Natalia Kowalska Danuta Samek PRAKTYCZNA GRAMATYKA Jcyyi/л ĘZYKA ObYJbllletjiJ rzeczownik C5 zaimek j przymiotnik O il liczebnik O S przysłówek rea czasownik Redaktor prowadzący: Danuta Samek Korekta języka polskiego: Lilianna Mieszczańska Projekt okładki: Joanna Plakiewicz © Wydawnictwo REA s.j. 2004 ISBN 83-7141-527-3 Wszelkie prawa zastrzeżone. Każda reprodukcja, adaptacja całości lub części niniejszej publikacji, kopiowanie do bazy danych, zapis elektroniczny, mechaniczny, fotograficzny, dźwiękowy lub inny - wymaga pisemnej zgody Wydawcy i właścicieli praw autorskich. Воспроизведение всей книги или любой ее части, помещение в базу данньїх или распространение посредством злектронной, механической, фото- или звуковой записи либо другими способами без письменного разрешения Издателя и владельцев авторских прав запрещается. Skład i łamanie: 69 - Studio Reklamy Druk i oprawa: ZPW „Pozkal", Inowrocław SPIS TREŚCI Wstęp ................................................................................................................................... 17 Słowo o znaku i dźwięku ..................................................................................................... 18 Wymowa samogłosek .......................................................................................................... 19 Wymowa spółgłosek ............................................................................................................ 20 Materiał gramatyczny........................................................................................................... 21 Wiadomości ogólne.............................................................................................................. 26 Wzory odmiany.................................................................................................................... 32 I. Rzeczowniki rodzaju męskiego......................................................................................... 32 I. Rzeczowniki (żywotne i nieżywotne) z końcówką zerową (0) w mianowniku i tematem zakończonym na twardą spółgłoskę (oprócz ж, ш, ц) I A. Rzeczowniki typu текст, тигр ...................................................................... 32 І В. Rzeczowniki z tematem zakończonym na -ок po spółgłosce (-o-:-0-), lecz nie na -ohokJ -енок typu молоток .......................................................... 38 IC. Rzeczowniki z tematem zakończonym na -л'ек, -нек, -р'ек (-е-:-ь-) typu кошелек ................................................................................................... 38 ІD. Rzeczowniki z tematem zakończonym na -ек/-ек po samogłosce (-е-/-е-:-й-) typu паек, перешеек............................................ 38 IE. Rzeczowniki z tematem zakończonym na -онокі-'енок typu котенок, медвежонок ........................................................................... 38 IF. Rzeczowniki z tematem zakończonym na twardą spółgłoskę po -o- (ale nie na -ок) z ruchomym -o- (-o-:-0-) we wszystkich formach typu сон, угол .................................................................................................. 42 IG. Rzeczowniki z tematem zakończonym na twardą spółgłoskę po -e-/-e- z ruchomym -e-/-e- (-e-/-e-:-0-) we wszystkich formach typu ветер, орел.............................................................................................. 42 IH. Rzeczowniki z tematem zakończonym na twardą spółgłoskę po -e-/-e- z ruchomym -e-/-e- (-е-/-е-:-ь-; -е-:-й-) we wszystkich formach typu л'ед, лев..................................................................................................... 42 11. Rzeczowniki z tematem zakończonym na twardą spółgłoskę z nieregularnymi formami (ze znakiem miękkim) w formach liczby mnogiej typu стул, брат ...................................................................... 44 IJ. Rzeczowniki z tematem zakończonym na twardą spółgłoskę i nieregularną akcentowaną końcówką -a w mianowniku liczby mnogiej typu адрес, мастер ................................................................. 45 IK. Rzeczowniki z tematem zakończonym na twardą spółgłoskę z nieregularną formą w dopełniaczu liczby mnogiej (m.lp.= dop.lmn.) typu солдат, сапог.......................................................................................... 49 IL. Rzeczowniki z tematem zakończonym na twardą spółgłoskę z nieregularną akcentowaną końcówką -y miejscowniku liczby pojedynczej (w połączeniu przyimkami в, на) typu шкаф .................... 50 Spis treści IM.Rzeczowniki z tematem zakończonym na -анин/-янин (-ин-:-0-) w formach Imn. typu варшавянин, гражданин ............................................. 52 І N.Rzeczowniki z tematem zakończonym na twardą spółgłoskę o nieregularnej odmianie w liczbie mnogiej typu человек —> люди...................................................................................... 53 2. Rzeczowniki (żywotne i nieżywotne) z końcówką zerową (-0) w mianowniku i tematem zakończonym na -ж,- ш,- ч,- щ typu врач ................................................................................................................ 55 3. Rzeczowniki z końcówką zerową (-0) w mianowniku i tematem zakończonym na -ц ЗА. Rzeczowniki zakończone na -ц (lecz nie na -ец) typu месяц........................... 58 3B. Rzeczowniki z tematem zakończonym na -ец po dwóch spółgłoskach typu кузнец................................................................ 58 3C. Rzeczowniki z tematem zakończonym na -ец po jednej spółgłosce (-e-:-0-) typu конец, горец oraz na -лец (-е-:-ь-) typu палец, жилец........................................................ 58 3D.Rzeczowniki z tematem zakończonym na -ец po samogłosce (-е-:-й-) typu европеец, боец .................................................. 59 4. Rzeczowniki zakończone na miękką spółgłoskę z tematem zakończonym na -ь 4A. Rzeczowniki typu портфель, голубь .............................................................. 62 4B. Rzeczowniki z tematem zakończonym na -ень (-е-:-0-) typu день, парень............................................................................................. 62 4C. Rzeczowniki z tematem zakończonym na -оть (-о-:-0-) typu ноготь...................................................................................................... 62 5. Rzeczowniki rodzaju męskiego (żywotne i nieżywotne) zakończone na -u 5A. Rzeczowniki z końcówką -u po samogłosce (oprócz -u-) typu трамвай, герой....................................................................................... 66 5B. Rzeczowniki z tematem zakończonym na samogłoskę -u- typu санаторнії............................................................................................... 66 6. Rzeczowniki o odmianie przymiotnikowej z końcówkami -ой, -ий, -ми typu рулевой, приезжий, уч'енмй......................................................................... 68 7. Odmiana nazwisk, imion i imion odojcowskich typu Петров Йван Никйтич, Гоголь Николай Васйльевич................................................................................ 69 II. Rzeczowniki rodzaju nijakiego ........................................................................................ 72 1. Rzeczowniki zakończone na -o po jednej spółgłosce typu слово........................... 72 2. Rzeczowniki zakończone na -до, -ко, -ло, -mo, -ho, -po-, -то, -цо po spółgłosce lub po -ь- typu ведро, письмо......................................................... 75 3. Rzeczowniki zakończone na -e typu поле, здание, воскресенье........................... 77 4. Rzeczowniki z tematem zakończonym na -мя typu ймя........................................ 80 5. Rzeczowniki o odmianie przymiotnikowej z końcówkami -oe, -ee typu пирожное, подлежащее .............................................................................. 82 III. Rzeczowniki rodzaju żeńskiego ..................................................................................... g4 I. Rzeczowniki z końcówką -a I A. po jednej lub dwóch spółgłoskach (lecz nie po ж, ш, ч,щ,ц\ nie po г, к, х) typu береза, мама, карта, зебра................................................................... 84 (*МШІШШі 11111МІІІИІ.....иииий^fimmmmm»* І В. po -г-, -к-, -х- po jednej lub dwóch spółgłoskach oraz po -ь- typu нога, муха, девочка, сказка, калька..................................................... 87 ІС. ро -ж-, -ш-, -ч-, -щ-, -ц- typu душа, певйца oraz zakończone па -ка po -й- typu чайка, тройка................................................................... 89 2. Rzeczowniki z końcówką -я 2A. po jednej spółgłosce typu няня, буря, пуля .................................................... 92 2B. па -ня po spółgłoskach (dopełniacz Imn. -0-:-e-) typu вишня oraz po -«- (dopełniacz Imn. -й-:-е-) typu бойня ............................................ 92 2C.na -ня po miękkim znaku (dopełniacz Imn. -ь-:-е-) typu спальня oraz na -ля po spółgłosce (dopełniacz Imn. -0-:-e-) typu цапля ..................... 92 2D.po temacie zakończonym na samogłoskę typu аллея, лйпия .......................... 93 2E. po miękkim znaku (-ь-) typu статья, гостья................................................ 95 3. Rzeczowniki z tematem kończącym się na -ь typu степь, лдшадь ...................... 97 4. Rzeczowniki o odmianie przymiotnikowej z tematem kończącym się na -ая, -яя typu столовая, рабочая, передняя ...................................................................... 100 5. Odmiana nazwisk, imion i imion odojcowskich typu Смирнова Ирйна Петровна, Ильина Ольга Ивановна ........................... 102 IV. Odmiana rzeczowników nie mających liczby pojedynczej (piuralia tantum) ................. 104 V. Rzeczowniki nieodmienne .............................................................................................. 107 Mbl - czyli ZAIMEK (Местоимение). I. Zaimki rzeczowne (Местоимения-существйтельньїе)................................................ I 14 I. Wzory odmiany. Zaimki osobowe (Лйчньїе местоимения - я, mu, он, оно, она, мьі, вьі, оніі)................................................................................................... 114 Zaimek zwrotny i wyrażenie zaimkowe (Возврйтное местоимение себя и взаймно-возврйтное друг друга) .................................................................... 121 Zaimki pytające, nieokreślone, przeczące (Вопросйтельньїе - кто, что; неопределенньїе - кто-то, что-то, кто-нибудь, что-нибудь, кто-либо, что-либо, кое-кто, кое-что; отрицательньїе местоимения - никто, ничто, нікого, нечего) ...................................................................................................... 123 2. 3. II. Zaimki przymiotne (Местоиме'ния-прилагательньїе)................................................ 128 1. Zaimki dzierżawcze (Притяжйтельньїе местоимения - мой, твой, свой, наш, ваш, его, ее, их).................................................................................. 129 2. Zaimek pytajno-dzierżawczy, przeczący, określony (Вопросйтельно-притяжательное - чей; отрицательньїе - ничей, никакой; определйтельное местоимбние - весь).............................................................. ІЗІ 3. Zaimek pytający, wskazujący, określony, nieokreślony (Вопросйтельное - какдй; указательное - такой; определйтельное - всякий; неопределенньїе местоимения - один, какой-то, какой-нибудь) ................................................ 134 4. Zaimki określone, zaimek pytający, nieokreślony (Определйтельньїе - каждий, любой; вопросйтельное - которий; неопределенное местоиметше - некоторий) ................................................... 136 5. Zaimki wskazujące (Указйтельньїе местоимсния - ітот, топі) ..................... 140 6. Zaimki określone (Определйтельньїе местоимения - сам, самий) ................. 141 I. Przymiotniki jakościowe i względne (Качественньїе и относйтельнне прилагательньїе) ................................................ 150 1. Wzory odmiany. Przymiotniki jakościowe i względne z tematem zakończonym na twardą spółgłoskę (oprócz г, к, х, ж, ш) typu добрий, молодой .......................................................................................... 150 2. Przymiotniki jakościowe i względne z tematem zakończonym na miękką spółgłoskę (oprócz г, к, х) typu дивний, карий ................................................................................................ 154 3. Przymiotniki jakościowe i względne grupy mieszanej z tematem zakończonym na spółgłoski ж, ш oraz г, к, х typu чужой, долгий, сухой .................................................................................. 156 II. Przymiotniki dzierżawcze (Притяжательнме прилагательньїе)............................... 160 І. Przymiotniki typuрйбий, дядин ............................................................................ 160 III. Stopniowanie przymiotników (Стєпени сравнения имен прилагательньїх).......... 171 І. Tworzenie stopnia wyższego przymiotników (Образовйние сравнйтельной стеліени имен прилагйтельньїх) І A. za pomocą przyrostka -ее/-ей typu веселий —> веселее, веселій................... 171 І В. za pomocą przyrostka -e z wymianą -к-:-ч-; -г-:-ж-; -х-:-ш-; -т-:-ч-; -д-:-ж-; -ст-:-щ- typu легкий —> легче lub z wypadaniem -к- і wymianą -д-:-ж-; -т-:-ч-; -з-:-ж- typu редкий ~^>реже............................ 173 І Cza pomocą wyrazu более lub менее typu погожий —> более/менее погожий........................................................ 175 IV. Tworzenie stopnia najwyższego przymiotników (Образование превосходной стєпени имен прилагательньїх)............................ 178 І. Tworzenie stopnia najwyższego złożonego (opisowego) I A. za pomocą wyrazu самий typu веселий —> самий веселий.......................... 178 І В. za pomocą wyrazu наиболее /наименее typu веселий —> наиболее / наименее веселий ............................................. 178 ІС. za pomocą zaimka всего lub всех typu веселий —> веселее всех/веселее всего.................................................. 180 І D.za pomocą przyrostków słowotwórczych -ейш- typu добрий - добрейший oraz -айш- (z wymianą spółgłosek -к-:-ч-; -г-:-ж-:-х-:-ш-) typu редкий -^редчайший ............................................................................. 180 V.Formy krótkie przymiotników jakościowych (Краткие формн качественнмх прилагательньїх) .................................................. 182 І. Tworzenie krótkich form przymiotników (Образование кратких форм прилагательньїх) І A. od przymiotników z tematem kończącym się na jedną spółgłoskę po samogłosce typu горячий —> горяч, дорогой —» дорог.............................. 182 І В. od przymiotników kończących się na -кий po twardych spółgłoskach (-0-:-o-) oprócz spółgłosek szumiących {-ж-, -ш-, -ч-, -щ-) typu блйзкий —> блйзок, крепкий —» крепок.................................................. 182 ІС. od przymiotników kończących się na -кий lub -ниШ-ной po szumiących {-ж-, -ш-, -ч-, -щ-) po -н- lub -ь- typu верний —> верен, бойкий —» боек, горький —> горек + wyjątki (z wymianą -й-:-и-; -е-:-о-; -0-:-о-/-е-) typu достойний —> достоин, солений —> солон, полнмй —> полон............ 183 І D.od przymiotników kończących się na -p&ió lub -льш po spółgłosce typu бистрий —» бистр, наглий —> иагл + wyjątki (z wymianą -0-:-o-/-e-/-e-) typu злом —» зол, кислий —> кйсел, острий —> остер ................................. 183 ІЕ. od przymiotników kończących się na -нний typu длйнний —> длйнен, бедственний —> бедствен................................... 184 2. Przymiotniki, które mają tylko krótką formę typu /що, горазд (Прилагательньїе, имеющие только краткую форму).................................. 184 3. Przykłady łączliwości krótkich form przymiotników - najwyższa częstotliwość użycia. (Примерьі сочетаемости имен прилагательньїх - наиболее частьіе случаи)................................................... 185 4. Podstawowe reguły użycia krótkich form przymiotników (Основньїе случаи употребления кратких прилагательньїх) ........................................................ 188 5. Petne formy przymiotników w grupie orzeczenia (Полньїе прилагательньїе в составе предиката)........................................................................................... 190 СЕМЬ7 - czyli LICZEBNIK (Ймя числительное). I. Pisownia liczebników głównych (Правописание колйчественньїх числйтельнмх) .................................................... 200 II. Odmiana liczebników głównych (Склоне'ние колйчественньїх числйтельнмх)........................................................... 204 1. Liczebniki І (один, одно, одна, однй), 2 (два, две), 3 (три), 4 (четь'іре)......... 204 2. Liczebniki 5-20, 30 (пять - двадцать, трйдцать), 50 - 80 (пятьдесят -восемьдесят), 500 - 900 (пятьсот - девятьсот) ................................................ 206 3. Liczebniki 40 (сорок), 90 (девяносто), 100 (сто); І 000 (тисяча); І 000 000 (миллион); І 000 000 000 (миллиард)............................................ 208 III. Odmiana liczebników zbiorowych оба, ббе (Склоне'ние собирательньгх числйтельнмх оба, Обе)............................................................................................. 209 IV. Połączenie liczebników 1, 2, 3, 4 (lub zestawionych zakończonych na 1, 2, 3, 4 typu 21, 34, 32, 454 itd.) oraz оба, обе z rzeczownikami (Счєтньїй оборот c числйтельньїми 1, 2, 3, 4 йли составньїми на 1, 2, 3,4 н оба, обе с существйтельньши) ......................................................... 210 V. Forma biernika rzeczowników żywotnych w połączeniu z liczebnikami 2, 3, 4; оба, обе (Форма Винйтельного падежа одушевленньїх существйтельньїх в сочетании с числйтельньїми 2, 3, 4; оба, обе) .................... 215 VI. Liczebniki zbiorowe oraz liczebniki полтора, полторй (Собирательньїе числйтельньїе. а также числйтельнне полтора, полторй).................................. 219 1. Odmiana i użycie liczebników zbiorowych двоє, троє... (Склонсние и употребле"ние собирйтельних числйтельньїх)....................... 219 2. Odmiana liczebników полтора, полторй (Склонение числйтельньїх полтора, полторй) .............................................. 221 VII. Forma przymiotnika i zaimka w konstrukcji między liczebnikiem a rzeczownikiem (Форма прилагательного и местоимения в счетном обороте)........................ 223 VIII. Liczebniki porządkowe (ГІорядковьіе числйтельньїе)........................................... 226 1. Tworzenie liczebników porządkowych (Образовйние порядкових числйтельньїх)...................................................................................................... 226 2. Odmiana liczebników porządkowych (Склонение порядкових числйтельньїх)......................................................... 227 2А. Liczebniki porządkowe proste i złożone (Склонение порядкових числйтельньїх простих и сложньїх)........................................................... 227 2В. Liczebniki porządkowe zestawione (Склонсние составньїх порядкових числйтельньїх) ........................................................................ 228 IX. Liczebniki ułamkowe (Дробньїе числйтельньїе) ....................................................... 233 І. Odmiana liczebników ułamkowych (Склонение дробннх числйтельньїх)............................................................... 233 X. Tabliczka mnożenia (Таблйца умноження) ............................................................... 236 I. Bezokolicznik (Неопределенная форма глагола, инфинитйв) ................................ 240 II. Odmiana czasowników. Koniugacja (Спряжение) ......................................................... 242 І A. Końcówki osobowe czasowników przy odmianie (Окончаїтия глаголов при спряжений)............................................................ 242 І В. Czasownik i akcent (Глагол и ударсние) ............................................................ 243 ІС. Czasowniki o odmianie nieregularnej (Разноспрягаемьіе глаголи)................... 243 ІD. Czasowniki zwrotne i niezwrotne w języku polskim i rosyjskim (Возврат-нне и невозвратнне глаголи в польском и русском язиках).............................. 245 ')Polskie czasowniki zwrotne, którym odpowiadają rosyjskie czasowniki niezwrotne (Польские возвратньїе глагольї и соответствующие им русские невозвратньїе глагольї)................................................................ 245 2) Polskie czasowniki niezwrotne, którym odpowiadają rosyjskie czasowniki zwrotne (Польские невозвратньїе глагольї и соответствующие им русские возвратньїе глагольї) ................................................................... 247 31 Polskie czasowniki zwrotne z partykułą się, którym w języku rosyjskim odpowiadają czasowniki z zaimkiem себя (Польские возвратньїе глагольї с частйцей się и соответствующие им в русском язьіке" глагольї с местоимением себя)........................................................................ 248 4) Polskie czasowniki z partykułą s/ę, oznaczające czynność wzajemną (jeden drugiego, nawzajem), którym odpowiadają rosyjskie czasowniki z zaimkiem друг друга (Польские возвратньїе глагольї с się и соответствующие им в русском язьіке' глагольї с местоимением друг друга)............................................................................. 249 ІF. Rząd czasownika. Różnice między rządem czasowników w języku polskim i rosyjskim (Глагольное управление. Разница между глагольньш управлеііием в польском и русском язьїкйх) .................................................. 250 Czasowniki w czasie teraźniejszym i przyszłym prostym (Настоящєе и будущее простое время глаголов) ................................................. 254 Tryb oznajmujący (Изьявйтельное наклоне'ние) ...................................................... 254 KONIUGACJA І (Іспряжение) ................................................................................... 255 І. Czasowniki zakończone na -ать І A. Czasowniki zakończone na -ать po jednej spółgłosce (lecz nie na -оватьі-евать, -авать, -тать ) typu делать + formy nieregularne z wymianą w temacie (-к-:-ч-; -са-:-ша-;-за-:-ж-; -ха-:-ш-; -ма-:-мл-; -ба-:-бл-; -ва-:-вл-) typu плакать, писать, сказать, махать, дремать, сосать oraz poszczególne czasowniki typu ехать, жать, начать ........................................................................... 255 І В. Czasowniki zakończone na -ать po dwóch spółgłoskach (lecz nie na -овать/-евать, -авать, -тать) typu знать + formy nieregularne z wymianą w temacie (-ска-:-щ-; -а-:-0 -;-0 -: -o-; -0 -:-e-) typu искать, ждать, звать, брать oraz poszczególne czasowniki typu слать (-с-:-ш-), лгать (-а-:-0) ........................................... 260 IC. Czasowniki zakończone na -авать (z wymianą w temacie -вй-:-0- we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej) typu издавать ............ 263 ID. Czasowniki zakończone na -овать/-евать (z wymianą w temacie -ова-:-у-; -ева-:-ю- we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej) typu рисовать, малевать + wyjątki (bez wymiany w temacie) typu запевать ... 265 IE. Czasowniki zakończone na -тать (bez wymiany w temacie) typu читать + wyjątki: a) z wymianą w temacie -та-:-ч-; -та-:-щ- we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej typu прятать, трепетать; b) стать -z wymianą w temacie -0-:-н- we wszystkich formach liczby pojedynczej 2. Czasowniki zakończone na -еть ........................................................................... 272 2A. Czasowniki zakończone na -еть (lecz nie na -ереть) typu боліть + formy nieregularne z wymianą w temacie (-0-:-н-; -е-:-о-; -e-:-0-) typu одіть, петь, ревіть .............................................................................. 272 2B. Czasowniki zakończone na -ереть typu серіть, тереть ............................. 275 3. Czasowniki zakończone па-ять ........................................................................... 277 ЗА. Czasowniki zakończone na -ять po spółgłosce typu гулять + formy nieregularne typu взять (-0-:-о/-ьм-), застрять, мять (-0-:-н-) ............... 277 З В. Czasowniki zakończone na -ять po spółgłosce z przedrostkiem zakończonym na spółgłoskę i wymianą w temacie (-я-:-им-) typu снять + formy nieregularne typu размять (-0-:-о-)............................ 277 3C. Czasowniki zakończone na -ять po spółgłosce z przedrostkiem zakończonym na samogłoskę i wymianą w temacie (-н-:-й-) typu понять + formy nieregularne typu принять (-ня-:-м-), снять (-я-:-им-) ................ 278 3D.Czasowniki zakończone na -ять po samogłosce typu сіять z wymianą w temacie (-я-:-0-) + formy nieregularne typu влиять (bez wymiany w temacie) ........................................................... 278 4. Czasowniki zakończone na -ить ........................................................................... 280 4A. Czasowniki (jednosylabowe lub z przedrostkiem na samogłoskę) zakończone na -ить po spółgłosce typu бить z wymianą w temacie we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej (-и-:-ь-) ........................ 280 4B. Czasowniki zakończone na -ить po spółgłosce z przedrostkiem zakończonym na spółgłoskę typu облить (-0-:-о-) ........................................ 280 Formy nieregularne: 4C. Czasowniki zakończone na -ить typu жить (-0-:-в-), брить (-и-:-е-), стелить (-и-:-0-) ................................................................ 281 4D.Czasowniki zakończone na -шибить z wymianą (-и-:-0-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej typu ошибйться .................................. 281 5. Czasowniki zakończone na -ить ........................................................................... 283 5A. Czasowniki zakończone na -ьіть z wymianą (-ьі-:-о-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej typu открйть ..................................... 283 Formy nieregularne: 5B. Czasowniki zakończone na -ить z wymianą (-0->н-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej typu стить ......................................... 283 5C. Czasowniki бить і zakończone na -бить z wymianą (-н-:-уд-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej typu бить, забить ......................................................................................... 283 5D.Czasowniki zakończone na -лить z wymianą (-0-:-в-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej typu плить .......................................... 284 6. Czasowniki zakończone na -оть, -уть (lecz nie na -нуть) ................................ 285 6A. Czasowniki zakończone na -уть typu дуть ................................................... 285 6B. Czasowniki zakończone na -оть typu колоть z wymianą (-o-:-0-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej ...................................... 285 Formy nieregularne: 6C. Czasownik молоть z wymianą (-o-:-e-; -o-:-0-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej ............................................................................ 285 7. Czasowniki zakończone na -нуть z wymiana (-y-:-0-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej typu вернуться ......................................... 288 8. Czasowniki zakończone na -emu ........................................................................... 290 8A. Czasowniki na -emu typu нести...................................................................... 290 8B. Czasowniki na -emu z wymianą (-0-:-т-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej typu pacmii ................................................................... 290 8C. Czasowniki na -emu z wymianą (-с-:-т-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej typu мести................................................................... 290 8D.Czasowniki na -emu z wymianą (-с-:-д-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej typu вести.................................................................... 291 8E. Czasowniki na -emu z wymianą (-c-:-6-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej typu грестй.................................................................. 291 9. Czasowniki zakończone na -сть ........................................................................... 293 9A. Czasowniki na -сть z wymianą (-с-:-д-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej typu упасть ................................................................. 293 Formy nieregularne: 9B. Czasowniki na -сть z wymianą (-ес-:-т-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej typu прочесть .............................................................. 293 9C. Czasowniki na -сть z wymianą (-ес-:-яд-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej typu сесть .................................................................... 293 9D.Czasowniki na -сть z wymianą (-с-:-н-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej typu поклясться.......................................................... 293 10. Czasowniki zakończone na -зти, -зть.................................................................. 295 10А. Czasowniki zakończone na-j/w«typu везти ................................................ 295 I OB. Czasowniki zakończone na -зть typu лезть................................................ 295 I I. Czasowniki zakończone na -mu (lecz nie na -emu, -зти) ...................................... 297 II A. Czasowniki zakończone na -йти z wymianą (-0-:-д-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej typu войтй ......................................... 297 Formy nieregularne: 11B. Czasownik zakończony na -йти z wymianą (-й-:-0-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej - прийти oraz czasownik udmu ......... 297 12. Czasowniki zakończone na -чь............................................................................... 299 12!) Czasowniki zakończone na -ечь/-ячь..................................................................... 299 12А. Czasowniki zakończone na-46 z wymianą (-0-Ж-) w formach I osoby liczby pojedynczej i 3 osoby liczby mnogiej typu печь ................................... 299 12В. Czasowniki zakończone na -чь z wymianą (-0-:-r-) w formach I osoby liczby pojedynczej i 3 osoby liczby mnogiej typu беречь ............................... 299 Formy nieregularne: 12C.Czasowniki zakończone na -чь z wymianą (-е-:-яг-) w formach I osoby liczby pojedynczej i 3 osoby liczby mnogiej; z wymiana (-е-:-яж-) w pozostałych formach typu лечь .................................................................. 300 12D.Czasowniki zakończone na -чь z wymianą (-e-:-r-) w formach I osoby liczby pojedynczej i 3 osoby liczby mnogiej; z wymianą (-е-:-жже-) w pozostałych formach typu жечь ................................................................ 300 12Е. Czasowniki zakończone na -ичь..................................................................... 301 l2E'>.Czasowniki zakończone na -ичь z wymianą (-0-.-ГН-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej typu достйчь...................................... 301 Formy nieregularne: 12E2).Czasownik typu стричь z wymianą (-0-:-r-) w formach I osoby liczby pojedynczej i 3 osoby liczby mnogiej; z wymianą w pozostałych formach (-0-:-ж-)............................................................................................ 301 12F. Czasowniki zakończone na -очь ..................................................................... 301 I 2Fl).Czasowniki zakończone na -очь z wymianą (-о-:-к-) w formach I osoby liczby pojedynczej i 3 osoby liczby mnogiej; z wymianą w pozostałych formach (-о-:-ч-) typu толочь ..................................................................... 301 Formy nieregularne: 12F2).Czasowniki zakończone na -очь z wymianą (-0-:-r-) w formach I osoby liczby pojedynczej i 3 osoby liczby mnogiej; z wymianą w pozostałych formach (-0-:-ж-) typu мочь .......................................................................... 301 VI. KONIUGACJA 2 (II спряжение) .................................................................................. 306 I. Czasowniki zakończone na -ить (lecz nie na -тить/-стить, -дить/-здить, -сить, -зить) typu дарйть, учить, клеить, купить ........................................ 306 І A. Czasowniki na -ить po spółgłosce z wymianą (-и-:-0-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej typu дарйть, учить ............................ 306 І В. Czasowniki па -ить po samogłosce z wymianą (-и-:-0-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej typu клеить ......................................... 307 Formy nieregularne: IC. Czasowniki па -ить po spółgłoskach z wymianą (-и-:-0- we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej oraz z wymianą -б-:-бл-; -в-:-вл-; -м-:-мл-;-п-:-пл-;-ф-:-фл- tylko w formie I osoby liczby pojedynczej) typu любить, купить ..................................................................................... 307 2. Czasowniki zakończone na -тить/-стить, -дитьАздить, -сить, -зить typu платить, мстить, следить, ездить, косить, возить ............................ 310 2А. Czasowniki na -тить z wymianą (-и-:-0-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej oraz z wymianą (-т-:-ч-) w I osobie liczby pojedynczej typu платить.............................................................................. 310 Wyjątki: 2B. Czasowniki па -тить z wymianą (-и-:-0-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej oraz z wymianą (-т-:-щ-) w I osobie liczby pojedynczej typu запретить .......................................................................... ЗІ І 2C. Czasowniki па -стить z wymianą (-и-:-0-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej oraz z wymianą (-ст-:-щ-) w I osobie liczby pojedynczej typu мстить ............................................................................... ЗІ І 2D.Czasowniki па -дить/-здить/-зить z wymianą (-и-:-0-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej oraz z wymianą (-д-/-зд-/-з-:-ж-) w I osobie liczby pojedynczej typu следить, ездить, возить ...................... 311 2E. Czasowniki па -сить z wymianą (-и-:-0-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej oraz z wymianą (-с-:-ш-) w I osobie liczby pojedynczej typu косить ................................................................................. 312 3. Czasowniki zakończone па -ать/-ять typu кричать, спать, гнать, стоять, бояться.................................................................................................. 314 ЗА. Czasowniki па -ать z wymianą (-a-:-0-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej typu кричать ............................................................... 314 Formy nieregularne: 3B. Czasowniki na -ать z wymianą (-a-:-0-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej oraz z wymianą (-а-:-л-) w I osobie liczby pojedynczej typu спать ................................................................................... 315 3C. Czasowniki na -ать z wymianą (-0-:-o) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej typu гнать.................................................................... 315 3D.Czasowniki na -ять z wymianą (-я-:-0-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej typu бояться, стоять ................................................ 315 Czasowniki zakończone na -еть/-теть/-деть/-сеть/-стеть typu смотреть, летіть, вйдеть, завйсеть, свистіть, терпіть.............................................. 318 4А. Czasowniki na -еть z wymianą (-e-:-0-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej typu смотріть ............................................................ 318 Formy nieregularne: 4B. Czasowniki па -теть z wymianą (-e-:-0-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej oraz z wymianą (-т-:-ч-) w formie I osoby liczby pojedynczej typu летіть ................................................................................ 318 4C. Czasowniki па -деть z wymianą (-e-:-0-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej oraz z wymianą (-д-:-ж-) w formie I osoby liczby pojedynczej typu вйдеть ................................................................................. 318 4D.Czasowniki па -сеть z wymianą (-e-:-0-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej oraz z wymianą (-с-:-ш-) w formie I osoby liczby pojedynczej typu завйсеть.............................................................................. 318 4E. Czasowniki па -стеть z wymianą (-e-:-0-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej oraz z wymianą (-ст-:-щ-) w formie I osoby liczby pojedynczej typu свистіть............................................................................. 318 4F. Czasowniki па -еть po -б-, -в-, -м-, -п-, -ф- z wymianą (-e-:-0-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej oraz z wymianą (-б-:-бл-; -в-:-вл-; -м-:-мл-;-п-:-пл-; -ф-:-фл-) w formie I osoby liczby pojedynczej typu терпіть .............................................................................. 319 Czasowniki nieregularne (nie należące do I i II koniugacji) typu бежать.бьіть, дать,єсть, хотіть ................................................................................................ 322 Czasowniki w czasie przeszłym (Прошедшее время глаголов)...............................327 Czasowniki zakończone na -ть po samogłosce na -ать, -ять, -еть (lecz nie na -ереть), -ить, -уть (lecz nie na -нуть), -ьіть, -оть typu молчать, стоять, летіть, учить, колоть, дуть, бьіть ................................................................ 327 Czasowniki zakończone na -мереть, -переть, -тереть z wymianą (-e-:-0-), -шибить z wymianą (-и-:-0-) typu теріть, ошибйться .................................... 331 Czasowniki zakończone na -нуть/-нуть typu исчізнуть, уснуть..................... 333 Czasowniki zakończone na -ть/-ти po spółgłosce typu класть, грьізть, вести, везти, идтй.............................................................................................. 337 4А. Czasowniki zakończone na -еть z wymianą (-c-:-0-) we wszystkich formach liczby pojedynczej i mnogiej typu єсть............................................................ 337 Formy nieregularne: 4B. Czasowniki zakończone na -еть z wymianą (-e-:-0-) we wszystkich formach oprócz liczby pojedynczej rodzaju męskiego typu учість .............................. 337 — 4С.Czasowniki na -зть typu грьізть .................................................................... 337 4D.Czasowniki na -сти • (-сти1) typu нести; • (-сти2) z wymianą (-c-:-0- + -л) we wszystkich formach typu вести; Formy nieregularne: • z wymianą (-с-:-б- + -л) we wszystkich formach typu грестй; • z wymianą (-a-:-o-) we wszystkich formach typu paemu.............................. 337 4E. Czasowniki na -зти typu везти ...................................................................... 338 4F. Czasowniki na -mu typu идтй, прийти .......................................................... 338 5. Czasowniki zakończone na -чь typu мочь, печь................................................... 343 5A. Czasowniki na -чь z wymianą (-ч-:-г-) we wszystkich formach typu мочь z wymianą (-ч-:-г-) we wszystkich formach i wymianą (-e-:-0-) we wszystkich formach oprócz liczby pojedynczej rodzaju męskiego czasowników typu жечь ................................................................................. 343 5B. Czasowniki na -чь z wymianą (-ч-:-к-) we wszystkich formach typu печь...... 343 Formy nieregularne: 5C. Czasownik typu толочь z wymianą (-o-:-0-) we wszystkich formach oprócz liczby pojedynczej rodzaju męskiego ................................................... 344 IX. Tryb przypuszczający (Сослагательное наклонение) ............................................... 350 X. Tryb rozkazujący (Повелйтельное наклонение) ....................................................... 355 1. Tworzenie trybu rozkazującego od czasowników, których temat w czasie teraźniejszym/przyszłym prostym kończy się na samogłoskę typu читать —>я читаю —> читай/читайте................................................... 355 2. Tworzenie trybu rozkazującego od czasowników, których temat w czasie teraźniejszym/przyszłym prostym kończy się na spółgłoskę typu верить —> я верю —» верь/верьте; пилить —> я пилю —» пили/пилите .............................. 356 2А. Czasowniki ze stałym akcentem na temacie typu сесть —» я сяду —> сядь/сядьте ............................................................ 356 2В. Czasowniki ze stałym akcentem na końcówce we wszystkich formach lub w jednej z form typu сидеть —> я сижу —> сиди/сидите........................ 357 2С. Czasowniki z tematem zakończonym na grupę spółgłosek typu крикнуть -* я крикну —» крикни/кришите ....................................... 358 2D.Czasowniki dokonane z zawsze akcentowanym przedrostkiem вь'і- typu учить -» виучить —» я учу/вьіучу -їучи/вь'іучи/вйучите................. 358 3. Tryb rozkazujący w formie I osoby liczby mnogiej typu пойдем/пойдемте гулять ............................................................................ 359 4. Tryb rozkazujący w formie 3 osoby liczby pojedynczej i mnogiej typu позвонйть —» пусть/пускай позвонйт/позвонят ..................................... 360 XI. Imiesłowy przymiotnikowe i przysłówkowe (Причастия и деепричастия) ............. 368 І. Imiesłów przymiotnikowy (Причйстие) .................................................................. 368 I A. Tworzenie imiesłowów przymiotnikowych (Образование причйстий) ........................................................................... 368 І В. Krótkie formy imiesłowu przymiotnikowego biernego (Краттсие формьі страдательньїх причастий) .......................................... 375 ІС. Strona czynna i bierna imiesłowu (Причастия действйтельного и страдательного залога) ............................................................................ 377 ІD.Zastąpienie strony czynnej stroną bier