NLP PROGRAMOWANIE NEUROLINGWISTYCZNE HARRY ADLER Umiejętność realizowania marzeń Spis treści Wstęp…2 1. Osiąganie upragnionych celów…4 Przesłanki sukcesu 6 Cztery kroki do sukcesu 7 Założenia NLP 8 Lepsza metoda przyswajania wiedzy 10 Czas na decyzje 11 2. Wyznaczanie celów 13 Zdobywcy i marzyciele 14 Sporządź listę 14 Porządkowanie celów 16 Poznaj samego siebie 20 Zacznij działać 20 3. Rozpoznawanie swojego samopoczucia 20 W jakim jesteś stanie? 21 Oddziaływanie emocji 21 Przejmowanie kontroli nad własnym umysłem 21 Posługiwanie się zmysłami wewnętrznymi 23 Rozpoznawanie własnych preferencji 24 Rozpoznawanie cudzych preferencji 26 Systemy wprowadzające…28 Dostrajanie się do „wewnętrznego obrazu" 29 Decydowanie o własnym samopoczuciu 30 Lista submodalności 31 Stan alfa 32 Zmiana submodalności 32 4. Czy to możliwe? 33 Nawyki myślenia 34 Przekonania na temat samego siebie 34 Przekonania wzmacniające i ograniczające 37 Rozpoznawanie przekonań na temat samego siebie 39 Interpretacja przekonań o samym sobie 39 Katalog przekonań 43 Dobrze wykonane zadanie 44 Jak z działań uczynić przekonania wzmacniające 45 Projekcja premierowa 46 Podejmij zobowiązania 46 5. Marzenia a sukcesy 47 Znaczenie wyobraźni 47 Życzenia i zamiary 48 Automatyczny układ osiągania celów 48 Cele czy marzenia? 50 Zaplanuj działania 50 6. Twoja wewnętrzna drużyna 51 Złożona osobowość 52 Twój wewnętrzny krytyk 53 Zapoznawanie się z wewnętrzną drużyną 54 Posługiwanie się wewnętrzną drużyną 56 7. Kreowanie możliwości wyboru 60 Zmiana kontekstu 60 Punkty widzenia 65 Zręczność językowa 65 Metafory 68 8. Słowa środkiem do celu 71 Słowa mogą być niebezpieczne 71 Zawieranie przymierza ze słowami 75 9. Osiąganie mistrzostwa 76 Wrodzone zdolności 76 Doskonałe działanie 77 Bariery na drodze do sukcesu 77 Fałszywi przyjaciele 78 Poczucie mistrzostwa 79 Powielanie mistrzostwa 80 Strategie mistrzostwa 81 Kotwiczenie 86 10. Stosunki z innymi ludźmi a osiąganie własnych celów 88 Nawiązywanie kontaktu 89 Wykorzystanie technik NLP do celów zawodowych 92 Zastosowanie technik NLP w stosunkach z innymi 92 11. 21-dniowy plan działania 97 Wstęp Programowanie neurolingwistyczne, zwane w skrócie NLP (ang. Neurolinguistic Programming) bada postępowanie osób osiągających sukcesy w roz­maitych sferach aktywności oraz możliwości naśladowania ich sposobu myślenia i zachowania. Obiektem szczególnego zainteresowania tej dyscypli­ny jest przebieg procesów myślenia oraz jego oddziaływanie na zachowania jednostek. NLP uczy, jak myśleć skuteczniej, jak komunikować się z samym sobą i z otoczeniem, by osiągnąć zamierzone cele Nie jest ono jednak tylko uzupełnieniem teorii komunikacji, lecz niezwykle praktyczną gałęzią nauki, gdyż przedstawia myślenie i zachowania wyróżniających się jednostek w po­staci modelu, który wszyscy możemy wykorzystać, by osiągnąć podobne wyniki Większość technik, które opisuję w tej książce, nadaje się do na­tychmiastowego zastosowania, zatem już podczas lektury będziesz mógł cieszyć się postępami osiągniętymi w różnych sferach życia, a następnie przy­stąpisz do budowania własnego sukcesu. Zaletą programowania neurolingwistycznego jest jego niezwykła ela­styczność. Nawet jeżeli wybrana przez ciebie metoda nie przyniesie natych­miastowych rezultatów, zmienisz dzięki niej przyjęty sposób postępowania oraz ocenę własnej sytuacji, a w efekcie zrealizujesz wytyczone cele. Przyswo­iwszy sobie kilka podstawowych zasad, będziesz mógł wprowadzić te zmiany bez trudu. Zrozumiesz własny sposób myślenia oraz odkryjesz oddziaływa­nie myśli na zachowania, a tym samym - na swoje osiągnięcia NLP oferuje szereg technik, które sprawią, ze zmienisz sposób życia i będziesz kształto­wał je zgodnie z własną wolą. Programowanie neurolingwistyczne jest nauką, a zarazem sztuką dosko­nalenia się Jest sztuką, ponieważ każdemu z nas właściwy jest odrębny i nie­powtarzalny sposób myślenia i postępowania, a wszelkie próby opisania -zwłaszcza uczuć, postaw i przekonań - zawsze są wysoce subiektywne Jest ono również nauką, chociaż ciągle jeszcze w powijakach, gdyż opiera się na naukowych metodach identyfikacji wzorców postępowania, które prowadzą do sukcesu. Historia NLP datuje się od początku lat siedemdziesiątych. Dwóch uczonych John Grinder - lingwista oraz Richard Bandler - matematyk, psychoterapeuta i informatyk, zainteresowało się wówczas metodami opra­cowanymi przez troje psychoterapeutow, którym niezmiennie udawało się doprowadzić do radykalnych zmian zachowań pacjentów. Byli to dr Milton H. Erickson, uznawany za jednego z największych hipnoterapeutow wszechczasów, Virginia Satir, terapeutka rodzinna, usuwająca na pozór nie­rozwiązywalne problemy w relacjach między najbliższymi oraz Gregory Bateson, antropolog pochodzący z Wielkiej Brytanii, który opracował model osiągania wybitnych rezultatów i wywarł wielki wpływ na twórców progra­mowania neurohngwistycznego - Grindera i Bandlera - w pierwszym okre­sie ich wspólnej działalności. Metody opracowane przez tandem Grinder-Bandler znalazły dotychczas zastosowanie w takich dziedzinach jak sport, biznes, polityka i rozwój jednostki, przyciągając rzesze naśladow­ców na całym świecie. Obszar zastosowań NLP rozciąga się wciąż na nowe sfery życia, sprawia­jąc, ze dziedzina ta zyskuje coraz większą popularność. Opracowane przez jej twórców pojęcia, głębokie, a zarazem niezwykle proste, oraz kronika prak­tycznych osiągnięć umożliwiają dynamiczny rozwój tej nauki, która dzięki swej przydatności i uniwersalności zaczyna dziś podważać pozycję klasycznej psychologu. Za sprawą NLP kilka generacji książek na temat pozytywnego myślenia i rozwoju jednostki znacznie straciło dziś na aktualności. Mimo że temat jest stosunkowo nowy, nie brak na rynku poświęconej mu literatury Wiele spośród wydanych dotychczas opracowań opisuje jednak tylko wybrane zagadnienia z tej dziedziny, toteż nowicjusz może poczuć się zniechęcony po ich lekturze. Wiele podręczników wyszło spod pióra specjali­stów z dziedziny psychoterapii lub hipnoterapii, co odcisnęło wyraźne piętno na stylu pisania. Naturalną koleją rzeczy programowanie neurolingwistyczne rozwinęło swój specyficzny żargon, który częściowo odzwierciedla profil wy­kształcenia jego twórców (lingwista i psycholog), częściowo zaś służy do wy­rażenia pewnych nowych, specjalistycznych pojęć, które gromadzi każda gałąź wiedzy. Nawet w codziennej rozmowie praktyk NLP może określić sku­teczną technikę mianem „eleganckiej", a mówiąc o stosunkach międzyludz­kich - użyć słowa „taniec". Czytelnicy nie doczekali się dotychczas rzetelnej literatury popularno­naukowej. Dostępne na rynku publikacje to w większości albo spłycone, infantylne opracowania albo szczegółowe, specjalistyczne podręczniki. Mam nadzieję, ze niniejsza książka wypełni tę lukę. Opisuje ona podstawowe zasa­dy NLP oraz szereg sprawdzonych technik, nadających się do natychmiastowego zastosowania. W tak niewielkim tomie nie sposób byłoby wyczerpać temat, z konieczności dokonałem więc selekcji. Kierując się „trzeźwym scep­tycyzmem" wyeliminowałem wszystko, co wydawało się „trudne do prze­łknięcia" lub „zbyt ciężkie". Zrezygnowałem na przykład z wszelkich odniesień do hipnoterapii ze względu na mistyczne konotacje, które może ona wywołać w umysłach niektórych czytelników. Metody „leczenia w go­dzinę" z wszelkiego rodzaju fobii (które w istocie pomogły już tysiącom osób) - również nie zostały uwzględnione, niemniej przedstawiam tu wiele technik zmiany pewnych nawyków oraz osiągania zamierzonych celów. Wyelimino­wałem również techniki wykorzystywane przez terapeutów, nie nadające się do samodzielnego stosowania. Jeżeli jednak niniejsza książka jest pierwszą lub jedną z pierwszych pozycji na temat NLP, jaką czytasz, mam nadzieję, ze realizacja zamieszczonych w niej ćwiczeń pozwoli ci pożytecznie spędzić czas przez najbliższych kilka miesięcy, a z pewnością wystarczy, byś mógł osią­gnąć wyraźne postępy w dążeniu do celu, nabywaniu pewności siebie i zmia­nie stylu życia. Czytelnicy, którzy chcą rozszerzyć swoją wiedzę, znajdą na końcu książki spis proponowanych lektur uzupełniających. Programowanie neurolingwistyczne - jakie są źródła tej nazwy? Otóż składnik neuro - odnosi się do neurologicznych procesów widzenia, słyszenia, odczuwania dotykiem, smakiem i powonieniem, tj. do zmysłów, z których korzystamy w procesie myślenia oraz odbierania bodźców z otaczającego świata. Cała nasza wiedza oraz to, co określamy mianem świadomości, docie­ra do mózgu przez te naturalne okna. Składnik -lingwistyczne świadczy o zna­czeniu elementów językowych zarówno w porozumiewaniu się z innymi, jak i w sposobie porządkowania własnych myśli. NLP pomaga wykorzystać ję­zyk codziennej komunikacji do zmiany sposobu myślenia oraz przyswojenia sobie zachowań prowadzących do sukcesu. Słowo programowanie oznacza metodę, dzięki której możemy sterować własnymi myślami i zachowaniami, podobnie jak steruje się komputerem, zadając mu przeprowadzenie określo­nych operacji. Krótko mówiąc, NLP bada, w jaki sposób - za pomocą pięciu zmysłów - filtrujemy bodźce wysyłane przez otaczający nas świat oraz jak wykorzystuje­my te zmysły, zarówno świadomie, jak i nieświadomie, by osiągnąć pożądane rezultaty Innymi słowy, przedmiotem zainteresowania NLP jest nasz sposób myślenia, postępowanie bowiem i osiągnięcia zdeterminowane są właśnie przez te czynniki postrzeganie, wyobraźnię, wzorce przekonań. W miarę dokonywania nowych odkryć w dziedzinie funkcjonowania mózgu ewoluuje również NLP, dlatego też każde zawarte tu wyjaśnienie z pewnością wkrótce okaże się niepełne. Tymczasem jednak można zdefiniować programowanie neurolingwistyczne jako „sztukę i naukę doskonalenia się". 1. OSIĄGANIE UPRAGNIONYCH CELÓW Powieściopisarz irlandzki Christy Brown miał władzę tylko w lewej sto­pie. Urodzony z porażeniem mózgowym, wymagał stałej opieki Mimo ze nie mówił i nie chodził, zdołał sam nauczyć się czytać, malować i pisać na maszy­nie. Na przekor wszystkim przeciwnościom został wybitnym pisarzem i zdo­łał osiągnąć to, czego pragnął. Wysiłek przyniósł mu niezależność, którą tak oto opisał: Bez przerwy pisałem i pisałem, nieświadom, gdzie się znajduję, go­dzina za godziną. Doznawałem wrażenia, że jestem inną osobą. Nie byłem już nieszczęśliwy. Nie czułem się pokrzywdzony ani zamknię­ty w odosobnieniu. Byłem wolny, mogłem myśleć, żyć, tworzyć... Czułem ulgę i ukojenie, mogłem być sobą... I chociaż nie było mi dane poznać radości tańca, doznałem rozkoszy tworzenia. Dążenie człowieka do ideału nie zna granic. Doskonałość, którą dostrze­gamy u innych - obojętne, czy budzi w nas zazdrość, podziw czy bałwochwal­czą cześć - pociąga nas z niezrównaną siłą. Ilekroć obserwujemy czyjeś wybitne osiągnięcia, widzimy również cząstkę samych siebie, tę wyższą lub głębiej ukrytą część swojego „ja", która wydaje się wiedzieć, ze jest w życiu cos lepszego, do czego należy dążyć. Bez względu na to, co chcemy osiągnąć, czym się zajmować lub kim być, owa pogoń za ideałem jest zjawiskiem uni­wersalnym. Zagadką natomiast pozostaje, dlaczego niektórzy, jak Christy Brown, mimo wszystkich przeciwności znajdują to, czego szukają, podczas gdy tylu innym nie udaje się zrealizować marzeń. W kulturze Zachodu sukces utożsamiany jest z dobrami materialnymi - atrybutami władzy i wysokiej pozycji społecznej. Zarazem jednak w progra­mach telewizyjnych i prasie znajdujemy wiele opowieści o życiu artystów, sportowców czy mężów stanu, których stać na zaspokojenie każdego kaprysu, a mimo to nie czują się spełnieni. Wielu z nich pomimo osiągnięcia „sukce­su" popełniło samobójstwo. Z drugiej strony wszyscy znamy kogoś, kto pod względem stanu posiadania lub zdrowia, cenionego przecież tak wysoko, z pewnością nie jest człowiekiem sukcesu, pojmowanego według tradycyjnie obowiązujących kryteriów, a jednak osiągnął pewien stopień zadowolenia, samorealizacji i prawdziwego szczęścia, którego zazdrościmy. W pewnym sensie osoby takie zrealizowały swoje pragnienia, zajmują się w życiu tym, co naprawdę daje im satysfakcję. Wzorem prawdziwego sukcesu są ci, którzy w procesie uczenia się potra­fili wznieść się ponad własne myśli i dostrzec „wielką wizję", zdołali odrzu­cić schematy myślenia na korzyść innych, bardziej odpowiednich rozwiązań, dzięki którym mogą zdobyć to, czego pragną. Korzystają oni z wyzwań, pora­żek, pozornie nie sprzyjających okoliczności i przypadkowych wydarzeń, by zrealizować swój twórczy potencjał, osiągnąć mistrzostwo i sukces. O tym właśnie mówi niniejsza książka jak zdobyć to, do czego dążysz, opanować umiejętności, które pragniesz sobie przyswoić, i być tym, kim chcesz. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych pojawiło się wiele książek na temat tzw. „pozytywnego myślenia" i rozwoju jednostki. Najczęściej sięgały po nie te osoby, którym sztuka pozytywnego myślenia od dawna nie była obca. Każda kolejna książka lub koncepcja wzmacniała ich samospełniające się, instynktownie optymistyczne nastawienie. Znacznie mniej liczni byli czytelnicy, którzy z pewną rezerwą sięgali po owe wyszukane, lecz kuszące recepty na wszystkie życiowe problemy. W ich wypadku zmiana sposobu myślenia spowodowana lekturą była krótkotrwała. Wkrótce powracali do za­korzenionych, negatywnych postaw i przekonań, starannie szufladkując odo­sobnioną porażkę jako „typową", natomiast starannie wypracowany sukces jako „przypadek". Po bliższym przyjrzeniu się ówczesnym autorytatywnym teoriom pozytywnego myślenia znajdujemy w nich jednak więcej retoryki niż konkretów, a badania, na których je oparto, trudno uznać za spełniające wszelkie wymogi naukowe. Od tamtych lat zaszło jednak wiele zmian. Obok zapierających dech osią­gnięć w dziedzinie informatyki, komunikacji i badań kosmicznych dokona­no wielu innych ważnych, choć nie tak spektakularnych odkryć. Badania Rogera Sperry'ego, laureata Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii, umożli­wiły nowe spojrzenie na sposób funkcjonowania mózgu człowieka Pewne poglądy, do których specjaliści przywiązani byli od lat, odrzucono wtedy na dobre Na przykład odkrycie, ze dwie półkule mózgu (ścisłe mówiąc, ich gór­na część, czyli kora mózgowa) funkcjonują sprawnie jako dwa niezależne umysły, całkowicie zmieniło nasz sposób pojmowania mechanizmów rządzą­cych myśleniem i zachowaniami jednostki. Dowody na to, ze doświadczenia całego życia przechowywane są w mózgu i w każdej chwili można do nich sięgnąć, zmieniły nasze pojęcia na temat intuicji, pamięci i całego procesu myślenia. A kiedy dowiedzieliśmy się, ze liczba potencjalnych połączeń neuronalnych w mózgu człowieka jest większa niż łączna liczba atomów we wszechświecie, zaczęliśmy się zastanawiać, czy możemy dokonać czegoś wię­cej za pomocą owej masy „szarych komórek". Krotko mówiąc, wydaje się, ze wykorzystanie możliwości mózgu pozwoli nam w pełni zrozumieć samych siebie, bliźnich i całe otoczenie, a także oferuje ogromne, nie zbadane możli­wości realizacji dążeń - zdobywania tego, czego pragniemy. Programowanie neurolingwistyczne zebrało wiele z tych osiągnięć w spójną całość i jako pierwsza dziedzina wiedzy przedstawiło gotowe stu­dium optymalnych zachowań jednostki i komunikacji interpersonalnej. In­nymi słowy, wyposażyło nas w naukowe podejście do wysoce subiektywnego, lecz pasjonującego wszystkich zagadnienia, jakim jest zdobywanie tego, cze­go pragniemy. Należy zarazem podkreślić, ze programowanie neurolingwi­styczne w niczym nie przypomina nauk przyrodniczych - istoty ludzkie ni­gdy nie były idealnym przedmiotem testów laboratoryjnych, nasze zaś wzorce zachowań, nie mówiąc o sposobach myślenia, nie mieszczą się w ry­gorystycznych ramach metody naukowej. Wydaje się, ze mózg człowieka zajmuje szczególne miejsce w ogólnym porządku świata. Dzięki NLP może­my jednak poznać i opisać proces myślenia - owego zalążka uczuć, postaw i przekonań, które z kolei tworzą zachowania. Dyscyplina ta oferuje również usystematyzowane podejście do roli języka w procesie myślenia i komunika­cji międzyludzkiej. Wreszcie, jako jedyna gałąź wiedzy, podsuwa nam sche­mat, na podstawie którego możemy stworzyć model optymalnych zachowań i powielać go. Umiejętności, zdolności, a nawet tzw. „strategie myślenia" można dzielić z innymi. Co jednak najważniejsze i co najwyraźniej odróżnia NLP od niemal wszystkich gałęzi psychologu i innych metod terapeutycz­nych, zajmujących się zachowaniami jednostki, to fakt, ze programowanie neurolingwistyczne przynosi zauważalne efekty w bardzo krótkim czasie, a większość zasad i technik można zastosować samodzielnie, bez pomocy terapeuty, doradcy czy guru. Niniejsza książka me jest pomyślana jako podręcznik NLP dla laików, lecz jako adresowany do nich poradnik realizacji dowolnych zamierzeń, na­tomiast NLP jest dyscypliną, która oferuje sprawdzone techniki, stawiające osiąganie celów w zasięgu każdego z nas. Nie zajmuje się ona jałowym rozwazaniem, czy uda nam się osiągnąć cel, nie ucieka się do retoryki i demagogu Nawiasem mówiąc, nie są one potrzebne, gdyż coraz więcej dowodów na sku­teczność NLP sprawia, ze ludzie różnych zawodów zaczynają dostrzegać ko­rzyści, jakie mogą zeń czerpać. PRZESŁANKI SUKCESU Każda istota ludzka obdarzona jest instynktem dążenia do celu. Nie za­wsze każe on nam zmieniać świat lub dokonywać epokowych wynalazków, może być ograniczony do życia rodzinnego, przydomowego ogrodu lub jakiejś pochłaniającej nas pasji czy zainteresowania. Wszyscy jednak mamy cele, do których dążymy, chociaż nie zawsze umiemy je sprecyzować, a nawet rozpoznać Przesłanki te dają o sobie znać, ilekroć jesteśmy świadkami suk­cesu innych Nie dostarczają one gotowego przepisu na sukces - ludzie są przecież tak rózne pod względem osobowości, talentów i potencjału intelek­tualnego - stanowią jednak klucz do zrozumienia sposobu postępowania. Odczuwamy czasem chęć działania, entuzjazm czy tez pasję - możesz to nazwać, jak chcesz - które, jak się wydaje, wzbudza w nas jasno określona wizja celu. Mamy silne przekonania na temat samych siebie, własnych moż­liwości, osób, wśród których żyjemy. Z tym wszystkim na ogół związany jest silny system przekonań kulturowych (wartości podstawowe od wieków były i są do dziś zdumiewająco podobne na całym świecie, w różnych kulturach i religiach). Zauważamy również, ze osoby, które odnoszą sukcesy, nie tylko znają cel swych dążeń, ale również wydają się postępować według z góry przygotowanego planu. Ich sposób myślenia oraz korzystania z zasobów wew­nętrznych i zewnętrznych sprawia wrażenie w pełni uporządkowanego. Do­tyczy to wybitnych sportowców, skutecznych menedżerów, artystów, muzyków i przedstawicieli innych twórczych zawodów. Wszyscy oni wydają się również obdarzeni specyficzną energią, nie tylko siłą i sprawnością fizycz­ną, lecz rodzajem energii wewnętrznej, która pomaga im stawiać czoło przeciwnościom tam, gdzie jednostka przeciętna dawno złożyłaby broń. Tej energii, podobnie jak przekonań, wyznawanych wartości i wizji celu, nie przypisujemy cechom genetycznym, wykształceniu czy wychowaniu. Uzna­jemy ją raczej za nieodłączną część dążenia do wyznaczonego celu lub reali­zacji marzenia, którą wszyscy rozumiemy, gdyż wszyscy stale do czegoś dążymy. Wreszcie, osoby te posiadają zdolność komunikacji na każdym po­ziomie i w każdy sposób, konieczny do osiągnięcia celu. Do identyfikacji cech charakteryzujących ludzi sukcesu nie jest potrzeb­na odrębna dyscyplina wiedzy. Tym, co oferuje nam w tej dziedzinie progra­mowanie neurolingwistyczne, jest możliwość zrozumienia, w jaki sposób określone cechy oddziałują na zachowania. Następnie wskazuje nam ono, jak opracować własny lub wykorzystać już istniejący model efektywnych strate­gii myślenia i zachowania, nie tracąc czasu na próby i błędy. Kiedy poznamy wzorzec (treść ma znaczenie drugorzędne) zachowań prowadzących do suk­cesu, jego osiągnięcie będzie w zasięgu każdego z nas. CZTERY KROKI DO SUKCESU Oto cztery podstawowe kroki, prowadzące do zdobycia tego, czego pra­gniesz. Są one proste a zarazem zdumiewająco głębokie. Stanowią podstawę wszelkiego sukcesu, fundament, na którym opiera się całe programowanie neurolingwistyczne. Jeżeli powziąłeś silne postanowienie realizacji własnych pragnień, te cztery kroki nawet bez dalszego wsparcia lub objaśnień wystar­czą, byś mógł zmienić swoje życie. Uzupełnione o szczegółowe zasady i tech­niki, opisane w niniejszej książce, tworzą swoistą „technologię" zdobywania tego, czego pragniesz. 1. Poznaj swe pragnienia Zgodnie z założeniami NLP musisz znać cel, który chcesz zrealizować Sukces można osiągnąć tylko wówczas, gdy zna się cel swych dążeń. Jeżeli nie jesteś szczególnie ambitny lub nie masz sprecyzowanego celu, sformu­łowanie go może wydać ci się zabiegiem sztucznym i wymuszonym. Należy jednak od tego zacząć. Wszyscy mamy pragnienia i marzenia, dotyczące nas samych lub rodziny, przyjaciół, a nawet większej społeczności. Być może masz jakieś złe nawyki, które chcesz wykorzenić, bądź podziwiasz u innych jakieś umiejętności czy zdolności, które sam chciałbyś posiąść. Wszystkie te dążenia mogą stanowić cel w rozumieniu NLP. Określiwszy go, możesz zacząć skutecznie realizować powzięte zamierzenia. Ta chwila jest równie dobra na przystąpienie do działania, jak każda inna. W następnym rozdzia­le poznasz kilka prostych kryteriów oceny prawidłowości sformułowania celów Ich przejrzyste zdefiniowanie zapewnia maksimum szans powodze­nia. 2. Zacznij działać Rób to, co twoim zdaniem przyniesie pożądane wyniki. Powyższe stwier­dzenie brzmi jak truizm, jednak wybijające się jednostki zawdzięczają swoje sukcesu podejmowaniu działań, o których mm tylko mówią lub rozmyślają. Twoje postępowanie może nie przynieść zamierzonych efektów, zatem wcho­dzi tu w grę element ryzyka. Nigdy tego jednak nie sprawdzisz, dopóki nie zaczniesz działać. 3. Naucz się dostrzegać rezultaty własnych działań Umiejętność ta wymaga tzw. „ostrości postrzegania". Musisz nauczyć się rozpoznawać zdarzenia będące bezpośrednim następstwem twoich czynów, oceniać, czy podjęte działania przybliżają cię do zamierzonego wyniku. Mu­sisz również rozpoznawać sygnały i negatywne informacje zwrotne, które in­formują, ze zbaczasz z przyjętego kursu. Programowanie neurolingwistyczne poświęca wiele uwagi badaniu, w jaki sposób odbieramy rozmaite bodźce, jak je interpretujemy i jak wykorzystujemy zebrane w ten sposób informacje w dalszych działaniach. 4. Bądź przygotowany na zmianę zachowań, dopóki nie osiągniesz zamie­rzonego rezultatu Musisz wsłuchiwać się w sygnały odbierane z otoczenia za pośrednic­twem zmysłów i odpowiednio korygować lub zmieniać postępowanie. Jeżeli nie uda ci się za pierwszym razem, spróbuj czegoś innego! Czasem będzie to od ciebie wymagać twórczego myślenia, a pomoże ci w tym niniejsza książka, która proponuje wiele sposobów kreowania nowych postaw i za­chowań. Te cztery kroki są tak oczywiste, ze istnieje niebezpieczeństwo, iż całko­wicie je zignorujesz i wyruszysz na poszukiwanie czegoś bardziej złożonego i wymagającego większego wysiłku. Innym często popełnianym błędem jest pominięcie jednego z etapów, na przykład woli podjęcia działania, gdy nie jesteś pewien, jakie uzyskasz efekty, lub chęci zmiany zachowań, kiedy wo­lałbyś raczej pozostać przy znajomym, pozbawionym ryzyka sposobie po­stępowania. Jeżeli jednak poświęcisz trochę czasu na obserwowanie osób (włącznie z twoimi dobrymi znajomymi), które dokonały w życiu czegoś war­tościowego, zaczniesz dostrzegać schemat czterech kroków w każdym osią­gniętym przez nie sukcesie. Początkowo podążanie ich siadem może wyma­gać od ciebie wysiłku, lecz nic, co w życiu cenne, nie przychodzi samo. Bądź pewien, ze poniesione nakłady zwrócą się wielokrotnie, sama zaś podroż, po­dobnie jak w przypadku rozmaitych dziedzin aktywności, może dostarczyć nie mniejszej satysfakcji niż dotarcie do miejsca przeznaczenia. ZAŁOŻENIA NLP NLP, podobnie jak każda dyscyplina wiedzy, opiera się na określonych zasadach W tym przypadku są one jednak znacznie bardziej elastyczne niż prawa obowiązujące w naukach przyrodniczych Należy je uznać nie tyle za bezwzględnie prawdziwe, ile za użyteczne (np. stwierdzenie, ze na Mazurach zawsze pada, może być niesłuszne, a jednak jest przydatne) Na początek opiszę kilka wybranych zasad, by dać ci wyobrażenie o całości przedmiotu Reguły te stanowią również fundament wielu technik, które wkrótce poznasz Samo ich zrozumienie może przynieść zauważalną zmianę twoich zachowań, jeżeli za­stosujesz je w codziennych sytuacjach Oto najważniejsze z nich: Mapa nie jest terenem Każdy z nas postrzega zachodzące wokół zdarzenia za pomocą pięciu zmysłów. Twój sposób interpretacji bodźców wzrokowych, słuchowych lub czuciowych uzależniony jest od doświadczeń życiowych, przez które filtro­wane są informacje, docierające do ciebie za pośrednictwem zmysłów. Co to­bie wydaje się dobre, ja mogę uznać za złe; co dla mnie jest użyteczne, ty możesz odrzucie jako zbędne. Ta indywidualna interpretacja otaczającego świata jest elementem map myśli, które stanowią rzeczywistość każdego z nas i określają sposób postrzegania świata oraz świadomość. Twoja mapa jest inna niż moja, widzisz świat inaczej niż ja. Zarazem żadna z nich me jest odbiciem obiektywnie istniejącej rzeczywistości. Oznacza to, że nie stanowią one obra­zu świata zewnętrznego; są jedynie jego subiektywnymi interpretacjami. Na­leży pogodzić się ze świadomością, ze nigdy nie poznamy samego terenu. Poruszamy się po nim, korzystając z własnych map, które zawsze pozostaną subiektywne, choćbyśmy starali się możliwie najprecyzyjniej rejestrować wrażenia odbierane wzrokiem, słuchem czy dotykiem. Możesz być przekona­ny, ze terrorysta nie jest bojownikiem o wolność, ze brawura nie jest bohater­stwem, a Mary nie jest zarozumiała, tylko pewna siebie, jednak moja mapa może interpretować tę samą obiektywną rzeczywistość zupełnie inaczej. Ża­den z nas nie ma prawa twierdzić, ze jego sposób postrzegania jest obiektyw­ny, po prostu inaczej interpretujemy te same wydarzenia i sytuacje. Żywimy różne przekonania na temat niezliczonych wydarzeń dnia codziennego -mamy odmienne mapy tego samego terenu. Chociaż ta przenośnia może wydawać się banalna, niesie ona niezwykle głębokie implikacje. Dzięki niej możemy zrozumieć sposób postrzegania świata przez innych, a co za tym idzie, zdobyć umiejętność sprawnego poro­zumiewania się z nimi i czerpać z mej ogromne korzyści. Odkrywszy różnice między mapami innych osób a twoją własną, nie tyl­ko zaoszczędzisz czas i energię, które strawiłbyś na nieudanych próbach komunikacji, ale także poznasz motywy działania otaczających cię osób i nauczysz się oddziaływać na nie, by pomogły ci osiągnąć cel. Czyjeś postępowanie może wydawać się innym niestosowne, dziwne lub na­wet nieracjonalne, lecz w kontekście jego własnego systemu myśli zawsze ma ono sens. Kierując się swym indywidualnym i bardzo zawężonym obrazem rzeczywi­stości, podejmujemy najkorzystniejsze w naszym mniemaniu działania. U podstaw wszystkich zachowań leżą pozytywne intencje NLP wprowadza rozróżnienie między zachowaniami a intencjami, mię­dzy tym, co robimy, a tym, co chcemy osiągnąć. Za każdym naszym postęp­kiem kryją się pozytywne intencje, cele, do których zmierzamy, zawsze mają dla nas wartość, bez względu na to, jak oceniają je inni Nawet palenie papie­rosów może wynikać z pozytywnych pobudek, np. z chęci odprężenia się lub zyskania akceptacji w określonej grupie. Rozważmy inny przykład: mąż i ojciec, spędzający niewiele czasu z rodzi­ną, może trwać w przekonaniu, że starając się zarabiać na jej utrzymanie, budo­wać własną karierę i zabezpieczyć przyszłość najbliższych, działa w ich interesie. Bez względu na to, jak niewłaściwe wyda się innym jego postępowa­nie, wynika ono z pozytywnych przesłanek Często sami me jesteśmy świadomi własnych intencji, które - jak w przypadku palenia - mogą być złożone i sprzeczne. Odrobina zastanowienia pozwala jednak zidentyfikować pobudki, które nami powodują. Kiedy zrozumiesz tę zasadę, zdołasz uwolnić się od nie­pożądanych zachowań. Nie będzie ci do tego potrzebna silna wola ani jakieś specjalne starania. Wystarczy, że rozpoznasz swe pozytywne intencje i znaj­dziesz inny, lepszy sposób ich realizacji, a taki sposób zawsze istnieje. Możliwość wyboru jest lepsza niż jej brak Możliwość dokonania wyboru oznacza większą wolność działania oraz więcej szans na zrealizowanie wytyczonych celów. Programowanie neurolingwistyczne poświęca wiele uwagi wyszukiwaniu kolejnych możliwości i kre­owaniu nowych wariantów. Często zdumiewa nas, ile dobrych pomysłów przychodzi nam do głowy, kiedy jesteśmy w twórczym stanie ducha. „Na­tchnienie" może nadejść o każdej porze - kiedy jesteś pod prysznicem, pro­wadzisz samochód, a nawet gdy budzisz się w środku nocy. Pozwala nam ono głębiej wejrzeć we własne problemy i odkryć inne sposoby ich rozwiązania. Programowanie neurolingwistyczne ujmuje tę kwestię następująco - jed­na możliwość to brak możliwości; dwie - to dylemat, trzy lub więcej możli­wości pozwala ci znaleźć najlepszą drogę do celu. Jeżeli jednak nie wierzysz we własną pomysłowość, w niniejszej książce znajdziesz opis szeregu tech­nik, dzięki którym uruchomisz nieograniczoną kreatywność mózgu, wyko­rzystując w tym celu formy wypowiedzi oraz sposób postrzegania sytuacji. Treść komunikatu określa reakcja odbiorcy Jeżeli próba komunikacji nie przynosi pożądanego efektu, zazwyczaj in­stynktownie obwiniamy osobę, do której adresujemy wypowiedź. „Ona mnie w ogóle nie słucha". „Przecież ma to napisane czarno na białym". Nawiązu­jąc do poprzedniej przenośni możemy powiedzieć, iż każdy z nas zakłada, ze jego mapa jest taka sama jak mapa jego rozmówcy. Przekaz odzwierciedla ten błąd w rozumowaniu, nawet jeżeli został sformułowany w sposób możliwie najprostszy i jednoznaczny. Komunikacja obejmuje nie tylko wypowiedź werbalną, ale także ton głosu, mimikę i gesty, które zdradzają uczucia, posta­wę i przekonania mówiącego (tj. jego własną mapę). Nic zatem dziwnego, ze tyle prób nawiązania porozumienia kończy się niepowodzeniem. Zalecane podejście do aktu komunikacji polega na potraktowaniu nega­tywnej reakcji rozmówcy jako sygnału, iż należy skorygować postępowa­nie (jeżeli zachodzi taka potrzeba - nawet wielokrotnie), by osiągnąć pożąda­ny efekt. Przyjęcie takiego punktu widzenia pozwala wyeliminować emocje i skoncentrować się na celu komunikacji. Jest to czasochłonna metoda prób i błędów, nakłada ona zarazem brzemię odpowiedzialności na nadawcę prze­kazu, jednak poniesione wysiłki nie będą zmarnowane. Proces komunikacji jest tylko jednym ze środków do celu; można go zmienić lub zastąpić innym, zgodnie z indywidualnymi potrzebami Jednak chwila zastanowienia nad sposobem porozumiewania się z innymi jest opłacalną inwestycją, ponieważ negatywne informacje zwrotne niewątpliwie okażą się w przyszłości przy­datne Zatem bądź gotów na zmiany. Jeżeli pozostaniesz przy dotychczaso­wych wzorcach postępowania, będziesz musiał poprzestać na dotychczaso­wych osiągnięciach! Stopniowo nabywamy umiejętność skutecznego porozumiewania się z innymi. Uczymy się, co należy mowie i jak postępować, by osiągnąć pożą­dane rezultaty. Wkrótce staniemy się mistrzami sztuki komunikacji i osiąga­nia wyznaczonych celów. Takie podejście do procesu porozumiewania się z innymi daje nam siłę i zapewnia jeszcze jedną możliwość wyboru, nie jeste­śmy już uzależnieni od zróżnicowanych sposobów postrzegania i przekonań otaczających nas osób. Wraz z siłą przychodzi jednak odpowiedzialność za podejmowane działania i osiągnięcie tego, do czego dążymy. Miarą skutecz­ności komunikacji nie są zatem wypowiedziane słowa czy wykorzystane środ­ki techniczne, lecz to, czy pożądany efekt został osiągnięty. Porażki nie istnieją, są tylko informacje zwrotne Jeżeli wydarzenia przybierają obrót inny od zaplanowanego, skłonni je­steśmy uznać to za porażkę. Według NLP, takie nieprzewidziane wydarzenia nie są ani złe, ani dobre, mają one jedynie walor informacyjny. Jeżeli podczas nauki jazdy przełączasz biegi wywołując zgrzytanie przekładni, nie oznacza to, że doznałeś porażki jako kierowca, a jedynie, ze w ten szczególny sposób nauczyłeś się zmieniać biegi. Wyciągnąłeś z tego właściwe wnioski i skorygo­wałeś zachowania. Wykorzystałeś odebrany sygnał, czyli informację zwrot­ną, by osiągnąć lepsze wyniki. Powyższe rozróżnienie jest niezwykle ważne, poczucie bowiem doznanej porażki (będące w większym stopniu wrażeniem subiektywnym niż rzeczywistością) i wynikająca z niego niższa samoocena zawsze wywiera negatywny wpływ na nasze zachowania. Niepowodzenie lub osiąganie gorszych wyników nabiera cech samospełniającego się, podświado­mego celu. Usunąwszy z własnej mapy pojęcie porażki, otworzysz przed sobą wiele nowych możliwości. Kiedy inni poddadzą się, ty będziesz nadal szedł naprzód Czy rozpoznajesz, kogo dotyczą przedstawione poniżej dane biogra­ficzne? Zbankrutował w wieku 31 lat. Przegrał w wyborach legislacyjnych w wieku 32 lat. Ponownie zbankrutował w wieku 34 lat. Przeżył śmierć ukochanej osoby w wieku 35 lat Doznał załamania nerwowego w wieku 36 lat Przegrał wybory w wieku 38 lat. Przegrał w wyborach do Kongresu w wieku 43 lat. Przegrał w wyborach do Kongresu w wieku 46 lat. Przegrał w wyborach do Kongresu w wieku 48 lat Przegrał w wyborach do Senatu w wieku 55 lat. Doznał porażki w staraniach o stanowisko wiceprezydenta Stanów Zjednoczonych w wieku 56 lat. Przegrał w wyborach do Senatu w wieku 58 lat Został prezydentem Stanów Zjednoczonych w wieku 60 lat Człowiekiem tym byt Abraham Lincoln. Nie jest on bynajmniej jedyną historyczną postacią, która doznała tak wielu „porażek" w drodze do wybit­nych osiągnięć. Tomasz Edison po licznych próbach udoskonalenia żarówki elektrycznej wciąż twierdził „Nie poniosłem porażki. Odkryłem tylko kolej­ny sposób niewynalezienia żarówki". Doprawdy w nieskończoność można by uzupełniać listę wybitnych jednostek, które stosowały w życiu tę zasadę Ilu­struje ona również omówione wyżej cztery kroki do sukcesu. Kierując się nią, przyjmujesz postawę, która każe ci iść naprzód i wyróżnia z otaczającego tłu­mu. Uczysz się na każdym błędzie, a tym samym obracasz każdy uzyskany wynik - nawet najbardziej negatywny lub bolesny - na swoją korzyść. Zaczy­nasz rozpoznawać działania najbardziej efektywne i stosownie korygujesz swoje dążenia zarówno pod względem czasu jak i wysiłku, wkładanego w ich realizację. LEPSZA METODA PRZYSWAJANIA WIEDZY Jak mogłeś zauważyć na podstawie powyższych założeń, programowanie neurolingwistyczne dotyczy uczenia się na podstawie obserwacji otoczenia oraz opierania podejmowanych działań na zgromadzonej w ten sposób wie­dzy. Zasady NLP mają więc równie wiele wspólnego z nauką - w najszerszym sensie tego słowa- ile z komunikowaniem się i osiąganiem celów. Przyswaja­niu wiedzy powinno nieodłącznie towarzyszyć poczucie przygody, radość i podniecenie. Powinniśmy uczyć się tak, jak uczą się małe dzieci, nie zaś w sposób, do jakiego przyzwyczaili nas nauczyciele. Umiejętność sponta­nicznego, a zarazem efektywnego przyswajania wiedzy bez pomocy nauczy­ciela jest jedną z najcenniejszych, jakie oferuje programowanie neurolin­gwistyczne. Osoby zdobywające doskonałość w jakiejś sferze aktywności często nie zdają sobie z niej sprawy, dopóki nie powie im o tym ktoś postronny. Co wię­cej, często nie potrafią wyjaśnić, w jaki sposób osiągają tak znakomite rezul­taty Ich sprawność osiągnęła poziom, na którym działają one nieświadomie. W ostatnich minutach meczu wybitny tenisista może świadomie myśleć o tym, jaki kierunek chce nadać piłce czy jak uderzy za chwilę przeciwnik lub o ciepłej kąpieli i wygodnym łóżku; nie będzie natomiast zastanawiał się nad techniką uderzenia czy tez pracą nóg, które są u niego całkowicie auto­matyczne. Pozostaje nieświadomy swych magicznych umiejętności, przyku­wających uwagę widzów. Timothv Gallwey miał po stokroć rację, pisząc w książce The Inner Game of Tennis (Wewnętrzna gra u tenisa), iż gdyby ów tenisista analizował każdy ruch, prawdopodobnie grałby gorzej, straciłby „rozpęd" i zaprzepaścił szansę na zwycięstwo. To samo dotyczy każdego z nas, np. kiedy prowadzimy samochód. Nie zastanawiamy się, jak właściwie to robimy, nie myślimy o sprzęgle, ułożeniu rąk na kierownicy i szeregu in­nych czynności, które wykonujemy automatycznie, gdyż udoskonaliliśmy je do poziomu „kompetencji nieświadomej". Jeżeli owo nieświadome mistrzostwo jest ostatecznym celem zdobywania każdej umiejętności lub sprawności, z jakiego poziomu rozpoczynamy naukę'. Początkowo wszyscy jesteśmy na etapie, który można nazwać nie­świadomą ignorancją (w odniesieniu do wiedzy) lub nieświadomą nie­kompetencją (w odniesieniu do umiejętności lub sprawności). Innymi słowy, nie wiemy, czego me umiemy lub czego nie potrafimy zrobić. Zgodnie z pierwszą zasadą NLP, określony zasób wiedzy lub umiejętności leży poza naszą wewnętrzną mapą świata. Jestem pewien, ze od czasu do czasu zdarza ci się zetknąć z tematem lub sytuacją, o której istnieniu wcześniej nie wie­działeś. W tej właśnie chwili przechodzisz ze stanu błogiej, nieświadomej ignorancji lub niekompetencji do stanu niekompetencji świadome) Uświa­domiłeś sobie, ze czegoś nie wiesz lub nie potrafisz. Ilekroć próbujemy przyswoić sobie nowy zasób wiedzy lub zdobyć nową umiejętność - od pieczenia sufletu czy wymiany koła w samochodzie po naukę obcego języka - uczymy się, będąc świadomymi własnej niekompetencji. Przy­swoiwszy sobie określone wiadomości, przechodzimy do etapu nauki zwanego kompetencją świadomą. Wiemy wówczas, ze potrafimy cos zrobić i robimy to dobrze, przynajmniej do pewnego stopnia. Wszyscy dążymy do tego, by za­wrzeć w tej kategorii coraz więcej dziedzin aktywności, od sportu i ogólnego wykształcenia po kwalifikacje zawodowe i stosunki międzyludzkie. Ostatni szczebel omawianej drabiny uczenia się z punktu widzenia NLP jest zdecydowanie najważniejszy. Jest to poziom, na którym nie jesteśmy świadomi posiadanych umiejętności Możemy wykonywać rozmaite czynno­ści, nie wiedząc dokładnie, jak to robimy, i nie musimy się nad tym zastana­wiać. Nawet światowej klasy specjaliści często nie potrafią wyjaśnić, jak osiągają swoje sukcesy, uważają, ze przychodzą one same, bez szczególnych starań z ich strony. W wysoce świadomy sposób nie możemy myśleć jednocześnie o więcej niż jednej rzeczy, chociaż jesteśmy w stanie wykonywać nawet pięć czy sześć rożnych czynności naraz. Zatem wykonując każdą złożoną czynność, od prowadzenia samochodu po jedzenie żeberek (kiedy siedzimy przy stole, rozmawiamy, me spuszczamy z oka niesfornego dwulatka i słuchamy wiado­mości telewizyjnych), musimy korzystać z pomocy naszego „pilota automa­tycznego". To dzięki memu możemy wykonywać rutynowe czynności, jak golenie się, ubieranie lub mycie okien, myśląc o czymś zupełnie innym. Kie­dy ów pilot jest włączony (a wyłączamy go bardzo rzadko), nie kontrolujemy wszystkiego, co dzieje się wokół nas. W pełni świadomie angażujemy się zale­dwie w jedną lub dwie sprawy, wymagające skupienia uwagi (jak np. szcze­gólnie ważna teza, jaką chcemy wysunąć w rozmowie, lub nadchodzący boi głowy). Jedzenie żeberek, kąpiel lub wkładanie brudnej bielizny do pralki należą już do kategorii kompetencji nieświadomej. Wykorzystując opisaną wyżej drabinę uczenia się i kilka technik osiąga­nia celów, które oferuje NLP, możesz odesłać (lub podnieść, w zależności od własnej interpretacji) niemal każdą umiejętność do poziomu kompetencji nieświadomej. Mózg może w ten sposób osiągnąć niemal nieograniczoną sprawność. Osoby, które osiągnęły ten szczebel uczenia się, odnoszą sukcesy jako biznesmeni, potrafią zapamiętać oszałamiającą liczbę danych, w roli wir­tuozów przykuwają uwagę słuchaczy lub piszą 50 książek w ciągu roku Nie uważają tych osiągnięć za nadzwyczajne - w ogóle o nich nie myślą. Omawia­ny tryb uczenia się angażuje cały mózg. zarówno lewą, świadomą półkulę, jak i prawą - nieświadomą, i polega na zastosowaniu skutecznych strategu my­ślenia. Zdobywając umiejętności NLP, dążymy do tego, by korzystać z nich w sposób intuicyjny. Podobnie jak w przypadku innych sprawności, na po­czątku będzie to od nas wymagać świadomego wysiłku i praktyki. kompetencja nieświadoma ­ kompetencja świadoma ­ niekompetencja świadoma ­ niekompetencja nieświadoma Zdarza się, że musimy się czegoś oduczyć – np. skorygować postawę pod­czas gry w tenisa lub pozbyć się złych nawyków związanych z prowadzeniem samochodu. Wymaga to cofnięcia się od kompetencji nieświadomej (etapu, w którym nie myślimy o wykonywanych czynnościach) do świadomej nie­kompetencji. Uczenie się od nowa polega na powtórnym przejściu od świadomej niekompetencji poprzez kompetencję świadomą do kompetencji nieświadomej, przy czym uzyskujemy więcej możliwości wyboru i wyższy poziom mistrzostwa. Opisałem wyżej kilka podstawowych zasad NLP, oddziałujących na nasz sposób myślenia, zachowanie oraz proces uczenia się. W dalszej części książki zapoznamy się również z innymi regułami. Przedstawię techniki, które pozwolą ci możliwie najefektywniej spożytkować te proste, ale niezmiernie skuteczne kanony postępowania. Jednakże osiągnięcie sukcesu zależy tylko od ciebie. W następnych roz­działach poznasz sprawdzone metody stosowania opisanych zasad w rozmai­tych sferach życia, opracowane na podstawie obserwacji tysięcy osób, które osiągnęły sukces w różnych dziedzinach. Stanowią one strategię, która za­wsze przynosi rezultaty, jeżeli stosowana jest z pełnym zaangażowaniem. Decyzja o wprowadzeniu zmian we własnym życiu należy jednak do ciebie. Sam musisz postanowić, czy chcesz wkroczyć na drogę realizacji celów, które pragniesz osiągnąć. Już czas zaostrzyć normy, które sobie wyznaczyłeś, czas zmienić ograniczające cię przekonania i zastosować strategie, które przynio­są rezultaty. Czas podjąć decyzje. CZAS NA DECYZJE Dalsze koleje twojego życia określa to, co teraz uważasz za ważne. Decy­zje, które podejmiesz, wyznaczą twoją przyszłość. Jesteś dzisiaj tym, kim jesteś, ponieważ w przeszłości podjąłeś lub nie podjąłeś określonych postano­wień. Osiąganie sukcesu jest przejmowaniem kontroli nad własnym życiem. Zdobywamy tę kontrolę dzięki działaniom, które z kolei zalezą od podejmo­wanych przez nas decyzji. Postanowienie oznacza zobowiązanie się do jego realizacji. Istnieje ol­brzymia różnica między zwykłym zainteresowaniem określoną dziedziną („Chciałbym mieć lub robić to czy owo") a zaangażowaniem się w dążenie do celu („Zamierzam to zrobić"). Większość ludzi wynajduje tysiące pretekstów, by usprawiedliwić niezrealizowanie swoich marzeń. Różnica między tobą a nimi polega me na tym, ze ty wiesz, co i w jaki sposób należy uczynić, lecz na tym, ze angażujesz się w działanie i wprowadzanie zmian w swoim życiu. Jeżeli chcesz rzucić palenie, musisz podjąć nieodwołalne postanowienie. Pra­gnąc nauczyć się obcego języka, musisz zamienić zainteresowanie w zobowią­zanie - musisz zdecydować Wszyscy potrafimy podejmować decyzje - jest to wrodzona zdolność człowieka - ale nie wszyscy potrafimy je realizować. Mu­simy podejmować ich więcej i czymś to każdego dnia, gdyż każda decyzja, nawet najbłahsza, jest impulsem do działania, które w końcu przynosi rezul­taty. Warto zastosować tę zasadę w praktyce, a kiedy naprawdę postanowisz cos zrobić, będziesz mógł dokonać niemal wszystkiego, czego zechcesz. Zacznij od decyzji o rzetelnym zastosowaniu technik, z którymi zapoznasz się w tej książce Postanów, ze zdobędziesz wiedzę i umiejętności, które umożliwią ci realizację „21-dniowego planu działania". Zadecyduj, iż jedy­nym kryterium twojej oceny zaproponowanych technik będzie ich skutecz­ność. W następnym rozdziale podejmiesz decyzje dotyczące twoich celów, za­równo doraźnych, jak i tych, które - odzwierciedlając wyznawane przez cie­bie poglądy i system wartości - wpłyną na całe twoje życie. Będziesz zatem decydować me tylko o tym, co robić, ale również o tym, co jest dla ciebie ważne, na czym powinieneś się skoncentrować, a co odsunąć na dalszy plan. Podejmiesz postanowienia dotyczące każdego z aspektów twojego życia. Na myśl o konieczności podjęcia decyzji wiele osób odczuwa niepokój, obawiając się popełnienia błędu. Jeżeli zaobserwowałeś u siebie podobną re­akcję, powinieneś zacząć od postanowienia, iż nie będziesz bał się porażek, dasz sobie szansę, mając świadomość, ze sukces nie jest stuprocentowo pewny. Bezsporne jest jedynie to, ze jeżeli nie zaczniesz działać, niczego nie osiągniesz. Osoby, które potrafią skutecznie dążyć do celu, zawsze są przygo­towane na niepowodzenie. Doświadczyła go każda z nich (niektóre nawet wielokrotnie), lecz słowo „porażka" rzadko gości na ich ustach. Wiedzą, ze od czegoś należy zacząć, że trzeba być przygotowanym na zmianę wybranej drogi i dążyć do celu wbrew wszystkim przeciwnościom. Zatem nie bój się podjęcia niewłaściwych decyzji. Znajdziesz się w gronie najlepszych. Teraz zaś postanów, ze uczynisz pierwsze kroki na drodze do zdobycia tego, czego pragniesz, ucząc się jasno formułować cele. 2. WYZNACZANIE CELÓW Pierwszym krokiem do sukcesu jest rozpoznanie własnych pragnień; określenie, co chce się mieć lub osiągnąć, kim być. Programowanie neurolingwistyczne nie zajmuje się definiowaniem celów i dążeń - tylko ty możesz zdecydować, czego naprawdę chcesz - lecz pomaga sprecyzować pragnienia i podsuwa sposoby ich realizacji. Od dawna wiadomo, ze osoby, które osiągają sukcesy, podporządkowują swoje postępowanie wyznaczonemu celowi W 1953 roku na Uniwersytecie Yale przeprowadzono eksperyment, podczas którego zapytano grupę studen­tów, czy mają szczegółowe, jasno sprecyzowane cele i gotowy plan ich realiza­cji Zaledwie trzy procent udzieliło odpowiedzi twierdzącej Dwadzieścia lat później autorzy odszukali uczestników tego eksperymentu i stwierdzili, ze pod względem osiągnięć finansowych owe trzy procent studentów było warte więcej niz pozostałe 97 procent razem wzięte. Tego rodzaju kryterium nie daje pełnego obrazu osiągnięć badanej grupy (zwłaszcza ze sukcesu nie moż­na mierzyć tylko według stanu posiadania), jednak w wyniku innych, bar­dziej subiektywnych pomiarów, np. poziomu zadowolenia czy odczuwanego szczęścia, te trzy procent również uplasowało się w ścisłej czołówce. Niektórym osobom wyznaczenie celu sprawia trudność, być może dlate­go, ze nigdy się nad nim nie zastanawiały. Fakt, ze czytasz tę książkę, praw­dopodobnie dowodzi, ze nie należysz do tej grupy Twoje cele mogą mimo to bardziej przypominać życzenia, które z reguły są dość ogólne, niezbyt poważ­ne i ulegają ciągłym zmianom.