Harry Potter - dobry czy zły? Gabriele Kuby Harry Potter - dobry czy zły? Tłumaczenie: Dorota i Wojciech Muszyńscy POLWEN Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne Radom 2006 Gabriele Kuby Harry Potter - dobry czy zły? Tłumaczenie: Dorota i Wojciech Muszyńscy POLWEN Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne Radom 2006 Tytuł oryginału: Harry Potter - gut oder bose? Schwerpunkt: Band V Redakcja i korekta: Bożena Kowaliszyn Tłumaczenie: Dorota i Wojciech Muszyńscy Projekt okładki: Sławomir Korba Redakcja techniczna: Anna Korba ISBN 83-89862-48-4 Copyright © 2006 for the Polish edition by Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne s.c. 26-606 Radom, ul. Wiejska 21 tel./fax (48) 366 56 23, 384 66 66 e-mail: [email protected] http://www.polwen.pl Polskie Zakłady Graficzne Sp. z o.o. ul. Orzechowa 2, 26-600 Radom tel./fax: (48) 384 60 60 www.dobraDrukarnia.pl e-mail: [email protected] © 2003 der Originalausgabe Fe-Medienverlags GmbH Fr.-Wirth-Str. 4 D-88353 Kisslegg „Biada tym, którzy zło nazywają dobrem, a dobro złem, którzy zamieniają ciemności na światło, a światło na ciemności, którzy przemieniają gorycz na słodycz, a słodycz na gorycz!". (Iz 5, 20)' 1 Wszystkie fragmenty z Pisma Świętego pochodzą z Biblii Tysiąclecia, wyd. III, Pallottinum, Poznań 1990; dostępne również w internecie: www.biblia.pl (przyp. tłum.) Spis treści Przedmowa .....................................9 Znaki czasu ....................................13 Aktorzy - miejsca akcji ..........................19 1. Główni aktorzy.................................19 2. Postacie horroru................................23 3. Miejsca akcji ...................................24 Tom I: Harry Potter i Kamień Filozoficzny..........26 Metoda ........................................34 1. Wprowadzanie w trans ..........................34 2. Poniżanie świata ludzi, gloryfikowanie świata czarownic i czarodziejów..................35 3. Brak transcendentnego wymiaru, odwrócenie boskich symboli.....................39 4. Tworzenie strasznych istot z człowieka, zwierzęcia i rośliny .............................42 5. Pozorna walka dobra i zła........................44 6. Zniszczenie umiejętności rozróżniania dobra i zła .. 50 7. Stopniowe narastanie zła i tego, co wywołuje odrazę.............................62 Harry Potter - dobry czy zły? .....................66 1. Czy wybrane przykłady kreślą fałszywy obraz? .....66 2. Czy Harry Potter jest nowoczesną baśnią?..........67 3. Czy Harry Potter to dobra literatura? ..............68 4. Jaką rzeczywistość ma magia? ....................69 5. Jak realne jest zło?...............................72 6. Skąd ta fascynacja?..............................77 7. Jak rodzice mogą ochronić swoje dzieci? ...........79 8. Pod prąd.......................................82 Tom V: Harry Potter i Zakon Feniksa..............84 Streszczenie......................................84 Komentarz.......................................85 Papież Benedykt XVI ostrzega przed Harrym Potterem. Czy ma rację? Co myślą fani Harry ego Pottera7. .... 128 10 argumentów przeciw Harry'emu Potterowi......142 Przedmowa Kochana Czytelniczko, Kochany Czytelniku, wzięliście Państwo tę książkę do ręki, ponieważ szukacie odpowiedzi na pytanie: czy Harry Potter jest dobry, czy zły? Ważne jest znalezienie tej odpowiedzi, ponieważ Harry Potter nie jest zwykłą książką, jedną z wielu spośród szerokiej oferty mediów. Harry Potter jest długofalowym projektem kulturowym, który wywiera wpływ na całe pokolenia i przez to staje się społeczną rzeczywistością. Harry Potter przekracza wszelkie granice, realizuje swoje dzieło na całym świecie, wszędzie tam, gdzie czyta się książki i ogląda filmy. Nigdy wcześniej od czasu wynalezienia druku nie osiągnięto takiego sukcesu. Jeśli ktoś nie chce pozostać obojętny na to zjawisko, powinien znaleźć odpowiedź na pytanie zawarte w tytule mojej książki. Pytanie o dobro i zło jest uważane w naszych czasach za zbędne i przestarzałe. Rzeczywistość, w której żyjemy, nie troszczy się o to. Możemy przymknąć oczy na łatwe do przewidzenia skutki naszego działania. Nie unikniemy jednak cierpienia z tego powodu. Samo postawienie pytania stanowi już akt wymierzony przeciw globalnej potteromanii. Warunkiem niedorzecz- nego uzależnienia się od Pottera jest to, że takie pytanie nie zostało postawione. Ja już teraz udzielę na nie odpowiedzi - Harry Potter jest zły. Skutki będą katastrofalne. I stoję oszołomiona przed rozmiarem zaślepienia. Jeśli Państwo i wasze dzieci zachwyciliście się Harrym Potterem i nie chcecie psuć sobie przyjemności, odłóżcie moją książkę. Myślicie: tak wielu ludzi nie może się przecież mylić! Naprawdę nie?... Czy Harry Potter ma być historycznym precedensem, aby interesy zyskania miliardów zmotywowały miliony miłośników Pottera do czynienia dobra? Proszę, Szanowny Czytelniku, załóż się przed przeczytaniem tej analizy, że masowy ruch Harryego Pottera skieruje społeczeństwo ku dobru. Czy naprawdę chodzi o nieszkodliwą, obojętną rozrywkę? Jeśli pomimo sympatii, którą odczuwacie Państwo dla Harryego Pottera, jesteście gotowi postawić pytanie o dobro i zło oraz poświęcić trochę czasu, aby posłuchać „głosu wołającego na pustyni", chciałabym wyrazić swoje uznanie. Niewielu ludzi chce sprawdzić słuszność pozycji, z którą zgadza się zdecydowana większość. Pojawia się bowiem ryzyko odrzucenia, a niemal niczego bardziej nie obawia się człowiek, jak izolacji we własnej grupie. Proszę nie robić sobie żadnych wyrzutów, jeżeli podacie Państwo w wątpliwość przyjemność czytania Pottera. Kryje się za tym wielka, podstępna inteligencja. Jeśli nie jesteście pewni, jak oceniać ten fenomen, proszę kontynuować lekturę. Być może odczuwacie niechęć do bycia biernym i manipulowanym uczestnikiem. Wtedy wskazane 10 byłoby poznanie nowego spojrzenia, które kłóci się z totalnym, „jedynym słusznym" przekonaniem. Jeżeli wyrobicie sobie Państwo swój własny osąd, przysłużycie się pluralizmowi, który uważa się za podstawę demokracji. Jeśli budzi w Was odrazę i oburza magiczny świat Harry ego Pottera, świat ideologii rasistowskiej i ofiary krwi, przemocy i grozy, wstrętu i terroru, ciągłego zagrożenia i opętania, to znajdziecie tu analizę, która pomoże Państwu popłynąć pod prąd i chronić Wasze dzieci. Nie jest to łatwe. Żyjemy jednak w czasach, kiedy musimy zadecydować. To dla Państwa napisałam tę książkę. Przedstawiony tu tekst jest rozwinięciem mojego wkładu do książki: „Harry Potter" - „Władca pierścieni". Konieczność rozróżnienia, którą napisałam wspólnie z Michae-lem Hagebóckiem. Książka ta ukazała się w listopadzie 2002 roku, a jej nakład został szybko wyczerpany. Duch fantasy w obu analizowanych dziełach jest zupełnie różny. J. R. R. Tolkien był praktykującym katolikiem, chciał w nowy sposób wskazać człowiekowi drogę między dobrem a złem, między pokusą a wolnym wyborem dobra. J. K. Rowling jest - to przynajmniej można stwierdzić z całkowitą pewnością - ateistką. Posiada ona nieograniczoną fantazję, dzięki której tworzy świat, w jakim rządzi zło. Harry Potter wprowadza czytelnika do zamkniętego świata strasznych potworów, umazanych krwią duchów, złych i lubiących dręczyć nauczycieli, przejmujących grozą uroków i zaklęć. Świata, z którego nie ma wyjścia i co gorsza - nikt tego wyjścia nie szuka. Harry i jego przyjaciele niczego nie boją się bardziej, jak tego, że mogliby zostać wyrzuceni z Hogwartu - szkoły magii i czarodziejstwa. 11 W duchową pustkę społeczeństwa, w którym chrześcijaństwo utraciło swoją kształtującą siłę, wlewa się wartko niczym górski potok magia w formie czarów, czarnoksię-stwa i satanizmu. Wystarczy spojrzeć do internetu, aby się o tym przekonać. Czy chcieliby Państwo tego? Chcieliby Państwo, aby następna generacja stanowiła podatny na to grunt? Także Państwa dzieci? Także Państwa uczniowie? Także Państwa wspólnota parafialna? Nawet jeśli wiara chrześcijańska (już) nic dla Państwa nie znaczy, pozostaje nadal postawione na początku pytanie, na które dobrze byłoby znaleźć odpowiedź. Potok bowiem przybiera na sile. Jeżeli chcecie Państwo wyrobić sobie zdanie na temat tego, co znajduje się w piątym tomie Harry'ego Pottera, proszę przeczytać streszczenie z komentarzem. Pomoże ono Państwu podjąć świadomą decyzję, czy chcecie Państwo kupić kolejny tom serii}. K. Rowling, czy też nie2. Gabriele Kuby wrzesień 2003 2 Książka „Harry Potter" - dobry czy zły? została opublikowana przed ukazaniem się niemieckiego wydania piątego tomu Harryego Pottera. Obecnie można by postawić to pytanie w odniesieniu do szóstego tomu. (przyp. red.) 12 Harry Potter jest wszechobecny. Jeszcze żadna książka ze wszystkimi swoimi multimedialnymi dodatkami nie osiągnęła takiego sukcesu. Po wielu odmowach Joannę K. Rowling znalazła w 1997 roku małe wydawnictwo, które wydrukowało pierwszy tom serii: Harry Potter i Kamień Filozoficzny, w minimalnym nakładzie 500 egzemplarzy. W ciągu dwóch lat tom stał się światowym bestsellerem. Od tego czasu co roku ukazuje się kolejny tom - zapowiedziano siedem - i z dwuletnim opóźnieniem odbywa się premiera ekranizacji. Książki zostały przetłumaczone na 55 języków i do tej pory sprzedane na świecie w łącznej ilości około 220 milionów egzemplarzy3. Filmy biją rekordy popularności. Zgodnie z dewizą: „Nic nie jest tak skuteczne jak sukces", AOL/Time Warner, właściciel praw do Harry ego Pottera, podpisał z 300 firmami umowę licencyjną, z czego 40 to firmy z Niemiec. Coca-Cola była warta 150 milionów dolarów. AOL/Time Warner spodziewa się około 1 miliarda dolarów przychodów. Autorka Harry ego Pottera, J. K. Rowling, w 1996 roku była samotną matką, otrzymującą zasiłek z pomocy 3 Są to dane dotyczące roku 2003. (przyp. red.) 13 społecznej. W ciągu zaledwie kilku lat stała się najbogatszą kobietą w Anglii. Jej majątek szacuje się na 400 milionów euro. W Niemczech 93% dzieci w grupie wiekowej 8--12 lat zna tę autorkę. Co trzecie dziecko z tej grupy czytało Harry'ego Potłera. Pięć tomów, łącznie prawie 3000 stron, zalało w 2003 roku rynki światowe. Angielski nakład premierowy piątego tomu wynosi 13 milionów. Każdy księgarz, który nie chce wypaść z interesu, musi podpisać umowę, w jakiej zobowiązuje się, że nie przeczyta książki aż do ustalonej minuty. W ten sposób upada etos pracy księgarza. Każdy kolejny tom jest coraz bardziej obszerny. Rowling potrafi pokolenie odwykłe od czytania utrzymać przy niemal 1000 stronach! Harry Potter stał się w szkołach lekturą obowiązkową. Wiele dzieci musiało przeczytać Pottera, ponieważ ich umiejętność poruszania się w magicznym świecie podlegała ocenie. Klasy od szóstego roku życia chodziły obowiązkowo na filmy. Organizowano przyjęcia, nocne czytania. Na przykład prowadzone przez CDU Ministerstwo Oświaty Saary zaprosiło dzieci, które leżąc na izomatach na ziemi, w nocy słuchały czytanego im na głos Harry'ego Pottera. Poważne wydawnictwa podręcznikowe oferują dodatkowe materiały o Potterze dla nauczycieli. Oznacza to, że Harry Potter jest długofalowym projektem zmieniającym kulturę. Przeniknął on do najdelikatniejszej tkanki społeczeństwa. Nie tylko do materialnej, także do niematerialnej. Przykrywa czarodziejskim kapeluszem naukę i zabawę, fantazję i marzenia dzieci, ich duszę i kładzie swoją rękę na wszystkim, co dzieci mogą kupić i konsumować. „Każde 14 dziecko będzie znało jego imię!" - ta przepowiednia z początku historii (I, 18)4 ma szansę się spełnić. Bandera, pod którą żegluje po świecie Harry Potter, jest nazywana „zajmującą, interesującą literaturą dla ludzi młodych". Dzięki Rowling nasze dzieci znowu czytają! Ale co czytają? Czy jest to duchowy produkt tylko dlatego, że został zaklasyfikowany jako rozrywka? A może neutralny jeśli chodzi o wartości? Między dobrem i złem? Czy w ogóle istnieje w życiu człowieka kraina do nikogo nie należąca, pomiędzy dobrem a złem? Pod każdym względem narzeka się, że baza wartości społeczeństwa stała się krucha. Każde wydanie wiadomości informuje nas o globalnym upadku wartości: wojna, terror, przestępczość, korupcja. Gdzie nie spojrzeć - rozwody, aborcja, bezrobocie. Statystyki ukazują wzrost strachu, depresji, spożycia narkotyków, przestępczości, przemocy i samobójstw nieletnich. Wygląda to tak, jak gdybyśmy my ludzie podjęli niewłaściwą decyzję, jak gdybyśmy już nie wiedzieli, co jest dla nas dobre, a co złe. Czy nie straciliśmy punktu odniesienia? Subiektywnie pojmowana wolność i tolerancja stały się najważniejszymi wartościami. Kto sądzi, że istnieje niezaprzeczalna prawda, z której wynikają obowiązujące zasady moralne, zostaje uznany za „fundamentalistę". Mimo że zachodzące procesy społeczne powinny speszyć szyderców... Pojawiają się zatem pytania: Jakie wartości upowszechnia Harry Potter7. Jakie głosi przesłanie? Jaką metodą się 4 Wszystkie cytaty z Harry'ego Pottera w polskim tłumaczeniu są autorstwa Andrzeja Polkowskiego. Pierwsza liczba oznacza tom, druga stronę, (przyp. red.) 15 dziecko będzie znało jego imię!" - ta przepowiednia z początku historii (I, 18)4 ma szansę się spełnić. Bandera, pod którą żegluje po świecie Harry Potter, jest nazywana „zajmującą, interesującą literaturą dla ludzi młodych". Dzięki Rowling nasze dzieci znowu czytają! Ale co czytają? Czy jest to duchowy produkt tylko dlatego, że został zaklasyfikowany jako rozrywka? A może neutralny jeśli chodzi o wartości? Między dobrem i złem? Czy w ogóle istnieje w życiu człowieka kraina do nikogo nie należąca, pomiędzy dobrem a złem? Pod każdym względem narzeka się, że baza wartości społeczeństwa stała się krucha. Każde wydanie wiadomości informuje nas o globalnym upadku wartości: wojna, terror, przestępczość, korupcja. Gdzie nie spojrzeć - rozwody, aborcja, bezrobocie. Statystyki ukazują wzrost strachu, depresji, spożycia narkotyków, przestępczości, przemocy i samobójstw nieletnich. Wygląda to tak, jak gdybyśmy my ludzie podjęli niewłaściwą decyzję, jak gdybyśmy już nie wiedzieli, co jest dla nas dobre, a co złe. Czy nie straciliśmy punktu odniesienia? Subiektywnie pojmowana wolność i tolerancja stały się najważniejszymi wartościami. Kto sądzi, że istnieje niezaprzeczalna prawda, z której wynikają obowiązujące zasady moralne, zostaje uznany za „fundamentalistę". Mimo że zachodzące procesy społeczne powinny speszyć szyderców... Pojawiają się zatem pytania: Jakie wartości upowszechnia Harry Potter? Jakie głosi przesłanie? Jaką metodą się 4 Wszystkie cytaty z Harry'ego Pottera w polskim tłumaczeniu są autorstwa Andrzeja Polkowskiego. Pierwsza liczba oznacza tom, druga stronę, (przyp. red.) 15 posługuje? W jakim kierunku Harry Potter wiedzie społeczeństwo? Zamiast „Harry Potter" można byłoby postawić tu „J. K. Rowling", ponieważ Potter jest tworem jej prowadzącej do zguby wyobraźni. Nie będę jednak zajmować się autorką, bo nie jest możliwe dowiedzieć się, co stanowi prawdziwe źródło jej twórczości. Można jednakże rozpoznać je po owocach - i po owocach tych owoców. Rozróżnianie duchów jest bardzo ważne dla każdego, kto to życie uznaje za próbę wytrzymałości i nie chce dać się ponieść megatrendowi. Zalecane jest ono tym, którzy w jakiś sposób ponoszą odpowiedzialność za następne pokolenie -jako rodzice, nauczyciele, wychowawcy, księża. Co robić, gdy Potter jest wychwalany ze wszystkich stron? Przez krytyków literatury i teologów, przez ministrów, księży, nauczycieli, przez kolorowe gazety i gazetki parafialne? Harry Potter wielbiony jest jako „mit dziecięcia Bożego", jako „przygotowanie do Ewangelii", jako „punkt orientacyjny w walce dobra ze złem", jako „pomoc w odnalezieniu się młodego człowieka", a także jako „wielka literatura"... Ostatnio nawet sądzi się, że Watykan dał „zielone światło" Potterowi. Ale to nieprawda. Chodzi tu tylko o prywatną opinię członka Papieskiej Rady do Spraw Kultury5. Głosów ostrzegających jest niewiele. Pojawiła się informacja o ewangelikach, którzy spalili książki o Harrytn Potte- 5 Podczas jednej z konferencji prasowych, zwołanych w związku z przedstawieniem dokumentu o New Age Jezus Chrystus dawcą wody żywej, o. Peter Fleetwood został zapytany o opinię na temat Harry'ego Pottera. Jego odpowiedź brzmiała: „Jeśli dobrze rozumiem intencje autorki, to jej książki pomagają dzieciom odróżnić dobro od zła". Peter Fleetwood wyjaśnił mi, że tytuł, jakim opatrzono jego wypowiedź, Watykan daje zielone światło „Harry 'emu Potterowi" jest zwykłym trikiem samowoli dziennikarskiej. 16 rze. Dyrektor jednej ze szkół w Australii zakazał czytania Harry'ego Pottera. Reinhard Franzke, profesor pedagogiki w Hanowerze, pokazał, jak bardzo Potter przystaje do nowej fali pedagogiki New Age, której zamiarem jest zniszczenie chrześcijaństwa w sercach młodzieży6. Komu wierzyć? Badania z zakresu psychologii społecznej na temat manipulacji przy postrzeganiu udowodniły: jeśli w jakiejś wyizolowanej sytuacji grupowej wszyscy za wyjątkiem jednej osoby widzieli brązowe butelki jako zielone, to po jakimś czasie i ta jedna osoba była przekonana, że brązowe butelki są zielone. Kiedy o tym usłyszałam, jeszcze będąc studentką socjologii, postanowiłam, że brązowe będzie brązowe, a zielone - zielone. Ważnym warunkiem widzenia rzeczy takimi, jakimi są, jest odmowa za cenę akceptacji społecznej. A to znaczy: umiejętność rozróżniania duchów jest ceną, która dla wielu jest zbyt wysoka. Gotowość, aby sprzeciwić się otoczeniu, w tym także ludziom bliskim ich sercu, jest dla dzieci rzeczą prawie niemożliwą. Przeczytałam wnikliwie książki o Harrym Potterze, aby rozpoznać znaki czasu. Dla tych czytelników, którzy nie znają tych książek, przedstawię głównych bohaterów historii i główny wątek akcji. Schemat wciąż to nowych wariacji „magicznego horroru" jest w każdym tomie taki sam. W następnym rozdziale znajdziecie Państwo krótki opis historii z pierwszego tomu. Wyczerpujące przedstawienie treści piątego tomu z komentarzem znajdziecie Państwo w rozdziale szóstym. 5 Reinhard Franzke, New Age Padagogik, Hannover 2003. 17 Prezentuję historię szczegółowo, ponieważ w wielu pozytywnych interpretacjach przemilcza się straszną, wywołującą odrazę treść książki. Ci, którzy wybielają - często wykształceni teologowie - poprzez zaskakującą intelektualną akro-batykę tracą z oczu to, co stoi czarno na papierze. Jeśli zna się treść, a unika wejścia w trans, staje się ona jednoznaczna. Przedstawione szczegóły nie występują sporadycznie w tekście. Nie chodzi tu o nagromadzenie detali, by dać fałszywy obraz. Przeciwnie, są one tylko zaznaczeniem grozy, wstrętu i strachu, poruszającej atmosfery szkoły magii i czarodziejstwa. Zarówno przy przedstawianiu bohaterów, jak i akcji musiałam dokonać wyboru. Do tej pory na 2833 stronach nie było żadnej sceny, która byłaby naprawdę pozytywna, zdrowa, wesoła, pełna nadziei. Wszystkie drzwi otwierają się do coraz to nowych pokojów grozy. Aktorzy - miejsca akcji 7 Przy prezentacji bohaterów dokonałam vv\ joru spośród postaci stworzonych przez autorkę. Jeśli cl .ciałoby się je wszystkie wymienić, byłoby ich 3-4 razy więcej. Nie ma wśród nich żadnej postaci, która stanowiłaby przeciwwagę dla całego opisanego ludku. Także rzekomo pozytywni bohaterowie, jak dyrektor szkoły - Albus Dumbledore, są wyposażeni w wiele satanistycznych symboli i wspierają zło. 1. Główni aktorzy Harry Potter - sierota „mieszaniec"; mama czarownica zmugolskiej rodziny, tata czarodziej. Jego rodzice zostali zabici zaklęciem przez Voldemorta. Harry nosi na czole bliznę od śmiertelnego zaklęcia Voldemorta, które przeżył. Ma ciągle koszmary, słyszy głosy, które go przerażają i wzywają do zabijania. Jego symptomy pogarszają się z każdym tomem. W tomie piątym zostanie opętany przez Voldemorta i rozwinie się jego podwójna osobowość. 7 Polskie odpowiedniki osób, stworzeń i miejsc na podstawie tłumaczenia Andrzeja Polkowskiego. (przyp. tłum.) 19 Lord Voldemort - Ten, Którego Imienia Nie Wolno Wymawiać; czarnoksiężnik; „mieszaniec". Jest samym złem (vol pochodzi od: voluntas - wola, volo - chcieć; mors - śmierć: ten, który chce śmierci); „zawsze potrzebuje ludzi, którzy pomagają mu w jego intrygach, którzy dzielą z nim swoją duszęT]8. Śmierciożercy - zwolennicy Voldemorta. Mugole - ludzie. Pogardliwie przedstawieni Dursleyowie są jedynymi ludźmi, którzy odgrywają rolę w tej historii. Szlamy - ich przodkami byli tylko mugole. Mieszańcy - ich przodkowie byli półczarodziejami, półmu-golami. Czysta krew - ich przodkami byli tylko czarodzieje. Petunia i Vernon Dursleyowie - wuj i ciotka Harry ego; mugole. Dręczą i upokarzają Harry ego. Odrzucają czary i magię. Dudley Dursley - syn Dursleyów; kuzyn Harry ego; „tłusta świnia". Albus Dumbledore - dyrektor Hogwartu; czarodziej. Jest uznawany za uosobienie dobra. 8 Gwiazdka za cudzysłowem oznacza: tak opisana jest postać na oficjalnej stronie internetowej Harry'ego Pottera. 20 Ron - najlepszy przyjaciel Harryego; „czysta krew". Jest szóstym dzieckiem w rodzinie Weasleyów, które uczy się w Hogwarcie. Wyśmiewany z powodu ubóstwa. Hermiona - przyjaciółka Harry'ego i Rona; nieczystej krwi, z rodziny mugoli, śmiertelniczka. Chce być wspaniałą czarownicą. Hagrid - półolbrzym (hag - zły, wywołujący przerażenie czarownik); gajowy Hogwartu; przyjaciel dzieci. „Jest trochę naiwny, dobroduszny, wierny i lojalny wobec ludzi, których lubi. Jego matka Frydwulfa była znana ze swojej brutalności"[*]. Hoduje monstrualne stworzenia, niektóre z nich nawzajem się pożerają. Glizdogon - sługa Voldemorta. Dla powstania „eliksiru życia" Voldemorta musi własnoręcznie odciąć sobie rękę. Draco Malfoy - uczeń z domu Slytherina; „czysta krew"; ,,ultraczarodziej"[*]; syn śmierciożercy Lucjusza; miał za obstawę ślizgonów Crabbe'a i Goyle'a; wróg Harry'ego. Syriusz Black - ukochany ojciec chrzestny Harryego; „czysta krew"; czarodziej; może zmieniać się w czarnego psa. Został usunięty z Ministerstwa Magii za masowy mord. Nienawidzi swojej matki. Profesor Quirrell - nauczyciel „obrony przed czarną magią"; opętany przez Voldemorta. Na końcu tomu pierwszego ukazuje się jego, dotychczas schowana pod turbanem, tylna głowa jako demoniczna twarz Voldemorta. 21 Profesor Snape - czarodziej; blady, z zakrzywionym nosem, straszny; nauczyciel eliksirów z zakonserwowanych zwierząt, jadowych zębów węży, duszonych ślimaków, szczurzych mózgów, tłuczonych chrabąszczy, „pokrojonych niemowląt", które rosną na mandragorze. Bellatrix Lestrange - śmierciożerca; oddana bezgranicznie Voldemortowi; kuzynka Syriusza. Uwielbia męczyć zaklęciem Crucio. Argus Filch - woźny Hogwartu. Znęca się nad uczniami, chciałby ich bić „aż do krwi". Dementorzy - ślepe, wysysające duszę duchy ciemności. Mieli straszną umiejętność: „zmuszali swoją ofiarę do przypomnienia sobie najgorszych chwil w życiu, by pogrążyła się bezwolnie we własnej rozpaczy..." (IV, 232). Wysysali z ofiary duszę przez pocałunek. Profesor Binns - duch; nauczyciel „historii magii". Prawie Bezgłowy Nick - duch, którego głowa wisi na kawałku skóry. Gruby Mnich - duch. Krwawy Baron - duch. Tiara Przydziału - czarodziejski kapelusz; selekcjonuje na początku roku szkolnego uczniów do poszczególnych 22 domów według ich wyglądu i cech. Do „śmierdzącego Slytherinu" są kierowani źli i brzydcy, 2. Postacie horroru Irytek- duch; rzucający uroki, złośliwy. Bluźnierczo przekręca kolędy. Parszywek - tłusty szczur; czarodziej; maskotka Rona. Smoki różnych gatunków - wszystkie niebezpieczne i wywołujące odrazę. Młode norweskiego smoka kolczastego wykluwały się w ogniu. Sklątki tylnowybuchowe - „wyglądały jak zdeformowane, pozbawione skorup homary, okropnie blade i oślizgłe, z mnóstwem nóżek sterczących w dziwnych miejscach. Głowy trudno było zlokalizować" (IV, 210). Gnomy - szkodniki ogrodowe, które tępi się przez odgno- mianie Skrzaty domowe - niewolnicy domu. Mają tendencję do zadawania sobie kar. Puszek - trójgłowy pies, wielki i okrutny. Wile - ukazują się jako najpiękniejsze kobiety świata; „ich twarze wydłużały się w ostre, zakończone dziobami 23 głowy ptaków, a z ramion wyrastały im pokryte łuskami skrzydła..." (IV, 122). Druzgotek - demon wody; okrutny; „zielony, ostre małe rogi, chude długie palce"[*]. Trolle - krwiożercze olbrzymy (ponad trzymetrowe); złośliwe; „z łysą głową przypominającą orzech kokosowy, ze zrogowaciałymi stopami"[*]. Wilkołak - mugol, który w czasie pełni księżyca zmienia się w drapieżnego wilka. 3. Miejsca akcji Hogwart - angielski zamek, siedziba szkoły magii i czarodziejstwa. Schody same się tutaj przemieszczają, obrazy mówią, drzewa biją. Panuje atmosfera ciągłego zagrożenia, nieufności, grozy, stosowania przemocy, pełnej samowoli przez dowolne używanie czarów i zaklęć. Cztery domy Hogwartu - Gryffindor, Ravenclaw, HufflepurT i Slytherin. Harry, Ron, Hermiona należą do Gryffindoru. Draco Malfoy należy do Sly therinu, „gdzie łączy się podstęp ze złośliwymi figlami", gdzie „wszyscy czarodzieje i czarownice są źli"[*]. Gryffindor i Slytherin walczą ze sobą aż do krwi. Ulica Pokątna - mogą tu chodzić jedynie czarodzieje, aby dokonać zakupu niezbędnych im rzeczy; do czarowa- 24 nia mogli kupić: sowy, szczury, ropuchy, śluz, kły, pazury, oczy żuków, ludzkie paznokcie, podręczniki czarów dla zaawansowanych (z zakazanego działu biblioteki), różdżki czarodziejskie. Ulica Śmiertelnego Nokturnu - dostępna tylko dla czarodziejów, ze sklepami czarnomagicznymi; tu na wystawie znajdują się: zwietrzała ręka na poduszce, zakrwawione karty do gry, gapiące się szklane oko, na ścianach wiszą złe maski, na ladzie leżą ludzkie kości. Co to może być za historia, która ma taką scenerię i opowiada o takich bohaterach? Tom I: Harry Potter i Kamień Filozoficzny Rodzice Harry ego byli czarodziejami. Zostali zabici przez śmiertelne zaklęcie Voldemorta, kiedy był niemowlęciem. Voldemort, Ten, Którego Imienia Nie Wolno Wymawiać, nie może zabić Harry ego, ponieważ matka chłopca z miłości ofiarowała się za syna. Rzucając na Harryego śmiertelne zaklęcie, które do niego wróciło, Voldemort stracił swoją bezpośrednią moc i może działać tylko w ten sposób, że posiądzie ciało i duszę innego człowieka oraz wyssie czyjąś krew, w tomie pierwszym jest to krew jednorożca. Aby odzyskać utraconą potęgę, musi wypić krew Harry ego. Czyni to w czwartym tomie. Harry emu udaje się przeżyć przynoszące śmierć zaklęcie Voldemorta, zostaje mu jednak na czole blizna w kształcie błyskawicy. Ponieważ Harry przeżył zaklęcie, jest znany (i sławny) w świecie magii. Czarodzieje umieszczają osieroconego Harry ego u jego ludzkich krewnych, wujka i ciotki Dursleyów i ich syna Dudleya. Harry dorasta u nich, a później spędza z nimi wakacje. Dursleyowie są źli, ograniczeni i prostaccy. Pierwszy rozdział (w każdym tomie) przedstawia, jak bardzo szykanowany jest Harry w domu wujostwa, przede wszystkim przez swojego kuzyna Dudleya, „różowe prosię". Dursleyowie to mugole, zwykli ludzie w przeciwieństwie 26 do czarodziejów i czarownic. Nienawidzą świata czarodziejów i jego wdzierania się w ich spokojne życie. Mając jedenaście lat, Harry odkrywa w niezwykłych okolicznościach, że jest czarodziejem. Za pomocą magicznych środków czarodzieje i czarownice tak przerazili Dursleyów, że ci w końcu pozwalają Harry emu iść do Hogwartu - szkoły magii i czarodziejstwa. Po Harryego przybywa Hagrid, miły, zrzędzący gajowy Hogwartu. Udają się razem do Londynu. Najpierw idą do banku. Hagrid na polecenie Dumbledore'a zabiera zdeponowany tam Kamień Filozoficzny. Kamień zmienia każdy metal w złoto i daje nieśmiertelność. (Powinien się raczej nazywać: „kamień żądzy".) Hagrid z Harrym kupują na ulicy Pokątnej niezbędne do czarów akcesoria. Są wśród nich: kociołek do eliksirów, śluz, zęby siekacze, pazury, oczy żuków, w tomie czwartym uzupełnione o ludzkie paznokcie (skąd pochodzą, nie wiadomo). Najważniejsza jest jednak różdżka. I wtedy dzieje się coś dziwnego: czarodziejska różdżka, którą Harry bierze do ręki, okazuje się „bratem" różdżki Voldemorta, ponieważ w obu jest pióro z ogona feniksa, a posiadał on tylko te dwa pióra. Sprzedawca różdżek mówi do Harryego: „Myślę, że możemy się po panu spodziewać wielkich rzeczy, panie Potter... Ostatecznie Ten, Którego Imienia Nie Wolno Wymawiać dokonywał wielkich rzeczy... strasznych, to prawda, ale wielkich" (1,93). Słyszymy: „strasznych, ale wielkich"... Dyrektorem szkoły magii i czarodziejstwa jest Albus Dumbledore. Jest powszechnie uważany za uosobienie 27 dobra: „wszyscy mówią, że Sam-Wiesz-Kto boi się tylko Dumbledorea" (I, 270). W czasie wielkiego święta na rozpoczęcie roku szkolnego uczniowie są przydzielani przez Tiarę Przydziału do poszczególnych domów Hogwartu. Dobrzy, dobrze wyglądający, sympatyczni idą do Gryffindoru, niesympatyczni, pospolici i brzydcy do Slytherinu9. Harry boi się, aby tiara nie odesłała go z powrotem do domu. Boi się odesłania, mimo że tej nocy miał koszmary, „obudził się, zlany potem i drżący ze strachu" (I, 139). Podczas uroczystości około dwudziestu duchów przechodzi przez ściany, między innymi Gruby Mnich, Prawie Bezgłowy Nick, Krwawy Baron „z pustymi, bladymi oczami i ponurą twarzą, w szatach zbryzganych srebrną krwią" (1,133). Harry zaprzyjaźnia się z Ronem i Hermioną. Razem uczą się magicznych praktyk i przeżywają straszliwe, ale fascynujące przygody. Jedną z nich jest gra w quidditcha. Uczniowie latają na miotłach (miotła Harry'ego to „Nimbus Dwa Tysiące"). Celem jest złapanie złotego znicza. Nie ma właściwie żadnych określonych reguł, ale za to siedemset możliwości popełnienia faulu. Harry zamierza przyczynić się do wygranej jego drużyny, jednak jeden z nauczycieli rzuca na niego klątwę, co o mało nie przeszkodziło w osiągnięciu zwycięstwa. Harry sądzi, że zrobił to Snape, który go nienawidzi. Harry, Ron i Hermioną odkrywają, że Voldemort dąży do tego, by powrócić do Hogwartu i objąć znów władzę. Przypuszczają, że potrzebny jest mu w tym celu Kamień 9 Na ten temat zobacz: Wolfgang Moser, Bóses Blut. Harry Potter: Rassis-mus als Megaseller. www. gutegeschichten.de 28 Filozoficzny. (Nie jest właściwie oczywiste dlaczego, bo Voldemort posiada już nieśmiertelność i nie cierpi na brak pieniędzy.) Przyjaciele odkrywają również, gdzie został ukryty kamień. Dumbledore umieścił go na trzecim piętrze szkoły. Jest strzeżony przez trójgłowego psa Puszka i wiele zaklęć. Harry lubi łamać reguły szkoły i jest za to upominany z przymrużeniem oka. Coraz bardziej podoba mu się w Ho-gwarcie, chociaż dręczą go coraz straszniejsze koszmary: „Harry budził się w nocy, dręczony swoim dawnym koszmarem sennym, tyle że teraz było jeszcze gorzej, bo pojawiała się również zakapturzona postać zbroczona krwią" (1,272). Tę postać Harry spotyka w Zakazanym Lesie, gdy akurat pije krew jednorożca. Harry i jego przyjaciele słusznie domyślają się, że był to Voldemort i błędnie sądzą, że Snape chce mu przekazać Kamień Filozoficzny. Aby to uniemożliwić, Harry ryzykuje życie. Tak to uzasadnia: „Jeśli Snape dorwie się do Kamienia, Voldemort wróci! Nie wiecie, co było, kiedy już raz próbował przejąć tu władzę? Jeśli teraz tego dokona, w ogóle nie będzie już żadnej szkoły, z której będą mogli kogokolwiek wyrzucić! Zamieni ją w kupę gruzów albo zrobi tu szkołę czarnej magii!" (I, 279). Harry chce walczyć z Voldemortem, a nie uciekać ze szkoły - z miejsca, gdzie jest dręczony przez nauczycieli, uczniów i koszmary. Pragnie uniemożliwić zmianę Hogwartu w szkołę czarnej magii - a przecież Hogwart jest już szkołą, w której naucza się i praktykuje czarną magię. Ostatnia potyczka, której celem jest zdobycie Kamienia Filozoficznego, nie toczy się pomiędzy Harrym a profesorem Snapeem, jak Harry tego oczekiwał, lecz profesorem Quirrellem. Quirrell okazał się tym, który chciał go zabić 29 podczas gry w quidditcha. Nie zrobił tego profesor Snape. Przeciwnie - Snape uratował Harry'emu życie, wypowiadając przeciwzaklęcie. Dumbledore wyjaśnia później Harry emu, dlaczego tak się stało. Quirrell, którego Harry słyszał czasem mówiącego do siebie, objaśnia, jak mu się żyje z jego mistrzem: „On jest ze mną wszędzie. Spotkałem go, kiedy podróżowałem dookoła świata. Byłem wtedy głupim młokosem, miałem zupełnie śmieszne poglądy na dobro i zło. Lord Voldemort pokazał mi, jak bardzo się myliłem. Nie ma czegoś takiego, jak dobro i zło, jest tylko władza i potęga... I mnóstwo ludzi zbyt słabych, by osiągnąć władzę i potęgę..." (I, 300). W filmie, dozwolonym od szóstego roku życia, grzmią te słowa w całej sali kinowej. Quirrell mówi dalej: „Od tego czasu służyłem mu wiernie, choć nie była to łatwa służba. Był wobec mnie bezlitosny - tu zadrżał nagle - i chwała mu za to. Błędów łatwo nie wybaczał" (I, 300). Quirrell pragnie zdobyć kamień, który został ukryty w magicznym lustrze. Wykorzystuje do tego Harryego. Ale Harry nie przyznaje się, co naprawdę widzi w lustrze. Niespodziewanie Kamień Filozoficzny zostaje umieszczony w jego kieszeni. Quirrell chce mu go odebrać. Okazuje się, że Quirrell i Voldemort to jedno: „Tam, gdzie powinien być tył głowy Quirrella, ujrzał twarz -najstraszniejszą twarz, jaką widział w życiu. Była kredowo-biała, miała okropne czerwone oczy i szparki zamiast nosa, jak wąż" (I, 302). W filmie jest to niezapomniana scena. Voldemort mówi: „Pojawiam się tylko wtedy, gdy mogę wstąpić w czyjeś ciało... ale zawsze byli i są tacy, co użyczają mi swoich serc i umysłów" (I, 302). 30 Śmiertelna klątwa, którą Voldemort chce rzucić na Harry ego, nie zostaje wypowiedziana, bo Harry w odpowiednim momencie zasłania twarz Voldemorta dłonią, a jego dotyk sprawia Quirrellowi straszliwy ból, parzy go. Harry nie zginął. Voldemort nie został pokonany. Gra może toczyć się według tego samego schematu w następnym tomie. Harry zapada w ciemność. Budzi się w pokoju dla chorych i widzi Dumbledore'a. Pyta go: „dlaczego Quirrell nie mógł mnie dotknąć?". Odpowiedź powinna brzmieć - ponieważ dotyk Harryego powodował krwawe pęcherze, palił. Dumbledore mówi jednak: „Twoja matka oddała za ciebie życie. Jedyną rzeczą, której Voldemort nie potrafi zrozumieć, jest miłość. [...] Ta miłość jest w twojej skórze. Quir-rell, pełen nienawiści, żądzy i ambicji, dzielący ciało i duszę z Voldemortem, nie mógł ciebie dotknąć właśnie dlatego. Mękę sprawiało mu samo dotknięcie kogoś naznaczonego czymś tak dobrym" (1,308). Po wzniosłych słowach o miłości Dumbledore raczy się „fasolką Botta" o smaku „woszczyzny z uszu" (I, 310)... Harry musi spędzić wakacje w świecie mugoli. Złośliwie mówi: „Oni nie wiedzą, że nie wolno nam wykorzystywać magii w domu. Tego lata trochę sobie poużywam na Dudleyu" (I, 319). Taka jest treść pierwszego tomu serii o Harrym Potterze. Przedstawiłam tu historię bez interpretacji i analizy. Zrobiłam jedno. Odrzuciłam baranią skórę, w którą ubrał się wilk - beztroska historia o pełnej przygód przyjaźni między Harrym, Ronem a Hermioną. 31 Związek między trójką przyjaciół stanowi odbicie całkiem normalnego życia uczniów i daje młodym czytelnikom oraz widzom płaszczyznę identyfikacji. Rzekomo niegroźny tom pierwszy pełen jest zaklęć, krwi, magii, straszydeł, groźnych stworzeń, demonicznego opętania, a w końcu bezpośredniego spotkania z diabłem. Według wzoru tomu pierwszego zbudowane są pozostałe tomy. Punktem kulminacyjnym każdego tomu jest spotkanie Voldemorta i Harry ego, w którym Harry jest ratowany, a Voldemort znika, by pojawić się w następnym tomie. W czterech pierwszych tomach Harry walczy (pozornie) przeciw powrotowi Voldemorta, ponieważ uważa, że Hogwart może zostać zamieniony w to, czym już jest - w szkołę czarnej magii. Przez cały ten czas Voldemort działa przez opętania. W tomie czwartym podczas rytuału na cmentarzu udaje się Voldemortowi wypić krew Harry ego, której potrzebuje, aby utwierdzić swoje panowanie. Pomimo że napięcie jest budowane przez całe cztery tomy, w tomie piątym nie dzieje się nic nowego: ani Hogwart nie zostaje zrównany z ziemią, ani nic nie zmienia się w szkolnym dniu pełnym czarnej magii. Jedyną różnicę stanowi to, że to sam Harry zostaje opętany przez Voldemorta. Tom pierwszy traktuje opisywany świat jako niegroźny, ale metoda jest tu już widoczna. Pytanie o metodę służy wyjaśnieniu, nie dotyczy prawdziwych zamiarów autorki, bo te pozostają jej tajemnicą. Jest jasne, że wyrafinowana inteligencja dzieła polega na systematycznym dezorien-towaniu, czym jest dobro, a czym zło, poprzez długie przyzwyczajanie do tego, co straszne, wzbudzające wstręt, przez fascynację magią i jej upowszechnienie. Czy jest to 32 tylko produkt uboczny tego dzieła? Niech czytelnik sam to osądzi. Odpowiedź jest istotna. Ważne, by zdecydować, czy duchowa strawa, którą Harry Potter serwuje młodym na całym świecie, czyni zdrowym, czy chorym, wolnym, czy zależnym, budzi nadzieję, czy strach. Metoda 1. Wprowadzanie w trans Lektura Harryego Pottera wprowadza w trans. Trans oznacza zmianę normalnego stanu świadomości, przez co są ograniczone funkcje intelektu, a to z kolei ułatwia dostęp do podświadomości. Dzieje się to przez: • zalew informacjami; • bardzo szybkie zmiany obrazu, tak że intelekt traci kontrolę; • wytwarzanie stanu wysokiego napięcia; • zagmatwanie i unieważnienie normalnych punktów orientacyjnych, przede wszystkim naturalnych kryteriów dobra i zła. Świat Harry'ego Pottera jest wypełniony ogromną ilością osób i stworzeń, które nieustannie zmieniają swoją pozycję - raz są po jednej, innym razem po drugiej stronie, a także swoją postać. Pojawiają się wciąż nowe wątki akcji, z przerażającymi treściami, bez jasnej struktury. Czytelnik jest zalewany, jak w nowoczesnych filmach, reklamach, teledy-skach, szybko zmieniającymi się obrazami. Napięcie narasta przede wszystkim przez podrażnienie nerwów, przez przed- 34 Metoda 1. Wprowadzanie w trans Lektura Harry'ego Pottera wprowadza w trans. Trans oznacza zmianę normalnego stanu świadomości, przez co są ograniczone funkcje intelektu, a to z kolei ułatwia dostęp do podświadomości. Dzieje się to przez: • zalew informacjami; • bardzo szybkie zmiany obrazu, tak że intelekt traci kontrolę; • wytwarzanie stanu wysokiego napięcia; • zagmatwanie i unieważnienie normalnych punktów orientacyjnych, przede wszystkim naturalnych kryteriów dobra i zła. Świat Harry'ego Pottera jest wypełniony ogromną ilością osób i stworzeń, które nieustannie zmieniają swoją pozycję - raz są po jednej, innym razem po drugiej stronie, a także swoją postać. Pojawiają się wciąż nowe wątki akcji, z przerażającymi treściami, bez jasnej struktury. Czytelnik jest zalewany, jak w nowoczesnych filmach, reklamach, teledy-skach, szybko zmieniającymi się obrazami. Napięcie narasta przede wszystkim przez podrażnienie nerwów, przez przed- 34 stawienie świata magii, gdzie panuje doskonała anarchia, bohaterowie żyją w ciągłym zagrożeniu, nikomu nie mogą ufać, a gra prowadzona jest na śmierć i życie. Co chwilę pojawiają się wciąż to nowe postacie rodem z horroru - ludzie i stwory. Robią rzeczy, które są złamaniem tabu, przekroczeniem istniejących do tej pory granic w przedstawianiu scen horroru przeznaczonych dla dzieci i młodzieży. To wywołuje w czytelniku chęć na więcej, tak że nie może już świadomie oceniać, czy to, co czyta, odpowiada jego systemowi wartości. A ten systematycznie przestaje obowiązywać. (Na temat hipnotycznej indukcji piszę dalej.) Wszystkie te czynniki są wzmacniane, gdyż leżąca pozycja czytania i „zabieranie" snu ułatwiają dostęp do podświadomości. 2. Poniżanie świata ludzi, gloryfikowanie świata czarownic i czarodziejów Do tej pory świat ludzi, ich życie uważano za dobre, a świat czarownic i czarodziejów za zły. Jednak J. K. Rowling udało się odwrócić bieguny. Po 70 stronach książki, a w filmie po 10 minutach, świat ludzi ukazuje się czytelnikowi/widzowi jako zły, a świat czarownic i czarodziejów może niejako dobry - takiego pytania się nie stawia - ale jako taki, do którego warto dążyć. Harry ryzykuje własne życie, aby pozostać w tym świecie - byle tylko nie musiał wracać do świata ludzi! Jak autorka realizuje to „magiczne dzieło sztuki"? Już na początku historii przeżywamy, jak uroczy, niewinny i godny zaufania Harry jest szykanowany przez złą rodzinę zastępczą. Musi mieszkać w komórce pod schodami - jak pies. 35 Jego rówieśnik, kuzyn Dudley, otrzymuje wszystko, Harry nic. Dudley jest gruby, brzydki, tyranizuje Harry ego, także w obecności rodziców, za co jest przez nich nagradzany. Dudley jest gruby - „przypominał prosiaka" (II, 10) - zachowuje się jak świnia i jest za to przez rodziców pieszczony. Czarodziej Hagrid wyczarowuje kuzynowi świński ogonek. „Chciałem go zamienić w prosiaka, ale chyba jest już taką świnią, że bardziej się nie dało" (I, 66). Bycie grubym jest w naszej przejedzonej kulturze piętnem numer jeden. W Niemczech 40% dzieci poniżej dziesiątego roku życia ma nadwagę, a setki tysięcy są chore na anoreksję czy bulimię, co jest przejawem ucieczki od tego piętna. Ten guzik autorka wciska bez oporów, aby manipulować emocjonalnie młodymi czytelnikami. Dzięki temu zabiegowi duża część czytelników nie zauważa, że jest popychana w samoosądzenie. Nie tylko kuzyn, także wujek i ciotka przedstawieni są w żałosny i poniżający sposób. Ciotka jest histerycznym czupirad-łem, twarz wujka jest „wielka i rozlazła" - Harry kiedyś nastąpił na nią przez nieuwagę (1,44). Fakt, że wujek i ciotka przyjęli do siebie dziecko i je wychowali, jest przemilczany. Niesprawiedliwość, nieczułość, brzydota, przywiązanie do tego, co zewnętrzne, puste normy: normalne życie zostało przedstawione jako obrzydliwe, znienawidzone. Właśnie tak, jak przeżywa to wiele dzieci, a w szczególności miliony, których rodzice się rozwiedli: mało bezpieczeństwa i miłości, strach przed tym, co powiedzą sąsiedzi, bezradni rodzice, którzy dopuszczają do tego, że dzieci ich terroryzują i nie szanują, mobbing wśród kolegów w szkole. Normalni ludzie określani są pogardliwie „mugole", co podkreśla odrazę, jaką budzą. W Harrym Potte-rze nie ma pozytywnego świata ludzi. 36 Wujek i ciotka nie chcą mieć nic do czynienia ze światem czarodziejów i czarownic, nie chcą, by Harry poszedł do ich szkoły. Ponieważ lekceważenie dla świata ludzi już zostało mocno nakreślone, opór wujostwa wydaje się być kołtuński i małoduszny (I, 63 i następne). Poprzez magiczne uciążliwości, do jakich przyczynia się świat czarodziejski, wywołuje się u Dursleyów brak poczucia bezpieczeństwa i przerażenie, przez co ich opór zanika. Jest oczywiste, że Harry chce uciec od tej rodziny. Dlaczego chce się uczyć czarów, wyjaśnia, gdy robi z Hagri-dem zakupy na ulicy Pokątnej: „Chciałem znaleźć coś na Dudleya" (I, 88). Jego pierwszym motywem jest chęć zemsty. Do tego są odpowiednie podręczniki, jak „grube dzieło pod tytułem Zaklęcia i przeciwzaklęcia (oczaruj swoich przyjaciół i pognęb swoich wrogów ostatnimi nowościami: Nagła Utrata Włosów, Galaretowate Nogi, Język w Supeł i wiele, wiele, wiele innych)" (I, 88), ale Hagrid uważa, że Harry jeszcze ich nie potrzebuje: „A zresztą i tak by ci nie wyszło, chłopie, trzeba się długo uczyć, żeby osiągnąć taki poziom" (1,88). Celem nauki jest więc opanowanie zaklęć, które szkodzą. W czwartym tomie Dudley, „tyranizująca świnia", natknął się na (podsuniętą przez Freda Weasleya) „fasolkę Botta" o smaku toffi, co wyzwoliło zaklęcie sprawiające, że język zwisał mu z ust „jak wielki, oślizgły pyton" (IV, 58). Ta pieśń manipulacji, którą autorka gra na fortepianie zranionych uczuć i tęsknot dzieci, pojawia się w każdym tomie w różnych wariacjach. Dlatego emocjonalnie zrozumiałe jest, że Harry chętnie idzie do szkoły magii i czarodziejstwa, chociaż tam często budzi się zlany potem z powodu koszmarów. Żyje on w nieobliczalnym świecie złych 37 nauczycieli, groźnych, wielkich potworów, umazanych krwią duchów, wywołujących grozę zaklęć i czarów, przy czym nie ma w tym świecie żadnego źródła miłości. Jeden jedyny raz odczuwa się coś takiego jak miłość. Ale w jakim kontekście? Harry widzi przez chwilkę w magicznym lustrze, stojącym na dwóch szponiastych stopach, swoich zmarłych rodziców, którzy się do niego czule uśmiechają. Mama czarownica i tata czarodziej. (Często osoby i sytuacje, które moglibyśmy uznać za pozytywne, są wyposażane przez autorkę w satanistyczne symbole - tu szponiaste stopy lustra). W filmie Harry szuka ręki mamy, ale trafia na pustkę... Przyjaźń między Harrym, Ronem a Hermioną to cienki płaszcz, jaki musi istnieć, aby przykryć świat zła. Jest to koło ratunkowe, dzięki któremu Harry porusza się w morzu potworów. Ma to odbicie w realnych problemach dzieci chociażby z rozbitych rodzin: rozłąka z rodzicami i ucieczka w przyjaźń z tak samo zagubionymi rówieśnikami. Od początku Harry jest znany w Hogwarcie. Dlaczego? Ponieważ przeżył zaklęcie Voldemorta. Sam Harry nie rozumie, że nie ma w tym jego zasługi. Jego popularność jest niczym innym jak pociechą dla stęsknionych dzieci, które chcą być tak sławne jak ich idole. Jako że emocjonalny guzik został w czytelniku przyciśnięty, nie wymaga to żadnego przekonującego uzasadnienia. Harry jest sławny, to wystarczy. Wraz z wejściem do szkoły magii i czarodziejstwa został uczyniony krok w kierunku świata zła. Pozorna walka między dobrem a złem odbywa się wewnątrz zła. Czytelnik zanurza się w świat zła, a z czasem postrzega zło jako coś normalnego i pociągającego. 38 3. Brak transcendentnego wymiaru, odwrócenie boskich symboli Wiara uczy, że nad człowiekiem jest niebo, a pod człowiekiem piekło. Między nimi rozciąga się ziemski świat. Dziś coraz częściej ludzie wierzą w to, że nie ma transcendentnego wymiaru i dążą do szczęście tylko na ziemskim poziomie. Świat Harry'ego Pottera jest z dwóch stron zamknięty: do ludzi, ponieważ ci są ośmieszani, i do wyzwalającego transcendentnego wymiaru. W tomie piątym Dumbledore wyjaśnia Harry'emu, dlaczego musi wrócić na ferie do znienawidzonego świata mugoli: „Ofiara twojej matki uczyniła z więzi krwi najmocniejszą tarczę ochronną, jaką mogłem ci zapewnić. [...] Dopóki możesz nazywać swym domem miejsce zamieszkania człowieka, w którego żyłach płynie krew twojej matki, dopóty Voldemort nie może cię tam tknąć ani wyrządzić ci krzywdy. On przelał jej krew, ale ta krew wciąż płynie w tobie i w jej siostrze. Jej krew stała się twoim schronieniem. Wracasz tam tylko raz w roku, ale jak długo będziesz to miejsce nazywał swym domem, nie może ci tam wyrządzić krzywdy" (V, 912). Miejsce, którego Harry najbardziej nienawidzi, to dom jego opiekunów. Jednocześnie ten dom jest jedynym miejscem ochrony przed atakami Voldemorta. Wniosek z tego jest taki, że w zamkniętym świecie nie ma dla Harryego żadnego schronienia. Nazwa świata, który nie daje żadnego schronienia, to piekło. Nawet jeśli Bóg w opisywanym świecie się nie pojawia, nie jest bezpośrednio wymieniany, to Harry Potter od początku 39 staje do walki przeciw Niemu. Boskie atrybuty są małpowane i odwracane. Jest tylko jeden nieśmiertelny. Jest nim Voldemort, Ten, Który Chce Śmierci. W rozwoju historii jest on nie tylko przez swoich zwolenników - śmierciożerców, ale i przez rzekomego przeciwnika - dyrektora szkoły Dumbledorea, tytułowany „Lordem Voldemortem" (IV, 746). Harry zawdzięcza swoje życie ofierze matki. W ten sposób przywoływany jest motyw Chrystusa i Jego ofiary życia. Matka, która się tu ofiarowała, jest czarowni