tytu�: "Balladyna" autor: Juliusz S�owacki Spis Tre�ci Akt I...2 Akt II...13 Akt III...21 Akt IV...34 Akt V...43 Epilog...52 * * * Akt I OSOBY:PUSTELNIK, Popiel III wygnanyKIRKOR, pan zamkuMATKA, wdowaBALLADYNA, c�rkaALINA, c�rka FILON, pasterzGRABIEC, syn zakrystianaFON KOSTRYN, naczelnik stra�y zamku KirkoraGRALON, rycerz KirkoraKANCLERZWAWEL, dziejopisPA�POSE� ZE STOLICY GNEZNAOSKAR�YCIEL S�DOWYLEKARZ KORONNYPany, rycerze, s�u�ba zamkowa, wie�niacy, dzieci OSOBY FANTASTYCZNEGOPLANAnimfa, kr�lowa Gop�aCHOCHLIKSKIERKAZa czas�w bajecznych, ko�o jeziora Gop�a. SCENA I Las blisko jeziora Gop�a � chata Pustelnika ustrojona kwiatami i bluszczem. � Kirkor wchodzi w karace�skiej zbroi, bogato ubrany, z orlimi skrzyd�ami... KIRKORsamRady zasi�gn�� warto u cz�owieka,Kt�ry si� kryje w tej zaciszy le�nej;Pobo�ny starzec � ma jednak w rozumieNieco szale�stwa: ilekro� mu prawiszO zamkach, kr�lach, o kr�lewskich dworach,To jak szalony od rozumu b��dzi,Miota przekle�stwa, pieni si�, narzeka;Musia� od kr�l�w dozna� wiele z�ego,I z ow�d zosta� przyjacielem gminu.Stuka do celi.Puk! puk! puk! G�OS Z CELIKto tam? KIRKORKirkor. PUSTELNIK wychodz�c z celiWitaj, synu...Czego chcesz? KIRKORRady. PUSTELNIKZosta� pustelnikiem. KIRKORGdybym podstarza� dziesi�tym krzy�ykiem,Mo�e bym w smutne schroni� si� d�browy;Ale ja m�ody, pan czterowie�owy,Przemy�la�em dzisiaj, jak by si� o�eni�...Porad� mi, starcze! PUSTELNIKLat dwadzie�cia z g�r�Jak �yj� w puszczy... KIRKORC� st�d? PUSTELNIKWi�c oceni�Ludzi nie mog� � ani wskaza�, kt�r�We�miesz dziewic�. KIRKORTe, co rozkwita�yZ dzieci�stwa p�czk�w, gdy� ty �y� na �wiecie,S� dzi� pannami... czerwony li bia�yP�czek na r�y, taka b�dzie r�a...Przypomnij niegdy� najpi�kniejsze dzieci�,Bia��, jak w r�ku anielskiego str�aKwiat lilijowy � niech jej s�owik �piewnyZazdro�ci g�osu, a synogarlicaWierno�ci� zr�wna... gdzie taka dziewica,Wska� mi, o starcze! M�wi�, �e kr�lewnyS�yn� wdzi�kami? PUSTELNIKNieba! R�d to w�a.�ona zbrodniami podobna do m�a,C�rki do ojca, a do matek syny.Jak w jednym gnie�dzie sk��bione gadziny.O! Bogdaj piorun!... KIRKORNie przeklinaj. PUSTELNIKM�ody,Przeklinaj ze mn� � oni kl�twy warci.Bogdaj doznali, co pomor i g�ody!Bogdaj piorunem na po�y po�arci,Padaj�c w ziemi paszcz� rozdziawion�,Proch mieli p�aszczem, a w�a koron�.Bogdaj! � Kln�c zb�jc� potarga�em si�y,W�ciek�em si� jako brytan uwi�zany.Bo te� ja kiedy� by�em pan nad pany,Stutysi�cznemu narodowi mi�y,�y�em w purpurze, dzi� nosz� �achmany;Musz� przeklina�. Mia�em dziatek troje,Noc� do komnat weszli brata zboje, R�yczki moje trzy z �odygi �ci�to!Dziecinki moje w ko�yskach zar�ni�to!Anio�ki moje!... wszystkie moje dzieci! KIRKORKt� jeste�, starcze? PUSTELNIKJa... Kr�l Popiel trzeci... KIRKOR schyla kolanoKr�lu m�j! PUSTELNIKKt� mi� z �ebraki rozezna?... KIRKORUzbrajam chamy i lec� do GneznaM�ci� si� za ciebie... PUSTELNIKM�odzie�cze, rozwagi! KIRKORBezprawie gorzej od Moj�esza plagiKala t� ziemi� i pr�dzej si� szerzy;Popiel, skalany dzieci krwi� niewinn�,Niegodny rz�dzi� t�umowi rycerzy.Niech wi�c si� stanie, co si� sta� powinno,Pod okiem Boga, na tej biednej ziemi. PUSTELNIKCzy ty skrzyd�ami anio�a z�otemiZ nieba zlecia�e�? KIRKORNa barkach orlicyPara tych bia�ych skrzyde� wyrasta�a;Gdy na rycerskiej s� naramiennicy,B�dzie�-li rycerz mniej ni� owa bia�aPtaszyna ludziom u�yteczny? � ma-liGadom przepuszcza� rycerz uskrzydlonyOr�a pi�rami? PUSTELNIKO m�u ze stali!Ty jeste� z owych, kt�rzy wal� trony. KIRKORTy wiesz, jak nasza ziemia wszetecze�stwemKr�la skalana. Wiesz, jak Popiel krwawyPastwi si� coraz nowym okrucie�stwem...Zaczerwienione krwi� widzia�em stawy:Kr�l �ywi karpie cia�em niewolnik�w.Nieraz wybiera dziesi�tego z szyk�wI tn�c w kawa�y ulubionym rybomNa �er wyrzuca; reszt� cia� wymiataNa dworskie pola i czerwonym skibomZiarno powierza. S�siad ziemi� kataNa po�miewisko zwie Rusi� Czerwon�.Dot�d �yj�cym pod Lecha koron� B�g dawa� �niwo szcz�cia niezasiane,Lud �y� szcz�liwy; dzisiaj nies�ychanePomory, g�ody sypie Bo�a r�ka.Ziemia upa�em wysuszona p�ka;Wiosenne runa z�oc� si�, nim ziarnoCzo�a pochyli, a wie�niacy garn�Sierpami pr�ne tylko w�osy �yta.Ta sama Polska, niegdy� tak obfita,Staje si� co rok szara�czy spichlerzem;Niegdy� tak bitna, dzi� bladym rycerzemZ g�odami walczy i z widmem zarazy. PUSTELNIKAch, jam przekl�ty! przekl�ty! trzy razyPrzekl�ty! winien jestem nieszcz�� ludu. KIRKORJako, ty� winien?... PUSTELNIKZ rozlicznego cuduKorona Lecha s�aw� niegdy� by�a,W niej szcz�cia ludu, w niej krainy si�aCudem zamkni�ta... oto ja, wygnany,Lud pozbawi�em korony. KIRKORStarcze?... PUSTELNIKKorona brata mego jak liczmanyFa�szywa... moja pod spr�chnia�e karczeLasu wkopana... mia�em j� do grobuPonie�� za sob�. KIRKORSk�d�e tej koronieCudowna w�adza? PUSTELNIKKu ojczystej stronieWracali niegdy� od Betlejem ��obu�wi�ci kr�lowie � dw�ch Mag�w i Scyta.�w kr�l p�nocny zaszed� w nasze �yta,Zab��dzi� w zbo�u jak w lesie � bo zbo�eRos�o wysokie jak las w kraju Lecha;Wi�c zb��dziwszy rzek�: �Wyprowad�, Bo�e!"A� oto przed nim odkrywa si� strzechaKr�lewskiej chaty � bo Lech mi�szka� w chacie. �Wszed� do niej Scyta i rzek�: �Kr�lu! bracie!Id� z Betlejem, a gwiazda b��kitnaTwoich b�awatk�w ci�gle sz�a przede mn�,A� tu zawiod�a". � Lech rzek�: �Zosta� ze mn�!Kraina moja szcz�liwa i bitna,Je�li chcesz, to si� t� ziemic� z tob� Dziel� na po�y". � Scyta rzek�: �Zostan�,Lecz kraju nie chc�, bo ziemie z�amane Rozgraniczaj� si� krwi� i �a�ob�Dzieci i matek". Wi�c razem zostali;Ale to d�uga powie��... KIRKORM�w! m�w dalej! PUSTELNIKWi�c jako dawniej czynili mocarze,Z Lechem si� Scyta mienia� na obr�czki;A pokochawszy mocniej sercem, w darzeDa� mu koron�... st�d nasza korona.Zbawiciel niegdy� wyci�gaj�c r�czkiSzed� do niej z matki zadumanej �ona;I ku rubinom podawa� si� ca�yJako r�yczka z li�ci wychylona,I wo�a�: caca! i na brylant bia�yR�anych ustek pere�kami �wieci�. KIRKORO biedny kwiatku! na t� ty si� kwieci�,By ci� na krzy�u �wiekami przybito?Czemu� nie by�o mnie tam na Golgocie,Na czarnym koniu, z uzbrojon� �wit�!Zbawi�bym Zbawc� � lub wyr�ba� krocie Zb�jc�w na zemst� umar�emu. PUSTELNIKSynu!B�g we�mie twoj� pochopno�� do czynuZa czyn spe�niony. Wr��my w nasze czasy.Gdy mi� brat wygna�, unios�em w te lasy�wi�t� koron�... KIRKORWr�ci ona! wr�ci!Przysi�gam tobie...Lecz... PUSTELNIKCo chcesz powiada�? KIRKORNim Kirkor w przepa�� okropn� si� rzuciSzukaj�c zemsty � chc� � chcia�bym ci� bada�,Na jakim pie�ku zaszczepi� rodowe Drzewo Kirkor�w, aby kiedy� nowe Plemi� rycerzy tronu twego strzeg�o?Kogo wprowadzi� w podwoje zamkoweZ �ony imieniem? PUSTELNIKTylu ludzi bieg�oZ pier�cionkiem �lubnym za mar� wielko�ci,A prawie wszyscy wzi�li ko�� niezgodyZamiast straconej z �ebra swego ko�ci.Post�p inaczej � ty szlachetny, m�ody;Niechaj ci pierwsza jask�ka poka�e,Pod jak� belk� gniazdo ulepi�a;Gdzie okienkami b�ysn� dziewic twarze,A dach s�omiany, tam jest twoja mi�a.Ani si� wahaj, we� pann� ubog�,�e� si� z prostot�, i niechaj ci b�ogoI lepiej b�dzie, ni�by� mia� z kr�lewn�... KIRKORTak radzisz, starcze? PUSTELNIKId�, synu, na pewnoDo biednej chaty � niechaj �ona karna,Mi�a, niewinna... KIRKORJask�eczko czarna!Ptaszyno moja, gdzie mi� zaprowadzisz? PUSTELNIKS�uchaj mi�, synu... KIRKORStarcze, dobrze radzisz...Prowad�, jask�ko!Odchodzi Kirkor. PUSTELNIKsamO! ci m�odzi ludzie,Odchodz� od nas i wo�aj� g�o�no:Idziemy szuka� szcz�cia. Wi�c my, starce, Co�my przebiegli po tej biednej ziemi,A nigdy szcz�cia w �yciu nie spotkali � Mo�e�my tylko szuk� nie umieli...Id�! id�! id�, starcze, do pustelnej celi...Chce wchodzi� do celi � i zatrzymuje si� na progu. Wchodzi Filon, pasterz.Zamy�lony � fantastycznie we wst��ki i kwiaty ubrany. FILONz egzaltacj�O! z�ote s�o�ce! drzewa ukochane!O! ty strumieniu, kt�ry po kamykachZ p�acz�cym szumem toczysz fale �klane!Rozmi�owane w j�cz�cych s�owikachR�e wiosenne! z wami Filon skona!Bo Filon marzy� los Endymijona,Marzy�, �e kiedy� po blasku miesi�caBia�a bogini, r�ami wie�czona, Z niebios b��kitnych przyp�ynie, i dr��caCzo�o pochyli, a koralowemiUstami usta moje rozp�omieni.Ach! tak marzy�em! Ale na tej ziemiNie ma Dyjanny. Samotny uwi�dn�Jako fijo�ek � albo kwiat jesieni. PUSTELNIKCo znacz� owe narzekania zrz�dne?M�ody szale�cze, gdzie zimny rozs�dek?Wywracasz �wiata boskiego porz�dek,A �e ty chciwy Akteona wanien,Czekasz na ziemi anielskiego b�stwa:Dlatego tyle zestarza�ych panienDot�d si� m��w swych nie doczeka�y;Szukaj kochanki na ziemi. FILON�wiat ca�yNa pr�no zbieg�em przegl�daj�c mn�stwaDziewic �miertelnych. Nieraz wzrok �akomy�ledzi� spod z�otej kapelusza s�omy�niwiarek twarze, podobne czerwieni�Makom zbo�owym. Nieraz pogl�da�emNa bia�e p��tna, ��k jasn� zieleni�S�o�cu podane; roj�c serca sza�em,�e z bieli p��cien jako z morskiej pianyAlabastrowa mi�o�ci boginiWyjdzie na s�o�ce. Ach! tak oob��kany,�y�em na �wiecie jako na pustyni;Nienasycony, dumaj�cy, rzewny.By�em na dworach, widzia�em kr�lewnyPodobne gwia�dzie Wenus, co wynikaWieczorem z nieba r�owego zorz�,Zaczerwieniona, ale bez promyka.Serca nie maj�, a sercem si� dro��Wi�cej ni� koron brylantami. PUSTELNIKG�upcze!Niedo�cignionych gwiazd szalony kupcze!Ty, co na dworach szuka�e� kochanki:Precz! precz ode mnie, kwiecie beznasienny,Studniom niezdatny jak st�uczone dzbanki,�wiatowi jako s�o�ca blask jesiennyBezu�yteczny. Skoro na tron wr�c�,Zamkn� ci� w szpitalu szalonych lub rzuc�Na bakalarsk� �aw� mi�dzy dzieci. FILONM�j dobry ojcze! niechaj ci B�g �wieci!Musisz by� chory, gadasz nieprzytomnie. PUSTELNIKWszyscy szale�cy zlatuj� si� do mnie,A wszyscy marz� o kr�lewskich dworach;My�l� o kr�lach, a kryj� si� w borach,I j�cz�, j�cz� jak o�lep�e sowy. FILONWsad�, starcze, g�ow� w strumie� kryszta�owy,Mo�e och�onie. PUSTELNIKWoda nie obmyjeNa moim czole czerwonego pasu.Widzisz! czy widzisz, jak korona ryje?Dwudziestoletnie �ycie w g��bi lasuNie zagoi�o rany. Pas na czole, A drugi taki pas me serce p�ata;Ten od korony,pokazuj�c na serceten od miecz�w kata.O! moje dzieci! o! sieroctwa bole!O! moja przesz�o��! FILONNudzi mi� ten stary,W g�owie ma jakie� bezcielesne mary, Pewnie oszala� samotno�ci�, postem. PUSTELNIKCierpienie my�li jest kol�cym ostem,Lecz rzeczywisto��... o! ta jak �elazoRani, zabija... FILONO tym inn� raz�M�wi� b�dzemy, a przekonam ciebie,�e smutek serca... PUSTELNIKNiechaj ci� pogrzebie,Md�awa istoto. Nic niech nic zabije;A tw�j grobowiec zamknie nic. FILONO luba!Nie znaleziony tw�j obrazpokazuj�c na sercetu �yje!Nieznalezienie gorsze ni�li zguba;Jam ci� nie znalaz�, a widz� przed sob�!Id� do lasu, gdzie b�d� sam...z tob�...B�ogos�awiony wyobra�ni cudzie,Ty mnie ocalasz!Odchodzi w las. PUSTELNIKJak szalej� ludzie! Wchodzi do celi. SCENA II Inna cz�� lasu � wida� jezioro Gop�o. Skierka i Chochlik wchodz�. SKIERKAGdzie jest Goplana, nasza kr�lowa? CHOCHLIK�pi jeszcze w Gople. SKIERKAI wo� sosnowa,I wo� wiosenna nie obudzi�a Kr�lowej naszej! wo� taka mi�a!Czyli� nie s�yszy, jak skrzyde�kamiCzarne jask�ki bij� w jezioroTak, �e si� ca�e zwierciad�o plamiW tysi�ce kr��k�w? CHOCHLIKZanadto skoroZbudzi si� j�dza i b�dzieDo pracy nas zaprz�ga�. To w puste �o��dzieWk�ada� jaja motylic � to pomaga� mr�wkomBuduj�cym stolic� i drogi umiata�Do mr�wnika wiod�ce...to majowym kr�wkomRozwi�zywa� pancerze, aby mog�y lata�;To zwiedza� pszczele ule i z otwartej ksi�giCzyta� prawa ulowe lub rot� przysi�giNa wierno�� matce pszczelnej od zrodzonej pszcz�ki;To na trzcin� jeziora zwo�ywa� jask�kiI uczy� budownictwa pierworoczne matki.Ju� zamyka� stawiane na ptasz�ta klatki,Nim jaki biedny ptaszek uwi�nie w zapadni,Na przekor ptasznikowi; ju� to pani sroceCi�gle tr�bi� do ucha nauk�: nie kradnij;Albo wr�blowi wmawia�, �e pi�knie �wiergoce,Aby ci�gle �wiergota� nad wie�niacz� chat�...Pracuj jak ko� poga�ski, pracuj ca�e lato,A zim� �pij u ch�opa za brudnym przypieckiem,Mi�dzy garnkami, bab� szczerbat� i dzieckiem. SKIERKABo te� ty jeste� leniwy, Chochliku!Patrzy na jezioro.Ach, patrz! na s�o�ca promykuWytryska z wody Goplana;Jak powiewny li�� ajeru,Lekko wiatrem ko�ysana;Jak �ab�d�, kiedy rozwinieU�nie�ony �agiel steru,Ko�ysze si� � waha � p�ynie.I patrz! patrz! lekka i gibka,Skoczy�a z wody jak rybka,Na nezabudek warkoczuWiesza si� za bia�e r�czki,A stop� po fal przezroczuBrylantowe iskry skrzesza.Ach, czarowna! kt� odgadnie,Czy si� trzyma z fal obr�czki?Czy si� na powietrzu k�adnie?Czy d�oni� na kwiatach si� wiesza? CHOCHLIKOna ma wianek na g�owie...Czy to kwiaty? czy sitowie? SKIERKAO nie... to na w�osach wr�kiU�pione le�� jask�ki.Tak powi�zane za n�kiKiedy�, w jesienny poranek,Upad�y na dno rzeczu�ki:Rzeczu�ka rzuci�a wianek,Wianek czarny jak hebanyNa z�ote w�osy Gpolany. CHOCHLIKRadz� ci, uciekajmy, m�j Skierko kochany,Wied�ma gotowa zaraz now� prac� zada�.Albo obraca� m�yny, sk�d woda uciek�aBiednemu m�ynarzowi, lub ka�e spowiada�Leniwego szerszenia, nim p�jdzie do piek�aZa kradzie� s�odkich miod�w... lub malowac pawie. SKIERKAWi�c uciekaj... ja si� bawi�...Promienie s�o�ca przenik�yJask�eczek mokre pi�rka...O�y�y � pier�ch�y � i znik�yJak sp�oszonych wr�bli chmurka.Kr�lowa nasza bez ducha,Zadziwiona stoi, s�ucha;Nie �mie wi�za� i zaplata�Kos rozwianych, nie wie, czemuWianeczkowi uwi�d�emuPrzysz�o o�y�? sk�d mu lata�?Goplano! Goplano! Goplano!Wchodzi Goplana. GOPLANA Narwij mi r�, Chochliku! polecia� m�j wianek. CHOCHLIKJu� si� zaczyna praca.Chochlik odchodzi mrucz�c. GOPLANA Czy to jeszcze rano? SKIERKAPierwsza wiosny godzina. GOPLANA Ach! gdzie� m�j kochanek? SKIERKACo mi rozka�esz, kr�lowo?Zadaj pi�kn� jak� prac�.Win�� t�cz� kolorow�,Albo budowa� pa�ace,Powojami wi�za� dachy,I opiera� kwiat�w gmachyNa kolumnach malw i dzwonk�wLazurowych. GOPLANA zamy�lonaNie! SKIERKAChcesz tron�wZ wyp�akanych nieba chmurek?Czy ci przynie�� pere� sznurek?Z owych pere�, kt�re daj�Lep na ptaszki; ale maj�Takie blaski, takie wody,Jak ka�akuckie jagody.Chcesz? lec� na trz�sawic�,Dojrz� � dogoni� � pochwyc� � B��dnego moczar ognika;I zaraz w lilijk� bia�� Oprawi� jak do �wiecznika,I nakryj� bia�ym dzwonkiem,By ci �wieci�...Czy to ma�o?Rozka�, pani! Co pod s�onkiem,Co na ziemi, wszystko znios�:Drzewa, kwiaty, �wiat�o, ros�.Co nad ziemi�, w ziemi �onie:D�wi�ki, echa, barwy, wonie,Wszystko, o czym kiedy �ni�yMy�li twoje w jezior burzyKo�ysane. GOPLANA Skierko mi�y,Ja si� kocham. SKIERKAW czym? czy w r�yBezcierniowej? czy w kalinie?W czterolistnej koniczynie?Mo�e w kwiatku: �niech B�g �wieci",Kt�ry posadzi macocha Na grobie m�owskich dzieci?Mo�e w Magdaleny nitce,Co bez wiatru leci p�ocha?Mo�e w bia�ej margieritce,Co pi�tym listkiem: �nie kocha"Zabi�a m�od� pasterk�?W czym si� kochasz? poszlij Skierk�,A przyniesie ci kochanka,I wplecie do twego wianka,I b�dziesz go wiecznie mia�a,Pie�ci�a i ca�owa�aDo przysz�ej wiosny poranka,Do drugiego kwiat�w wieku. GOPLANA Ach! ja si� kocham, kocham si� w cz�owieku! SKIERKATo ludzkie czary. GOPLANA Tej zimy, gdym usn�aNa skrysztalonym �o�u. �wiat�o mi� jakie�Z g�uchego snu gwa�townie ocuci�o.Otwieram oczy � patrz�... p�omie� czerwonyJako po�aru �una bije przez lodyI s�ycha� g�uchy huk. Rybacy to r�baliPrze�omk� biednym rybkom zdradliw�... NagleOkropny krzyk � w prze�omk� cz�owiek padaNa moje upad� �o�e; a czy to �wiat�oPodobne barwie r�, kt�re �wieci�oW moim pa�acu szklistym? Czy te� prawdziweR�e na jego licach �mierci� mdlej�ce;Ale si� pi�kny wyda� � ach! pi�kny tak, �e chcia�amZatrzyma� go na wieki w zimnych pa�acach,I nie rozwi�za� z wie�ca ramion, i przyku�a�cuchem poca�unk�w. Wtem zacz�� kona�...Musia�am wtenczas, ach! musia�am go wypu�ci�!Gdybym przynajmniej mog�a by�a go wynie��Z wody na r�kach moich, usta z ustami Spoi� i �ycie wla� w ostyg�e jego piersi;Ale ty wiesz, co to za m�ka dla nas,Kiedy podobne kwiatom, musiemy sk�ada�Rumieniec nasz i pi�kne barwy wiosny.I do kamieni bia�ych podobne le�e�W g��biach jeziora. Tak� ja wtenczas by�am.Musia�am le�e� na dnie, ani si� p�ochoNa �wiat�o dnia wyrywa�. Na p� martwegoWynios�am dr��c� r�k� i przez otworyW lodzie wybite rzucam: sama bole�nieWracam na puste �o�e, na zimne �o�e;A serce moje rozdar� okrzyk rybak�w,Kt�rzy witali wtenczas, gdy ja �egna�am.Jak�em czeka�a wiosny, przysz�a nareszcie!Z mi�o�ci� w moim sercu budz� si�... kwiatyTo nic przy jego licach � gwiazdy gasn�Przy jego jasnych oczach... Ach! kocham! kocham! SKIERKAKto� idzie tutaj lasem. GOPLANA To on! to on! m�j mi�y.B�d� niewidomym, Skierko.Skierka odchodzi.Wchodzi na scen� Grabiec - rumiany � w ubiorze wie�niaka. GRABIECAch, c� to za panna?Ma twarz, nogi, �o��dek � lecz co� niby szklanna.Co za dziwne stworzenie z mg�y i galarety!S� ludzie, co smak czuj� do takiej kobiety;Ja widz� co� rybiego w tej dziwnej osobie. GOPLANA Jak si� nazywasz, pi�kny m�odzie�cze? GRABIECNic sobie... GOPLANA Mi�y nic sobie! GRABIECJak�e� g�upia, mo�cia pani � Nic sobie, to si� znaczy, �e nic nie przygani Mojej pi�kno�ci... to jest, �em pi�kny. A zw� si�Grabiec. GOPLANA C� ci� za anio� ob��ka� w tym lesie? GRABIECProsz�, co za ciekawo�� w tym wywi�d�ym schabku! GOPLANA Prosz� ci�, panie Grabiec! GRABIECWolno m�wi�: Grabku!Panie Grabku! GOPLANA Kt� jeste�? GRABIECA��ki panny s�uga...A pytasz, kto ja jestem?... to historia d�uga;W naszym ko�ci�ku sta�y ogromne organy,M�j tata gra� na dudach; pi�knie grywa� pijany,Ale kiedy na trze�wo, okropnie rz�poli�;Do tego by� balwierzem i wie� ca�� goli�,Goli� i gra� na dudach, bo goli� w sobot�,Na dudach gra� w niedziel�; a mia� tak� cnot�,�e nie pi�, kiedy goli�, a pi�, kiedy grywa�,I wszystko sz�o jak z p�atka. Wtem kogut za�piewa�I m�j ojciec ma��e�stwem z �on� los zespoli�.Panna m�oda w�s mia�a, ojciec w�s ogoli�I wszystko sz�o jak z p�atka. Lecz tu nowe cuda!�ona gra�a na dudach, a tatu� by� duda;Gra�a wi�c po tatusiu i dop�ty gra�a,A� go na cmentarzyku wiejskim pogrzeba�a.Ja za�, po�miertne dzie�o pana organisty,Jestem, jak m�wi�, ojca wizerunek czysty,Bo lubi� stary miodek i kocham gorzonn�,I uciekam od matki... GOPLANA S�owa jego wonnePrzynosi wiatr wiosenny do mojego ucha...O luby! ja ci� kocham... GRABIECC� to za dziewucha?Obcesowo zaczyna. Wprawdzie to nie dziwy.Ilekro� przez wie� id�, to serca jak �liwyLec� pod moje nogi... wo�aj� dziewcz�ta:Panie Grabku! Grabi�tko, niech Grabiec pami�ta,�e jutro grabim siano � pom�, Grabku, grabi�.A to znaczy, �e za mnie da�yby si� zabi�,I to, �e si� na sianie dadz� poca�owa�. GOPLANA Czy mi� kochasz, m�j mi�y? GRABIECHa?... trzeba skosztowa�...Na przyk�ad... daj ca�usa... GOPLANA St�j!... poca�owanieTo �lub dla czystych dziewic. Na dziewiczym wianieZa ka�dym poca�unkiem jeden listek spada.Nieraz dziewica czysta i smutkami bladaDlatego, �e spad� jeden li�� u serca kwiatu,Nie �mie kocha� i daje po�egnanie �wiatu,I do mogi�y idzie nigdy nie kochana. GRABIECCo� wa�panna jak mniszka. GOPLANA Raz poca�owana,B�d� twoj� na wieki � i ty m�j na wieki... GRABIECHa, poca�unek bliski, a ten �m�j" daleki.Ca�uje. GOPLANA O m�j luby!... GRABIECDalib�g... pfu! poca�owa�emNiby w pachn�c� r��... pfu... r�a jest cia�em,Cia�o jest niby r�...niesmaczno!... GOPLANA M�j drogi!Wi�c teraz co wieczora na le�ne roz�ogiMusisz do mnie przychodzi�. B�dziemy b��dzili,Kiedy ksi�yc przy�wieca, kiedy s�owik kwili,Nad fal� szklistych jezior, pod wielkim modrzewiemB�dziemy razem marzy� przy ksi�ycu... GRABIEC do siebieNie wiem,Co powiedzie� babie... GOPLANA Ty smutny? Ty niemy?O! my z tob� b�dziemy szcz�liwi! GRABIECB�dziemy,Lecz nie wieczorem � i nie przy jeziorze... GOPLANA Czemu? GRABIECBo ja nie lubi� wody jak w�ciek�y. GOPLANA MojemuKochankowi rwa� b�d� poziomki, maliny. GRABIECLecz ja nie lubi� malin... a kiedy dziewczynyNios� dzbanek na g�owie, nieraz zrzucam dzbanek,Ale to nie dla malin. GOPLANA Lecz ty m�j kochanek,Ty musisz lubi� kwiaty. Wi�c przyjd� co wieczora... GRABIECA to ju� tego nadto!... co za nudna zmora!Nie przyjd� w �aden wiecz�r... GOPLANA Dlaczego? GRABIECZa boremPewna dziewczyna czeka na Grabka wieczorem. GOPLANA Dziewczyna? GRABIECTak... dziewczyna... GOPLANA Czy pi�kna dziewczyna? GRABIECHa?... co pannie do tego?... zwie si� Balladyna. GOPLANA Siostra Aliny?... c�rka wdowy?... ale onaZ�e ma serce. GRABIECWa�panna, widz�, co� szalona...Nie wierz� w babskie dziwy, s�dy i przestr�ki.Wszystkie dziewcz�ta, kt�re maj� ma�e n�ki,To maj� pi�kne usta i serca � a w�a�nieOna pi�kn� ma n�k�... GOPLANA zapalaj�c si�Niech s�o�ce zaga�nie,Je�li mi ci� kto wydrze, kochanku.Ty jeste� moim! moim! moim wiecznie!Cho�by� mia� ksi�yc za �lubny pir�cionek,Cho�by� mia� ksi�yc, to ja go roz�ami�,Zagasz� ksi�yc, kt�ry ci� prowadziDo poca�unk�w, do kochanki domu.Ach, b�d� mi wiernym! b�agam ci�! zaklinam!Na twoje w�asne szcz�cie. Ach! zaklinam!Bo zginiesz, luby... nie... razem zginiemy,Ale ty zginiesz tak�e, gdy ja zgin�...Wi�c nie chc� zgin��, aby� ty nie zgin��.Przynajmniej dzisiaj nie chod� tam wieczorem,Przynajmniej dzisiaj nie chod� tam... ja ka��... GRABIECA kt� ty jeste�, co ka�esz? GOPLANA Kr�lowa!Kr�lowa fali, Goplana. GRABIECEj!... w nogi!Jezus Maryja! a tom popad� w bied�,Szatana �ona chce by� moj� �on�.Grabiec ucieka. GOPLANA samaNiech s�o�ce ga�nie! Niechaj gwiazdy ton� W bezdro�ne niebo! Niechaj r�e wi�dn�!Co mi po s�o�cu, po gwiazdach, po kwiatach.Wol� je straci� ni� kochanka straci�.Co mam pot�gi, co nadprzyrodzonejSi�y nad �wiatem, to obr�c� na to,Aby to serce podbi� i mie� moim...Skierko! Chochliku!Skierka przybiega.Czy s�ysza�e�, Skierko,Moj� rozmow� z kochankiem? anio�em? SKIERKANie karz... ciekawo��... szczera moja skrucha,Bia�y powoju kwiatek uszczkn��emI ko�cem r�ka w�o�ywszy do ucha,S�ysza�em... przez kwiat... GOPLANA Gdzie Chochlik? SKIERKALeniwyCi�gnie si� z wiankiem.Wchodzi Chochlik z wiankiem. GOPLANA A wstyd� si� Chochliku!Patrz, co� ty narwa� chwastu i pokrzywy,Brzydkich pio�un�w, koniczyn, trawniku. SKIERKAPozw�l mi, pani, niech, ja go wysiek�Za taki wianek... CHOCHLIKEj!... ja ci� urzek�... GOPLANA S�uchajcie mi� cicho, diabliki...Oto, Choch�o, polecisz za moim kochankiem;Id� przy nim, przed nim, za nim, jak skoczne ogniki,I b��kaj po murawach tak, by przed porankiemNie trafi� do mi�szkania, ani do tej chaty,Gdzie mi�szkaj� dwie pi�kne dziewcz�ta � dwa kwiaty,C�rki wdowy... rozumiesz... a o wschodzie s�o�caTu mi�ego przyprowad�. CHOCHLIKB�d� go bez ko�caB��ka� i sadza� w b�ocie... cha! cha! cha! cha! cha! cha! Odchodzi Chochlik. GOPLANA A ty, m�j Skierko, le� na ma�y mostek,Gdzie jest mogi�a samob�jcy stracha.Ukryj si� w �ozy zarostek.Za godzin� przez ten mostekB�dzie jecha� pan bogaty,Ustrojony w z�ote szaty,Jak do �lubu � bez or�y,I kareta z�otem b�yska,I pi�� rumak�w w zaprz�y;Cztery karych i klacz bia�aPrzodem lec�c iskry ciska.A na mostku wypr�chnia�aLe�y belka dr��ca, �liska.Czy rozumiesz? SKIERKAWywr�ci�? GOPLANA sk�aniaj�c g�ow�Lecz nie szkodzi� �ywym,Ani ludziom, ni koniom. SKIERKAA potem? GOPLANA Tego pana w p�aszczu z�otymHymnem wiatru czu�ym, tkliwymZaprowadzi� a� do chaty,Gdzie mi�szka uboga wdowaI dwie m�ode c�rki chowa.Uczy� tak, by pan bogatyWzi�� tam �on� i we dwojeOdjecha� z�ot� karet�.Luby Skierko! dzieci� moje! SKIERKADziewczyna b�dzie kobiet�,Nim dwa razy s�o�ce za�nie,Nim dwa razy ksi�yc zga�nie.Odlatuje. GOPLANA samaWi�c rozes�a�am sylfy; niechaj pracuj�Na moje szcz�cie. Teraz nie idzie o to,Aby wojskami kwiat�w zdobywa� niwy;Nie kwiat�w strzec mi teraz, nie t�cz� win��,Ani s�owiki uczy� piosenek, aniBudzi� jask�ki wodne... kocham!... gin�!...A je�li on mi� kocha� nie b�dzie? ca�aW mg�� si� rozp�yn� bia��, i spadn� �zamiNa jaki polny kwiat, i z nim uwi�dn�.Rozp�ywa si� w powietrzu. SCENA III Chata Wdowy. Wdowa i c�rki jej Balladyna i Alina wchodz� z sierpami. WDOWAZako�czony dzie� pracy. Moja Balladyno,Twoje r�czki od s�o�ca ca�e si� rozp�yn�Jak lodu krysztaliki. Ju� my jutro ranoZ Alink� na poletku do�niemy ostatka;A ty, moje dzieci�tko, sied� sobie za �cian�... ALINANie! nie, nie, jutro odpoczywa matka,A my z siostrzyc� idziemy na �niwo.S�oneczko lubi twoj� g��wk� siw�I leci na ni� by natr�tna osaDo bia�ych kwiat�w, ani go od w�osaLi�ciem odp�dzi�; �e te� nigdy chmurki B�g nie nadwieje, aby ci� zakry�a.O! biedna matko! WDOWADobre moje c�rki,Z wami to nawet ubo�yzna mi�a;A kto posieje dla Boga, nie straci.Zawsze ja my�l�, �e wam B�g zap�aciBogatym m�em... a kto wie? A mo�eJu� o was s�ycha� na kr�lewskim dworze?A my tu �niemy, a� tu nagle z boruJaki kr�lewic - niech i kuchta dworu,Albo koniuszy - zaje�d�a karet�...I m�wi do mnie: pod�ciwa kobieto,Daj mi za �on� jedn� z c�rek. - Panie!We� Balladyn�, pi�kna jak dziewanna. - Tobie si� tak�e, Alino, dostanieRycerz za m�a - ale starsza pannaPowinna pr�dzej zosta� pann� m�od�.W rzeczu�kach woda goni si� za wod�.M�j kr�lewicu, �e� si� z Balladyn�. BALLADYNAGdzie ty m�j grzebie� podzia�a�, Alino?Co ty tam s�uchasz, jak si� matce marzy. ALINAWiesz, Balladyno, �e to jej do twarzy,Kiedy �ni g�o�no, kiedy si� u�miecha. WDOWA do Balladyny Dobrze ty m�wisz! Chata taka licha,A mnie si� marzy B�g wie co... AleBogu si� tak�e w wiekuistej chwaleMusi co� marzy�... a gdyby te� BoguChcia�o si� matce da� z�otego zi�cia... BALLADYNAAch! s�ycha� jaki� tarkot na roz�ogu,Jedzie go�ci�cem dw�r jakiego� ksi�cia.Pi�� koni... z�ota kareta... ach, kto to?Jedzie alej�... jak to pi�knie z�otoMi�dzy drzewami b�yska!... Ach! m�j Bo�e,Co im si� sta�o?... �r�d naszego mostuPow�z prrr... stan��... i ruszy� nie mo�e... WDOWAPewnie chc� konie napoi�... BALLADYNAOt w�a�nie!Pan poi konie na drodze po prostu... WDOWAHa! je�li pi� chc�... ALINAJu� s�oneczko ga�nie,Trzeba zapali� sosnowe �uczywo... BALLADYNA biegn�c od oknaAch, lamp� za�wie�... ach, lamp�... co �ywo...O! gdzie m�j grzebie�?S�ycha� pukanie do drzwi. WDOWAC� to? co?... kto� puka...Otw�rz, Balladyno. BALLADYNANiech siostra otworzy... WDOWAPr�dzej otw�rzcie... kto� do chaty stuka. ALINAAch, ja si� boj�... WDOWANiech wszelki duch bo�yBoga wychwala... ja odemkn� chat�.Patrzy przez dziurk� od klucza.O, jakie stroje z�ocisto-bogate!Otwiera.Czy w imi� Boga?...Kirkor wchodzi. KIRKORTak, z Boga imieniem.Prosz� wybaczy�, ale nad strumieniemMostek pod moim za�ama� si� ko�em,Szukam schronienia... WDOWAProsz� poza sto�em,M�j kr�lewicu, siada� - prosz� siada�.Chata uboga - raczy�e� powiada�,�e pow�z... O! to nieszcz�cie! - Dziewcz�ta!To moje c�rki, jasny kr�lewicu - A to ju� dawno cz�owiek nie pami�taTakich przypadk�w, chyba przy ksi�ycuM�ynarz, co jecha� przesz�ej wiosny. BALLADYNAMatko,Dosy� - daj panu m�wi�.Wchodzi Skierka niewidzialny dla aktor�w. KIRKORPrzed t� chatk�S�ysza�em d�wi�ki lute�...czy to c�rkiWasze grywaj� na lutni? WDOWAPrzepraszam - Nie... kr�lewicu... SKIERKAZ niewidzialnej chmurkiSympatycznymi kwiaty poukraszamObie dziewice, bo moja kr�lowaNie powiedzia�a, do kt�rej nak�oni�Serce Kirkora... Muzyka echowaZacznie hymnami powietrznymi dzwoni�:A wieniec kwiat�w tak� wo� rozleje,�e serce tego cz�owieka omdleje,�e jednym sercem dwa serca pokocha.Wk�ada wie�ce kwiat�w na g�owy dziewicom - s�ycha� muzyk�. WDOWAMo�e kr�lewic chce odpocz�� trocha?... KIRKORz zadziwieniem i niespokojno�ci�Odpocz��, kiedy d�wi�ki takie cudneS�ysz�... Dziewice, wasze s� to pie�ni?...S�ysz� �piewanie... ALINACzy si� panu nie �ni?Tu w chacie... cicho... KIRKORAch! jak�e mi nudneWspomnienie zamku pustego!... SKIERKA na stronieCzar dzia�a... KIRKORZ jakich kadzide� ta wo� si� rozla�a?...To z pewna wasze wie�ce, uroszone�zami wieczora, daj� takie wonie? BALLADYNALecz my nie mamy wie�c�w.Wchodzi S�uga Kirkora bogato ubrany. S�UGANaprawioneKo�o w powozie... KIRKORWyprz�c z dyszla konie,Ja tu zostan�...S�uga odchodzi. WDOWAC� to za zjawienie?Kr�lewic w chacie! Na jakim on sienieSpa� b�dzie?... Jemu listki r�y cisn�... KIRKOR do siebiePrawd� wr�y�e�, pustelniku stary:Gdzie okienkami dwie r�yczki b�ysn�,Gdzie dach s�omiany... SKIERKA do siebieZako�czone czary... KIRKOR do Wdowy S�uchajcie, matko! na �wiat wyjecha�em Szuka� ubogiej i cnotliwej �ony;Dalej nie jad�, bo tu napotka�emCudowne b�stwa!...O! gdybym dwa trony - Ach! powiem raczej, gdybym mia� dwa serca!Lecz zdaje mi si�, �e dwa serca nosz�...Ale B�g jedn� tylko wzi�� pozwalaI do �lubnego prowadzi� kobierca;Wi�c trzeba wybra�... Czemu� losu falaRozbi�a serce moje o dwie ska�y?Ach! czemu� oczy pierwej nie wybra�yI nie powiod�y czucia? Dzi� nie umiem Wybra�... WDOWAJa ciebie, panie, nie rozumiem... KIRKORProsz� o r�k� jednej z c�rek... mo�eS�ysza�a� kiedy o hrabi Kirkorze,Co ma ogromny zamek, cztery wie�e,Z�ocisty pow�z, konie i rycerzeNa swych us�ugach?... Ot� Kirkor... to ja...Prosz� o jedn� z c�rek... WDOWAC�rka moja?...Ja dwie mam c�rki - ale Balladyna... KIRKORCzy starsza? WDOWATak jest... a m�odsza AlinaTak�e jest jak anio�... KIRKOR do siebieJaki wyb�r trudny!Starsza jak �niegi - u tej warkocz cudny,Niby listkami brzoza przyodziana;Ta z alabastr�w - a ta za� r�ana - Ta ma pod rz�s� w�gle - ta fijo�ki - Ta jako z�ote na zorzy anio�ki,A ta za� jako noc bia�a nad rankiem.Wi�c jednej m�em - drugiej by� kochankiem;Wi�c obie kocha�, a jedn� za�lubi�?Lecz kt�r� kocha�? kt�r� tylko lubi�?...Niech si� przynajmniej z ust r�anych dowiem,Kt�ra mnie kocha?...do dziewicMoje smug�e �anie,Czy mnie kochacie? BALLADYNAAch! ja ci nie powiem:Nie... ale nie �miem wym�wi�: tak, panie - Mo�e ty zgadniesz, cho� b�d� milcza�a;Zgadnij, rycerzu. KIRKOR do AlinyA ty, r�o bia�a? ALINA rzucaj�c si� na �ono matkiKocham... KIRKORObiedwie kochaj�. WDOWAZapewne,�e musz� kocha�!... to� by to dopiero,Gdyby nie kocha� rycerza, co szczer�M�g�by za �on� wzi�� sobie kr�lewn�,Pi�kny i �mia�y. KIRKORKt�ra� z was, dziewice,B�dzie mi� wi�cej kocha�a po �lubie?Jak b�dzie kocha�? lubi�, co ja lubi�?Jak mi rozchmurza� gniewu nawa�nice? BALLADYNAO panie! je�li w zamku s� czelu�cie,Z czelu�ci ogie� bucha, a ty ka�eszWskoczy� - to wskocz�. Je�li na odpu�cieKsi�dz nie rozgrzeszy, to wezm� na siebie�miertelne grzechy, kt�rymi si� zma�esz.Je�eli dzida b�dzie mierzy� w ciebie,Stan� przed tob� i za ciebie zgin�...Czeg� chcesz wi�cej?... WDOWAWe�! we� Balladyn�.Szczera jak z�oto. KIRKOR do AlinyA ty, m�odsza dziewo,Co mi przyrzekasz? ALINAKocha� i by� wiern�. KIRKORAch, nie wiem, kt�rej odda� r�k� lew�Jako szwagierce - a kt�rej z pier�cionkiem.O! gdybym ujrza� t� gwiazd� przedstern�,Co wiod�a kr�le do Dzieci�tka ��obu!Serce mam jedno, a ci�gnie do obu.Kt�r� odrzuci�? kt�rej by� ma��onkiem?Obie kochaj�, wi�c niesprawiedliwo��Poniesie jedna, je�li wezm� drug�.W obojgu jedna prostota i tkliwo��,W obojgu mi�o�� jednak� zas�ug�...Kt�r� tu wybra�?... ALINAJe�li mnie wybierzesz,Szlachetny panie, to musisz obieca�,�e mi� do zamku twojego zabierzeszZ matk� i siostr�... Bo kt� b�dzie matceGotowa� garnek? kto ogie� roznieca�? Ona nie mo�e zosta� w biednej chatce,Kiedy ja b�d� w pa�acach mieszka�a.Patrz, ona siwa jak r�yczka bia�a.O! widzisz, panie...musisz tak�e ze mn�I matk� zabra�... KIRKORO! jak�� tajemn�Rozkosz� serce nape�nia...o! mi�a... WDOWALecz Balladyna to samo m�wi�aW sercu i w my�li... Wierzaj mi, rycerzu,I Balladyna kocha matk� star�. KIRKORJu�em bym wybra� i zn�w mi w puklerzuDwa serca bij�... BALLADYNABy�abym poczwar�Niegodn� twojej r�ki, ale piek�a,�ebym si� matki kochanej wyrzek�a.Pr�cz matki, siostry, wszystko ci po�wi�c�. KIRKORO�lepionego chyba losu r�ceWska�� mi �on�... SKIERKA �piewa do ucha WdowyMatko, w lesie s� maliny,Niechaj id� w las dziewczyny,Kt�ra wi�cej malin zbierze,T� za �on� pan wybierze. WDOWACo� matce staruszcePrzysz�o do g�owy... M�j ty kr�lewicu,Je�li pozwolisz twej pokornej s�u�ce,To ci poradzi, pi�kny krasnolicu.Oto niech rankiem id� w las dziewczyny,A ka�da we�mie dzbanek z czarnej gliny;I niechaj malin szukaj� po lesie,A kt�ra pierwsza dzban pe�ny przyniesie�wie�ych malinek, t� we�miesz za �on�. KIRKORWyborna rada... O! z�ota prostoto!Ty mi dasz szcz�cie niczym nie sk��cone,Dnie rozkoszami przeplatane z cnot�.Tak, moja matko... niech o s�o�ca wschodzieW las id� c�rki z dzbankami na g�owie.A my w lipcowym usi�dziemy ch�odzie;Kt�ra powr�ci pierwsza, ta si� zowieHrabini Kirkor... S�d� sam, wielki Bo�e! WDOWAKr�lewic znajdziesz w tej chateczce �o�e,Pachn�ce siano zakryte bielizn�.Wierzaj mi, panie, �abki si� nie w�lizn� Do twego sianka... prosz� do alkowy. KIRKOR klaszcze, wchodzi S�ugaPrzynie� z powozu puchar kryszta�owy,Wino i zimne �ubrowe pieczywo...S�uga odchodzi. B�d�cie mi zdrowe, pi�kne narzeczone...Odchodzi do alkowy poprzedzany przez Wdow�. ALINASiostrzyco moja... o! jakie� to dziwo,O! jakie szcz�cie! BALLADYNAJeszcze nie z�owione,To szcz�cie, siostro, mo�e nie dla ciebie... ALINAO! moja siostro... wszak�e to na niebieJe�li nie s�o�ce, to gwiazdy nad g�ow�;Je�li nie b�d� pani� Kirkorow�,To b�d� pani Kirkorowej siostr�.A tobie jutro trzeba wzi�� si� ostroDo tych malinek, bo wiesz, �e ja zawszeUprzedzam ciebie i mam pe�ny dzbanek.Nie wiem, czy na mnie jagody �askawszeSame si� t�ocz�... czy tam.. tw�j kochanek... BALLADYNAMilcz!... ALINAHa, siostrzyczko? A ja wiem dlaczegoMalin nie zbierasz... BALLADYNACo tobie do tego? ALINANic... tylko m�wi�, �e ja bym nie chcia�aRzuci� kochanka ani dla rycerza,Ani dla kr�la...a gdybym kocha�a,Wzajem kochana, rolnika, pasterza,To ju� by �aden Kirkor... BALLADYNANie chc� radyOd g�upiej siostry... S�ycha� klaskanie za chat�. - Balladyna zapala �wieczk� I ukrywszy j� w d�oni wychodzi. ALINAHa! zaklaska� w borze - Wysz�a ze �wieczk�... O, m�j wielki Bo�e!Co tam pan Grabek powie na te zdrady?Bo te� ta siostra chce i�� za Kirkora,A jam widzia�a na kwiatkach ugora,Ba! I pod nasz� osin� s�ysza�amSto poca�unk�w... przebacz mi, o Chryste,�e s�dz� mi�o��, kt�rej ach! nie zazna�am...Kl�kaWidzisz, m�j Bo�e! ja mam serce czyste, A przysi�gaj�c nie z�ami� przysi�gi...Bo�e! ptasz�ta u twojej pot�giMog� uprosi� o wisze�k� czarn�,Jask�kom w dziobek dajesz muszk� marn�.Je�li ty zechcesz, Bo�e m�j jedyny,Gdzie st�pi�... wsz�dzie czerwone maliny...Siada na �awie i usypia. SKIERKA �piewaNiech sen szcz�cia poz�acanyZamyka oczy dziewczyny...A ja polec� do Goplany...Odchodzi. ALINA przez senWsz�dzie maliny! maliny! maliny... * * * Akt II SCENA I Las przy jeziorze Gople. - Wsch�d s�o�ca. - Chochlik i Grabiec w czerwone b�oto trz�sawic uwalany - i dobrze podpity. GRABIECNie p�jd� krokiem dalej. CHOCHLIKAle tu ju� blisko Do twojego domostwa. GRABIECMoje czarne psisko,Nie wierz� tobie... bo mi� b��kasz - sadzasz w b�ocieI wykr�casz ogonem... Nie... m�j czarny kocie,Chcia�em ciebie pog�aska�, a ogie� wytrysn��...Spa� chc�. CHOCHLIKZa�yj tabaki... GRABIECtrzymaj�c si� d�buPatrz, d�b mi� u�cisn��,I nie dziw, d�b przyjaciel grabiny... M�j d�bie,Wierz mi, �e ci� szacuj�; co w sercu to w g�bie. CHOCHLIKChod�my dalej... GRABIECZnalaz�em d�ba przyjaciela;Cho�by� mi raj pokaza�, gdzie B�g wr�ble strzela,To nie porzuc� d�bu, co si� ca�y chwiejeI potrzebuje wsparcia. - Patrz, biedaczek mdleje.Tu, psie! tutaj z latarni�! zgubi�em d�bin�!Ha! d�b uciek�.. nie pozna� mnie... obros�em w trzcin�Siedz�c w b�otach noc ca��... CHOCHLIKChod� do karczmy. GRABIECNa toMasz ze mnie przyjaciela - na to jak na lato..Nie... to nie przystoi... je�li karczma damaKocha mi�, jak ja kocham... to nadejdzie sama...G�upstwo chodzi� do dziewcz�t... Sk�d ty masz tabak�? CHOCHLIKOd pana Lucyfera. GRABIECTy mi �wiecisz bak�.Psie m�j mi�y, poszukaj zaj�ca - a strzel�. CHOCHLIKCzym?... GRABIECGromem... Co�my z tob� dobrzy przyjaciele,Przepraszam ciebie bardzo, �em ci� zawi�d� w b�ota,Siedzieli�my w ka�u�y po uszy jak cnota,I kichali - kichali... m�j nos w nos wa�pana. CHOCHLIKPami�tasz, co nam trzcina m�wi�a? GRABIECKochana!Przysz�a na pomoc... CHOCHLIKTrzcina ratowa�a dud�... GRABIECJa zawsze obwinia�em trzciny o ob�ud�...K�adzie si�. CHOCHLIKChod� dalej... GRABIECSpa� chc�... CHOCHLIKLepiej wle� na d�b... GRABIEC �piewaNa d�bieSiedz� go��bie.Na stawku p�ywaj� kaczki...Je�li� przyjacielem, to zanie� do praczkiMoje spodnie... CHOCHLIKCo? jak to? chcesz spa� bez szlafmycy? GRABIECNie chcesz?... to id� do diab�a, kocie czarownicy. CHOCHLIKDobrej nocy... GRABIECDobranoc... dobranoc, psie mi�y.Szed�bym jeszcze do karczmy, ale nie mam si�yDobranoc...Zasypia. CHOCHLIKCo za g�upie stworzenia ci ludzie!Spi� si�, ca�y w czerwonej umazga� si� rudzieI �pi; niech sobie teraz nadchodzi Goplana.Goplana wchodzi ze Skierk�. GOPLANAGdzie on? ach, zasn��... Niech zorza r�anaPierwsze mu blaski na oblicze rzuci;Lecz niech si� zorza na po�y zasmuciI p�aczem rosy s�o�ce tak przes�oni,Aby �agodne powiek nie razi�o...A ty, chochliku, we�mij z hojnej d�oniTwoj� nagrod�... CHOCHLIK bior�c darOrzech �wistun, zgni��Pe�ny tabak�... dzi�ki ci, kr�lowo,Przez dwa dni b�d� cz�stowa� hiszpank�Ch�opstwo pijane... GOPLANA do SkierkiKt�ra� jest kochank�Kirkora?... SKIERKAObie... GOPLANA O! szalona g�owo! SKIERKAPrzyjd� do lasu szuka� malin obie,Jak ci m�wi�em... GOPLANA Porad� mi, co zrobi�? SKIERKASpu�� si� na czarne Balladyny serce;Zazdro�� widzia�em w male�kiej iskierce,Wi�cej ni� zazdro��... GOPLANA C� robi�y w nocy? SKIERKAAlina boskiej wzywaj�c pomocyUsn�a cicho, marz�c o malinach;A Balladyna zapali�a �wiec�I wysz�a, bo kto� zaklaska� w osinach.Lecia�em za ni� �ledzi� tajemnic� Nocnej przechadzki... Jako mgliste marySz�a po murawach i dr��ca, i cicha:A p�omyk �wiecy przez r�owe szparyBia�ych paluszk�w, jak z r�y kielicha, B�yska� i gasn��, to b�yska�, to gasn��.Zbudzi� si� ptaszek w osinach i zasn��,Tak cicho przesz�a wietrznymi poloty,Tak cicho przesz�a... �my wianeczek z�otyZwin�� si�, lecia� nad dziewicy g�ow�.Stan�a... s�ucham... ona ciche s�owoWmi�sza�a w szmery listeczk�w osiny...Kto� odpowiedzia�... GOPLANA Mo�e Balladyny Dru�ka?... SKIERKANie, pani. GOPLANA Kto? SKIERKAMam�e powiedzie�? GOPLANA pokazuj�c na �pi�cego GrabkaOn? SKIERKATak... GOPLANA do Chochlika Chochliku!...kaza�am ci �ledzi�,Przeszkodzi�. CHOCHLIKDiabe� kochankom przeszkodzi. GOPLANA Zamknij Chochlika, Skierko, w muszli �abiejI na jezioro pu��, by kota w �odzi. CHOCHLIKO pani! pani! lepiej ty mi� zabij... GOPLANA Zabi� nie mog�, lecz mog� ukara�... SKIERKAP�jd�, panie Choch�o, o ��dk� si� stara�.Chochlik, przekrzywiaj�c si� jak krn�brne dziecko, odchodzi ze Skierk�. GOPLANA samaWi�c on j� widzia�... on j� widzia� noc�;Przekle�stwo! wczoraj widzia� j� w osinie.Niechaj te gwiazdy nigdy si� nie z�oc�,Co im �wieci�y! Niech ten miesi�c ginie!Niechaj anielskiej drogi mleczne stopnieW proch si� rozsypi�!... On by� tam? - okropnie.�eby ta dziewa jedno mi spojrzeniePrzeda�a dzisiaj za brylanty �wiat�w...Jak go ukara�?... ach, ja si� zamieni�W b��kitny pow�j i w�z�ami kwiat�wNa �mier� u�cisn�... O nie... z tego wiankaKochanek �ywy wyjdzie, a kochankaRozp�omieniona mi�o�ci� omdleje.Jak go ukara�?... Niechaj wro�nie wszystekW p�acz�c� wierzb�, kor� si� odzieje,Niech si� na drzewie sk�oni ka�dy listek,Jakoby smutny przewinieniem spada�I p�aka�... Luby, gdy ci� tak zobacz�,�e b�dziesz p�aczem na p�acz odpowiada�,To b�d� p�aka� ach! �e wierzba p�acze.Skierka wraca. SKIERKAZamkni�ty w muszli po strumykach skaczeI na jezioro wyje�d�a w powozieNieboszczki �aby. GOPLANA Wytnij r�zg� w �ozie.Skierka podaje Goplanie pr�cik.Obud� si� teraz! obud� si�, kochany! Powiedz, dlaczego?... GRABIEC senny�pi�... bo jestem pijany. GOPLANA Powiedz, dlaczego? jak mi�o�ny s�owikPiosnk� wieczora?... GRABIEC �ni�c na p�Podaj mi borowikI w�� pod g�ow� za poduszk�... a nie?To id� do stawu, rybo, koczkodanie. GOPLANA Wi�c poznaj w�adz� Goplany!Wro�nij w ziemi� i z tej ziemiWyro�nij kor� odzianyI li�ciami p�acz�cemi.Grabiec tonie w ziemi�, wierzba na tym miejscu wyrasta.Ro�nij, wierzbo p�acz�ca;Skar� si�, gdy ptaszek tr�ca,Gdy ci� strumyk podrywa,Kiedy wietrzyk rozniesieTwoje listki po lesie.Skierko! przyszlij s�owika, niech tej wierzbie �piewaS�owa mi�o�ne i niech j� nauczyKocha� i p�aka�;Ale niech �aden dzi�b kruczyNie �mie nad ni� smutnie kraka�Pie�ni pogrzebu,Bo ta wierzba nie umar�a. SKIERKAO! jak�e pi�knie listki rozpostar�a!Jak si� k�ania kwiatom, niebuWierzba wyros�a z cz�owiekaI pi�kniejsza, ni� by� cz�owiek. GOPLANA Niechaj teraz kochanek Balladyny czeka,Niechaj s�kowym okiem spod korzanych powiekUpatruje dziewicy... SKIERKAWidz� dwie dziewczyny.Nios� na g�owach czarne dzbanki z gliny,Szukaj� malin. GOPLANA Skryjmy si� w g�stwiny.Goplana i Skierka kryj� si�. - Alina wchodzi z dzbankiem na g�owie. ALINAAch, pe�no malin - a jakie r�owe!A na nich per�y rosy kryszta�owe.Usta Kirkora takie koraloweJak ta maliny... Fijo�eczki �wie�e,Wzdychajcie pr�no, bo ja nie mam czasuZrywa� fijo�k�w - bo siostrzyczka zbierzeDzban pe�ny malin i powr�ci z lasu,I we�mie m�a; a ja z fijo�kamiZostan� pann�... Cho�by�cie wy by�y,Fijo�ki moje, z�otymi r�ami,Wol� maliny.�piewa szukaj�c malin.M�j mi�y! m�j mi�y!Z�oty wielki pan.Mojemu mi�emuNios� malin dzban,Bo on woli, m�j kochanek,Taki pe�ny malin dzbanek,Ni� zbo�owy �an. Oh!Ni� zbo�owy �an.Odchodzi w prawo.Wchodzi Balladyna z dzbankiem na g�owie. BALLADYNAJak ma�o malin! a jakie czerwoneBy krew. - Jak ma�o - w kt�r� p�jd� stron�?Nie wiem... A niebo jakie zapaloneJak krew... Czemu ty, s�o�ce, wschodzisz krwawo?Noc wol� ciemn�, ni� taki poranek...Gdzie moja siostra? musia�a na prawoP�j�� i nape�ni� malinami dzbanek;A ja �r�d jag�d chodz� ob��kanaJak�� rozpacz� i �zy gubi� w rosie. ALINA z g��bi lasuSiostrzyczko moja! siostrzyczko kochana!A gdzie ty?... BALLADYNAJaki �miech w Aliny g�osie!Musi mie� pe�ny dzbanek...Alina wchodzi. ALINAC� siostrzyczko? BALLADYNACo?... ALINACzy masz pe�ny dzbanek? BALLADYNANie... ALINABalladyno,C� ty robi�a�? BALLADYNANic... ALINATo �le, r�yczko...Ja mam dzban pe�ny, mniej jedn� malin�. BALLADYNAWe� t� malin� z mego dzbanka. ALINAMi�a!...Siostrzyczko moja, powiedz, gdzie�e� by�a?Wysz�y�my razem, mia�a� dosy� czasu;Wszak ja ci, siostro, nie ukrad�am lasu.Dlaczeg� teraz z tak� bia�� twarz�I z przyci�tymi ustami?... BALLADYNAWy�a��Z twojego dzbanka maliny jak w�e,Aby mi� k�sa� ��d�ami wym�wek.Id� i b�d� pani�! siostra si� zaprz�eJak w� do p�uga, b�dzie t�oczy� olejZ kol�cych siemion i z brzydkich mak�wek. ALINAA wstyd� si�, siostro... prosz� ci�, nie bolejNad moim szcz�ciem. BALLADYNACha! cha! cha! ALINACo znaczyTen �miech okropny? siostro! czy ty chora?Je�eli wielkiej doznajesz rozpaczy,To powiedz... Ale ty kochasz Kirkora?Ty bardzo kochasz? Siostro! powiedz szczerze!Bo widzisz, rybko, s� inni rycerze,Jak b�d� pani�, to ci znajd� m�a... BALLADYNATy b�dziesz pani�? ty! ty!Dobywa no�a. ALINABalladyna!...C� ten n� znaczy?... BALLADYNATen n�?... to na w�aW malinach... ALINASiostro, jeste� blada, sina.Kalinko moja! co tobie? co tobie?Czemu ty blada? ach! jak to okropnie!Przem�w cho� s��wko! Usi�d�my tu obieI m�wmy ze sob� otwarcie, roztropnie,Jak dwie siostrzyczki.Siadaj� na murawie.Ja kocham Kirkora.Ach, nie dlatego, �e Kirkor bogaty,�e wielki rycerz, pan mo�nego dwora,�e ma karet� z�ot�, z�ote szaty;A jednak mi�o mi, �e chodzi w z�ocie,�e miecz ma jasny, s�u�ebnik�w krocie:Bo to jak rycerz w bajce, co si� rodziZ wielkiego kr�la i w lesie znachodziJak�� zakl�t� kr�lewn�. BALLADYNAwstaje z pomi�szaniemOch!... ALINAwstaj�cMi�a!...Co tobie? BALLADYNAze wzrastaj�cym pomi�szaniemGdybym ci�, siostro, zabi�a?... ALINACo te� ty m�wisz?... BALLADYNADaj mi te maliny!... ALINAA kto wie, siostro? gdyby� poprosi�a,Poca�owa�a usteczka Aliny,Mo�e bym da�a?... spr�buj, Balladynko... BALLADYNAProsi�?... ALINAInaczej �egnaj si� z malink�. BALLADYNAprzyst�puj�cCo?... ALINABo te� widzisz, siostro, �e ten dzbanekTo moje szcz�cie, m�j m��, m�j kochanek, Moje sny z�ote i m�j �lubny wianek,I wszystko moje... BALLADYNAz w�ciek�o�ci� natr�tn�Oddaj mi ten dzbanek. ALINASiostro?... BALLADYNAOddaj mi... bo!... ALINAz dziecinnym naigrywaniem si�Bo!... i c� b�dzie?...Bo?... Nie masz malin, wi�c suche �o��dzieUzbierasz w dzbanek - czy wierzbowe li�cie?...I tak... ja pr�dzej biegam i przez miedz�Ubiegn� ciebie... BALLADYNATy?... ALINAA oczywi�cie,�e ciebie w locie, siostrzyczko, wyprzedz�... BALLADYNATy! ALINAO! nie zbli�aj si� do mnie z takiemiOczyma... Nie wiem... ja si� ciebie boj�. BALLADYNAzbli�a si� i bierze j� za r�k�I ja si� boj�...po�� si� na ziemi...Po��! ha!Zabija. ALINAPuszczaj!... oh!... konam...Pada. BALLADYNACo mojeR�ce zrobi�y?... O!... G�OS Z WIERZBYJezus Maryja... BALLADYNAprzera�onaKto to?... zawo�a� kto�?... czy to ja sama Za siebie sam� modli�am si�?... �mija,Kobieta, siostra - nie siostra. Krwi plamaTu - i tu - i tu - Pokazuj�c na czo�o plami je palcem.I tu. - Kto� zabijaZa malin dzbanek siostr�?... Je�li z boraKto tak zapyta? Powiem - ja. - Nie mog�Sk�ama� i powiem: ja! - Jak to ja?... WczoraMog�abym przysi�c, �e nie... W las!... w las!... w drog�,Wczorajsze serce niechaj si� za ciebie Modli. - Ach, jam si� wczoraj nie modli�a.To �le! �le! - dzisiaj ju� nie czas... Na niebieJest B�g... zapomn�, �e jest, b�d� �y�a,Jakby nie by�o Boga.Odbiega w las.Goplana i Skierka wchodz�. - Alina le�y zabita. GOPLANAAch, okropno��,Ludzie tak siebie zarzynaj� no�em.Nie wiem, jak ludzka poczyna roztropno��W takim zdarzeniu?... My duchy nie mo�emZna� owych zi�ek, kt�re rany lecz�;A ona ciep�a, mo�e jeszcze �ywa?Pustelnik nieraz zi�ka w lesie zrywa,Wi�c mo�e, gdyby mia� ko�o niej piecz�,Do�ycia wr�ci... Ach, Skierko m�j drogi,Sprowad� tu pustelnika.Skierka odbiega.Wy ciernie i g�ogi,Je�eli zab�jczyni padnie na kolanaB�d�cie pod jej kolanami.Niech leci wiatrem �cigana,Przera�ona strumyka mrucz�cego �zamiJak siostry p�aczem...patrz�c w lasWidz� tego pasterza, co si� zwie tu�aczem,Wygnanym z kraju szcz�cia, i po ca�ym �wiecieSzuka� pr�no kochanki... dzi� kocha si� w kwiecie,W s�o�cu, w gwiazdach... w jutrze�ce... niech ujrzy to cia�o.Odchodzi w las. - Wchodzi Filon patrz�c w niebo. FILON z emfaz�Po co mi �wiecisz, ma��onko Tytana,Twarz�, co przesz�a z r�owej na bia��?...Po co mi �wiecisz, Febie? Ty� do ranaMi�o�ci� kona� na Tetydy �onie;A teraz puszczasz rozhukane konie,I z szat wilgotnych srebrn� trz�siesz ros�,Szcz�liwy Febie!... Tam blada Dyjanna,Patrz�c na twoje czo�o z�otow�ose,Przed Endymionem kryje si� w b��kicie,Do g��bi serca promieniami ranna...Mi�o�� - to �wiat�o, to niebo, to �ycie!A jam nie kocha�! o biada mi! biada! Spostrzega cia�o Aliny.C� to za b�stwo?... Jak marmury blada!Nie�ywa?... Bo�e! a taka podobnaDo nie�miertelnych bogi� - i nie�ywa - Jak nad ni� p�acze ta wierzba �a�obna!A moja dusza na marzenia tkliwa�ez dla niej nie ma?... Samotno�� popsu�a�r�d�o �ez moich!... Jaka posta� cudna!...Jak ona wczoraj musia�a by� czu�a! Jak do niej wianek przypada� weselny!Jak mog�a kocha�!... A dzi�!.. �mier� ob�udna�ycie wydar�a, a wdzi�k po�miertelnyNa moj� zgub� nie�ywej nada�a...O! m�j aniele! ty �mierci kochanka! O! jak mi�o�nie twoja r�ka bia�aUj�a czarny dzbanek... z tego dzbankaP�yn� maliny, a z alabastrowejPiersi wytryska drugi taki strumie�,Pi�kniejszy barw� od krwi malinowej.Ach! tw�j zab�jca od dwu b�dzie sumie�cigany za te dwa strumienie krwawe...Nie... to zwierz le�ny musia� zabi� ciebie,Cz�owiek by nie m�g�! - Bo�e!... oto rdzawe Le�y �elazo - to cz�owiek!... Ach, w niebieSzuka� schronienia przed t�umem tych ludzi!�pij, moja luba! ciebie nie obudziTen poca�unek... a mnie niech zabije...Ca�uje usta umar�ej i podnosi n�. Pustelnik nadbiega. PUSTELNIKSt�j, st�j, zab�jco. - On �elazo kryjeDo swoich piersi... FILONOjcze, patrzaj na ni�!Znalaz�em przecie kochank�... nie�yw�. PUSTELNIKCzyje� to miecze takie kwiaty rani�?Kt� te pustynie krwi� czerwieni �yw�?Czy tu kr�l Popiel zawita� i plamiBia�e lilije naszych las�w?... FILON�zami Krew t� obmyj�... PUSTELNIKWstyd� si� �ez... FILONAch, onaUmar�a... patrzaj... tu! tu! tu... niebieski Kwiatek - znak �mierci �r�d bia�ego �ona...Gwiazdeczka �mierci... PUSTELNIKTy m�ody i rzezki,Podnie� umar�� i we� na ramiona;Ja ci pomog� d�wiga� lekkie cia�o.W celi mam zi�ka... FILONTy dusz� omdla��Krzepisz nadziej�; ty podajesz rami�Duszy nieszcz�snej, kt�ra si� ju� k�ad�aW mogi�� �alu... pozw�l, �e u�ami�Ga��zk� z wierzby, pod kt�r� upad�aKochanka moja, okropnie zabita...Tum j� zobaczy� - tu pokocha� - straci�Wprz�d, nim pokocha�... Ach, w przesz�o�ci �witaSzcz�cie stracone; jam si� nie zbogaci�,A skarb znalaz�em...Urywa ga��zk� z wierzby. G�OS Z WIERZBYNie tr�caj, bom pijany... FILONTa wierzba bada... PUSTELNIKW lesie s� szatany.Ja znam si� z nimi; nieraz mi do celiW okna stukaj�... FILONW lesie s� anieli,Ale umarli... PUSTELNIKChod� z twoim anio�em...Filon bierze na ramiona cia�o Aliny i odchodzi z Pustelnikem. Goplana i Skierka wychodz� z g�stwin. GOPLANA wskazuj�c na wierzb�Przekl�ci ludzie! jakim oni czo�em�mieli u�ama� ga��� z tego drzewa?On musi cierpie�... SKIERKAAch! co� si� wylewaGor�kiego z rany... to zapewne wodaZ ziarnek pszenicy ogniem wym�czona,Kt�r� ci ludzie pij�... GOPLANA �za stracona...Ach, ka�dej �ezki brylantowej szkoda,Kiedy nie dla mnie p�ynie ze �rennicy.Jutro ty b�dziesz wolny, m�j kochanku;Jutro wymawia� b�dziesz okrutnicy,�e ci� dr�czy�a z ranka do poranku...Ukryj si� Skierko - patrzaj! BalladynaZb��kana w lesie tu nadchodzi, sina,Okropnie blada, z rozpuszczonym w�osem.Ja twarz zakryj� i pod wierzb� si�d�;B�d� m�wi�a do niej siostry g�osem I ob��kan� gry�� b�d�... gry�� b�d�...Skierka odchodzi. BALLADYNAwbiega na scen�, ob��kanaWiatr goni za mn� i o siostr� pyta,Krzycz�... zabita - zabita - zabita!Drzewa wo�aj�... gdzie jest siostra twoja?...Chcia�am krew obmy�... z b��kitnego zdrojaPatrza�a twarz jej blada i milcz�ca...O... gdzie ja przysz�a?... to wierzba p�acz�ca...Ta sama... gdzie ja... - Siostra moja!... �ywa!... GOPLANASiostro... BALLADYNAOkropnym wo�asz mi� imieniem!Trup... trup... trup na mnie bia�� d�oni� kiwa...I ci�gn� nazad, wstaj�c z g�owy. - AleNogi przykute... GOPLANACzy ci smutne �aleNie m�wi�, siostro, �e� ty �le zrobi�a?I gdyby siostra twoja �y�a?... BALLADYNA�y�a? GOPLANAMog�a�by� ty j� zabi� po raz drugi? BALLADYNAszukaj�c ko�o siebieZgubi�am m�j n�. GOPLANA Ach, nie dosy� d�ugiN� tw�j by�, siostro... BALLADYNATo nie moja wina. GOPLANA Siostro! lecz je�li przebaczy Alina?...Je�li zapomni... i powie... siostrzyczko,Mia�am sen taki - do chaty wieczoremNim wysz�a� w ciemne osiny ze �wieczk�,Przyjecha� rycerz; rycerz by� upiorem,Upi�r dwie siostry pokocha� szalenieI obie wys�a� na maliny;...�ni�am,�e gdy�my zasz�y w g�uche lasu cienie,Siostra mnie no�em... Wtem si� obudzi�am...Chod�my do wr�ki, niech sen wyt�umaczy... BALLADYNAzamy�lonaTo sen... ach, prawda... i mnie si� wydaje,�e to sen, siostr