Jan Jeziorowski PI��DZIESI�T LAT KRAKOWSKIEJ SZKO�Y DLA NIEWIDOMYCH 1948 - 1998 ��w Krak�w 1998 Wydano nak�adem O�rodka Szkolno-Wychowawczego dla Dzieci Niewidomych i S�abowidz�cych w Krakowie t* .i'" " Autorami rysunk�w s�: Mariusz D�ugopolski Monika Kot Adam Ku�ka Zdj�cia - archiwum Opracowanie graficzne: Jerzy Czapran wsp�praca: Jadwiga Szela Redaktor: Wies�awa Hanausek ISBN 83-904894-5-7 Opracowanie techniczne, fotosk�ad i druk: TRANS - KRAK s.c FIRMA WYDAWNICZA 30-081 Krak�w ul. Kr�lewska 57. Tel/Fax/ (12) 637 94 37 Tel. centr. 637 18 66 w. 626 Krak�w 1998 "Possunt, nec posse videntur" "Potrafi�, chocia� wydaje si�, �e nie potrafi�" "Eneida" - Wergiliusz Luta 1945-195O Zako�czy�a si� II wojna �wiatowa, a w wyniku ustale� ja�ta�skich zmieni�y si� granice wielu pa�stw, w tym r�wnie� granice Polski. Poza nimi znalaz� si� Lw�w, w kt�rym od 1851 roku dzia�a�a i rozwija�a si� prywatna szko�a, tzw. Zak�ad Ciemnych fundacji Wincentego Zaremby Skrzy�skiego, gdzie niewidomych uczono g��wnie koszykarstwa i szczotkarstwa, a w okresie mi�dzywojennym r�wnie� gry na fortepianie i organach. Aby wype�ni� t� luk�, podj�to dzia�ania maj�ce na celu utworzenie na po�udniu Polski plac�wki podobnej do lwowskiej. Wyb�r pad� na Krak�w ze wzgl�du na jego geograficzne po�o�enie i baz� naukow�1. W du�ym stopniu do powo�ania tej szko�y przyczynili si� mi�dzy innymi: � Jan Silhan Jan Wenc - prezes Delegatury Zarz�du G��wnego Zwi�zku Ociemnia�ych �o�nierzy Rzeczpospolitej Polskiej w Krakowie, - by�y nauczyciel Zak�adu Ciemnych we Lwowie. Pierwsza informacja dotycz�ca tworzenia w Krakowie szko�y dla dzieci niewidomych pochodzi z 1946 roku. Jest to kr�tka nofatka zamieszczona w Dzienniku Urz�dowym nr 3 Kuratorium Okr�gu Szkolnego Krakowskiego, gdzie w cz�ci nieurz�dowej widnieje zapis: W dziale szkolnictwa specjalnego czynne s� trzy szko�y na terenie Krakowa dla umys�owo upo�ledzonych i g�uchoniemych oraz oddzia�y specjalne na terenie Tarnowa i Nowego S�cza. Organizacja szko�y dla niewidomych w toku. W dokumentach archiwalnych nie zachowa�o si� pismo nr I - 49.543/46 Kuratorium Okr�gu Szkolnego Krakowskiego skierowane do Ministerstwa O�wiaty ani pisma nr II.SP - 7034/46 oraz nr II.SP - 57.700/46 Ministerstwa O�wiaty przes�ane do krakowskiego kuratorium, w zwi�zku z czym nie mo�na ustali�, jakie sprawy zosta�y w nich poruszone lub uzgodnione. Bezpo�rednio po wojnie dzia�a�y na terenie kraju nast�puj�ce o�rodki: Bydgoszcz (od 1873 r.), Laski k. Warszawy (od 1922 r.), ��d� (od 1931 r.), Owi�ska (od 1946 r.), Wroc�aw (od 1947 r.). g Dopiero z kuratoryjnego pisma nr I - 9259/47 z 4 marca 1947 roku skierowanego do Ministerstwa O�wiaty dowiadujemy si� mi�dzy innymi, �e: � Zarz�d Miasta Krakowa na organizacj� szko�y dla dzieci niewidomych przeznaczy� budynek przedwojennej miejskiej szko�y powszechnej po�o�ony w Krakowie - Podg�rzu przy ulicy J�zefi�skiej 10, � sprawa organizacji szko�y trwa�a bardzo d�ugo, gdy� brak by�o odpowiedniego lokalu, � wytypowany budynek wymaga� kapitalnego remontu i adaptacji do potrzeb zak�adu dla niewidomych, � koszt odbudowy mia� wynie�� ponad 4 miliony z�otych i proszono Ministerstwo O�wiaty o przyznanie subwencji w wysoko�ci 2.315.935 z/.2 Plany przebudowy wytypowanego obiektu wykonane zosta�y przez Wydzia� Budowlany - Oddzia� Budowli Miejskich w Krakowie w lutym 1947 roku, a prace remontowo-adaptacyjne trwa�y do po�owy listopada nast�pnego roku. Budynek przy ul. J�zefi�skiej 10 jjt�/f , : -,ff .r-�.i- Wyremontowany obiekt by� jednopi�trowym budynkiem z centralnym ogrzewaniem, ze �wiat�em elektrycznym (kt�re w��czone zosta�o dopiero 26 pa�dziernika) i bie��c� wod�. Uk�ad pomieszcze� przedstawia� si� nast�puj�co: Por. pismo nr 1.9259/47 z dnia 4.03.1947r. Piwnice: � pralnia � kot�ownia � 5 piwnic Parter: -�$ � jadalnia � kuchnia � podr�czny magazyn � �wietlica / sala WF � dy�urka � szatnia � pok�j pomocy -29,10 m, - 37,50 m2, - 12,60 m2; 26,44 m2; 11,66 m2; 20,14 m2; 31,80 m . - 33,75 m , - 30,95 m2, 2 - 4,65 m , - 34,61 m2, - 10,20 m , - 22,68 m , - 9,45 m, 2 � magazyn �ywno�ciowy - 9,63 m , � dwaWC - 7,98 m2; 9,37 m2, 2222 � cztery klasy lekcyjne - 23,10 m ; 34,64 m ; 27,72 m ; 11,76 m . I pi�tro (pomieszczenia internatu, czyli Pa�stwowego Zak�adu Niewidomych Dzieci): � mieszkanie kierownika szko�y � kancelaria � pok�j higienistki � izolatka � pok�j s�u�bowy � pok�j pomocy � dwaWC � dwie �azienki � dwie umywalnie � cztery sypialnie -23,10 m, - 16,81 m , - 12,01 m , - 8,54m, -l 2,98 m2, - 13,73 m2, 2 2 - 8,40 m ; 7,69 m , 2 2 - 4,67 m ; 5,01 m , - 6,60 m2; 7,37 m2, - 33,78 m2; 37,14 m2; 54,15 m2; 13,13 m2. 10 Na podstawowe wyposa�enie wn�trz tej nowo otwieranej plac�wki wyasygnowano: ,-,. � z Zarz�du Miejskiego z przeznaczeniem dla szko�y - 836.760 z�, ., *: � z Kuratorium Okr�gu Szkolnego Krakowskiego z przeznaczeniem dla zak�adu (internatu) - 637.000 z�. Sypialnia ch�opc�w Decyzj� w sprawie organizacji szko�y dla niewidomych w Krakowie wydano we wrze�niu 1948 roku: Krak�w, dnia 2 wrze�nia 1948. Kuratorium Okr�gu Szkolnego Krakowskiego w Krakowie. L. T. 30975/48. ORZECZENIE w sprawie organizacji Publicznej Szko�y Specjalnej dla Niewidomych Na podstawie upowa�nienia Ministra O�wiaty z dnia 3 lipca 1948 roku Nr LI.S.P. 2988/48 organizuj� Publiczn� Szko�� Specjaln� dla Niewidomych 11 w Krakowie przy ul. J�zefi�skiej L. 10/12. Gmina Miasta Krakowa jest obowi�zana w my�l ustaw z dnia 17 lutego 1922 r. o zak�adaniu i utrzymywaniu oraz budowie publicznych szk� powszechnych (Dz. U. R. P. Nr 18 p�z. 143 i 144) dostarczy� Szkole tej pomieszczenia, zaopatrzy� j� w ca�kowite urz�dzenie wewn�trzne oraz pokrywa� przypadaj�ce na ni� z ustawy koszty utrzymywania powy�szej Szko�y. Orzeczenie niniejsze otrzymuje Inspektor Szkolny Miejski w Krakowie, Zarz�d Miejski w Krakowie, Miejska Rada Narodowa w Krakowie i Miejska Komisja O�wiatowa w Krakowie. p.o. Kuratora Okr�gu Szkolnego dr St. Bia�as Kierownictwo plac�wki upowa�nione zosta�o przez krakowskie kuratorium do dokonywania naboru dzieci. Dzia�ania w tym zakresie rozpocz�to ju� w okresie wakacyjnym. Informacje o zapisach do powstaj�cej szko�y, kt�rej rejon obejmowa� cztery wojew�dztwa: krakowskie, rzeszowskie, katowickie i kieleckie, zosta�y og�oszone przez administracj� szkoln�, pras�, radio i kuri� biskupi�. W pierwszej kolejno�ci prowadzono korespondencj� z rodzicami tych dzieci, kt�re by�y uj�te w spisach kuratoryjnych z 1947 roku. Nauczyciele bardzo cz�sto wyje�d�ali w teren staraj�c si� osobi�cie sprawdzi� otrzymywane z r�nych �r�de� informacje. Docieraj�c do ka�dego dziecka niejednokrotnie szli pieszo po kilkana�cie kilometr�w, a rozmawiaj�c z rodzicami przekonywali ich o celowo�ci kszta�cenia niewidomych. W tych rozmowach czynny udzia� brali niewidomi nauczyciele, kt�rych postawa oraz przedstawiane przez nich argumenty powodowa�y, �e rodzice podejmowali pozytywne decyzje w sprawie umieszczenia swoich pociech w szkole specjalnej. Najbardziej owocne by�y jednak te spotkania, kiedy dzieci wraz z opiekunami przyje�d�a�y do wytypowanego organu administracji o�wiatowej i tam dokonywano ich przyj�cia. By�o to szczeg�lnie korzystne dla nauczycieli, kt�rzy w ten spos�b oszcz�dzali sw�j czas, a r�wnocze�nie mieli mo�no�� w jednym dniu porozmawia� z wieloma osobami. Jedynymi dokumentami, kt�re obowi�zywa�y w tym czasie przy kwalifikowaniu dziecka do plac�wki, by�y: � metryka dziecka, � �wiadectwo badania lekarskiego, � za�wiadczenie o stanie maj�tkowym (�wiadectwo ub�stwa). 11 w Krakowie przy ul. J�zefi�skiej L. 10/12. Gmina Miasta Krakowa jest obowi�zana w my�l ustaw z dnia 17 lutego 1922 r. o zak�adaniu i utrzymywaniu oraz budowie publicznych szk� powszechnych (Dz. U. R. P. Nr 18 p�z. 143 i 144) dostarczy� Szko�� tej pomieszczenia, zaopatrzy� j� w ca�kowite urz�dzenie -wewn�trzne oraz pokrywa� przypadaj�ce na ni� z ustawy koszty utrzymywania powy�szej Szko�y. Orzeczenie niniejsze otrzymuje Inspektor Szkolny Miejski w Krakowie, Zarz�d Miejski w Krakowie, Miejska Rada Narodowa w Krakowie i Miejska Komisja O�wiatowa w Krakowie. p.o. Kuratora Okr�gu Szkolnego dr St. Bia�as Kierownictwo plac�wki upowa�nione zosta�o przez krakowskie kuratorium do dokonywania naboru dzieci. Dzia�ania w tym zakresie rozpocz�to ju� w okresie wakacyjnym. Informacje o zapisach do powstaj�cej szko�y, kt�rej rejon obejmowa� cztery wojew�dztwa: krakowskie, rzeszowskie, katowickie i kieleckie, zosta�y og�oszone przez administracj� szkoln�, pras�, radio i kuri� biskupi�. W pierwszej kolejno�ci prowadzono korespondencj� z rodzicami tych dzieci, kt�re by�y uj�te w spisach kuratoryjnych z 1947 roku. Nauczyciele bardzo cz�sto wyje�d�ali w teren staraj�c si� osobi�cie sprawdzi� otrzymywane z r�nych �r�de� informacje. Docieraj�c do ka�dego dziecka niejednokrotnie szli pieszo po kilkana�cie kilometr�w, a rozmawiaj�c z rodzicami przekonywali ich o celowo�ci kszta�cenia niewidomych. W tych rozmowach czynny udzia� brali niewidomi nauczyciele, kt�rych postawa oraz przedstawiane przez nich argumenty powodowa�y, �e rodzice podejmowali pozytywne decyzje w sprawie umieszczenia swoich pociech w szkole specjalnej. Najbardziej owocne by�y jednak te spotkania, kiedy dzieci wraz z opiekunami przyje�d�a�y do wytypowanego organu administracji o�wiatowej i tam dokonywano ich przyj�cia. By�o to szczeg�lnie korzystne dla nauczycieli, kt�rzy w ten spos�b oszcz�dzali sw�j czas, a r�wnocze�nie mieli mo�no�� w jednym dniu porozmawia� z wieloma osobami. Jedynymi dokumentami, kt�re obowi�zywa�y w tym czasie przy kwalifikowaniu dziecka do plac�wki, by�y: � metryka dziecka, � �wiadectwo badania lekarskiego, za�wiadczenie o stanie maj�tkowym (�wiadectwo ub�stwa). 12 i;a.va^i^.t�*�^^^�f^.ff'3?-*^%^�**^M^^s;*i �wiadectwo ub�stwa wydane dla wymienipnego-af ni�ej pod p�z, l w celu .j Nazwisko i imi�, rok urodzenia, adres S i&r i mieszkania, zow�d (stanowisko w zawa- i x" Slan rodzinny wy.nieconego (ej) wy�*�j ;; i�ona - mq� - i!o;� i wiek dzieci o;oz '; innych cz�onk�w rodziny wip�inie mis- ;; Wysoko�� zarobku {dcchodoj uzyskiwo-3 . nego pizez wymi^ntonego (q) pod 1. \ i (ego ff�d�o , Klo z cz�onk�w rodziny wy�ej wymi�* j tiionego (ej) zarobi� i ile Ilot� ci tank�w [odziny osoby wymienionej pod 1, b�dtjcych na jej ulnymartht Stosunki majqritqwe i miftzJtoiuowe wyiej wymienionego (ej) (iloi� pokoi i iakoi� urzo^lzeoio domowego). Czy posiada sublokator�w i jaki czynsz p�acq � - Wo(e�<Sd!),l Oodjisl RflkOw, Ut SI.WBO.5k. 3/8. ze stanem faktycznym stwierdza si� ' ~.% Urjqd porofioTn Miejjki Urrad Obwodowy J_ �wiadectwo ub�stwa - * i-^- �-- ;. f ' v-,fr=v - Aby mie� pe�niejszy obraz sytuacji danego dziecka, przeprowadzano wywiad spo�eczny wed�ug pyta� umieszczonych na specjalnej ankiecie. Jednak osoby, kt�re to robi�y, nie zawsze starannie wype�nia�y ten dokument. Z wyj�tkiem danych personalnych dotycz�cych dziecka i jego rodziny, wiele pyta� kwestionariusza zostawa�o bez odpowiedzi. Dotyczy�o to mi�dzy innymi tak wa�nych spraw, jak: � charakterystyka dziecka, ^?-_.; ,;,-.,..- -; -rp � przebyte choroby, � informacje dotycz�ce jego dotychczasowego rozwoju fizycznego i umys�owego. Nowo otwarta plac�wka by�a tworem specyficznym, gdy� szko�a zgodnie z ustaleniami podlega�a Zarz�dowi Miejskiemu, a cz�� internatowa dzia�aj�ca 13 jako dom dziecka z nazw�: Pa�stwowy Zak�ad Niewidomych Dzieci -Wydzia�owi Opieki nad Dzieckiem przy Kuratorium Okr�gu Szkolnego Krakowskiego. Plac�wki posiada�y oddzielny nadz�r pedagogiczny oraz oddzielne bud�ety. W chwili ich organizacji, to jest w pa�dzierniku 1948 roku, nauczyciele, wychowawcy i pracownicy administracyjno-gospodarczy nie stanowili licznego zespo�u. W sumie by�o ich tylko czternastu, a to: f- V i, Nauczyciele: ,,"-,: "".,,,,,^ � Zofia Mace�ko, � Kazimiera Porodko, � El�bieta Stasiuk, � Eugeniusz Stasiuk Wychowawcy: - kierownik szko�y. � Zofia Krzemie� (pe�ni�ca r�wnocze�nie funkcj� intendentki), � Stefania Morawska, � Maria Piasecka, � Maria S�omowska (pracowa�a 4 miesi�ce) - kierownik zak�adu. Pracownicy administracyj no-gospodarcz y : m �* * 3 # Emilia G�ra Zofia Krzemie� Stefania Magun Zofia Pietruszka Jadwiga S�omska W�adys�aw W�odarczyk Leontyna Znamirowska - praczka, - intendentka, - krawcowa, - podkuchenna, - sprz�taczka, - wo�ny, - kucharka. Pierwsze dzieci przyby�y do szko�y 4 pa�dziernika 1948 roku, a ju� 18 pa�dziernika rozpocz�y si� zaj�cia dydaktyczne, pomimo trwaj�cego jeszcze w obiekcie remontu. W zale�no�ci od poziomu intelektualnego dzieci podzielono na trzy grupy i tak utworzono w szkole dla niewidomych trzy klasy z nast�puj�c� liczb� uczni�w: � l klasa � II klasa � III klasa - 6 uczni�w, - 4 uczni�w, - 5 uczni�w3. 3 Dane wed�ug Kroniki Szkolnej; istnieje rozbie�no�� pomi�dzy liczb� dzieci podan� w Kronice a ilo�ci� uczni�w zapisanych w dziennikach lekcyjnych. 14 R�wnocze�nie w internacie utworzono trzy grupy wychowawcze, do kt�rych przydzia� pokrywa� si� z przydzia�em do klas, mimo du�ej nieraz r�nicy wieku ich cz�onk�w. By�o to zgodne z obowi�zuj�cymi w�wczas zasadami. Ten uk�ad pozwala� w wi�kszym stopniu na integracj� uczni�w. Dzieci, kt�re przyje�d�a�y do zak�adu dla niewidomych w Krakowie, wkracza�y w nowy nieznany im �wiat. Ich �ycie zacz�o by� ujmowane w okre�lone ramy obowi�zk�w, nakaz�w i praw. Nasta� �mudny okres przystosowywania si� do nowej rzeczywisto�ci. Mia�o tu miejsce wzajemne poznawanie si� nie tylko na p�aszczy�nie wychowawca - wychowanek, ale r�wnie� orientacja w rozmieszczeniu poszczeg�lnych sal ca�ego obiektu. W pierwszych dniach pobytu uczni�w w plac�wce wa�n� rol� odgrywali wychowawcy i nauczyciele, spe�niaj�c wiele funkcji, mi�dzy innymi: � modeluj�c�, � organizacyjn�, ,_ � inspiruj�c�, ....",; ^ v * � kieruj�c�, , , ; , : ;> �, � integruj�c�. Z up�ywem czasu niekt�re z tych funkcji stopniowo przejmowa�a m�odzie�. W pracy wychowawczej g��wny nacisk po�o�ono na: � samoobs�ug�, � higien� osobist�, � utrzymanie czysto�ci otoczenia, � umiej�tno�� zachowania si� przy stole i prawid�owe spo�ywanie posi�k�w; -."-*": "/^'--K . "r- L"V. : "*" czyli na te elementy, kt�re w wielu domach by�y bardzo zaniedbane. Rozwijano u uczni�w tak�e umiej�tno�� wsp�ycia i wsp�pracy w grupie oraz przygotowywano ich do kontakt�w z osobami pe�nosprawnymi. W dniu rozpocz�cia nauki szkolnej powo�ano o�mioosobowy Samorz�d Uczniowski, ale w archiwum nie zachowa�y si� dokumenty m�wi�ce o jego sk�adzie, ani te� o tym, kto z ramienia Rady Pedagogicznej by� jego opiekunem. W tym czasie zaj�cia dydaktyczne realizowano w oparciu o og�lne programy szkolne przy dostosowaniu ich tre�ci do mo�liwo�ci rozpoczynaj�cych nauk� dzieci i p* r�y stosowaniu metody s�uchowo-dotykowej. Praca ta by�a jednak skomplikowana, gdy� do szko�y dzieci nap�ywa�y przez ca�y rok, co zmusza�o nauczycieli do zwr�cenia wi�kszej uwagi na nowo przyby�ych. W toku indywi- 15 dualnej nauki wyr�wnywano dysproporcje w poziomie ich wiedzy, a nast�pnie w��czano tych uczni�w w normalny tryb pracy ca�ej grupy. Dzia�alno�� plac�wki w pocz�tkowym okresie jej istnienia by�a uwarunkowana sytuacj� gospodarcz� kraju w tamtych latach. Dlatego internat korzysta� mi�dzy innymi: � z ��ek po�yczonych z Pogotowia Opieku�czego, � ze sto��w po�yczonych z Domu Dziecka G�uchego, � z naczy� kuchennych po�yczonych od os�b prywatnych oraz od Misji Kwa-kr�w, � z maszyny do szycia po�yczonej od Misji Kwakr�w. --, y " ~*V i /> Brakowa�o poduszek, ko�der, bielizny nocnej. Koperty na koce szyto z prze�cierade� otrzymanych od Angielki May Eden. -.-, ^--*�.,> -, --�n TY^.-fi Plac�wka powinna by� jeszcze wyposa�ona w: � 14 ��ek, � 50 materac�w, � 50 krzese�, � 50 taboret�w, � 2 biurka, � 4 du�e szafy, � l st� kuchenny, � l szaf� biblioteczn�, � l d�ugi st� kancelaryjny; o ��cznej warto�ci - 896.000 z�. Szko�a posiada�a znikom� ilo�� ksi��ek brajlowskich, co bardzo utrudnia�o realizacj� programu nauczania. Du�� pomoc uzyskano od Zwi�zku Pracownik�w Niewidomych w Krakowie. Dzia�aj�ce w nim pod kierunkiem Jana Silhana Ko�o Kopist�w systematycznie dostarcza�o nowe egzemplarze podr�cznik�w. Brakowa�o tak�e wielu podstawowych pomocy naukowych, kt�re kierownik szko�y usilnie stara� si� pozyska�. W tym celu nawi�za� r�wnie� kontakty zagraniczne. W listopadzie 1948 roku poprzez Zarz�d G��wny Towarzystwa Przyja�ni Polsko-Radzieckiej wys�a� do Centralnego Zarz�du Wszechrosyjskiego Towarzystwa Niewidomych w Moskwie list o nast�puj�cej tre�ci: 16 Publiczna Szko�a Powszechna SPECJALNA DLA NIEWIDOMYCH w Krakowie, J�zefi�ska 10/12 14X11948 Nr dz. 50/48 Zarz�d G��wny Og�lnorosyjskiego Stowarzyszenia Niewidomych Dzia� Zaopatrzenia w Moskwie Nowy Plac 14. Korzystaj�c z �yczliwo�ci Towarzystwa Przyja�ni Polsko-Radzieckiej, zwracam si� do Was z uprzejm� pro�b� o okazanie pomocy nowo powsta�emu O�rodkowi Szkolnemu dla Niewidomych w Krakowie. Oczekujemy Waszej pomocy odno�nie przybor�w do pisania w systemie Braille'a. Dwa lata temu wraz z �wczesnym dyrektorem ��dzkiej Szko�y dla Niewidomych mia�em ju� okazj� zaznajomi� si� ze wspania�ymi przyrz�dami tego typu. Zarz�d G��wny ofiarowa� w�wczas tej plac�wce o�wiatowej 50 metalowych, dwucz�ciowych tabliczek brajlowskich, kt�re okaza�y si� w naszej praktyce doskona�� pomoc� dydaktyczn�. Nasza pracownia [pomocy dydaktycznych - przyp. J. J.] w Bydgoszczy zosta�a zniszczona w czasie napadu hitlerowskiego i do tej pory nie uda�o si� nam doprowadzi� do zadawalaj�cej produkcji [w tej plac�wce - przyp. J. J.]. Dlatego zdecydowa�em zwr�ci� si� do Was z pro�b� o zaopatrzenie naszej nowej szko�y w takie same pomoce w ilo�ci 40 - 50 sztuk po cenach jakie sami okre�licie jako korzystne, z tym, �e wymagan� kwot� prze�lemy Wam poprzez Towarzystwo Przyja�ni Polsko-Radzieckiej. Wyra�am nadziej�, �e Zarz�d Og�lnorosyjskiego Stowarzyszenia Niewidomych rozpatrzy nasz� pro�b� z charakterystyczn� dla Zarz�du G��wnego przychylno�ci�. Pozostaj� z wyrazami szczerego szacunku Kierownik Szko�y podpis nieczytelny Eugeniusz Stasiuk 4 T�umaczenie z listu. 17 Dnia 22 listopada w budynku kuratorium w obecno�ci przedstawicieli w�adz miejskich dokonano rozliczenia dotacji przeznaczonych na przebudow� i urz�dzenie budynku przy ul. J�zefmskiej 10, co by�o r�wnoznaczne z zako�czeniem remontu. Og�lny koszt adaptacji wyni�s� 9.260.000 z�. W kwocie tej mie�ci�y si�: � fundusze z Ministerstwa O�wiaty � fundusze z Zarz�du Miejskiego -3.160.000 z�, -6.100.000 z�. R�wnie� w listopadzie zakupiono ze �rodk�w inwestycyjnych mi�dzy innymi: � ��ka, f ;/rr;iW � naczynia kuchenne, � najpotrzebniejsze pomoce naukowe, � nowe pianino, a stare wyremontowano. Niewiele zachowa�o si� informacji dotycz�cych opieki zdrowotnej w plac�wce dla dzieci niewidomych. W latach 1948 - 1952 lekarze oraz higienistka byli zatrudniani i op�acani przez Kuratorium Okr�gu Szkolnego Krakowskiego5. Na podstawie sprawozda� przekazanych do w�adz o�wiatowych uda�o si� ustali�, �e medyczn� opiek� nad uczniami sprawowali: � Wanda Wiszniowska higienistka szkolna � J�zef Mruk lekarz internista � Eryka Gerard lekarz neurolog � Aleksandra Przy�uska lekarz okulista - zatrudniona od 15 listopada 1948 roku (tygodniowy wymiar pracy - 36 godzin), - zatrudniony od 15 listopada 1948 roku (tygodniowy wymiar pracy - 8 godzin), - zatrudniona od l wrze�nia 1949 roku (tygodniowy wymiar pracy - 4 godziny), - zatrudniona od l kwietnia 1952 roku (tygodniowy wymiar pracy - 4 godziny). Oficjalne otwarcie szko�y dla niewidomych nast�pi�o dnia 2 grudnia 1948 roku. W uroczysto�ci wzi�o udzia� wielu zaproszonych go�ci, w tym mi�dzy innymi (w kolejno�ci alfabetycznej): Od l stycznia 1953 roku personel medyczny by� podporz�dkowany wydzia�owi zdrowia i przez niego op�acany. 18 Wincenty Danek Dominik Gnoi�ski Maria Grzegorzewska Stanis�aw Hojak � Juliusz Inglot W�adys�aw Ku� � Jan Silhan Eugeniusz Tor Naczelnik Wydzia�u Kuratorium Okr�gu Szkolnego Krakowskiego, Inspektor Szkolny Inspektoratu Miejskiego w Krakowie, Dyrektor Pa�stwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej w Warszawie, Prezes Oddzia�u Grodzkiego Zwi�zku Nauczycielstwa Polskiego w Krakowie, Inspektor Wojew�dzkiej Rady Narodowej w Krakowie, � Wizytator Dzia�u Szkolnictwa Specjalnego Ministerstwa O�wiaty w Warszawie, Prezes Okr�gu Zwi�zku �o�nierzy Ociemnia�ych w Krakowie, Wiceprezydent Miasta Krakowa. Zaproszeni go�cie By�o to pierwsze na terenie plac�wki �wi�to o tak du�ym oddzia�ywaniu wychowawczym, do kt�rego wszyscy starannie si� przygotowywali. l 19 W czasie uroczysto�ci wychowankowie z klasy III przedstawili obrazek sceniczny ilustruj�cy ich �ycie i prac�. Po raz pierwszy mieli oni okazj� nie tylko spotka� si� z nieznanymi im osobami, ale r�wnie� w bezpo�rednim dzia�aniu sprawdzi� swoje nie odkryte wcze�niej mo�liwo�ci. Chocia� min�o dopiero kilka tygodni od momentu ich przyj�cia do szko�y, to jednak cierpliwa i �mudna praca nauczycieli i wychowawc�w przynios�a nieoczekiwanie dobry wynik. Okaza�o si� bowiem, �e w�r�d uczni�w znalaz�o si� wiele jednostek, kt�re w kr�tkim czasie, dzi�ki w�a�ciwemu podej�ciu pedagog�w, mog�y zadziwi� obecnych swoimi umiej�tno�ciami. Po zako�czeniu cz�ci oficjalnej zaproszeni go�cie zwiedzili plac�wk�, a ponadto niekt�rzy z nich ponownie spotkali si� z dzie�mi. Maria Grzegorzewska w�r�d uczni�w krakowskiej plac�wki * Ta pierwsza praca dzieci zosta�a wyj�tkowo �yczliwie przyj�ta przez �wiat widz�cych, czego wyrazem by�a p�niejsza jej transmisja przez Radio Krak�w oraz kwota 5.000 z� otrzymana jako honorarium z tego tytu�u. W zwi�zku z uroczysto�ci� otwarcia plac�wki "Echo Dnia" zamie�ci�o nast�puj�cy artyku�: 20 Dzieci niewidome otrzyma�y szkol� KRAK�W (P) W Krakowie powsta�a nowa szko�a typu specjalnego za�o�ona po raz pierwszy na terenie wojew�dztwa. Jest to szko�a dla niewidomych dzieci mieszcz�ca si� wraz z internatem w budynku Zarz�du Miejskiego przy ulicy J�zefi�skiej 10/12. We czwartek w godzinach wieczornych odby�o si� jej uroczyste otwarcie przy wsp�udziale przedstawicieli partii politycznych i w�adz miejscowych z wiceprezydentem in�. Torem na czele oraz delegat�w Ministerstwa O�wiaty dyr. Grzegorzewskiej i wizytatora dyr. Kusia. Do zebranych przem�wi� insp. dr Gnoi�ski podkre�laj�c, �e dzi�ki inicjatywie grupy ludzi dobrej woli, przy szczeg�lnym poparciu prezydenta miasta Dobrowolskiego, powsta�a nowa, tak bardzo potrzebna, plac�wka spo�eczno-wychowawcza. Po przem�wieniach: wiceprezydenta Tora, kuratora dr Danka, dyr. Grzegorzewskiej, dyr. Kusia, przedstawiciela WRN insp. Inglota, prezesa Okr. Zw. Ociemnia�ych kpt. Si�hana i dyr. nowo otwartej szko�y ob. Stasiuka, nast�pi�y produkcje niewidomych dzieci - wychowank�w zak�adu. Wszyscy zebrani z kolei udali si� na zwiedzanie budynku, kt�ry jest wyposa�ony we wszelkie urz�dzenia odpowiadaj�ce najnowszym wymogom higieny. Znalaz�o tu opiek� 25 dzieci z wojew�dztwa krakowskiego, rzeszowskiego i kieleckiego. Opr�cz zaj�� szkolnych i nauki normalnej jak w ka�dej szkole, dzieci w godzinach wolnych bawi� si� w pi�knej �wietlicy pod opiek� wychowawc�w i harcerek z hufca krakowskiego. Od pocz�tku istnienia plac�wki jej wychowankowie mogli liczy� na �yczliwo�� przedstawicieli miejscowych w�adz, instytucji i organizacji. Ju� 15 grudnia na terenie zak�adu wyst�powa�a m�odzie� z Pa�stwowej Szko�y Muzycznej7. R�wnocze�nie uczennice Liceum Pedagogicznego zacz�y pomaga� w zaj�ciach �wietlicowych oraz w czynno�ciach zwi�zanych z samoobs�ug�, kt�re to czynno�ci trzeba by�o z wychowankami powtarza� wielokrotnie. Pod ich kierunkiem niewidomi �wiczyli na przyk�ad poprawne pos�ugiwanie si� �y�k�, widelcem i no�em. Poznawali te� zasady, kt�rych stosowanie umo�liwia�o im samodzielne utrzymywanie higieny osobistej i porz�dku we w�asnym otoczeniu. 6 "Echo Dnia" nr 334/983 z dnia 6.12.1948 r. 7 Uroczysto�� zwi�zana z Kongresem Zjednoczeniowym PPR i PPS. 21 Dzieci w jadalni szkolnej Nawi�zane zosta�y r�wnie� serdeczne kontakty z og�lnodost�pnymi szko�ami podstawowymi nr 5, 24, 25 i 40. Opr�cz dotacji otrzymywanych od w�adz o�wiatowych na konto szko�y coraz cz�ciej zaczyna�y nap�ywa� dary rzeczowe i pieni�ne, na przyk�ad: w listopadzie 1948 roku w grudniu 1948 roku w marcu 1949 roku � w maju 1949 roku � w maju 1949 roku � w czerwcu 1949 roku � w listopadzie 1949 roku - 80.199 z� od pani May Eden, - materia�y tekstylne od Misji Kwakr�w, - czarnodrukowa maszyna do pisania od Zarz�du G��wnego Zwi�zku Pracownik�w Niewidomych RP w Warszawie, ! - 10.000 z� od Ko�a Ligi Kobiet, - 10.000 z� od fabryki "Kryszta�", - pianino z Wydzia�u Kultury i Sztuki Urz�du Wojew�dzkiego w Krakowie, - 15.000 z� od Zak�adu Przemys�u Guzikarsko-Galanteryjnego. R�wnie� w latach nast�pnych krakowska plac�wka wzbogaci si� o r�nego rodzaju dary. 22 Dnia 15 lutego 1949 roku internat wyposa�ony zosta� w radio i 10 g�o�nik�w8, a 27 lutego w ramach obchod�w Dnia Niewidomego zorganizowano w szkole po raz pierwszy lekcje pokazowe dla go�ci. Dzi�ki poparciu i zabiegom wizytatora szk� specjalnych W�adys�awa Starzec-kiego rozpocz�to w ramach zaj�� pozalekcyjnych nauk� gry na pianinie i akordeonie. Muzyki uczy� Leopold Garbarz maj�c przyznanych na to 12 godzin tygodniowo p�aconych z funduszu wydzia�u szkolnictwa zawodowego. Harcerstwo szkolne zawi�za�o si� 15 marca 1949 roku. M�odsi ch�opcy nale�eli do zuch�w, kt�rych prowadzi� druh Roman Wolnik, a starsi i dziewcz�ta do zast�p�w harcerskich pod kierunkiem druh�w: Czes�awa Weso�owskiego i Marii �ukasiewicz. Opiekunem dru�yny zosta� �wczesny dyrektor szko�y Eugeniusz Stasiuk9. Kolejnym opiekunem harcerstwa by�a Stefania Baran. Po zako�czeniu organizacji pracy dydaktycznej zdecydowano si� wprowadzi� zaj�cia przygotowuj�ce do zawodu. 19 marca 1949 roku kierownik szko�y zwr�ci� si� z pro�b� do Ministra Pracy i Opieki Spo�ecznej o przyznanie kwoty 170.000 z� na otwarcie warsztatu szczotkarskiego, kt�ry uruchomiono we wrze�niu tego� roku. Zaj�cia ze szczotkarstwa w pierwszym okresie prowadzi�a spo�ecznie Aniela Biedrawa10 - pracownica Pa�stwowej Fabryki Szczotek w Krakowie. R�wnie� w marcu 1949 roku podj�to starania zmierzaj�ce do zorganizowania w�asnymi si�ami kolonii letniej dla wszystkich dzieci. Kierownictwo zak�adu zwr�ci�o si� z pro�b� do inspektora szkolnego w Nowym Targu o przydzielenie na ten cel odpowiedniego obiektu. W odpowiedzi inspektor napisa�, �e: Takiej szko�y w Nowym Targu nie ma. Nale�y przyjecha� i wyszuka� obiekt w okolicach Zakopanego, Szczawnicy, Kro�cienka lub innej cz�ci powiatu. Jednak ze wzgl�du na trudno�ci organizacyjno-kadrowe nie zdecydowano si� na poszukiwanie obiektu na tamtym terenie. Du�o czasu nauczyciele po�wi�cali organizacji wycieczek tematycznych po Krakowie, co przy skromnych dotacjach finansowych bardzo obci��a�o bud�et 8 Realizacja wytycznych Min. O�w. nr II.P - 2879/48 z dnia 4.06.1948 r. 9 Od 1.11.1950 do 30.03.1951 roku pe�ni� t� funkcj� odp�atnie. 10 Od wrze�nia 1950 roku zatrudniona zosta�a jako nauczyciel kontraktowy w wymiarze 10 godzin tygodniowo. 22 Dnia 15 lutego 1949 roku internat wyposa�ony zosta� w radio i 10 g�o�nik�w8, a 27 lutego w ramach obchod�w Dnia Niewidomego zorganizowano w szkole po raz pierwszy lekcje pokazowe dla go�ci. Dzi�ki poparciu i zabiegom wizytatora szk� specjalnych W�adys�awa Starzec-kiego rozpocz�to w ramach zaj�� pozalekcyjnych nauk� gry na pianinie i akordeonie. Muzyki uczy� Leopold Garbarz maj�c przyznanych na to 12 godzin tygodniowo p�aconych z funduszu wydzia�u szkolnictwa zawodowego. Harcerstwo szkolne zawi�za�o si� 15 marca 1949 roku. M�odsi ch�opcy nale�eli do zuch�w, kt�rych prowadzi� druh Roman Wolnik, a starsi i dziewcz�ta do zast�p�w harcerskich pod kierunkiem druh�w: Czes�awa Weso�owskiego i Marii �ukasiewicz. Opiekunem dru�yny zosta� �wczesny dyrektor szko�y Eugeniusz Stasiuk9. Kolejnym opiekunem harcerstwa by�a Stefania Baran. Po zako�czeniu organizacji pracy dydaktycznej zdecydowano si� wprowadzi� zaj�cia przygotowuj�ce do zawodu. 19 marca 1949 roku kierownik szko�y zwr�ci� si� z pro�b� do Ministra Pracy i Opieki Spo�ecznej o przyznanie kwoty 170.000 z� na otwarcie warsztatu szczotkarskiego, kt�ry uruchomiono we wrze�niu tego� roku. Zaj�cia ze szczotkarstwa w pierwszym okresie prowadzi�a spo�ecznie Aniela Biedrawa10 - pracownica Pa�stwowej Fabryki Szczotek w Krakowie. R�wnie� w marcu 1949 roku podj�to starania zmierzaj�ce do zorganizowania w�asnymi si�ami kolonii letniej dla wszystkich dzieci. Kierownictwo zak�adu zwr�ci�o si� z pro�b� do inspektora szkolnego w Nowym Targu o przydzielenie na ten cel odpowiedniego obiektu. W odpowiedzi inspektor napisa�, �e: Takiej szko�y w Nowym Targu nie ma. Nale�y przyjecha� i wyszuka� obiekt w okolicach Zakopanego, Szczawnicy, Kro�cienka lub innej cz�ci powiatu. Jednak ze wzgl�du na trudno�ci organizacyjno-kadrowe nie zdecydowano si� na poszukiwanie obiektu na tamtym terenie. Du�o czasu nauczyciele po�wi�cali organizacji wycieczek tematycznych po Krakowie, co przy skromnych dotacjach finansowych bardzo obci��a�o bud�et 8 Realizacja wytycznych Min. O�w. nr II.P - 2879/48 z dnia 4.06.1948 r. 9 Od 1.11.1950 do 30.03.1951 roku pe�ni� t� funkcj� odp�atnie. 10 Od wrze�nia 1950 roku zatrudniona zosta�a jako nauczyciel kontraktowy w wymiarze 10 godzin tygodniowo. 23 szko�y. Z nieoczekiwan� i nieocenion� pomoc� przysz�a Miejska Kolej Elektryczna11, kt�ra zezwoli�a dzieciom niewidomym odbywa� bezp�atne podr�e tramwajami. Natomiast przejazdy grup musia�y mie� za ka�dym razem oddzielne pozwolenie. Komitet Opieku�czy pe�ni�cy r�wnocze�nie funkcj� Komitetu Rodzicielskiego powo�any zosta� 12 maja 1949 roku. Jego pierwsz� przewodnicz�c� zosta�a Pe-tronela Waszkiewicz. W szkole dla ociemnia�ych dzieci ochoczo zamaza� si� Komitet Rodzicielski W zwi�zku z wyborami Komitet�w Rodzicielskich wysun�� si� problem utworzenia takiego komitetu w szko�� dla ociemnia�ych dzieci, mieszcz�cej si� w Krakowie przy ul. J�zefi�skiej. Trudno�� zorganizowania go polega�a na tym, �e dzieci ucz�ce si� tutaj pochodz� z r�nych okolic Polski, z odleg�ych od Krakowa miejscowo�ci. Rol� wi�c Komitetu Rodzicielskiego wzi�o na siebie ochotniczo 8 os�b, kt�re podj�y si� spe�nia� wszystkie zadania, jakie spe�niaj� komitety w innych szko�ach. S� to ob. ob.: A. Koza, P. Waszkiewiczowa, J. Kasprzyk. F. Gor�czko, Z. Rybak, M. �yczko, J. Malinowska i dyr. A. Faber. "Przybrani rodzice" natychmiast zawi�zali �cis�y kontakt z Komitetem Opieku�czym -fabryk� "Krakowskie Zak�ady Przemys�u Guzikarsko-Galanteryjnego", kt�ry zaofiarowa� szkole daleko id�c� pomoc. Pierwsz� jej form� by�o zobowi�zanie fabryki - zakupienia narz�dzi potrzebnych do warsztat�w szkolnych. Za przyk�adem robotnik�w posz�y: Woj. Zarz�d Ligi Kobiet, kt�ry ofiarowa� 10 ty�. z� na zakup ksi��ek do biblioteki brajlowskiej, fabryka cukr�w i czekolad "Kryszta�", kt�ra w dniu l maja ofiarowa�a 10 ty�. z� i rozda�a dzieciom cukierki oraz ko�o PCK przy podstawowej szkole im. Kapli�skiej, kt�rego cz�onkowie wykonali dla ociemnia�ych dzieci warto�ciowe zabawki. Pierwsz� wsp�ln� uroczysto�ci� szko�y i obu Komitet�w by�a akademia Pierwszomajowa. Dzieci dzi�kuj�c robotnikom za okazan� pomoc, u�o�y�y pi�kny program artystyczny, kt�ry zaprodukowa�y na akademii w fabryce.n n Pismo L. Dz. 6017/49/Dr D/PR z dnia 2.04.1949 r. 12 "Gazeta Krakowska" nr 81 z dnia 8.05.1949 r. 24 W zachowanych z roku 1948/49 dokumentach szkolnych trudno jest odnale�� informacje dotycz�ce form zaj�� pozalekcyjnych. W tym okresie nie istnia�y �adne k�ka zainteresowa�. Realizowano natomiast zaj�cia �wietlicowe, prowadzono prace porz�dkowe, odbywano spacery i wycieczki, czytano ksi��ki. Wi�kszo�� czasu po�wi�cana jednak by�a na wdra�anie do samodzielno�ci i przystosowywanie uczni�w do nowych warunk�w �ycia. W roku szkolnym 1948/49 do szko�y ucz�szczali nast�puj�cy uczniowie: Wykaz uczni�w klasy I Lp. Nazwisko i imi� Data urodzenia Data rozpocz�cia nauki Uwagi 1. Apryjas Anna 07.01.1938 15.10.1948 na lewe oko widzi �wiat�o 2. Buczek Antoni 08.09.1939 15.10.1948 niewidomy od urodzenia 3. Gilowski Eugeniusz 05.03.1939 27.11.1948 niewidomy od urodzenia 4. �ata Marian 22.10.1938 11.10.1948 straci� wzrok i lew� d�o� od wybuchu amunicji 5. Korna� W�adys�aw 26.09.1935 11.10.1948 brak ga�ek ocznych, niedorozwini�ty 6. Mi�kowska Stanis�awa 20.05.1941 08.03.1949 posiada resztki wzroku 7. Sakowski Franciszek 10.01.1940 21.01.1949 posiada resztki wzroku 8. Sowa Teofil 15.03.1939 15.10.1948 widzi na prawe oko 9. Walczak J�zef 10.02.1939 08.11.1948 niewidomy od urodzenia 10. �urek Zofia 10.02.1936 04.11.1948 niewidoma od urodzenia Nauczycielka: Kazimiera Porodko �^^�^ l 25 Wykaz uczni�w klasy II Lp. Nazwisko i imi� Data urodzenia Data rozpocz�cia nauki Uwagi 1. Firek Stanis�aw 23.04.1937 25.10.1948 niewidomy od urodzenia 2. Janas Stanis�awa 09.08.1936 11.10.1948 posiada resztki wzroku 3. Kocaj Antonina 13.06.1939 04.10.1948 niewidoma od urodzenia 4. Miklewski Stanis�aw 16.02.1937 04.10.1948 posiada resztki wzroku 5. Rymarz Edward13 20.11.1936 20.01.1949 katarakta 6. Sawicki Tadeusz 21.08.1937 25.10.1948 posiada resztki wzroku 7. Szabla J�zef 17.12.1936 11.11.1948 niewidomy od urodzenia, posiada wad� serca 8. Szczerba J�zef 26.02.1937 04.11.1948 ociemnia�y po zapaleniu opon m�zgowych 9. Szewczyk Sylwester 07.07.1935 15.04.1949 niewidomy od urodzenia 10. Urban Antonina 07.05.1934 04.11.1948 posiada resztki wzroku Nauczycielka: El�bieta Stasiuk 13 Dnia 23.02.1949 r. wyjecha� do domu po udanej operacji. 26 Wykaz uczni�w klasy III Lp. Nazwisko i imi� Data urodzenia Data rozpocz�cia nauki Uwagi 1. Je� Micha� 04.01.1933 04.10.1948 w 1944 r. traci wzrok i palce prawej r�ki, wybuch amunicji 2. Berus Edmund14 10.04.1935 04.11.1948 straci� wzrok i praw� r�k� do �okcia, wybuch amunicji 3. Gorczyca Barbara 03.11.1935 15.01.1949 posiada resztki wzroku 4. K�pi�ski Bronis�aw 19.02.1938 08.10.1948 posiada resztki wzroku 5. Kluska J�zef 30.01.1932 10.10.1948 w 1944 r. traci wzrok w wyniku wybuchu amunicji 6. �apiszczak Alicja 15.05.1937 25.10.1948 pozbawiona wzroku i trzech palc�w, wybuch amunicji 7. Put Stanis�aw 24.06.1937 15.10.1948 niewidomy od urodzenia 8. Ryba Stanis�awa 31.01.1931 15.03.1949 niewidoma od urodzenia 9. Sieruga Edward 16.02.1936 25.10.1948 w 1944 r. traci wzrok w wyniku wybuchu amunicji 10. Styrczula Protazy 23.06.1933 05.10.1948 posiada resztki wzroku 11. Wojnar Janina 23.01.1934 28.11.1948 posiada resztki wzroku Nauczycielka: Zofia Mace�ko 14 Wyjecha� do domu po pi�ciu dniach. � 27 Kolonia letnia, o kt�rej planach wspomniano wcze�niej, ostatecznie zorganizowana zosta�a w dniach 2-30 lipca 1949 roku w budynku Szko�y Gminnej Rolniczej w Konarach, powiat Krak�w. Wzi�o w niej udzia� 32 dzieci (11 dziewcz�t i 21 ch�opc�w) w wieku od 8 do 18 lat. Przez ca�y czas trwania kolonii nie by�o wypadku zachorowania, a nawet mniejszych niedyspozycji w�r�d wychowank�w. Dzieciom przyby�o na wadze od l - 5 kg. Usamodzielni�y si� tak, �e doskonale orientowa�y si� w otoczeniu i same wykonywa�y prace porz�dkowe w swych sypialniach oraz dy�ur w kuchni. Samorz�d kolonijny dzielnie pracowa� w 3 sekcjach: gospodarczej, sanitarnej i imprez, co podnosi�o wybitnie samopoczucie niewidomych dzieci. Wychowankowie podzieleni byli na 3 zast�py: harcerzy, harcerek i zast�p zuch�w. Zuchy zdoby�y sprawno�� "Le�nego Ludka" i indywidualne sprawno�ci kolonijne, 6 harcerek i 9 harcerzy zdoby�o stopie� " Ochotnika ", wszyscy te� zdobyli Pa�stwow� Odznak� Sprawno�ci Fizycznej, a 4 harcerzy z�o�y�o przyrzeczenie harcerskie. Urz�dzono 2 ogniska wewn�trzne i 3 ogniska dla miejscowej ludno�ci. Dzieci wzi�y czynny udzia� w akademii zorganizowanej przez Zarz�d Gminny w �wi�tnikach z okazji 5 rocznicy og�oszenia Manifestu Lipcowego. Ch�tnie same czyta�y brajlem, przez co polepszy�y sw� technik� czytania. Pisa�y mniej ch�tnie. 15 Przejazd na plac�wk� i z powrotem odby� si� samochodem ci�arowym wypo�yczonym z Zak�adu Futrzarskiego w Krakowie. By�a to jedyna kolonia w tamtym okresie zorganizowana bezpo�rednio przez szko��. W nast�pnych latach dzieci r�wnie� wyje�d�a�y na kolonie, ale ich organizatorem by� ju� Zarz�d G��wny Polskiego Zwi�zku Niewidomych oraz Zwi�zek Harcerstwa Polskiego. Dnia l pa�dziernika 1949 roku szko�a otrzyma�a nazw�: Szko�a Og�lnokszta�c�ca Stopnia Podstawowego Nr 73 Specjalna w Krakowie: DYREKTOR SZKOLNY Miejski Krak�w, dnia L X. 1949 Powiatu Krakowie Nr 7451/49 Tymczasowe Orzeczenie w sprawie organizacji szko�y og�lnokszta�c�cej stopnia podstawowego Nr 73 spec. w Krakowie gminy Krak�w powiatu Krak�w (dla miast) przy ulicy (dzielnicy) J�zefi�skiej 15 Ze sprawozdania Stefanii Morawskiej. 28 1. Do czasu ustalenia dla tamtejszego terytorium sieci szkolnej i wydania przez -w�adze szkolne w�a�ciwych orzecze�, w sprawie organizacji szk� podstawowych przewidzianych t� sieci�, okre�lam miejscowo�� Krak�w gminy Krak�w powiatu Krak�w jako siedzib� tymczasow� szko�y og�lnokszta�c�cej stopnia podstawowego spec., z tymczasowym obwodem, do kt�rego w��czone zostan� gminy .............. miejscowo�ci .............. (a dla miast dzielnice, ulice, cz�ci ulic): mi�dzy rejonowa. Zasi�g tej szko�y, jako zbiorczej, obejmuje nadto miejscowo�ci............... z kt�rych dzieci podlegaj�ce obowi�zkowi szkolnemu ucz�szcza� b�d� do klasy V-ej, VI-ej i VII-ej , mieszkaj�ce w .............. ucz�szcza� b�d� do szko�y zbiorczej w.............. 2. Niniejsze orzeczenie otrzymuj�: gmina (ny) .............. Miejska, Komisja O�wiatowa w Krakowie, Powiatowa Komisja O�wiatowa w .............. Wydzia� Powiatowy w.............. Inspektor Szkolny powiatu .............. oraz zainteresowana Szko�a. Piecz�� okr�g�a INSPEKTOR SZKOLNY MIEJSKI Z okazji 32 rocznicy Rewolucji Pa�dziernikowej odby�a si� na terenie szko�y uroczysta akademia, na kt�rej przewodnicz�cy Towarzystwa Przyja�ni Polsko-Radzieckiej - Prezydent Miasta Krakowa Henryk Dobrowolski przekaza� dzieciom 40 tabliczek do drukowania alfabetem brajla16. O tym fakcie spo�ecze�stwo krakowskie zosta�o poinformowane przez "Echo Dnia" i "Dziennik Pol- ski"17. Dnia 15 listopada 1949 roku Rada Pedagogiczna szko�y wyst�pi�a z wnioskiem do Inspektora Szkolnego w Krakowie o przyznanie etatu nauczyciela muzyki, t�umacz�c to mi�dzy innymi tym, �e umuzykalnienie jest jednym z istotnych element�w pracy z dzieckiem niewidomym18. W grudniu powo�any zosta� nowy Komitet Opieku�czy Szko�y i Domu Dziecka w sk�adzie: � Tadeusz Pszeniczny -1 Sekretarz Komitetu Dzielnicowego Polskiej przewodnicz�cy Zjednoczonej Partii Robotniczej, Krak�w - Podg�rze, � August Faber - Dyrektor Naczelny Krakowskich Zak�ad�w zast�pca Galanteryjno-Guzikarskich, 16 Tabliczki otrzymano z Moskwy. 17 Wzmianki w prasie ukaza�y si� w dniu 7 listopada 1949 roku. 18 Z pocz�tku 1950 roku jako nauczyciela muzyki zatrudniono Leopolda Garbarza, a po jego odej�ciu, to jest od wrze�nia tego� roku, Sabin� Kutnikowsk� nauczycielk� Szko�y Specjalnej nr 44. � Ludwika Kubikowa cz�onek � Janina Sempek cz�onek � Zofia Wn�kowska cz�onek � Jan Silhan cz�onek � Eugeniusz Stasiuk skarbnik � Stefania Morawska sekretarz 29 - Dyrektor Administracyjny Krakowskich Zak�ad�w Galanteryjno-Guzikarskich, - robotnica Krakowskich Zak�ad�w Galanteryjno-Guzikarskich, - robotnica Krakowskich Zak�ad�w Galanteryjno-Guzikarskich, - Prezes Zwi�zku �o�nierzy Ociemnia�ych w Krakowie, - Kierownik Szko�y Specjalnej Nr 73, - Kierownik Domu Dziecka Niewidomego. Pierwszym zak�adem opieku�czym szko�y zosta� Krakowski Zak�ad Galanteryj-no-Guzikarski mieszcz�cy si� przy ul. Krasickiego 2019. Zebranie za�o�ycielskie Zak�adowej Organizacji Zwi�zkowej ZNP odby�o si� dnia 18 grudnia 1949 roku. Opr�cz cz�onk�w ZNP uczestniczyli w nim r�wnie�: � August Faber - przedstawiciel Komitetu Opieku�czego, � Stefan Przenies�awski - delegat Oddzia�u Grodzkiego ZNP. W wyniku g�osowania wybrano w�adze Zak�adowej Organizacji Zwi�zkowej w sk�adzie: � Maria Samuszkiewicz � Zofia Mace�ko � El�bieta Stasiuk - przewodnicz�ca, - skarbnik, - sekretarz. Niezale�nie od dzia�a� podejmowanych na terenie plac�wki kierownik szko�y w dalszym ci�gu czyni� starania o uzupe�nienie jej wyposa�enia. W tym celu nawi�za� korespondencj� z Narodowym Instytutem Niewidomych w Londynie. Nie uda�o si� ustali�, jaka by�a tre�� listu wys�anego do Anglii. Natomiast faktem jest, �e w styczniu 1950 roku z Instytutu Narodowego dla Niewidomych w Londynie nadesz�y trzy skrzynie dar�w i list o nast�puj�cej tre�ci: 19 Od grudnia 1950 roku tak�e Powszechna Sp�dzielna Spo�ywc�w w Krakowie, Plac Matejki 8. 30 Telefon EUSTON5251 Telegramy PHARNIB WESDO LONDON Wszelk� korespondencj� nale�y kierowa� na adres SEKRETARIA T G�� WNY NARODOWY INSTYTUT NIEWIDOMYCH za�o�ony w 1902 roku Patroni JEGO KR�LEWSKA MO�� JEJ KR�LEWSKA MO�� JEJ KR�LEWSKA MO�� MARY Sekretarz Generalny W. McG. EAGAR, C.B.E., MA. Prezes G��wny Lord ISMAY G.C.B., C.H., D.S.O. Vice Prezes Godfrey Robinson, M. C. Skarbnicy Honorowi A. J.W. KITCHIN, C.I.E. J.H.BEYAN, C.B.,M.C. 224-6-8-GREAT PORTLAND STREET LONDON, W. l Nasz znak: MOD/HCN/GN 4 pa�dziernika 1949 r. E. Stasiuk, Esq., Specjalna Szkol� Publiczna dla Dzieci Niewidomych, ul. J�zefi�ska 10/12 w Krakowie Polska Szanowny Panie, Zgodnie z przyrzeczeniem danym waszej szkole w naszym li�cie z 4 lipca, mam przyjemno�� poinformowa� Pana, �e wysy�amy, bez obci��enia kosztami, nast�puj�ce pozy ej e do u�ytku w waszej szkole: t 31 4 kwintale papieru Manilla, du�y rozmiar; 4 udoskonalone maszyny do pisania brajlem Stainsby'ego; l udoskonalona maszyna do pisania brailem Stainsby 'ego, z ig�ami uderzaj�cymi papier od spodu, model kombinowany; 5 tabliczek brajlowskich; l informator muzyczny; 10 tabliczek brajlowskich du�ego rozmiaru. Wysy�ka zawieraj�ca dwa rodzaje towaru b�dzie pozostawa� w naszym magazynie przez kilka dni, natomiast awizojest wys�ane teraz, gdy� dajemy Panu czas na za�atwienie wszelkich spraw zwi�zanych z importem towaru do Polski. W zwi�zku z powy�szym powinien Pan zna� deklarowan� warto�� towaru, kt�ra wyra�a si� kwot� � 82,7.0. i zawiera koszty transportu morskiego. Koszt dostawy do miejsca przeznaczenia zosta� op�acony przez Instytut. Jest to by� mo�e istotna informacja, bowiem wewn�trzne powinno�ci p�atnicze s� r�nie regulowane. Wszelkie kwestie sporne nale�y regulowa� ze stosownymi w�adzami w kraju odbiorcy. Co do wysy�ki jeste�my um�wieni. Ponadto dostarczymy Panu dwa globusy 12" dla niewidomych, kt�re b�d� wys�ane bezzw�ocznie z fabryki. Ufam, �e przesy�ka dotrze do miejsca przeznaczenia bezpiecznie i �e Pan b�dzie z jej zawarto�ci zadowolony. B�d� wdzi�czny, je�li w potwierdzeniu odbioru tej wysy�ki zawrze Pan informacj� o nienaruszonym stanie towaru. Zpowa�aniem podpis nieczytelny Sekretarz Generalny 21 Nowo�ci� dla niewidomych by�a wprowadzona od stycznia 1950 roku nauka pisania na maszynie czarnodrukowej. W pocz�tkowym okresie zaj�cia te prowadzi�a Felicja Nowaczyk (nauczycielka Szko�y Podstawowej nr 5) maj�c na to 6 godzin tygodniowo, a nast�pnie Emilia Nawalany, kt�ra od roku szkolnego 1950/51 w ramach przysposobienia zawodowego realizowa�a je w wymiarze 16 godzin. Jak wynika ze sprawozdania wizytatora szk� W�odzimierza Starzeckie-go z dnia 28 lutego 1950 roku: 20 21 L Kwintal =cetnar angielski = 50 kg 802 g. T�umaczenie z orygina�u listu. 32 W pierwszym kwartale 1950 roku przysposobienie do zawodu prowadzone ju� by�o w zakresie umuzykalnienia, szczotkarstwa oraz zapocz�tkowane w zakresie maszynopisma. Umuzykalnienie obejmowa�o ch�r jedno- i dwug�osowy, gr� na pianinie i akordeonie oraz wprowadzano gr� na gitarze i mandolinie. Do ciekawszych wydarze� nale�y granie na pianinie przez niewidomego, mimo braku jednego palca oraz przez niewidom�, mimo braku trzech palc�w. Chocia� w ka�dej klasie jest du�a r�nica pod wzgl�dem rozwoju umys�owego, wieku, wiadomo�ci, w tym i zaniedbanie pedagogiczne, z jakim wychowankowie przybywaj� z dom�w rodzinnych, to przypadki opanowania materia�u nauczania przez niekt�rych uczni�w, nawet z zakresu dw�ch klas w ci�gu jednego roku, �wiadcz� o dobrej pracy pedagog�w. Szeroko stosowana jest indywidualizacja. Program dydaktyczny opracowany jest dla ka�dej klasy zgodnie z instrukcj� Ministerstwa O�wiaty, a metody nauczania z wytycznymi Pa�stwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej, tj. metoda o�rodk�w zainteresowa� w po��czeniu z metod� projekt�w. Z plac�wk� dla dzieci niewidomych w sta�ym kontakcie by�y przedstawicielki Ligi Kobiet, kt�re nie tylko odwiedza�y dzieci, ale ka�dorazowo obdarowywa�y je cukierkami lub owocami. W roku szkolnym 1949/50 uczniowie wraz z nauczycielami byli cz�stymi go��mi na spektaklach w Teatrze M�odego Widza (obecnie Teatr Bagatela), z kt�rego dyrektorem Mari� Bili�ank� zak�ad utrzymywa� �cis�y kontakt. Poniewa� uczniowie pierwszy raz mieli bezpo�redni� styczno�� z tym rodzajem sztuki, wywiera� on na nich niezwyk�e wra�enie. Dlatego te� uczestnictwo w przedstawieniach teatralnych stanowi�o jeden z wa�nych element�w pracy dydaktyczno-wycho wawczej. W tym samym roku w ramach Samorz�du Uczniowskiego powo�ano K�ko Samopomocy Kole�e�skiej wspieraj�ce uczni�w maj�cych trudno�ci w nauce. Plac�wk� coraz cz�ciej zacz�li odwiedza� nauczyciele, studenci, s�uchacze studium nauczycielskiego i inne osoby zainteresowane metodami pracy z niewidomymi. Mi�dzy innymi byli to: � s�uchacze Wy�szego Kursu Nauczycielskiego o kierunku opieku�czo-spo�ecznym (25.01.1950 r.), � uczennice liceum pedagogicznego z Che�ma Lubelskiego (5.06.1950 r.). 33 W cykl pracy szko�y w��czone zosta�y praktyki pedagogiczne student�w. Pierwsz� by�a o�mioosobowa grupa z Pa�stwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej z Warszawy, kt�ra przebywa�a na terenie plac�wki od 20 do 26 marca 1950 roku pod opiek� Marii Grzegorzewskiej. Dzieci z Mari� Grzegorzewsk� i praktykantami W maju 1950 roku za osi�gni�cie bardzo dobrych wynik�w w nauce i wychowaniu do nagrody Ministra O�wiaty wytypowanych zosta�o 5 uczni�w: Franciszek Ankus Bronis�aw K�pi�ski Marian �ata Stanis�awa Ryba Sylwester Szewczyk - klasa I, - klasa IV, - klasa II, - klasa IV, - klasa III, lat 11, lat 12, latll, lat 18, lat 14. Nagrod�, kt�r� by� zegarek brajlowski, otrzyma�a Stanis�awa Ryba w dniu 26.06.1950 roku na specjalnie zorganizowanym w szkole apelu. T� nagrod� wr�czy� jej W�odzimierz Dola�ski - przedstawiciel Komitetu ds. Niewidomych przy Ministerstwie O�wiaty. W tym samym czasie plac�wka otrzyma�a pierwsze egzemplarze brajlowskiego pisma "�wiate�ko"22 przyj�tego przez dzieci z wielk� rado�ci�. Sta�o si� ono dodatkowym �r�d�em wiedzy o otaczaj�cym �wiecie i zach�t� do doskonalenia techniki czytania. Novum w pracy dydaktycznej stanowi�a wprowadzona od wrze�nia 1950 roku nauka p�ywania. Kierownictwo plac�wki po rozmowach z w�adzami nadrz�dnymi uzyska�o zgod� na korzystanie z krytego basenu k�pielowego w m�odzie�owym domu kultury. Dzieci dowo�ono na ulic� Krowodersk�, gdzie w ramach lekcji wychowania fizycznego uczono je p�ywa�. Zaj�cia te prowadzili tamtejsi instruktorzy. W pa�dzierniku Instytut Geograficzny w Krakowie przekaza� szkole dwie drewniane mapy plastyczno-warstwicowe. Jedna z nich przedstawia�a Polsk�, a druga Afryk�. W listopadzie zawi�za�o si� Szkolne Ko�o Towarzystwa Przyja�ni Polsko-Radzieckiej licz�ce 20 cz�onk�w, a jego opiekunem zosta�a Maria Samuszkie-wicz. Pierwsz� czynno�ci� nowo powsta�ego ko�a by�o przes�anie odpowiedzi na list otrzymany od koleg�w z Moskwy. R�wnie� w listopadzie uczniowie szko�y rozpocz�li praktyki szczotkarskie w Pa�stwowej Fabryce Szczotek w Krakowie23. Zaj�cia odbywa�y si� w soboty w godzinach od 15�� do 18��. W pocz�tkowym okresie na praktyki ucz�szcza�o sze�cioro dzieci najbardziej sprawnych manualnie. ... Czy ju� nied�ugo b�dziemy mog�y zarabia�? -pyta dziewczynka nauczycielki. To pytanie powtarza si� cz�sto w rozmowach z niewidomymi dzie�mi. 16-letni Protazy Styrczul� spod Nowego Targu dodaje: - bo jak moja matka b�dzie stara, to b�d� musia� nie tylko pracowa� na roli, ale te� zarobi� co� na dom. Zarobi w przysz�o�ci " na dom " i Protek, i Ala, i krakowianka Stasia Ryba, i Janka Woj-nar z Le�ajska, i Sylwek Szewczyk, kt�ry wyczynia w tej chwili w warsztacie szkolnym, kierowanym przez robotnic� A. Biedraw� -pi�kn� ry�ow� szczotk� do szorowania ...24 22 Czasopismo "�wiate�ko" jest wydawane do dnia dzisiejszego w dw�ch wersjach: brajlowskiej i z powi�kszonym drukiem. 23 Nauczanie szczotkarstwa trwa�o do czerwca 1955 roku, potem w szkole by�y tylko klasy muzyczne. 24 "Dziennik Polski" z dnia 29.03.1950 r. 34 W tym samym czasie plac�wka otrzyma�a pierwsze egzemplarze brajlowskiego pisma "�wiate�ko"22 przyj�tego przez dzieci z wielk� rado�ci�. Sta�o si� ono dodatkowym �r�d�em wiedzy o otaczaj�cym �wiecie i zach�t� do doskonalenia techniki czytania. Novum w pracy dydaktycznej stanowi�a wprowadzona od wrze�nia 1950 roku nauka p�ywania. Kierownictwo plac�wki po rozmowach z w�adzami nadrz�dnymi uzyska�o zgod� na korzystanie z krytego basenu k�pielowego w m�odzie�owym domu kultury. Dzieci dowo�ono na ulic� Krowodersk�, gdzie w ramach lekcji wychowania fizycznego uczono je p�ywa�. Zaj�cia te prowadzili tamtejsi instruktorzy. W pa�dzierniku Instytut Geograficzny w Krakowie przekaza� szkole dwie drewniane mapy plastyczne-warstwicowe. Jedna z nich przedstawia�a Polsk�, a druga Afryk�. W listopadzie zawi�za�o si� Szkolne Ko�o Towarzystwa Przyja�ni Polsko-Radzieckiej licz�ce 20 cz�onk�w, a jego opiekunem zosta�a Maria Samuszkie-wicz. Pierwsz� czynno�ci� nowo powsta�ego ko�a by�o przes�anie odpowiedzi na list otrzymany od koleg�w z Moskwy. R�wnie� w listopadzie uczniowie szko�y rozpocz�li praktyki szczotkarskie w Pa�stwowej Fabryce Szczotek w Krakowie23. Zaj�cia odbywa�y si� w soboty w godzinach od 15�� do 18��. W pocz�tkowym okresie na praktyki ucz�szcza�o sze�cioro dzieci najbardziej sprawnych manualnie. ... Czy ju� nied�ugo b�dziemy mog�y zarabia�? -p