Tytu� orygina�u: NLP: The New Technology of Achievement T�umaczenie: Anna Zawadzka (podzi�kowania, rozdz. 1-7), Wojciech Sztukowski (rozdz. 8 - 12, dodatek) ISBN: 83-7361-950-X Copyright � 1994 by NLP Comprehensive. Polish edition copyright � 2006 by Wydawnictwo Helion. Ali Rights Reserved. Ali rights reserved. No part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by any means, electronic or mechanical, including photocopying, recording or by any information storage retrieval system, without permission from the Publisher. Wszelkie prawa zastrze�one. Nieautoryzowane rozpowszechnianie ca�o�ci lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metod� kserograficzn�, fotograficzn�, a tak�e kopiowanie ksi��ki na no�niku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji. Wszystkie znaki wyst�puj�ce w tek�cie s� zastrze�onymi znakami firmowymi b�d� towarowymi ich w�a�cicieli. Autor oraz Wydawnictwo HELION do�o�yli wszelkich stara�, by zawarte w tej ksi��ce informacje by�y kompletne i rzetelne. Nie bior� jednak �adnej odpowiedzialno�ci ani za ich wykorzystanie, ani za zwi�zane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponosz� r�wnie� �adnej odpowiedzialno�ci za ewentualne szkody wynik�e z wykorzystania informacji zawartych w ksi��ce. Drogi Czytelniku! Je�eli chcesz oceni� t� ksi��k�, zajrzyj pod adres http://onepress.pl/user/opinie7nlpnot Mo�esz tam wpisa� swoje uwagi, spostrze�enia, recenzj�. Wydawnictwo HELION ul. Chopina 6, 44-100 GLIWICE tel. 032 231 22 19, 032 230 98 63 e-mail: [email protected] WWW: http://onepress.pl Printed in Poland. Podzi�kowania Rozpowszechnione jest wyobra�enie pe�nego po�wi�cenia autora pochylaj�cego si� w samotno�ci nad swoimi s�owami. Dzi� jednak wiemy, �e w rzeczywisto�ci w procesie uko�czenia czegokolwiek uczestniczy wiele r�k i umys��w, takich, kt�rym wyra�a si� podzi�kowanie, i tych anonimowych. Powstawanie tej ksi��ki zacz�o si� od propozycji wykonania zestawu kaset dla firmy Nightingale Conant1. W trakcie pracy do zespo�u do��czy�o sze�ciu autor�w i redaktor�w oraz mn�stwo innych os�b. Wielu nale�� si� podzi�kowania. W szczeg�lno�ci chcieliby�my zacz�� od podzi�kowa� dla pierwotnych wsp�tw�rc�w NLP, Richarda Bandlera i Johna Grindera, oraz ich pierwszych wsp�pracownik�w: Leslie Cameron-Bandler, Judith DeLozier, Roberta Diltsa i Davida Gordona. Zesp� trenerski NLP Comprehensive chcia�by r�wnie� podzi�kowa� Steve'owi i Connirae Andreasom, wsp�za�o�ycielom organizacji NLP Comprehensive, kt�rych praca w roli redaktor�w, autor�w i nauczycieli sprawi�a, �e wielu z nas w og�le zacz�o zg��bia� ten nowy �wiat. Byli naszymi mentorami i przewodnikami. Czujemy si� zaszczyceni, �e mogli�my z nimi wsp�pracowa�. Chcieliby�my tak�e wspomnie� o innych cz�onkach zespo�u trenerskiego NLP Comprehensive, kt�rzy nie pracowali bezpo�rednio nad tworzeniem tej ksi��ki, jednak ich instrukcje i przyk�ady by�y dla nas inspiracj� i wskaz�wk�. S� to Lara Ewing, Gay Faris, Tom Best i Tamara An- dreas. Poniewa� ksi��ki nie pojawiaj� si� znik�d i my o tym wiemy, chcieliby�my podzi�kowa� wielu osobom, kt�re pracowa�y 1 NLP Comprehensive, NLP: The New Technology of Achievement, Nightingale-Conant, Chicago 1991, kasety audio. 6 N L P nad tym, by wszystko si� uda�o. Na czele tej listy stoi Lisie Jackson, dyrektor generalny NLP Comprehensive. Jej wysi�ki pomog�y doprowadzi� t� prac� do miejsca, w kt�rym znajduje si� teraz. Po stronie Nightingale Conant chcieliby�my wyrazi� podzi�kowania Mike'owi Willbondowi, wiceprezesowi ds. dzia�alno�ci wydawniczej, producentowi nagra� audio Georgene Cevasco oraz producentowi nagra� wideo Maitreyee Angelo za ich wk�ad we wsp�prac� z NLP Comprehensive. Cho� wymienionych zosta�o ju� dw�ch redaktor�w, nasze podzi�kowania nale�� si� r�wnie� Sue Telingator, naszemu �wewn�trznemu redaktorowi" w Nightingale-Conant, Willowi Schwalbe, dyrektorowi wydawniczemu z William Morrow and Company oraz Karen Cooper za jej p�nonocne dopieszczanie tekstu na ostatni� chwil�. Na koniec chcieliby�my przekaza� najpe�niejsze i tysi�ckrotne podzi�kowania praktykom NLP, kt�rych nauczali�my podczas opracowywania materia��w. To byli nasi najsilniejsi poplecznicy, nasi najtwardsi krytycy i najzdolniejsi przewodnicy. Wiele os�b po wprowadzeniu w tajniki NLP do�wiadcza zainteresowania mo�liwymi zastosowaniami i nadu�yciami tej technologii. W uznaniu dla niewiarygodnej mocy informacji zaprezentowanych w tej ksi��ce zalecamy ostro�no�� podczas nauki i stosowania tych technik. Zadedykowana radosnemu sercu i wzbijaj�cemu si� duchowi ka�dego dziecka si�gaj�cego po lepszy �wiat, zw�aszcza wewn�trz siebie. Spis tre�ci Rozdzia� 1. Zmieniaj sw�j umys�13 Rozdzia� 2. Co to jest NLP?27 �wiczenie 1. Muzyka filmowa 41 �wiczenie 2. Obramowanie 43 �wiczenie 3. Kr�g doskona�o�ci 49 Rozdzia� 3. Motywowanie61 �wiczenie 4. Rozpoznawanie tego, co powoduje, �e do�wiadczenie jest poci�gaj�ce 79 �wiczenie 5. Zwi�kszanie motywacji 82 �wiczenie 6. Generator nowego zachowania 86 Rozdzia� 4. Odkrywanie swojej misji89 �wiczenie 7. Jeste� uczniem 94 �wiczenie 8. Odkrywanie pasji swego �ycia 100 �wiczenie 9. Rozpoznawanie na nowo swych najg��bszych warto�ci i zasad 103 �wiczenie 10. Opracowanie wizji 109 �wiczenie 11. Szukanie okre�lonego kierunku dla wizji 111 �wiczenie 12. Dostosowanie siebie do misji 113 Rozdzia� 5. Osi�ganie swoich cel�w123 �wiczenie 13. Korzystanie ze swojego ulubionego bohatera 129 �wiczenie 14. Odkrywanie r�l indywidualnych dla misji 135 �wiczenie 15. Odkrywanie r�l zawodowych dla misji 137 10 N L P �wiczenie 16. Odkrywanie r�l osobistych i rodzinnych dla misji 138 �wiczenie 17. Odkrywanie r�l obywatela dla misji 140 �wiczenie 18. Tworzenie atrakcyjnej wizji przysz�o�ci 152 �wiczenie 19. Opracowanie planu rozwoju 153 �wiczenie 20. Szybka powt�rka 155 �wiczenie 21. Podejmowanie dzia�ania 156 Rozdzia� 6. Budowanie kontaktu i trwa�ych relacji159 �wiczenie 22. W��czanie ludzi do Twoich cel�w 163 �wiczenie 23. Ustalanie cel�w zwi�zku 166 �wiczenie 24. Rozwijanie umiej�tno�ci harmonizowania g�osu 174 Rozdzia� 7. Skuteczne strategie perswazji183 �wiczenie 25. Szukanie sygna��w sp�jno�ci i niesp�jno�ci wewn�trznej 198 �wiczenie 26. Osi�ganie wewn�trznej zgodno�ci 204 Rozdzia� 8. Pozbywanie si� obaw i fobii211 �wiczenie 27. Asocjacja i dysocjacja 219 �wiczenie 28. Ogl�danie filmu od ko�ca 221 �wiczenie 29. Szybka technika zwalczania fobii 225 �wiczenie 30. Przyjmowanie perspektywy innego 232 �wiczenie 31. Neutralny obserwator 234 Rozdzia� 9. Rozwijanie pewno�ci siebie239 �wiczenie 32. Przeramowanie wewn�trznego g�osu 246 �wiczenie 33. Od frustracji do elastyczno�ci 255 Rozdzia� 10. Rozwijanie umiej�tno�ci doceniania siebie i budowanie wiary w siebie 265 �wiczenie 34. Rozwijanie silnej wiary w siebie 271 �wiczenie 35. Autobiografia 276 �wiczenie 36. Swish Pattern 286 �wiczenie 37. Zr�wnowa�ona reakcja na krytyk� 297 SPIS TRE�CI 11 Rozdzia� 11. Kszta�towanie pozytywnego my�lenia303 �wiczenie 38. Przyj�cie pozytywnego nastawienia 319 �wiczenie 39. Znajd� swoj� osobist� lini� czasu 324 �wiczenie 40. Niszczyciel decyzji 326 Rozdzia� 12. Osi�ganie szczytowych mo�liwo�ci331 �wiczenie 41. Swish Pattern w odzyskaniu wewn�trznej si�y 340 �wiczenie 42. �Wyt�aczanie szczytowych mo�liwo�ci" 347 �wiczenie 43. Uwalnianie perspektywy dla nieograniczonych osi�gni�� 354 21-dniowy program nieograniczonych osi�gni��361 S�OWNICZEK NLP 393 BIBLIOGRAFIA 401 BIOGRAFIE 403 SKOROWIDZ 407 Ka�da wystarczaj�co zaawansowana technologia do z�udzenia przypomina magi�. � ARTHUR C. CLARKE ROZDZIA� 1. Zmieniaj sw�j umys� Najwi�ksz� rewolucj� naszego pokolenia jest odkrycie, �e cz�owiek, zmieniaj�c swoje wewn�trzne nastawienie, mo�e zmienia� zewn�trzne aspekty swego �ycia. � WILLIAM JAMES, wybitny ameryka�ski psycholog Wkraczanie w �wiat przemian Ta ksi��ka odmieni Twoje �ycie. Jeste�my o tym przekonani, gdy� zawarty w niej materia� zmieni� ju� nasze. Jeste�my trenerami i konsultantami organizacji NLP Comprehensive, kt�rej celem jest pomaganie innym w dotarciu do ich nieograniczonych zasob�w wewn�trznych. Przedstawione w kolejnych rozdzia�ach opisy wewn�trznej przemiany przydarzy�y si� prawdziwym osobom. W wielu przypadkach taka zmiana wymaga�a tyle czasu, co przeczytanie jej opisu. Wspomniane przemiany, do kt�rych nale�y mi�dzy innymi zaliczy� przekszta�cenie l�ku w pewno�� siebie, rozpaczy w pragnienie oraz rozpami�tywania przesz�o�ci w dzia�ania pozwalaj�ce doj�� do celu, s� wynikiem okre�lonych i mo�liwych do nauczenia technik. Owe techniki prezentowali�my ju� grupom doradc�w, konsultant�w, trener�w, mened�er�w, in�ynier�w, sportowc�w, przedsi�biorc�w, cz�onk�w zarz�d�w i rodzic�w, czyli przer�nym grupom os�b zainteresowanych efektywn� osobist� i profesjonaln� przemian�. Wsp�lnie zredagowali�my lub napisali�my ponad dziesi�� kluczowych podr�cznik�w na temat omawianej technologii transformacji, a tak�e wydali�my ponad trzy razy tyle program�w na ta�mach audio i wideo. 14 N L P Przez ostatnie dziesi�� lat dzi�ki naszym ksi��kom, ta�mom i sesjom szkoleniowym z t� now� mo�liwo�ci� �ycia zapoznali�my miliony ludzi w przer�nych sytuacjach i miejscach, poczynaj�c od sal konferencyjnych, poprzez jednoklasowe szko�y i zape�nione audytoria, a� po onkologiczne sale szpitalne. Zaczynali�my jednak od czego� zupe�nie innego. Prawdopodobnie zaczynali�my tak jak Ty, czyli z niczym poza szczerym pragnieniem i nadziej�, �e �wiadoma zmiana jest mo�liwa. Przez wiele lat analizowali�my r�ne kierunki psychologii i rozwoju w�asnej osobowo�ci w poszukiwaniu sposob�w urzeczywistnienia trwa�ej przemiany. Nasze odkrycia oceniali�my w oparciu o wyniki uzyskane w r�nych sytuacjach i miejscach, pocz�wszy od uniwersytet�w i szk� z trudn� m�odzie�� po drogie seminaria szkoleniowe i cich� samoocen�. Niekt�rzy z nas na poszukiwaniu klucza do rzeczywistej i trwa�ej zmiany sp�dzili ponad dekad�. Kierowali�my si� motywami osobistymi i zawodowymi. Chcieli�my pom�c naszym klientom w przezwyci�aniu ich przesz�ych trudno�ci i na�o�onych przez nich samych ogranicze�, by pom�c im ruszy� w dalsz� przygod� ich w�asnego �ycia. Chcieli�my wp�ywa� na zysk firm i ludzi, kt�rzy w nich pracuj�, zwi�kszaj�c produktywno��, doch�d oraz osobist� satysfakcj�. Chcieli�my te� zrobi� co� dla siebie. Jako rzecznicy zmian pragn�li�my zdoby� umiej�tno�ci wzbogacaj�ce tych, kt�rzy ju� co� osi�gn�li, oraz doprowadzaj�ce do rozwini�cia tego, co by�o ju� �wietnie rozwini�te. Dla w�asnej satysfakcji chcieli�my przej�� od naprawy problem�w do tworzenia mo�liwo�ci. Zawsze wierzyli�my, �e mo�emy robi�, by�, mie� i sta� si� kim� wi�cej oraz �e dotyczy to ka�dego z nas, tak�e Ciebie. Teraz, bardziej ni� kiedykolwiek w historii ludzko�ci, wiele starych i nowych metod d��y do zwi�kszania ludzkiego potencja�u i mo�liwo�ci. Cz�� z nich jest dobrze znana, pocz�wszy od postawy pozytywnego my�lenia, wizualizacji, afirmacji, odkrywania wewn�trznego dziecka, wyznaczania cel�w i indywidualnej si�y. By� mo�e wypr�bowa�e� ju� przynajmniej jedn� z tych ZMIENIAJ SW�J UMYS� 15 metod. Je�li Twoje do�wiadczenia s� podobne do naszych, niekt�re z nich dzia�a�y, a wyniki by�y prawdziwie zdumiewaj�ce. Zdarza�o si� jednak, �e nie dawa�y one �adnego efektu bez wzgl�du to, jak bardzo tego pragn�li�my. To dlatego w�a�nie trwali�my w naszych poszukiwaniach prawdziwych �r�de� zmian. Wiedzieli�my, �e cz�� drogi ju� za nami. Chcieli�my jednak konsekwentnie uzyskiwa� podobne wyniki. Chcieli�my dowiedzie� si�, co powodowa�o r�nic� mi�dzy przypadkow� lub tymczasow� dora�n� pomoc� a g��bok� trwa�� zmian�. Chcieli�my umie� celowo pomaga�, by zmiana by�a transformacj�, oraz naucza� innych, by potrafili dokona� tego dla siebie. Tworzenie zmiany Zanim jednak pomo�emy stworzy� nowe mo�liwo�ci my�lenia, odczuwania i dzia�ania dla Ciebie i Twoich bliskich, chcieliby�my pokr�tce przedstawi� si� oraz poda� kr�tkie informacje o tym, co robimy oraz jak pracujemy. Steve Andreas, magister nauk humanistycznych, wsp�za�o�yciel NLP Comprehensive, trener, autor i innowator NLP, siedzi i z uwag� s�ucha kobiety opisuj�cej sytuacje, w kt�rych wyp�ywa czasami na powierzchni� wstydliwe wydarzenie z przesz�o�ci. Opowiada ona, jak to powtarzaj�ce si� wspomnienie ogranicza jej uczucia i wybory �yciowe. Steve delikatnie przerywa jej opowie�� i prosi, by opisa�a, jak wed�ug niej powinno wszystko wygl�da�. Kobieta rozpogadza si� i opowiada o swoim pomy�le na now� karier� i inne �ycie. Steve zadaje kilka do�� niezwyk�ych pyta� o jej pierwsze prze�ycie, potem drugie. Przynajmniej wed�ug niej s� one niezwyk�e. Nikt wcze�niej nie pyta� jej o to, czy jej wspomnienia s� czarno-bia�e, czy kolorowe. Nast�pnie zostaje przeprowadzona przez co�, co wydaje si� by� prost� wizualizacj�, jednak na koniec jej oczy s� pe�ne �ez, ale nie 16 N L P smutku a rado�ci. Czuje si� uwolniona z przesz�o�ci. Nie min�o trzydzie�ci minut. Do dzi� pozostaje wolna od wspomnie�. Charles Faulkner, trener, autor i ekspert w modelowaniu, ko�czy wywiad z najlepszym doradc� finansowym w pewnej firmie. Oto m�czyzna, kt�rego my�li i opinie decyduj� o przep�ywie milion�w dolar�w dziennie. Charles wskazuje na notatki, kt�re zapisa� na tablicy. J�zykiem obrazk�w, s��w i uczu� opisuje szczeg�y strategii decydenta, korzystaj�c z �atwo zrozumia�ych poj��. Do cz�onk�w zespo�u zaczyna powoli dociera�, �e mog� stosowa� te same praktyki, by znacznie podnie�� w�asn� umiej�tno�� podejmowania decyzji. Reszta poranka up�ywa na zastosowaniu tych nowych umiej�tno�ci do wielu problem�w i mo�liwo�ci. Kelly Gerling, doktor, trener zespo�owy i motywator przyw�dc�w wchodzi do sali konferencyjnej i obserwuje rozgrywaj�c� si� przed nim scen�. Widzi na twarzach napi�cie i rozpacz. Stawk� jest kierunek rozwoju firmy, a zarz�d od tygodni jest w martwym punkcie. Na pocz�tek prosi ka�dego kierownika o spostrze�enia zwi�zane ze wspomnian� sytuacj�. Przyjmuj�c do wiadomo�ci ich obawy, prosi, by opowiedzieli o swoich warto�ciach. Nastr�j na sali zaczyna ulega� zmianie. Jeszcze nikt z nimi w ten spos�b nie rozmawia�. Zaczynaj� wierzy� w nadchodz�ce zmiany. Dwa dni p�niej opracowuj� nowy plan strategiczny. Po roku przekazane na tych zebraniach warto�ci rozpowszechniaj� si� w firmie, zwi�kszaj�c morale i na powr�t zmieniaj�c przedsi�biorstwo w czo�ow� firm� na rynku. Tim Hallbom, magister nauk spo�ecznych, trener, autor i badacz zastosowania terapii (NLP) w profilaktyce zdrowotnej, dowiedzia� si� w�a�nie od innowatora NLP, Roberta Diltsa, �e reakcje alergiczne mo�na por�wna� do fobii systemu odporno�ciowego. Cho� nie ma prawdziwego niebezpiecze�stwa z zewn�trz, reakcja systemu odporno�ciowego cia�a jest tak silna, �e on sam ZMIENIAJ SW�J UMYS� 17 staje si� zagro�ony. Tim wspomina o tym uczestnikom pewnego seminarium, a jeden z nich o�wiadcza, �e jest uczulony na wszystko. Okazuje si�, �e przy tak rozleg�ej alergii pokarmowej stosowanie specjalnej diety kosztuje go ponad dwie�cie dolar�w tygodniowo. Stosuj�c metod� Roberta Diltsa, prowadz�c� do zmniejszenia reakcji alergicznych, Tim pomaga mu zneutralizowa� pokarmy, kt�re w jego przypadku wyzwalaj� alergi�. Przeprowadzenie bardzo dok�adnych i zachowawczych test�w pozwala stwierdzi�, �e w ci�gu kilku nast�pnych dni wszystkie reakcje alergiczne znik�y. A co wa�niejsze, nigdy nie powr�ci�y. Po kilku latach i kilku tysi�cach wyleczonych przypadk�w Tim uczestniczy w oficjalnych badaniach klinicznych w o�rodku medycznym w Vail w stanie Kolorado w celu naukowego przebadania tej nowej metody. Robert McDonald, magister nauk �cis�ych, trener, autor ksi��ek i uzdrowiciel uwa�a, �e najg��bszymi relacjami w naszym �yciu s� nasze zwi�zki (relacje z lud�mi). W to samo chcia�aby te� wierzy� siedz�ca przed nim zra�ona do siebie para. Robert pomaga si� otworzy� najpierw jednej, potem drugiej stronie. Pozwala im oddzieli� rozczarowania od marze� i rozpali� ponownie to, co ich na pocz�tku po��czy�o. Nast�pnie pomaga im odseparowa� si� od starych wsp�zale�nych wzorc�w i uzyska� nowe poczucie pe�ni w sobie i dla siebie. Na koniec zaprasza par� do uczestniczenia w rytuale uzdrowienia, podczas kt�rego wnosz� pe�ni� siebie do wsp�lnego, �ywego i kochaj�cego zwi�zku. �zy pojawiaj� si� nie tylko w oczach pary, ale i Roberta. Nie do��, �e ma��e�stwo przetrwa�o, to jeszcze kwitnie. Gerry Schmidt, doktor, nauczyciel, trener i psychoterapeuta, czeka, a� dobrze ubrany m�czyzna na stanowisku kierowniczym uspokoi si� i opanuje. Ponad rok temu uczestniczy� on w wypadku, w kt�rym w bok jego auta wjecha� inny samoch�d. Mimo up�ywu czasu wci�� wpada w panik�, gdy z tej strony wyje�d�a na niego jaki� pojazd. Wie, �e jest to irracjonalne, i przyszed� 18 N L P tu za namow� kolegi. Gerry prosi, by opowiedzia� o miejscu, w kt�rym to si� sta�o, oraz jak mog�o to wygl�da� z drugiej strony ulicy, z okna przeje�d�aj�cej taks�wki lub patroluj�cego ulice helikoptera. Po kr�tkim czasie obaj �miej� si� z tego, w�a�ciwie nie wiedz�c dlaczego, a m�czyzna zaczyna sobie nawet z tego wypadku �artowa�. Po jednogodzinnej sesji wraca spokojnie do domu samochodem. Jego l�ki nie powracaj�. Suzi Smith, magister nauk �cis�ych, trener, autorka i badaczka zastosowania terapii w profilaktyce zdrowotnej, uwa�a si� za �on�, matk�, badacza i trenera zespo�owego. Jednak nie potrafi my�le� o sobie jako o mi�dzynarodowym autorytecie nowej dziedziny psychologii i to wydaje si� jej nienaturalne. Po prze�ledzeniu �r�de� swoich odczu� odkrywa du�o wcze�niejsze prze�ycie. Rozumie, �e jej uczucia pasuj� bardziej do niepewnej swej wiedzy nastoletniej uczennicy, kt�r� oczywi�cie ju� nie jest. Poniewa� to ograniczaj�ce przekonanie powstrzymuje j� tylko od przekazywania wa�nych odkry� dokonanych przez ni� i jej wsp�pracownik�w, postanawia je zmieni�. Przypominaj�c sobie chwile, w kt�rych czu�a si� pewna siebie i kompetentna, wykorzystuje te cechy, by przekszta�ci� wspomnienie z dzieci�stwa w co� tw�rczego i buduj�cego. Ca�y proces zajmuje nie wi�cej ni� 10 minut. Powy�sze historie wydaj� si� zapewne do�� przerysowane i nieprawdopodobne, a nawet zakrawaj�ce na cud. Gdy po raz pierwszy us�yszeli�my o podobnych rewelacjach i nam wydawa�y si� czym� niemo�liwym. Jednak teraz, gdy od ponad dziesi�ciu lat jeste�my praktykami NLP, trenerami, konsultantami i doradcami, z tysi�cy podobnych osobistych do�wiadcze� wiemy, �e nag�a, g��boka i trwa�a zmiana jest faktycznie mo�liwa. Jako wsp�autorzy tej ksi��ki wiemy, �e NLP przeciwstawia si� temu, co zwykle uwa�a si� za mo�liwe. To wydaje si� wyolbrzymione i tak ma�o prawdopodobne, �e niekt�rzy u�ywaj� tego jako wym�wki, by nigdy nie sprawdzi�, jak jest naprawd�. ZMIENIAJ SW�J UMYS� 19 Gdyby jednak przyjrze� si� uwa�nie ostatniemu wiekowi zmian, na pewno zadziwi�oby nas odkrycie, �e samolot i samoch�d nie maj� jeszcze stu lat. Pomys� przesy�ania g�osu i muzyki powietrzem do odleg�ych miejsc bez drut�w uwa�ano za niemo�liwy i niewart powa�nych bada�. Potem wynaleziono radio. Nowoczesna medycyna z chirurgi� i zdumiewaj�cymi lekami ma mniej ni� 75 lat. Telewizja, kt�ra tak zdecydowanie zmieni�a nasz wiek, nie ma jeszcze pi��dziesi�ciu lat, komputery osobiste za� nawet dwudziestu. Wi�kszo�� ludzi nie ma poj�cia, �e Zygmunt Freud, ojciec koncepcji ego, id i kompleksu Edypa, zacz�� publikowa� swoje teorie w 1900 roku. Cho� nikt nie chcia�by je�dzi� samochodem z 1900 roku � przynajmniej nie na co dzie� � wiele os�b uwa�a, �e psychologia nie uleg�a wi�kszym zmianom od czas�w Freuda. Zdziwiliby si�. By�o wiele rewolucji psychologicznych, kt�re zrewidowa�y nasze pogl�dy na umys� i poszerzy�y mo�liwo�ci wprowadzania zmian. Zmienia� si� czy cierpie�? Ka�dy z nas stara� si� kiedy� zmieni� sw�j umys�. Kiedy ostatnio usi�owa�e� przesta� o czym� my�le�, rzuci� na��g lub zmieni� nieprzyjemne uczucie? Bez wzgl�du na to, czy chodzi o brak motywacji, wybuchowo��, poczucie izolacji czy po prostu o pragnienie sukcesu, raz na jaki� czas ka�dy chcia�by by� inny. Ka�dy chcia�by si� zmieni�. By� mo�e podj��e� nawet �wiadom� decyzj� o zmianie, popar�e� j� postanowieniem w formie pisemnej i powiedzia�e� o tym kilku znajomym. Wybra�e� kilka ksi��ek i kaset, mo�e nawet zapisa�e� si� do klubu. Po kilku miesi�cach ksi��ki pozosta�y przeczytane do po�owy, ta�my si� gdzie� zapodzia�y, a przyjaciele, zw�aszcza ci prawdziwi, byli na tyle mili, by Ci tego nie wypomina�. Je�li Twoje do�wiadczenia by�y cho� troch� zbli�one do naszych, to wbrew najlepszym intencjom i prawdziwemu 20 N L P pragnieniu zmiany okaza�o si�, �e wci�� trwasz przy starych przyzwyczajeniach. By� mo�e jednak uda�o Ci si� odnie�� fantastyczny sukces, a nawet osi�gn�� ustalone cele. Wtedy patrzy�e� z bezsilnym przera�eniem, jak wszystko nieub�aganie wraca�o do stanu sprzed zmian. Jest to szczeg�lnie powszechne do�wiadczenie ��cz�ce osoby pr�buj�ce pozby� si� kilku kilogram�w lub zmieni� styl �ycia. Co gorsza, wydaje si�, �e im wi�kszy wysi�ek i starania w�o�one s� w transformacj�, tym bardziej staje si� ona ulotna i frustruj�ca. Cz�� z nas u�wiadamia sobie, �e jest to ca�kowicie sprzeczne ze �wiatem, w kt�rym �yjemy. W ko�cu wok� nas zmiany zachodz� z niewiarygodn� szybko�ci�. Patrzymy, jak nowe produkty coraz szybciej wypieraj� stare. Nasze dzieci graj� w gry wideo, kt�re ledwie rozumiemy. Okazuje si�, �e musimy si� dodatkowo dokszta�ca� tylko po to, by wykonywa� prac�, kt�r� ju� mamy. S�yszymy, �e zmiana jest jedyn� sta�� w �yciu, �e jest wsz�dzie. Widzimy to i wierzymy, jednak do czasu, gdy chcemy zmieni� siebie. Zastanawiamy si�, o co w tym chodzi. Czy to my? Czy to, co chcemy zmieni�, jest naprawd� takie trudne? Gdyby tak na chwil� przystan�� i spojrze� na w�asne �ycie z troch� innej perspektywy, okaza�oby si�, �e podlegamy sta�ym zmianom. W ko�cu na pocz�tku byli�my wa��cymi tylko par� kilo niemowlakami. Nast�pnie stali�my si� dzie�mi, potem nastolatkami, a teraz doros�ymi. Nasz wygl�d co roku ulega w mniej lub bardziej widoczny spos�b ci�g�ym zmianom bez wzgl�du na to, czy nam si� to podoba, czy nie. Kiedy� nade wszystko na �wiecie lubili�my cukierki, mas�o orzechowe, lalki lub motocykle czy te� co� zupe�nie innego. I cho� by� mo�e wci�� to lubimy, teraz znacznie wa�niejsze sta�y si� inne rzeczy, kt�rych kiedy� by�my nigdy nie polubili. Z up�ywem lat uleg�y zmianie nasze zainteresowania, ewoluuj�c od rower�w do pi�tkowych balet�w, bon�w skarbowych lub pude�ek w�dkarskich. Nawet teraz da�oby si� na pewno wymieni� rzeczy, kt�re zmieni�e� bez �adnego problemu. To by�a jedna z tych sytuacji, nad ZMIENIAJ SW�J UMYS� 21 kt�rymi cz�owiek si� nawet nie zastanawia. To by�o prawie tak, jakby� odkry�, �e robi�e� co� inaczej. Przesta�e� po prostu je�� okre�lon� potraw� lub ubiera� si� w jakim� stylu. A mo�e znalaz�e� nowe hobby. Nie zastanawia�e� si� nad tym. Potrzebowa�e� dopiero przyjaci�, by Ci u�wiadomili zmian�. �C�" � powiedzia�e� � �Zmieni�em zdanie". Ka�da naprawd� skuteczna metoda zmiany musi wyja�ni�, dlaczego zmiana jest czasami dla nas niesamowicie trudna, a tak�e wykorzysta� t� niezwyk�� �atwo��, z kt�r� niekiedy udaje si� nam do tej zmiany doprowadzi�. Gdyby si� nad tym zastanowi�, zmiana nie jest czym�, co zajmuje du�o czasu. Zdarza si� natychmiast. By� mo�e zawsze denerwowa�e� si�, staj�c przed grup� os�b, a� pewnego dnia wsta�e� i odkry�e�, �e ju� tak nie jest. Przez lata siedzia�e� przed telewizorem, po czym zdecydowa�e� si� p�j�� na spacer lub zaj�� si� jakim� sportem. Znalaz�e� czas, by wr�ci� do szko�y, lub w�o�y�e� dodatkowy wysi�ek w kierunku nowej kariery. By� mo�e zamartwia�e� si� tym od tygodni, miesi�cy lub lat. Nagle zauwa�y�e�, �e si� zmieni�o. Kiedy wiesz, jak czego� dokona�, reszta powinna by� prosta. W ko�cu nie narzeka si�, gdy samoch�d rusza bez k�opot�w po przekr�ceniu kluczyka lub gdy pilot od telewizora prawid�owo wybiera kana�y. To do�� paradoksalne, �e jeste�my zach�cani do mierzenia znaczenia osobistej zmiany wed�ug trudno�ci, stopnia cierpienia lub czasu, jaki nam ona zaj�a. To ilustracja powiedzenia: �Bez pracy nie ma ko�aczy". Jakby wszystko, co bolesne w �yciu, by�o jednocze�nie korzystne. Je�li prawd� jest, �e im wi�ksze cierpienie, tym wi�ksza korzy��, to powinni�my go szuka� zamiast unika�. Gdyby drog� do sukcesu by�a d�uga walka i cierpienie, wszyscy chodziliby�my do pracy na piechot�, wci�� u�ywaliby�my o��wk�w i poczty konnej. B�l jest sygna�em, �e czas na zmian�. Je�li poczujemy, �e powierzchnia jest gor�ca, odsuniemy r�k�. B�l jest sygna�em, �e stosowana metoda jest nieodpowiednia. M�wi nam, �e czas co� zmieni�. D�uga walka bez sukcesu to znak, �e to, co robili�my, nie dzia�a. 22 NLP Czas zrobi� co� innego, cokolwiek by to by�o. Czas zrozumie�, �e b�l, walka, cierpienie i czekanie to znaki, �e czas spr�bowa� innego podej�cia. S� one zb�dnymi dodatkami do procesu zmiany, kt�re �atwo porzuci�. Oprogramowanie dla umys�u Niedawno uwag� naukowc�w, w szczeg�lno�ci psycholog�w, przyci�gn�y komputery jako model naszego m�zgu. Je�li nasz m�zg to rodzaj komputera, to nasze my�li i dzia�ania s� jak oprogramowanie. Gdyby�my mogli zmienia� nasze umys�owe programy tak, jak robimy to podczas wymiany lub aktualizacji oprogramowania, uzyskaliby�my natychmiastow� zmian� w funkcjonowaniu. Otrzymaliby�my automatyczn� popraw� sposobu my�lenia, odczuwania, dzia�ania i �ycia. Por�wnanie z komputerami wyja�nia r�wnie�, dlaczego zmiana bywa czasami tak trudna. Bez wzgl�du na to, jak bardzo czego� pragniemy lub o tym marzymy, nie spowoduje to aktualizacji naszego oprogramowania. Nie pomo�e w tym r�wnie� w�ciek�o�� lub ci�g�e wprowadzanie tych samych starych instrukcji. Musimy do aktualnych program�w wprowadzi� w odpowiednie miejsce nowe instrukcje. W przypadku komputera spos�b wykonania tych czynno�ci opisany jest w do��czanym do oprogramowania podr�czniku u�ytkownika. Gdy chodzi o ludzi, jest to wi�ksze wyzwanie. Jak powiedzia� jeden z trener�w NLP: �Istoty ludzkie to jedyne superkomputery, kt�re mo�na produkowa�, czy raczej reprodukowa�, przy u�yciu niewykwalifikowanej si�y roboczej... I nie do��cza si� do nich �adnej instrukcji obs�ugi". Tak by�o do dzisiaj. Za chwil� zaoferujemy podr�cznik u�ytkownika oprogramowania w�asnego umys�u. Ka�dy z nas ma prawdopodobnie w domu lub w pracy komputer osobisty, a w nim wiele r�nych pakiet�w oprogramowania takich, jak procesor tekstu, arkusz ZMIENIAJ SW�J UMYS� 23 kalkulacyjny, program graficzny, program do sk�adu, narz�dzia i mo�e kilka gier. Gdyby sprzedawca w sklepie komputerowym powiedzia� nam, �e do ka�dego programu potrzebny jest oddzielny komputer, odpowiedzieliby�my mu, �e nie ma mowy. Jednak mimowolnie wi�kszo�� ludzi post�puje w�a�nie tak. Ucz� si�, jak robi� co� dobrze � sprzedawa�, zarz�dza�, motywowa�, rozwi�zywa� problemy czy projektowa� � i po jakim� czasie uwa�aj� si� za mistrz�w na tym polu. Rozwijaj� pewien obszar specjalizacji, po czym po prostu nie wiedz�, jak zmieni� sw�j program umys�owy, by wykszta�ci� kolejny. Gdyby Tw�j komputer nie potrafi� uruchomi� procesora tekstu i arkusza kalkulacyjnego, zani�s�by� go do naprawy. Ale gdy ludzie nie potrafi� prze��czy� swoich program�w umys�owych, zazwyczaj zaczynaj� si� usprawiedliwia�. T�umacz� si� brakiem talentu, nieodpowiednim typem cia�a, profilem osobowo�ci lub nawet znakiem zodiaku. Nikt jednak nie uwa�a, �e kszta�t, konfiguracja lub data produkcji komputera automatycznie ograniczaj� jego dzia�anie do okre�lonych program�w. Ograniczenia le�� g��wnie w oprogramowaniu, a nie sprz�cie. Oto s�owa dr. Wildona van Dusena, by�ego g��wnego psychologa w szpitalu stanowym Mendocino w Kalifornii: �Obserwowa�em dziedzin� psychoterapii od czas�w, gdy jej g��wnym g�osem by� Freud. Wtedy kr�tka psychoterapia trwa�a zwykle sze�� miesi�cy. Teraz wyleczenia metod� NLP mamy po trzydziestu czy nawet pi�ciu minutach. Tu nie chodzi o szybko��. Przybli�amy si� do rzeczywistego modelu cz�owieka". Aby zmieni� to, co chcemy, musimy zmieni� spos�b, w jaki jeste�my zaprojektowani do zmian. Zastan�wmy si�, co mo�na by osi�gn��, gdyby otrzyma� podr�cznik obs�ugi w�asnego m�zgu. W kolejnych rozdzia�ach dowiemy si�, jak: � Uruchamia� superkomputer, czyli w�asny m�zg, w spos�b, w kt�ry zosta� do tego zaprojektowany. 24 NLP � Zmienia� swoje my�li, dzia�ania i uczucia w ustalony przez nas spos�b i o okre�lonym czasie. � W kr�cej ni� godzin� przekszta�ca� w�asne nawyki, nawet je�li walka z nimi trwa�a od lat. � Zmieni� si� w osob�, kt�r� zawsze chcieli�my by�: pewn� siebie w czasie kryzysu, wytrzyma�� i zmotywowan�, gdy jest to naprawd� wa�ne, a tak�e wra�liw� oraz otwart� na ukochanych i dary losu. Niew�tpliwie zdarza�y Ci si� chwile, w kt�rych wszystko gra�o, wszystko si� udawa�o, czyli po prostu �kwit�o". W innych sytuacjach wszystko si� sypa�o i nic nie wychodzi�o, jak nale�y. Dzi�ki programowaniu neurolingwistycznemu zdob�dziesz umiej�tno�� zebrania rozsypanych kawa�k�w w jedn� ca�o�� i to na ��danie. Na pewno zauwa�y�e�, �e na �wiecie s� ludzie, kt�rym wszystko przychodzi z �atwo�ci�. Dowiesz si�, jak zbada� przypadki takich os�b, by ich udane programy umys�owe sta�y si� bardziej przyst�pne. Nasze poszukiwania istoty zmiany doprowadzi�y nas od pe�nych nadziei marze� i dobrych zamiar�w do konkretnej i skutecznej technologii transformacji. Metoda ta wraz z zestawem umiej�tno�ci jest tak precyzyjna jak program i tak wygodna jak stary przyjaciel. Pozwoli Ci zmieni� to, co chcesz, i pozostawi� bez zmian, co jest warte zachowania. Zwana jest programowaniem neurolingwistycznym lub inaczej NLP. NLP w akcji i w dzia�aniu Og�lnie rzecz bior�c, NLP pozwala wybra�, co chce si� osi�gn��. Trenerzy i praktycy NLP od wielu lat cz�sto przez kr�cej ni� godzin� potrafi� nauczy� ludzi, jak �agodzi� traumy, wyzwala� bardziej pozytywne uczucia, zmienia� wieloletnie nawyki, rozwi�zywa� wewn�trzne konflikty i budowa� nowe przekonania. Ta ksi��ka przedstawi niekt�re z najpopularniejszych metod ZMIENIAJ SW�J UMYS� 25 u�ywanych przez fachowc�w NLP w celu uzyskania tych i innych zmian. Po pierwsze, poznasz podstawowe zasady NLP. Odkryjesz, jak dzia�a Tw�j m�zg, oraz dowiesz si�, jak mo�esz pro�ciej przeprowadza� zmiany. Nast�pnie poznasz i prze�wiczysz konkretne techniki NLP, aby� m�g� wprowadza� zmiany, kt�rych pragniesz i potrzebujesz, w ci�gu ca�ego �ycia. NLP pomo�e: � Wzi�� odpowiedzialno�� za w�asn� motywacj�. � Stworzy� atrakcyjn� przysz�o�� oraz prowadz�c� do niej �cie�k�. � Budowa� bli�sze zwi�zki i rozwin�� techniki perswazji. � Oczy�ci� si� z negatywnych do�wiadcze� z przesz�o�ci, kt�re mog�yby powstrzymywa� rozw�j w�asny. � Zwi�kszy� poczucie w�asnej warto�ci i godno�ci. � Stworzy� solidn� pozytywn� postaw� mentaln�. � Zdoby� wi�cej mo�liwo�ci doj�cia do najskuteczniejszego dzia�ania. Jednocze�nie zapoznamy Ci� z wieloma cechami charakteryzuj�cymi osoby osi�gaj�ce najlepsze wyniki, czyli z mapami umys�owymi, dzi�ki kt�rym wszystko im si� tak udaje. Zostaniesz krok po kroku przeprowadzony przez szczeg�owe programy prowadz�ce do poznania i wykorzystania tych cech. Odkryjesz, jak wykorzysta� NLP do przyspieszenia zdolno�ci nauczenia si� dowolnej umiej�tno�ci. Ten szerszy zakres zastosowa� NLP jest dla niekt�rych os�b trudny do zrozumienia. Dziwi� si�, jak mo�na stosowa� te same metody do tremy, negocjacji, poczucia winy, samooceny, planowania strategii, motywacji, reakcji alergicznych i doskonalenia si�. Mo�na to por�wna� do sposobu, w jaki elektryczno�� dostarcza energi� do przer�nych urz�dze�, pocz�wszy od komputer�w i telefon�w, a sko�czywszy na odtwarzaczach p�yt kompaktowych. Elektryczno�� jest dla ka�dego z tych urz�dze� podstaw�. W przypadku ka�dego osi�gni�cia 26 NLP ludzko�ci tak� fundamentaln� rol� odgrywa umys�. NLP jest osi� rozwoju ludzko�ci, poniewa� uczy zasad dzia�ania m�zgu. Bez wzgl�du na sytuacj� NLP pokazuje, jak mo�na dokona� wi�cej, mie� wi�cej i sta� si� kim� wi�cej. Aby wzbogaci� wiedz� oraz pog��bi� zmian�, ka�dy rozdzia� zawiera �wiczenia my�lowe, kt�re Albert Einstein nazywa� �eksperymentami my�lowymi". Pomog� one opanowa� okre�lone techniki NLP. S� to �wiczenia, kt�re przynios�y efekty u dos�ownie milion�w os�b. Pomog� i Tobie, je�li tylko rzeczywi�cie je zastosujesz. Zdajemy sobie spraw�, �e �yjemy w wieku prze�adowanym informacjami. Niekt�rzy ch�tnie przeczytaliby te �wiczenia pobie�nie, aby sprawdzi�, czy s� interesuj�ce. To dobry pocz�tek, ale wyniki uzyska si� tylko poprzez ich faktyczne wykonanie. NLP to rodzaj doznania. Dlatego �wiczenia nale�y wykonywa� niespiesznie, uwa�nie i dok�adnie. Nale�y wybra� tak� por� dnia, kt�ra pozwala na po�wi�cenie im odpowiedniej ilo�ci czasu i ca�ej koncentracji. Nale�y faktycznie wyobrazi� sobie okre�lone, sugerowane przez nas sytuacje i wykona� uwa�nie instrukcje. W wi�kszo�ci przypadk�w ��wiczenia my�lowe" zajm� od dziesi�ciu do dwudziestu minut. By� mo�e w uzyskaniu najlepszych wynik�w pomo�e czytanie instrukcji przez przyjaciela. Nale�y tak�e pami�ta�, �e te �wiczenia nie s� przeznaczone do jednokrotnego wykonania. Je�li ta ksi��ka ma przynie�� korzy�ci, wa�nie jest, by te techniki stosowa� w codziennym �yciu. ROZDZIA� 2, Co to jest NLP? Na pocz�tku NLP wydawa�o si� jak l�ni�ca gwiazda; potem my�la�em o nim jak o bardzo tajemniczym iluzjoni�cie; teraz jest raczej lojalnym, godnym zaufania przyjacielem, bez kt�rego nie mam poj�cia, jak do tej pory �y�em. � GERRY SCHMIDT, trener NLP Comprehenswe Co to jest NLP? NLP to studium ludzkiej doskona�o�ci. NLP to zdolno�� cz�stszego bycia najlepszym. NLP to pot�na i praktyczna metoda prowadz�ca do osobistej zmiany. NLP to nowa technologia osi�gania sukces�w. NLP to skr�t od s��w Neuro-Linguistic Programming, czyli programowanie neurolingwistyczne. Ta supernowocze�nie brzmi�ca nazwa jest czysto opisowa, jak buty do koszyk�wki, rasa gol- den retriever lub klasyczne coupe ze sk�adanym dachem. Neu- ro odnosi si� do naszego systemu nerwowego, neurologicznych �cie�ek naszych pi�ciu zmys��w, dzi�ki kt�rym widzimy, s�yszymy, czujemy dotyk, smak i zapach. Lingwistyczne dotyczy naszej zdolno�ci u�ywania j�zyka oraz tego, jak okre�lone s�owa i zwroty odzwierciedlaj� nasze umys�owe �wiaty. Lingwistyczne odnosi si� r�wnie� do naszego �bezg�o�nego j�zyka" postaw, gest�w i przyzwyczaje�, kt�re mi�dzy innymi ujawniaj� nasze style my�lenia czy przekonania. Programowanie zosta�o zapo�yczone z terminologii informatycznej, aby zasugerowa�, �e nasze my�li, emocje i zachowania s� po prostu programami 28 N L P nawykowymi, kt�re mo�na zmienia� poprzez aktualizacj� naszego �umys�owego oprogramowania". Studium modelowania doskona�o�ci Aby lepiej zrozumie� spos�b, w jaki NLP pomaga nam modelowa� ludzk� doskona�o��, przyjrzyjmy si� na pocz�tek wsp�czesnemu narciarstwu. Jeszcze w latach 50. wi�kszo�� ludzi uwa�a�a, �e umiej�tno�� jazdy na nartach zale�y g��wnie od wrodzonego talentu. Przypina�o si� par� nart i otrzymywa�o instrukcj�, by nie dopu�ci� do ich skrzy�owania oraz jecha� na d� za bardziej do�wiadczonym narciarzem, na�laduj�c jego ruchy. Je�li uda�o si� to zrobi� bez zbyt wielu wywrotek lub z�amanych ko�ci, a w dodatku doznane prze�ycie sprawi�o przyjemno��, to tak� osob� uwa�ano za dobrego kandydata na narciarza, by� mo�e z wrodzonym talentem. Zdarzy�o si� jednak co�, co ca�kowicie zmieni�o ten spos�b my�lenia. Jak odnotowuje profesor Edward T. Hall, autor ksi��ki The Silent Language1, nakr�cono na 16-milimetrowym czarnobia�ym filmie przejazdy kilku wykwalifikowanych narciarzy w Alpach. Naukowcy po przejrzeniu filmu klatka po klatce podzielili p�ynne ruchy wykonywane podczas zje�d�ania na nartach na co�, co nazywali jednostkami podstawowymi (ang. isolates) lub najmniejszymi jednostkami zachowania. Przygl�daj�c si� w ten spos�b je�dzie na nartach odkryli, �e cho� narciarze mieli bardzo r�ne style, stosowali te same podstawowe jednostki ruchu. Wystarczy�o, aby te jednostki zosta�y opanowane przez przeci�tnych lub pocz�tkuj�cych narciarzy, a natychmiast stawali si� lepsi. Ka�dy m�g� poprawi� jazd� na nartach, wykonuj�c ruchy, 1 E. T. Hall, The Silent Language, Fawcett Publications, Greenwich 1959. Polskie wydanie: Bezg�o�ny j�zyk, PIW, Warszawa 1997. CO TO JEST NLP? 29 kt�re profesjonalnym narciarzom przychodzi�y w spos�b naturalny. Kluczem by�o zidentyfikowanie istoty tej bieg�o�ci, czyli wyizolowanych ruch�w, dzi�ki kt�rym wielcy narciarze byli w�a�nie wielcy. Teraz mogli si� tego nauczy� tak�e inni. W NLP to podej�cie okre�la si� poj�ciem modelu. Zasada ta zosta�a w NLP rozszerzona na ka�dy obszar ludzkiego do�wiadczenia. By� mo�e chcia�by� udoskonali� sw�j zwi�zek, wyeliminowa� troski i niepokoje lub te� sta� si� bardziej konkurencyjny na rynku. Kluczowe ruchy nie wymagaj� wcale u�ycia musku��w, ale �bazuj� na Twoich wewn�trznych reprezentacjach" takich, jak s�owa, obrazy, emocje czy nawet wierzenia. Praktycy NLP prowadz� badania nad wielkimi mistrzami r�nych obszar�w �ycia, aby odkry� ich metod� na sukces. W ten spos�b poznaj� niepowtarzalne techniki, tworz�c unikalny system nauki prowadz�cy do uzyskiwania tych samych wynik�w, czyli stosowania modelu ludzi wybitnych, kt�rym si� uda�o wbrew przeciwno�ciom i wyzwaniom napotykanym tak�e przez nas ka�dego dnia. Poni�sze przyk�ady poka��, jak olbrzymi� r�nic� mo�na zaobserwowa� dzi�ki modelowaniu z NLP. Wyobra� sobie rodzica, kt�ry motywuje dziecko cz�stym krzykiem. Zanim takie dziecko doro�nie, prawdopodobnie zacznie wewn�trznie uto�samia� t� pot�n� i negatywn� form� motywacji i nauczy si� rozmawia� ze sob� przy u�yciu tego bardzo negatywnego j�zyka. Taka osoba, cho� zmotywowana, zap�aci za to z�ymi emocjami wywo�anymi przez krytyczne s�owa. Z NLP mo�na nauczy� si� zmienia� to wewn�trzne post�powanie i zast�pi� je tym samym rodzajem pozytywnej motywacji i dobrymi emocjami, kt�re stosuj� wybitni sportowcy i kreatywni wynalazcy. G��boko rozdarty przed podj�ciem wa�nej decyzji biznesmen odczuwa konflikt i brak zaufania do w�asnych umiej�tno�ci. Po zastosowaniu technik NLP w celu zmiany sposobu my�lenia i wprowadzenia tych samych mentalnych metod, z kt�rych korzystaj� skuteczni decydenci, reaguje bardziej pozytywnie. 30 N L P Zanim jeszcze w jego umy�le pojawi si� my�l: �Czy powinienem to robi�? Nie jestem pewny. Nie stra� tego, tylko nie przepu�� nast�pnej okazji", zadaje sobie przydatne pytania, kt�re pomagaj� zebra� informacje potrzebne do skutecznego podj�cia decyzji i zwi�kszenia wydajno�ci. S� to mi�dzy innymi takie pytania, jak: �Co musz� wiedzie�, by podj�� t� decyzj�?" lub �Jakie s� g��wne korzy�ci i jak mog� je osi�gn��?". Ciesz�ca si� popularno�ci� sportsmenka decyduje si� wyst�pi� w nowej dyscyplinie sportowej. Ostatni raz trenowa�a j� na studiach. Aby si� przygotowa�, wizualizuje sobie mentalnie najlepsze osi�gni�cia z przesz�o�ci w dyscyplinie, w kt�rej zwyci�a�a dotychczas. Nast�pnie, zachowuj�c koncentracj� oraz energi� p�yn�c� z tych chwil, wyobra�a sobie zastosowanie tych emocji do swego nowego d��enia. Fizycznie wykonuje program treningowy nowej dyscypliny, a w umy�le na nowo weryfikuje wszystkie za�o�enia. Podczas pierwszych rozgrywek komentatorzy sportowi pe�ni zdumienia m�wi� o jej wrodzonym talencie. Jest bardzo zadowolona, �e pracowa�a tak ci�ko i tak m�drze. Wszystko, co wspomniane osoby robi�y, by�o produktem ich zwyczajowych sposob�w my�lenia. R�wnie� to, co Ty nauczy�e� si� robi�, jest efektem Twojego przyzwyczajenia. Zaczynaj�c od sposobu budzenia, poprzez spos�b, w jaki chodzisz do pracy czy ulubiony rodzaj wypoczynku, jeste� jednostk� zbudowan� z nawyk�w � osob� pos�uguj�c� si� schematami. Wszyscy tacy jeste�my. Jaka jest Twoja ulubiona potrawa? Jak� drog� wracasz zazwyczaj do domu? Gdy ubierasz si� rano, najpierw zak�adasz g�r� czy d�? Naukowe badania psychologiczne ujawni�y, �e zachowanie cz�owieka prawie ca�kowicie sk�ada si� z przyzwyczaje�. Owe przyzwyczajenia lub wzorce s� bardzo przydatne. Opr�cz tego, �e pozwalaj� wykonywa� nam tak wiele rzeczy bez konieczno�ci my�lenia o nich, stanowi� r�wnie� podstaw� tworzenia nowych zachowa� i rozpoznawania sytuacji niezwyk�ych. Wady takich nawyk�w staj� si� widoczne dopiero wtedy, CO TO JEST NLP? 31 gdy chcemy je zmieni�. M�czyzna, kt�ry u�ywa� negatywnej strategii motywacji, s�dzi�, �e jest to naturalne i w�a�ciwe, gdy� do tego si� przyzwyczai�. Nie wiedzia�, �e co� innego jest mo�liwe. Biznesmen wiedzia�, �e jego strategia nie nadawa�a si� do okre�lonych sytuacji, ale nie wiedzia�, jak to zmieni�. M�oda sportsmenka wiedzia�a, �e do wypracowania nowych zwyczaj�w musi wykorzysta� stare. Wiedzia�a, �e je�li sobie wyobrazi siebie z nowymi nawykami, jej m�zg w naturalny spos�b zacznie tworzy� mentalne i fizyczne �cie�ki. Z NLP jeste� w stanie zmienia� swoje my�li, emocje i zachowania, a tak�e dodawa� nowe, kt�re stan� si� tak samo uporz�dkowane i regularne jak te stare � a w dodatku du�o przyjemniejsze. Na pocz�tek: szybkie i proste zmiany przy u�yciu NLP �wiczenia NLP to rodzaj eksperyment�w my�lowych, gimnastyki umys�u czy zabawy. Laboratorium lub boisko jest wewn�trz umys�u. Pomy�l o nich jak o szansie wypr�bowania czego� nowego, robienia rzeczy w nowy spos�b i �r�dle dobrej zabawy. Oto kilka prostych �wicze�, kt�re dadz� przedsmak tego, jak to dzia�a. Czy jecha�e� kiedykolwiek kolejk� lub korzysta�e� z innej podobnej atrakcji w parku rozrywki? Przez chwil� postaraj si� przypomnie� sobie jedn� konkretn� przeja�d�k�. Nast�pnie wyobra� sobie, �e jazd� t� obserwujesz z do�� du�ej odleg�o�ci, na przyk�ad siedz�c na �awce w parku. Odleg�o�� ta pozwala Ci obserwowa� siebie jad�cego w wagoniku. Zwr�� uwag� na to, co czujesz, obserwuj�c siebie z tej odleg�o�ci. Nast�pnie wsi�d� do wagonika, tak by� m�g� poczu� swoje d�onie na znajduj�cej si� przed Tob� por�czy. Patrz�c na tory, obserwuj przemykaj�ce 32 N L P widoki, poczuj wibruj�cy ruch pojazdu, us�ysz odg�osy krzyk�w wok�. Zwrot uwag� na to, jak ponownie prze�ywasz t� jazd�. Jazda w wagoniku kolejki, odczuwanie jego rzucaj�cych ruch�w jest zupe�nie innym do�wiadczeniem ni� wyobra�anie siebie obserwuj�cego t� jazd� z daleka. Te dwie zupe�nie odmienne perspektywy maj� r�ne schematy umys�owe. Przeja�d�ka kolejk� jest anga�uj�ca i ekscytuj�ca. W terminologii NLP nazywa si� to asocjacj�. Obserwowanie swojej jazdy z dystansu jest koj�ce i bezstronne. W terminologii NLP nazywa si� to dysocjacj�. Czytaj�c t� ksi��k� odkryjesz, �e ka�de do�wiadczenie sk�ada si� z tych oraz wielu innych okre�lonych schemat�w do�wiadczenia. Odkrycie owych r�nic i ich zastosowanie jest podstaw� metodologii NLP. Aby mie� z czego� przyjemno��, trzeba wzi�� w tym aktywny udzia� tak fizycznie, jak i mentalnie, wkraczaj�c w to do�wiadczenie i �wtapiaj�c" si� w nie. NLP pozwala nauczy� si� takiego wchodzenia w wybranym miejscu i momencie. Z drugiej strony, ka�dy z nas ma r�wnie� takie prze�ycia, w kt�rych pewien obiektywizm, mentalny dystans by�by koj�cy i bardzo pomocny. Wychodz�c poza do�wiadczenie i poza wzbudzane przez nie intensywne emocje, mo�emy w prosty spos�b zmieni� nasze post�powanie w takich sytuacjach na bardziej zaradne i kreatywne. W�a�nie taka umiej�tno�� �wiadomego wykorzystania tych system�w reprezentacji rzeczywisto�ci2 jest jednym z cel�w tej ksi��ki. Zastan�wmy si� przez chwil� nad nast�puj�cym problemem. Gdyby tak cz�owiek m�g� bra� aktywny udzia� we wszystkich wspania�ych prze�yciach, jakich do�wiadczy� w �yciu, oraz zdystansowa� si�, odizolowa� od wszystkich nieprzyjemnych wspomnie� i wyj�� poza nie, uzyska�by emocje pochodz�ce ze wszystkich swoich pozytywnych do�wiadcze� oraz pewien dystans do w�asnych b��d�w. Zastan�w si�, jak wp�yn�oby to na jako�� �ycia. Je�li potrafisz sobie u�wiadomi�, jak pot�nym i pozytywnym 2 Inne okre�lenie na umys�owe schematy do�wiadczenia � przyp. red. CO TO JEST NLP? 33 by�oby to narz�dziem, zaczynasz rozumie�, co ma do zaoferowania NLP. Zanim przejdziemy do kolejnego eksperymentu my�lowego, przez minut� lub dwie spr�buj oczy�ci� sw�j umys� ze spraw bie��cych. Najpro�ciej zrobi� to, rozlu�niaj�c wszystkie cz�ci cia�a. Wyszukaj wszystkie obszary napi�cia i postaraj si� je rozlu�ni� lub przed rozlu�nieniem najpierw napnij je mocniej. Wyszukaj wszystkie napi�te miejsca i rozlu�niaj je, najpierw napr�aj�c jeszcze mocniej, a nast�pnie pozwalaj�c im odpocz��. Teraz pomy�l o bardzo przyjemnym do�wiadczeniu, konkretnym i mi�ym momencie swego �ycia � o czym�, o czym z przyjemno�ci� teraz by� sobie przypomnia�. Gdy ju� wyobrazisz sobie t� sytuacj�, zaobserwuj, jak si� czujesz. Nast�pnie pozw�l, by to do�wiadczenie przybli�y�o si� do Ciebie, sta�o si� wi�ksze, ja�niejsze i barwniejsze. Ponownie zwr�� uwag� na towarzysz�ce Ci odczucia. Czy uleg�y zmianie, na przyk�ad staj�c si� intensywniejsze? Teraz pozw�l, by to samo do�wiadczenie oddali�o si� od Ciebie, i obserwuj je �wewn�trznym okiem umys�u". Zmniejsza si�, staje mniej wyra�ne, a� do momentu, gdy zmaleje do rozmiaru znaczka pocztowego. Zwr�� uwag� na towarzysz�ce Ci teraz odczucia. Po uko�czeniu tej cz�ci �wiczenia pozw�l, by obraz prze�ycia powr�ci� do swego pierwotnego rozmiaru. W przypadku wi�kszo�ci ludzi ich przyjemne odczucia staj� si� zauwa�alnie silniejsze wraz z przybli�aniem si� wyobra�enia do�wiadczenia oraz znacznie s�absze, gdy jest ono oddalone. To, jak i dlaczego tak si� dzieje, jest podstawowym elementem NLP i om�wimy go szczeg�owo w dalszych rozdzia�ach tej ksi��ki. Teraz chcemy co� podkre�li�. Wi�kszo�� os�b nie ma poj�cia, �e mo�na tak �atwo wp�ywa� na spos�b, w jaki my�l� i odczuwaj�, zw�aszcza przy zastosowaniu tak prostego procesu jak zmiana w�a�ciwo�ci swojej umys�owej reprezentacji. Potrafi� wyobrazi� sobie zmian� ubrania, samochodu, nawet pracy i miasta, w kt�rym mieszkaj�, ale wi�kszo�ci nigdy nawet przez my�l by nie przesz�o, �eby �wiadomie zmienia� umys�. Aby pozytywne wspomnienia sta�y si� bardziej intensywne, wystarczy je wprowadzi� 34 N L P w pole �wiadomo�ci. Aby trudne wspomnienia by�y mniej intensywne, mo�na je odsun�� od siebie na pewien dystans. Jeste� w stanie tak samo post�pi� z ka�dym aspektem w�asnego �ycia. Je�eli masz m�cz�cy problem, posiadasz r�wnie� zdolno�� umys�owego i (lub) �wiadomego odsuni�cia go daleko poza siebie. Z dystansu uzyskuje si� wi�cej mentalnej �przestrzeni". Mo�na w�wczas si� odpr�y� i wszystko przemy�le� z ja�niejszym umys�em. Odpr�asz si� i ja�niej my�lisz, patrz�c z tej nowej perspektywy. Prawie wszyscy potrafi� wymy�li� wi�cej i wpa�� na lepsze rozwi�zania przy neutralnych emocjach, ni� czuj�c si� w pu�apce lub pod presj�. W przypadku jakiego� pozytywnego prze�ycia, gdy na przyk�ad b�dziesz chcia� co� w �yciu zdoby� lub osi�gn��, wystarczy przybli�y� to wyobra�enie, aby sta�o si� bardziej wyrazist� i zajmuj�c� cz�ci� �ycia. Prawie wszystkie techniki wizualizacji cz�sto podkre�laj� znaczenie piel�gnowania swoich marze� i cel�w w umy�le. NLP daje zdolno�� wykonywania tego w szybki i prosty spos�b. A by�y to tylko dwa przyk�ady. Nauczy�e� si� tylko dw�ch sposob�w, w jaki m�zg �koduje" doznania. Pozna�e� par� podstawowych element�w NLP, kt�re mog� zmieni� Twoje �ycie. Niekt�rzy w tym miejscu zatrzymaj� si�, pytaj�c: �Nie umiem tak dobrze wszystkiego sobie wyobrazi�. Czy b�d� m�g� u�ywa� NLP?". Odpowied� brzmi tak. NLP wykorzystuje wszystkie pi�� zmys��w: wzrok, s�uch, dotyk, smak i w�ch. Przeprowadzone ponad dekad� temu badania NLP odkry�y, �e u wi�kszo�� ludzi jeden z pi�ciu zmys��w jest rozwini�ty bardziej od reszty. By� mo�e na przyk�ad zawsze uwielbia�e� rysowa�, fotografowa� lub uk�ada� pi�kne rzeczy. W takim przypadku tworzenie w wyobra�ni umys�owych obraz�w i wizualizacja prawdopodobnie nie sprawiaj� Ci �adnych k�opot�w. A mo�e kochasz ksi��ki, s�owa, rozmowy lub muzyk�, a tak�e jeste� bardziej wra�liwy na to, co m�wi� ludzie, oraz na ich ton g�osu. W takim przypadku bardziej naturalne b�dzie dla Ciebie korzystanie z ucha, a nie COTOJESTNLP? 35 oka umys�u3. Urodzeni sportowcy s� zazwyczaj bardziej �wiadomi swoich ruch�w i napinania si� mi�ni. By� mo�e te�