Krzysztof Mroziewicz UCIECZKA DO INDII T3 GRU. 2005 t 2 STY. 2007 \ 7 HIT. 2907 \ 7 LUT, 20C7 ??? MROZIEWICZ UCIECZKA Oficyna ?%& Rt^an-fa WydawniczaW Cli ? Cl Bydgoszcz - Warszawa 2006 r. Nadz�r redakcyjny Wanda Noszka-Gabor Korekta Ewa Wedel-Maciejczak Projekt ok�adki, ilustracje Ros�aw Szaybo Redakcja techniczna Czes�aw Rygielski � Copyright by Krzysztof Mroziewicz � Copyright by Oficyna Wydawnicza BRANTA 2004 ISBN 83-89073-81-1 Wydanie II uzupe�nione i poprawione, dodruk Oficyna Wydawnicza BRANTA - Rok za�o�enia 1990 85-959 Bydgoszcz, ul. Kr�lowej Jadwigi 18 tel./fax (052) 322 89 19, (052) 322 75 34 e-mail: [email protected] www .ksi�garnia .branta .com.pl Ark. druk. 14,50 Druk uko�czono w styczniu 2006 r. Sk�ad i �amanie: AKAPIT - Bydgoszcz Druk i oprawa: Drukarnia Ksi�y Werbist�w G�rna Grupa, ul. Klasztorna 4 86-134 Dragacz te�. (052) 3306377 fax (052) 3306378 e-mail: [email protected] ?42� 0? SPIS TRE�CI Ko�o........................................ 9 Babu Lal.................................... 39 Mi�so....................................... 53 Pokusa wpiek�owst�pienia ................. 63 Wyprawa do �r�d�a ........................ 73 S�ysza�em tygrysa .......................... 89 Modlitwa o deszcz ......................... 97 �wi�te piek�o hindus�w.................... 103 Miasto prawd ostatecznych ................ 115 Bunt sikh�w................................ 129 W godzin� �mierci.......................... 145 Msza nad Jamun� .......................... 161 Wojna Bharat�w............................ 175 Rze�........................................ 183 Przemoc u�ytkowa......................... 191 Zemsta policjant�w......................... 197 Pogo� za psami wojny ..................... 203 Przecena strachu ........................... 213 Po przyprawy.............................. 225 KO�O ?. 1 anna m�oda owini�ta by�a w czerwone sari i p�aka�a na r�ku matki. Pan m�ody mia� na sobie bawe�niane dhoti, czyli pieluch� przewi�zan� w biodrach i mi�dzy kolanami. Na g�owie upi�to mu pyszny, rad�asta�ski turban z imitacj� pawiego pi�ra. W r�czce trzyma� szabl�-zabawk� i wymachiwa� ni� siedz�c na plecach ojca, bo pan m�ody na �lub przybywa wierzchem: na s�oniu, je�li jest maharad��, konno - je�li jest Indusem �redniego stanu, i na ramionach w�asnego ojca, je�li jest niemowl�ciem z rodziny biedak�w. Obydwoje nowo�e�cy wzi�li �lub w ceremonii ta�mowej, nie maj�c poj�cia, w czym uczestnicz�. Matka panny m�odej tego samego dnia wyda�a za m�� jeszcze dwie inne swoje kilkuletnie c�reczki i o�eni�a trzech syn�w-brzd�c�w. W pi�� lat p�niej ch�opiec - ci�gle jeszcze dziecko - powiedzia�: - Kiedy brali�my �lub, nie wiedzia�em, czym jest mi�o��. Teraz ju� wiem, bo by�em w kinie. Ale nie siadam ko�o mojej �ony pod drzewem, jak w filmie, i nie �piewam. Starsi koledzy �miej� si� ze mnie, kiedy rozmawiam z ni� w szkole. Mog� j� widywa� ka�dego dnia! bo nasze domy stykaj� si� �cianami. Kiedy matki s� zaj�te - mog� si� z ni� pobawi�. Kiedy p�acze -daj� jej cukierka. 9 2. Cho� prawo indyjskie surowo tego zabrania - w Rad�astanie iwaS Pradesz do�� cz�sto zdarzaj� si� jeszcze aran�owane ma��e�stwa dzieci tak�e wdowienstwa f rSS tym wieku, zw�aszcza na wsi, ci�gle jest ^TJrhTa�Sa Setni wdowiec mo�e si� potem o�eni� g�wnie, E�toia wdowa musi pozosta� w tym stame d� MaSShta dzieci s� rezultatem ub�stwa rodzic�w bowiem .TT wibibtk�w bowiem prawie mc me kosztuje - ro- S� Se ^ Posag wysoko�ci 500 rupii (dzi� jest (rfSTpo^u wJnia 2000 r.) zdj�cie dziewczynki, M�r, (gdzie� napoi ? przystrojony byl w girlandy slub- Wy Cwcz^ka fr "ytulona obejmowa�a go za szyj�. By�a troch� 'f ZnSte wi�c w�r�d r�wie�nik�w nie szukano dla niej :�ZS�Pi� ma przecie� ludzk� dusz� kt�ra prze- bywTjak w �ubraniu�, bo na tym polega proces transnugragi dU?rwTelTa"orc0* �ycie w Indiach zaraz po przyj�ciu Tfim driec z ymordersrwaPsiedzialo 144, za rozboje 22, za udria! w p�g omach prawie tysi�c i tylko 70 za kradzie�e Wschodniej cz�ci ??? Pradesz - w warsztatach tkackich oroZkrfacych czyUy na eksport pracuje 5 tysi�cy kilkulatk�w. �dSe palce i wi��, zgrabne supe�ki, co w produkcji dy- "^Tam�ut3 po�u Indu w fabrykach ogni sztucz- ?^?^^? w Uttar Pradesz,kopalnie wMeghalayi, rybo��wstwo w Kerali - wszystko to opiera si� na pracy dzieci. 10 Dzieci, kt�re pracuj� na �wie�ym powietrzu czyszcz�c buty, sprzedaj�c gazety, wulkanizuj�c d�tki samochodowe i d�wigaj�c ci�ary na bazarach, wygra�y los na loterii. W hutach, fabrykach zapa�ek, warsztatach tkackich Benaresu i w kopalniach (wiek zatrudnionych wynosi od 3,5 do 15 lat) nagminne s� choroby p�uc i oczu. Na bezp�atn� emerytur� trzeba wtedy i�� jeszcze przed uzyskaniem pe�noletno�ci. Na Shuhlaji Street w Bombaju, dok�d nie wchodzi nawet polipa, m�odociani zbieracze szmat i przeszukiwacze �mieci otrzymuj� od miejscowej mafii wynagrodzenie w heroinie. Po pierwszej dawce zrobi� dla patrona wszystko, byle otrzyma� nast�pn�. Z punktu widzenia pracodawc�w dzieci s� dobre: nie narzekaj� i nie organizuj� si� w zwi�zki zawodowe. 3. Na bazarze Sarojini w Delhi, tu� obok dyplomatycznej dzielnicy Chanakyapuri, mo�na spotka� postacie ubrane w typowy, kobiecy str�j - sari, z kolczykami w nosach. B��dz� od straganu do straganu bez wyra�nego celu i u�miechaj� si� zalotnie, co zwraca uwag�, poniewa� Induska nigdy by tak nie post�pi�a. Nie s� to kobiety. Wystarczy przyjrze� si� kanciastym, jak od siekiery, d�oniom i wi�kszym ni� normalne stopom. Zauwa�yli, �e patrz�. Wyzywaj�cy makija�, nagie, �kobiece" brzuchy, przesadnie mi�kkie gesty - tak w�a�nie ich zapami�ta�em. Jeden �zagra�" na nosie, a drugi pogrozi� mi kosturem pielgrzyma. Przeczyta�em p�niej w jednym z indyjskich dziennik�w, �e gdzie� na po�udniu kraju odbywa si� zlot eunuch�w. Fotografia przedstawia�a postacie w sari z ozdobami w nosach. Jest to spo�eczno�� zamkni�ta. �aden z nich nie chce m�wi� o �yciu w grupie. Znam jednak relacj� kilkunastoletniego ch�opca, kt�ry od nich uciek�. Owego ch�opca, Mohammada Hanifa Vor�, porwano w Barodzie, milionowym mie�cie w Gud�aracie, dok�d w poszukiwaniu jakiego� zaj�cia trafi� po k��tni z rodzicami. Przygarn�li go dwaj ludzie ubrani w sari, jedyni przyjaciele, jakich spotka� w swej biedzie. Przyja�� trwa�a miesi�c. Prowadzili z nim d�ugie rozmowy, zyskali zaufanie. Pewnej nocy wsadzili go do 11 rikszy i wywie�li na peryferie Barody. Zamkn�li w norze jak psa ??? orzez tydzie�. Po takim wst�pie ubrali go w dziewcz�ce stroie i wyprowadzili na ulic�, nie odst�puj�c na krok. Wymowadzany by� co rano. Na noc zamykano go w miejscu �mierdScym i obrzydliwym, za dnia w��czono po przedmie-�Sch i okolicznych wioskach. Ch�opiec uczy� si� kobiecych ge-? na�laduj�c swoich towarzyszy i chodzi� z nimi od wesela d� Prteztrzy miesi�ce nie spuszczali z niego oka, Wreszcie uznali, �e ch�opiec zacz�� zachowywa� si� jak nale�y i �e czas na na- St�PKty�rkeifnocy zosta� wepchni�ty do taks�wki, wsiad�o do niej iszcz� trzech innych m�czyzn w sari. Powiedzieli mu ze jad� Ho odleg�ego o 140 kilometr�w miasta Kalol z�by odwiedzie krewnych W trakcie podr�y zatrzymali si� w domu jakiej� star-5???^?, kt�ra najwyra�niej dobrze ich zna�a. Nazajutrz Vora zosta� wy wany ze snu" Przyjaciele rozebrali go do naga i przy-wTazalUo ��ka. Jeden z nich w��czy� magneto on z�by zag�u-??? krzyki- Inicjacja trwa�a bardzo kr�tko. Stara kobieta pochylicie nad ch�opcem i jednym ci�ciem pozbawi�a go m�sko�ci. Stracu przytomno��. Kiedy po sze�ciu dniach j� odzyska�, kobieta przyk�ada�a mu do rany nas�czon� czym� szmat�. Nie-bdzkfbS zel�a� nieco dopiero po nast�pnym tygodniu Przez dwa miesi�ce Vora nie m�g� si� ruszy�. Opiekunowie byli przy ^G^p^czu� si� troch� lepiej - rekonwalescenq� P^piesza-nn ???? - stara kobieta zam�wi�a taks�wk�, z�by mogli odje-rha� z powrotem do Barody. Ch�opiec pr�bowa� uciec wtedy po raz pierwszy. Nie uda�o si�; pobili go do nieprzytomno�ci i za- ^Da�zT wygran�. Przez nast�pne miesi�ce, ju� jako pe�noprawny cz�onek grupy, uczestniczy� w kolejnych w��cz�gach weselach ^narodzinach. Zmuszano go do udzia�u w rytualnych ta�cach, kt�re wykonywa�, jak si� zdawa�o, coraz ch�tn ej Zorientowa� si�, �?rmTprowadzi sw�j w�asny �wywiad". Okoliczni domokr��cy Smowali eunuch�w o zbli�aj�cych si� �lubach i narodzi-nLh Grupa zjawia�a si�, gdzie trzeba, zawsze na czas. Notowano staramie daty wesel i wracano po 9 miesi�cach na chrzciny -prawie roku Vora u�wiadomi� sobie, �e nie jest juz tak dok�adnie pilnowany. Zreszt� stara� si� nie budzi� �adnych po- 12 dejrze�. Kt�rego� dnia poszli razem na bazar. Vora zgubi� si� w�r�d stragan�w, zatrzyma� riksz� i kaza� si� wie�� jak najpr�dzej na stacj� kolei. Pieni�dze na drog� do domu zdo�a� usk�ada� i ukry�. W wiosce, z kt�rej kiedy� by� uciek�, zjawi� si� w sari i w dziewcz�cych ozdobach. Koledzy z s�siedztwa rozpoznali go mimo d�ugich w�os�w i obrzucili szyderstwami. Nast�pnego dnia w towarzystwie ojca i matki poszed� do komisariatu i opowiedzia� os�upia�emu inspektorowi ca�� t� histori�. Dwaj policjanci zostali natychmiast wys�ani do Kalol po star� kobiet� i wsp�uczestnik�w inicjacji. Aresztowano 60- letni� Hiraben Thakred�, w Barodzie za� nad Jeziorem Eunuch�w (Hijra Gali) - ca�� grup� przyjaci� i opiekun�w Vory wraz z jej guru - Kantilalem Patelem, maj�cym - jak i baba - lat 60. Zacz�y si� przes�uchania. Inspektor dowiedzia� si�, �e guru Patel jest g�ow� rodziny i �e wszyscy jej cz�onkowie s� mu winni bezwzgl�dne pos�usze�stwo. Ka�dy z nich mia� obowi�zek wprowadzi� do grupy nowego ucznia. Inicjacja odbywa�a si� w spos�b znany z opisu przyg�d Vory. Guru jest najwy�szym kap�anem i namiestnikiem Bahucha Raji, boga eunuch�w, kt�rego - m�wi�c nawiasem - �adna z powa�nych encyklopedii hinduizmu nie wymienia. Aresztowanych m�czyzn poddano ogl�dzinom lekarskim. Okaza�o si�, �e ka�dy z nich by� okaleczony jak Vora. Po aresztowaniach nad Jeziorem Eunuch�w rzecznik guru wystosowa� pismo do sekretarza generalnego ONZ zawieraj�ce skarg� na pogwa�cenie praw cz�owieka. Informowa� w nim, �e rodzina eunuch�w liczy w Indiach 50 tysi�cy cz�onk�w, i wyja�nia�, �e pozbawieni tradycyjnych zaj��, zwi�zanych z pilnowaniem harem�w, eunuchowie skazani s� na prowadzenie �ycia pe�nego tajemnic. 4. By�a pi�kno�ci� bez twarzy. Nikt nie wiedzia�, jak wygl�da, dop�ki si� nie podda�a. M�wiono, a w�a�ciwie �piewano, �e jest dziewczyn� niezwyk�ej urody, odwagi i szcz�cia. 13 Jej imi� - Phoolan (kwiat) - budzi l�k i groz�, odk�d w dolinie rzeki Chambal zgin�li za jej spraw� wszyscy m�czy�ni z wioski Behmai. Kobiety zawsze by�y dla niej dobre, m�czy�ni zawsze byli dla niej �li. To przez nich zosta�a rozb�jnic�. Rodzina nie chce jej zna�. Prasa szydzi z jej wygl�du. Jedynie filmowcy zabiegaj� jeszcze, �eby zgodzi�a si� zagra� siebie. Zacz�li kr�ci� o niej opowie�� z aktork� w roli kr�lowej dakoit�w (bandyt�w), kiedy by�a jeszcze na wolno�ci. Przys�ali jej nawet p�niej scenariusz do wi�zienia. Nie przeczyta�a - jest niepi�mienna - i odrzuci�a. - Ja? Kr�low�? Jestem taka brzydka! Wygl�da jak pospolita dziewczyna ze wsi w Madhya Pra-desz. Drobna, niewysoka, o pobru�d�onej, mimo m�odego wieku, twarzy cz�owieka, kt�rego nic ju� nie jest w stanie zaskoczy�. Wydano j� za m�� za starca, kiedy mia�a 11 lat. Rzuci� j�, poniewa� nie umia�a gotowa�. W ci�gu kilku tygodni spad�o na ni� tyle nieszcz��, �e wystarczy�oby tego na ca�e �ycie dla kilku doros�ych. Porzucona przez m�a, nie przyj�ta na powr�t do domu, pobita przez wuja, zgwa�cona przez syna so�tysa - gagatka z wysokiej kasty Thakur�w, aresztowana przez policj�, kiedy posz�a na skarg�, i w ko�cu porwana przez dakoit�w - znalaz�a si� w d�ungli, sk�d mo�na trafi� jedynie na drugi �wiat lub do wi�zienia. Prze�y�a tam - jako kochanka czterech kolejnych herszt�w -lata w��cz�gi, zbrodni i strachu. W pie�niach o Phoolan nie ma o tym ani s�owa. Kto by zreszt� �piewa� pie�ni o kr�lowej rozb�jnik�w, kt�ra si� boi? Dla �piewak�w Phoolan by�a postaci� z bajki. Jej banda panowa�a nad okolicami w pobli�u Agry, gdzie dakoityzm jest stary jak ksi�gi Wedy i gdzie tradycja walk z rozb�jnikami si�ga czas�w cesarza Jahangira, kt�ry za rozb�j wiesza�, kogo si� tylko da�o. Ale w dolinie rzeki Chambal miejsce jednego dakoity zajmuje natychmiast nast�pny. Ludzie s� tam bardzo wra�liwi, skorzy do szybkich decyzji i czyn�w, zw�aszcza, gdy w gr� wchodzi ambicja. Prawo w takiej sytuacji �atwo z�ama� - szuka si� wtedy ratunku w d�ungli. Jest to zreszt� cz�� legendy, podobnie jak opowie�ci o ich szlachetnych czynach, o tym, �e odbieraj� bogatym i rozdaj� biednym lub �e wymierzaj� sprawiedliwo�� tam, gdzie nigdy jej nie by�o. 14 Z�by zosta� rozb�jnikiem, trzeba fantazji - to prawda, ale da-koici traktuj� rozb�j przede wszystkim jako fach. Jest to zreszt� bardzo ci�ka i ryzykowna profesja. Rzadko kt�ry do�ywa trzydziestki. Dakoita zostaje si� z trzech powod�w; pierwszy to konieczno�� ucieczki, najcz�ciej od sytuacji bez wyj�cia. Drugi to mo�liwo�� ustanawiania praw na w�asn� r�k�. Trzeci - to pieni�dze. Phoolan zosta�a rozb�jnic� z czwartego powodu - porwano j� i nie pozwolono ani odej��, ani uciec. Hersztowi potrzebna by�a dziewczyna. Postanowi�a tedy wykorzysta� swoje po�o�enie, aby pom�ci� wszystkie dotychczasowe krzywdy, ��cznie z t� ostatni�. Herszt ju� nie �yje - zosta� przez Phoolan zg�adzony. Jego nast�pca by� drugim kochankiem rozb�jnicy i te� ju� nie �yje -wyko�czy� go trzeci, kt�rego zastrzeli� czwarty i ostatni, Man Singh, p�niej m�� �kr�lowej". Syn so�tysa, kt�ry j� kiedy� zgwa�ci�, mia� by� nast�pn� ofiar� zemsty. Do wioski, w kt�rej spodziewa�a si� zaskoczy� gwa�ciciela, przyszli w nocy ca�� band�. Na nieszcz�cie mieszka�c�w kilkunastu cha�up z suszonego b�ota - dakoici nie zastali go tam. Wyprawa chybi�a celu, jej uczestnicy zdekonspirowali si� bez potrzeby i nie by�o wyj�cia - herszt wyda� rozkaz, a to, co sta�o si� zaraz potem, wpisano w legend� na konto Phoolan, dodaj�c nieprawdziwie, �e kaza�a swoim ludziom zgwa�ci� wszystkie kobiety. W rzeczywisto�ci Phoolan nic pozwoli�a tkn�� �adnej z nich -zgin�li tylko m�czy�ni. Wiosk� spl�drowano, dakoici znikn�li, a policja stanowa �odnotowa�a przypadek". Na po�udnie od Agry dzia�a�o w tym samym czasie kilka innych okrutnych band, m�wiono jednak przede wszystkim o grupie, kt�r� dowodzi�a kobieta o zas�oni�tej twarzy. Raz widziano j� w Rad�astanie na jarmarku, jak kupowa�a czerwon� chust�. Kiedy indziej - w Agrze, jak wchodzi�a do kina. Po kilku miesi�cach kto� spotka� j� z kolei w Nepalu, kto� inny w Starym Delhi. W rzeczywisto�ci nigdy nie by�a w �adnych z tych miejsc. Wi�kszo�� czasu sp�dzi�a na odludziu, wymykaj�c si� dwukrotnie z ob�awy po wymianie strza��w. Nie wiedzia�a ani o nagrodzie, jak� wyznaczono za jej g�ow�, ani o w�asnej popularno�ci. �ycie dakoit�w w dolinie Chambal r�ni si� od piosenek na ich temat: jest bardzo niewygodne. Do zamieszkanego osiedla 15 mog� zbli�y� tylko wtedy, gdy planuj� napad. Dakoici maj� czasem pieni�dze, ale s� g�odni i spragnieni. Nigdzie nie mog� roz�o�y� si� na spoczynek, bo sen jest wrogiem bandyty. Kr��� bez przerwy, przemierzaj�c po kilkadziesi�t kilometr�w dziennie. Bandytyzm mo�na uprawia� przez kilka lat - tak d�ugo, dop�ki zm�czenie nie nasunie my�li o rezygnacji. Wiadomo, �e w starciu z policj� raz si� uda, a raz nie. Pr�dzej czy p�niej gazety napisz� zgodnie z prawd�, �e �zgin�� w potyczce" - policjanci w rejonie Agry nie bior� bowiem dakoit�w do aresztu. Jest tylko jedno wyj�cie, je�li chce si� �y�, cho�by za kratami. Do tego potrzebna jest kartka papieru, o��wek i kto�, kto potrafi napisa� kilka s��w do premiera rz�du stanowego. W grupie Phoolan nikt nie umia� pisa�. �Pisarza" szukali przez ca�y rok - musieli nawet w tym celu dokona� napadu, �eby go porwa�. Ale list w ko�cu by� got�w: �Panie premierze, prosz� przys�a� parlamentariusza do Chambal, bo banda taka i taka pragnie z�o�y� bro�." Poddaj�c si� postawili warunki. Tak robi� wszyscy dakoici. Jeden z warunk�w zakazuje ujawniania tre�ci pozosta�ych, dlatego nie wiadomo, na jakie koncesje idzie policja, kt�ra zanotowa�a sukces w postaci likwidacji bandy. Uroczysto�� poddania si� Phoolan obserwowa�o na b�oniach Gwalioru 30 tysi�cy os�b. Jej ludzie wyst�pili w troch� podniszczonych, lecz czystych mundurach policji, kt�re zdarli z ofiar po jednej z walk. Zreszt� rozb�jnicy nigdy nie u�ywaj� innego stroju. Phoolan mia�a na sobie mundur oficerski. Jej w�osy przewi�zane by�y czerwon� chust�, kt�r� �kupi�a" w Rad�astanie. Ceremonia trwa�a kilka minut. Pok�onili si� bogom, z�o�yli karabiny u st�p szefa rz�du stanowego i wsiedli do jeepa, kt�ry zawi�z� ich do wi�zienia. Ruszy�a za nimi grupa dziennikarzy, kt�rzy koniecznie chcieli z Phoolan porozmawia�. - Czy to prawda, �e da�a policji 20 tysi�cy rupii, �eby pozwolono jej si� podda�? �mieje si�. Gdyby mia�a tyle rupii, wzi�aby Mana Singha do Bombaju i tam by mieszkali. - Czy wie, �e wielu m�odych m�czyzn chce si� z ni� o�eni�? Tak, wie. Ale nie mo�na wychodzi� za m�� bez przerwy. Jest przecie� �on� Mana Singha. 16 - A kto i gdzie da� im �lub? Sami sobie wzi�li, w d�ungli. Oni, rozb�jnicy, nie potrzebuj� kap�ana. - Czy to znaczy, �e jest niewierz�ca? Jest wierz�ca, i to nawet bardzo. Modli si� codziennie. Tyle tylko, �e jada mi�so. Ale za to Man jest wegetarianinem. - Zostawi�a kogo� w d�ungli? - Tak, wrog�w. - Je�li s�d ska�e j� na do�ywocie lub stryczek - co zrobi? - A co mo�na zrobi�? Czy mo�na unikn�� przeznaczenia? - Czy ma dzieci? Chcia�aby mie�, ale nie mo�e, bo zosta�a,ranna - o tu - pokazuje. - A jakie� marzenia? Tak, takie, kt�re si� nie spe�ni�. Chcia�aby znowu by� ma�� dziewczynk�, z okresu przed pierwszym �lubem. - Czy wie, �e kr�c� o niej film? Tak, wie, i dziwi si�, �e mo�na kr�ci� film, kiedy nikt nie zna jeszcze zako�czenia.* 5. Gdyby Roop by�a prawdziw� sati, czyli istot� nawiedzon� przez prawd�, stos, na kt�rym usiad�a przy zw�okach m�a, zapali�by si� samoistnie. Tymczasem nic takiego nie nast�pi�o - Roop Kan-war sp�on�a nie sama z siebie, ale dlatego, �e ogie� pod�o�y� jej szwagier, przebywaj�cy teraz w wi�zieniu. Opisywane wydarzenie wywo�a�o wstrz�s w ca�ych Indiach, a w miar� up�ywu czasu coraz ja�niej wida�, �e by�o to morderstwo. * Phoolan Devi wysz�a na wolno�� w roku 1992 i zosta�a wybrana do parlamentu Indii. Przesz�a na buddyzm. Napisano o niej wiele ksi��ek, w tym: Phoolan Devi, kt�ra podpisana jest jej w�asnym nazwiskiem oraz nazwiskami wsp�autor�w Marie- Therese Cuny i Paula Rambaliego (Warner Books, London 1996). Zastrzeli� j� na ulicy, z zemsty, jeden z mieszka�c�w Behmai, wioski ktqj�"3BJ39�krowa�a. By�o to w roku 1998, w drodze z wi�zienia na sesj� 13 17 Wed�ug legendy - Roop podj�a decyzj� o ca�opaleniu w momencie, kiedy powiadomiono j� o �mierci m�a, Ma�a Singha, kt�rego po�lubi�a 9 miesi�cy wcze�niej. Mai Singh cierpia� na depresj�; gdy po badaniach lekarskich stwierdzono, �e nie nadaje si� do s�u�by oficerskiej, nast�pnego dnia po�kn�� trucizn�. Roop sp�dzi�a z nim razem tylko dwa tygodnie - ma��e�stwo najwyra�niej by�o nieudane. W dniu �mierci m�a mia�a zamkn�� si� w domu te�ci�w na ca�onocne medytacje, rano za� odbi�a znak d�oni na �cianie i posz�a na stos. Zgodnie z rytua�em o jej kolana oparto g�ow� nieboszczyka i ob�o�ono j� drewnem. Prawdziwa sati nie czuje b�lu i wraz z dymem idzie wprost do nieba. W mitologii hindu kobieta nie ma prawa do zbawienia, dop�ki nie odrodzi si� jako m�czyzna, chyba �e pope�ni sati. Ca�opaleniu w wiosce Deorala (Rad�astan) przygl�da�o si� 90 os�b. Roop krzycza�a na stosie, ale wrzaski widz�w zag�uszy�y jej wo�anie. Pr�bowa�a ucieka� z p�omieni, lecz rodzina m�a kijami zagna�a j� z powrotem na stos. Ucieczka ze stosu niesie straszne konsekwencje - kobieta traci czysto�� kastow� i zostaje str�cona na samo dno do grupy niedotykalnych. Je�li natomiast wytrzyma pr�b� ognia i zginie - staje si� �wi�t�, a miejsce stosu kremacyjnego przekszta�ca si� w sanktuarium, do kt�rego ci�gn� pielgrzymki. Stos wypali� si� w ci�gu dw�ch godzin i o pierwszej po po�udniu zgas�. Policja przyjecha�a dopiero po trzeciej - policjanci obawiali si�, �e t�um ich rozszarpie. Dooko�a kupy popio�u chodzili z obna�onymi szablami m�odzi rad�puci, wsp�plemie�cy spalonej, nale��cy do arystokratycznej kiedy� kasty wojownik�w i w�adc�w. Kto nie chcia�by mie� �wi�tej w rodzinie? Kt�ra wioska nie chcia�aby by� miejscem pielgrzymek, zw�aszcza w czasie najwi�kszej w tym stuleciu suszy, kiedy naprawd� nie ma z czego �y�? Sati jest w Indiach rytua�em nielegalnym od roku 1829. Zakaz tego barbarzy�stwa wprowadzili Anglicy. W �adnych �wi�tych ksi�gach nie ma usprawiedliwienia sati. Przeciwnie - Rigweda (mandala X, hymn 18, wersy 7 i 8) nakazuje, aby wdowa usiad�a na stosie przy zmar�ym m�u i aby wr�ci�a do �wiata �ywych, zanim zap�onie ogie� kremacyjny. Indusi, kt�rzy w poczuciu w�asnej wielko�ci radzi by widzie� pierwiastki 18 indyjskie we wszystkich przejawach kultury �wiatowej, ze wstydem zrzucaj� odpowiedzialno�� za sati na Grek�w, German�w i S�owian. Ale kasta rad�put�w jest innego zdania - kobieta, zw�aszcza ich kobieta, powinna i�� na stos za m�em, bo tak m�wi nakaz wierno�ci i oddania. I powo�uj� si� na przyk�ad z okresu inwazji Mogo��w, kiedy kobiety rad�puta�skie sz�y w ogie�, aby nie dosta� si� w r�ce muzu�man�w. W tradyq'i indyjskiej znane s� dwa rodzaje samob�jstw wd�w: sahmaran, czyli sati pope�niane na stosie, na kt�rym z�o�ono zw�oki m�a, oraz anumaran, czyli ca�opalenie wdowy w zwi�zku ze �mierci� m�a, kt�ra nast�pi�a gdzie� daleko od domu. Termin sati pochodzi od imienia �ony Rudry, czyli Siwy. By�a ona c�rk� Dakszy, syna Brahmy. Daksza rozz�o�ci� kiedy� pani� Sa�, kt�ra �opu�ci�a" cia�o, aby odrodzi� si� jako c�rka Himavata i Meny. Himavat to personifikacja Himalaj�w, a zarazem ojciec Urny (czyli �wiat�a) i Gangi (czyli Gangesu). Siwa jako Bhaya po�lubi� j� raz jeszcze. By�a identyczna z jego pierwsz� �on�, Sati. Pope�ni�a samob�jstwo w konsekwencji k��tni mi�dzy m�em, czyli Siw�, i ojcem, czyli Brahm�. Z tego mitologicznego chaosu wynika, �e sati pope�nia si� na skutek swar�w rodzinnych, ale mo�na odrodzi� si�, aby by� zn�w �on� tego samego m�a i aby znowu umrze� z powodu k��tni. Ka�dego dnia znajdujemy setki potwierdze� tej konkluzji. Kiedy rodzi si� dziewczynka - rodzin� ogarnia smutek, poniewa� trzeba j� b�dzie wyda� za m��, a to kosztuje. Kobieta rodzi si� w Indiach po to, aby s�u�y� swemu ojcu, potem - m�owi, na ko�cu synowi. Rodzina gromadzi posag i wypomina to c�rce przez ca�y czas. Dlatego pewnego dnia (w tydzie� po rad�asta�skim sati) powiesi�y si� w milionowym Kanpurze trzy c�rki urz�dnika bankowego, kt�ry nie by� w stanie znale�� im odpowiednich m��w przy swoich pa�stwowych zarobkach i u�ala� si� na to ca�ymi dniami. C�rki, z kt�rych jedna - ze wzgl�du na urod� - mog�aby z powodzeniem zosta� gwiazd� filmow�, postanowi�y ul�y� biednemu ojcu i pope�ni�y zbiorowe samob�jstwo. Posag jednak te� jeszcze nie gwarantuje spokoju, o czym za chwil�. Sati Roop Kanwar - zdaniem rodzin rad�puta�skich - pope�ni�a samob�jstwo z w�asnego wyboru. 19 To nies�ychane: indyjska kobieta nie decyduje o niczym. Wybory dotycz�ce tego, kogo po�lubi�, w co si� ubra�, a nawet co je�� - dokonywane s� za ni�. Dlaczego zatem mia�aby mie� prawo do decyzji o ca�opaleniu? A je�li ju�, to na samob�jstwo mo�e sobie pozwoli� tylko bardzo bogata kobieta, bo kto b�dzie wychowywa� gromad� dzieci? Ponadto: je�li umiera m��, kobieta jest mu winna wierno�� i cierpi. A kiedy umiera �ona - m�czyzna bierze sobie drug� kobiet�. Dlaczego nie pope�niaj� sati m�owie? Ka�da kobieta-hinduska po�ci raz w roku przez cztery okresy ksi�ycowego kalendarza, �eby m�� �y� d�ugo. Je�li to takie zdrowe, to dlaczego nie poszcz� m�czy�ni? Najwi�ksza i naj�wietniejsza ze wszystkich sati - Anasuya -posiad�a wszystkich bog�w i nigdy nie umar�a. Czy �wi�to�� zale�y zatem od formy �mierci, a nie od tego, co robi si� w �yciu? W dwa tygodnie po ca�opaleniu �lubny welon Roop Kanwar mia� ulecie� z miejsca kremacji do nieba. Przyjecha�o do Deorali 200 tysi�cy os�b, kt�re chcia�y to obejrze�. By� w�r�d nich przewodnicz�cy partii Janata z Rad�astanu. Welon nie uni�s� si� nawet na centymetr. Ludzie jednak przyjechali tak�e z innego powodu: w rodzinach rad�puta�skich panuje przekonanie, �e je�li cz�owiek wypowie swoje �yczenie na miejscu sati, to na pewno ono si� spe�ni. Na �wi�tyni� Roop Kanwar zebrano 7 milion�w rupii. Jej rodzice udzielaj� b�ogos�awie�stw. Jej te�ciowie sprzedaj� fotografie �wi�tej. Swami Agnivesh, kt�ry jest hinduskim teologiem wyzwolenia, zorganizowa� marsz protestacyjny z Delhi do Deorali. Przed Jaipurem zosta� pobity. Odwo�a� si� do s�du. Przeciwko Swa-miemu wyst�pi� w s�dzie adwokat Bhagirat Singh, kt�ry w�a�ciwie powinien by� wtedy znajdowa� si� w areszcie, poniewa� jest dzia�aczem nielegalnego stowarzyszenia �Ratuj Religi�", gloryfikuj�cego sati. S�dzia zakaza� marszu, poniewa� pielgrzymka Swamiego Agnivesha zako�czy�aby si� niew�tpliwie krwaw� awantur�. Po rozprawie spyta�em adwokata, dlaczego jest przeciwny demonstracji Agnivesha. - Poniewa� opowiadam si� za prawem kobiety, kt�ra chce dochowa� wierno�ci m�owi - powiedzia�. 20 - Czy swoj� c�rk� pos�a�by pan na stos? - spyta�em. - Nie zach�cam m�odych kobiet do pope�niania samob�jstwa, ale uwa�am, �e maj� prawo do podejmowania nieskr�powanych decyzji. - Przecie� samob�jstwo jest w Indiach nielegalne i karalne! -krzykn��em niemal. Adwokat nie rzek� na to nic. 6. Przyjrzyjmy si� innemu stosowi. Ten te� jest nielegalny. I w dodatku jest stosem umownym. Te�ciowa, niby przez pomy�k�, oblewa synow� kerosenem. I rzuca zapa�k�. Zwykle dzieje si� to w kuchni lub przy palenisku. Czytamy potem w gazetach, �e �m�oda kobieta nieostro�nie obchodzi�a si� z ogniem podczas przyrz�dzania posi�ku dla m�a, jej bawe�niane sari zaj�o si� od p�omieni i - nieszcz�sna - sp�on�a �ywcem". Ludzie jednak wiedz�, co to znaczy - wnios�a zbyt ma�y posag i nie �yje... Oto wiadomo�ci z kilkunastu zaledwie dni: 19 maja - 32-letnia kobieta Nirmala Jain gotowa�a obiad w do-\ mu swego m�a w dzielnicy Shivaji Park w Delhi. Jej bawe�niane sari, etc. S�siedzi znale�li j� martw� nast�pnego dnia. 20 maja - we wschodniej cz�ci Delhi zgin�a w podobnych okoliczno�ciach kobieta o nie ustalonym nazwisku, lat 31. 21 maja - mieszkanka Raghbinagru, Asha, lat 30. zosta�a przewieziona do szpitala z poparzeniami trzeciego stopnia. 25 maja - w p�omieniach zgin�y trzy mieszkanki Delhi. 1 czerwca - stra� pr�bowa�a ratowa� z ognia 35-letni� kobiet� i jej c�reczk�. Pomoc przysz�a za p�no. 2 czerwca - 20-letnia kobieta z Bimu �pope�ni�a samob�jstwo, pozoruj�c wypadek z ogniem". 2 sierpnia 1982 roku g��wn� ulic� Delhi przeci�gn�� poch�d kilkuset kobiet. Nios�y transparent: �Precz z przekle�stwem posagu. Szkoda dziewczyn na stos". Posag, wbrew rozpowszechnionym mniemaniom, nie jest na-/ kazem religii. Prawodawcy hinduizmu wyliczyli osiem rodzaj�w ma��e�stwa, w tym r�wnie� takie, kt�re zawiera si� bez zobowi�za� materialnych. Posag jest zwyczajem warstw �rednich. Wy- 21 padki �mierci w p�omieniach zdarzaj� si� z regu�y w murowanych domach, a nie w cha�upach z suszonego b�ota. Dom za� ma ten, kto ma sklep albo warsztat, lub jaki� inny interes, rozwijaj�cy si� na og� dobrze, ale nie tak dobrze, jak m�g�by si� rozwija� wtedy, gdyby zainwestowano we� jeszcze - powiedzmy - kilkana�cie tysi�cy rupii. �lub jest tanim i pewnym sposobem uzyskania takich �rodk�w, pod warunkiem, �e ma si� syna gotowego do o�enku. Koszty wesela pokrywa rodzina narzeczonej. Natomiast rodzice narzeczonego zachowuj� si� w dniu �lubu jak komornicy: �zabieramy telewizor, lod�wk�, meble i ubrania, lecz przede wszystkim pieni�dze i z�oto". Rodzice panny m�odej musz� si� czasem wyzby� ca�ego maj�tku. Ale przeznaczeniem kobiety jest ma��e�stwo. Dziewczyna musi p�j�� z domu za ka�d� cen�. W gazetach og�aszaj� si� lekarze: �niezawodne sposoby na ustalenie p�ci p�odu". W podtek�cie - wydaj kilkaset rupii na badania i aborcj�, bo inaczej wydasz kilkana�cie tysi�cy na posag. W tradycji hindu ma��e�stwo jest sakramentem. Mo�e je uniewa�ni� jedynie �mier�. Ceremonia �lubna odbywa si� zgodnie z rytua�em, jaki opisano w hymnach Rigwedy, najstarszego na �wiecie tekstu religijnego. Pan m�ody przybywaj�cy po narzeczon� ubrany jest jak ksi���, towarzyszy mu paradna orkiestra. Przed domem wybranki stoi namiot wielko�ci katedry, gdzie_recytuje si� �wi�te wersy z Wed, st�pa po kopczykach ry�u, wrzuca ziarna do ognia, pije mi�d z kwa�nym mlekiem, nigdy - alkoholu i przest�puje wsp�lnie siedem sakramentalnych krok�w. Pan m�ody sk�ada przyrzeczenie, �e nie oszuka �ony w niczym, co si� tyczy pobo�no�ci, bogactwa i rozkoszy. Noc po�lubna - a dziewictwo jest warunkiem elementarnym - mo�e si� odby� dopiero po czterech dniach. Kamasutra zaleca zreszt� d�u�sz� jeszcze wstrzemi�liwo�� - dziesi�ciodniow�. Czas ten winien by� wykorzystany na wizyty u rodziny, na k�piele, na wyrafinowane rozmowy, poniewa� kobiet� nale�y zdobywa� subtelnie i powoli... Kobieta na og� o tym nie wie, poniewa� w ortodoksyjnej rodzinie hindu nie daje si� jej ani stosownego wykszta�cenia, ani swobody ruch�w. Narzeczeni si� nie znaj�, nie mog� spotyka� si� bez �wiadk�w, nie mog� p�j�� razem do kina. Sprawy matrymonialne za�atwia si� przez po�rednik�w, to znaczy rodzic�w lub krewnych. 22 Po �lubie m�oda para zamieszkuje w domu rodzic�w pana m�odego, gdzie rz�dzi po dyktatorsku jego matka. Te�ciowa ma dwa powody, aby zatruwa� �ycie synowej. Pierwszy to pieni�dze, kt�rych narzeczona zawsze wnosi zbyt ma�o, drugi - to ch�� wzi�cia odwetu za upokorzenia, jakich sama dozna�a w czasach, kiedy by�a synow�. Synowa torturowana jest dzi� najpierw s�ownie. Potem fizycznie. Najpierw przez matk� m�a, potem przez ca�� jego rodzin�. A jest ju� najcz�ciej w ci��y! Nie mo�e uciec od m�a, bo to ha�ba. Je�li jej rodzice nie maj� ju� wi�cej lod�wek, mebli i pieni�dzy, m�oda m�atka mo�e jedynie liczy� na to, �e wszystkie tortury przetrzyma. W przypadku ma��e�stwa kontraktowego - mi�osierdzia nie ma co oczekiwa�. W roku 1961 ustanowiono w Indiach zakaz przyjmowania i dawaniu posag�w. Ale kontrakty zawierane s� bez �wiadk�w. Bez �wiadk�w toczy si� r�wnie� �ycie rodzinne po �lubie. Bez �wiadk�w dochodzi do wypadk�w z ogniem. Operatywna rodzina potrafi swoim synem �obr�ci�" i trzy razy - trzy razy �eni�c go, trzy razy inkasuj�c posag i trzy razy biadaj�c nad trzema kolejnymi nieszcz�nicami, kt�re nie potrafi�y obchodzi� si� z ogniem w kuchni. W delhijskim kinie �Sargam" zapowiedziano wielki show: przyjd� obejrze� pana Ram� Chandr� Pathani�, najbardziej niezwyk�ego cz�owieka XX wieku. Co w nim niezwyk�ego? Pathania jest jedynym cz�owiekiem na �wiecie, kt�ry wie, jak smakuje cyjanek potasu. Jad� t� trucizn� ju� trzy razy i �yje. Pi� ponadto kwasy solne i �yka� na raz po 70 tabletek dwu najsilniejszych lek�w uspokajaj�cych, jakie produkuje si� w Indiach. Pathania wyst�pi na estradzie w kinie �Sargam" w towarzystwie muzyk�w, piosenkarzy i prestidigitator�w. Na zaproszeniu wymieniono nazwiska najwa�niejszych go�ci, kt�rzy zapowiedzieli przybycie - cz�onk�w parlamentu oraz przedstawicieli w�adz miejskich, w tym kilku dygnitarzy z wydzia�u zdrowia. 23 Imprez� organizuje komitet, kt�ry m�g�by si� podj�� przygotowania igrzysk: sponsor, zast�pca sponsora, prezes, sekretarz generalny, sekretarz programowy, sekretarz finansowy, wiceprezes, sekretarz organizacyjny, sekretarz prasowy, sekretarz propagandowy, zast�pca sekretarza. R.C. Pathania nie jest cz�owiekiem nieznanym - pisa�y ju� o nim gazety. Ale w Delhi pokazuj� go po raz pierwszy. Dzisiejszego wieczoru w�o�y� na siebie popielaty garnitur typu safari i czarne p�buty. Jest m�odzie�cem o szczup�ej sylwetce, ma czarne, k�dzierzawe w�osy, porusza si� szybko, nerwowo, lekko pochyla g�ow�. Orkiestra tusz! �wiat�a na Pathani�! Najniezwyklejszy cz�owiek XX wieku pochodzi z Bassi, g�rskiej wioski w Himaczal Pradesz. Jego historia zacz�a si� w kinie, kiedy maj�c lat 12 obejrza� jaki� film angielski i zapami�ta� scen� �mierci bohatera, kt�ry za�ywa cyjanek potasu. Op�ta�a go w�wczas my�l, �eby spr�bowa� i prze�y�. W szkole uchodzi� za dziwaka. Potrafi� nosemnadmucha� d�tk� pi�ki no�nej do takich rozmiar�w, �e p�ka�a. Popisywa� si� zjadaniem szklanek i gwo�dzi, a ponadto wypala� ka�dego dnia oko�o 100 papieros�w, co zreszt� czyni dalej do dzi�. Us�ysza� kiedy� o nim doktor Sharma, lekarz z Czandigarhu, i zaprosi� go do domu. Pathania wykona� popisowy numer z pi�k�, kt�ra p�k�a, po czym poprosi� o 20 tabletek trankilizatora calmopse i po�kn�� je na raz. - Wszystko to nic - powiedzia�. - Pasj� mojego �ycia jest cyjanek. Sharma nie mia� cyjanku. By� dopiero rok 1980, a Indie zacz�y produkowa� w�asne trucizny w dwa lata p�niej. Wytwarza je Hindustan Development Corporation Ltd: 3 tysi�ce ton cyjanku sodu i 2 tysi�ce ton cyjanku potasu rocznie. Produkcja zalega magazyny. Za pierwszym razem Pathania spr�bowa� cyjanku j�zykiem i straci� przytomno�� na dwa dni. Twierdzi, �e po przyj�ciu do siebie nie m�g� ani m�wi�, ani je�� z powodu obrz�ku. Po trzech miesi�cach spr�bowa� znowu. Tym razem nic si� nie sta�o. �Poczu�em si� tak, jak gdybym by� pijany, i to wszystko". Po kilku dniach nast�pi�a trzecia pr�ba. Tym razem zupe�nie bez �adnych efekt�w. 24 - Z naukowego punktu widzenia nie spos�b tego wyja�ni� -m�wi doktor Sharma. - Wystarczy 0,3 grama �na smak", po sekundzie degustator pada nieprzytomny i po kilku konwulsyj-nych pr�bach z�apania oddechu umiera. Siadamy na widowni kina �Sargam". Rockowy zesp�, kt�ry u�ywa kilku indyjskich instrument�w, w tym sarodu i tabli, zaczyna gra� filmowe przeboje. �wiat�a gasn�, napi�cie �ro�nie". Nerwowym, kr�tkim krokiem wchodzi na scen� kruczow�osy, smuk�y 20-letni m�czyzna w popielatym safari z olbrzymi� chust� w r�ce. Jest to serwetka. Punktowe reflektory chwytaj� Pathani� w centrum sceny, na kt�r� asystent wni�s� dwie metrowej d�ugo�ci jarzeni�wki. Pathania bierze jedn� z nich, �prze�amuje" na p� uderzaj�c ni� o ciemi� i zaczyna je��, gryz�c szk�o w miejscu, gdzie lampa p�k�a. Jedn� po��wk� zjada w ci�gu dw�ch minut. Z drugiej �yka tylko kilka k�s�w, po czym podobnym ruchem rozbija nast�pn� lamp� i znowu zjada po kawa�ku z ka�dej z po��wek, ocieraj�c sobie usta ze szklanego py�u. Widownia bije brawo. Muzycy, kt�rzy �s�czyli" w tle niepokoj�ce d�wi�ki, uderzaj� akord forte i Pathania odchodzi na kilkana�cie minut za kulisy, aby odpocz�� przed nast�pnym numerem. Na scenie pojawia si� teraz znana z ekranu piosenkarka, ma d�ug�, czerwon� sukni� i w�osy do ziemi. �piewa �ami�cym si� g�osem, jak gdyby to ona gryz�a neon�wki i mia�a jeszcze w gardle pe�no szk�a. Widownia s�ucha jej popis�w ze zniecierpliwieniem. Po artystce pr�buje si� opowiadacz dowcip�w. Idzie mu kiepsko - zdo�a� wycisn�� tylko zdawkowe �cha-cha-cha". I znowu Pathania. W r�ce trzyma pude�eczko, zrywa celofan i pewnym ruchem wprowadza do jamy ustnej �yletki. Zmia�d�ywszy je z�bami - �yka i popija st�onym kwasem azotowym, kt�ry dawa� przed chwil� do w�chania widzom. Na koniec zjada jeszcze miseczk� haceli. Koniec show. Widownia wiwatuje. Po co to wszystko? Pathania realizuje cel �ycia - chce zosta� wpisany do Ksi�gi Guinnessa, producenta piwa i w�d gazowanych, kt�ry dla �artu i reklamy zacz�� kiedy� rejestrowa� ekstrawagancje i pocieszne (ale nie tak niebezpieczne przecie�) g�upstwa. Pathania by�by w Ksi�dze pierwszym Indusem. Wychodz�c na scen� w kinie �Sargam" nie wiedzia� jeszcze, �e Guinness nie wpisuje ju� do rejestru eksces�w, kt�re polegaj� na zjadaniu lokomotyw, parostatk�w czy cyjank�w potasu. 25 Po sko�czonym show sekretarz prasowy zaprasza na konferencj�, a Pathania na koktajl. Uciekajmy! 8. Dhir Czandra od dzieci�stwa pragn�� doskona�o�ci. Wydawa�o mu si�, �e gwa�t to rzecz haniebna, chcia� m�wi� prawd�, chcia� by� uczciwy i czysty. W�drowa� po g�rach i lasach, a� spotka� m�drca, kt�ry mu wyja�ni�, �e jego pragnienie to pierwsze stadium jogi. �Je�li chcesz by� doskonalszy - us�ysza� - musisz przestrzega� nakaz�w zgodnych z tymi pragnieniami. Nie wolno ci stosowa� przemocy, nie wolno ci k�ama�. Masz si� wystrzega� po��dliwo�ci. Je�li chcesz by� jeszcze doskonalszy - musisz opanowa� 8 400 000 figur cielesnych, spo�r�d kt�rych 84 000 to postawy zasadnicze. Dominuje w�r�d nich 8 400. Zacznij od siadania w pozycji lotosu". Dhir Czandra dowiedzia� si� potem, �e kolejnym stopniem wtajemniczenia jest sztuka kontroli oddechu, dalej za� - pow�ci�gliwo��, potem koncentracja umys�u, wreszcie - medytacja, a w ko�cu jeszcze wi�ksza medytacja, kt�ra prowadzi do ol�nienia. Uczy� si� tego przez ca�e lata, a kiedy wydawa�o si�, �e kolejne stopnie trudno�ci zosta�y ju� pokonane - pojecha� do Londynu i uko�czy� wydzia� prawa tamtejszego uniwersytetu, m�wi�c zawsze prawd�, kontroluj�c oddech i szokuj�c koleg�w z roku wpraw�, z jak� zawi�zywa� stopami krawat przed wyj�ciem na party, na kt�rym wystrzega� si� po��dliwo�ci. Nadchodzi�a po�owa lat osiemdziesi�tych. Do Londynu w �lad za uczniem przyjecha� jego mistrz i nauczyciel z Kaszmiru. �Po c� ludzie pragn�cy doskona�o�ci, jak Dhir Czandra, maj� mnie szuka� po g�rach i lasach Indii, kiedy mog� by� do ich dyspozycji na miejscu" - pomy�la� guru i za�o�y� w Londynie o�rodek jogi. O jodze pisze si� zar�wno w Upaniszadach jak i w wychodz�cym w Bombaju lewicowym tygodniku �Blitz". Wsp�cze�ni autorzy indyjscy zgodni s� co do tego, �e �wiatowa kariera jogi zacz�a si� wtedy, kiedy zainteresowali si� ni� Beatlesi. Absolwent Wydzia�u Prawa Uniwersytetu Londy�skiego Dhir Czandra zosta� wezwany do o�rodka przed oblicze mistrza. 26 - Wracaj do domu i przygotuj mi a�ram, poniewa� Beatlesi nie chc� �wiczy� medytacji w Londynie. Chc� to robi� u �r�de�, w Indiach. Po kilku tygodniach w mie�cie Rishikesh u podn�a Himalaj�w mo�na by�o spotka� wszystkich reporter�w indyjskich oraz wi�kszo�� korespondent�w zagranicznych z Azji Po�udniowej. Czekali przy potr�jnej bramie a�ramu z nadziej�, �e uka�e si� mo�e za ni� medytuj�cy John Lennon. �C� to za humbug?!" - gorszy� si� Blitz - �to ma by� joga? Tam jakie� helikoptery lataj�, tam si� szmal robi". W a�ramie medytowano jednak rzeczywi�cie. Opr�cz Beatles�w pr�bowa� tej sztuki w Rishikesh tak�e Donovan. Pr�bowa�a Mia Farrow. Harrisonowi bardziej od medytacji przypad� do gustu sitar, na kt�rym gra� bez przerwy, rozpraszaj�c tych, kt�rzy godzinami siedzieli w pozycji lotosu. W a�ramie przestrzegano wszelkich regu� pow�ci�gliwo�ci: woda, powietrze, sa�ata. Wszystko inne by�o zabronione. Jeden z czuwaj�cych u bram reporter�w zagadn�� pensjona-riuszk� a�ramu na temat wolnego seksu. Nie dosta� po pysku tylko dlatego, �e zabroniona by�a r�wnie� przemoc. A�ramy - pisa� potem - �rosn� jak grzyby po deszczu. Turystki z Zachodu. [Zach�d to z perspektywy indyjskiej zar�wno Iran, jak Somalia czy USA, lecz w tym przypadku chodzi�o o Europ� - przyp. ?. ?.] poddaj� si� tam psychoterapii". John Lennon wyjecha� z a�ramu po dw�ch tygodniach. Paul MacCartney po miesi�cu. Chcieli po prostu co� zje��. Mistrz pozostawi� w a�ramie Dhira Czandr�, kt�ry zwa� si� teraz Dhirendra Brahmaczari, a sam uda� si� do Australii w prze�wiadczeniu, �e i tam znajdzie ludzi, kt�rzy pragn� doskona�o�ci. A ile pan bierze za pobyt w o�rodku? - zapytano go w Sydney. Wskazuj�c palcem na swoje dhoti, czyli sztuk� bawe�ny owini�t� wok� bioder, odpowiedzia�: - O pieni�dzach rozmawiaj� ci, kt�rzy maj� kieszenie. Ja nie mam. Tymczasem zaj�cia w a�ramie prowadzi� ucze�. Zainteresowanie jog� w �wiecie ros�o, Brahmaczari po�wi�ci� si� wi�c tak�e refleksji teoretycznej, zamierzaj�c opisa� 8 400 000 figur cielesnych, czyli postaw, oraz po�ytk�w, jakie one przynosz�. Zacz�� od w�asnego �yciorysu: 27 �Od dzieci�stwa pragn��em doskona�o�ci. Wydawa�o mi si�, �e gwa�t to rzecz haniebna, chcia�em m�wi� prawd�, by� uczciwym i czystym. W�drowa�em po g�rach i lasach, a� spotka�em m�drca, kt�ry mi wyja�ni�, �e moje pragnienia to pierwsze stadium jogi..." Sprawa a�ram�w i tego, co si� tam odbywa, trafi�a do parlamentu. Jeden z deputowanych za��da� od ministra zdrowia jasnego stanowiska w kwestii, kt�r� sformu�owano nast�puj�co: �Czy mo�na wierzy� joginowi, kt�ry twierdzi, �e jest w stanie zatrzyma� akcj� w�asnego serca, a potem j� przywr�ci�?" Minister zdrowia, pani dr Shushila Nayar, odpowiedzia�a, �e nie. I doda�a przy tym, �e eksperymentalnie trudno owo przeczenie udowodni�, poniewa� wielu jogin�w si� przechwala, lecz �aden nie chce si� podda� badaniom medycznym w trakcie eksperymentu. Na takie dictum zg�osi� si� 104-letni jogin (wTndiach wiek okre�la si� na podstawie o�wiadczenia) i powiedzia�, �e przesiedzi w g��bokiej norze, bez dop�ywu tlenu 7- 8 dni. Zgodzi� si� przy tym na obecno�� lekarza. Wys�ano doktora Malhotr�, kt�ry jednak�e wcale nie chcia� wchodzi� wraz z joginem do grobu. Doktor dopilnowa� tylko, by jogin rzeczywi�cie znikn�� pod ziemi�, i zakry� otw�r deskami. �By� jak nie�ywy" - pisa�a po tygodniu o joginie ca�a prasa �wiatowa. �Rzeczywi�cie wytrzyma� ca�y ten okres bez ruchu, po�ywienia i tlenu, potem wr�ci� do siebie". T�tno jogina spad�o bardzo powa�nie, ale nie usta�o - stwierdzi� dr Malhotra, kt�ry zainstalowa� wcze�niej czujniki. Eksperyment sprawi�, �e mistrzowie jogi nie mogli si� teraz op�dzi� od klienteli. Dhirendra sta� si� pierwszym joginem Indii. Wida� go by�o i w telewizji, i na ok�adkach ksi��ek, i w towarzystwie pani premier, Indiry Gandhi, poniewa� sta� si� jej nadwornym nauczycielem. Pani premier medytowa�a pod jego kierunkiem i do�� cz�sto s�ucha�a jego rad, zw�aszcza wtedy, kiedy odkry�a, �e potrafi on przewidywa� przysz�o�� wed�ug najlepszych wzor�w astrologii. Kr�lewska para brytyjska jemu w�a�nie zawdzi�cza bezpieczny przylot do Delhi, bo oto nam�wi� pani� Gandhi, aby w dniu rozpocz�cia oficjalnej wizyty Kr�lowej El�biety II i ksi�cia Edynburga w Indiach zatelefonowa�a do szefa kontroler�w lot�w i poleci�a op�ni� l�dowanie monarszego samolotu o 30 minut. Dhirendra przekonywa� pani� premier, �e 28 koincydencja Saturna i Wenus jest tego dnia bardzo niekorzystna, i �e kr�lowa El�bieta �adn� miar� nie powinna l�dowa� zgodnie z planem, lecz dopiero w p� godziny p�niej. - Dobrze jej zrobi, jak sobie polata troch� d�u�ej - powiedzia�. 9. Mistrz Dhirendry, Maharishi Mahesh Yogi, tym r�ni si� od tysi�ca innych guru, kt�rzy op�tali biznesmen�w, polityk�w i artyst�w, �e ma ambicj� rozwi�zania wszystkich problem�w wsp�czesnego �wiata. Ca�okolumnowe, p�atne og�oszenia, �e s�u�y on wszelk� pomoc� rz�dom i organizacjom mi�dzynarodowym jako szef Rz�du �wiatowego Wieku O�wiecenia, trafiaj� i do �Newsweeka", i do �The New York Times". W og�oszeniach informuje si�, �e porady Maharishiego kosztuj�. Podstawowym problemem wsp�czesnego �wiata jest zagro�enie pokoju oraz plaga terroryzmu. Dlatego Maharishi Mahesh Yogi zaprasza do hali sportowej im. Indiry Gandhi, gdzie zainauguruje sw�j program wygaszania ognisk wojny. Nie mog� uczyni� tego �adne w�adze polityczne, zatem trzeba przywo�a� na pomoc w�adze duchowe. Wywo�aj� one mianowicie, czy raczej wytworz� zbiorow� zgodno�� (coherence), spoisto�� i zwarto��, kt�re umo�liwi� tak zwane �jogiczne fruwanie", czyli le-witacj� w pozycji lotosu. Fruwanie mo�e nast�pi� wy��cznie wtedy, kiedy na skutek medytacji transcendentnej (MT) istota ludzka osi�gnie stopie� wszechczysto�ci, umo�liwiaj�cy jej w��czenie si� w uk�ad si�, kt�re dzia�aj� w ujednoliconym polu Maharishiego. P�d�my tam co duch. Wydzia� Fizyki Uniwersytetu Maharishiego po d�ugoletnich badaniach ustali�, �e je�li dzia�aniu si� pola ujednoliconego podda si� jednocze�nie pewna liczba os�b r�wna pierwiastkowi kwadratowemu z ca�kowitej liczby mieszka�c�w danego obszaru, to po kilku seansach medytacji transcendentnej spada tam raptownie liczba zab�jstw i przest�pstw politycznych, natomiast poprawiaj� si� notowania gie�dowe. Maharishi proponuje, aby wykszta�ci� w zakresie MT liczb� os�b, b�d�c� pierwiastkiem kwadratowym z liczby ludno�ci 29 �wiata, to jest aby nauczy� medytacji 7 tysi�cy adept�w, z nich za� utworzy� szwadrony �lataj�cych jogin�w" - a wsz�dzie na Ziemi po kilku seansach zapanuj� pok�j, dobro� i mi�o��. Na urzeczywistnienie tego pomys�u Maharishi potrzebuje 100 milion�w dolar�w - co, ka�dy przyzna, jest kwot� niewyg�rowan� w por�wnaniu z miliardami przeznaczanymi na zbrojenia, kt�re zreszt� �adnego pokoju zagwarantowa� nie mog�. Siedem tysi�cy adept�w ju� w�a�nie wyselekcjonowano. S� to ch�opcy z rodzin brami�skich. - Dlaczego akurat brami�skich? - pyta dziennikarz z kasty niedotykalnych. \ Okazuje si�, �e brami�skich, bo metoda �atania jogicznego opisana zosta�a mi�dzy wierszami Wed, co obok pola ujednoliconego wypatrzy� tam Maharishi Mahesh Yogi, kt�ry uwa�a, �e bramini s� lepiej przygotowani do lewitacji. Guru jest zbyt nie�mia�y, aby lewitowa� publicznie. U�wiadamia sobie jednak narastaj�ce zagro�enie, wyczuwa, �e �wiat d��y ku katastrofie, dlatego postanowi� wyprowadzi� na materace kilkudziesi�ciu jogin�w lataj�cych, aby zapewni� �wiatu pok�j. �Je�li to wszystko prawda - pisa� �The New York Times", kt�ry wcze�niej opublikowa� dobrze p�atne og�oszenie Mahari-shiego - to droga do pokoju powszechnego wy�cielona jest grub� warstw� kauczuku, po kt�rej skacz� w pozycji lotosu medytuj�cy transcendentnie jogini ze �wiata si� pola ujednoliconego". Literatura opisuje ogromn� liczb� przypadk�w lewitacji. Blaise Cendrars rozpoczyna jedn� ze swych powie�ci dok�adnym ich katalogiem. We wsp�czesnej prozie lewitacj� zajmuje si� Garcia Marquez. Fruwanie - przynajmniej je�li idzie o ludzi - ma jednak to do siebie, �e przypadk�w lewitacji nie mo�e potwierdzi� nikt poza Uniwerystetem Maharishiego. Naukowcy tej plac�wki zarejestrowali nawet obraz fal m�zgowych lewitant�w, nie m�wi�c ju� o tym, �e maj� fotografie, kt�re demonstruj� unoszenie si� ludzi w powietrzu. W hali sportowej im. Indiry Gandhi zbiorow� lewitacj� b�dzie ogl�da� kilkuset dziennikarzy i kilka tysi�cy widz�w. Aby prezentacja pozostawa�a w zgodzie z charakterem miejsca, nazwano j� pierwszymi azjatyckimi zawodami w lataniu jogicz-nym. Obejrzymy cztery konkurencje - lewitacyjny sprint na dystansie 50 metr�w, lewitacyjny bieg z przeszkodami na dystansie 30 25 metr�w, lewitacyjny skok w dal i lewitacyjny skok wzwy�. S� s�dziowie, komputer b�dzie rejestrowa� wyniki. W lo�y honorowej zaj�li ju� miejsca ministrowie Rz�du O�wiecenia oraz gubernatorzy (MT) poszczeg�lnych kontynent�w i kraj�w. W zawodach wezm� udzia� panie i panowie przedzieleni ogromn� zas�on�, kt�ra umo�liwi kobietom unoszenie si� w powietrzu bez �wiadk�w, podczas gdy panom obecno�� widz�w w medy-taq'i transcendentnej oraz lewitacji nie przeszkadza zupe�nie. Impreza ma charakter oficjalny. Przedstawiciel Maharishiego ubrany w pomara�czowe szaty zasiada w fotelu z kwiat�w, tworz�c obraz podobny do kartki z oleodrukowego kalendarza indyjskiego. Rektor Uniwersytetu, profesor de Morris, otwiera zawody. - Jak s�usznie powiedzia� Maharishi - �eby zebra� nowy plon, trzeba posia� nowe ziarno. Technologia ujednoliconego pola jest sposobem, kt�ry zawiera w sobie moce umo�liwiaj�ce rozwi�zanie wszystkich trosk �wiata wsp�czesnego... Nast�puje prezentacja zawodnik�w, kt�rzy ju� medytuj�. Ka�dy ubrany jest w jasne, p��cienne spodnie i trykotow�, d�ug� koszul� w jednym z trzech kolor�w. Ameryka odziana jest na niebiesko, Azja na ��to, Europa wyst�puje na zielono. Plackiem le�� ju� na ziemi fotoreporterzy, trzymaj� palce na cynglach aparat�w, kt�re pozwol� za�wiadczy� w jutrzejszych gazetach, �e cz�owiek uni�s� si� w powietrze. Za chwil� zapanuje na moment atmosfera powszechnej mi�o�ci. Ka�demu z dwudziestu lewitant�w towarzyszy s�dzia ze stoperem. Zawodnicy siedz� w pozycji lotosu na linii startowej i oto - hop! - mamy pierwsz� lewituj�c� czw�rk�. Odbijaj� si� na wysoko�� kilkunastu centymetr�w, skok ma oko�o p� metra d�ugo�ci. Przy opadaniu id� w ruch r�ce, kt�rymi lewitanci pos�uguj� si� jak konie przednimi nogami w galopie i tak w�a�nie �galopuj�" - za pomoc� r�k i, za przeproszeniem, pup, kt�re za spraw� mi�ni ud i brzucha dzia�aj� jak katapulty. Aby zdoby� pierwsze miejsce, trzeba osi�gn�� wynik w granicach 40 sekund. Na trybunach rado��. Na twarzach fotoreporter�w - rozczarowanie: co to ma wsp�lnego z lewitacj�? Rektor Uniwersytetu Maharishiego, doktor de Morris, t�umaczy, �e w biegu nie uczestniczy�y �adne mi�nie, �e cz�owiek unosi si� sam, �e nie czuje zm�czenia i �e na mecie osi�ga pe�ni� szcz�cia. 31 Spo�r�d czterech powy�szych twierdze� tylko to ostatnie jest w jakiej� mierze prawdziwe, bo skoki w pozycji lotosu to zadanie gimnastyczne ogromnie skompUkowane i mimo �e nie m�czy, to jednak zawodnicy przybywaj� na met� ledwo �ywi. Lewitacja jogiczna straci�a moc tajemn� absolutu tu� po demonstracji. Nikt na w