TYTU�: Tezy AUTOR: Marcin Luter OPRAC.: Marek Dankowski ([email protected]) ---------------------------------------------------------------- --------- 95 tez ks. Marcina Lutra przybite na drzwiach ko�cio�a zamkowego w Wittenberdze dnia 31 X 1517 r. Amore et studio elucidande veritatis: hec subscripta disputabuntur Wittenbrge. Presidente Reverendo Patre Martino Lutther Eremitano Augustiniano Artium et Sacrae Theologie Magistro: eiusdemque iibidem lectore Ordinario. Quare petit: vt qui non possunt verbis presentes nobiscum disceptare: agant id literis absentes. In nomine domini nostri Hiesu Christi. Amen. Mi�o�� do prawdy i pragnienie ujawnienia jej s� przyczyn�, �e zamierza si� przeprowadzi� w Wittenberdze dysput� nad ni�ej podanymi tezami. Przewodzi� temu b�dzie czcigodny ojciec Marcin Luter, magister sztuk wyzwolonych i �wi�tej teologii i jednocze�nie nauczyciel tych�e. Dlatego prosi on tych, kt�rzy nie b�d� mogli osobi�cie wzi�� udzia� i dysputowa� z nami ustnie, �eby uczynili to na pi�mie. W imi� Pana naszego Jezusa Chrystusa. Amen. 1.Gdy Pan i Mistrz nasz Jezus Chrystus powiada: ,,Pokutujcie'', to chce, aby ca�e �ycie wiernych by�o nieustanna pokut�. 2.W �aden spos�b nie mo�na pod wyrazem ,,pokutujcie'' rozumie� Sakramentu pokuty, to jest spowiedzi i zado��uczynienia, kt�re kap�an sprawuje. 3.Nie chce jednak Pan rozumie� tu tylko wewn�trznej pokuty, gdy� pokuta wewn�trzna, bez zewn�trznego u�miercenia cia�a, nie jest pokut�. 4.Kara Bo�a trwa dop�ki cz�owiek czyni s�d nad sob� (to jest prawdziwa wewn�trzna pokuta), a wi�c a� do wej�cia do Kr�lestwa Niebieskiego. 5.Papie� nie chce, ani nie mo�e odpuszcza� innych kar za grzechy jak tylko te, kt�re na�o�y� wedle rozumienia swego lub wedle ustaw ko�cielnych. 6.Papie� nie mo�e winy odpu�ci� inaczej, jak tylko zwiastuj�c i upewniaj�c, �e B�g j� odpu�ci�. Ponadto w wypadkach, kt�re s� zastrze�one dla papie�a do odpuszczenia. Kto by w tym wzgl�dzie papie�a sobie lekcewa�y�, tego wina pozosta�aby niezg�adzona. 7.B�g nie odpuszcza nikomu win, je�li zarazem nie przywodzi go do upokorzenia si� przed kap�anem, jako swoim zast�pc�. 8.Ustawy ko�cielne, traktuj�ce o nak�adanej pokucie, dotycz� tylko �ywych i nie mog� by� stosowane do umieraj�cych. 9.Dlatego te� Duch �wi�ty przychyla nam dobrodziejstw przez papie�a tak, i� ten�e w postanowieniach swoich zawsze pozostawa� na uboczu na wypadek �mierci i ostatniej p otrzeby. 10.Z tego powodu �le i nierozs�dnie post�puj� kap�ani, kt�rzy odk�adaj� umieraj�cemu do czasu czy��ca pokuty ko�cielne. 11.Zamiana kary ko�cielnej na kar� w czy��cu - to k�kol, posiany oczywi�cie w�wczas, gdy biskupi spali. 12.Dawnymi czasy kary kanoniczne nak�adano nie przed, ale po absolucji, a to aby przekona�, czy �al okazany jest szczery. 13.Umieraj�cych �mier� zwalnia z pokuty; s� oni prawnie wolni od wszystkich ko�cielnych ustanowie�, bo umieraj�. 14.Im bardziej umieraj�cy tkwi w grzechach swoich lub brakuje mu mi�o�ci, tym wi�ksz� to rodzi w nim obaw�. 15.B�d�c blisko boja�ni po��czonej z rozpacz�, ta wielka obawa wystarcza (pomijaj�c ju� inne rzeczy), by zgotowa� m�k� czy��cow�. 16.Piek�o, czy�ciec i niebo, s� wzgl�dem siebie tak r�ne, jak rozpacz, blisko�� rozpaczy i pewno�� zbawienia. 17.Zdaje si� by�, �e duszom w czy��cu potrzeba zmniejszenia boja�ni i pomno�enia mi�o�ci. 18.Ani rozumem, ani z Pisma nie udowodniono, �eby dusze w czy��cu znajdowa�y si� w stanie niezdolnym do zas�ugi i do wzrostu mi�o�ci. 19.I to zdaje si� by� niemo�liwe do udowodnienia, jakoby dusze w czy��cu, przynajmniej niekt�re, by�y pewne swego zbawienia i o nie si� nie troszczy�y, jakkolwiek my pewni tego jeste�my zupe�nie. 20.Dlatego papie� pod przebaczeniem kary nie rozumie odpuszczenia wszelkich kar, ale tych tylko, kt�re sam na�o�y�. 21.Myl� si� przeto kaznodzieje odpustowi twierdz�c, �e przez odpust papieski cz�owiek staje si� wolny od wszelkiej kary i zbawiony. 22.Papie� nie odpuszcza duszom w czy��cu �adnej kary, kt�r� dusze te, wedle postanowie� ko�cielnych, w �yciu tym winny by�y ponie��. 23.Je�eli jest mo�liwe odpuszczenie wszystkich kar, to tylko wzgl�dem najdoskonalszych, a wi�c wzgl�dem bardzo niewielu. 24.Dlatego te� wi�ksz� cz�� ludu oszukuje si� przez bezwzgl�dne przyrzeczenie odpustu wszystkich kar. 25.W�adza, jak� ma papie� w og�lno�ci nad czy��cem, przys�uguje w szczeg�lno�ci ka�demu biskupowi i proboszczowi w jego diecezji lub parafii. 26.Papie� bardzo dobrze czyni, �e nie z w�adzy klucza, kt�rej nie posiada nad czy��cem, ale sposobem pro�by przyczynnej udziela duszom przebaczenia. 27.Ludzkie brednie opowiadaj� ci, kt�rzy g�osz�, �e gdy grosz w skrzynce zabrz�czy, dusza z czy��ca uleci. 28.Jest to pewne, �e gdy grosz w skrzynce brz�knie, urosn�� mo�e sk�pstwo i ch�� zysku; skuteczno�� modlitwy przyczynnej Ko�cio�a zale�y natomiast od upodobania Bo�ego. 29.Kt� wie, czy wszystkie dusze w czy��cu pragn� by� wybawione, jak nas w�a�nie poucza legenda o Sewerynie i Paschalisie. 30.Nikt nie jest pewny, czy jego �al by� szczery, tym mniej mo�e by� pewny, czy otrzyma� zupe�ne odpuszczenie. 31.Jak rzadkim zjawiskiem jest cz�owiek prawdziwie pokutuj�cy i �a�uj�cy, tak r�wnie rzadkim jest taki, kt�ry by zyska� odpust prawdziwy, to znaczy, �e jest ich niewielu. 32.Ci, kt�rzy s�dz�, i� mog� zapewni� sobie zbawienie przez listy odpustowe, b�d� wiecznie pot�pieni wraz z mistrzami swymi. 33.Nale�y si� strzec tych, kt�rzy powiadaj�, �e odpust papieski jest najszacowniejszym darem Bo�ym, przez kt�ry cz�owiek mo�e pojedna� si� z Bogiem. 34.�aska odpustowa dotyczy kary i zado��uczynienia na�o�onych przez ludzi. 35.Nie jest to chrze�cija�ska nauka, �e nie potrzeba pokuty i �alu temu, kto z czy��ca wykupuje dusze, lub chce naby� prawo wyboru spowiednika. 36.Ka�dy chrze�cijanin, prawdziwie �a�uj�cy za swoje grzechy, ma i bez listu odpustowego zupe�ne odpuszczenie m�ki i winy. 37.Ka�dy prawdziwy chrze�cijanin, �ywy czy umar�y, ma udzia� we wszelkich darach Chrystusowych i ko�cielnych; B�g mu ich udzieli� i bez list�w odpustowych. 38.Nie nale�y jednak gardzi� odpustem papie�a, gdy�, jak to ju� powiedzia�em, stanowi on obja�nienie Boskiego przebaczenia. 39.Zachwala� ludowi obfit� �ask� odpust�w, a jednocze�nie zaleca� prawdziwy �al i pokut�, jest to rzecz nad wszelk� miar� trudna nawet dla najbardziej uczonych teolog�w. 40.Skrucha prawdziwa po��da i �aknie kary, obfity za� odpust uwalnia od karania i wyradza niech�� do kary, lub sprzyja co najmniej do zrodzenia si� takiej niech�ci. 41.O apostolskim odpu�cie trzeba przezornie naucza�, by lud nie powzi�� b��dnego mniemania, �e odpust przewy�sza inne dobre uczynki mi�o�ci chrze�cija�skiej. 42.Wszystkich chrze�cijan nale�y naucza�, �e papie� bynajmniej nie s�dzi, i� zakupywanie odpustu mo�e by� stawione na r�wni z uczynkami mi�osierdzia. 43.Nale�y naucza� chrze�cijan, �e lepiej wspiera� ubogich lub pomaga� potrzebuj�cym, ni� kupowa� odpusty. 44.Przez uczynek mi�o�ci wzmaga si� w nas mi�o��, a cz�owiek staje si� lepszy; przez odpust za� nie staje si� lepszy, tylko wolny od kary. 45.Nale�y naucza� chrze�cijan, �e ten, kto bli�niego widzi w niedoli, a mimo to kupuje odpust, nie zyskuje odpustu papieskiego, ale �ci�ga na siebie gniew Bo�y. 46.Nale�y naucza� chrze�cijan, �e je�eli nie s� nadmiernie bogaci, powinni zachowa� grosz oszcz�dzony na potrzeby domowe, a nie marnowa� go na zakupienie odpustu. 47.Nale�y naucza� chrze�cijan, �e zakupienie odpustu jest zostawione ka�demu do woli i nie jest zakazane. 48.Nale�y naucza� chrze�cijan, �e udzielaj�c odpustu, papie� potrzebuje i domaga si� raczej modlitw pobo�nych, ni� pieni�dzy, kt�re mu znosz�. 49.Nale�y naucza� chrze�cijan, �e odpust papieski jest dobry, je�eli si� na nim nie buduje zbawienia; lecz jest nader szkodliwy, je�li z powodu niego tracimy boja�� Bo��. 50.Nale�y naucza� chrze�cijan, �e gdyby papie� wiedzia� o wszystkich szachrajstwach kaznodziej�w odpustowych, raczej by w stos popio��w zamieni� katedr� �w. Piotra, ani�eliby mia�a by� budowana kosztem sk�ry, krwi i cia�a jego owieczek. 51.Nale�y naucza� chrze�cijan, �e papie� nie szcz�dzi�by swych w�asnych pieni�dzy, chocia�by nawet ko�ci� �w. Piotra mia� by� na ten cel sprzedany, byle udzieli� wsparcia potrzebuj�cym, od kt�rych obecnie kaznodzieje odpustowi wy�udzaj� ostatni grosz. 52.Nawet w�wczas p�onna jest ufno�� tych, kt�rzy przez odpusty dost�pi� chc� zbawienia, gdyby nie tylko sprzedawcy odpust�w, ale nawet sam papie� za to r�czy� chcieli dusz� swoj�. 53.Wrogami Chrystusa i papie�a s� ci, kt�rzy z powodu kaza� odpustowych w ko�cio�ach nakazuj� zamilkn�� S�owu Bo�emu. 54.Krzywda si� dzieje S�owu Bo�emu, je�eli w kazaniu tyle a mo�e i wi�cej czasu po�wi�ca si� g�oszeniu odpust�w, co i Ewangelii. 55.Zdanie papie�a jest oczywiste, �e skoro odpust, maj�cy tylko podrz�dne znaczenie, jednym dzwonem oraz zwyk�� ceremoni� i wystawno�ci� nale�y obchodzi�, to Ewangeli�, maj�c� stokro� wi�ksz� warto��, nale�y s�awi� stokrotnymi dzwonami i stokro� wi�kszymi ceremoniami i wystawno�ci�. 56.,,Skarb ko�cio�a'', z kt�rego papie� czerpie odpust, nie jest dostatecznie �ci�le okre�lony ludowi chrze�cija�skiemu, ani przeze� znany. 57.�e nie s� to skarby doczesne, �atwo st�d pozna�, �e nimi ksi�a tak szczodrze szafuj�, poniewa� wiadomo o wielu duchownych, �e oni tego rodzaju skarby (doczesne) raczej pilnie zbieraj� ani�eli pragn� rozdawa�. 58.Skarby te nie s� tak�e z zas�ugi Chrystusa i �wi�tych, bo zas�uga Chrystusa i bez przyczynienia si� papieskiego przychyla �aski wewn�trznemu cz�owiekowi, dla zewn�trznego sprawia krzy�, �mier� i pot�pienie. 59.�w. Wawrzyniec nazwa� ubogich, jako cz�onk�w Ko�cio�a, skarbem ko�cielnym; u�y� jednak zapewne wyrazu tego w �wczesnym znaczeniu. 60.Skarbem tym s� klucze Ko�cio�a, podarowane nam przez zas�ug� Chrystusa. 61.Oczywiste jest, �e do odpuszczenia kar i wybaczania grzech�w w wypadkach zale�nych jedynie od papie�a, najzupe�niej wystarcza w�adza papieska. 62.Prawdziwym skarbem Ko�cio�a jest naj�wi�tsza Ewangelia chwa�y i �aski Bo�ej. 63.Lecz skarb ten jest w pogardzie u ludzi, bo on to sprawia, �e pierwsi b�d� ostatnimi. 64.Skarb odpustowy za to jest bardzo mi�y, gdy� ostatnich czyni pierwszymi. 65.Dlatego te� skarby Ewangelii s� sieciami, w kt�re niegdy� �owiono ludzi s�u��cych mamonie. 66.Skarby odpustowe s� sieciami, w kt�re obecnie �owi� mamon� ludzk�. 67.Odpust zachwalany przez kaznodziej�w, jako wielka �aska, jest istotnie �ask� wielk�, gdy� im przynosi wiele pieni�dzy. 68.W rzeczywisto�ci jednak jest najmniejsz� �ask� w por�wnaniu z �ask� Bo�� i b�ogos�awie�stwem krzy�a. 69.Biskupi i duszpasterze s� obowi�zani z nale�nym uszanowaniem przyjmowa� delegat�w apostolskiego odpustu. 70.Ale r�wnocze�nie s� obowi�zani uwa�a� pilnie, aby komisarze ci zamiast rozkaz�w papieskich nie wyg�aszali w�asnych uroje�. 71.Kto przeciw prawdzie apostolskiego odpustu m�wi, niech b�dzie przekl�ty. 72.Kto przeciw samowolnym i k�amliwym s�owom kaznodziei odpustowego wyst�puje niech b�dzie b�ogos�awiony! 73.Jak papie� s�usznie nie�ask� i kl�tw� karze tych, kt�rzy podst�pnie dzia�aj� na szkod� odpust�w. 74.Tak r�wnie� s�usznie dotyka nie�ask� i kl�tw� tych, kt�rzy pod os�on� odpustu u�ywaj� swoich sztuczek na szkod� �wi�tej mi�o�ci i prawdy. 75.Niedorzeczno�ci� jest twierdzenie, �e przez odpust papieski rozgrzeszony jest nawet taki cz�owiek, kt�ry by - co przecie� nie mo�na sobie wyobrazi� - zbezcze�ci� Matk� Bo��. 76.Wprost przeciwnie twierdzimy, �e odpust papieski nawet najmniejszego grzechu odpu�ci� nie mo�e - o ile b�dziemy pod odpustem rozumieli zmazanie winy tego grzechu. 77.Twierdzenie, �e i Piotr �w., gdyby by� teraz papie�em, nie m�g�by �wiatu og�osi� wi�kszych �ask2, jest blu�nierstwem przeciw Piotrowi �w. i papie�owi. 78.My za� twierdzimy, �e i ten i ka�dy inny papie� rozporz�dza wi�kszymi �askami, ani�eli odpust, a mianowicie Ewangeli�, darami mi�osierdzia, darem uzdrawiania itp. (1 l. do Kor. 12). 79.Obraz� Bosk� jest g�osi�, �e wystawiany w ko�cio�ach krzy� odpustowy z herbem papie�a r�wnie jest mocny i skuteczny jak krzy� Chrystusa Pana. 80.Biskupi, kaznodzieje i teolodzy, kt�rzy dozwalaj�, aby nauki podobne by�y wyg�aszane ludowi, odpowiada� b�d� za to przed obliczem Boga. 81.Nast�pstwem koniecznym bezczelnych kaza� odpustowych jest to, �e i uczonemu trudno obroni� papie�a przed zarzutami i bezsprzecznie ostrymi oskar�eniami prostaczk�w. 82.Na przyk�ad: dlaczego papie� dla �wi�tej mi�o�ci i dla cierpie�, jakie dusze w czy��cu ponosz�, dusz tych naraz nie wyzwoli z czy��ca; gdy tymczasem dla tak ma�ej przyczyny, jak� jest budowa ko�cio�a �w. Piotra, za pieni�dze tyle dusz wyzwala? 83.Albo: po co odbywaj� si� egzekwie i dlaczego nie wolno jest cofn�� zapis�w ko�cielnych, poczynionych na msze za umar�ych, kiedy przecie� za wybawionych nie potrzeba si� ju� modli�? 84.Albo: c� to jest za jaka� nowa doskona�o�� Bo�a i pobo�no�� papieska, �e bezbo�nemu wolno za pieni�dze wyzwala� dusze pobo�ne, a nie chc� duszy tych wyzwala� z mi�o�ci i bez pieni�dzy? 85.Albo: czemu� owe dawne zasady pokutne, kt�re w rzeczy samej s� ju� zniesione i martwe, jednak�e dzi�ki odpustowi nabra�y znaczenia i mog� by� usuni�te tylko za pieni�dze, jak gdyby dot�d istnia�y w ca�ej pe�ni? 86.B�d�c bogatym ponad magnat�w, czemu to papie� nie za swoje w�asne pieni�dze, lecz za pieni�dze ubogich wiernych buduje ko�ci� �w. Piotra? 87.Od czego uwalnia albo czym obdarza papie� tych, kt�rzy przez zupe�n� pokut� zyskali prawo przebaczenia i odpustu? 88.Gdyby papie� zechcia� ka�demu wierz�cemu udziela� rozgrzeszenia i odpustu sto razy na dzie� zamiast raz tylko, czy mog�aby nad t� �ask� spa�� na Ko�ci� wi�ksza? 89.Poniewa� papie� w odpu�cie bardziej szuka zbawienia dusz, ni�li pieni�dzy, dlaczego znosi dawniejsze listy odpustowe, skoro s� r�wnie wa�ne? 90.Chcie� takie przeciwne argumenty ludzi �wieckich st�umi� gwa�tem, bez wskazania przyczyn i powod�w, znaczy to wystawia� Ko�ci� i papie� na szyderstwo wrog�w, a chrze�cijan na szkod� duchow�. 91.Gdyby odpust g�oszono zgodnie z my�l� i zapatrywaniem papie�a, �atwo by�oby zbija� wszelkie zarzuty, a mo�e by nawet wcale si� nie zrodzi�y te zarzuty. 92.Wi�c precz z prorokami, kt�rzy wo�aj�: pok�j, pok�j, pok�j, a pokoju nie ma (Ezech. 13,10.16). 93.Tym prorokom dobrze by� musi, kt�rzy powiadaj�: krzy�, krzy�, a krzy�a nie ma. 94.Nale�y upomina� chrze�cijan, aby usi�owali i�� za Chrystusem jako g�ow� swoj�, przez krzy�, �mier� i piek�o. 95.I byli pewni, �e raczej cierpie�, ni� u�ywaj�c fa�szywego pokoju, wej�� mog� do niebios.