Halina Kuropatnicka-Salamon Dziewi�� spotka� Opowiadania Oficyna Wydawnicza Ston 2 Kielce 1998 Ma�e Formy Literackie Zeszyt I ISBN 83-86976-61-6 przepisa�a Marianna �ydek S�owo wst�pne Halina Kuropatnicka-Salamon nale�y do �redniego pokolenia pisarzy wroc�awskich (cz�. Zwi�zku Literat�w Polskich), szczeg�lnie znanych w �yciu kulturalnym os�b niepe�nosprawnych. Urodzi�a si� w Tarnopolu, sk�d po wojnie, jako repatriantka, trafi�a do Wroc�awia. Tutaj podj�a nauk� w Szkole Podstawowej dla Dzieci Niewidomych, potem w Liceum Pedagogicznym, by - r�wnocze�nie ucz�c si� i pracuj�c - uko�czy� polonistyk� na Uniwersytecie Wroc�awskim. Po uzyskaniu dyplomu dope�ni�a kwalifikacji wy�szymi studiami zawodowymi w warszawskim Instytucie Pedagogiki Specjalnej. Halina Kuropatnicka-Salamon, opr�cz umiej�tno�ci dydaktycznych, kt�re wykorzystuje na co dzie� w O�rodku Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci Niewidomych i Niedowidz�cych we Wroc�awiu, posiada dar wspania�ego animatora uzdolnie� artystycznych swoich podopiecznych. Sama tak�e mo�e poszczyci� si� sporym dorobkiem literackim i publicystycznym. Wyda�a m.in. nast�puj�ce tomiki poetyckie: W lustrze 1990, Kasztanki 1991, Co nowego w starych bajkach 1991, Recepta na latanie 1991, Renkontoj 1992 (wiersze w j�zyku esperanto), Wyszumia�y li�cie 1993, Po tamtej stronie blasku 1993. Jej wiersze ukaza�y si� w antologii "Przydzia� na �wiat" (Kielce 1993, Krajowe Centrum Kultury PZN). Utwory poetyckie, opowiadania, felietony i artyku�y publicystyczne Haliny Kuropatnickiej-Salamon znajduj� si� w wydawnictwach brajlowskich, w kilku antologiach, a tak�e w ta�motece Polskiego Radia. Utwory prozatorskie, zamieszczone w niniejszym zbiorku, zosta�y nades�ane na konkurs ma�ych form literackich, og�oszony przez Krajowe Centrum Kultury Polskiego Zwi�zku Niewidomych w Kielcach w 1997 r. Autorka nada�a im wsp�lny tytu� "Spotkania" i prawie wszystkie maj� taki charakter relacji z przypadkowych kontakt�w, rozm�w, utrwalonych wypowiedzi ludzi, zw�aszcza wypowiedzi kobiet. Miejscem ich akcji s� wagony kolejowe, sale szpitalne, parkowe �awki, a tak�e osiedlowe ulice. Te historie mog�y wydarzy� si� naprawd�, a autentyzmu postaciom dodaj� ich wypowiedzi w �piewnej, kresowej gwarze powojennych przesiedle�c�w zza Buga, dzisiejszych mieszka�c�w regionu dolno�l�skiego. Te scenki, rozpisane na g�osy, uk�adaj� si� w opowie�� o ludzkiej egzystencji. I mimo humorystycznego nastroju wielu utwor�w nie jest to rzeczywisto�� optymistyczna. W groteskowych sytuacjach ukazuj� si� ludzie, o kt�rych m�wimy "zwyczajni" i kt�rzy sprzeniewierzaj� si� swemu wizerunkowi z dawnych opowiastek moralnych. Nie s� to ju� przedstawiciele zdrowego rozs�dku, m�dro�ci �yciowej, prawo�ci i dobroci, ale osoby naznaczone grzechem udawanej mi�o�ci do zwierz�t i ludzi, pseudofilantropi�, w�cibstwem, brakiem delikatno�ci i zrozumienia dla potrzeb drugiego cz�owieka. Jest to nie tylko wynik kondycji materialnej i moralnej spo�ecze�stwa lat dziewi��dziesi�tych, ale jak�e cz�sto zwyk�ej, bezinteresownej g�upoty, braku refleksji i ma�oduszno�ci. Mimo �e w swoich utworach Autorka nie oszcz�dza prezentowanych bohater�w, to mora� z tych satyrycznych powiastek mo�e wysnu� ka�dy czytelnik. I ka�dy z nas, po g��bszym zastanowieniu, mo�e odnale�� siebie i po stronie os�b czyni�cych z�o i po stronie odczuwaj�cych tego skutki. Ot, samo �ycie. Irena Wawrzczak Poprzedza� go �piew By�a wiosna, kiedy wprowadzi�a si� do malutkiego mieszkania z oknami patrz�cymi na rozzieleniona ulice. Wieczorami cisza zaczyna�a tu g�stnie� od jask�czych �piew�w, a wiatr wilgotnia� i pachnia� pobliskimi ogrodami. W�a�nie o takiej porze rozbrzmia�a niespodziewanie aria Jontka. Najpierw odleg�a, zbli�a�a si� wolno, pot�niej�c w melodii i wyrazisto�ci s��w. Potem ukaza� si� on, �piewak o skupionej twarzy. Szed� nie�piesznie, spacerowym krokiem, poch�oni�ty rozlewnymi frazami. Przeszed� obok jej domu i oddali� si� dostojnie, zabieraj�c swoj� melancholi�. Wraca�. Bywa�o, �e nape�nia� �piewem poranny spok�j albo po�udniow� senno��. Z daleka nap�ywa�a aria lub pie��, a za ni� kroczy� on sam, odtw�rca tak poprawny, jakby przemierzaj�cy s�awn� scen�. Raz dziewczynka z parteru rzuci�a mu monet�. Nie spojrza�. Nie reagowa� te�, gdy czasem z kt�rego� okna rozlega�y si� pojedyncze oklaski. Szed� spokojnie wzd�u� zas�uchanej ulicy i nie obchodzi�o go nic poza �piewem. M�wiono, �e by� artyst�. Ze staro�ci� przysz�o pomieszanie rzeczywisto�ci z rojeniami. Znano tu ju� wcze�niej jego w�dr�wki z klasycznymi kantylenami. Przywykni�to do nich. Uwa�ano je za element krajobrazu. Ludzie spotykaj�c go u�miechali si� z �yczliw� pob�a�liwo�ci�. Nawet dzieciaki karci�y wybryk r�wie�nika: "Opera idzie!" s�owami: - Przesta�, to biedny artysta. Pewnego razu przerwa� �piew, �eby schyli� si� nad skoml�cym psem. Pog�aska� go z zatroskaniem, p�niej wyprostowa� si� i podj�� zawieszon� zwrotk�. Nad okolic� przeci�gn�o lato i nadesz�a jesie�. Kroki siwego �piewaka sta�y si� posuwiste, przygarbi�y si� plecy. Zim� nie pokazywa� si�. "Dziwne" - m�wiono w s�siedztwie. Z wiosn� nie pojawi� si� tak�e. "To bardzo dziwne" - pomrukiwano, jakby dopu�ci� si� przeniewierstwa. Nagle rozgada�y si� podw�rka. Dzieci natkn�y si� na otwarte okno, przy kt�rym ich artysta siedzi i wy�piewuje w przestrze� sw�j repertuar. "Nie b�dzie ju� chodzi�?" - dziwiono si�. Rzeczywi�cie, nie chodzi. �adna ulica zubo�a�a. Z pewno�ci� nikt nie domy�la si�, �e ona zarejestrowa�a kiedy� na ta�mie magnetofonowej arie starego �piewaka. W niekt�re wieczory w��cza magnetofon. Z g��bi minionej godziny wyp�ywa znajomy g�os, przybli�a si� i oddala. Dop�ki zachowa si� ta�ma, wtopiony w �piew artysta b�dzie wraca� na zaniechan� ulic�. Wiecz�r Kiedy czeka�a na ten dzie�, kiedy mia�a ten czas jeszcze przed sob�, wydawa� si� jej prawdziwszy i bardziej rzeczywisty. Teraz nagle jego przybycie zdawa�o si� jeszcze mniej oczywiste, bo ju� takie bliskie. Chyba nawet przesta�a na niego czeka�, tylko niepok�j ro�nie w niej i ro�nie i nie pozwala o nic zaczepi� uwagi. Chcia�aby przebrn�� wreszcie przez te trzy godziny, oddzielaj�ce chwil� obecn� od jego krok�w pod jej drzwiami. Przemijanie czasu dziwnie spowolnia�o. Dziewczyna chodzi od okna do rega�u i zn�w do okna i znowu... Przyjdzie, zadzwoni, otworz�, a wtedy...? Dalej nie wiadomo. Nie ma �adnych wyobra�e�. Co� jednak musi si� sta� potem! Nie wie. Przy�piesza kroku. Coraz pr�dzej przecina szklisto�� parkietu. Stan�a znienacka, bo odezwa�a si� w niej cierpka my�l: "A mo�e nie przyjdzie?" Oczy rozszerzaj� si�, ogromniej�. "Nie" - m�wi szeptem. "Nie!" - powtarza szorstkim g�osem. "Nieprawda!" Wszystko nabiera wielkiej intensywno�ci. Budzik tyka za ostro. Woda w rurach szumi przera�liwie. Mia�a chyba co� zrobi�? Prawda, umy� r�ce. Wybiega do �azienki. Struga wody taka zimna jak w tamtym w�skim strumieniu g�rskim, kiedy go spotka�a pierwszy raz - ogorza�ego, smuk�ego, z plecakiem. Piana mydlana zapachnia�a czym� dawnym, nieokre�lonym, niczym wspomnienie z trudem wypl�tane z pami�ci. Przysiada na wannie. Nie widzia� jej od trzech lat. Co powie teraz, kiedy... On przecie� niczego nie podejrzewa. Nie napisa�a mu, nie mia�a odwagi. Chcia�a mie� z nim kontakt. Chcia�a si� go doczeka� na jeden, cho�by taki jak dzisiejszy wiecz�r. Nie mia�a prawa tego przemilcze�? Mo�e nie mia�a. Telefon! To on! Przyjecha� wcze�niej. - S�ucham - g�os ma jak nie w�asny. - Dobry wiecz�r, nie jeste� zaj�ta? - pytaj� niepotrzebne s�owa przyjaci�ki. - Nie, raczej tak. Przepraszam, tak bez�adnie si� wypowiadam. - Wpadn� pogada�. - Kiedy widzisz... wola�bym jutro. Mam zrobi� co� wa�nego. - Jak chcesz - brzmi ch�odno. Szczekni�cie w aparacie. Cisza. To nie on. Mo�e dobrze, �e jeszcze nie on. Czy pami�ta jego g�os? Gdyby nie doradza�a mu zagranicznych studi�w, nie prze�ywa�aby dzisiejszego l�ku. By�by przy niej, kiedy j� tamto spotka�o i los dawno zadecydowa�by o nich. C�, jednak sama zach�ca�a go do wyjazdu obiecuj�c czeka�. Wr�ci�. Od kilku dni jest w Krakowie, a wkr�tce stanie w jej progu. Kt�ra� to godzina? Jeszcze tyle czasu. Co teraz? Trzeba podla� kwiaty. Ju�. Musi koniecznie przeczyta� wiersz w czasopi�mie. Przerywa w po�owie trzeciej zwrotki. Lepiej napije si� kawy. Stoi d�ugo z �y�eczk� nad puszk� aromatycznego proszku, pr�dziutko, a� wpada na pomys�, �eby zmieni� wod� irysom. P�niej przek�ada ksi��ki na p�ce. Potem uk�ada drobiazgi w szufladzie. Kto� dzwoni! Radosne przera�enie podpe�za do gard�a. S�abn�ce palce naciskaj� klamk�. - Dobry wiecz�r, czy nie ma pani zapasowej �ar�wki? Spali�a si� nam w kuchni i mama prosi... - m�wi nie�mia�o synek s�siadki. - Nie mam. Stoi przy zamkni�tych drzwiach i czuje �al. Odchodzi powoli, opiera czo�o o szyb� i bezmy�lnie s�ucha cichn�cej ulicy. Odrywa j� prze�wiadczenie, �e powinna zmieni� bluzk�. Przebiera si�, czesze na nowo, wk�ada bransoletk�, zdejmuje... Chce si� czym� zaj�� i jak po ratunek biegnie do telefonu. Wykr�ca numer informacji kolejowej, lecz kiedy odzywa si� m�ski g�os, odk�ada s�uchawk�. Po co sprawdza� godzin� jego przyjazdu? Mo�e zamiast czeka�, by�oby m�drzej napisa� do niego jeszcze jeden list? �mieszne. Zawsze, od samego pocz�tku pisa�a do niego na maszynie. Uwa�a�a, �e mia�a brzydkie pismo. Najpierw protestowa�, potem zaprzesta�. Tak ju� zosta�o. Niewiele opowiada� o sobie od pewnego czasu. Nadmienia�, �e blisko�� spotkania utrudnia pisanie o wszystkim, co czeka na s�owa. Rozumia�a. Postanowi�a mimo wszystko napi� si� kawy. Wstaje z krzese�ka. Tak! Dzwonek u drzwi! Serce zat�uk�o si�, roztrzepota�o. Zimno sp�yn�o do koniuszk�w palc�w. Stara si� i�� wolno, spokojnie. Podali sobie r�ce, te same, znajome. Pod jej niedowierzaj�cymi palcami ujawnia si�, konkretyzuje, urzeczywistnia twarde k�eczko obr�czki na jego palcu. Ju� nie l�k parali�uje jej �wiadomo��, gdy s�yszy jego pytanie: "Nosisz okulary?" Odwa�nie podnosi r�ce i zdejmuje ciemne szk�a. Patrzy przed siebie i nie �a�uje, �e nie widzi jego twarzy. Mieszkania W ciasnym przedpokoiku zn�w harmider. Starowinka spiera si� z c�rkami o por� niedzielnego obiadu. Starsza, Dziunia, przekonuje kobiety chrypliwie. Mania popiskuje z ferworem. Posz�y. Przymyka oczy i wraca do "w�asnego" mieszkania. Kuchnia czterometrowa, wzd�u� wolnej �ciany pomara�czowe szafki, stolik... nie, nie zmieszcz� si� wszystkie sprz�ty. Trzeba dorzuci� metr, ale zbraknie powierzchni na szaf� wn�kow�. A mo�e?... Pukanie. Drzwi otwieraj� si� bez jej zaproszenia. - A panna Ircia ci�gle ze szkarlatyn�? - skrzypi cieniutko staruszka. - Z gryp�- odszeptuje poprawnie. - No w�a�nie. Ja tu przynios�am kocyk dla panny Irci - cieplutki, bielutki, niech pomaca. Maca pos�usznie. - Przykryj�. Koc wraz z dusz�c� woni� naftaliny spada na jej ko�dr�. - Nie, nie! Dzi�kuj� uprzejmie. Mnie i tak za gor�co. - Niech�e panna Ircia nie kaprysi! Mole si� zal�g�y, musz� wylecie�, to co koc ma darmo si� wietrzy�? Ja tu zajrz�. Babcine kroczki oddalaj� si� cz�apliwie. Ju� z "telewizorowego" pokoju dochodzi pretensjonalny sopranik Mani: - "Maman, jak to b�dzie po francusku?". Irka odrzuca koc na ram� olbrzymiego �o�a i ponownie opuszcza wynajmowany pokoik. Przy czym by�a? Aaa tam! Lepiej od razu mie� du�e, wygodne mieszkanie. W przedpokoju-hallu koniecznie wiklinowe meble. Czy mo�na zdoby� gdzie� tak� eta�erk�, jaka sta�a u Doroty? Pop�och w sercu! Za drzwiami g�os babci. Pr�dko naci�ga koc. "Niech Frania rzetelnie sprz�ta" - napomina babcia m�odsz� staruszk�, dochodz�c� pomoc domow�. "Pod pianinem trzeba porz�dnie zetrze�, �eby ju� by�o na Wielkanoc". "Luty" - my�li. Ale co jej do tego? Odsuwa koc-zmor� i ju� jej nie ma. Urz�dza ogr�dek w skrzynkach na swojej osobistej werandzie. P�niej wr�ci do pozosta�ych pomieszcze�. A teraz ro�liny, bo potrzebuj� czasu na wzrastanie. W domu cz�sto opowiadano o oleandrze dziadk�w. Och, mie� takie zatrz�sienie kwiecia! Ledwo zd��a poci�gn�� koc ku sobie. - Niech panna Ircia sama powie - �ali si� babusia bez wst�pu. - Jak� �on� wzi�� sobie m�j wnuczek? Jedwabne reformy, jedwabna kombinacja i napier�niki... Czysta baletnica! Czy tak si� nosi przyzwoita kobieta? W dodatku ten biedaczek oddaje jej ca�� pensj�, a sk�d we�mie w razie czego? - wzdycha bole�nie. - Ja mu daj� zawsze kilka groszy z renty i na obiady zapraszam w niedziele. Niech b�dzie dziecku l�ej. No, id� dogl�da�. Zbawienne trza�ni�cie drzwiami pozwala opa�� kocowi. Mo�e lepiej nie wymy�la� wspania�o�ci? �atwiej m�g�by si� zdarzy� jaki� pok�j w suterenie. Oj, nie. Milej na poddaszu. Jeden k�t mo�na wydzieli� na kuchenk�, drugi na umywalni�. Pozawiesza� to dekoracyjn� tkanin�. Stukanie. "Prosz�". Koc pod brod�. - Panno Irciu, czy to nie pani wcisn�a cytryn� do umywalki? - szczebioce pi��dziesi�cioletnia Mania, kt�r� babusia z Frani� nazywaj� panienk�. - Nie - syczy z godno�ci�. - Aha! Pewnie mamu�ci co� si� pomyli�o. �up! Cisza. Zaraz... A! Prawda. Poddasze. Przy drzwiach przyda si� stojaczek na buty. Chocia�, na og�lnym widoku? Nieestetycznie. Mo�na by szafk�... Kto� dobija si� do drzwi wej�ciowych. Wreszcie Dziunia chrz�ka, otwiera i anonsuje jej przez szpar�: - Go�cie, Irciu. Wpadaj� Marta, Bronka, W�adek, Mirek. Pachn� mrozem i wiatrem. Z powodu jednego krzes�a siadaj� na starych czasopismach. Przynie�li ta�m� z nagraniami piosenek. Na razie nie mo�na przes�uchiwa�, bo w �azience zacz�� dokazywa� jaki� majster. M�otek rytmicznie t�ucze w �cian�. - G�odna jestem - j�czy Marta. - Masz co� dobrego? - W szafce, na p�ce s� ruskie pierogi. - Brawo! - ciesz� si� zbiorowo. Krz�taj� si� przy patelni, rozstawiaj� talerze. Naraz p�at tynku pada na skwiercz�ce danie. Westchnienie zgrozy. Porywcza Bronka przyprowadza majstra. - Pani, ja przecie ledziutko! I nie zawracajcie mi g�owy ani nic - irytuje si� nagle. - No i otw�rzcie se okno, bo smr�d! - rzuca w progu. Konsternacja. - Ja to czu�em od pocz�tku, tylko kr�powa�em si� m�wi� - zwierza si� W�adek. - I ja. - I ja te� - Mirek dociekliwie obchodzi k�ty. - To tylko koc moich lokatorek, prosz� pow�cha�. - Przepraszam, ze skrzynki przy bramce zgin�a mi "Przyjaci�ka". Czy nikt z pa�stwa nie ukrad�? - Nie, ani razu - zapewniaj� wiarygodnie. - To dobrze - raduje si� babcia i wycofuje z pokoju. Po ich odej�ciu przez chwil� jest jakby za pusto, za spokojnie. Chcia�oby si� czasem mie� go�ci do p�nego wieczora, nie t�umi� rozm�w, nie przycisza� muzyki, a w karnawale... - Gor�co pannie Irci czy co? - dziwi si� znienacka babcinka. - Jak nie chce koca, to zabieram. A za kt�rego z tych go�ci panna Ircia p�jdzie? - Za tego drugiego - cedzi w desperacji. - Przystojny, nie powiem. Gasz� �wiat�o, szkoda pr�du. �up! Niech tam. K�adzie si� na boku z policzkiem na d�oni. To b�dzie inaczej, za to realnie. W najbli�szym czasie zatrzyma j� na ulicy nieznajoma kobieta: "Czy mo�e zna pani kogo�, kto zechcia�by wynaj�� pok�j? Wej�cie osobne - z ganku." Zdecyduje si� natychmiast. Oczywi�cie za oknem b�dzie ros�a lipa. Lipa czy akacja? Sen zapl�ta� si� w marzenia. Nie szkodzi. Od czeg� b�dzie jutro? Nie�adna W ci�gu lat oswoi�a si� z w�asn� brzydot� i ju� tylko od czasu do czasu czu�a j� pod sk�r� jak zatajony opi�ek szk�a. Jeszcze w dzieci�stwie zacz�a spostrzega� swoj� inno��. Sztywne ciocie i egzaltowane kole�anki mamy nigdy nie m�wi�y o niej: "Jakie �liczne dziecko!" Zachwyca�y si� natomiast Gabrysi� i Jurkiem. Bra�y ich na r�ce, g�aska�y po w�osach, rozczula�y si� nad wdzi�kiem jej rodze�stwa. Najpierw pr�bowa�a tak�e wdrapywa� si� na kolana doros�ych, lecz widocznie zauwa�y�a ich niech��, bo p�niej, stoj�c nieruchomo, przygl�da�a si� z ubocza cukierkowym scenom. Mama orzeka�a: "To dziecko ma pochmurny wzrok" i wszyscy jej przy�wiadczali. Potem (w szkole) podczas opracowywania "Brzydkiego Kacz�tka" Andersena, piegowata Zosia wrzasn�a w trakcie g�o�nego czytania nauczycielki: "To tak jak nasza Alka!" I cho� ba�� sko�czy�a si� korzystnie dla poniewieranego �ab�dzi�tka, dzieci wykrzykiwa�y w konfliktowych sytuacjach: "Ala! Brzydala!" By�a za s�aba, �eby przetrzepa� kt�remu� sk�r�. Uczy�a si� przeci�tnie. Osi�ga�a mierne wyniki. Nie mia�a wi�c szans na zaimponowanie r�wie�nikom. Z czasem dzieci podros�y, wci�gn�y je nowe zainteresowania i przesta�y zwraca� na ni� uwag�. Ona sama nie pragn�a ju� wtedy czu�o�ci krewnych czy znajomych. Sta�a si� dziewczyn� zamkni�t� i szorstk� w zachowaniu. By�oby jej z tym nie�le, gdyby spostrze�enia nie konkretyzowa�y wniosk�w. Kole�anki klasowe rozbija�y si� w czasie przerw na dw�jki b�d� wi�ksze grupki, szepc�ce ze sob� sekretnie. Na lekcjach ukradkiem przesy�a�y sobie kr�tkie li�ciki. Pr�dko zorientowa�a si�, �e tematem tych naszeptywa� i nielegalnej pisaniny byli ch�opcy. Narasta� w niej gorzki bunt. Dlaczego �adna nie zwierza si� przed ni� z romansowych tajemnic? Pewnie ka�da uwa�a, �e te sprawy s� jej obce i nie jest w stanie ich poj��. Nie wierz�, aby jakikolwiek ch�opiec m�g� si� ni� zaj��. Jest nie�adna. Wymy�li�a sobie zabaw�, pozwalaj�c� rozwija� si� marzeniom i roz�adowuj�c� cz�ciowo uczucie osamotnienia. Zapisywa�a grube zeszyty wyfantazjowanymi historyjkami o interesuj�cych znajomo�ciach, atrakcyjnych rozrywkach, niecodziennych prze�yciach. Wypowiada�a si� w pierwszej osobie, dlatego strzeg�a zapisk�w przed czyimkolwiek wgl�dem. Nie upilnowa�a. Na obozie w�drownym dziewcz�ta dopad�y je przypadkowo. Roztr�bi�y, wy�mia�y, odkrywaj�c �a�osn� nieprawd�. Ona za� - po wybuchu gniewu - przed czasem wyjecha�a do domu. Na szcz�cie by�y to jej ostatnie wakacje i nie musia�a we wrze�niu ponownie wchodzi� w kr�g znajomych dziewczyn. Przez pewien czas usi�owa�a znale�� dla siebie w �yciu co� dostatecznie wa�nego, co przys�oni�oby wszystkie niepowodzenia. Do�� szybko zrozumia�a, �e nie zostanie ani cz�owiekiem pi�ra, ani nauki. Jedno i drugie wymaga�o wi�kszych uzdolnie�. Przerwa�a dwukrotnie studia. Redakcje zwraca�y r�kopisy z rzewnymi wierszykami. Zostawa�a praca w biurze i pustka wielu godzin, kt�rej sama by�a winna. Przez lata uporczywie odsuwa�a si� od ludzi. Mimo to czeka�a. Wierzy�a w jaki� szcz�liwy dzie�, kryj�cy si� w przysz�o�ci, a przybli�aj�cy z pewno�ci� coraz bardziej. Nic nie zmienia�o si� w zwyk�ej rzeczywisto�ci, ale nie�mia�a nadzieja kaza�a spodziewa� si� czego� nowego i dobrego. Kiedy zamieszka� w jej bloku niewidomy m�czyzna w �rednim wieku, pocz�tkowo niemal go nie zauwa�a�a. Spotykali si� przed budynkiem lub na schodach, lecz nic o nim nie wiedzia�a ani nie zatrzymywa�a na nim uwagi. Widywa�a w mie�cie wielu niewidomych z bia�ymi laskami, czasem pomaga�a im przechodzi� jezdnie, wi�c i ten nie by� dla niej nowo�ci�. Pomy�la�a o nim d�u�ej dopiero tego ranka, gdy odczyta�a nalepione przy bramie og�oszenie. Niewidomy lokator poszukiwa� lektora na popo�udniowe godziny. Zastanowi�a si�. Wracaj�c z pracy znowu spostrzeg�a anons. W domu zacz�a rozwa�a� rzecz konkretnie. C� szkodzi�oby spr�bowa�? Mo�e to zaj�cie interesuj�co wype�ni jej czas? Przecie� ma ca�kowicie wolne popo�udnia i wieczory. Zdecydowa�a si�. Podczas pierwszych wizyt u niego czu�a si� troch� onie�mielona. Odpowiada�a na pytania nie pytaj�c o nic. Ciekawi�y j� przybory do pisania, technika czytania brajlem, przeznaczenie rozmaitych przyrz�d�w. Odchodzi�a po przeczytaniu okre�lonych tekst�w. By�y to zwykle rozdzia�y powie�ci, prasa codzienna, nierzadko listy od rodziny. Po up�ywie kilku tygodni patrzy�a ju� na niego inaczej. Stwierdzi�a, �e by� mi�y i bardzo bezpo�redni w rozmowach. Kt�rego� dnia uczu�a wreszcie potrzeb� m�wienia o sobie. Zwierzy�a mu si� nawet z przykro�ci, zwi�zanych z brakiem urody. Wys�ucha� spokojnie, a potem t�umaczy� konieczno�� uwypuklania innych walor�w w�asnej osobowo�ci. M�wi� tak przekonuj�co, �e uwierzy�a w r�ne swoje zalety, jakich przedtem w sobie nie znajdowa�a. To prawda! Jej g�os jest przyjemny, mi�kki i jasny, tylko wcze�niej nie wiedzia�a o tym. A dobro�? Oczywi�cie, mo�e zawsze by� dobra. To najmniej problematyczne. U�miecha� si� cz�ciej te� potrafi. Na pewno b�dzie przy tym sympatyczniejsza. Przegl�da�a si� w lustrze, usi�uj�c obiektywnie oceni� odbicie. W�osy mo�na czesa� nieco wymy�lniej . Nabra�a prze�wiadczenia, przymierzaj�c sukienki, �e najkorzystniej wygl�da w zielonej. Szkoda. On tego nie zobaczy. On? A w�a�ciwie, dlaczego nie mia�oby chodzi� o niego? On nie b�dzie por�wnywa� jej urody z czyj�kolwiek. Podoba si� jej. Sama tak�e spr�buje mu si� spodoba�. Lubi j�. Nie prowadzi si� przecie� d�ugich, szczerych rozm�w z kim� oboj�tnym. Mog�aby wyj�� za niego. Wprawdzie czeka�oby j� trudne �ycie, ale gdyby go pokocha�a, wszystko sta�oby si� prostsze. U�atwiaj�c mu codzienno�� zyska poczucie w�asnej przydatno�ci. On to doceni. Czy� nie zbuduje si� na tym pospolitego, ludzkiego szcz�cia? Znajomi b�d� dziwi� si� temu zwi�zkowi. Rodzina chyba nawet zaprotestuje. C� to j� w ko�cu obchodzi? Kto przejmuje si� jej samotno�ci�?! Kogo boli fakt, �e jej serce ci�gle jest niczyje? Wyjdzie za niego! Tak b�dzie i dobrze, i rozs�dnie. Jak�e jednak da� mu pozna� swoj� sk�onno��? Ach, to si� samo rozstrzygnie. Odt�d s�dzi�a, �e jej postanowienie z ka�dym dniem przybli�a wymarzony fina�. Budzi�a si� z uczuciem lekko�ci. Zmieni�a fryzur�. Ogl�da�a suknie na wystawach sklepowych. Pogodnie gwarzy�a ze wsp�pracownikami. Wracaj�c do domu, wst�powa�a nieraz do kwiaciarni po �wie�� wi�zank� na st�. By�o tak, jakby rozja�ni�o si� wok� od czekaj�cej j� niespodzianki. Stara�a si� by� mi�a dla niego. On za� zachowywa� si� jak wcze�niej i nic nie pozwala�o zorientowa� si� w s�dach o niej. Powtarza�a sobie cierpliwie, �e to nadejdzie. Ten wiecz�r by� podobny do innych wiosennych - ciep�y i �agodny. Cieszy�a j� mo�no�� sp�dzenia z nim kilku godzin. Jak ju� od szeregu dni, czu�a si� przyjemnie niespokojna. Z trudno�ci� koncentrowa�a uwag� na czytanych stronicach. P�niej rozmawiali o b�ahych wydarzeniach, �artowali. Kiedy zamierza�a odej��, zatrzyma� j�. - Pani Alu, mam przed sob� w�asny �lub. Jest pani jedn� z moich najbli�szych znajomych i my�l�, �e zd��yli�my si� zaprzyja�ni�. Czy zechce pani uczestniczy� w tej imprezie w charakterze �wiadka? Zesztywnia�a. U�miechn�a si� zrazu s�dz�c, �e to dalszy ci�g �art�w. On jednak siedzia� powa�ny, niczego nie odwo�uj�c. - Dzi�kuj� - b�kn�a. - Teraz jeszcze nie mog� da� panu odpowiedzi. Ale wkr�tce... Biegn�c dopad�a swoich drzwi. Stan�a za progiem i opar�a si� plecami o futryn�. Zacz�a si� �mia�... Niedzielnym przedpo�udniem - Tutaj! Tutaj! Pr�dzej! Pani Ziutko, pani Ja�ciu, pr�dzej! Trzymam miejsca! - matowy tenorek zanosi si� w oknie wagonu kresow� serdeczno�ci�. Po chwili dwie zdyszane kobiety wpadaj� do przedzia�u. - Dzie� dobry, panie Mundziu. Jaki pan uprzejmy, �e pomy�la� o nas. - A jak�e inaczej? S�siedzi jeste�my - raduje si� z galanteri� tenorek. - Panie zn�w do cioci z Opola, nieprawda�? - Nie, dzi� do przyjaci�ki Ja�ci, z Brzegu, cho� ju� niepotrzebnie. - Trudno, mamo, obieca�o si�. Obie maj� w g�osach �zaw� �a�o��. - Ja�ciu, c� tak smutno? - docieka ich znajomy. - Przyjemnie jecha� z wizyt�. - Owszem, ale mia�o by� z kotkiem. - A gdzie� kotek? - W domu, panie Mundziu, bo i po c� go teraz odwozi�? - Jako� nie nad��am... - skar�y si� �agodnie Mundzio. - Mamo, ja opowiem. Do wczoraj mia�y�my pieska, panie Mundziu. Nienajlepiej uk�ada�o im si� z naszym kotkiem, a� tu nagle... - Samoch�d! - wykrzykuje Mundzio. - Jaki samoch�d? - zaciekawia si� druga rozm�wczyni. - Na pieska, pani Ziutko. Wypadek, znaczy. - Nie! - wo�aj� obie. - Pieska odebrali - dodaje Ziutka. Po d�u�szym milczeniu Mundzio podejmuje nie�mia�o: - Nie pami�tam waszego pieska. - Mia�y�my go dopiero od wtorku - wyja�nia Ja�cia. - Jak to, Ja�ciu, zawsze wszystko pokr�cisz! - wtr�ca si� jej matka. - By� u nas od poniedzia�ku. - Ja mam ch�r we wtorki. Przed ch�rem posz�y�my do tej pani... - Sk�d�e, dziecko. W poniedzia�ek. - O jakiej pani mowa, z przeproszeniem? - O tej, co znalaz�a pieska. Ja�cia przeczyta�a og�oszenie przy Wielkiej, �e ma�y piesek, zgubiony, z obr�k�, przebywa tu i tu pod opiek�. Tak mnie co� ci�gn�o, �eby go zobaczy�. "Chod�my, Ja�ciu - powiadam. - Mo�e poznamy, czyj to". A to biedactwo �liczne, bielutkie i �asi si� do mnie. �al by�o odej��. No to m�wi�: "Niech troszku u nas pob�dzie". Zostawi�y�my sw�j adres, �eby do nas przys�a� w�a�ciciela. Jak rzec szczerze, nie wierzy�am, �eby si� kto zg�osi�. Nie ma pan wyobra�enia, jak to male�stwo do mnie lgn�o! - Do mnie te� - dorzuca Ja�cia zasadniczo. - Wracam z pracy, a on ju� przy mnie. - Tak, tak. Do ciebie te�, ale spa� przy mojej poduszce. Wci�� chcia� bawi� si� ze mn�. Z kotkiem jednak by� w wojnie. Przedwczoraj uradzi�y�my odda� kotka w dobre r�ce i ta przyjaci�ka Ja�cina zgodzi�a si� go przyj��. Mieszka na parterze, ogr�dek przy domu... Kotkowi por�cznie chodzi�. Nieszcz�cie chcia�o, �e wczoraj wysz�y�my z pieskiem na spacer... - M�wi�am, �eby nie i�� przed deszczem - mruczy Ja�cia. - Oj, dziecko, kto m�g� przewidzie�? Spacerujemy po Komandorskiej, nic nie przeczuwamy. Naraz kto� wo�a: "�obuz!" I jaki� m�czyzna podbiega, �apie pieska, bierze na r�ce, przytula i m�wi, �e to jego zguba. Podejrzewa�y�my oszustwo. Chcia�y�my da� mu pieni�dze, �eby tylko zostawi� zwierz�tko w spokoju, a ten powiada, �e za nic nie odst�pi. Kocha pieska jak brata, a brata si� nie sprzedaje. - C� na to piesek? - przerywa Mundzio. - Broni� si�? - Niestety, nie. Sp�aka�y�my si� i same wr�ci�y�my do domu. Nad przedzia�em zawis�a melancholijna cisza. - Jak mo�na takiego s�odkiego pieska wo�a� "�obuz?" - wraca do sprawy Ziutka. Zn�w milczenie. - A mo�e panie kupi�yby sobie kanarka? - rozpromienia si� Mundzio. - Kotek go skrzywdzi - odzywa si� Ja�cia. - Kotka mo�na podarowa� paninej kole�ance. - Po co, kiedy kanarka nie ma? - Ani pieska - dodaje z westchnieniem Ziutka. - Jaki� ten los jest pogmatwany, �askawe panie, jaki� skomplikowany - zaczyna filozoficznie Mundzio. - Ja, na ten przyk�ad, do siostry jad�. Tam dopiero s� historie! Wysiadam w O�awie. Nie dowiem si� niczego o siostrze Mundzia. Mi�dzy podr�ami - A mo�e tym razem b�dziemy same w przedziale? Nagadamy si�... - Maria �akomie wci�ga powietrze, jak robi� to wszystkie zabiegane kobiety przy wypowiadaniu nie najrealniejszych �ycze�. Wewn�trz zastajemy dwie pary, miotaj�ce si� przy swoich kuszetkach. - Panie maj� dolne miejsca? - pyta zaczepnie wypiel�gnowany sopran. - Kiedy� je panie rezerwowa�y? - Przed miesi�cem. - My tak�e! C�, szcz�ci si� niekt�rym. Nie chrz�kaj, Waciu, ja znam �ycie. Jak pani przesuwa moj� torb�?! Tam jest tort. Ludzie nauczyli si� nie szanowa� cudzych rzeczy. - Ja nie opowiadam si� z tym, co wioz� w moich torbach, a pani przestawia je jak w�asne - odcina si� z godn� flegm� druga wsp�pasa�erka. - Kto? Ja? Wyja�nijmy sobie... - Broniu, Broniu - mityguje Wacio. - Cicho, Waciu, nie przeszkadzaj! Towarzysz flegmatyczki wzdycha smutno. - Wyjdziemy na korytarz, �eby pa�stwo mogli rozlokowa� si� swobodnie - m�wi� i obie z Mari� opuszczamy przedzia�. Krz�taj� si� tam, post�kuj�, przepraszaj� wzajemnie, wreszcie zasiadaj� do kolacji. - Jecie pa�stwo kie�bas� przed snem?! - zdumiewa si� Bronia. - To samob�jstwo. My wieczorem tylko serek i jab�ka. Waciu, nie r�b min. - Moim zdaniem, prosz� pani... - zaczyna wolno ta druga. Dwaj m�czy�ni wzdychaj�. - Szkoda, �e nie jedziemy same - szepce Maria. Z babsk� wytrwa�o�ci� d�ugo sterczymy przy korytarzowym oknie, przetrz�saj�c swoj� codzienno��, i wracamy na miejsca, kiedy tamci ju� pochrapuj�. Podczas przygranicznych kontroli obie kobiety denerwuj� si� solidarnie na tle �a�osnego ziewania m��w. - Po c� to sprawdza� uczciwych ludzi? - gorszy si� Bronia. - Co ja mog�abym przewie�� nielegalnie? - Przyznaj� pani absolutn� racj� - utwierdza j� s�siadka. - No w�a�nie, a jak pani na imi�? - Krystyna. - Pani Krysiu droga, ja zawsze powtarzam, �e powinni wzi�� si� za �obuz�w. Rankiem chcia�oby si� jeszcze pole�e�, ale Krysia z Broni� wierc� si� na ma�ej przestrzeni, k�ad�c to na Marii, to na mnie kosmetyczki i lusterka. - Panie ju� nie b�d� spa�y - decyduje Bronia. - Pi�kny dzie�. Trzeba wstawa�. Posk�ada si� po�ciel i posiadamy tu sobie. Waciu, zejd� i zajmij si� mn�. - Czego?! - ryczy Wacio, bez �ladu dotychczasowej pow�ci�gliwo�ci. - Oj, le�, le�! Jego czasem tak napada - obja�nia nas. Przez kilka minut niezr�cznej ciszy wszyscy porz�dkujemy rzeczy. M�czy�ni wychodz� na papierosa, zamykaj�c za sob� drzwi. - Wy��cznie przez wzgl�d na dzieci wytrzymuj� z tym gburem - wysapuje Bronia. - Mi�a pani, prawie ka�da z nas tym si� kieruje - wyj�kuje Krysia. - A do kogo pa�stwo jad�, pani Broniu? - C�rk� mamy w Budapeszcie - rozpogadza si� Bronia. - Wysz�a za architekta. Jak ona t�skni za mn�! W ka�dym li�cie prosi, �eby przyjecha�. A jak zi�� w niej zakochany! C�rka jest �liczna i bardzo inteligentna, tylko nie ma r�ki do kuchni. Ilekro� jedziemy do nich, wioz� konfitury, pasztety i jakie� dobre ciasto. Jutro rocznica ich �lubu. Syn nie m�g� z nami jecha�, bo uczy si� do egzaminu. Syn jest niezwykle zdolny. Zmizernia�by nad tymi ksi��kami, gdybym nad nim nie czuwa�a. A jaki jeszcze dziecinny! Udaje, �e nie lubi, kiedy podsuwam mu co� s�odkiego albo jak go ca�uj�. - Tak samo m�j! - wtr�ca rado�nie Krysia. - Tak samo. Nawet o pieni�dze prosi, gdy jeste�my sami, bo wobec ojca chce by� niezale�ny. Lubi, �eby go przytuli�, ale m�wi: "No ju�, ju�! Nie mam czasu." Martwi� si� troch�, bo sam zosta� na tydzie�. Zabra�abym go do siostry (od pi�ciu lat mieszka na W�grzech), ale m�� nie pozwoli�. Powiada, �e w maturalnej klasie dziecko nie mo�e opuszcza� lekcji. M�j m�� bywa m�cz�co zasadniczy. - Och, kupi pani synkowi co� �adnego. Ja swojemu te� obieca�am. Maria wychodzi. Wnet i ja si� wymykam. - Chc� panie przysi���? - z s�siedniego przedzia�u wychyla si� m�� Krysi. - Tu ju� pusto. Palimy sobie przy otwartych drzwiach. Wchodzimy i wtulamy si� w przeciwleg�e k�ty przy oknie, a oni wracaj� do swego tematu. - I powiem panu - ci�gnie frasobliwie m�� Krysi - ch�opak dojrza�by szybciej, gdyby �ona nie chodzi�a wci�� za nim z tym kakao, z tymi ciastkami... Gdyby go nie g�aska�a, nie owija�a szalikiem... A ten uczy si� lawirowa�. Niecierpliwi si�, burczy, ale jak z�apie w szkole z�� ocen�, t�umaczy mamusi, �e uwzi�li si�. �ona lamentuje, syn obwinia �wiat, mnie - mnie krew zalewa! - ko�czy z niespodziewan� moc�. - Panie, gdyby� pan wiedzia�, co moja robi z ch�opcem od wyjazdu c�rki - wkracza Wacio. - Ona najch�tniej trzyma�aby go ci�gle przy sobie i karmi�a, karmi�a... Przestrzega go przed kobietami, wi�c id�c do dziewuchy ch�opak k�amie, �e do kolegi. - A pan by� nie sk�ama�? - chichoce frywolnie m�� Krysi. - Oj, panie - wzdycha zagadkowo Wacio. - C�rka znowu - podejmuje - ma swoj� rodzin�, swoje sprawy. �ona niby to rozumie, ale nie do ko�ca. W ka�dym li�cie wypatruje zwierze� i zach�ty do odwiedzin. Wiecznie co� c�rce doradza, posy�a przepisy kucharskie i fasony sukienek. Potem ma �al, �e dziewczyna nie pisze, co i jak wykorzystuje. A co si� dzieje przed przyjazdem do m�odych?! Wiadomo, matka. - Wiadomo, matka - dopowiada p�szeptem m�� Krysi. - Waciu! Idziemy! - wykrzykuj� obaj r�wnocze�nie i wychodz�. - No i jedziemy same - tryumfuje Maria. - Przepraszam, czy mo�na? Nie musimy odpowiada�, bo u�miechni�ta dziewczyna siada i rozk�ada kobiece szparga�y. - W moim przedziale masa ludzi, a ja musz� po�o�y� sobie cienie. Mama walczy ze mn� o te cienie - wiadomo, matka. Ale potrzebuj� wygl�da� jak cz�owiek. - Nie pozwalam mojej c�rce si� malowa� - m�wi stanowczo Maria. - Ach, to nic - pociesza j� ta ma�a. - My wszystkie mamy k�opoty z matkami. Maria g�o�no �apie oddech. - Za kwadrans Budapeszt - o�wiadcza kto� w korytarzu. Wstaj�. Wreszcie! A Kaziczek nie zobaczy Od lewej strony zbli�aj� si� dwa g�osy. Zatrzymuj� si� ko�o mojej �awki. - O, tu sobie si�dziemy. Najpierw uspokajanie zadyszki i zdawkowe poziewywanie, a potem rado�nie: - Gdzie� ja przypuszcza�a, �e my si� dzi� spotkamy? Od dawna pani tu bywa, Pani Jadziu? - Od kiedy Kaziczek zamkn�� oczy. Przedwczoraj min�� rok i cztery miesi�ce. Chlipni�cie. - No, no, pani Jadziu. Ja dopiero przed miesi�cem swego pochowa�a. Nigdy nie my�la�a, �e m�j b�dzie blisko paninego spoczywa�. �adne miejsce oba maj�. A tego drugiego m�a, co z nim pani tera �yje, to gdzie pozna�a? - Jak to gdzie? Na cmentarzu naturalnie. Jego Zosia - dawna �ona znaczy - ko�o Kaziczka le�y. Wsp�czuli�my sobie, powzdychali razem i u�o�y�o si�. - A dobry on chocia�? Powie pani szczerze? - Oj dobry, kochana, dobry! Za r�czki �ciska, w oczy patrzy jak jaki narzeczony. - To i dobrze, pani Jadziu. A pomieszkanie? W czyim mieszkacie? - Kochana, to� my mamy domek! M�a, znaczy. Wszystko mam, co trzeba. Szkoda, �e Kaziczek tego nie widzi - zn�w chlipni�cie. - Synowie nas odwiedzaj�, m�� ich ugaszcza serdecznie. W ciep�y czas siadamy sobie w ogr�dku. Mamy taki stolik pod daszkiem i dwie �aweczki. Nieraz sznycli nasma�� albo plack�w, wynios�, to w ca�ej okolicy pachnie. Jemy powolutku, zapijamy kompotem... Szkoda, �e Kaziczek tego nie widzi. - Ale popatrz, pani, jak si� ten los plecie! Komu co pisane, to i na cmentarzu swoje szcz�cie znajdzie. Nie przymierzaj�c, pani. Nowy m��, bogaty, lubi�cy, grzeczny. Dla dzieci paninych �askawy. Swoich nie ma? - Nie. - Te� dobrze. Nikt nikomu zazdro�ci� nie b�dzie. Jednakowo� o prawdziwym m�u pani pami�ta. - O Kaziczku? A jak�e! Oboje je�dzimy. M�� do Zosi, ja do swego. Zawsze takie same kwiaty ka�demu po r�wno. Msze �wi�te w tym samym dniu. Niech maj�. Tylko �le, �e nie le�� bli�ej domu. O, kochana, jakie ja mam nogi spuchni�te. - Oj, tak! Ale �adnie pani wygl�da. W�oski pofarbowane, rude. P�aszczyk �liczny, kapelusik... Pi�kne ma pani rzeczy. - Mam, kochana, mam. Teraz szyj� now� garsonk� na �lub starszego syna. Szafirowa b�dzie, ze st�jk�, guziczki obci�gane. Pantofle ju� kupi�am - z granatowego zamszu. Szkoda, �e Kaziczek tego nie zobaczy. - Nasz autobus, pani Jadziu! Pogadamy w drodze. Czekanie Matyldy xxNie lubi deszczowych dni. Staje si� wtedy niespokojna. Spaceruje bez przerwy mi�dzy oknem a drzwiami pokoju. Nas�uchuje krok�w z korytarza - mo�e to do niej? Na d�wi�k dzwonka wbiega do przedpokoju i dopiero po gwa�townym przekr�ceniu klucza pyta z zadyszk�: - Kto to? - Ja, pani Matyldo. W du�ej kuchni wszystko czeka na niespodziewanego go�cia: wykrochmalone serwetki, jab�ka na talerzu, pierniki w koszyczku i zapach niedawno zmielonej kawy. Pani Matylda zak�ada fartuch z wielkimi kieszeniami i, krz�taj�c si�, monologuje przej�ta: - Listu od c�rki d�ugo nie ma, kochaniutka. Ja rozumiem, �e dom i dzieci to nieustanna troska, ale �eby matce nic nie donie��, nie zwierzy� si�, nie poradzi�?... Jak by�a malutka, to z ka�d� bied� przybiega�a. Potem coraz rzadziej. Wzdycha i po chwili smutnej ciszy podejmuje: - Ale ja sama domy�la�am si�, co dziecku dolega�o i zawsze stara�am si� ul�y�. A to co� kupi�am jej, a to podsun�am jaki� smako�yk. O syn�w te� dba�am. U mnie wszystkie dzieci r�wne. Wie pani, najm�odszy koniecznie chcia� ze mn� mieszka�. Synowa nie zgodzi�a si�. M�wi�a, �e mama wiele nie pomo�e, a ci�gle trzeba b�dzie co� za ni� robi�, �e to niby mama niewidoma. Bzdury takie, bo skoro sama potrafi�am te dzieciaki chowa�, kiedy by�y ma�e i ros�y razem z k�opotami (przecie� tak m�odo owdowia�am), to czy� teraz nie podo�a�abym mniejszej robocie?! Si�y te� mniejsze, pewnie... Jednak chodzi� ko�o mnie nie trzeba. Prawie nigdy nie choruj�... Chocia� wnuczki mia�by cz�owiek przy sobie. Kr�tkie chlipni�cie i zn�w energiczny g�os ci�gnie: - Trudno. Wyjechali starsi, czemu� nie mia� wyjecha� najm�odszy? W og�le to dzieci dobre s�, serdeczne. C�rka pisze do mnie. Synowie - nie. Oni wol� wpa�� do matki, pogaw�dzi�. Na Bo�e Narodzenie wszyscy przysy�aj� pieni��ki - zamiast podark�w. Wola�oby si� jakie� upominki, bo to i przyjemniej, i gdzie mi tam za czym� chodzi�? Ale pami�taj�. Chc�, �eby mama sama kupi�a, co zamy�li. Czy c�rka przyje�d�a? Naturalnie! Na gr�b ojca, zawsze z ko�cem pa�dziernika, kiedy t�ok mniejszy. Pob�dzie ze dwa, trzy dni, porozmawia, zrobi mamci zakupy, okna pomyje... Z szerokim u�miechem poci�ga g�o�no �yk kawy. - D�u�ej? A jakby mog�a poby� d�u�ej, z�ociutka? Przecie� ma w�asny dom, prac�, obowi�zki. Sk�d�e latem? Latem trzeba dzieci wys�a� na kolonie czy do krewnych. Samej z zi�ciem wyjecha� na wypoczynek. Nie obejrz� si� i po lecie. Ja to dobrze wiem. Wolno pogryza pierniczek. Nagle dorzuca p�g�osem: - Tylko m�czy mnie, kochana, �e one - znaczy dzieci - tak ma�o ci�gn� do siebie. Bywa, zjad� si� u kt�rego na rocznic� �lubu b�d� inn� okazj�, zabawi� si� przy kieliszeczku, po�artuj�, ale �eby pisywali do siebie, odwiedzali si� regularnie - to nie. A ja bym chcia�a, aby w trudno�ciach, w chorobach mogli si� sobie przydawa�, aby by�a mi�dzy nimi ta blisko��, kiedy mnie ju� zabraknie. Ostatnio c�rka przeprowadza�a si� do wi�kszego mieszkania. Pisa�a mi, �e prosi�a braci o pomoc. �aden nie mia� czasu. Ach, prosz� pani, to by� taki przykry list! Milknie, zawstydzona opiesza�o�ci� syn�w. - Kiedy�, z�ociutka, nie mieli w czym sobie pomaga�. Ja za nich my�la�am i wszystko za�atwia�am. Jak Krysia - c�reczka - potrzebowa�a korepetycji z matematyki, to op�aci�am studenta. Starszy syn, Pawe�ek, umia� matematyk�, ale nie chcia�am dziecku w nauce przeszkadza�. W k�ko powtarza�am: "Uczcie si�, dzieci, bo bez nauki ani porz�dnego zawodu, ani nijakiej przysz�o�ci." Pozwala�am z pi�k� pogania�, do kina p�j��, wiadomo - m�odemu rozrywka konieczna. Nauki pilnowa�am najbardziej. Nawet kupowa�am to i owo za dobre �wiadectwa. Sama z domem sobie radzi�am, ze sprawunkami, �eby tylko tego czasu jak najwi�cej dzieci na nauk� mia�y. Wie pani - �mieje si� nagle - przez t� ich nauk� ja raz w �yciu pali�am papierosy! To by�o tak: Pawe� przed matur�, m�odsze przed klas�wkami, noc. A mnie z�b boli! Opuch�am. Tabletki nie pomagaj�. Na ostry dy�ur by trzeba. Post�j taks�wek daleko. Jak tu sobie poradzi�? Chodz� i poj�kuj�. Krysia si� zbudzi�a i m�wi: "Niech mama po�o�y si� i przytuli do poduszki. Co da takie spacerowanie? Spa� nie mo�na." Wysz�am do kuchni. Usiedzie� nie mog�. Naraz przypomnia�o mi si�, �e podobno papierosy �agodz� b�l z�b�w. Wyj�am paczk� z teczki Pawe�ka - on ju� pali� w ukryciu. Zapalam... Matko! Krztusz� si�, oczy piek�, �zy ciekn�, w g�owie si� kr�ci! By�am potem jak og�upia�a. Dentysta rozz�o�ci� si�, gdy mu opowiedzia�am o tych papierosach. - Starsza osoba, a taka nieroztropna - m�wi�. - Trzeba by�o kt�rego m�odziaka obudzi� i do lekarza!" �atwo m�wi�. M�odemu sen jak powietrze i w szkole musi by� przytomny. Pawe�ek tej matury nie zda� - m�wi gorzko. - Kupi�am mu jednak zegarek obiecany za matur�. C� robi�? Nie powiod�o si� dziecku. Kto je mia� pocieszy�? Pami�tam, jako� ci�ko mi by�o z pieni�dzmi. Pomedytowa�am i sprzeda�am sw�j zimowy p�aszcz. Oj, jak si� Pawe�ek cieszy�! Z rado�ci piwko kolegom postawi�. Dawne sprawy, dawne. Powyrasta�y dzieciaki i odfrun�y. Taki los. Co, pani ju� chce i��? Z�ociutka, po co na te pogod� za pr�g wychodzi�? Kawusi jeszcze zaparz�, cieplej b�dzie... Opowiem pani, jak to Zdzisio spad� z jab�onki. Po godzinie, stoj�c w szeroko rozwartych drzwiach, nawo�uje prosz�co: - Pani przyjdzie, kochaniutka, gdyby znowu pada�. Porozmawiamy sobie. Matylda zawsze czeka! W bia�ych �cianach xxPaw�owska zn�w nie mo�e usn��. Najch�tniej zacz�aby kolejn� pogaw�dk�, gdyby nie otwarte drzwi sali i dy�urka piel�gniarska w pobli�u. Nie wytrzymuje w ko�cu: - Pani Le�niewska - szepce przenikliwie - lubi pani przygl�da� si� z okna? - A co ja mam do ogl�dania? - odmrukuje tamta bez �ladu senno�ci. - Co na wsi jest wa�nego za oknem? - Ja tam lubi� - podejmuje ochoczo Paw�owska. - Widz�: ta ma now� torebk�, ta jakie� wdzianko. M�odzi chodz� ze sob�, dzieciaki bawi� si� na chodniku... Zapomina si�, �e cz�owiek sam jeden w mieszkaniu. Oj, pani Helenka to biedna. Nigdy pewnie w oknie nie stoi - zwraca g�ow� w moj� stron�. - Stoj� nieraz, s�ucham ptak�w... - Tak, ptak�w... Te� mo�na... Ale nie wie pani, kto idzie z walizk� na stacj�, komu nogi zaczynaj� dokucza� i ze wszystkim inaczej. Pstrykni�cie przy drzwiach i g�os piel�gniarki: - Nie �pi� panie jeszcze? Dlaczego? - Pani Paw�owska t�skni do domu - wyja�nia kwa�no Le�niewska. - Wr�ci pani, prosz� teraz spa�. Pstrykni�cie wy��cznika. - A pani nie t�skni? - pyta po d�u�szej chwili Paw�owska. - Jeszcze nie. Ja musz� od razu by� zdatna do roboty - szepce Le�niewska. - Ano, taaak... - westchnienie Paw�owskiej. - Jeden ma robot�, a drugi tylko okno.xy 11) 21) 31) 41. l1.1.1.1.1.1 rI.A.1.a