku i od razu zdobył uznanie. Przyjęło go wiele renomowanych agencji federalnych, takich jak FBI, DEA czy BATF, a także wiele stanowych i miejskich wydziałów policji. W wojsku posługiwały się nim jednostki specjalne, takie jak Delta Force i SEAL. Teraz będzie przepisowym, mniejszym pistoletem wojskowym, nazywanym oficjalnie „Mil Compact Pistol". Warto zauważyć, że oba pistolety, większy M9 i mniejszy Mil nie są produkqi amerykańskiej (M9 to Beretta 92 FS). Jest to fakt zadziwiający w kraju, w którym działają takie renomowane firmy rodzime jak Colt, Smith-Wesson czy Ruger. W badaniach niezawodności działania P 228 wyróżnił się w sposób szczególny. Z trzech pistoletów wystrzelono 15 tysięcy naboi, po 5 tysięcy z każdego, i odnotowano tylko jeden przypadek zacięcia się broni. Warunkiem pozytywnego zaliczenia tego testu było, aby liczba zacięć na 15 tysięcy strzałów oddanych z trzech pistoletów nie była większa niż 17. Ten rezultat, siedemnaście razy lepszy od stawianych wymagań, był z pewnością jednym z najważniejszych argumentów, uzasadniających przyjęcie pistoletu do uzbrojenia. Badania celności dały również bardzo dobre wyniki. Strzelano z pistoletu zamocowanego w uchwycie na odległość 25 jardów, siedmioma rodzajami amunicji. Średni rozrzut serii 10-strzałowej wyniósł 61 mm, najlepsze skupienie to 38 mm, najgorsze 70 mm. Mil to właściwie wierna kopia P 228. Różnice między nimi są bardzo niewielkie: P 228 ma numer bity na zamku i na szkielecie, podczas gdy Mil tylko na szkielecie, w P 228 celow- 199 nik trytowy Siglite jest celownikiem opcyjnym, w Mil jest to celownik standardowy, w Mil na prawej stronie szkieletu znajdują się oznaczenia „U.S." oraz „MU". Do tego pistoletu przeznaczonego dla wojska znana firma Bianchi opracowała specjalny futerał. • P 229 SL. W tej modyfikacji zamek jest wykonany ze stali nierdzewnej, a szkielet ze stopu lekkiego, anodyzowanego na czarno. Pod względem wymiarów i pojemności magazynka jest to wersja P 228. W drugiej odmianie, strzelającej tylko z samonapinania, istnieją dwie wersje: P 226 DAO, P 228 DAO i modyfikacja P 229 SL DAO ze szkieletem ze stali nierdzewnej. W tych pistoletach nie ma zwalniacza napiętego kurka. Wzór strzelający nabojem 38 Super Auto ma tylko jedną odmianę i jedną wersję. Strzelać zeń można albo z kurka uprzednio napiętego, albo z samonapinania. Pistolet opracowano specjalnie dla Amerykanów, gdyż w Europie nabój 38 Super nie ma większego zastosowania. Pojemność magazynka i wymiary - jak w wersji podstawowej P 220. Wzór strzelający nabojami 9 mm x 19 PT ma również tylko jedną odmianę i jedną wersję. Jest to pistolet do strzelania treningowego amunicją z tworzywa sztucznego. Skrót PT oznacza plastic training. Pod względem wymiarów jest to wersja P 225. Pistolety strzelające tą amunicją mają na zewnątrz specjalne oznakowanie w postaci koła lub owalu w kolorze niebieskim. Dla wzoru kalibru 40 SW przyjęto oznaczenie P 229. Wzór ten, podobnie jak wzór z nabojem 9 mm Parabellum, ma dwie odmiany: SA/DA i DAO. W każdej z nich jest wersja podstawowa P 229 oraz modyfikacja P 229 SL z zamkiem wykonanym ze stali nierdzewnej. W magazynku mieści się 12 nabojów, wymiary broni - jak w wersji P 228. Wyposażenie pistoletów SIG-Sauer obejmuje: przyrządy celownicze, przyrządy do wymiany i ustawiania muszki i celownika, przybory do czyszczenia, kratkowane lub rzeźbione okładki chwytu z orzecha włoskiego, pudełka do przenoszenia i przechowywania broni, ozdobne drewniane lub skórzane puzdra, magazynki 20-nabojowe do pistoletów P 226 oraz 200 muszka celownik numer wysokość numer wysokość 05 6,01 mm 05 5,52 mm 06 5,88 mm 06 5,80 mm 07 5,74 mm 07 6,07 mm 08 5,60 mm 08 6,35 mm 09 5,46 mm 09 6,62 mm 10 5,32 mm 10 6,90 mm P 228 i krótki spust do nich, dno magazynka z tworzywa sztucznego do P 228, przekrój szkolny pistoletu, różne kabury - w tym do noszenia broni w ukryciu - umożliwiające szybkie jej wyciągnięcie, szelki do noszenia broni pod pachą, futerały do magazynków, osłony na uszy chroniące słuch, ale umożliwiające łączność podczas strzelania, a nawet różnej długości paski skórzane o szerokości 40 mm. W skład oferowanych przyrządów celowniczych wchodzą dzienne przyrządy, zwykłe i kontrastowe, nocne przyrządy celownicze oraz celownik mikrometryczny. Zestaw przyrządów zwykłych obejmuje sześć muszek i sześć celowników. Muszki i celowniki są numerowane i mają różne wysokości pozwalające regulować przyrządy celownicze. Regulacja przyrządów celowniczych w kierunku polega na przesuwaniu celownika w lewo lub w prawo. Przesunięcie celownika o 0,5 mm powoduje przesunięcie punktu trafienia o 8,5 cm na tarczy odległej o 25 m. Regulację kąta podniesienia wykonuje się przez wymianę muszki lub celownika. Zaleca się, aby celownik był wymieniany jako pierwszy. Zmiana celownika o jeden numer (0,28 mm) powoduje przesunięcie punktu trafienia o 4,8 cm na odległości 25 m, zmiana zaś muszki o jeden numer (0,14 mm) przesuwa punkt trafienia o 2,4 cm. Wszystkie korekcje przyrządów celowniczych należy przeprowadzać najpierw na celowniku. 201 Przyrządy kontrastowe tym różnią się od zwykłych, że w wypadku ich zainstalowania na celowniku znajduje się biała obwódka lub kwadracik, na muszce zaś białe kółeczko, ułatwiające celowanie w złej widoczności. Nocne przyrządy celownicze o nazwie Siglite są przyrządami trytowymi. Na celowniku, po obu stronach szczerbinki, znajdują się dwa źródła światła, na muszce zaś trzecie. Są to nieszkodliwe dla człowieka źródła promieniotwórcze podświetlające w nocy celownik i muszkę. Celowanie polega na zgraniu tych trzech punktów w jednej linii i umieszczeniu jej na tle celu. Źródłem światła jest tryt - izotop wodoru o liczbie masowej trzy i okresie połowicznego rozpadu 12 lat. Nastawny celownik mikrome-tryczny także może być wyposażony w podświetlacze trytowe lub mieć białą obwódkę. O pistoletach SIG-Sauer mówi się, że są Rolls-Royce'ami lub Cadillacami w świecie broni krótkiej. Porównuje się je również do znanych szwajcarskich zegarków. Ich jedyną „wadą" jest wysoka cena. Według katalogu amerykańskiego na 1996 rok najniższe ceny porównywalnych pistoletów kształtują się następująco: Ruger 410 dolarów, Smith-Wesson 443 dolary, Beretta 626 dolarów, SIG-Sauer zaś 805 dolarów. Nowymi osiągnięciami firmy są: nowy nabój i nowy pistolet. Nabój 357 SIG powstał w ten sposób, że łuskę z naboju 40 SW zwężono w szyjce tak, aby można było w niej osadzić pocisk kalibru 9 mm. Jest to więc nabój „dwukalibrowy": od strony dna łuski 10 mm, a od strony pocisku - 9 mm. Pociski są w pełnym płaszczu lub półpłaszczowe z wgłębieniem wierzchołkowym. Nabój należy do grupy nabojów silnych energetycznie: pocisk o masie 8,1 g uzyskuje prędkość 411,5 m/s i energię początkową 685 dżuli, znacznie większą od przeciętnej energii pocisków 9 mm Parabellum. Nabój 357 SIG najpierw zastosowano w pistolecie P 229, a następnie w pistolecie P 239. P 239 jest najmniejszym i najlżejszym ze wszystkich SIG-ów. Opracowano go w trzech wzorach, może strzelać nabojami 9 mm Parabellum, 40 SW i 357 SIG, w odmianie SA/DA, w której pierwszy strzał można oddać albo z kurka uprzednio napiętego, albo z samonapinania oraz w dwu modyfikacjach doty- 202 SIG-Sauer P 239 czących wykorzystanego materiału: wykonuje się go ze stali węglowej czernionej lub ze stali stopowej nierdzewnej. Wyróżnia się także małym magazynkiem, zawierającym tylko 8 na-boi 9 mm Parabellum lub 7 naboi kalibru 40 SW i 357 SIG. Mały magazynek i niewielkie wymiary: długość 172 mm, wysokość 130 mm i szerokość 32 mm czynią zeń pistolet kompaktowy, łatwy do ukrycia. Ma także małą masę: 780 g w wypadku amunicji Parabellum i 820 g w kalibrach 40 SW i 357 SIG. Jest to interesująca próba zbudowania małego pistoletu strzelającego silną i bardzo silną amunicją. Energia początkowa pocisków kalibru 40 SW wynosi 600 dżuli, a pocisków Parabellum - 500 dżuli. Lufa z sześcioma bruzdami ma we wszystkich wzorach tę samą długość 92 mm, ale różny skok gwintu: 250 mm dla kalibru 9 mm Parabellum, 380 mm dla 40 SW i 406 mm dla 357 SIG. Siła spustu przy kurku napiętym wynosi 21 niutonów, a przy samonapinaniu 47 niutonów. Na zamówienie pistolety P 239 mogą być dostarczane z magazynkami 10-nabojowymi, z celownikiem nocnym Siglite, a także w odmianie DAO, strzelającej tylko z samonapinania. 203 Tab. 16 Dane techniczne pistoletów SIG-Sauera Oznaczenie pistoletu Nabój Długość całkowita (mm) Wysokość (mm) Szerokość (mm) Długość lufy (mm) Długość linii celowniczej (mm) Masa pistoletu bez magazynka (g) Masa pustego magazynka (g) Pojemność magazynka (szt) P 220 9 mm Para 198 143 35 112 160 750 80 9 P 220 38 Super 198 143 35 112 160 750 80 9 P 225 9 mm Para 180 131 34 98 145 740 80 8 P 225 PT 9 mm PT 180 131 34 98 145 740 80 8 P 226 9 mm Para 196 139 37 112 160 790 95 15 P 226 JP 9 mm Para 196 139 37 112 160 790 95 15 P 228 9 mm Para 180 136 37 98 145 745 85 13 M 11 9 mm Para 180 136 37 98 145 745 85 13 P 229 SL 9 mm Para 180 136 37 98 145 785 80 13 P 229 40 SW 180 136 37 98 145 785 80 12 P 229 SL 40 SW 180 136 37 98 145 785 80 12 r SMITH-WESSON Horacy Smith (1808-1893) i Daniel Baird Wesson (1825-1906) pierwszą spółkę utworzyli w 1852 roku w celu podjęcia produkcji pistoletu dźwigniowego z podlufowym magazynkiem rurowym. Był to pistolet powtarzalny, w którym przeładowywanie broni i napinanie kurka odbywało się za pomocą dźwigni, będącej jednocześnie osłoną języka spustowego. Przy umiejętnym i szybkim operowaniu dźwignią szybkostrzelność mogła być bardzo duża. W ulotce reklamowej z tamtych lat podano, że w ciągu minuty można załadować i wystrzelić 30 pocisków. Pistolet znany jest dziś w literaturze pod nazwą Yolcanic Pistol. Nadano mu ją w 1854 roku podczas badań prowadzonych przez redakcję czasopisma „Scientific American". Jego wydajność ogniowa była tak duża i wywierała tak wielkie wrażenie, że porównano ją do siły ognia wybuchającego wulkanu. Początkowo firma Smith and Wesson Arms Co. działała w Norwich w stanie Connecticut. W 1854 roku pojawiły się kłopoty finansowe. Podczas reorganizacji nowy inwestor, Oliver Winchester, zapewnił firmie pomoc finansową, ale zakłady przeniósł do New Haven, gdzie mieścił się holding Winchestera. Zmienił również ich nazwę na Yolcanic Repeating Arms Co. Ostatecznie Smith i Wesson sprzedali firmę Winchesterowi, który wykorzystał ich patenty do dalszej produkji. W 1866 roku wyłoniła się z tego słynna do dziś firma Winchester Repeating Arms Co. 205 Smith wrócił do rodzinnego Springfield w stanie Massachu-setts, Wesson zaś został superintendentem u Winchestera. Podczas pracy w Yolcanic Repeating Arms Co. Wesson zaprojektował mały rewolwer do naboju, który on i Smith opatentowali w 1854 roku. Uznali, że rewolwer i nabój mogłyby być dobrą podstawą do działalności produkcyjnej i handlowej i wobec tego, w 1857 roku, zawiązali drugą spółkę, tym razem w Springfield, w miejscowości będącej siedzibą firmy do dziś. Sytuacja była sprzyjająca. W lutym 1857 roku wygasał główny patent Colta, blokujący innych producentów, Smith i Wesson zaś, w listopadzie 1856 roku, zakupili wyłączne prawa do bardzo ważnego patentu Rollina White'a z 1855 roku. Patent ten dotyczył bębenków rewolwerowych z komorami otwartymi z obu stron, co umożliwiało ładowanie od tyłu nabojów scalonych, z łuską metalową. Samuel Colt znał ten patent. White, pracownik Colta, zaproponował mu go, zanim Wesson zwrócił na ten patent uwagę. Bystry zazwyczaj Colt, szybko wyławiający istotę sprawy, tym razem nie docenił oferowanych mu możliwości i przegapił kapitalną okazję. Nie przegapili jej jednak Smith i Wesson. Wkrótce ich rewolwer i nabój zaczęły zdobywać rynek. Nabój okazał się jednym z najsłynniejszych, jaki zaprojektowano. Pierwotnie nosił nazwę „nabój nr l", dziś jest znany jako nabój bocznego zapłonu kalibru 22 (5,6 mm). Rewolwer zaś, jako Model l, stał się podstawą do dalszego rozwoju firmy. Z czasem Smith i Wesson zajęli - i zajmują do dziś - na rynku rewolwerowym jeśli nie pierwsze, to na pewno jedno z pierwszych miejsc. Pistoletami natomiast nie zajmowano się wcale lub prawie wcale. W ciągu stu lat, oprócz wspomnianego Yolcanica, na dorobek pistoletowy złożyły się właściwie tylko dwie konstrukcje: pistolet z 1913 roku i pistolet z 1924 roku. Pistolet wz. 1913 roku nosił oficjalną nazwę Model 35 Cali-ber Automatic Pistol i strzelał oryginalnym nabojem 35 Smith Wesson Automatic, podobnym do naboju 32 ACP. Pistolet produkowano od maja 1913 roku do stycznia 1921 roku. Zasada jego działania opierała się na wykorzystaniu energii odrzutu zamka swobodnego. Długość pistoletu 165 mm, lufy 89 mm, l 206 masa 625 g, lufa gwintowana, 6 bruzd prawoskrętnych o skoku 305 mm, magazynek 7-nabojowy. Pistolet wz. 1924 roku nazywał się oficjalnie Model 32 Cali-ber Automatic Pistol i strzelał nabojem 32 ACP. Produkowany był od lutego 1924 roku do marca 1937 roku, działał na zasadzie wykorzystania energii odrzutu zamka swobodnego. Opracowano go na podstawie kupionych we Francji patentów Clementa. Z technologicznego punktu widzenia był skomplikowany i w związku z tym drogi, w cenie detalicznej o około 30% droższy od podobnych pistoletów innych firm. Miał lufę o długości 89 mm z sześcioma bruzdami o skoku 305 mm i magazynek 7-nabojowy. Oba pistolety miały dwa ciekawe szczegóły konstrukcyjne. Pierwszym było to, że zamek można było odłączyć od sprężyny powrotnej i operować nim lekko i swobodnie przy wprowadzaniu pierwszego naboju do komory nabojowej. Drugim zaś był samoczynny bezpiecznik chwytowy umieszczony na przedniej powierzchni chwytu. Żaden z pistoletów nie przyniósł firmie sukcesu. Produkcję pistoletu wz. 1913 roku zakończono po wykonaniu 8 tysięcy sztuk, a produkcję pistoletu wz. 1924 roku przerwano, ponieważ sprzedaż nie przekroczyła tysiąca sztuk. Po drugiej wojnie światowej stało się jasne, że rewolwer przestał być bronią wojskową. Jego rolę w uzbrojeniu przejął pistolet samopowtarzalny, przede wszystkim dlatego, że miał większą szybkostrzelność praktyczną. Należało więc zwrócić baczniejszą uwagę na zaniedbywany dotychczas rynek pistoletowy. Podjęte prace nad konstrukcją pistoletu dały wkrótce dobre wyniki. W 1951 roku wprowadzono na rynek pistolet tarczowy z zamkiem swobodnym kalibru 22 LR. Broń ta, nazwana pierwotnie Model 41, w różnych wersjach i modyfikacjach produkowana jest do dziś. Trzy lata później, w listopadzie 1954 roku, uruchomiono produkcję Modelu 39 i od tego właśnie pistoletu zaczyna się, już ponad czterdziestoletnia, historia cudownych dziewiątek Smitha-Wessona. Pistolet Model 39 opracowano do naboju 9 mm Parabellum i od razu wprowadzono doń mechanizm samonapinania. Broń 207 działała na zasadzie wykorzystania energii krótkiego odrzutu lufy, a ryglowana była przez przekoszenie lufy. Elementem ryglującym był występ pierścieniony na lufie. Do zasilania służył magazynek o pojemności 8 nabojów. Bezpiecznik nastawny, zlokalizowany po lewej stronie pistoletu, był jednocześnie zwalnia-czem napiętego kurka. Zatrzask magazynka umieszczono za kabłąkiem spustu, również po lewej stronie. W pistolecie zastosowano tak zwany bezpiecznik magazynkowy, który uniemożliwia oddanie strzału, jeśli z broni wyjęto magazynek. Mechanizm uderzeniowy kurkowy z kurkiem zewnętrznym, iglica inercyjna, celownik nastawny i szkielet ze stopu aluminium to pozostałe cechy pistoletu. Długość całkowita 188 mm, długość lufy 102 mm, masa 726 g. Pistolet produkowano w latach 1954-1980. W niewielkich ilościach wytwarzano Model 44, który różnił się tym, że nie miał mechanizmu samonapinania, strzelał tylko z kurka uprzednio napiętego. W tamtym czasie nie było amerykańskiego pistoletu z samonapinaniem, a nabój 9 mm Pa-rabellum uważano za egzotyczny nabój europejski, który podobno dobrze się spisał w minionej wojnie. W tym świetle firma Smith-Wesson jawi się jako pionier wprowadzający cudowne dziewiątki na teren USA. W czasie konfliktu wietnamskiego marynarka wojenna sponsorowała opracowanie pistoletu wyciszonego dla oddziałów SEAL (Sea, Air and Land - działających na morzu, w powietrzu i na lądzie). Nazwano go Hush-Puppy (cicho piesku - sza), ponieważ był przeznaczony do zabijania psów wartowniczych. Był to zmodyfikowany pistolet Model 39 ze szkieletem stalowym. Miał blokadę zamka i strzelał poddźwiękową amunicją Para-bellum. Pocisk miał masę 10,2 g, prędkość 274 m/s i wierzchołek malowany na zielono. Na lufę nakręcano tłumik, którego wkładka wytrzymywała 30 strzałów amunicją poddźwiękową lub 6 strzałów amunicją normalną. Broń miała oficjalne oznaczenie Mark 22 Mód. O Pistol, amunicję zaś i części zamienne do tłumika dostarczano jako Accessory Kit Mark 26 Mód. O. Wszystkie prace nad Modelem 39 Hush-Puppy wykonano przed końcem 1968 roku. Następnie firma Smith-Wesson dostarczyła dwa prototypy pistoletów 13-strzałowych, wykonanych ze stali 208 • Smith-Wesson Model 439 Smith-Wesson Model 459 nierdzewnej. Były to egzemplarze ulepszone, w których rozwiązano niektóre problemy występujące w Modelu 39, na przykład pękanie wyciągu. Ten zmodyfikowany pistolet stał się podstawą do opracowania Modelu 59. Pistolet Model 59 wprowadzono w 1970 roku. Od Modelu 39 różnił się głównie tym, że miał pojemny, 14-nabojowy magazynek. Ten pistolet był już prawdziwą cudowną dziewiątką: nabój 9 mm Parabellum, mechanizm samonapinania i obszerny magazynek. Cechy te: nabój, samonapinanie i magazynek zacho- 209 Smith-Wesson Model 669 rozłożony częściowo wano do dziś we wszystkich tak zwanych generacjach pistoletów Smitha-Wessona. Pierwszą generację tworzą pistolety 39 i 59, mimo iż dzieli je znaczna różnica pod względem czasu powstania. Druga generacja jest datowana na lata 1981-1982 i ma oznaczenie trzycyfrowe, na przykład 439 lub 659, trzecia zaś pojawiła się w 1989 roku i nosi symbole czterocyfrowe, na przykład 5904 lub 5906. W firmowym wydawnictwie, zatytułowanym Smith and Wesson Handguns'95, symbol czterocyfrowy wyjaśnia się następująco: - pierwsze dwie cyfry oznaczają nabój: 39, 59 i 69 to 9 mm Parabellum, 40 oznacza nabój 40 SW, a 45 nabój 45 ACP; - trzecia cyfra oznacza: O to pistolet standardowy (standard model), l to pistolet kompaktowy (compact), 4 - pistolet standardowy strzelający tylko z samonapinania, 5 - pistolet kompaktowy strzelający tylko z samonapinania, 6 - pistolet z lufą o niestandardowej długości, a 8 to pistolet z lufą o niestandardowej długości, strzelający tylko z samonapinania; - czwarta cyfra oznacza materiały użyte do wyrobu pistoletu: 3 oznacza szkielet ze stopu aluminium i zamek ze stali 210 Pistolety Smitha-Wessona trzeciej generacji: u góry model 4506; u dołu z lewej model 6904; z prawej model 5906 nierdzewnej, 4 - szkielet ze stopu aluminium, zamek ze stali węglowej, 6 to szkielet ze stali nierdzewnej, zamek również ze stali nierdzewnej. Wyjaśnienia te wymagają komentarza, ponieważ firma Smith-Wesson zmienia dość często oznaczenia swych wyrobów i traktuje je raczej swobodnie, nie dbając zbytnio o ich zgodność z rzeczywistością: - w pierwszych dwu cyfrach pominięto nabój 10 mm Auto, oznaczany 10, a przecież w katalogu z 1992 roku występują aż cztery pistolety strzelające tym nabojem: 1006, 1066, 1076 i 1086. W katalogu z 1993 roku są dwa takie pistolety: 1006 211 i 1076. W katalogach z 1994 i 1995 roku nie ma takich pistoletów, ale to nie oznacza, że wcześniej wyprodukowane i oferowane do sprzedaży pistolety zniknęły i nie są już użytkowane; - jeśli trzecia cyfra jest zerem, oznacza to pistolet standardowy, jeśli jedynką - pistolet kompaktowy, a tymczasem w żadnym katalogu od 1992 do 1995 roku nie ma podziału na pistolety duże (fuli size pistols, w dosłownym rozumieniu pistolety pełnowymiarowe) i pistolety kompaktowe (compact pistols); we wszystkich katalogach pistolety 6904 i 6906 są zaliczane do pistoletów kompaktowych, ale te pistolety powinny mieć na trzecim miejscu jedynkę, a nie zero; w wykazie trzecich cyfr nie ma ani 2, ani 7, a w katalogu z 1992 roku są wymienione pistolety 5926 i 1076 - oba wyróżniają się tym, że nie mają bezpiecznika, tylko zwalniacz kurka; - w oznaczeniach materiałowych dla drugiej generacji nie było cyfry 3, tylko 4 i 6, z tym że w drugiej generacji była to cyfra pierwsza w oznaczeniu, a w zapisie czterocyfrowym jest to cyfra ostatnia; pod względem użytego do produkcji materiału pistolety 459 i 5904 są takie same; jest to pistolet 59 ze szkieletem ze stopu lekkiego i z zamkiem ze stali węglowej; podobnie pistolety 659 i 5906 są wykonane ze stali nierdzewnej; - w katalogach z 1994 i 1995 roku wśród oznaczeń czterocy-frowych pojawiły się oznaczenia trzycyfrowe, stosowane dawniej dla drugiej generacji pistoletów; w katalogu z 1994 roku mamy pistolety 411 i 915, w katalogu z 1995 roku pistolety 411 i 910, a w cytowanym wcześniej wydawnictwie Smith and Wesson Handguns'95 pistolety 411, 909 i 910; - najnowsze pistolety typu Sigma mają oznaczenie kombinowane, literowo-cyfrowe, SW9F i SW40F; są to pistolety duże, ale ich wielkość zaznaczono nie cyfrą O na trzecim miejscu, lecz literą F (fuli size) na miejscu czwartym. Złośliwi twierdzą, że Smith-Wesson co tydzień wypuszcza nowy pistolet, a co dwa tygodnie zmienia mu oznaczenie. Mówiąc serio - symbolika firmowa nie jest ani spójna, ani wygodna w użytkowaniu. Aktualnie Smith-Wesson oferuje dwa typy pistoletów: standardowy i Sigma. Typ standardowy kształtował się ewolucyjnie przez wiele lat, począwszy od pistoletów 39 i 59. Za osta- 212 teczną postać typu przyjmuje się pistolety trzeciej generacji. Zmiany konstrukcyjne dotyczyły: kształtu lufy w części wylotowej, kształtu chwytu, kształtu kabłąka, rodzaju celownika i muszki, zastosowania stałego, przedniego łożyska lufy, wprowadzenia samoczynnej, wewnętrznej blokady iglicy, udostępnienia pistoletu leworęcznym albo przez zainstalowanie bezpiecznika po obu stronach, albo przez likwidację bezpiecznika, a także dotyczyły modernizacji mechanizmu samonapina-nia. Zmiany technologiczne to przede wszystkim wprowadzenie stali nierdzewnej, bardzo ułatwiającej użytkownikowi utrzymanie i konserwację broni. Typ standardowy ma następujące cechy. Działa na zasadzie wykorzystania energii krótkiego odrzutu lufy, a ryglowany jest przez przekoszenie lufy w płaszczyźnie pionowej. Do przekąszania służy występ ze skośnymi płaszczyznami w tylnej dolnej części lufy, do ryglowania zaś pierścień znajdujący się na jej zewnętrznej powierzchni, przed komorą nabojową. Pistolet wyposażony jest w kurkowy mechanizm uderzeniowy i mechanizm spustowy z samonapinaniem tylko do ognia pojedynczego. Zasilanie następuje z magazynków pudełkowych o pojemności od 8 do 15 naboi. Bezpiecznik zewnętrzny nastawny może znajdować się po jednej lub po obu stronach pistoletu i służy jednocześnie jako dźwignia do zwalniania napiętego kurka. Chwyt monolityczny, wykonany z tworzywa sztucznego, nasuwa się na szkielet od tyłu i obejmuje go z obu stron. Tylna część chwytu może być płaska lub wypukła. Kabłąk spustu umożliwia strzelanie w rękawicach. Przednia część kabłąka jest kratkowana. Przy strzelaniu oburącz kratkowana powierzchnia zapobiega ześlizgiwaniu się palca drugiej dłoni, podtrzymującej broń. Celownik dzienny może być stały lub nastawny. Opcyjnie firma dostarcza pistolety z celownikami nocnymi. Muszka jest stała, ale łatwo wymienna, bo zainstalowana na jaskółczym ogonie. Strzelanie w warunkach złej widoczności ułatwia system trzech plamek: dwu na celowniku i jednej na muszce. Pistolet ma, oprócz bezpiecznika zewnętrznego, wewnętrzną blokadę iglicy zapobiegającą strzałom przypadkowym, zwłaszcza przy upadku pistoletu na wylot lufy 213 oraz umożliwiającą bezpieczne noszenie broni z nabojem wprowadzonym do lufy. Zatem w naładowanym i nabitym pistolecie znajduje się o jeden nabój więcej, niż może pomieścić magazynek. Po wprowadzeniu do pistoletów drugiej generacji mechanizmu blokady iglicy spust stał się „twardy", zwłaszcza przy strzelaniu z samonapinania. Później mankament ten usunięto i obecnie spust jest „miękki". Zdaniem firmy najważniejsze cechy wyróżniające typ standardowy to: wewnętrzna blokada iglicy, nastawny celownik dzienny, trytowy celownik nocny, bezpiecznik zewnętrzny po obu stronach pistoletu, stałe łożysko lufy oraz chwyt obejmujący szkielet. W typie standardowym występują trzy wzory strzelające nabojami: 9 mm Parabellum, 10 mm Auto i 40 SW. W każdym z wzorów istnieją dwie odmiany różniące się szybkością otwarcia ognia i sposobem oddania pierwszego strzału. W pierwszej odmianie otwarcie ognia jest opóźnione, gdyż pistolety tej odmiany mają bezpiecznik zewnętrzny. Pierwszy strzał można oddać albo z kurka uprzednio napiętego, albo z samonapinania. W drugiej odmianie pistolety nie mają bezpiecznika zewnętrznego i strzelają tylko z samonapinania, otwarcie ognia jest więc nie-opóźnione. Odpowiednie oznaczenia angielskie: SA (single ac-tion) - strzelanie z kurka uprzednio napiętego, DA (double ac-tion) - strzelanie z samonapinania lub DAO (double action only) - strzelanie tylko z samonapinania, są coraz częściej używane jako symbole międzynarodowe. W symbolice firmy Smith-We-sson pierwsza odmiana, w której strzelać można albo z kurka uprzednio napiętego, albo z samonapinania nazywa się Tradi-tional Double Action (tradycyjne samonapinanie), w skrócie TDA. W odmianach mieszczą się wersje, w wersjach zaś modyfikacje, czyli konkretne pistolety. We wzorze strzelającym nabojami 9 mm Parabellum występują wersje: 3900, 6900, 5900 i 900. Wersja 3900 obejmuje pistolety małe (kompaktowe), o długości 173 mm, z magazynkami o pojemności 8 nabojów. Są to pistolety: 3913, 3913 LS, 3913 NL, 3914, 3953 i 3954. Szczegóły różniące jedną modyfikację od drugiej podano w tabeli zbiorczej nr 17. Pistolety 3913 LS i 3913 NL wymagają dodatkowego komenta- 214 t Pistolety Smith-Wesson w wersji 3900: z lewej 3906, z prawej 3904 i rza, gdyż mają różne oznaczenia, a z tabeli wynika, że nie różnią się niczym, chociaż tabela jest dość szczegółowa. Pistolet 3913 LS to broń typowo damska, opracowana specjalnie dla pań i dlatego nazwana Lady Smith, w skrócie LS. Na zamku tego pistoletu wyryty jest napis „Lady Smith". Pistolet okazał się tak dobry, że chętnie posługują się nim mężczyźni, zwłaszcza ci o małych dłoniach. Nie chcą być jednak oni podejrzewani o znie-wieściałość i dlatego wykonuje się dla nich pistolet LS, ale bez napisu. Brak tego napisu (No Lady, bez napisu Lady, w skrócie NL) jest jedyną różnicą między 3913 LS i 3913 NL. Wersja 6900 obejmuje pistolety także małe, ale z większym, 12-nabojowym magazynkiem. Wersja 5900 to pistolety duże, o długości 190 mm, z magazynkiem 15-nabojowym. Z pistoletów 5906 i 6904 strzelano sześcioma rodzajami amunicji z odległości 25 jardów (23 m). Najlepsze skupienie dla pistoletu 5906, wynoszące 52 mm, uzyskano dla amunicji firmy PMC z lekkimi pociskami o masie 5,8 g. Naboje innych firm dały skupienie od 64 do 76 mm. Z krótszej lufy pistoletu 215 Pistolety Smith-Wesson w wersji 5900: z lewej 5904, z prawej 5906 6904 najlepsze skupienie, 62 mm, dały pociski firmy Federal o masie 8 g, inne naboje były znacznie gorsze, skupienie wyniosło od 102 do 153 mm. Strzałów tych dokonywano w pozycji siedzącej z pistoletu podpartego i z napiętego kurka. Następnie wykonano serię strzelań bojowych. Polegały one na szybkim oddaniu dwu dubletów do pełnej sylwetki z odległości zmiennej od 7 do 15 jardów (6 do 13 m). Pierwszy strzał pierwszego dubletu wykonywano z samonapinania. W tym przedziale odległości wszystkie pociski trafiły w tarczę i zmieściły się w obrębie tułowia, w pobliżu środka. Wersja 900 jest względnie nowa. Po raz pierwszy pojawiła się w katalogu z 1994 roku w postaci pistoletu 915, a w katalogu i w materiałach firmowych z roku 1995 istnieją pistolety 909 i 910. Są to pistolety duże, jak w wersji 5900. Symbol 915 oznacza pistolet strzelający nabojem 9 mm Parabellum z magazynkiem 15-nabojowym. Jest to tak zwany pistolet ekonomiczny, czyli najtańszy z dużych pistoletów. Obniżenie ceny uzyskano w ten sposób, że w pistolecie 5904 zainstalowano najprostszy celownik i bezpiecznik zewnętrzny tylko po jednej stronie. Pi- 216 stolet 910 to także pistolet ekonomiczny. Od 915 różni się uproszczonym kształtem zewnętrznym oraz sposobem ryglowania -zamiast dotychczasowego pierścienia na lufie ma prostopadło-ścienną komorę nabojową, wchodzącą w okno wyrzutowe łusek. Firma ma nadzieję, że 910 zajmie wśród pistoletów takie miejsce, jakie miał i ma rewolwer Model 10 wśród rewolwerów. Pistolet Smith-Wesson Model 910 Jeśli tak się stanie, pistolet 910 będzie nowym typem pistoletów Smitha-Wessona. O pistolecie 909 na razie brak jest dokładnych informacji. Dostępne dane nie wystarczają na wypełnienie wszystkich pozycji w tabeli zbiorczej. Pistolety 909 i 910 mają magazynki odpowiednio 9- i 10-nabojowe. Budzi to zdumienie, gdyż są to pistolety duże. Wyjaśnienie tej kwestii jest proste. Obowiązująca aktualnie w Stanach Zjednoczonych nowa ustawa o broni palnej nie pozwala, aby cywilny użytkownik broni posługiwał się pistoletem, którego magazynek zawiera więcej niż 10 naboi. Magazynki 12- i 15-nabojowe są przeznaczone jedynie dla wojska, policji i upoważnionych agencji. Tak oto względy polityczne i prawne wpływają na konstrukcję pistoletu, chociaż nie od dziś wiadomo, że zakazy administracyjne nie są skuteczne. Z doniesień firmowych wynika, że magazynków 9- i 10-nabojowych, bez ich zniszczenia, nie można przerobić na 15-nabojowe. 217 Nabój 10 mm Auto powstał w 1983 roku. Miał wypełnić lukę między nabojem 9 mm Parabellum a nabojem ACP kalibru 45, czyli 11,43 mm, i wykazać, że pistolety powinny strzelać właśnie takim, optymalnym nabojem. Optymalność miała polegać na tym, że kaliber 10 mm był na tyle duży, by gwarantować zdolność obalającą większą niż 9 mm Parabellum, i jednocześnie o tyle mniejszy od 11,43 mm, że można było zbudować magazynek o dużej pojemności, ale o rozsądnych wymiarach. Pierwszy pistolet do tego naboju, Bren-Ten, miał magazynek 11-nabojowy. Inne pistolety, jak Colt Delta Elitę czy Spring-field Omega, mają magazynki 7-nabojowe. Amunicję 10 mm Auto wytwarza kilka firm, między innymi Norma. Są to naboje silne energetycznie, silniejsze niż 357 Magnum, ale dające duży odrzut. Przy strzelaniu nabojami Normy z pistoletu Omega niektóre pociski osiągały 900 dżuli energii początkowej, ale energia odrzutu swobodnego broni wynosiła ponad 10 dżuli i strzelanie było mocno utrudnione, połączone z przykrym bólem ręki. A pistolet Omega nie jest lekki, jego masa wynosi 1217 g w stanie niezaładowanym. Wzór strzelający nabojami 10 mm Auto firma Smith-Wesson wprowadziła w 1990 roku. We wzorze tym występuje tylko jedna wersja oznaczona 1000. Obejmuje ona cztery pistolety: 1006, 1066, 1076 i 1086. Są to pistolety duże, ciężkie, wykonane ze stali nierdzewnej, z magazynkami 9-nabojowymi plus dziesiąty nabój w lufie. Modyfikację 1076 opracowano specjalnie dla FBI. Miała ona jedynie zwalniacz napiętego kurka zamiast tradycyjnego bezpiecznika zewnętrznego. FBI było bardzo zainteresowane tym pistoletem. W prasie fachowej pisano, że chce zamówić 10 tysięcy egzemplarzy. Chyba jednak nic z tego nie wyszło. W katalogu z 1992 roku wersja 1000 była oferowana w całości, w katalogu z 1993 roku znalazły się już tylko dwa pistolety: 1006 i 1076, a w katalogach z 1994 i 1995 roku pistoletów wersji 1000 nie ma w ogóle. Prawdopodobnie nabój był za silny, a duża wartość energii odrzutu swobodnego utrudniała szybkie strzelanie, zwłaszcza celnych dubletów. Rozwiązanie problemu mógł przynieść tylko nowy nabój. Firma Smith-Wesson ma w swym dorobku amunicję, na przykład nabo- 218 je rewolwerowe Magnum kalibru 357 i 44. Tym razem opracowano interesujący nabój pistoletowy, który do użytku wprowadzono w 1990 roku pod nazwą 40 SW. Liczba 40 oznacza kaliber równy 0,40 cala (10,16 mm), litery SW to Smith-Wesson. Jest to więc „dziesiątka", silniejsza energetycznie niż 9 mm Parabellum, ale słabsza niż 10 mm Auto. Zdaniem firmy - w sam raz do nowoczesnego pistoletu. Przykładowo nabój 40 SWB firmy Federal ma pocisk o masie 10,04 g i energię początkową 606 dżuli. Wzór strzelający nabojami 40 SW, oddany do eksploatacji razem z nabojem w 1990 roku, ma dwie wersje: 4000 i 400. W wersji 4000 występują pistolety mniejsze i większe. Pistolety mniejsze: 4013, 4014, 4053 i 4054 mają długość 181 mm, lufę o długości 89 mm i magazynek 8-nabojowy, większe zaś mają długość 190 mm, lufę 102 mm i magazynek 11-nabojowy. Pistolety mniejsze nazywane są potocznie Mini-Forty, czyli „miniczterdziestki". Wersja 400 w stosunku do wersji 4000 pełni taką samą rolę, jak wersja 900 w stosunku do 5900. Mają to być pistolety ekonomiczne kalibru 40 SW. Na razie jest tylko jeden, 411, czyli pistolet kalibru 40 SW z 11-nabojowym magazynkiem. Od pistoletu 4004 różni się prostszym celownikiem i bezpiecznikiem zainstalowanym tylko po jednej stronie. Przeciętne skupienie dla pistoletów strzelających nabojami 40 SW wynosi 63 do 89 mm, przy strzelaniu z zamocowania pięcioma nabojami na odległość 25 jardów (23 m). Najlepszą serię, 35 mm, uzyskano amunicją Winchester. Przy strzelaniu nabojami firmy ProLoad cztery pociski dały skupienie tylko 22 mm, ale piąty „odskoczył" i zwiększył rozrzut do 57 mm. Od początku nabój 40 SW zdobył sobie uznanie. Coraz więcej firm wprowadza pistolety opracowywane specjalnie do tego naboju lub będące adaptacjami pistoletów już istniejących. Nowy typ pistoletu Smitha-Wessona nazywa się Sigma. Pokazano go w marcu 1994 roku po ponad 10 latach prac rozwojowych, rozpoczętych na początku lat osiemdziesiątych. Grecka litera S - sigma jest w matematyce i w fizyce używana powszechnie jako symbol sumy lub sumowania. Dla firmy jest to też symbol - pistolet ma być sumą wiedzy i doświadczenia zdobytego w ciągu 143 lat projektowania i produkcji broni krótkiej. 219 Pistolet Sigma SW40 F Pistolet Sigma SW9 C Sigmę opracowano od podstaw do naboju 40 SW i dopiero potem przystosowano do 9 mm Parabellum. To ją odróżnia od pistoletów z wersji 4000, które również strzelają nabojami 40 SW, ale zostały przerobione z już istniejących pistoletów kalibru 9 mm. Inni producenci postępowali podobnie: wypuszczane na rynek „czterdziestki" były adaptacjami „dziewiątek". W tej sytuaqi Sigma jest jedynym amerykańskim pistoletem skonstruowanym speqalnie do naboju 40 SW. Dopasowanie broni do naboju jest dokładne. Według oświadczeń firmy Sigmy 40 SWF nie można dostosować ani do naboju 45 ACP, ani do 10 mm 220 Pistolet Sigma SW40 F rozłożony częściowo Auto. Jeśli wystąpi zapotrzebowanie na broń tych kalibrów -pistolety takie trzeba będzie projektować od podstaw. W porównaniu typów główne cechy różniące Sigmę od typu standardowego to: całkowicie nowa sylwetka, niepodobna do żadnego z wcześniejszych pistoletów, polimerowy szkielet o charakterystycznym kształcie, mechanizm uderzeniowy bijnikowy zamiast kurkowego, inny sposób ryglowania, inny system bezpieczników oraz możliwość oddania strzału tylko z samonapi-nania, z wykorzystaniem innego celownika. Sylwetka jest nowa tylko wśród pistoletów dotychczas produkowanych przez Smi-tha-Wessona. Wśród cudownych dziewiątek nowa nie jest - bardzo przypomina sylwetkę austriackiego Glocka. Na razie Sigma ma tylko dwa wzory: SW40F oraz SW9F. SW to skrót od Smith-Wesson, 40 i 9 to naboje 40 SW i 9 mm Para-bellum, F zaś oznacza pistolet duży (full-size). Wersje kompaktowe mają oznaczenie SW40C i SW9C. Litera C jest skrótem od słowa compact. 221 Sigma rozkłada się na pięć głównych części: lufę, zamek, szkielet, magazynek i sprężynę powrotną. Pistolet działa na zasadzie wykorzystania energii krótkiego odrzutu lufy i ryglowany jest przez przekoszenie lufy, ale inaczej niż w typie standardowym. Zamiast tradycyjnego pierścienia na lufie i gniazda ryglowego w zamku, wyposażona jest w prostopadłościenną komorę nabojową, wchodzącą w zamku w okno wyrzutowe łusek. Ten sposób ryglowania znajduje ostatnio coraz większe zastosowanie. Był już wykorzystany wcześniej w innych pistoletach, także w Glocku. Pod komorą nabojową lufa ma ukośne występy do unoszenia i opuszczania jej tylnego końca. Zamek jest wykonany ze stali węglowej. Powierzchnie zewnętrzne wykończono metodą „Melonite", opartą na nitro-na-węglaniu (cyjanowaniu gazowym). Powierzchnia jest czarna, matowa i bardzo twarda. Kształt zamka uproszczono nadając mu postać prostopadłościennej skrzyneczki, wygodnej do manipulowania i czyszczenia. W przedniej części, u dołu, zamek ma występ z otworem, w który wchodzi żerdź sprężyny powrotnej. Na górnej powierzchni znajdują się przyrządy celownicze. Celownik jest szeroki, niski, wykonany z tworzywa i osadzony na jaskółczym ogonie, może więc być przesuwany w lewo-prawo dla korekcji kierunku. Muszka jest stała, ale wymienna. Do dyspozycji są cztery muszki o wysokości od 0,145 cala (3,68 mm) do 0,190 cala (4,82 mm). Rozróżnia się je po liczbie naniesionych na ich przedniej powierzchni nacięć. Fabrycznie montuje się muszkę o wysokości 0,160 cala (4,06 mm). Przyrządy zaprojektowano jako stałe i takie mają pozostać, nie przewiduje się bowiem instalowania w Sigmach nastawnych przyrządów celowniczych. Sposób celowania oparto na systemie trzech plamek, ale korzystając z doświadczenia Smith and Wesson Academy oraz Performance Center opracowano taki układ, który pozwala szybko wycelować broń. Rozwiązanie jest przedmiotem zastrzeżenia patentowego. Do strzelania w nocy lub przy złym oświetleniu przewidziano trytowe celowniki nocne. Po prawej stronie zamka, za oknem wyrzutowym, znajduje się wyciąg, po lewej zaś, u dołu, podcięcie do zatrzymywania zamka po ostatnim strzale. Wewnątrz zamka 222 znajduje się bijnik z iglicą i własną sprężyną uderzeniową. Mechanizm bijnikowy pozwala umieścić lufę o kilkanaście milimetrów niżej niż w wypadku mechanizmu kurkowego. Niskie położenie lufy względem chwytu zmniejsza podrzut lufy przy strzale. Mały podrzut umożliwia szybkie sprowadzenie broni na linię celowania, co ma istotne znaczenie, jeśli potrzebny jest szybki, kontrolowany ogień. Pistolet nie ma żadnego nastawnego bezpiecznika zewnętrznego, ale jest dobrze zabezpieczony zarówno przed strzałami przypadkowymi, jak i przedwczesnymi. Podobnie jak Glock, Sigma ma trzy bezpieczniki. Dwa z nich znajdują się w zamku i blokują ruch bijnika do przodu. Powtórzono zatem rozwiązanie z Glocka z dwiema blokadami. Najpierw przednią, a następnie tylną blokadę bijnika zwalnia się kolejno, naciskając na spust. Trzeci bezpiecznik znajduje się w języku spustowym. Przedmiotem szczególnej reklamy jest polimerowy szkielet Sigmy. We wszystkich publikacjach, prospektach i katalogach przedstawia się go jako rozwiązanie unikatowe, jakiego dotąd nie było. Prace nad nim rozpoczęto w 1987 roku w ramach programu ulepszania pistoletów trzeciej generacji (Third Ge-neration Autoloader Improvement Project). Celem było opracowanie takiego szkieletu, a przede wszystkim chwytu, który, z jednej strony, mieściłby w sobie pojemny magazynek z nabojami kalibru 10 mm, z drugiej zaś - pasował „jak ulał" do jak największej liczby dłoni. Zatrudniono specjalistów od antropo-techniki oraz wykonano wiele badań, aby poznać, jak naprawdę współpracuje dłoń i ramię przy trzymaniu chwytu i strzelaniu. Nowoczesnymi metodami czujnikowymi badano sześć grup mięśni z układu dłoń-ramię i rejestrowano ich wzajemne zachowanie się podczas porównawczego strzelania z pistoletów Glocka, Beretty, SIG-Sauera i Smitha-Wessona. Analizowano naturalne możliwości wychylania się nadgarstka w różne strony, ukształtowanie wewnętrznej powierzchni dłoni, kąty między kciukiem i palcem wskazującym, łuk między tymi palcami, długość i szerokość dłoni, długość palców i inne parametry. Były to najbardziej zaawansowane badania ergonomiczne, jakie kiedykolwiek przeprowadzono nad chwytem broni palnej. Ogółem zbadano i przeanalizowano sześć tysięcy dłoni. 223 Analiza komputerowa zgromadzonych danych pozwoliła określić podstawowe parametry chwytu: kąt ustawienia, kąt ścięcia przy dnie, długość, obwód, odległość od tylnej powierzchni do języka spustowego, łuk wypukły i wklęsły na tylnej powierzchni chwytu, położenie zatrzasku magazynka oraz kształty i wymiary wspornika dla kciuka. Kąt ustawienia dopasowano do naturalnego kąta nadgarstka, a tylną powierzchnię chwytu do zarysu wnętrza dłoni. Powstał chwyt, który ma być naturalnym przedłużeniem ręki i który energię odrzutu ma rozprowadzać równomiernie po całej dłoni. Przednia i tylna część chwytu są kratkowane, aby zapobiec poślizgowemu przemieszczaniu się chwytu w mokrej lub spoconej dłoni. Kratkowana jest również przednia część kabłąka spustu, aby ułatwić strzelanie oburącz. Wspornik dla kciuka, po lewej stronie chwytu, oprócz swej funkcji podstawowej - naturalnego ustawiania pistoletu w dłoni, chroni również zatrzask magazynka przed przypadkowym wciśnięciem i zwolnieniem magazynka. Ten nowatorski i oryginalny w kształcie szkielet jest przedmiotem zastrzeżeń patentowych. Wykonywany jest metodą formowania wtryskowego i ma siedem wkładek metalowych, w tym prowadnice zamka. Skład polimeru jest sekretem firmy. Po lewej stronie szkieletu znajduje się dźwignia zatrzymująca zamek w tylnym położeniu po ostatnim strzale oraz zatrzask magazynka. Zatrzasku nie można przestawić na drugą stronę, dźwigni też nie, pistolet zaprojektowano zdecydowanie dla praworęcznych. Jedynie ząbki rygla lufy wystają z obu stron szkieletu i tak jak w Glocku służą do rozkładania broni. Wewnątrz szkieletu znajduje się mechanizm spustowy. Jest to mechanizm typu DAO, pozwalający na prowadzenie ognia tylko pojedynczego i tylko z samonapinania. Siła spustu jest taka sama przy każdym strzale. W pistoletach trzeciej generaqi siła spustu przy samonapinaniu wynosiła 45 do 53 niutonów, w Sigmie jest mniejsza i wynosi 36 do 45 niutonów. W razie niewypału nie można ponownie uruchomić bijnika, aby jeszcze raz uderzyć w spłonkę. Dla dalszego strzelania trzeba usunąć wadliwy nabój. Język spustowy podzielono na dwie części. Dolna część jest zamocowana obrotowo względem górnej i ma występ zabezpiecza- 224 jacy, blokujący ruch części górnej. Aby ściągnąć spust, trzeba najpierw dolną część języka obrócić palcem „spustowym" tak, by występ zabezpieczający schował się w części górnej. Ten bezpiecznik spustowy zapobiega strzałom przypadkowym. Rozwiązanie szczegółowe jest inne niż w Glocku, ale sam pomysł jest wyraźnie zapożyczony z pistoletu austriackiego. Magazynek Sigmy nie jest adaptacją żadnego z istniejących magazynków, lecz zespołem zaprojektowanym od podstaw. Pudełko wykonano z blachy stalowej, aby uniknąć wybrzuszania, występującego w magazynkach z tworzyw sztucznych. Opracowano również nowy podajnik, dzięki któremu wszystkie naboje, nie wyłączając ostatniego, mają w stosunku do zamka ten sam kąt wypychania. Aby zapewnić minimalne tarcie przy ładowaniu nabojów oraz gładkie i szybkie wkładanie i wyjmowanie magazynka, całe pudełko jest pokryte, wewnątrz i na zewnątrz, powłoką nikłowo-teflonową. Tę bardzo śliską powłokę nakłada się metodą bezprądową. W pistoletach dużych F magazynek mieści 15 nabojów kalibru 40 SW i 17 nabojów 9 mm Parabellum. W pistoletach kompaktowych C odpowiednio 14 i 16 nabojów, w cywilnych zaś, bez względu na wielkość pistoletu i kaliber naboju, tylko 10 nabojów. Magazynek zamyka profilowane denko z tworzywa, przedłużające chwyt i ewentualnie dające oparcie dla małego palca. Celność pistoletów Sigma zadowala użytkowników. Dla SW40F przeciętne skupienie na 25 jardów (23 m), dla amunicji handlowej wynosi 93 mm. Wartości skrajne wynoszą od 63 do 114 mm, zależnie od rodzaju nabojów. Dla SW9F, z odpowiednią amunicją, skupienie jest nieco lepsze, w granicach od 51 do 102 mm (średnio 89 mm). W badaniach wytrzymałości i trwałości zużyto ponad 300 tysięcy nabojów. Działanie sprawdzano w temperaturach od minus 34°C do plus 54°C. Jeden z pistoletów oddał 35 tysięcy strzałów, dwa inne wytrzymały 25 tysięcy i były dalej badane. Wielokrotne zrzucanie pistoletu z różnych wysokości nie uszkodziło go. Z Sigmy najlepiej strzela się oburącz. Pistolet ma małą masę, więc podczas strzelania nabojami 40 SW odrzut może być odczuwalny, zwłaszcza gdy lufę opuszcza ostatni nabój z maga- 225 Tab. 17 Dane techniczne pistoletów Smitha-Wessona Typ Standardowy Wzór (nabój) 9 mm Parabellum Odmiana otwarcie ognia opóźnione nieopóźnione pierwszy strzał z kurka uprzednio napiętego SA lub z samonapinania DA tylko z samonapinania DAO Wersja 3900 6900 900 5900 3900 6900 5900 Modyfikacja 3913 3913 LS 3913 NL 3914 6904 6906 909 910 915 5903 5904 5906 3953 3954 6946 5926 5946 Długość całkowita (mm) 173 173 173 173 175 175 187 190 190 190 190 173 173 175 190 190 Masa (g) 709 709 709 709 751 751 794 809 809 809 1064 709 709 751 1064 1064 Długość lufy (mm) 89 89 89 89 89 89 102 102 102 102 102 102 89 89 89 102 102 Pojemność magazynka (szt) 8 8 8 8 12 12 9 10 15 15 15 15 8 8 8 15 15 Szkielet stop aluminium + + + + + + + + + + + + + + stal nierdzewna + + + tworzywo sztuczne Zamek stal węglowa + + + + + + + stal nierdzewna + + + + + + + + + + Powierzchnie zewnętrzne nierdzewne matowe + + + + + + + + + + czernione matowe + + + + + + + Celownik stały + + + stały z plamkami + + + + + + + + + + + + + + nastawny + nocny + + Muszka z plamką + + + + + + + + + + + + + + + nocna + słupkowa + Bezpiecznik zewnętrzny obustronny + + + + + + + jednostronny + + + + + bez bezpiecznika + + + + + zwalniacz kurka + Tylna cześć chwytu płaska + + + + + + + + wypukła + + + + + + + + K) Is) 00 Tab. 17 Dane techniczne pistoletów Smitha-Wessona-ciąg dalszy Typ Standardowy Sigma Wzór (nabój) 10 mm Auto 40 SW 9 mm Para 40 SW Odmiana otwarcie ognia opóźnione nieopóź-nione opóz'nione nieopóźnione nieopóźnione nieopóźnione pierwszy strzał SA lub DA DAO z kurka uprzednio napiętego SA lub z samonapinania DA tylko z samonapinania DAO tylko z samonapinania tylko z samonapinania Wersja 1000 1000 4000 400 4000 4000 SW 9F SW 9C SW 40F SW 40C Modyfikacja 1006 1066 1076 1086 4013 4014 411 4003 4004 4006 4053 4054 4026 4043 4044 4046 - - - - Długość całkowita (mm) 219 200 200 200 181 181 190 190 190 190 181 181 190 190 190 190 197 175 197 175 Masa (g) 1077 1077 1077 1077 765 765 834 794 794 1092 765 765 1105 794 794 1121 738 700 738 692 Długość lufy (mm) 127 108 108 108 89 89 102 102 102 102 89 89 102 102 102 102 114 102 114 102 Pojemność magazynka (sA) 9 9 9 9 8 8 11 11 11 11 8 8 11 11 11 11 17 16 15 14 Szkielet stop aluminium + + + + + + + + + stal nierdzewna + + + + + + + tworzywo sztuczne + + + + Zamek stal węglowa + + + + + + + + + stal nierdzewna + + + + + + + + + + + Powierzchnie zewnętrzne nierdzewne matowe + + + + + + + + + + + czernione matowe + + + + + + + + + Celownik stały + stały z plamkami + + + + + + + + + + + + + + + + + + + nastawny nocny + + + + Muszka z plamką + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + nocna słupkowa Bezpiecznik zewnętrzny obustronny + + + + + + + jednostronny + bez bezpiecznika + + + + + + + + + + + + zwal n i acz kurka + + Tylna część chwytu płaska + + + + + + + + + + + + + + + wypukła + + + + + zynka. Jednakże ci, którzy dotychczas korzystali z rewolwerów 357 Magnum lub 38 Special +P, nie powinni zauważyć większej różnicy. Sigma, chociaż ma 12 własnych zastrzeżeń patentowych, jest bardzo podobna do Glocka. Otrzymała już nawet przezwisko SWOCK. Pierwsze dwie litery to Srnith i Wesson, następne to końcówka nazwiska Glock. Firma liczy, że Sigma będzie sukcesem. Amerykańscy dealerzy Glocka są sceptyczni i mówią: po co kupować kopię, jeśli dostępny jest oryginał? Ostatnim osiągnięciem firmy jest uzyskanie certyfikatu zgodności jakości swych wyrobów z międzynarodową normą ISO 9001. Smith-Wesson jest pierwszą i na razie jedyną amerykańską firmą produkującą broń, która zdobyła to wyróżnienie. Dotyczy to raczej innych wyrobów niż Sigma, ponieważ tylko lufa tego pistoletu jest produkowana w zakładach macierzystych. Pozostałe części są wytwarzane u innych producentów, w Springfield zaś jedynie montowane i pakowane. 230 SPHINX Szwajcarska firma Sphinx Engineering SA z siedzibą w Por-rentruy, istniejąca od 1876 roku, oferuje całą rodzinę pistoletów oznaczanych AT 2000 lub tylko 2000. Pistolet AT 2000 działa na zasadzie wykorzystania energii krótkiego odrzutu lufy i jest ryglowany przez przekoszenie lufy w płaszczyźnie pionowej. Do ryglowania wykorzystuje się prostopadłościenną komorę nabojową, wprowadzaną w wycięcie zamka, a do unoszenia i opuszczania tylnego końca Sphinx AT 2000 P 231 Sphinx AT 2000 PDA lufy - nerkowaty otwór w jej dolnym występie. Zasilanie pistoletu odbywa się z magazynków pudełkowych o pojemności zależnej od kalibru naboju i wersji pistoletu. Pojemność ta wynosi od 8 do 15 naboi. Mechanizm uderzeniowy jest mechanizmem kurkowym z kurkiem zewnętrznym. Pistolet ma wewnętrzną, samoczynną blokadę iglicy pozwalającą nosić broń z nabojem w lufie. Działanie mechanizmu spustowego i bezpiecznika zewnętrznego są zależne od odmiany pistoletu. Podstawowym celownikiem jest celownik stały i muszka bez plamek. Na zamówienie mogą być instalowane przyrządy celownicze z trzema plamkami, przyrządy trytowe lub celownik regulowany LPA. Pistolet jest wykonywany w trzech odmianach. W każdej odmianie są używane trzy rodzaje amunicji: 9 mm x 19 Parabellum, 9 mm x 21 IMI i 40 SW. W pierwszej odmianie AT 2000 mechanizm spustowy podwójnego działania pozwala prowadzić ogień z kurka uprzednio napiętego lub z samonapinania. Siła spustu przy kurku napiętym wynosi 17 niutonów, przy samonapinaniu - 37 niutonów. Pistolety z tej odmiany mają nastawny bezpiecznik zewnętrzny pozwalający zablokować napięty kurek. Bezpiecznik, a także dźwignia zaczepu zamka w tylnym położeniu znajdują się po obu stronach pistoletu. Zatrzask magazynka usytuowano za kabłą- 232 r Sphinx AT 2000 P rozłożony częściowo kiem po lewej stronie. W tej odmianie występują cztery wersje różniące się wymiarami, masą i pojemnością magazynka. Wersja S to pistolet pełnowymiarowy z magazynkiem o największej pojemności, wersja P jest wersją kompaktową, wersja H wersją subkompaktową, natomiast wersja PS (police special) jest wersją kombinowaną: magazynek ma z wersji S, wymiary zaś z wersji P (z wyjątkiem wysokości). Dane liczbowe tej odmiany zestawiono w tabeli nr 18. Druga odmiana, oznaczona AT 2000 DA, obejmuje pistolety strzelające tylko z samonapinania. Siła spustu, w zależności od wersji, wynosi od 37 do 49 niutonów. Pistolety tej odmiany nie mają bezpiecznika zewnętrznego, a kurek nie wystaje poza obrys zamka. W odmianie wyróżnia się trzy wersje: SDA, PDA i HDA. Trzecia odmiana, AT 2000 R, jest odmianą „rewolwerową". Z pistoletów tej odmiany można strzelać albo z samonapinania, albo z kurka uprzednio napiętego, jak w odmianie pierwszej. Różnica między odmianą pierwszą i trzecią polega na tym, że w odmianie R kurek po każdym strzale opada i zajmuje położenie przednie, tak jak w rewolwerze. Pistolety tej odmiany mają bezpiecznik zewnętrzny. Od pistoletów odmiany pierwszej od- 233 różnią je zewnętrznie czerwony paseczek na tylnej części zamka. One również występują w trzech wersjach: SR, PR i HR. Ponadto Sphinx oferuje dwa pistolety wyczynowe: Master i Grand Master, przeznaczone do strzelania sportowego IPSC. Z pistoletów tych można strzelać tylko z kurka uprzednio napiętego z siłą spustu 17 niutonów. Mają one długie lufy, kompensatory podrzutu, proste kabłąki i specjalne celowniki. W pistolecie Grand Master używa się celowników optycznych Tasco-Propoint lub Aimpoint, a w pistolecie Master mechanicznego, nastawnego, precyzyjnego celownika Bo-Mar. Dane liczbowe pistoletów SDA, PDA i HDA z odmiany AT 2000 DA i pistoletów SR, PR i HR z odmiany AT 2000 R są takie same jak pistoletów S, P i H w odmianie AT 2000. Jedyną różnicą są masy pistoletów w odmianie DA, które wynoszą: 1010 g dla SDA, 920 g dla PDA i 895 g dla HDA. Pistolet Master ma wymiary i masę pistoletu S, natomiast Grand Master ma długość całkowitą 253 mm i masę 1100 g bez celownika, lufa ma długość 135 mm. We wcześniejszych publikacjach na temat pistoletów Sphinx jest mowa o pistoletach kalibru 41 AE. 234 Tab. 18 Dane techniczne pistoletów Sphinx AT 2000 Wersja S P H PS Długość całkowita (mm) 204 184 178 184 Wysokość (mm) 138 128 118 138 Szerokość (mm) 33 33 33 33 Długość lufy (mm) 115 95 90 95 Masa (g) 1030 940 915 985 Pojemność magazynka (szt) 9 mm Para 15 13 10 15 9 mm IMI 15 13 10 15 40 WS 11 10 8 11 Siła spustu (N) przy samonapinaniu 37 42 49 37 przy kurku napiętym 17 17 17 17 SPITFIRE John Slough jest właścicielem angielskiej firmy JSL w Here-ford, a firma ta jest producentem pistoletu Spitfire MK II. Zasada działania tego pistoletu opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Pistolet jest ryglowany przez przekoszenie lufy. Do ryglowania służy pierścieniowy występ na górnej powierzchni lufy, do przekąszania natomiast nerko-waty otwór w jej dolnym występie, współpracujący z osią dźwigni zaczepu zamka. Pistolet ma kurkowy mechanizm uderzeniowy oraz mechanizm spustowy podwójnego działania, pozwalający na prowadzenie ognia albo z kurka uprzednio na- SpitfireMKII 236 Spitfire MKII rozłożony częściowo piętego, albo z samonapinania. Zasilany jest z pudełkowego magazynka dwurzędowego, zawierającego 13 naboi kalibru 9 mm x 21 Parabellum. Po lewej stronie pistoletu, na szkielecie, znajduje się nastawny bezpiecznik zewnętrzny, dźwignia zaczepu w tylnym położeniu oraz zatrzask magazynka, usytuowany za kabłąkiem. Po prawej stronie, dla wygody leworęcznych, zdublowano dźwignię bezpiecznika. Broń ta wyposażona jest w stałe przyrządy celownicze. Spitfire MK II jest koń- V strukcją wyraźnie pochodną od pistoletów CZ 75 i 85. Wyróżnia go wykonanie ze stali nierdzewnej oraz podwójna sprężyna powrotna. Istnieje też wzór pistoletu do naboju 40 SW oraz modyfikacja z kompensatorem podrzutu. Jest to pistolet średnich wymiarów: długość wynosi 175 mm, wysokość 128 mm, szerokość 37 mm, długość lufy 94 mm, linii celowniczej 145 mm; masa pistoletu niezaładowanego 900 g, załadowanego 1075 g; siła spustu przy kurku napiętym wynosi 18 niutonów, przy samonapinaniu 45 niutonów. 237 SPRINGFIELD Amerykańska firma Springfield Armory, z siedzibą w miejscowości Geneseo w stanie Illinois, ma tę samą nazwę co słynny amerykański arsenał Springfield Armory z miejscowości Springfield w stanie Massachusets, ale nie ma z tym arsenałem nic wspólnego, co dla niewtajemniczonych może być powodem nieporozumień. Wśród różnych pistoletów produkowanych w Geneseo oferowane są również cudowne dziewiątki z serii nazwanej P9. Pistoletem podstawowym jest P9 standard będący właściwie kopią czeskiego ĆZ 75. Zasada jego działania opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy, ryglowanie zaś odbywa się przez przekoszenie lufy. Do unoszenia tylnego końca lufy służy nerkowaty otwór w występie pod komorą nabojową, a do łączenia lufy z zamkiem - dwa pierścienie na górnej powierzchni lufy. Pistolet jest zasilany z dwurzędowego magazynka o dużej pojemności. W mechanizmie spustowym występuje możliwość samonapinania kurka. Mechanizm uderzeniowy jest mechanizmem kurkowym, z kurkiem zewnętrznym. Bezpiecznik znajduje się na szkielecie po lewej stronie pistoletu, zatrzask magazynka również tylko po lewej stronie. Pistolety P9 są oferowane w dwu wzorach: do naboju 9 mm Parabellum i do naboju 40 SW, a każdy wzór w pięciu wersjach: standardowej, kompaktowej, subkompaktowej, w wersji 238 Springfield P9 w wersji standardowej Springfield P9 w wersji kompaktowej Springfield P9 w wersji „factory compensated" 239 Springfield P9 w wersji „Ultra' Springfield Panther „factory compensated" oraz w wersji „Ultra". Wersje: standardowa, kompaktowa i subkompaktowa różnią się wymiarami, masą i pojemnością magazynka. Wersja „factory compensated", jak wskazuje jej nazwa, ma fabrycznie instalowany kompensator, czyli osłabiacz podrzutu i jest przeznaczona do strzelania wyczynowego, ma też najdłuższą wśród wszystkich wersji lufę. Wersja „Ultra", dawniej nazywana LSP, co jest skrótem od long slide ported (z długim zamkiem i z otworami stabilizującymi podrzut), pełniła rolę jedynej wersji wyczynowej, zanim poja- 240 wiła się wersja „factory compensated". Obecnie wersje te uzupełniają się i stwarzają strzelcom sportowym większe możliwości wyboru. Wersja standardowa i obie wersje wyczynowe mogą mieć również wersje kalibru 45 ACP. Warto również wspomnieć, że firma prowadzi „Springfield Factory Team" - fabryczny zespół doskonałych strzelców sportowych, wielokrotnych zdobywców złotych i srebrnych medali na amerykańskich i światowych mistrzostwach. W skład tego zespołu wchodzą tacy zawodnicy jak Doug Koenig, Rób Leatham, Allen Fulford i Ken Tapp. Doug Koenig w 1990 roku zdobył mistrzostwo świata w konkurencji IPSC, strzelając właśnie z pistoletu P9. Inni zawodnicy też startują z tymi pistoletami. W 1992 roku opracowano nową serię pistoletów, nazwaną serią R, gdyż jest to Recreational Shooting Series - seria pistoletów do strzelania rekreacyjnego. Tworzą ją cztery pistolety o „kocich" nazwach: Panther, Firecat, Bobcat i Lynx. Pierwszy z nich to typowa cudowna dziewiątka. Pistolet Panther, podobnie jak P9, nie jest konstrukcją oryginalną, lecz pochodną, tym razem od szwajcarskiego pistoletu SIG 220. Działa na zasadzie wykorzystania energii krótkiego odrzutu lufy, ryglowany jest przez przekoszenie lufy, z tym że do ryglowania wykorzystuje się prostopadłościenną komorę nabojową. Pistolet ma mechanizm samonapinania kurka i kurkowy mechanizm uderzeniowy z kurkiem zewnętrznym. Nie ma natomiast bezpiecznika zewnętrznego, jedynie zwalniacz napiętego kurka, umieszczony na szkielecie po lewej stronie broni. Pistolet ma pojemny magazynek z zatrzaskiem usytuowanym z lewej strony za kabłąkiem. Oferowany jest w trzech wzorach: do naboju 9 mm Parabellum, 40 SW i 45 ACP. 241 N) Tab. 19 Dane techniczne pistoletów Springfield Pistolet P9 standard P9C kompakt P9C subkompakt Factory compensated Ultra Partner Długość całkowita (mm) 205 184 184 245 213 179 Długość lufy (mm) 120 85 85 140 140 96 Masa (g) 1002 867 853 962 980 822 Pojemność magazynka (szt) 9 mm Para 15 13 12 15 15 15 40 SW 11 10 9 11 11 11 45ACP 10 - - 10 10 9 STAR Powstanie i pierwsze lata działalności hiszpańskiej firmy Star nie utrwaliły się dokładnie w historii. Za datę jej założenia przyjmuje się albo rok 1905, albo przesuwa się ją w okolice roku 1908. Konstruktorem pierwszego pistoletu był Juan Echeverria. Potem właścicielem i głównym projektantem został Bonifacio Echeverria i to jego imię zachowano do dziś w oficjalnej nazwie: „Star Bonifacio Echeverria, S.A.". Gwiazda (z angielskim zapisem Star, bo po hiszpańsku gwiazda to Star Model B wersja BM 243 Star 30 M Star 30 PK Star 30 Match 244 t Star 31 P Star 31 P rozłożony częściowo Mechanizm uderzeniowy pistoletu Star 31 P estrella) była od początku znakiem firmowym, ale zarejestrowano ją oficjalnie dopiero w 1919 roku. Siedziba firmy znajduje się w niewielkim mieście Eibar, w kraju Basków w północnej Hiszpanii. Od początku istnienia firma specjalizowała się w produkcji pistoletów i ma w tej dziedzinie duży dorobek. Opracowano i wyprodukowano wiele wzorów do róż- 245 nych nabojów, nie wyłączając, oczywiście, przepisowego przez lata hiszpańskiego naboju pistoletowego 9 mm Bergmann Bay-ard, nazywanego w Hiszpanii 9 mm Largo. Obecnie nabojem oficjalnym jest natowski nabój 9 mm x 19 Parabellum. Pierwszy pistolet do naboju 9 mm Parabellum powstał w Eibar w drugiej połowie lat dwudziestych. Był to tak zwany Model B, wzorowany na pistolecie Colt M 1911 Al, co wskazuje, że wpro- Firestar Plus M-243 wadzono go po 1926 roku. Nie miał on mechanizmu samona-pinania, w magazynku tylko 9 naboi, ale produkowano go aż do 1984 roku. Po wojnie, w 1946 roku, wprowadzono Model Super B, który przyjęto na uzbrojenie armii hiszpańskiej. Do unoszenia tylnego końca lufy zamiast obrotowego łącznika zastosowano stały, skośny występ, wprowadzono wskaźnik obecności naboju w komorze oraz białe plamki na przyrządach celowniczych. Wytwarzanie pistoletu Super B zakończono w 1983 roku. W latach siedemdziesiątych pojawiły się mniejsze i lżejsze wersje wzoru B: BKS, BKM i BM. Szczególnie ciekawa była wersja BKS. Wyglądem zewnętrznym nadal podobna do Colta, chociaż bez bezpiecznika chwytowego, z lufą długości 108 mm i 8-nabojowym magazynkiem miała masę tylko 568 g. W owym czasie był to chyba najlżejszy pistolet ryglowany, strze- 246 Firestar M-43 Megastar 10 łający nabojami 9 mm Parabellum. Radykalne zmniejszenie masy uzyskano przez wykonanie szkieletu ze stopu lekkiego. Historia cudownych dziewiątek w firmie Star zaczyna się w 1980 roku od pistoletu M 28 DA. W lutym tego roku uruchomiono produkcję wzoru podstawowego, a następnie wersji PDA i modyfikacji PKDA. Pracami nad projektem rozwojowym z lat 1976-1977 kierował główny konstruktor Eduar-do Iraegui. Jeśli prawdą jest, że firma powstała w 1905 roku, to Star 28 był prezentem na jubileusz 75-lecia. Oznaczenia literowe wyjaśnia się następująco: DA to double action, czyli pistolet z mechanizmem samonapinania kurka, P oznacza wer- 247 sję skróconą w stosunku do wersji podstawowej, K zaś taką modyfikację, w której szkielet wykonano ze stopu lekkiego i znacznie zmniejszono masę broni. W wielu firmach proces modernizowania i doskonalenia wyrobu zaczyna się wcześnie, niemal zaraz po uruchomieniu produkcji. Wkrótce więc pojawił się Star 30 z wersjami i modyfikacjami: 30 M, 30 P, 30 PK i 30 Match. W tym ostatnim, wyczynowym pistolecie, bezpiecznik z zamka przeniesiono na szkielet i znacznie powiększono zatrzask magazynka. Pistolety 30 M i 30 P oferowano w wykonaniu luksusowym: grawerowane, złocone, Ultrastar M-205 z okładkami z masy perłowej. Najnowszym pistoletem z te} serii jest Star 31 P z modyfikacją 31 PK. W niektórych publikacjach podaje się, że jest to trzecia generacja pistoletu M 28. Zasada działania P 31 opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Pistolet jest ryglowany przez przeko-szenie lufy, następujące w wyniku współdziałania osi zaczepu zamka z nerkowatym w kształcie otworem usytuowanym w występie pod lufą. Do ryglowania służą trzy pierścienie, znajdujące się na zewnętrznej powierzchni lufy, przed komorą nabojową (w pistoletach M 28 i M 30 były dwa pierścienie). Zasilany jest on z magazynka 15-nabojowego. Mechanizm spustowy umożliwia samonapinanie kurka, zaś mechanizm uderzeniowy 248 Ultrastar M-205 rozłożony częściowo Szkielet pistoletu Ultrastar M-205 i jest mechanizmem kurkowym, z kurkiem zewnętrznym. Charakterystyczną cechą pistoletów Star jest właśnie mechanizm uderzeniowy. Jest to osobny zespół, wyjmowany w całości z pistoletu i zawierający: kurek, popychacz kurka i sprężynę kurka we własnej obudowie; na zewnątrz zaś ma wyrzutnik łusek. Zamyka on od tyłu szkielet i służy do mocowania obu okładek chwytu. Ten 249 sposób mocowania okładek pozwolił uniknąć stosowania wkrętów, łatwych do zgubienia i nieeleganckich konstrukcyjnie. Celownik jest przesuwny w lewo-prawo, muszka jest stała. Pistolet ma nastawny bezpiecznik zewnętrzny, umieszczony po obu stronach zamka. Blokuje on iglicę i ustawia ją poza zasięgiem kurka. Służy również do zwalniania napiętego kurka. W pistoletach Star 28 i 30 ani spust, ani kurek nie były związane z bezpiecznikiem. Po włączeniu bezpiecznika, spustem można było swobodnie operować, naciskać go, napinać kurek i strzelać „na sucho". Drugim bezpiecznikiem w P 31 jest tak zwany bezpiecznik magazynkowy. Działa on w ten sposób, że po wyjęciu magazynka uniemożliwia oddanie strzału. W niektórych okolicznościach jest on rzeczywiście przydatny. Na przykład wówczas, gdy niedoświadczony, niedouczony lub roztargniony użytkownik usiłuje rozłożyć pistolet, z którego wyjął magazynek, ale zostawił nabój w lufie. Z wojskowo-policyjnego punktu widzenia jest to pistolet nie do przyjęcia. Cóż bowiem wart jest pistolet, z którego nie można strzelać, ponieważ zginął magazynek? Sprawę tego bezpiecznika pozostawiono użytkownikowi: można go zatrzymać, można też, od razu, z pistoletu usunąć. Jeśli w pistolecie z nabojem w lufie zostanie napięty kurek, jeszcze nie do końca, ale prawie, tak na 95%, i w tym momencie kurek wysunie się spod palca - wówczas opadając może spowodować strzał. W pistolecie Star 31 P strzału nie będzie. Kurek zostanie wyhamowany, zanim uderzy w iglicę i zatrzyma się w położeniu pół-napiętym. Czwartym zabezpieczeniem jest wewnętrzny bezpiecznik od strzałów przedwczesnych. Uniemożliwia on strzał dopóty, dopóki pistolet nie zostanie w pełni zaryglowany. Dodatkowym elementem wzmacniającym bezpieczeństwo obsługi jest wskaźnik obecności naboju w lufie. W 31 P rolę tę pełni wyciąg. Zatrzask magazynka znajduje się po lewej stronie pistoletu za kabłąkiem. Modyfikacja 31 PK ma lekki szkielet ze stopu aluminium. Ten podstawowy typ pistoletu daje się dość swobodnie adaptować do innych nabojów, a poprzez zmianę wymiarów, masy i pojemności magazynka - tworzyć nowe wersje. Aktualnie oferowana rodzina Starów przedstawia się następująco: 250 Pistolet Firestar Plus M-243 to bardzo krótka i bardzo lekka, kieszonkowa wręcz wersja tej broni, jednakże nadal z pojemnym magazynkiem. M-243 ma tylko 165 mm długości, masę tylko 700 g, ale w magazynku 13 naboi plus czternasty w lufie. Zaprojektowano go dla agentów służb specjalnych pracujących po cywilnemu, dla policjantów jako drugi, łatwy do ukrycia pistolet, wreszcie dla cywilnych użytkowników, jako broń do samoobrony. Główne zmiany zewnętrzne to przeniesienie bezpiecznika z zamka na szkielet oraz nowe kształty: spustu, zatrzasku magazynka i zaczepu zamka. Obustronny bezpiecznik blokuje kurek. Pod względem budowy wewnętrznej istnieje ta różnica, że M-243 nie ma mechanizmu samonapinania, ma natomiast samoczynną blokadę iglicy. Małą masę uzyskano poprzez maksymalne wykorzystanie stopów lekkich. A gdyby tak zachować kieszonkowe wymiary, niewielką masę i jeszcze dodatkowo radykalnie zmniejszyć pojemność magazynka? Jednorzędowy magazynek z 7 nabojami jest płaski, chwyt do którego będzie wkładany też pozostanie płaski, a płaski chwyt, o małym obwodzie, będzie odpowiadał wielu użytkownikom o małych dłoniach, na przykład kobietom. Takie są właśnie trzy następne Stary: M-43, M-40 i M-45. Pierwszy strzela nabojami 9 mm Parabellum, drugi amunicją kalibru 40 SW, ostatni zaś dostosowano do nabojów 45 ACP. Standardowe magazynki mają odpowiednio pojemność 7, 6 i 6 nabojów. Opcyjnie dostarcza się magazynki „plus jeden", zawierające jeden nabój więcej oraz zatrzaski magazynków dla leworęcznych. Kopytka tych magazynków wystają poza chwyt i przedłużają go. Pistolet Firestar M-43 jest cięższy niż M-243, gdyż w całości jest wykonany ze stali. Ten materiał konstrukcyjny został wybrany z powodu używanych w tym pistolecie silnych naboi 40 SW i 45 ACP. Pistolety Firestar przyniosły firmie w 1993 roku amerykańską nagrodę „Product Award of Merit" przyznawaną przez National Asso-ciation of Federally Licenced Firearms Dealers. Jest to nagroda ceniona przez producentów, ponieważ zdobywa się ją na trudnym i wymagającym rynku. W amerykańskiej tradycji strzeleckiej istnieje pojęcie pistoletu pisanego przez duże P, lub w ogóle wielkimi literami, oznacza- 251 jące broń dla prawdziwego mężczyzny strzelającego prawdziwymi nabojami. Nie jest to ani służbowy pistolet wojskowy, ani policyjny, raczej myśliwski, sportowo-wyczynowy lub rekreacyjny. Dla tych właśnie celów zaprojektowano pistolet Megastar 10, strzelający nabojami 10 mm x 25 Auto. Z konstrukcyjnego punktu widzenia jest to rozbudowany, wzdłuż i wszerz, pistolet Star 31. Dobre wyniki eksploatacyjne spowodowały, że opracowano także wzór Megastara do nabojów kalibru 45 ACP. Nowy pistolet firmy Star nazywa się Ultrastar M-205. Po raz pierwszy pokazano go na amerykańskiej wystawie SHOT Show w 1994 roku. Różnice między Starem 31 a Ultrastarem M-205 są na tyle istotne, że M-205 można traktować jako drugi typ pistoletów Star. Główna różnica dotyczy sposobu ryglowania. W pierwszym typie do ryglowania wykorzystano tradycyjne, brownin-gowskie pierścienie ryglujące, w drugim zaś prostopadłościenną komorę nabojową, wchodzącą w okno wyrzutowe łusek. Ten sposób ryglowania spotyka się coraz częściej w pistoletach obecnie projektowanych. W pistoletach ryglowanych pierścieniami wylot lufy jest lekko stożkowy z zaokrągleniem, w celu zapewnienia lepszego samocentrowania się lufy, w Ultrastarze wylot lufy jest walcowy, gdyż prostopadłościan ryglujący sam zapewnia osiowe ustawienie lufy w zamku. Druga istotna różnica dotyczy szkieletu, który jest całkowicie polimerowy, ze wszystkimi zaletami tworzyw sztucznych. Po sukcesie Glocka coraz więcej firm oferuje pistolety z takim szkieletem. Star jest jedną z nich. W szkielecie zwracają uwagę następujące szczegóły: od tyłu szkielet jest otwarty, zatrzask magazynka ma w nim specjalne gniazdo, kabłąk osłaniający spust jest obszerny i łukowo profilowany. Tylny otwór szkieletu służy do instalowania mechanizmu uderzeniowego. Gniazdo na zaś trzask magazynka ma zapobiegać przypadkowemu zwalnianiu zatrzasku, ale może utrudniać świadome zwalnianie, zwłaszcza przy szybkiej wymianie magazynków i szerokich palcach użytkownika. Duże rozmiary kabłąka i odpowiednie łuki ułatwiają strzelanie w grubych rękawicach oraz strzelanie oburącz. Zasada działania pistoletu opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Ryglowanie odbywa się przez przekosze-nie lufy, zasilanie zaś za pomocą jednorzędowego, 9-nabojowego magazynka. Mechanizm spustowy jest mechanizmem podwójne- 252 go działania, mechanizm uderzeniowy kurkowy, z kurkiem zewnętrznym. Pistolet ma wewnętrzną blokadę iglicy oraz obustronny bezpiecznik zewnętrzny na zamku. Zatrzask magazynka jest przestawiamy. Przyrządy celownicze są z trzema plamkami, celownik jest przesuwny, muszka stała. Do przesuwania celownika służy specjalny klucz. W sumie jest to nowoczesny pistolet rozszerzający rodzinę polimerowców. Tab. 20 Dane techniczne pistoletów Star Pistolet Nabój Długość całkowita (mm) Długość lufy (9) Masa (mm) Pojemność magazynka (szt) Star 28 DA 9 mm Para 205 110 1080 15 Star 31 P 9 mm Para 193 98 1125 15 Star 31 PK 9 mm Para 193 98 860 15 Firestar Plus M 243 9 mm Para 165 81 700 13 Ultrastar M 205 9 mm Para 175 84 775 9 Firestar M 43 9 mm Para 165 86 855 7 Firestar M 40 40 SW 165 86 855 6 Megastar 10 mm Auto 212 116 1400 14 253 STEYR Znana austriacka firma Steyr-Daimler-Puch, produkująca różnorodną broń strzelecką, wśród własnych pistoletów ma także cudowne dziewiątki. Na początku lat siedemdziesiątych powstał Pi 18, czyli Pisto-le z magazynkiem zawierającym 18 naboi 9 mm Parabellum. Na owe czasy był to pistolet niezwykły, ponieważ działał na zasadzie wykorzystania energii odrzutu zamka półswobodne-go, otwieranego z opóźnieniem. Zamek w ruchu wstecznym był hamowany ciśnieniem gazów prochowych, odprowadzanych z przewodu lufy do obejmującej ją komory gazowej. Zgrubienie na zewnętrznej powierzchni lufy, w środkowej części, tworzyło z nieruchomej lufy rodzaj tłoka, zamykającego komorę gazową. W pistolecie P7 Hecklera-Kocha, działającym na podobnej zasadzie, komora gazowa znajduje się pod lufą i ma własny tłok. Pistolet miał kurkowy mechanizm uderzeniowy oraz zewnętrzny bezpiecznik, zlokalizowany na zamku. Istniała odmiana Pi 18, z której można było strzelać seriami po trzy strzały. Przełącznik ognia połączono z bezpiecznikiem: trzecie położenie bezpiecznika ustawiało mechanizm spustowy na ogień seryjny, który można było prowadzić ze specjalnego magazynka, zawierającego 36 naboi. Produkcję pistoletu uruchomiono licencyjnie w USA, nadając mu oznaczenie 254 n Steyr GB Steyr GB rozłożony całkowicie 255 P-18. Z powodu złej jakości wykonania nie zdobył on rynku amerykańskiego i produkcję zakończono. Pistolet Steyr GB to poprawiony i udoskonalony w szczegółach Pi-18. Zasada jego działania pozostała bez zmian: opóźnianie otwarcia zamka półswobodnego następowało za pomocą gazów prochowych. Litery GB w oznaczeniu pistoletu to niemieckie „gaś bremse" lub angielskie „gaś braked" - hamowany gazem. Komorę gazową wokół lufy tworzy tuleja, nasuwana na lufę od przodu. Hamowanie wstecznego ruchu zamka łagodzi przekazywane na dłoń strzelca odczucie odrzutu, a nieruchoma w tym rozwiązaniu lufa sprzyja celności. Pistolet ma kurkowy mechanizm uderzeniowy, z kurkiem zewnętrznym, oraz mechanizm spustowy podwójnego działania, umożliwiający strzelanie z samonapi-nania. Istotną zmianą w GB w stosunku do Pi-18 jest brak bezpiecznika. Na zewnątrz pistoletu, po lewej stronie jego szkieletu, znajduje się tylko zwalniacz napiętego kurka bez strzału oraz dźwignia zaczepu zamka w tylnym położeniu. Główne zabezpieczenie pistoletu stanowi wewnętrzna blokada iglicy, pozwalająca nosić broń z nabojem w lufie. Po prawej stronie pistoletu znajduje się dźwignia służąca do rozkładania broni. Stałe przyrządy celownicze mają trzy plamki dla łatwiejszego celowania w warunkach gorszej widoczności. Zatrzask magazynka usytuowano za kabłąkiem, po lewej stronie pistoletu. Szkielet jest wykonany ze stali, a chwyt pistoletu tworzy z osią, prostopadłą do osi lufy, kąt 17 stopni. Ta wartość kąta, stosowana w wielu pistoletach, jest uważana za optymalną, zwłaszcza przy tak zwanym strzelaniu instynktownym, bez celowania. Gdy na początku lat osiemdziesiątych ogłoszono w Austrii konkurs na nowy pistolet, wydawało się, że Steyr GB wygra go bez zastrzeżeń. Stało się jednak inaczej - zwycięzcą został pistolet mało wówczas znanej firmy Glock. Produkcję Steyra GB zakończono w 1988 roku. Długość całkowita pistoletu wynosi 216 mm, wysokość 147 mm, szerokość 37 mm, długość lufy 136 mm, linii celowniczej - 162 mm; masa pistoletu bez magazynka wynosi 845 g, masa pustego magazynka 117 g, załadowanego - 340 g; pojemność magazynka wynosi 18 naboi, siła spustu 22 niutony przy kurku napiętym i 65 niutonów przy samonapinaniu. 256 TANFOGLIO Tanfoglio, właściwie Fratelli Tanfoglio (bracia Tanfoglio) to nazwa włoskiej firmy, z siedzibą w Gardone val Trompia, produkującej całą garnę pistoletów o nazwie Tanfoglio. W przeważające] mierze są to cudowne dziewiątki, wzorowane na pistolecie CZ 75. Zasada działania tej broni opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Pistolet jest ryglowany przez przekosze-nie lufy. Do ryglowania wykorzystuje się dwa pierścienie ryglujące, znajdujące się na górnej powierzchni lufy, natomiast do jej unoszenia i opuszczania służy nerkopodobny otwór w występie pod lufą. Magazynki pudełkowe, zasilające pistolet, mają pojemność od 8 do 16 naboi, zależnie od kalibru amunicji. Tanfoglio wyposażony jest w kurkowy mechanizm uderzeniowy, z kurkiem zewnętrznym, może mieć wewnętrzną blokadę iglicy oraz nastawny bezpiecznik zewnętrzny, montowany po lewej lub po obu stronach pistoletu. Celownik, zależnie od przeznaczenia broni, może być stały z plamkami, nastawny lub specjalny o nazwie Supersight. Muszki są dwie: niska i wysoka. Zatrzask magazynka jest przestawialny z jednej strony na drugą. Wśród pistoletów Tanfoglio można wyróżnić dwie odmiany. W pierwszej mechanizm spustowy podwójnego działania pozwala prowadzić ogień albo z kurka uprzednio napiętego, albo z samonapinania. Do drugiej należą pistolety nie mające me- 257 Tanfoglio Standard Tanfoglio Combat chanizmu samonapinania, strzelające tylko z kurka uprzednio napiętego. W każdej odmianie są dostępne pistolety kalibru: 9 mm x 19 Parabellum, 9 mm x 21 IMI, 38 Super, 40 SW, 10 mm i 45 ACP. W publikacjach z końca lat osiemdziesiątych były opisywane jeszcze pistolety kalibru 41 AE. W pierwszej odmianie występują pistolety: Standard, Compact Standard, Combat, Compact, L, Professional Defence, Carry-Comp oraz S. W drugiej: Match, Limited, Silver Team, Gold Team i Gold Custom. W sumie rodzina Tanfoglio liczy kilkadziesiąt pistoletów i wraz z bogatym wyposażeniem opcyjnym tworzy cały system pistoletowy. Powierzchnie zewnętrzne broni są czernione lub chromowane. 258 Pistolet Standard ma na zamku umieszczony bezpiecznik, będący jednocześnie zwalniaczem napiętego kurka. Compact Standard to skrócona i lżejsza wersja pistoletu Standard, także z bezpiecznikiem na zamku i mniejszym magazynkiem. Pistolet Combat ma bezpiecznik przeniesiony na szkielet. Bezpiecznik można włączyć przy napiętym kurku i nosić pistolet w stanie „coc-ked and locked", czyli zabezpieczony z napiętym kurkiem. Oprócz bezpiecznika zewnętrznego Combat ma wewnętrzną blokadę iglicy. Pistolet Compact to kompaktowa wersja pistoletu Combat. Istnieje również pistolet o nazwie Combat Stainless Steel. Jest to modyfikacja pistoletu Combat wykonana ze stali nierdzewnej. Tanfoglio Compact Tanfoglio Carry-Comp 259 Tanf oglio Professional Defence Tanfoglio S Pistolet L to wydłużona (L jak long, długi) wersja pistoletu Combat, przeznaczona do strzelania sportowego, do tarczy i sytuacyjnego. Oprócz długiej lufy i zamka ma celownik Supersight. Pistolety: Carry-Comp, Professional Defence oraz S wyróżniają się tym, że są wyposażone w osłabiacze podrzutu. Osła-biacz, nazywany też kompensatorem, montowany jako przedłużenie lufy (dzięki szczelinie lub szczelinom znajdującym się na jej górnej powierzchni) zmniejsza podrzut i umożliwia szybkie oddanie drugiego i następnych strzałów. Carry-Comp jest pistoletem sportowym, ma kompensator jednoszczelinowy i celownik w układzie trzech plamek. Pistolet Professional Defence zaprojektowano z myślą o zawodowych jednostkach 260 i formacjach używanych do utrzymywania prawa i porządku. Wykonano go ze stali nierdzewnej i wyposażono w jedno-szczelinowy osłabiacz podrzutu i specjalny celownik nocny. Wreszcie pistolet S, także sportowy, ale o wyższym standardzie niż Carry-Comp, ma kompensator dwuszczelinowy, dłuższą lufę i celownik Supersight. Pistolety drugiej odmiany są przeznaczone do wyczynowego strzelania sportowego w konkurencjach IPSC, takich jak Standard Class, Open Class, Pin Bowling, Steel Challenge i Bullseye. Wszystkie mają celowniki Supersight, a ponadto: • pistolet Match ma lufę poligonalną, szkielet ze stali nierdzewnej, długi zamek i kurek typu delta; • pistolet Limited ma lufę poligonalną, długi zamek, kurek delta, okładki z orzecha i prostokątny kabłąk; • pistolet Silver Team ma prostokątny kabłąk, orzechowe okładki chwytu, zamek standardowy, kurek delta, dwuszczelinowy osłabiacz podrzutu oraz otwory w szkielecie do montażu celownika optycznego; • pistolet Gold Team ma długi zamek, prostokątny kabłąk, kurek delta, okładki z orzecha, otwory montażowe w szkielecie oraz trzyszczelinowy osłabiacz podrzutu; powierzchnie zewnętrzne są chromowane na twardo, magazynek ma gumową poduszkę; • najlepszy w tej odmianie pistolet Gustom Gold ma specjalną lufę poligonalną i wszystko to, w co wyposażony jest Gold Team. W katalogu firmowym Tanfoglio, datowanym na lata 1995 -1996 wymienia się również pistolet P 25, który jest południo-wo-afrykańskim pistoletem ADP. 261 SJ o\ NJ Tab. 21 Dane techniczne pistoletów Tanfoglio Pistolet Długość całkowita (mm) Długość lufy (mm) Masa (9) Pojemność magazynka 9 mm Para 9 mm IM! 40 SW 38 Super 10 mm Auto 45 ACP Gold Gustom 256 133 1200 16 16 12 16 11 10 Gold Team 264 143 1200 16 16 12 16 11 10 SilverTeam 256 133 1250 16 16 12 16 11 10 Limited 225 121 1200 16 16 12 16 11 10 Match 220 121 1200 16 16 12 16 11 10 Standard 210 113 1150 16 16 12 16 11 10 Compact Standard 190 93 1000 13 13 10 13 8 8 Combat 210 113 1150 16 16 12 16 11 10 Compact 190 93 1000 13 13 10 13 8 8 L 220 121 1200 16 16 12 16 11 10 Carry-Comp 210 110 1150 16 16 12 16 11 10 Professional Defence 210 110 1150 16 16 12 16 11 10 S 250 133 1300 16 16 12 16 11 10 P 25 156 93 600 10 - - - - - TAURUS Taurus po łacinie znaczy byk. Łeb tego zwierza zajmuje środkowe miejsce w logo firmy. Pierwotnie było to przedsiębiorstwo brazylijskie, dziś jest to koncern międzynarodowy z centralą w Miami na Florydzie i kilkoma wytwórniami. Kwatera główna nazywa się Taurus International, na wyrobach zaś i w katalogach spotyka się napisy: Taurus Brasil, Taurus USA oraz Taurus Europę. Główne wyroby firmy to rewolwery i pistolety. Wśród producentów broni Taurus jest uważany za największego i najlepszego wytwórcę kopii wyrobów innych, znanych firm. Rewolwery są w stylu Smitha-Wessona, pistolety zaś to repliki Beretty. Do produkcji włoskich pistoletów doszło w następujący sposób. Beretta wygrała konkurs na dostawy do Brazylii wojskowych pistoletów i pistoletów maszynowych. Jeden z warunków podpisanego kontraktu zastrzegał, że produkcja musi odbywać się w Brazylii. Do już istniejącej tam filii Beretty sprowadzono potrzebne maszyny, narzędzia i oprzyrządowanie. Po zrealizowaniu kontraktu sprzęt, technologię i licencję zostawiono na miejscu i rozpoczęto wytwarzanie pistoletów na potrzeby cywilnego rynku południowo-amerykańskiego, następnie północno-amerykańskiego i europejskiego. Pistolet podstawowy, oznaczony PT 92, jest kopią Beretty 92. Zasada jego działania opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Ryglowanie zapewnia obniżający się rygiel, 263 r Pistolety Taurus 92, 92C, 99 264 Taurus PT 100 Taurus PT 101 Taurus PT 945 265 umożliwiający rozłączenie lufy z zamkiem i zatrzymanie jej w ruchu wstecznym. Zamek, z głębokim wybraniem, obejmuje lufę tylko częściowo. Pistolet ma mechanizm spustowy z sa-monapinaniem i kurkowy mechanizm uderzeniowy z kurkiem zewnętrznym. Przyrządy celownicze są w układzie trzech plamek, muszka jest stała, celownik przesuwny w lewo-prawo. Z pistoletem PT 92 jest skojarzona wersja PT 92C i modyfikacja PT 99. Wersja PT 92C jest wersją compact, nieco mniejszą, lżejszą i zawierającą w magazynku o dwa naboje mniej, natomiast PT 99 od PT 92 różni się jedynie tym, że ma precyzyjnie nastawiany celownik mikrometryczny. Wszystkie trzy pistolety strzelają nabojami 9 mm Parabellum i mogą być czernione, niklowane lub wykonane ze stali nierdzewnej. Okładki chwytu są z tworzywa sztucznego lub z twardego drewna brazylijskiego. Taurus PT 100 to wzór PT 92 dostosowany do nabojów kalibru 40 Smith-Wesson. Nie ma tu wersji kompaktowej, jest natomiast modyfikacja PT 101, różniąca się od PT 100 celownikiem mikrometry cznym. Cechą wyróżniającą pistolety Taurus jest bezpiecznik zewnętrzny, usytuowany na szkielecie po obu stronach broni. Może on zajmować trzy położenia: górne, środkowe i dolne. W położeniu górnym zabezpiecza broń z kurkiem uprzednio napiętym, w położeniu środkowym pistolet jest odbezpieczony i gotowy do strzału. Bezpiecznik naciśnięty w dół działa jak zwalniacz kurka. W 1993 roku Taurus wprowadził na rynek nowy pistolet pod nazwą PT 908. Nie jest to kopia, lecz opracowanie własne. Od Beretty różni się, przede wszystkim, sposobem ryglowania, wykorzystującym prostopadłościenną komorę nabojową. Komora ta, unoszona do góry za pomocą skośnego występu pod lufą, wchodzi w okno wyrzutowe łusek, dokładnie wycięte w zamku. Zamek też jest inny - obejmuje lufę na całej długości. Sylwetka pistoletu, odmienna od dotychczasowych Taurusów, jest zwarta i smukła, gdyż jednorzędowy magazynek zawiera tylko 8 naboi. Pistolet ma mechanizm samonapinania, kurkowy mechanizm uderzeniowy i bezpiecznik po obu stronach. Wymiarowo i pod względem masy jest to pistolet mały, mniejszy r 266 od kompaktowej wersji PT 92C. Zmiany są na tyle istotne, że można mówić o nowym, własnym typie pistoletów Tau-rus. W ślad za PT 908 powstały następnie dwa inne wzory: PT 940 i PT 945. Różnią się one rodzajem amunicji: PT 908 strzela nabojami 9 mm Parabellum, PT 940 nabojami 40 SW, a PT 945 tradycyjnym coltowskim nabojem 45 ACP. Tab. 22 Dane techniczne pistoletów Taurus Pistolet Nabój Otwarcie ognia Długość całkowita (mm) Masa (g) Długość lufy (mm) Pojemność magazynka (szt) PT92 9 mm P opóźnione 216 965 127 15 PT92C 9 mm P opóźnione 190 880 108 13 PT99 9 mm P opóźnione 216 965 127 15 PT100 40 SW opóźnione 216 965 127 11 PT101 40 SW opóźnione 216 965 127 11 PT908 9 mm P opóźnione 179 851 96 8 PT940 40 SW opóźnione 180 837 95 8 267 ULTRAMATIC Austriacka firma Gabriel und Yojta Sportwaffen GmbH, założona w 1990 roku z zamiarem produkcji pistoletów sportowych oraz pistoletów do samoobrony, opracowała pistolet o nazwie Ultramatic, strzelający nabojami 9 mm Parabellum. Zasada działania pistoletu opiera się na wykorzystaniu energii odrzutu zamka półswobodnego, otwieranego z opóźnieniem za pomocą opatentowanego segmentu torusa. Zasilany jest z dwurzędowych magazynków pudełkowych o dużej pojemności. Mechanizm spustowy ma możliwość samonapinania kurka. Pistolet wyposażony jest w kurkowy mechanizm uderzeniowy z kurkiem zewnętrznym. Ma też wewnętrzną blokadę Ultramatic 268 TZH /VAAAAAA/1 _ i/ywwwyi Ultramatic rozłożony całkowicie 269 iglicy oraz nastawny bezpiecznik zewnętrzny. Zatrzask magazynka umieszczono po obu stronach pistoletu. Siła spustu przy samonapinaniu wynosi 50 niutonów, przy strzelaniu z kurka napiętego - 15 niutonów. Pistolet jest ciężki, gdyż wykonuje się go w całości ze stali. W wersji podstawowej, zwanej też wersją długą, pistolet ma 240 mm długości z lufą o długości 125 mm, masę 1100 g w stanie niezaładowanym i magazynek o pojemności 19 nabojów. W wersji kompaktowej długość pistoletu wynosi 200 mm, długość lufy 100 mm, masa 980 g w stanie niezaładowanym, magazynek zaś ma 15 naboi. W pistolecie można instalować dodatkowe lufy o długości 147 i 205 mm, kompensatory podrzutu, celowniki optyczne oraz laserowe wskaźniki celu. 270 YECTOR W Republice Południowej Afryki działa koncern Denel Ltd, w skład którego wchodzą zakłady Lyttel Ingenieurswerke, w skrócie LIW. Oddział tych zakładów, zajmujący się wojskową bronią strzelecką, nosi nazwę Yector i stąd bierze się wspólna nazwa kilku pistoletów, opracowanych dla potrzeb tamtejszego wojska i policji. Pierwszy z nich, Yector Z 88, jest kopią Beretty 92. Zasada działania pistoletu opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Ryglowanie zapewnia obniżający się rygiel, umożliwiający rozłączenie lufy z zamkiem i zatrzymanie jej w ruchu wstecznym. Zamek z głębokim wybraniem obejmuje lufę tylko częściowo. Pistolet ma mechanizm spustowy z samonapinaniem i kurkowy mechanizm uderzeniowy, z kurkiem zewnętrznym. Przyrządy celownicze są w układzie trzech plamek, bezpiecznik zaś, zlokalizowany na zamku, znajduje się po obu stronach pistoletu. Oprócz bezpiecznika zewnętrznego pistolet ma wewnętrzną blokadę iglicy, zwalnianą przez spust. Istotną cechą różniącą Z 88 od Beretty jest technologia wykonania. W niektórych egzemplarzach Beretty, zwłaszcza w amerykańskich pistoletach M9, wystąpiło w trakcie eksploatacji niebezpieczne zjawisko pękania ważnych części, takich jak zamek czy rygiel. Zjawisko to, znane jako brak odporności na kruche pękanie, nie jest problemem konstrukcyjnym, lecz tech- 271 Pistolety Yector, u góry Z 88, u dołu ŚPI nologicznym, zależnym od przyjętego sposobu obróbki mechanicznej i cieplnej. Zamek Beretty wykonuje się ze wstępnie przygotowanej odkuwki matrycowej. Naddatek na ostateczną obróbkę skrawaniem jest niewielki, co zapewnia wysoki stopień wykorzystania materiału w gotowym wyrobie. Zamek w pistolecie Z 88 wykonuje się wyłącznie skrawaniem z pełnego klocka stalowego. Materiał wyjściowy ma masę 2,5 kilograma, gotowy zaś zamek tylko 300 gramów! Innymi słowy - w zamku zostaje jedynie 12% materiału wyjściowego, zaś pozostałe 88% zamienia się w wióry. Stopień wykorzystania materiału jest bardzo mały, ale wytrzymałość tej części niezwykle wysoka. Podobnie jest ze szkieletem. Duży blok ze stopu aluminiowego frezuje się, wierci, roztacza i znowu frezuje, aż do uzyskania pełnego kształtu. Materiałochłonność, pracochłonność i koszty takiej obróbki są bardzo wysokie, ale gwarantują bezpieczne i niezawodne działanie pistoletu. Produkcję seryjną rozpoczęto w 1988 roku, jej uruchomieniem kierował T.D. Zeederberg, dyrektor naczelny LIW, i stąd oznaczenie Z 88. W 1992 roku powstał drugi Yector, oznaczony jako ŚPI, a będący rozwinięciem Z 88. Zasadę działania, sposób ryglo- 272 wania i technologię wytwarzania pozostawiono bez zmian. Zmieniono natomiast całkowicie sylwetkę pistoletu poprzez zastosowanie zamka w pełni obejmującego lufę oraz inne ukształtowanie chwytu i kabłąka osłaniającego spust. Bezpiecznik pozostał po obu stronach pistoletu, ale przeniesiono go z zamka na szkielet. Zatrzask magazynka jest montowany po lewej stro- IM Yektor SP l Sport nie, można go jednak przemontować na prawą. Magazynki w Z 88 i ŚPI są takie same, 15-nabojowe, chwyty natomiast są różne. Chwyt w ŚPI jest znacznie „szczuplejszy", jego obwód ma 135 mm, gdy w Z 88 obwód chwytu wynosił 147 mm. W Z 88 lufa była bruzdowana i miała 6 bruzd, w ŚPI występuje czteroboczna lufa poligonalna o tym samym skoku 254 mm. Nowy pistolet ma mechanizm samonapinania i wewnętrzną blokadę iglicy. Oznaczenie SP jest skrótem od service pistol - pistolet służbowy. Uzupełnieniem Yectora ŚPI jest Yector ŚPI Sport, czyli sportowo-wy czynowa odmiana tego pistoletu. Główna wprowadzona w nim zmiana to likwidacja mechanizmu samonapinania, pistolet strzela tylko z kurka uprzednio napiętego, ale można w nim regulować spust. Na końcu lufy montuje się przeciwciężar, będący jednocześnie trzykomorowym osłabiaczem podrzutu. Przyrządy celownicze są w stylu combat, z tym że muszkę z zamka przeniesiono na przeciwciężar. Zmieniono także, na większy, zatrzask magazynka w celu łatwiejszej wymiany magazynków. 273 14 16 15 4 s 13 18 Przekrój pistoletu CP l l - bezpiecznik główny; 2 - czerwony znak na bezpieczniku głównym; 3 - magazynek; 4 - nabój; 5 - komora nabojowa lufy; 6 - spust; 7 - bezpiecznik pomocniczy; 8 - blokada spustu; 9 - szyna spustowa; 10 - zaczep kurka; 11 - kurek; 12 - sprężyna kurka; 13 - iglica; 14 - zamek; 15 - otwór łączący lufę z cylindrem gazowym; 16 - cylinder gazowy; 17 - tłok; 18 - blokada iglicy Nowym pistoletem jest Yector CP1. Litery CP są skrótem od compact pistol, jest to bowiem pistolet nieduży i lekki. Z pistoletami Beretty nie łączy go ani wygląd zewnętrzny, ani budowa wewnętrzna. Sylwetka pistoletu jest zwarta i zaokrąglona, zasada zaś jego działania jest identyczna jak w niemieckim pistolecie P7 firmy Heckler i Koch. Zasada ta opiera się na wykorzystaniu energii odrzutu zamka półswobodnego, otwieranego z opóźnieniem. Do opóźniania otwarcia zamka wykorzystuje się gazy prochowe, które zaraz po wyrwaniu pocisku z łuski przedostają się z lufy niewielkim otworem do znajdującego się pod nią cylindra gazowego. W cylindrze gazy naciskają na tłok, który - połączony z zamkiem - nie pozwala na cofnięcie się zamka. Otwór łączący lufę z cylindrem znajduje się tuż za komorą nabojową i w związku z tym działanie opóźniające jest natychmiastowe. W tym rozwiązaniu lufa jest nieruchoma, a zamek niezaryglowany. Mechanizm spustowy nie pozwala na samonapinanie kurka. Me- 274 chanizm uderzeniowy jest mechanizmem kurkowym, ale z kurkiem wewnętrznym, schowanym w zamku. Pistolet ma aż dwa bezpieczniki zewnętrzne: główny, usytuowany w kabłąku, i pomocniczy - w języku spustowym. Bezpiecznik główny jest przesuwany do tyłu i do przodu, pomocniczy zaś wciskany palcem przy ściąganiu spustu. Trzecim zabezpieczeniem jest wewnętrzna blokada iglicy. Jest nią płaska sprężyna, jednym końcem zaczepiona o zgrubienie na iglicy. Spadający kurek unosi tę sprężynę do góry i zwalnia blokadę. Muszkę, mocowaną śrubą dociskową, można przesuwać w lewo i w prawo, celownik natomiast jest nieprzesuwny. Zatrzask magazynka, w postaci trójkątnego przycisku, znajduje się po lewej stronie pistoletu i praktycznie nie wystaje ponad szkielet. Pistolet nie ma też zewnętrznej dźwigni zaczepu zamka i dzięki temu wyciąganie broni odbywa się bez zahaczeń. Szkielet pistoletu jest wykonany z tworzywa polimerowego, lufa zaś ze stali nierdzewnej, kutej na zimno. Pistolet jest zasilany z magazynka o pojemności 13 nabojów. W wyposażeniu standardowym jest drugi magazynek o pojemności 12 nabojów, natomiast w ramach wyposażenia opcyj-nego można zamówić zatrzask magazynka dla leworęcznych oraz futerały dla lewo- i praworęcznych. 275 Tab. 23 Dane techniczne pistoletów Yector Pistolet 7 88 i, UU Vector SP1 Vector SP1 Sport CP1 Nabój 9 mm Para 9 mm Para 9 mm Para 9 mm Para Długość całkowita (mm) 217 210 240 177 Masa (g) 995 995 1080 720 Długość lufy (mm) 125 118 125 100,5 Pojemność magazynka (szt) 15 15 15 13/12 YICTORY MC 5 W angielskiej firmie Yictory Arms Co. Limited opracowano interesujący i oryginalny system pistoletowy, pod wspólną nazwą MC 5. Zasada działania pistoletu opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Pistolet jest ryglowany za pomocą osobnego, ruchomego rygla, osadzonego w szkielecie i łączącego lufę z zamkiem w położeniu zaryglowanym. Zasilany jest z magazynków o pojemności zależnej od kalibru. MC 5 jest systemem wielokalibrowym, można zeń strzelać nabojami: 9 mm Parabellum, 38 Super, 41 Action Express i 45 ACP. Aby Yictory MC 5 277 Yictory MC 5 rozłożony częściowo zmienić nabój, wystarczy wymienić lufę i magazynek. W każdym kalibrze są oferowane trzy lufy: standardowa, długa i bardzo długa. Ciekawym szczegółem jest to, że lufy o tej samej długości mają tę samą masę, niezależnie od naboju. Pistolet wyposażony jest w kurkowy mechanizm uderzeniowy, z kurkiem zewnętrznym. Mechanizm spustowy podwójnego działania pozwala na szybki strzał z samonapinania. Pistolet ma zwalniacz napiętego kurka umieszczony centralnie z tyłu pistoletu. Ma on postać płaskiego włącznika i jest jednakowo dostępny dla strzelców lewo- i praworęcznych. Wewnątrz pistoletu znajduje się samoczynna blokada iglicy oraz bezpiecznik przed strzałem przedwczesnym, gdy zamek nie został całkowicie zaryglowany. Na zewnątrz nastawny bezpiecznik można włączać zarówno przy kurku napiętym, jak i zwolnionym. MC 5 projektowano wyraźnie z myślą o strzelcach leworęcznych. Bezpiecznik zewnętrzny, dźwignia zaczepu zamka oraz zatrzask magazynka zostały zdublowane i znajdują się po obu stronach pistoletu. Tylko dźwignia do rozkładania, służąca jednocześnie do szybkiej wymiany lufy bez rozkładania broni, znajduje się po lewej stronie. Dźwignie i przyciski są przewymiarowane dla łatwiejszego ich włączania i urucha- 278 * * Zwalniacz napiętego kurka w pistolecie MC 5 umieszczono centralnie z tyłu pistoletu pod kurkiem miania. Przyrządy celownicze z trzema plamkami ułatwiają celowanie w gorszym oświetleniu. Muszka jest przesuwna i wymienna. Zamek pistoletu jest z góry otwarty, z łatwym dostępem do lufy. Przy takim rozwiązaniu nie ma problemów z wyrzucaniem łusek, a w razie niewypału lub zacięcia, dostęp do wnętrza pistoletu jest łatwiejszy niż w wypadku, gdy zamek zakrywa lufę od góry. Również ładowanie pistoletu pojedynczymi nabojami, gdy magazynek został uszkodzony lub zgubiony, jest łatwiejsze przy zamku otwartym. Lufa przy ruchu wstecznym wykonuje ruch tylko prostoliniowy, bez kątowych przemieszczeń tylnego końca, jakie występują w wypadku ryglowania przez przekoszenie.'Ponadto w pistolecie zainstalowane jest specjalne urządzenie sprężynowe samoczynnie centrujące położenie lufy dla uzyskania lepszej celności broni. Pistolet ma wskaźnik obecności naboju w komorze oraz - chyba jako jedyna cudowna dziewiątka - wskaźnik oddania przedostatniego naboju, nazywany też wskaźnikiem pustego magazynka. Rolę wskaźnika obecności naboju w komorze pełni wyciąg, który w MC 5 umieszczono centralnie na górnej powierzchni zamka, natomiast rolę wskaźnika pustego magazynka - dźwignia zaczepu zamka w tylnym położeniu. Po wystrzeleniu przedostatniego naboju pistolet zostaje przeładowany, ostatni nabój zostaje wprowadzony do komory i magazynek jest pusty. W tej chwili dźwignia zaczepu zamka w wyraźny sposób zmienia swe położenie. Tę zmianę można zobaczyć lub wyczuć dotykiem. Jest to sygnał dla użytkownika, że w tym momencie należy wymienić magazynek. Jeśli w trakcie wymiany magazynka użytkownik zostanie zaatakowany, może się bronić - ma w lufie nabój, może oddać strzał. Szkielet, zamek, lufa i rygiel są wykonane z węglowych stali konstrukcyjnych o dużej wytrzymałości. Na zamówienie można otrzymać pistolety ze stali nierdzewnej lub ze szkieletem 279 z lekkiego stopu. Ponadto są oferowane: bezpiecznik maga-zynkowy, lufy z osłabiaczami podrzutu, celownik regulowany oraz nocne, podświetlane przyrządy celownicze. Długość pistoletu wynosi 216 mm z lufą standardową, szerokość 43 mm; lufa standardowa ma długość 111 mm, lufa długa 149 mm, bardzo długa - 191 mm; długość linii celowniczej wynosi 165 mm przy lufie standardowej; lufy mają 6 bruzd prawoskrętnych; masa pistoletu ze szkieletem stalowym i pustym magazynkiem wynosi 1277 g, z pełnym magazynkiem z nabojami 9 mm Parabellum - 1504 g; pojemności magazynków: 17 naboi kalibru 9 mm Parabellum lub 38 Super, 12 naboi kalibru 41 AE oraz 10 naboi 45 ACP plus jeden nabój dodatkowy w lufie. 280 WALTHER Waltherowie, znani niemieccy producenci broni pochodzą z Turyngii, gdzie już w końcu XVI wieku powstały pierwsze warsztaty i gildie rusznikarskie w takich miastach, jak Suhl, Zella i Mehlis. Carl Wilhelm Walther założył swe przedsiębiorstwo jesienią 1886 roku właśnie w Zella-Mehlis. Początki były bardzo skromne. Warsztat składał się z tokarki, pedałówki, imadła i przenośnego paleniska kowalskiego. Właściciel miał 28 lat, gdy wraz z terminującym u niego uczniem wyprodukował pierwsze karabiny myśliwskie i tarczowe. Rodzina Walthera miała bogate tradycje rusznikarskie. Matka Rosalia, z domu Pistorowa, była wnuczką Gustawa Wilhelma Pistora, producenta karabinów w Bormiihle w pobliżu As-bach-Schmalkalden. Firma „Pistor-Schmalkalden" była znana w Europie z doskonałej broni. Żona Walthera również pochodziła z rodziny parającej się wyrobem broni. Była córką producenta rewolwerów Christiana Friedricha Pickerta, który miał swój zakład w Grossfahner w pobliżu Gothy. Waltherowie mieli pięciu synów: Fritza Augusta, Georga Carla, Williego Alfreda, Hansa Ericha i Carla Lothara. Trzej najstarsi uczyli się rusznikarstwa w warsztacie ojca, Hans został kupcem, Carl zaś producentem narzędzi. Byli zdolnymi rzemieślnikami i z sukcesem wytwarzali karabiny myśliwskie oraz tarczowe systemu Martini. 281 Gdy na przełomie wieków rozpoczęto na świecie prace nad pistoletami samopowtarzalnymi, Carl Walther nie pozostał w tyle, lecz wraz z najstarszym synem aktywnie włączył się w ten proces. W 1908 roku powstał pierwszy, użyteczny pistolet samopowtarzalny „Walther Model l" kalibru 6,35 mm, a w krótkim czasie po nim - następne modele, do M 9 włącznie. Carl Walther zmarł w 1915 roku. Synowie, a zwłaszcza Fritz, kontynuowali jego dzieło. Fritz Walther, urodzony w 1889 roku, autor 80 patentów, zajmował się nie tylko bronią. Oprócz wytwarzania znanych pistoletów policyjnych PP i PPK, w latach dwudziestych uruchomił produkcję kalkulatorów, wówczas jeszcze mechanicznych urządzeń liczących. Dział ten objął następnie i prowadził przez wiele lat drugi z synów, Georg Walther. Rozwój firmy przebiegał następująco. W 1886 roku był właściciel, terminujący uczeń i pedałówka. W 1908 roku, gdy rozpoczęto produkcję pistoletów, było już 15 pracowników. Gdy wybuchła pierwsza wojna światowa, Walther miał 75 pracowników i 50 maszyn. Podczas wojny zatrudnienie wzrosło do 500 osób, a liczba maszyn do 750. Na początku drugiej wojny światowej u Walthera pracowało 2000 osób. W 1945 roku Zella-Mehlis było najpierw okupowane przez Amerykanów. Ogromna kolekcja broni, wzorów własnych i obcych, modeli doświadczalnych i prototypów, stała się zdobyczą wojenną żołnierzy. Do dziś pojawiają się w USA bardzo cenne egzemplarze. Podobno jest wśród nich pistolet z mechanizmem ryglowym kolankowo-dźwigowym, jak w Parabellum, ale z magazynkiem 16-nabojowym. Jeśli ten pistolet ma mechanizm samonapinania, to jest to bardzo wczesna, może najwcześniejsza cudowna dziewiątka. Po krótkim pobycie Amerykanie opuścili zakłady, Turyngia bowiem weszła w skład radzieckiej strefy okupacyjnej. I Sowieci dokonali reszty: maszyny zdemontowali i wywieźli, budynki zaś wysadzili w powietrze. Fabryka Walthera przestała istnieć w sensie dosłownym. Fritz Walther z niewielką aktówką, wypełnioną najważniejszymi dokumentami, uciekł na Zachód. W Ulm nad Dunajem, w Badenii-Wirtembergii, w baraku, zaczął działalność od początku, to znaczy od kalkulatorów. Z czasem, w miarę jak 282 .o łagodniały restrykcje aliantów, wrócono do wytwarzania broni, zwłaszcza pistoletów, one bowiem były zawsze najlepszą wizytówką Walthera. Georg Walther zmarł w 1954 roku, Fritz Walther - w 1966 roku. Za osiągnięcia techniczne obaj zostali odznaczeni Złotym Medalem Diesela. Po śmierci Fritza firmę przejął jego syn Carl Heinz Walther i prowadził ją do śmierci w 1983 roku. Po nim kierownictwo objął inżynier dyplomowany Hans Fahr, wnuk Georga Walthera i kierował przedsiębiorstwem do 1988 roku. Stulecie firmy obchodzono więc jeszcze w rodzinie. Firmy rodzinne działają w wielu branżach, nie tylko technicznych. Historia Waltherów jest dobrym przykładem takiej firmy w dziedzinie uzbrojenia, chociaż jej najlepszy wyrób, pistolet P 38, kojarzy się z okupacją hitlerowską. Dalsze losy nie były już tak świetne. Firma podupadła, miała problemy ekonomiczne, wreszcie została sprzedana. Od 1993 roku jest jednym z przedsiębiorstw wchodzących w skład produkcyjno-handlo-wego koncernu Umarex Gruppe. Z punktu widzenia konstrukcji wśród dziewiątek Walthera można wyróżnić cztery typy. Do pierwszego typu zalicza się pistolety ryglowane za pomocą osobnego rygla i mające zamek obejmujący lufę tylko częściowo. Taki zamek z wybraniem ułatwia wyrzucanie łusek pochodzących ze słabszych naboi, ułatwia ładowanie pojedynczych naboi w razie uszkodzenia lub zgubienia magazynka, przenosi muszkę na lufę i nadaje pistoletowi charakterystyczny wygląd zewnętrzny, pozwalający łatwo odróżnić tę broń od innych pistoletów. Głównym przedstawicielem tego typu jest pistolet P 38, strzelający nabojami 9 mm Parabellum. Zasada działania pistoletu opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Ryglowany jest on za pomocą oddzielnego ruchomego rygla, obracającego się w płaszczyźnie pionowej. Do napędu zamka w ruchu powrotnym służą dwie sprężyny, rozmieszczone symetrycznie na szkielecie. Zasilanie zapewnia wymienny magazynek pudełkowy 8-nabojowy z jednorzędowym ustawieniem amunicji. Mechanizm spustowy jest mechanizmem podwójnego działania, pozwalającym na samona-pinanie kurka. Pistolet wyposażony jest w kurkowy mechanizm 283 uderzeniowy, z kurkiem zewnętrznym. Na lewej ściance zamka znajduje się zewnętrzny bezpiecznik skrzydełkowy będący jednocześnie zwalniaczem napiętego kurka, natomiast wewnątrz pistolet ma samoczynną blokadę iglicy, zwalnianą przez pełne ściągnięcie spustu. Stałe przyrządy celownicze są ustawione na 50 m. Zatrzask magazynka znajduje się w dolnej, tylnej części chwytu. Szczegółem wyróżniającym P 38 jest wskaźnik obecności naboju w komorze nabojowej. Ma on postać sworznia, pojawiającego się przy celowniku po wprowadzeniu naboju do komory. Dźwignia do zwalniania zamka z tylnego położenia, dźwignia do częściowego rozkładania pistoletu oraz uszko do mocowania rzemienia znajdują się po lewej - tej samej co bezpiecznik - stronie pistoletu, co wskazuje, że projektowano go dla praworęcznych. Prace projektowe, które doprowadziły do powstania P 38, rozpoczęły się w 1935 roku. Ich celem było stworzenie pistoletu łatwiejszego i tańszego w produkcji niż Parabellum P 08 i przystosowanego do warunków produkcji masowej. Prowadzono je w kilku firmach, głównie jednak u Walthera, gdzie powstały kolejno konstrukcje znane jako MP, AP i HP. Są to skróty od Militarisches Pistole, Armee Pistole i Heeres Pistole, wskazujące wyraźnie, że chodzi o pistolet wojskowy. W 1936 roku uzyskano dwa patenty: numer 706 038 z 10 kwietnia 1936 roku i numer 721 702 z 27 października tegoż roku. Pierwszy z nich, uzyskany przez Georga i Ericha Waltherów, dotyczył zamka, wyciągu, iglicy i wskaźnika obecności naboju w komorze, drugi natomiast, uzyskany przez Fritza Walthera i Fritza Barthelemensa - dotyczył sposobu ryglowania pistoletu. Oba chroniły rozwiązania zastosowane w pistoletach AP i później HP. Główna różnica między pistoletami AP i HP polegała na tym, że AP miał kurek wewnętrzny, HP zaś zewnętrzny. W końcu 1938 roku dopracowano szczegóły do takiego stopnia, że pistoletowi nadano oficjalne oznaczenie Pistole 38, w skrócie P 38, i skierowano go do produkcji. Produkcję u Walthera rozpoczęto w 1939 roku, ale przekazanie pistoletów dla wojska opóźniło się aż do kwietnia 1940 roku z powodu braku kabur. Następnie wytwarzanie P 38 uruchomiono w zakładach Mausera oraz w firmie Spreewerke 284 GmbH. Oznaczenia kodowe, nanoszone na pistolety, były następujące: u Walthera 480, później ac, u Mausera byf, później svw, w Spreewerke zaś cyg. Oficjalnie ocenia się, że trzy niemieckie wytwórnie wyprodukowały w czasie wojny łącznie l 144 000 pistoletów. Produkcję w Spreewerke uruchomiono najpóźniej, ale tam uzyskano największą wydajność. W 1944 roku u Walthera produkowano 10 tysięcy P 38 miesięcznie, u Mausera 12,5 tysiąca, w Spreewerke zaś - 25 tysięcy, czyli około tysiąca pistoletów dziennie. P 38 był rzeczywiście łatwiejszy w produkcji niż P 08, nie był jednak tak tani, jak się spodziewano. Z danych zgromadzonych przez wywiad aliancki wynika, że w 1945 roku u Mausera P 38 kosztował 31 reichs-marek, natomiast ostatnia cena P 08, ze stycznia 1943 roku, również u Mausera, wynosiła 35 reichsmarek. W tych latach dolar amerykański był wart 2,5 marki. Mechanizm samonapinania kurka, wewnętrzna blokada iglicy, pozwalająca nosić bezpiecznie nabój w komorze z kurkiem opuszczonym, wskaźnik obecności naboju w komorze oraz możliwość zwalniania napiętego kurka bez oddania strzału pozwalają zaliczyć P 38 do cudownych dziewiątek, chociaż w tamtym czasie nie znano jeszcze tego terminu. Brakowało mu jedynie pojemnego magazynka, choć taki magazynek istniał - miał go Browning HP. Pierwsza skrócona wersja P 38 K powstała jeszcze w Zella-Meh-lis. Od oryginału różniła się krótszą lufą, innymi okładkami chwytu oraz brakiem ucha do mocowania rzemienia. Lufę skrócono, ale muszka pozostała na niej, okładki zaś, zamiast ebonitowych, były drewniane. Bezpiecznik, dźwignia do rozkładania oraz dźwignia zaczepu zamka zostały jak w P 38, to znaczy po lewej stronie pistoletu, zaś zatrzask magazynka - u dołu chwytu. Po wojnie, w 1957 roku uruchomiono w Ulm produkcję P 38, zaś w 1963 roku, pod nazwą P l, wprowadzono ten pistolet oficjalnie do uzbrojenia Bundeswehry. Główne zmiany w P l, w stosunku do P 38, to zamiana szkieletu na aluminiowy oraz zmiana kształtu bezpiecznika i iglicy. Zmiany kształtu były na tyle istotne, że części te nie są wymienne między P l i P 38. Zastosowanie aluminium zmniejszyło masę broni. Szkielety ze 285 stopu aluminiowego były stosowane przez Walthera już w latach trzydziestych w pistoletach PP. W 1939 roku firma A.F. Stoeger Company z Nowego Jorku sprzedawała w USA pistolety HP w cenie 75 dolarów za egzemplarz. Gdy w 1960 roku P 38 pojawił się ponownie w Stanach Zjednoczonych, jego cena wynosiła 96 dolarów, natomiast w 1990 roku pistolet ze szkieletem aluminiowym kosztował już 995 dolarów, a ze stalowym - 1400 dolarów. Podstawowym nabojem używanym w P 38 jest nabój 9 mm x 19 Parabellum, ale są też wzory tego pistoletu przystosowane do naboju 7,65 mm Parabellum i 22 Long Rifle. W wypadku wzoru strzelającego amunicją 22 LR pistolet ma zamek swobodny, iglica zaś jest dostosowana do odpalania nabojów z bocznym zapłonem. Niektóre źródła donoszą o istnieniu - w niewielkiej liczbie egzemplarzy - wzorów strzelających nabojami 45 ACP i 38 Super. W zakładach w Ulm podjęto również prace rozwojowe nad pistoletem P l, w wyniku których powstały pistolety P 38 K i P 4. Pistolet P 38 K, chociaż ma to samo oznaczenie, różni się bardzo od P 38 K z Zella-Mehlis nie tylko wyglądem zewnętrznym, ale przede wszystkim budową wewnętrzną. Różnice zewnętrzne są dwie. Po pierwsze - lufa została tak skrócona, że muszkę trzeba było przenieść na przedni mostek zamka, po drugie zaś - zlikwidowano pokrywkę zamka, zamykającą zamek od góry. Zmiany w budowie wewnętrznej polegają na całkowitym przeprojektowaniu systemu zabezpieczeń pistoletu. Dźwignię, która w P 38 była bezpiecznikiem zewnętrznym, zostawiono na tym samym miejscu na zamku, ale zmieniono jej funkcję: nie jest ona już bezpiecznikiem, lecz jedynie zwalniaczem napiętego kurka, bez oddawania strzału. Całe zabezpieczenie przeniesiono do wnętrza pistoletu, który nosi się z nabojem wprowadzonym do lufy. System bezpieczeństwa stanowią aż cztery zabezpieczenia: trzy przed strzałem przypadkowym i jedno przed strzałem przedwczesnym. Przed strzałem przypadkowym chronią: samoczynna blokada iglicy, wgłębienie na wewnętrznej, uderzającej powierzchni kurka oraz ząb zabezpieczający kurka. Iglica jest stale zablokowana w kierunku poosiowym i ustawiona w położeniu przekoszonym w dół. W tym położeniu spadający kurek nie 286 r L może uderzyć w iglicę, gdyż zawsze trafia w tylny koniec iglicy nie powierzchnią uderzającą, lecz wgłębieniem, specjalnie wykonanym na tej powierzchni. Ząb zabezpieczający kurka służy do unieruchomienia zwolnionego kurka na zaczepie kurkowym. Strzałowi przedwczesnemu zapobiega występ na szynie spustowej. Dopóki zamek nie zostanie zaryglowany, dopóty naciska on na ten występ, obniża szynę spustową i odłącza ją od zwalniacza blokady iglicy. Walther P5 Aby oddać strzał, trzeba zwolnić blokadę iglicy i podnieść iglicę do położenia ponad wgłębieniem na powierzchni kurka. Dopiero w takim położeniu kurek może uderzyć w swobodną iglicę i spowodować strzał. Zwolnienie blokady i podniesienie iglicy dokonuje się za pomocą zwalniacza blokady. Jest to specjalna dźwignia, uruchamiana przez szynę spustową podczas ściągania spustu. Górne ramię tej dźwigni podnosi iglicę, dolne zaś obraca zaczep kurkowy i zwalnia kurek. Jeśli kurek zostanie napięty osobnym chwytem, iglica pozostanie zablokowana i przekoszona. Tylko pełne ściągnięcie spustu - zarówno przy strzelaniu z kurka uprzednio napiętego, jak i z samonapinania - może spowodować obrót dźwigni, która podniesie iglicę i zwolni blokadę. To samo rozwiązanie powtórzono w pistolecie P 4. Od pistoletów P 38 i P 38 K różni się on tym, że ma lufę o długości 287 Walther P 5 rozłożony całkowicie pośredniej: krótszą niż w P 38, ale dłuższą niż w P 38 K i w związku z tym muszka w pistolecie P 4 znajduje się na lufie. Drugi typ dziewiątek Walthera charakteryzuje się tym, że jest ryglowany za pomocą rygla wahliwego, jak w typie pierwszym, ale zamek pistoletu obejmuje lufę na całej długości. Peł- 288 ny zamek sprawia, że sylwetka pistoletu jest zupełnie inna niż w P 38, bardziej zbliżona do pistoletów PP i PPK. Podstawowym przedstawicielem tego typu jest pistolet P 5. Z konstrukcyjnego punktu widzenia P 5 jest rozwinięciem pistoletu P 4, zachowano bowiem w nim wszystkie mechanizmy wewnętrzne z P 4. Można by powiedzieć, że P 5 to P 4 w nowym opakowaniu. Różnice w stosunku do P 4 dotyczą muszki, celownika i zwalniacza napiętego kurka. Muszka w pistolecie P 5 znajduje się na zamku, ponieważ lufę „schowano" w zamku. Celownik w P 5 można regulować w kierunku za pomocą śruby, umieszczonej wewnątrz celownika. Jeden „klik" przy obracaniu śruby w lewo lub w prawo przesuwa średni punkt trafienia w poziomie o 2,3 cm na odległości 25 m. Zwalniacz napiętego kurka, który w P 4 był na zamku, przeniesiono na szkielet i połączono z zaczepem zamka w jeden mechanizm, umieszczony po lewej stronie pistoletu, tuż za spustem. Zgodnie ze swym przeznaczeniem służy on, przede wszystkim, do zwalniania kurka, ale po ostatnim strzale, gdy zamek zostanie zatrzymany w tylnym położeniu, pierwsze naciśnięcie na tę dźwignię powoduje zwolnienie zamka, drugie zaś - zwolnienie kurka. Wersja P 5 Compact, zgodnie ze swą nazwą, różni się od P 5 mniejszymi wymiarami oraz tym, że zatrzask magazynka przeniesiono do góry i umieszczono go za kabłąkiem z lewej strony pistoletu. WPS, tak jak w P 38 i pochodnych pistoletach, zatrzask magazynka znajduje się z tyłu, w dolnej części chwytu. W 1989 roku wprowadzono pistolet Pl Al. Jest to odmiana pistoletu P 5, różniąca się od niego tylko tym, że na zamku ma bezpiecznik nastawny. Włączenie tego bezpiecznika powoduje przekosze-nie iglicy i ustawienie jej na wprost wgłębienia w kurku. Znany jest także inny wzór pistoletu P 5. Nosi on nazwą P 5 z wymienną lufą (mit Wechselrohr) i strzela amunicją kalibru 8,2 mm - 9T. Pocisk z tego naboju, o masie tylko 0,38 g, w odległości 2,5 m od wylotu lufy osiąga prędkość 898 m/s i energię 153 dżule. W ulotce firmowej, z której pochodzi ta informacja, podano również, że istnieje wzór P 5 przystosowany do amunicji 7,65 mm Parabellum. 289 Z okazji 100. rocznicy istnienia firmy wypuszczono pistolet P 5 w wydaniu luksusowym. Ma on drewniane okładki chwytu z głęboko rzeźbioną gałązką dębu oraz pozłacany kurek i język spustowy. Na lewej stronie zamka znajduje się napis: 1886-1986 100 Jahre WALTHER. W opisanych wyżej pistoletach Walthera typu pierwszego i drugiego manipulatory zewnętrzne, to znaczy bezpiecznik, zwal-niacz napiętego kurka, zatrzask magazynka, dźwignia zaczepu zamka w tylnym położeniu i dźwignia do rozkładania znajdowały się po lewej stronie pistoletu, co wskazuje, że była to broń przeznaczona dla strzelców praworęcznych. Drugim wyróżnikiem tych pistoletów był magazynek jednorzędowy o małej pojemności. Nowoczesny pistolet wojskowy i policyjny powinien mieć magazynek o dużej pojemności i być bronią w jednakowym stopniu dostępną dla strzelców lewo- i praworęcznych. Oba te wymagania zrealizowano w trzecim typie pistoletów Walthera. Podstawowym reprezentantem trzeciego typu jest pistolet P 88. Ma on sylwetkę odmienną, bardziej zbliżoną do takich pistoletów, jak Browning czy SIG-Sauer, niż do swych poprzedników P 38 czy P 5. Ryglowany jest też inaczej, nie za pomocą osobnego rygla, lecz poprzez połączenie prostopadłościennej komory nabojowej z .oknem wyrzutowym łusek, wyciętym w zamku. Wspólną cechą pistoletów trzeciego i drugiego typu jest zamek obejmujący lufę na całej długości. Broń ma dwurzędowy magazynek o pojemności 15 nabojów, a szczegóły konstrukcyjne wyraźnie wskazują, że przy projektowaniu tego pistoletu pomyślano o wygodzie strzelców leworęcznych. P 88 ma mechanizm samonapinania kurka i system zabezpieczeń wewnętrznych takie jak w pistolecie P 5. Na zewnątrz znajduje się tylko jedna dźwignia służąca do zwalniania kurka i zaczepu zamka w tylnym położeniu, ale występuje ona po obu stronach pistoletu. Zatrzask magazynka, usytuowany przy kabłąku, też jest obustronny. Kabłąk pistoletu jest obszerny, profilowany dla wygodnego strzelania oburącz, a na języku spustowym znajduje się ogranicznik drogi spustu. Celownik pistoletu można przesuwać w lewo lub w prawo. Dźwignię do rozkładania pistoletu przesunięto do tyłu i obecnie znajduje się ona nad językiem spu- 290 " stowym tylko po lewej stronie broni. W sumie Walther P 88 jest nowoczesną, wysokiej klasy cudowną dziewiątką. Wersja P 88 Compact jest nieco krótsza od oryginału, w magazynku zaś mieści o jeden nabój mniej. Główna zmiana polega na przywróceniu bezpiecznika. Dwufunkcyjny mechanizm z P 88 zastąpiono dwiema dźwigniami: tradycyjnym zaczepem zamka, usytuowanym na szkielecie, i równie tradycyjnym bezpiecznikiem, przeniesionym na zamek, z tym że dźwignia zaczepu zamka i dźwignia do rozkładania znajdują się tylko po jednej, lewej stronie pistoletu, bezpiecznik natomiast występuje po obu stronach. Siła spustu przy kurku napiętym wynosi 27 niutonów, przy samonapinaniu - 53 niutony. We Włoszech jest używany pistolet P 88 Compact, przystosowany do strzelania nabojami 9 mm x 21 IMI. Od wzoru strzelającego amunicją podstawową 9 mm x 19 Parabellum różni się tylko nabojem, wygląd zewnętrzny i budowa wewnętrzna są takie same jak w oryginalnym P 88 Compact. Z pistoletu P 88 Compact wywodzą się konstrukcyjnie dwa następne pistolety Walthera, oba przeznaczone do uprawiania różnych form sportu strzeleckiego. Pistolet P 88 Competition jest sportową odmianą P 88 Compact. Główna wprowadzona w nim zmiana polega na usunięciu mechanizmu samonapinania; pistolet strzela tylko z kurka uprzednio napiętego. Do wyboru są dwie lufy: o długości 100 mm i skoku gwintu 250 mm oraz o długości 125 mm i skoku gwintu 350 mm. W pistolecie z dłuższą lufą instaluje się u jej wylotu przeciwciężar, zapobiegający podrzutowi lufy. Przyrządy celownicze są stałe, celownik i muszka na zamku. Język spustowy ma inny kształt niż w P 88 Compact, natomiast ogranicznik drogi spustu - tak jak w P 88 Compact - wystaje ze szkieletu. P 88 Champion to wyczynowa odmiana P 88 Compact. Tak jak z Competition, z pistoletu Champion strzelać można tylko z kurka uprzednio napiętego. Do wyboru są trzy lufy: o długości 100, 125 i 150 mm. W lufach dłuższych, podobnie jak w Competition, u ich wylotu instaluje się przeciwciężary: z trzema podcięciami na lufie o długości 150 mm i z dwoma podcięciami na lufie o długości 125 mm. Celownik nastawny, 291 mikrometryczny, znajduje się na zamku, muszka natomiast na przeciwciężarze. W pistolecie z lufą 150 mm przewód lufy jest poligonalny, szkielet duralowy, a okładki chwytu z drewna orzechowego z chropowatą powierzchnią. Język spustowy ma kształt taki sam jak w pistoletach Competition. Zatrzask magazynka i bezpiecznik w pistoletach Champion i Competition znajdują się po obu stronach pistoletu, jak w P 88 Compact. Najnowszym pistoletem jest Walther P 99. Można go uznać za czwarty typ pistoletów Walthera. Od P 88 odróżnia go głównie: odmienna sylwetka, polimerowy szkielet oraz bijnikowy (zamiast kurkowego) mechanizm uderzeniowy. Mechanizm spustowy podwójnego działania ma siłę spustu 20 niutonów przy strzelaniu z bijnika uprzednio napiętego i 50 niutonów przy strzelaniu z samonapinania. Odpowiednie drogi spustu wynoszą 5 i 14 mm. Pistolet na zewnątrz nie ma bezpiecznika, głównym zabezpieczeniem jest wewnętrzna blokada bijnika, który na swym przednim końcu ma stały grot igliczny, a w środkowej części własną sprężynę napędową. Do zwalniania napiętego bijnika służy przycisk, usytuowany w wycięciu na górnej powierzchni zamka, za oknem wyrzutowym łusek. Takie usytuowanie sprawia, że przycisk jest dostępny dla strzelców lewo- i praworęcznych. Ergonomicznie opracowany chwyt pistoletu jest ustawiony pod kątem 110 stopni względem osi lufy. Linia celownicza ma długość 158 mm, a odległość od tylnej powierzchni chwytu do spustu wynosi 66 mm przy bijniku napiętym i 75 mm przy samonapinaniu. 292 Tab. 24 Dane techniczne pistoletów Walthera Pistolet Nabój Otwarcie ognia Długość całkowita (mm) Masa (g) Długość lufy (mm) Pojemność magazynka (szt) P 38 9 mm P 7,65 mm P 22 LR opóźnione 216 950 125 8 P1 9 mm P opóźnione 216 800 125 8 P 38 K Żel la 9 mm P opóźnione 168 830 80 8 P 38 K Ulm 9 mm P nieopóźnione 160 - 70 8 P4 9 mm P nieopóźnione 200 800 110 8 P5 9 mm P 7,65 mm P 22 LR nieopóźnione 180 795 90 8 P1 A1 9 mm P opóźnione 180 795 90 8 P 5 Compact 9 mm P nieopóźnione 170 750 79 8 P 88 9 mm P nieopóźnione 187 895 102 15 P 88 Compact 9 mm P 9 mm IMI opóźnione opóźnione 181 185 822 800 97 97 14 14 P 88 Champion 9 mm P opóźnione 232 940 150 14 P 88 Competition 9 mm P opóźnione - - 125 14 P 99 9 mm P nieopóźnione 180 700 102 16 N> VO W WIST 94 Taką nazwę nosi polski pistolet opracowany w Wojskowym Instytucie Technicznym Uzbrojenia przez zespół pod kierownictwem Wiesława Starka. Stworzono ją z inicjałów nazwisk członków zespołu. Prace nad skonstruowaniem prototypu zakończono w 1994 roku i stąd w nazwie liczba 94. Wcześniej pistolet nazywano P 93 Piryt lub P 93 P. Broń skonstruowano do naboju 9 mm Parabellum. Zasada działania pistoletu opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Pistolet jest ryglowany przez prze-koszenie lufy. Unoszenie i opuszczanie tylnego końca lufy odbywa się przez współdziałanie znajdującego się w dolnym występie lufy otworu o zarysie krzywkowym, z blokiem ryglującym. Ryglowanie zaś zapewniają pierścieniowe występy na górnej powierzchni lufy, wchodzące w poprzeczne wyżłobienia w wewnętrznej powierzchni zamka. Opracowany był również inny typ tego pistoletu, ryglowany przez obrót lufy, podobnie jak w pistolecie Colt Model 2000 Ali American. Główne części pistoletu to: szkielet, zamek, lufa, sprężyna powrotna z żerdzią i magazynek. Szkielet pistoletu jest wykonany z tworzywa poliamidowego typu Itamid, zbrojonego nie-ukierunkowanym włóknem szklanym. W odniesieniu do tradycyjnych technologii i materiałów oznacza to zmniejszenie 294 Części i zespoły pistoletu WIST94L 1 -lufa 7-blokada iglicy 2 -zamek 8 -szczerbina 3-wskaźnik naboju 9-zastawka 4-sprężyna wskaź.nb. 10-wyciąg 5 -wkrętka 6 - sprężyna blokady 11 - iglica 12-prowadnica iglicy 13-sprężyna prowadnicy 14-sprężyna iglicy 15-tulejka iglicy 16-żerdź 17-sprężyna powrotna 18-szyna spustowa 19-korpus spustu 20-język spustowy 21-oś szyny spustowej 22-sprężyna spustu 23-ustalacz osi 24-sprężyna ustalacza 25-oś główna 26-oś spustu 27-wkladka sterująca 28-zaczep zamka 29-sprężyna zaczepu 30-wkładka tylna 31-sprężyna szyny spustowej 32-oś wkładki tylnej 33-pudełko magazynka 34-donośnik 35-sprężynka magazynka 36-denko 37-okładka lewa 38-okladka prawa 39-szkielet 40-sprężyna zatrzasku 41-zatrzask 42-sworzeń 43-korek 44-wkręt dociskowy 45-moduł laserowy 46-włącznik lasera 47-plytka górna 48-baterie zasilające 49-płytka dolna 50-zasuwka 51-ucho w WIST 94 L rozłożony całkowicie masy pistoletu. Tworzywo nie wymaga ani pokryć ochronnych, ani zabiegów konserwacyjnych oraz dobrze tłumi drgania wywołane strzałem i przemieszczaniem się ruchomych części broni. Lufa ma sześcioboczny przewód poligonalny. Zarys ten jest kształtowany po linii śrubowej o skoku 252 mm dwiema metodami: metodą kucia na zimno lub metodą obróbki elektrochemicznej. Pistolet nie ma kurka, lecz igliczny mechanizm uderzeniowy z samoczynną blokadą iglicy, zwalnianą przez nacisk na spust. Napinanie i zwalnianie iglicy odbywa się w dwu fazach. Wstępnego napięcia dokonuje się przy każdym wstecznym i powrotnym ruchu zamka przy ręcznym przeładowaniu lub w wyniku strzału. Końcowe napięcie iglicy następuje w wyniku nacisku na spust na drodze około 7 mm. W końcowej fazie ruchu iglica zostaje odblokowana i zwolniona - wówczas może paść strzał. WIST 94 jest więc pistoletem DAO (double action only), strzela tylko z samonapinania, ze stałą siłą spustu. Wewnętrzna blokada iglicy jest wystarczającym zabezpieczeniem, zewnętrzny bezpiecznik nastawny jest zbędny, a brak kurka sprawia, że zwalniacz kurka jest też oczywiście zbędny. Dzięki temu na zewnętrznej powierzchni pistoletu jest tylko jedna dźwignia - zaczep zamka w tylnym położeniu po ostatnim strzale. Zaczep ten znajduje się po lewej stronie pistoletu, podobnie jak zatrzask magazynka, usytuowany za kabłąkiem, z tym że zatrzask można przestawić na prawą stronę dla wygody leworęcznych. Pistolet nosi się bezpiecznie z nabojem w lufie i jest on w każdej chwili gotów do natychmiastowego oddania strzału. Pistolet ma wskaźnik obecności naboju w komorze nabojowej. Ma on postać niewielkiego trzpienia, wysuwającego się z tylnej pokrywy zamka, gdy broń jest nabita. Muszka i szczer-binka są podświetlane za pomocą trytowych źródeł światła w układzie trzech punktów: dwa na szczerbince, jeden na muszce. Ponadto szczerbinka ma białą obwódkę w kształcie litery U. Pistolet może być wyposażony w laserowy wskaźnik celu. Długość pistoletu wynosi 190 mm, wysokość 137 mm, szerokość 35 mm, długość lufy 114 mm, linii celowniczej 171 mm. Masa broni niezaładowanej wynosi 730 g, załadowanej 930 g, pojemność magazynka - 16 naboi, siła spustu - 30 niutonów. n 296 ZASTAYA Producent tych pistoletów, zakłady Zastava Arms z serbskiego Kragujevaca w byłej Jugosławii, nie ukrywa, że chciał stworzyć dobrą broń, opartą na znanych i sprawdzonych rozwiązaniach. Wygląd zewnętrzny pistoletu i jego budowa wewnętrzna są wyraźnie podobne do szwajcarskiego SIG-a. Wzór opracowany do naboju 9 mm x 19 Parabellum ma kilka oznaczeń: Zastava 99, Ćrvena Zastava 99, ĆZ 99 lub Z 9. Zasada działania opiera się na wykorzystaniu energii krótkiego odrzutu lufy. Pistolet jest ryglowany przez przekoszenie lufy w płaszczyźnie pionowej. Do ryglowania wykorzystuje się Zastava 99 297 prostopadłościenną komorę nabojową, wprowadzaną w wycięcie w zamku. Unoszenie i opuszczanie lufy następuje w wyniku współdziałania skośnego, dolnego występu lufy z blokiem ryglującym, osadzonym w szkielecie. Pistolet wyposażony jest w kurkowy mechanizm uderzeniowy, z kurkiem zewnętrznym, i mechanizm spustowy podwójnego działania z samona-pinaniem kurka. Zasilany jest z magazynków pudełkowych o pojemności zależnej od stosowanego naboju. Oprócz amuniq'i 9 mm Parabellum pistolety Zastava są oferowane z nabojami 9 mm IMI oraz 40 SW. Głównym zabezpieczeniem pistoletu jest wewnętrzna blokada iglicy. Na zewnątrz nie ma bezpiecznika nastawnego, jest jedynie dźwignia spełniająca dwie funkcje: zwalniania zamka z tylnego położenia oraz zwalniania napiętego kurka bez oddania strzału. Wykorzystanie jednej dźwigni do realizacji dwu funkcji zastosowano już wcześniej, w pistolecie P 5 Walthera. W Zastavie 99 dźwignia ta, a także zatrzask magazynka, zostały zdublowane i znajdują się po obu stronach pistoletu. Przyrządy celownicze, z trzema plamkami, zostały wyposażone w trytowe źródła światła, można więc z nich korzystać również w nocy. To rozwiązanie potraktowano jako standardowe. W innych pistoletach trytowe celowniki nocne są zazwyczaj dostarczane na zamówienie, za dodatkową opłatą. Standardowy jest również wskaźnik obecności naboju w komorze. Lufa, kuta na zimno, jest chromowana wewnątrz i na zewnątrz. Zamek jest frezowany z pełnego bloku stali na frezarkach sterowanych komputerowo. Powierzchnie zewnętrzne są czernione lub mają nowoczesne wykończenie polimerowe, które w badaniach okazało się bardziej odporne na korozję niż czernienie. W obu rodzajach wykończenia górna powierzchnia zamka jest matowa, aby uniknąć odblasków przy celowaniu. Okładki chwytu wykonano z szarego polimeru. Długość całkowita pistoletu wynosi 190 mm, wysokość 140 mm, długość lufy 108 mm; masa pistoletu bez magazynka wynosi 860 g, załadowanego - 1145 g; pojemność magazynka - 15 naboi kalibru 9 mm Parabellum i 9 mm IMI lub 11 naboi kalibru 40 S W; siła spustu wynosi 20 niutonów przy kurku napiętym i 55 niutonów przy samonapinaniu. 298 UWAGI KOŃCOWE Sumaryczny obraz przedstawia się następująco: w 21 krajach na świecie 46 firm produkuje 60 typów cudownych dziewiątek. Jeśli weźmiemy pod uwagę odmiany, wzory, wersje i modyfikacje, okaże się, że światowa rodzina dziewiątek liczy około 500 pistoletów i stale się powiększa. Jest to grupa nie tylko bardzo liczna, ale ponadto niezwykle zróżnicowana konstrukcyjnie. Żaden inny rodzaj broni strzeleckiej - rewolwery, pistolety maszynowe, karabiny i karabinki czy karabiny maszynowe - nie prezentuje takiego bogactwa konstrukcyjnego, takiej liczby starych i nowych pomysłów, skutecznie wykorzystywanych w ciągłym procesie poszukiwania pistoletu doskonałego. W celu szerszej prezentacji tej panoramy rozwiązań przyjmijmy następujące wyróżniki konstrukcyjne: • zasadę działania, • sposób ryglowania zamka, • sposób opóźniania otwarcia zamka, • możliwości ogniowe pistoletu, • zasilanie w amunicję, • mechanizmy uderzeniowe, • mechanizmy spustowe, • dostępność pistoletu dla leworęcznych. W pistoletach typu cudowna dziewiątka stosuje się aż trzy zasady działania: wykorzystanie energii krótkiego odrzutu lufy, 299 wykorzystanie energii odrzutu zamka półswobodnego oraz wykorzystanie energii odrzutu zamka swobodnego. Pierwsza z zasad jest stosowana jako reguła, przytłaczająca większość dziewiątek działa na zasadzie krótkiego odrzutu lufy. Druga jest stosowana rzadko, ale ma wystarczającą reprezentację, by można ją było uznać za rozwiązanie stosowane w praktyce. Tę reprezentację tworzą: niemieckie pistolety Korriphila oraz P7 i P9 Hecklera-Kocha, austriackie Steyr Pi 18, GB i Ultramatic, rosyjskie PMM oraz IŻ 70, a także amerykański T-3 i połu-dniowo-afrykański Yector. Najrzadziej stosuje się trzecią zasadę, właściwie tylko dwa pistolety, niemiecki VP 70 i amerykański C AT 9, mają zamki swobodne. Powodem jest za duża, przekraczająca 500 dżuli, wartość początkowej energii kinetycznej pocisków zarówno w nabojach 9 mm Parabellum, jak i w innych, jeszcze silniejszych nabojach używanych w cudownych dziewiątkach. Zasadę wykorzystania energii odrzutu zamka swobodnego stosuje się jako regułę w pistoletach strzelających nabojami, w których energia kinetyczna pocisków nie przekracza 350 J, na przykład nabojami 9 mm Makarowa, 9 mm Police lub 380 ACP. Próba zastosowania tej zasady w cudownych dziewiątkach jest interesująca, ale wyraźnie stanowi wyjątek od reguły. Pistolety działające na zasadzie wykorzystania energii krótkiego odrzutu lufy mają lufy ruchome i zamki zaryglowane podczas strzału. W praktyce stosuje się trzy sposoby ryglowania: przez przekoszenie lufy w płaszczyźnie pionowej, przez obrót lufy wokół jej osi oraz ryglowanie za pomocą osobnego rygla wahliwego. Najczęściej stosuje się przekoszenie lufy, rzadziej osobny rygiel, obrót zaś jest rozwiązaniem stosowanym najrzadziej. W ryglowaniu przez przekoszenie do łączenia lufy z zamkiem wykorzystuje się albo pierścienie na zewnętrznej powierzchni lufy (jeden, dwa lub trzy), albo prostopadłościenną komorę nabojową, wchodzącą w okno wycięte w zamku, do unoszenia zaś i opuszczania tylnego końca lufy stosuje się obrotowy łącznik, skośny występ u dołu lufy lub nerkowatego kształtu otwór, utworzony w dolnym występie lufy. W sumie ryglowanie przez przekoszenie odbywa się na jeden z sześciu podsposo-bów: łącznik i pierścienie, łącznik i komora, występ i pierścienie, występ i komora, otwór i pierścienie oraz otwór i komora. Jeśli 300 konkretną liczbę pierścieni (jeden, dwa lub trzy) potraktować jako osobną możliwość, liczba podsposobów znacznie wzrośnie i dlatego ryglowanie przez przekoszenie, niby takie samo, w istocie jest konstrukcyjnie bardzo zróżnicowane. W pistoletach działających na zasadzie wykorzystania energii odrzutu zamka półswobodnego lufy są nieruchome, a zamki nie-zaryglowane. Tu sprawą najważniejszą, dla bezpiecznego i niezawodnego działania, jest opóźnienie otwarcia zamka, przytrzymanie go przy komorze nabojowej możliwie długo, aż pocisk opuści lufę i spadnie ciśnienie w łusce oraz w przewodzie lufy. Możliwości jest znowu kilka, wszystkie sprawdzone w praktyce. Najpierw trzeba dokonać wyboru wstępnego: opóźnianie mechaniczne lub gazodynamiczne. W pierwszym wypadku są do wyboru: rolki pionowe w czole zamka, rolka poprzeczna w szkielecie, segment pierścienia, wreszcie rowki, spiralne lub obwodowe, wycięte w komorze nabojowej. W drugim - stosuje się rurę gazową umieszczoną pod lufą lub okalającą lufę. W podsumowaniu można stwierdzić, że cudowne dziewiątki pozostają poligonem doświadczalnym, na którym sprawdzono - i sprawdza się nadal - prawie wszystkie zasady działania broni strzeleckiej stosowane we współczesnej praktyce konstrukcyjnej. Nie sprawdzono tylko jednej z nich, a mianowicie zasady działania opartej na wykorzystaniu energii gazów prochowych, odprowadzanych z przewodu lufy. Nie sprawdzono jej w cudownych dziewiątkach, ale w konstrukcji pistoletów w ogóle zasadę tę sprawdzono. Wykorzystano ją bowiem z powodzeniem w izraelskim pistolecie Desert Eagle i w amerykańskim pistolecie Wil-dey. Pistoletów tych nie omówiono w niniejszym opracowaniu, ponieważ nie należą one do cudownych dziewiątek. Przytłaczająca większość dziewiątek strzela ogniem pojedynczym, jest jednak kilka strzelających ogniem seryjnym. Te pistolety mają przełącznik ognia, w postaci osobnej dźwigni, której włączenie pozwala na oddanie serii. Zazwyczaj przełącznik jest częścią pistoletu. Wyjątek stanowi niemiecki VP 70, w którym przełącznik znajduje się w dołączanej kolbie. Mała masa zamka i krótka droga jego ruchu wstecznego i powrotnego sprawiają, że szybkostrzelność teoretyczna jest bardzo duża, może dochodzić nawet do 2000 strz./min. Długość serii zależy albo 301 od umiejętności strzeleckich użytkownika, albo jest ograniczona konstrukcyjnie, na przykład do 3 strzałów na jedno ściągnięcie spustu. Utrzymanie pistoletu na linii celu podczas ognia seryjnego jest bardzo trudne i dlatego celność tego ognia, nawet na niewielkiej odległości, jest mała. W walce z bliskiej odległości, prowadzonej z użyciem pistoletów, obaj uczestnicy pojedynku są narażeni na trafienie i dlatego szybkość oddania pierwszego strzału odgrywa bardzo istotną rolę. W tradycyjnym pistolecie oddanie tego strzału jest -z reguły - opóźnione. Opóźnienie wzrasta, jeśli: pistoletu nie można nosić z nabojem w lufie, pierwszy strzał można oddać tylko z kurka uprzednio napiętego, pistolet ma nastawny bezpiecznik zewnętrzny. Cudowna dziewiątka tym właśnie różni się od tradycyjnego pistoletu, że pierwszy strzał można oddać bez opóźnienia, ponieważ nie trzeba wyłączać bezpiecznika zewnętrznego (bo go nie ma), nie trzeba napinać kurka, wystarczy nacisnąć spust i uruchomić samonapinanie, a noszenie na boju w lufie jest całkowicie bezpieczne. Do zasilania pistoletów w amunicję stosuje się magazynki pudełkowe, dwurzędowe, o dużej pojemności. Typowym magazynkiem jest magazynek 15-nabojowy, ale różnice w pojemności są znaczne: od 8 do 20 naboi. Dla pistoletów strzelających seriami projektuje się specjalne magazynki, zawierające 30-32 naboi. Są to bardzo długie magazynki, wystające z chwytu broni. Spore zamieszanie w konstrukcji magazynków spowodowało nowe zarządzenie administracji amerykańskiej mówiące o tym, że na rynku cywilnym USA mogą być sprzedawane tylko takie pistolety, których magazynki zawierają nie więcej niż 10 naboi. To zarządzenie pozostaje w wyraźnej sprzeczności z podstawowym wymaganiem stawianym cudownej dziewiątce, jakim jest pojemny magazynek, ale musi być przestrzegane i w konsekwencji rodzina magazynków powiększyła się o magazynki 10-nabojowe albo przerabiane z większych, albo specjalnie projektowane. Wśród mechanizmów uderzeniowych przeważają, i to wyraźnie, mechanizmy kurkowe z kurkiem zewnętrznym. Jest to mechanizm typowy, znany i stosowany w pistoletach samopowtarzalnych od początku ich istnienia, czyli od stu lat. Rza- 302 dziej stosowane są mechanizmy bijnikowe, które występują, przede wszystkim, w pistoletach strzelających tylko z samo-napinania. Różnica między kurkiem i bijnikiem polega na rodzaju wykonywanego ruchu: kurek wykonuje ruch obrotowy, bijnik natomiast ruch postępowy, posuwisto-zwrotny. Wśród mechanizmów spustowych przeważają mechanizmy do ognia pojedynczego z różnie rozwiązanym mechanizmem przerywacza ognia. Mechanizmy spustowe do ognia seryjnego występują bardzo rzadko, ponieważ tylko kilka cudownych dziewiątek może strzelać seriami. Cechą charakterystyczną mechanizmów spustowych, stosowanych w cudownych dziewiątkach, jest samonapinanie kurka, umożliwiające szybkie oddanie pierwszego strzału. Mechanizm samonapinania uważa się za obowiązkowy. Przez dziesiątki lat pistolety projektowano tylko dla strzelców praworęcznych. Oznaczało to, że wszystkie dźwignie, przyciski i zatrzaski umieszczano po lewej stronie pistoletu, możliwie w zasięgu kciuka. Gdy okazało się, że w populacji mężczyzn, w wieku 20-40 lat, udział leworęcznych może przekraczać 20%, postawiono wymóg jednakowej dostępności broni dla strzelców lewo- i praworęcznych. W cudownych dziewiątkach dokonuje się tego na kilka sposobów. Najprostszym z nich, chociaż nie najelegantszym konstrukcyjnie, jest zdublowanie po prawej stronie pistoletu tego wszystkiego, co znajduje się po jego lewej stronie. Drugi sposób to likwidacja, na przykład bezpiecznika zewnętrznego, i zastąpienie go bezpiecznikiem wewnętrznym, działającym niezależnie od tego, czy pistoletem posługuje się strzelec lewo- czy praworęczny. Trzecie rozwiązanie to umieszczenie danego mechanizmu centralnie, na przykład zainstalowanie bezpiecznika w języku spustowym, gdzie jest dostępny z obu stron. Czwarty pomysł to konstrukcja mechanizmu przestawialnego z jednej strony na drugą. Stosuje się go często w odniesieniu do zatrzasku magazynka. Taki zatrzask można szybko i łatwo przemontować z lewej strony na prawą i odwrotnie. Istnieje wreszcie pogląd, że nie trzeba dla leworęcznych projektować niczego specjalnego. Mogą oni z powodzeniem posługiwać się pistoletami dla praworęcznych, gdyż to, co można wykonać kciukiem prawej ręki, można również wykonać palcem wskazującym lewej. 303 NABOJE UŻYWANE W CUDOWNYCH DZIEWIĄTKACH Nabój 9 mm x 19 Parabellum Nabój ten powstał w 1902 roku. Opracował go Georg Luger w wytwórni Deutsches Waffen und Munitionsfabrik, w skrócie DWM, w celu zwiększenia zdolności obalającej pistoletu Parabellum. Jest to powiększona wersja poprzedniego naboju Lugera - 7,65 mm Parabellum, w którym „otworzono" łuskę, to znaczy łuskę z szyjką zastąpiono łuską bez szyjki, a kaliber pocisku zwiększono do 9 milimetrów. W 1904 roku wprowadzono go do uzbrojenia niemieckiej marynarki wojennej, a w 1908 - wojsk lądowych. Początkowo pocisk miał kształt walcowo-stożkowy z płaskim wierzchołkiem. W 1915 roku wprowadzono pocisk walcowo-owalny i ten kształt jest odtąd standardowym kształtem pocisku. Pociski walcowo-stoż-kowe produkowano do 1930 roku. Amunicja ma dwie nazwy: 9 mm Parabellum w Europie i 9 mm Luger w Stanach Zjednoczonych. W miarę upływu czasu, nabój 9 mm Parabellum stał się najpopularniejszym i najszerzej na świecie używanym nabojem pistoletowym, wojskowym i policyjnym. Znalazł również duże zastosowanie jako nabój do pistoletów maszynowych, a ostatnio do karabinów policyjnych. W 1985 roku, pod oznaczeniem 304 Tab. 25 Dane techniczne polskich naboi 9 mm x Parabellum Typ pocisku Masa pocisku (g) Marka prochu Masa ładunku (g) Prędkość V 10 (m/s) Energia (J) Długość lufy (mm) Ciśnienie w lufie (bar) FMJ 8 SRN-15 N 340 0,33 0,24 350 490 200 2600 SP 8 SRN-15 N 340 0,36 0,26 340 462 200 2600 LRN 8 SRN-15 N 340 0,35 0,25 345 476 200 2600 KPO 7,4 N 340 0,38 360 479 200 2600 API 5,9 N 350 0,42 470 652 200 2600 Nabój ślepy - P 125 0,42 - - 200 - M 882, został przyjęty jako przepisowy nabój pistoletowy w USA, wraz z pistoletem M9, na miejsce dotychczasowego naboju 45 ACP i pistoletu Colt M 1911 Al. W pakcie północnoatlantyckim jest nabojem znormalizowanym, znanym jako 9 mm NATO. Nabój ten ma na dnie łuski znak NATO - krzyż w kole. Parametry techniczne pocisku z naboju natowskiego są następujące: pocisk w pełnym płaszczu metalowym, masa 7,45 g, prędkość początkowa 396 m /s, energia początkowa 584 J, natomiast pocisk z naboju M 882, także pełnopłaszczowy, ma masę 8,03 g, prędkość 375 m/s i energię 565 dżuli. Naboje M 882 produkuje firma Olin Corporation (Winchester), wcześniej wytwarzała je firma Federal. Encyklopedia amunicji Jane's Ammunition Handbook z 1994 roku podaje, że naboje Parabellum są produkowane obecnie w 30 krajach na świecie. W Stanach Zjednoczonych wytwarzaniem tej 305 amunicji zajmuje się aż osiem firm, w tym firma Federal Car-tridge Company, oferująca naboje 9 mm Parabellum z dwunastoma rodzajami pocisków. Nic więc dziwnego, że naboje Parabellum można dziś spotkać z łuskami mosiężnymi, stalowymi i aluminiowymi oraz praktycznie z każdym rodzajem pocisku, nie wyłączając pocisków z tworzyw sztucznych. Pociski bardzo różnią się masą, prędkością początkową i budową części głowicowej. Masa wynosi od 2,9 g (pociski THV) do 9,25 g, prędkość początkowa od 305 m/s do 740 m/s, pod względem budowy rozróżnia się pociski nie grzybkujące, pociski grzybkujące i pociski ulegające fragmentacji. Pociski nie grzybkujące, w pełnym płaszczu metalowym, FMJ, charakteryzują się dużą głębokością wnikania. Pociski grzybkujące: półpłaszczowe z wgłębieniem wierzchołkowym, JHP, półpłasz-czowe z miękkim wierzchołkiem oraz konstrukcje szczególne, na przykład Hydra-Shok, Silvertip lub Black Talon, w procesie grzybkowania dwukrotnie zwiększają swą średnicę i osiągają wysokie rażenie obalające. Pociski ulegające fragmentacji typu Glaser, MagSafe czy Core-Shot też mają wysoką skuteczność działania. W amerykańskich katalogach amunicji spotyka się naboje z dodatkowym oznaczeniem +P lub +P+. Są to naboje, których pociski mają zwiększoną prędkość początkową wskutek większego ciśnienia w lufie. Symbol +P oznacza większe, a +P+ jeszcze większe ciśnienie gazów prochowych. Litera P pochodzi od angielskiego słowa pressure -ciśnienie. Naboje te można stosować tylko w tych pistoletach, które są w stanie wytrzymać to ciśnienie. Sporting Arms and Ammunition Manufacturers' Institute, bardziej znany jako SAAMI, czyli instytut stanowiący normy przemysłowe dla producentów broni i amunicji, ustalił, że ciśnienie dla standardowej amunicji 9 mm Parabellum wynosi 262 MPa, natomiast dla amunicji +P+ - 294 MPa. Na amerykańskim rynku naboje +P są ogólnie dostępne, natomiast sprzedaż amunicji +P+ jest ograniczona. Z nabojów tych korzysta policja stanowa oraz stanowe i federalne agencje prawa i porządku. Poniżej przedstawiono wyniki strzelania porównawczego dla naboi: standardowego z pociskiem typu JHP o masie 7,45 g, nabo- 306 ju +P+ z pociskiem JHP o masie 7,45 g i naboju M 882 z pociskiem FMJ o masie 8,03 g. Strzelano z pistoletu Glock 17 z lufą o długości 114 mm oraz z pistoletu Glock 19 z lufą o długości 102 mm. Wyniki strzelania z pistoletu Glock 17 Producent Nabój standardowy Nabój +P+ Nabój M 882 prędkość m/s energia J prędkość m/s energia J prędkość m/s energia J Winchester 344,4 442 424,0 670 374,6 563 Federal 356,9 474 406,3 615 371,5 554 Remington 351,7 461 404,8 610 - - Wyniki strzelania z pistoletu Glock 19 Producent Nabój standardowy Nabój +P+ Nabój M 882 prędkość m/s energia J prędkość m/s energia J prędkość m/s energia J Winchester 340,5 432 414,2 639 360,9 523 Federal 349,6 455 396,8 587 366,3 540 Remington 339,5 429 398,4 591 - - 307 Podobne badania porównawcze przeprowadzono strzelając z pistoletu Taurus PT 99 z lufą o długości 127 mm i uzyskano następujące wyniki: Pocisk Masa pocisku Prędkość pocisku Energia kinetyczna g m\s J Hornady XTP 5,8 412,1 492 Remington JHP 7,45 354,8 469 Hornady XTP 7,45 359,6 482 Winchester Silvertip 7,45 387,4 559 Federal JHP 7,45 351,1 459 El Dorado Starfire 8,03 342,6 471 Hornady XTP 8,1 341,7 473 Hornady XTP 9,52 289,1 423 Winchester Black Talon 9,52 304,8 442 Podane wartości prędkości są wartościami średnimi z W strzałów nabojami standardowymi. Według statystyki Marshalla, uaktualnionej w październiku 1995 roku, najwyższe rażenie obalające jednym strzałem, wyrażone w procentach, mają następujące pociski: pocisk firmy Cor-BON o masie 7,45 g typu JHP +P - 91%, pocisk firmy Federal o masie 7,45 g typu JHP +P+ - 90% i pocisk firmy Winchester, 7,45 g, JHP +P+, również 90%. W Polsce naboje 9 mm Parabellum produkowano w okresie międzywojennym do pistoletu Vis oraz do pistoletu maszynowego Mors. Po pięćdziesięcioletniej przerwie wznowiono tę produkq'ę w zakładach Męsko w Skarżysku Kamiennej. Naboje są oferowane z następującymi pociskami: pocisk w pełnym płaszczu metalowym FMJ, pocisk półpłaszczowy z miękkim wierzchołkiem SP, pocisk ołowiany bez płaszcza z zaokrągloną częścią głowicową LRN, pocisk antyrykoszetowy KPO i pocisk o zwiększonej sile przebicia API. Dane techniczne polskich naboi podano w tabeli 25. 308 Typowym przedstawicielem naboi Parabellum może być, na przykład, angielski nabój Mk 2Z. Długość naboju wynosi 29,28 mm, długość łuski 19,35 mm, długość pocisku 15,5 mm, średnica dna łuski 9,94 mm, średnica pocisku 9,00 mm, masa pocisku 7,45 g, prędkość początkowa 396 m/w, energia początkowa pocisku - 584 J. Podawane w literaturze masy naboju zawierają się w granicach od 10,4 do 12,5 g, masy ładunku od 0,24 do 0,42 g, a ciśnienia maksymalne od 160 do 300 MPa. Łuska jest bez szyjki, z kryzą zwykłą, spłonka zaś jest typu Berdana lub Boxera. Nabój 9 mm x 21 IMI Nabój ten opracowano na początku lat osiemdziesiątych dla włoskich, cywilnych użytkowników pistoletów. We Włoszech bowiem nabój 9 mm Parabellum jest traktowany jako nabój wojskowy i używanie go przez cywilów jest zabronione. Aby ominąć ten zakaz i jednocześnie nie spowodować zmian zbyt „rewolucyjnych", zdecydowano się na jedną tylko zmianę -wydłużono o 2 mm łuskę, resztę wymiarów pozostawiono jak w Parabellum. W ten sposób w projektowanych do tego naboju pistoletach zmianie ulega jedynie długość komory nabojowej, nie zmienia się natomiast ani czoła zamka, ani magazynka. Wkrótce okazało się, że jest to nabój celny i w związku z tym zdobył sobie uznanie jako dobry nabój sportowy. Najbardziej znanym producentem tej amunicji jest izraelska firma Israel Military Industries, stąd skrót IMI w oznaczeniu naboju. Naboje 9 mm x 21 IMI są również wytwarzane w Austrii, w Czechach, w Niemczech, na Węgrzech i we Włoszech. Długość naboju wynosi 29,25 mm, długość łuski 21,10 mm, pocisku 15,5 mm, średnica dna łuski 9,94 mm, średnica pocisku 9,00 mm, masa pocisku 8,00 g, prędkość początkowa 350 m/s, energia początkowa - 490 J. Łuska jest z kryzą zwykłą, nie wystającą. : 309 Nabój 38 Super Auto Nabój ten wprowadzono w 1929 roku w firmie Colt jako udoskonalenie poprzedniego naboju 38 Auto. Wymiany naboju Super są takie same jak naboju Auto, zmieniono jedynie ładunek miotający i uzyskano znacznie większą prędkość oraz energię początkową pocisku. Przez wiele lat był to najmocniejszy nabój pistoletowy w Stanach Zjednoczonych. Zdobył sobie uznanie jako dobry nabój sportowy i stał się popularny na półkuli zachodniej. Oprócz USA jest używany w Kanadzie, Meksyku i Ameryce Południowej, w Europie natomiast jest mało znany i używany rzadko, chociaż niektóre firmy europejskie produkują pistolety do tego naboju. Aktualnie jest wytwarzany w Afryce Południowej, Czechach, Korei Południowej, w USA i we Włoszech. Długość naboju wynosi 32,51 mm, długość łuski 22,86 mm, średnica dna łuski 10,29 mm, średnica pocisku 9,09 mm, masa pocisku 8,42 g, prędkość początkowa 390 m/s, energia początkowa -640 J. Standardowy pocisk ma pełny płaszcz i zaokrągloną część głowicową, łuska zaś ma kryzę częściowo wystającą. Nabój 40 Smith-Wesson Jest to nabój opracowany w firmie Smith-Wesson w końcowych latach osiemdziesiątych. Oficjalna prezentacja nastąpiła na SHOT-Show w styczniu 1990 roku. Miał to być nabój konkurencyjny w stosunku do naboju 10 mm Auto. Główna różnica polega na tym, że ma on łuskę krótszą niż 10 mm Auto i dzięki temu pistolety zaprojektowane do naboju 9 mm Parabellum łatwiej jest przystosować do amunicji 40 SW niż do 10 mm Auto. Nabój szybko zdobył uznanie i obecnie wydaje się być w Stanach Zjednoczonych bardziej popularny niż 10 mm Auto, przede wszystkim dlatego, że został przyjęty do uzbrojenia w amerykańskich oddziałach służb bezpieczeństwa, a także w policji. Produkowany jest w Izraelu, w byłej Jugosławii, w Korei Południowej, we Włoszech oraz przez dziesięć firm amerykańskich. Długość naboju wynosi 28,70 mm, długość łuski 21,60 mm, średnica dna łuski 10,77 mm, średnica pocisku 10,11 mm, masa 310 pocisku 11,66 g, prędkość początkowa 285 m/s, energia kinetyczna pocisku - 474 J. Łuska jest mosiężna, ze spłonką typu Boxera. Średnica dna łuski jest nieco mniejsza niż średnica korpusu łuski. Pociski są na ogół półpłaszczowe z wgłębieniem wierzchołkowym, ale w firmie Winchester opracowano pocisk w pełnym płaszczu, mając na względzie ewentualne zastosowania wojskowe. Wyniki strzelania amerykańskimi nabojami 40 SW z pistoletu Star z lufą o długości 86 mm są następujące: .O Rodzaj pocisku Masa pocisku g Prędkość pocisku m\s Energia kinetyczna J Winchester Silvertip 10,04 342,3 588 Hornady XTP 10,04 354,5 630 Winchester JHP 11,66 288,0 484 Winchester Black Talon 11,66 278,9 453 Federal JHP 11,66 292,0 497 Federal Hydra - shok 11,66 289,9 490 Hornady XTP 11,66 293,2 467 Nabój 40 SW z pociskiem o masie 11,66 g wystrzelony z lufy czterocalowej (102 mm) osiąga prędkość 290 m/s i energię 490 J, a wystrzelony z lufy pistoletu Thompson Contender o długości 14,5 cala (368 mm) osiąga prędkość 347,5 m/s i energię 704 dżule. Według Marshalla, najlepsze pociski z naboju 40 SW osiągają w 95% rażenie obalające jednym strzałem. Nabój 41 Action Express Nabój ten jest przykładem poszukiwań amunicji energetycz-nie silniejszej i o kalibrze większym niż 9 mm Parabellum, ale takiej, którą można by było stosować w już istniejących pisto- 311 letach, wprowadzając do nich tylko niewielkie zmiany. Pomysłodawcą tego naboju był Evan Whildin, wiceprezydent firmy Action Express, a pierwszym producentem izraelska firma IMI. Oficjalnie pokazano ten nabój po raz pierwszy na SHOT-Show w 1987 roku. Wymiary dna łuski są w tym naboju takie same jak w 9 mm Parabellum, natomiast korpus łuski powiększono tak, aby osadzić w nim pocisk kalibru 0,41 cala, czyli 10,41 mm. Jest to więc nabój „dwukalibrowy" lub nabój o kalibrze przejściowym od 9 mm do 10 mm. Od strony dna łuski jest to nabój kalibru 9 mm, a od strony pocisku 10 mm. Pozostawienie wymiarów dna łuski bez zmian oznacza, że w pistoletach zaprojektowanych do naboju 9 mm Parabellum zamki także pozostaną bez zmian. Konwersja istniejących pistoletów z kalibru 9 mm Parabellum na kaliber 41 AE jest zatem prosta i polega na dostarczeniu użytkownikowi lufy kalibru 41 AE, magazynka i ewentualnie sprężyny powrotnej. Zestawy konwersyjne są albo dołączane do pistoletów 9 mm Parabellum, albo sprzedawane w postaci oddzielnych kompletów. Długość naboju wynosi 29,25 mm, długość łuski 22,00 mm, średnica dna łuski 9,96 mm, średnica pocisku 10,41 mm, masa pocisku 12,96 g, prędkość początkowa 310 m/s, energia - 623 J. Istnieje również pocisk o masie 11,02 g, który osiąga prędkość 387 m/s i energię 825 dżuli. Naboje są produkowane w Izraelu, we Włoszech oraz w Stanach Zjednoczonych. Na opakowaniach można spotkać oznaczenia naboju 41x22. Jest to oznaczenie dziwaczne, będące pomieszaniem zapisu calowego 0,41 cala z zapisem metrycznym 22 mm, gdyż liczba 22 oznacza długość łuski, ale podaną w milimetrach. Nabój 10 mm Auto Powstanie tego naboju wiąże się z pistoletem Bren Ten, nad którym w latach 1980-1983 pracowano w firmie Dornaus and Dixon Enterprises Inc. w Huntington Beach w Kalifornii. Miał to być nabój o energii kinetycznej pocisku znacznie większej 312 niż 9 mm Parabellum i 38 Super Auto, ale jednocześnie dający, możliwą do przyjęcia, wartość energii odrzutu swobodnego broni. Pierwszy nabój miał pocisk o masie 12,96 g, który z pięcio-calowej (127 mm) lufy Bren Tena osiągał prędkość 350,5 m/s i energię kinetyczną 796 dżuli. Z dostępnych danych można oszacować, że przy strzale takim nabojem energia odrzutu swobodnego pistoletu o masie jednego kilograma wyniesie około 12 J. Jest to wartość duża, gdyż zwyczajowo przyjmuje się, że energia swobodnego odrzutu pistoletu nie powinna przekraczać 5 dżuli. Kaliber naboju, 10 mm, był wyraźnie większy niż amunicji Parabellum, ale jednocześnie na tyle mały, by można było doń zbudować pojemny, ale płaski magazynek. W pistolecie Bren Ten magazynek mieścił 11 naboi. Losy pistoletu Bren, z różnych względów zakończyły się na etapie serii informacyjnej, nabój natomiast pozostał w uzbrojeniu i jest używany w wielu pistoletach i w jednym rewolwerze. W latach 1988-1989 amerykańskie Federalne Biuro Śledcze przeprowadziło wnikliwe badania naboju 10 mm Auto. W ich trakcie ustalono, że nabój z pociskiem o masie 12,96 g i energii kinetycznej 796 dżuli jest zdecydowanie za silny. Zaproponowano wersję zmodyfikowaną z pociskiem o masie 11,66 g, prędkości 290 m/s i energii 490 J, nazwaną 10 mm FBI i tę wersję przyjęto jako nabój przepisowy FBI. Przez analogię do nabojów +P można powiedzieć, że 10 mm FBI jest nabojem 10 mm Auto -P (minus P). Warto również w tym miejscu zauważyć, że pocisk z naboju 40 SW ma właściwie masę i energię początkową taką samą jak pocisk z naboju 10 mm FBI. Oficjalne wprowadzenie naboju 10 mm Auto do uzbrojenia FBI nadało tej amunicji odpowiednią rangę i sprawiło, że produkcją tego naboju w USA zajmuje się aż osiem firm. Oferują one naboje z pociskami o bardzo zróżnicowanej energii kinetycznej, o czym świadczą wyniki strzelania tym nabojem z rewolweru Ruger Blackhawk. Jest to w zasadzie rewolwer kalibru 38, ale ma on wymienny bębenek na naboje 10 mm Auto. Lufa w tym rewolwerze ma długość 6,5 cala, czyli 165 mm. 313 Rodzaj pocisku Masa pocisku g Prędkość pocisku m\s Energia kinetyczna J WinchesterSilvertip 11,34 402,0 916 Hornady XTP 10,04 420,6 888 Hornady XTP 11,66 377,7 830 Hornady XTP 12,96 334,7 725 Federal JHP 11,66 322,8 607 Federal Hydra Shok 11,66 310,0 560 Winchester Black Talon 12,96 291,7 551 Jak widać z tego zestawienia, rozpiętość energetyczna naboju 10 mm Auto jest ogromna: od 551 do 916 dżuli. Górna wartość jest porównywalna z nabojem 357 Magnum. Oprócz Stanów Zjednoczonych nabój 10 mm Auto jest produkowany w byłej Jugosławii, w Korei Południowej, w Szwecji i we Włoszech. Dla naboju 11002, produkowanego w szwedzkiej Normie, dane są następujące: długość naboju 31,78 mm, długość łuski 25,00 mm, średnica dna łuski 10,72 mm, średnica pocisku 10,13 mm, masa pocisku 10,7 g, prędkość początkowa 340 m/s, energia kinetyczna - 618 J. Najlepsze pociski z naboju 10 mm Auto osiągają w 82% rażenie obalające jednym strzałem. 314 OCENA PISTOLETÓW ZA POMOCĄ WSKAŹNIKÓW LICZBOWYCH Porównawczą ocenę pistoletów można przeprowadzić za pomocą następujących wskaźników liczbowych: L =Q/n B =E/c T =Bnp/qnQ Tm = (E-nE0)n/cqnQ Eb = 4En/Tcd2Q Ebm =Eb/E0 ujmujących niektóre parametry konstrukcyjne, balistyczne, taktyczne i użytkowe pistoletów oraz używanych w nich na-boi. W przedstawionych zależnościach poszczególne symbole oznaczają: Q - masa pistoletu z pełnym magazynkiem, - pojemność magazynka, - energia pocisku opuszczającego lufę, - współczynnik balistyczny pocisku, .p - szybkostrzelność praktyczna pistoletu, E0 - energia swobodnego odrzutu pistoletu, qn - masa naboju, d - kaliber pocisku. n E c n 315 Jeśli pistolet potraktować jako „opakowanie" do naboi, to wskaźnik L jest miarą lekkości tego opakowania, a także miarą nowoczesności konstrukcji w sensie spełnienia wymagania, by pistolet był lekki i miał pojemny, kilkunastonabojowy magazynek. Wskaźnik B, zaproponowany przez prof. Stanisława Torec-kiego, jest dobrą miarą porównawczą własności balistycznych przy ocenianiu różnych rodzajów broni, na przykład pistoletów i karabinów. Jeśli jednak oceniamy tylko pistolety, w dodatku strzelające takim samym nabojem, wskaźnik B traci znaczenie jako miara cech balistycznych i staje się raczej wskaźnikiem konstrukcyjnym. Dzieje się tak dlatego, że przy stałej wartości masy pocisku i współczynnika balistycznego, wartość B zależy tylko od wartości prędkości początkowej, ta zaś zależy od długości lufy. W odniesieniu do cudownych dziewiątek większa wartość B oznacza jedynie pistolet z lufą dłuższą niż w innych pistoletach. Wiele różnych pistoletów, ale mających lufy o tej samej długości, będzie miało tę samą wartość wskaźnika B. Trzeba jednak pamiętać, że w cudownych dziewiątkach - oprócz naboju 9 mm Parabellum - stosuje się inne, zróżnicowane energetycznie naboje i wówczas wskaźnik B jest przydatny. Wskaźnik T, również zaproponowany przez prof. Stanisława Toreckiego, nosi nazwę wskaźnika balistyczno-taktycznego, ponieważ łączy w sobie możliwości energetyczne broni z takimi cechami, jak masa pistoletu i masa naboju, mającymi istotny wpływ na właściwości manewrowe broni i w konsekwencji na jej przydatność taktyczną. Wskaźnik Tm jest autorską próbą modyfikacji wskaźnika T. Proponowane są dwie zmiany. Pierwsza polega na zastąpieniu szybkostrzelności praktycznej np pojemnością magazynka n, wykorzystywaną także w następnych wskaźnikach. W wypadku pistoletów pojemność magazynka jest wielkością jednoznaczną, czego nie da się powiedzieć o szybkostrzelności praktycznej, bardziej zależnej od umiejętności strzelca niż od cech kon-strukcyjno-eksploatacyjnych broni. Druga zmiana to wprowadzenie ujemnego członu minus nE0. Przy strzelaniu z pistoletu 316 odrzut broni występuje bardzo wyraźnie. Jest to zjawisko niekorzystne, ujemnie wpływające na celność ognia i komfort strzelania. Wpływ „kopnięcia" jest tym silniejszy, im pistolet jest lżejszy, a wśród dziewiątek wiele pistoletów to konstrukcje lekkie. Warto również zwrócić uwagę, że podczas strzelania masa pistoletu maleje. Wystrzelenie z Glocka 17 wszystkich siedemnastu naboi powoduje zmniejszenie masy o 204 gramy, czyli o 23%, czemu odpowiada proporcjonalny wzrost energii odrzutu. Wydaje się, że zaproponowana postać wskaźnika i zmniejszenie wartości energii E o wartość zależną od energii odrzutu swobodnego i pojemności magazynka powinny dać w rezultacie zróżnicowanie pistoletów lepiej oddające ich rzeczywistą przydatność taktyczną. We wskaźniku efektywności bojowej Eb, zaproponowanym przez dr. inż. Andrzeja Kowalczyka, podstawowym parametrem jest energia kinetyczna pocisku odniesiona do jego przekroju poprzecznego. Tak ujętą energię można, w pierwszym przybliżeniu, uważać za miarę zdolności pocisku do przebijania różnych osłon, na przykład kamizelek ochronnych. Autorska modyfikacja wskaźnika Eb do postaci Ebm polega -jak poprzednio - na uwzględnieniu w tym wskaźniku energii swobodnego odrzutu pistoletu, ale w inny sposób niż we wskaźniku T. Ocenie poddano 18 pistoletów z czołowych firm. Na tę próbkę złożyło się 16 pistoletów strzelających nabojami 9 mm Pa-rabellum i 2 pistolety, Glock 20 i Glock 22, strzelające odpowiednio nabojami 10 mm Auto i 40 SW. W próbce jest 9 „poli-merowców", to znaczy pistoletów, do budowy których w dużym stopniu wykorzystano tworzywa sztuczne i 9 „metalowców", czyli pistoletów wykonanych ze stali z ewentualnym udziałem aluminium. Generalnie rzecz biorąc, pistolety ze szkieletami i magazynkami z tworzyw sztucznych są lżejsze od pistoletów stalowo-aluminiowych. W próbce są oba polskie pistolety WIST 94 i MAG 95. Dla pistoletów kalibru 9 mm Parabellum przyjęto wspólny nabój, firmy Lapua, o następujących parametrach: kaliber 317 9 mm, masa pocisku 8 g, masa ładunku miotającego 0,38 g, masa naboju 12 g, współczynnik balistyczny 9,1 dla metody Siacciego, prękość początkowa 355 m/s z lufy o długości całkowitej 125 mm i ciśnienie maksymalne - 262 MPa. Dla pistoletów Glock 20 i Glock 22 dane dotyczące nabojów wzięto częściowo z katalogów, częściowo zaś z pomiarów własnych. Obliczenia z zakresu balistyki wewnętrznej przeprowadzono metodą Leduca, a w zakresie balistyki zewnętrznej - metodą Siacciego. Wykorzystano również wzory prof. Piotra Wilniew-czyca dotyczące masy fikcyjnej pocisku, czynnej długości lufy i współczynnika powylotowego działania gazów oraz wzór prof. Zbigniewa Pączkowskiego odnoszący się do współczynnika kształtu pocisku. Masy pistoletów przyjmowano zgodnie z danymi katalogowymi poszczególnych producentów. Szyb-kostrzelność praktyczną, przy obliczaniu wskaźnika, przyjęto równą 40 strz./min. Wyniki obliczeń poszczególnych wskaźników w postaci uporządkowanej, to znaczy według rosnącej lub malejącej wartości wskaźnika, oraz dane wyjściowe i wyniki obliczeń pośrednich dla konkretnych pistoletów zestawiono w tabelach. Listę rankingową wskaźnika B otwierają, zgodnie z oczekiwaniami, pistolety Glock 20 i Glock 22, ponieważ używane w nich naboje, 10 mm Auto i 40 SW, są silniejsze energetycznie niż dziewiątka Parabellum. Pozostałe pistolety, strzelające tą samą amunicją, plasują się na miejscach zależnych jedynie od długości lufy. Na czele jest Beretta z lufą o długości 125 mm, na końcu ĆZ 100 z lufą o długości 95 mm, w środku zaś siedem pistoletów z lufami o tej samej długości. Ustawienie pistoletu MAG 95 na czele tej podgrupy wynika stąd, że ma on lufę o milimetr dłuższą od pozostałych, co jednak praktycznie nie wpływa na wartość wskaźnika B. Jeśli porówna się listę ułożoną według wskaźnika B z listą ułożoną według wskaźnika L, można zauważyć istotną różnicę jakościową między pistoletami z tworzyw sztucznych a pistoletami metalowymi. Na liście B oba rodzaje są dokładnie pomieszane, miejsce bowiem wyznacza długość lufy, natomiast na liście L siedem pierwszych miejsc zajmują pistolety ze szkiele- 318 tami z tworzywa. Dwa pozostałe polimerowce, Colt 2000 i Glock 20, znajdują się niedaleko, Colt na dziewiątym, a Glock na trzynastym miejscu. Wydaje się to oczywiste, gdyż miejsce na tej liście zależy od pojemności magazynka i masy załadowanego pistoletu. Na czele znajduje się Glock 17, a za nim SW9F, czyli pistolet typu Sigma firmy Smith-Wesson, nowy Walther P 99 i polski WIST 94. Warto zapamiętać tę czwórkę. Lista ułożona według wskaźnika T powinna być podobna do listy wskaźnika B, gdyż wskaźnik T opiera się na wartości B, tyle że mnożonej przez szybkostrzelność praktyczną. I rzeczywiście, pierwsze dwa miejsca na obu listach zajmują pistolety Glock 20 i Glock 22 z nabojami silniejszymi niż dziewiątka Parabellum. Ale trzecie miejsce na tej liście - a pierwsze wśród pistoletów strzelających nabojami 9 mm Parabellum - zajmuje nieoczekiwanie czeski pistolet ĆZ 100. Zaskoczenie będzie jeszcze większe, jeśli spojrzymy na listę B, na której ten pistolet zajął osiemnaste, ostatnie miejsce. Wystarczyła mała masa, by według wskaźnika T stad się najlepszą cudowną dziewiątką i wyprzedzić Glocka 17. Czy jednak pistolet z 13 nabojami, lufą o długości 95 mm i energią odrzutu swobodnego 5,55 dżu-la jest lepszy od pistoletu z 17 nabojami, z lufą o długości 114 mm i energią odrzutu 5,4 J? Nie jest lepszy i na tym przykładzie widać wyraźnie, że liczby też mogą płatać figle. Wskaźnik T, podobnie jak B, bardzo przydatny przy porównywaniu różnych rodzajów broni, w odniesieniu do pistoletów okazuje się zawodny. Spójrzmy jednak na dalsze miejsca na liście wskaźnika T. Sześć kolejnych miejsc, od czwartego do dziewiątego, zajmują pistolety z tworzywa, czołówkę zaś tej podgrupy tworzy znana nam już czwórka: Glock 17, P 99, WIST 94 i SW 9F, chociaż w innej konfiguracji niż na liście ułożonej według wskaźnika L. 319 Zestawienie wskaźników B i L Wskaźnik B Jkg/ m2 Wskaźniki g/ nabój 1. Glock20 91,5 1. Glock 17 51,8 2. Glock22 66,7 2. SW9F 55,4 3. Beretta 92 FS 55,4 3. P 99 55,8 4. BDM 55,0 4. WIST 94 57,6 5. ÓZ 75 55,0 5. Glock 22 63,0 6. MAG 95 54,7 6.ĆZ100 64,3 7. Colt 2000 54,7 7.USP9 65,3 8. Glock 17 54,7 8. SW 5904 65,9 9. Ruger P 89 54,7 9. Colt 2000 66,9 10. SW9F 54,7 10. BDM 68,7 11. WIST 94 54,7 11. SIG P 226 71,0 12. SIG P 226 54,7 12. P 88 71,7 13.USP9 54,2 13. Glock 20 73,9 14.P7M13 53,8 14. Beretta 92 FS 77,0 15. P 88 53,2 15.CZ75 78,7 16. P 99 53,2 16. Ruger P 89 80,1 17.SW5904 53,2 17. M AG 95 85,3 18.CZ 100 52,3 18.P7M13 87,3 Jeśli we wskaźniku T uwzględnimy pojemność magazynka i energię odrzutu swobodnego w sposób zaproponowany poniżej, we wzorze na Tm/ otrzymamy obraz zupełnie inny niż na liście T, podobny natomiast do listy ułożonej według wskaźnika L. Na liście pistoletów ułożonej według wskaźnika Tm osiem pierwszych miejsc zajmują „tworzywowce", a przewodzi im już dwukrotnie wymieniona czwórka z Glockiem 17 na czele. Pistolet ĆZ 100 jest w tej ósemce, ale na miejscu ósmym. 320 Zestawienie wskaźników T i T O- Wskaźnik T J/m2kgmin Wskaż nikTm J/m2kg 1. Glock20 275,0 1. Glock 17 71,9 2. Glock 22 235,3 2. SW9F 68,1 3. ĆZ 100 208,5 3. WIST 94 66,0 4. Glock 17 207,2 4. P 99 65,7 5. P 99 198,8 5. Glock 20 63,7 6. WIST 94 197,8 6. USP 9 58,9 7. SW9F 193,5 7. Colt 2000 58,5 8. USP 9 184,3 8.ĆZ100 58,1 9. Colt 2000 181,8 9.BDM 57,6 10. SW 5904 179,3 10.SW5904 57,3 11.BDM 178,0 11. SIG P 226 55,3 12. SIG P 226 170,6 12. P 88 53,5 13. P 88 165,0 13.Beretta92FS 52,6 14.Beretta92FS 159,9 14. Glock 22 51,9 15.P7M13 158,0 15.ĆZ75 51,3 16.ĆZ75 155,4 16.RugerP89 50,1 17.RugerP89 151,2 17. M AG 95 47,5 18. M AG 95 142,4 18.P7M13 45,7 Dokładnie taki sam obraz jak na liście Tm uzyskujemy, jeśli pistolety ocenimy według wskaźnika efektywności bojowej Eb. Jedyną, drobną różnicą jest to, że pistolety P 99 i WIST 94 zamieniły się miejscami. Obie listy dają ten sam obraz zarówno w górnej, „tworzywowej", jak i w dolnej, „metalowej", części listy, gdzie także obserwujemy jednopozycyjne zamiany miejsc, na przykład między pistoletami BDM i SW 5904 czy Berettą 92 FS i P 88. 321 Zestawienie wskaźników Eb i Eb Wskaźnika J/ m2kg Wskaż nikEbm J/ m2kg 1. Glock17 15,12 1. Glock 17 2,80 2. SW9F 14,11 2. SW9F 2,80 3. P 99 13,59 3. WIST 94 2,63 4. WIST 94 13,54 4. P 99 2,59 5. Glock 20 12,90 5.Beretta92FS 2,49 6. USP 9 11,83 6.ĆZ75 2,48 7. Colt 2000 11,66 7.BDM 2,48 8. ĆZ 100 11,59 8.RugerP89 2,47 9. SW 5904 11,51 9. MAG 95 2,47 10.BDM 11,43 10. Colt 2000 2,46 11.SIG P 226 10,95 11. USP 9 2,45 12.Beretta92FS 10,75 12.SIGP226 2,44 13. P 88 10,59 13. P 88 2,43 14. Glock 22 10,51 14.SW5904 2,43 15.ĆZ75 9,96 15.P7M13 2,12 16.RugerP89 9,75 16.CZ 100 2,09 17. M AG 95 9,16 17.Glock20 1,47 18.P7M13 8,81 18. Glock 22 1,41 Wprowadzenie do wskaźnika Eb energii odrzutu swobodnego w postaci zaproponowanej w Ebm daje, z jednej strony, obraz podobny do list ułożonych według wskaźników Tm i Eb, z drugiej zaś - obraz zdecydowanie różny. Podobny, bo pierwsze cztery miejsca zajmują pistolety: Glock 17, SW9F, WIST 94 i P 99. Różny, ponieważ w środku listy, na miejscach od piątego do czternastego, znajduje się dziesięć pistoletów o praktycznie tej samej wartości wskaźnika Ebm od 2,49 do 2,43. Różnica między tymi wartościami, wyrażona w procentach, wynosi zaledwie 2,4%, co oznacza, że są to pistolety bardzo podobne, można powiedzieć tej samej klasy. Przeważają pistolety 322 metalowe, ale są też dwie konstrukcje z tworzywa: Colt 2000 i USP 9. Bardzo interesujące jest również to, że na liście ułożonej według wskaźnika Ebm trzy ostatnie miejsca zajmują pistolety, które na liście wskaźnika Tm zajmowały trzy pierwsze miejsca. Ocenę końcową przeprowadzono układając listę pistoletów według sumy punktów z miejsc uzyskanych na poszczególnych listach. Na przykład pistolet Glock cztery razy zajął pierwsze miejsce, raz był czwarty i raz ósmy, co w sumie daje 1+1+1+1+4+8=16. Pistolet P7 M13 trzy razy był na osiemnastej pozycji, dwa razy na piętnastej i raz na czternastej, czyli 18+18+18+15+15+14=98. Zestawienie końcowe ocenianych pistoletów Miejsce Pistolet Suma punktów 1. Glock 17 16 2. SW9F 25 3. WIST 94 31 4. P 99 35 5. Glock 20 42 6. Colt 2000 49 7. USP 9 51 8. BDM 51 9. Glock 22 55 10. CZ100 59 11. Beretta 92 FS 61 12. ĆZ75 66 13. SW 5904 68 14. SIG P 226 69 15. P 88 78 16. Ruger P 89 82 17. MAG 95 84 18. P7M13 98 323 Porównując zestawienie końcowe z listami ułożonymi według poszczególnych wskaźników łatwo zauważyć, że jest ono najbardziej zgodne z dwiema listami: z listą według wskaźnika Tm i wskaźnika Eb/ zwłaszcza jeśli chodzi o siedem pierwszych miejsc i trzy ostatnie. Inne listy są mniej zgodne, aż do skrajności między listami dla wskaźników T i Ebm. Trzy najlepsze pistolety z listy T zajmują trzy ostatnie miejsca na liście Ebm. Wnioski końcowe są następujące: • do oceny pistoletów najlepiej nadają się wskaźniki Eb i Tm; • przewaga pistoletów z tworzyw nad metalowymi jest bardzo wyraźna: siedem pierwszych miejsc na liście zajmują „po-limerowce", a w pierwszej dziesiątce mieszczą się wszystkie; • czołową czwórkę tworzą: Glock 17, SW9F, WIST 94 i P 98; ta czwórka wystąpiła na czele czterech list ułożonych według wskaźników L, Tm, Eb i Ebm; • zwraca uwagę wysoka pozycja polskiego pistoletu WIST 94; • najlepszymi pistoletami są: Glock 17 i wyraźnie na nim wzorowany pistolet SW9F z firmy Smith-Wesson. Przewaga lżejszych pistoletów jest tak duża, że cięższe, stalowe pistolety są spychane do drugiej dziesiątki. I tu rodzą się wątpliwości. Czy prawdziwy jest obraz, z którego wynika, że świetny, szwajcarski SIG P 226 zajmuje dopiero czternaste miejsce, a najlepszy z „metalowców", BDM, jest na ósmym? Może lista ułożona według wskaźnika Ebm jest bliższa prawdy? Trzeba stale pamiętać, że ocena według wskaźników liczbowych jest tylko jednym z wielu sposobów oceny pistoletów i nie jest to sposób ani jedyny, ani najlepszy. Są inne, ważniejsze kryteria, na przykład niezawodność działania, szybkość oddania pierwszego strzału, celność i moc obalająca. 324 Tab. 26 Dane techniczne ocenianych pistoletów Pistolet Długość lufy całkowita (mm) Masa pistoletu załadowanego (g) Pojemność magazynka (szt) Prędkość wylotowa pocisku (m/s) Energia wylotowa pocisku (J) Energia odrzutu swobodnego (J) BDM 120 200 1030 15 354 501 4,61 Beretta 92 FS 125 217 1155 15 355 504 792,6 4,12 Colt 2000 114191 1003 15 353 498 4,74 ĆZ75 120 206 1180 15 354 501 4,02 ĆZ100 95177 836 13 345 476 5,55 Glock 17 114185 880 17 353 498 5,40 Glock 20 117193 1109 15 370 750 755,4 8,78 Glock 22 114185 945 15 300 520641,7 7,46 MAG 95 115200 1280 15 353 498 3,71 P 7 M 13 105175 1135 13 350 490 4,16 P 88 102 187 1075 15 348 484 4,36 P 99 102 180 892 16 348 484 5,25 Ruger P 89 114200 1202 15 353 498 3,95 SIG P 226 112196 1065 15 352 496 4,49 SW 5904 102 190 989 15 348 484 4,74 SW9F 114197 942 17 353 498 5,04 USP9 108 194 980 15 351 493 4,83 WIST 94 114190 922 16 353 498 5,15 325 SPIS TREŚCI Wondernine Ś cudowna dziewiątka ....................................... 9 Rozszerzona klasyfikacja konstrukcyjna samoprzeładowującej się broni strzeleckiej ..........................13 ADP................................................................................................19 AMT... ....................................................................................... .....21 Astra .......................................................................................... ....24 Bersa ..............................................................................................58 Browning ......................................................................................60 CAT-9 ............................................................................................. 69 Colt ................................................................................................72 Ćeska Zbrojovka .........................................................................83 Daewoo .........................................................................................98 FEG ............................................................................................. 102 Giurza ........................................................................................ 105 Glock. ........................................................................................ ..107 Golan .......................................................................................... 123 Heckler i Koch .......................................................................... 125 IŻ................................................................................................. 149 Jericho ........................................................................................ 152 Kahr ............................................................................................ 157 Kareen ........................................................................................ 159 Kel-Tec ........................................................................................ 161 Korriphila .................................................................................. 163 Korth.................................................................................... ....... 165 Llama.................... ...................................................................... 167 M77B.................... ................................................................... ....171 MAG 95 ..................................................................................... 174 Mauser ....................................................................................... 177 Para-Ordnance ......................................................................... 178 PHPMY-15 ........................................................................... .....181 PS 93........................................................................................... 183 Ruger .......................................................................................... 184 SIG-Sauer............. ...................................................................... 193 326 Smith-Wesson...........................................................................205 Sphinx ........................................................................................ 231 Spitfire........................................................................................ 236 Springfield................................................................................. 238 Star.............................................................................................. 243 Steyr............................................................................................ 254 Tanfoglio .................................................................................... 257 Taurus......................................................................................... 263 Ultramatic ................................................................................. 268 Yector ......................................................................................... 271 Yictory MC 5 ............................................................................ 277 Walther ...................................................................................... 281 WIST 94 ..................................................................................... 294 Zastava ...................................................................................... 297 Uwagi końcowe........................................................................ 299 Naboje używane w cudownych dziewiątkach ................. 304 Ś 9 mm x 19 Parabellum...................................................... 304 Ś 9 mm x 21 IMI .................................................................... 309 Ś 38 Super Auto ..................................................................... 310 Ś 40 Smith-Wesson ................................................................ 310 Ś 41 Action Express................................................................311 Ś 10 mm Auto......................................................................... 312 Ocena pistoletów za pomocą wskaźników liczbowych ........................................................ 315