agroaa Przeglądu i Gospodarczego Gazety Prawnej Kij Miasto złotych kopuł Aleksander Strojny Wydawnictwo Bezdroża | Przewodnik turystyczny ???????^?i^? — TRASA Z (SIU/) Lb Mcuonaicrs — TRASA 3 (s. 118) 26 Restauracja KOZAK MAMAJ — TRASA 4 (s. 129) 32 Bar DOMASZNIA KUCHNIA TRASA 5 (s.156) 36 Restauracja KOBZAR ? Informacja turystyczna 43 Restauracja PUZATA CHATA «L Port rzeczny 46 Restauracja ŁYPSKYJ KI Poczta Główna OSOBNIAK @ Internet 48 Fast-food SZWYDKO $ Bank 49 Restauracja MEMFIS ¦? Apteka 50 Restauracja KORCZMA O Szpital, pogotowie 52 Restauracja i dyskoteka ? Metro JAMAJKA ? 9 HotelANDRIJIWSKYJ 55 Restauracja WUtYK 14 Hotel DNIPRO 56 Pizzeria ?????? HAUSE 17 Hotel KOZACKYJ 57 McDonald's 21 Hotel UKRAINA ? 6 Kawiarnia KOttESO 30 Hotel LYBID 7 Kawiarnia ROSYJSKA KNIGA 31 Hotel EKSPRES 41 Kawiarnia-restauracja 39 Hotel SANKT PETERSBURG ROMBOUTS 42 Hotel PREMIER-PAŁAC <a Piwiarnie 45 Hotel KYIV 28 BRASSERIE LE COSMOPOLITE 62 Hotel U WALENTYNY 53 BELGI AN BEER CAFE BELLE VU E Itl 1 Restauracja @ 13 Filharmonia KAPITAN NEMO 29 Opera 3 Bar DOMASZNIA KUCHNIA 1*2 KinoŻOWTEŃ 4 Fast-food MISTER SNACK 11 Kino KIJOWSKA RUŚ 5 Pizzeria CZELATANO 22KinoKINOPAtAC 8 Restauracja SWITLYCIA 23 Kino UKRAINA 12 Restauracja KNIAŻY GRAD 37 Kino DRUŻBA 15 Restauracja DNIPRO 51 KinoKINOPANORAMA 18 McDonald's 54 Kino BUDYNEK KINO 19 Bar GLOBUS O Cyrk 20 Fast-food SZWYDKO l\lj\JVV VCI I ii Ul 11 Trasy opisane w przewodniku ? 10 Narodowe Muzeum Historii Ukrainy 16 Narodowe Muzeum Sztuki Pięknej 33 Naukowo-Przyrodnicze Narodowe Muzeum Ukrainy 34 Narodowe Muzeum Literatury Ukraińskiej 38 Narodowe Muzeum Tarasa Szewczenki 40 Muzeum Sztuki Zachodniej i Wschodniej 58 Państwowe Muzeum Ukraińskiej Sztuki Dekoracyjnej 59 Muzeum Skarbów Historycznych 60 Muzeum Książek i Druku Ukrainy 61 Muzeum Historii Wielkiej Wojny Ojczyźnianej 1941-1945 r. © 27 Molodiżnyj Teatr 35 Narodowy Akademicki Teatr im.tesi Ukrainki 44 Narodowy Akademicki Teatr im. Iwana Franka 47 Teatr na Lypkach • • A Kij Miasto Aleksander Strojn Wydawnictwo Bez w/WóiÓ&cka 23 — I siadł Oleg, władając w Kijowie, i rzekł: „To będzie matka grodów ruskich". Powieść minionych lat (XII w.) ? oj *ą l • • > Kijów Miasto złotych kopuł Aleksander Strojny uiPI rĄ Wydawnictwo Bezdroża | Przewodnik turystyczny Autor przewodnika: Aleksander Strojny - koncepcja całości, uzupełnienia w rozdz. III Współpraca: Bogdan Berezenko (rozdz. III), Artur Grossman (minisłownik polsko-ukraiński), Piotr Uruski (opis Soboru Sofijskiego s. 93-95, ramka „Pierwszy ruski metropolita") Koncepcja serii: Łukasz Galusek, Tomasz Ostrowski Redakcja: Paulina Orłowska Redaktor prowadzący: Marzena Daszewska Korekta: Adam Pluszka Autorzy zdjęć: Michał Jurecki, Jędrzej Majka, Jacek Tokarski Zdjęcia na okładkach: Okł. I - Kopuły Soboru Zaśnięcie Bogurodzicy, fot. J. Tokarski Okł. IV - Gołębiarz, fot. J. Tokarski Redakcja map i schematów: Paulina Orłowska Wykonanie map i planów miast: Maja Białkowska, Anna Styrska Rysunki i schematy: Wojciech Kwiecień-Janikowski, Paweł Panczakiewicz Projekt okładki, koncepcja graficzna serii: Kuba Sowiński Koncepcja graficzna: Łukasz Galusek, Dominika Zaręba Skład: Paweł Kosmalski, Michał Tincel Druk: Drukarnia SKLENIARZ, Kraków Autorzy i wydawca przewodnika dołożyli wszelkich starań, by jego treść byta jak najbardziej zgodna z rzeczywistością. Nie mogą jednak wziąć odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki wynikłe z wykorzystania zawartych w nim informacji. Będziemy wdzięczni naszym Czytelnikom za informacje dotyczące Mędów i nieaktualnych informacji. Wszelkie uwagi są dla nas cenne, gdyż dzięki nim możemy poprawić kolejne wydania. Prosimy kontaktować się z nami na poniższy adres Wydawnictwo Bezdroża ul. Pychowicka 7, 30-364 Kraków tel.: (0-12) 269 29 61, 267 77 10, faks: (0-12) 267 77 11 e-mail: [email protected], www.bezdroza.com.pl Sprzedaż dla księgarń i hurtowni wyłącznie przez Biuro Handlowe „Amistad" tel.: (0-12) 267 77 10, faks: (0-12) 267 77 11, e-mail: [email protected] www.dystrybucja.amistad.pl Wydanie I, Kraków 2005 ISBN 83-89676-37-0 Copyright © by Wydawnictwo Bezdroża, 2005 SPIS TREŚCI 0 autorze.....................................................................................................6 0 przewodniku...........................................................................................6 Rozdział I. Przygotowania i przejazd.................................................7 Przygotowania do podróży..........................................................................7 Literatura turystyczna: przewodniki, plany i mapy .......................................7 Słowniki i rozmówki......................................................................................9 Formalności wizowo-paszportowe ..............................................................10 Zabezpieczenia medyczne ........................................................................... 12 Sprzęt turystyczny, materiały fotograficzne i inne przydatne rzeczy .......... 13 Wybór czasu podróży...................................................................................14 Przejazd ......................................................................................................14 Podróż pociągiem.........................................................................................14 Podróż autobusem........................................................................................15 Podróż samochodem ....................................................................................15 Podróż samolotem........................................................................................16 Trasa kombinowana .....................................................................................16 Rozdziału. Informacjehistoryczno-krajoznawcze.......................19 Charakterystyka geograficzna..................................................................19 Historia miasta ...........................................................................................21 Narodziny „Matki grodów ruskich" (I?-?II w.) ........................................21 Od najazdu tatarskiego do dominacji litewskiej (XIII-XVI w.)..................29 Rzeczpospolita i epoka Mohylańska (XVI-XVII w.)..................................33 Pod panowaniem władców Wszechrusi.......................................................37 Dymy pożarów, jarzmo i wolność (Kijów w XX w.) ..................................41 Kijów dostaniecie, ile chcecie! Rzecz o polskim obrazie Kijowa ..........47 Kilka słów o sztuce cerkiewnej .................................................................51 Prawosławne ABC......................................................................................53 Miasto oczyma jego mieszkańców. Od Nestora do Bułhakowa .............56 Rozdział III. Informacje praktyczne..................................................67 Dworce ........................................................................................................67 Dworzec kolejowy.......................................................................................67 Dworzec autobusowy...................................................................................69 Lotniska........................................................................................................69 Porty rzeczne i morskie................................................................................70 Komunikacja miejska................................................................................70 Metro............................................................................................................70 Autobusy......................................................................................................72 Tramwaje i trolejbusy ..................................................................................73 Taksówki ......................................................................................................73 Lokalny transport kolejowy .........................................................................73 Alternatywne środki transportu....................................................................74 Informacja turystyczna .............................................................................74 Wymiana waluty ........................................................................................74 Noclegi.........................................................................................................74 Bazy turystyczne..........................................................................................75 Akademiki....................................................................................................75 Hotele ekonomiczne (tanie) .........................................................................75 Hotele...........................................................................................................75 Kwatery prywatne........................................................................................77 Wyżywienie .................................................................................................78 Restauracje...................................................................................................78 Kawiarnie.....................................................................................................78 Bary przekąskowe i fast-foody ....................................................................78 Sklepy spożywcze (całodobowe), supermarkety, targowiska......................79 Kuchnia, czyli czego koniecznie trzeba spróbować ....................................80 Kultura i sztuka .........................................................................................80 Teatr, filharmonia, opera ..............................................................................81 Muzea i galerie sztuki ..................................................................................82 Kalendarium wydarzeń i festiwali ...............................................................83 Rozrywka ....................................................................................................83 Kina..............................................................................................................83 Relaks i aktywny wypoczynek.....................................................................84 Poczta, telekomunikacja, Internet............................................................84 Zakupy i pamiątki......................................................................................84 Rozdział IV. Trasy spacerów po mieście...........................................85 Trasa 1. Stary Gród ......................................................................................85 Trasa 2. Ukraińska metropolia...................................................................107 Trasa 3. Brzeg Dniepru i Padół.................................................................. 118 Trasa 4. Pieczersk ......................................................................................129 Trasa 5. Wokół historycznego centrum......................................................156 Minisłownik polsko-ukraiński.............................................................163 Literatura................................................................................................167 Spis ramek w tekście............................................................................168 Indeks nazw geograficznych i obiektów z Rozdziału IV...............169 SPIS PLANÓW I MAP Kijów - centrum. Trasy opisane w przewodniku (skrzydełko przedniej okładki) Kijów - schemat metra ............................................................................... 71 Trasa 1 ......................................................................................................... 86 Trasa 2....................................................................................................... ?8 Trasa 3....................................................................................................... 119 Trasa 4....................................................................................................... 130 Ławra Pieczersko-Kijowska ..................................................................... 139 Trasa 5........................................................................................................157 Kijów (skrzydełko tylnej okładki) Objaśnienie symboli stosowanych na mapach ? Informacja turystyczna <¦ Piwiarnia ? Dworzec kolejowy & Targ O Dworzec autobusowy ? Muzeum ¦f1 Lotnisko I Kościół katolicki J, Port rzeczny $ Cerkiew prawosławna ? Metro jj; Monaster $ Bank J Zbór luterański ? Poczta g? Obiekt zabytkowy •f Apteka Uf Pałac O Pogotowie, szpital © Zabytek UNESCO @ Internet A Pomnik M. Kino ? Ruiny © Teatr ? Obiekt użyteczności publicznej W Filharmonia, opera ES Cmentarz 0 Cyrk — Trasa opisana w przewodniku A Ogród zoologiczny, ogród botaniczny «—~ Rzeka ? Uniwersytet •> Jezioro A Hotel, pensjonat = Droga łll Restauracja =— Kolej Jfe Kawiarnia, cukiernia LiiJ Numer drogi O autorze Aleksander Strojny (ur. 1976 w Tarnowie) jest historykiem. Interesuje się dziejami Europy Wschodniej, a w szczególności wzajemnym oddziaływaniem polskiej kultury i Wschodu w dobie nowożytnej. Jest autorem kilku prac naukowych i popularnonaukowych na czele z edycj^Poselstwopolsko - litewskie do Moskwy w roku 1678 szczęśliwie przedsięwzięte, opisane przez naocznego świadka Bernarda Tannera (Kraków 2002). Podróże po bezdrożach naszej części Europy to jego pasja, która zaowocowała licznymi przewodnikami wydanymi przez nasze wydawnictwo (Lwów. Miasto wschodu i zachodu; Piwnym szlakiem po Europie Środka; Praga. Złoty gród nad Wełtawą i in.). Książkę tę poświęcam Monice i małej Oli O przewodniku Kijów jest miastem, w którym każdy znajdzie coś dla siebie. Miłośnicy zabytków odnajdą tu niesamowitą atmosferę przeszłości, skrytą pod złotymi kopułami ruskich cerkwi, unoszącą się wśród licznych parków, skwerów i wzgórz naddnieprzańskiej stolicy. Bez trudu odnajdą ją w postaciach skamieniałych na cokołach pomników, wśród mogił kijowskich nekropolii i salach stołecznych muzeów i galerii. Usłyszą w dźwiękach pieczerskich kurantów i monotonnych zaśpiewów mnichów z Soboru Michajłowskiego. Tym, którym od porosłych kurzem mroków przeszłości bliższe są uciechy tego świata, bez reszty zachłysną się wolnością w świąteczny wieczór spędzony na Chreszczatyku czy w którymś z kijowskich klubów. Jest w tym mieście coś ulotnego, co odbiwszy się w toni Dniepru, wzmocniwszy o dźwięki dzwonów Świętej Sofii poleci niczym tatarska strzała ku Majdananowi Niezależności i rozbłyśnie w pełnym życia uśmiechu młodej Ukrainki. To coś, zwane przez niektórych genius łoci, jest w pianie kufla Obołonia czy Sławutycza albo w gorzkawo-słodkim hauście miodowej percówki, jest w dźwiękach orkiestry witającej ekspres Kijów - 6Moskwa, jest w zmęczonych oczach babuszki sprzedającej słonecznik na Bessarabce, jest i w wymarłym, monumentalnym pałacu prezydenckim. To wszystko jest w Kijowie - grodzie strzeżonym przez Boga, godnie noszącego tytuł ????????????? ?????, zwanego z racji swych powikłanych dziejów, raz dragą Troją, raz drugim Jeruzalem. ROZDZIAŁ I PRZYGOTOWANIA I PRZEJAZD PRZYGOTOWANIA DO PODRÓŻY Literatura turystyczna: przewodniki, plany i mapy Książka, którą trzymacie Państwo w dłoni jest pierwszym od wielu lat przewodnikiem po Kijowie w języku polskim. Święta stolica wszystkiej Rusi została ostatnio jakby zapomniana przez polskich turystów i obieżyświatów. Tylko nieliczne biura podróży oferują tam możliwość spędzania wolnego czasu. Zupełnie niesłusznie, ponieważ miasto to, wszak tak nieodległe od naszego kraju, jest nie tylko wspaniałym rezerwatem historycznych pamiątek, ale i wielką wschodnią metropolią, gdzie mieszająsię rozmaite wpływy zachodnioeuropejskie i rosyjskie, gdzie to, co postępowe miesza się z surrealizmem minionej epoki. Nasza książka próbuje na nowo przywrócić miasto Kija polskiemu turyście - na nowo, bowiem sto kilkadziesiąt lat temu pobyt w Kijowie nie należał do rzadkości wśród wykształconych kręgów polskiego społeczeństwa. Dowodem na to jest choćby Bibliografia pomników kultury dawnych kresów południowo-wschodnich Rzeczypospolitej południowo-wschodniej wydana cztery lata temu w Krakowie przez Agnieszkę Bie- drzycką, która przedstawia sporą literaturę - głównie właśnie XIX-wieczną i w języku polskim - poświęconą opisywanemu przeze mnie miastu. W ostatnich latach na Ukrainie ukazało się mnóstwo publikacji wszelkiego typu, od naukowych rozpraw przez leksykony i antologie po turystyczne foldery poświęcone stolicy Ukrainy. Ich ogarnięcie jest już sporym wyczynem. Na wyróżnienie zasługuje seria popularnonaukowych opracowań ???i??????i ??????i ??????? wydawanych od 1997 r. (ukazały się m.in. omówienia monastyru Michajłowskiego, Wydubickiego, Kiryłow-skiego, Ławry Pieczerskiej, Złotych Wrót, świątyń Padołu, Soboru Sofij-skiego, cerkwi Andriejewskiej, Akademii Mohylańskiej i in.). W roku 2002 wyszła drukiem książka Anatoli-ja Makarowa pt. ????? ???????????? ???????? ??????? -jest to jednak pozycja szczególnie dla wielbicieli XIX stulecia. Nawiązuje tytułem do znakomitego żurnala „???????? ???????", który wychodził w owym stuleciu, a wydawanie którego wznowiono po przerwie i jest po dzień dzisiejszy obecny na rynku. To kopalnia wiedzy o mieście. Istnieje także monumentalna rosyjska 3-tomowa Historia Kijowa napisana w ostatnich dekadach istnienia ZSRR, ale, prawdę mówiąc, szkoda na nią czasu. Bez trudu dostanie- my także na Ukrainie rozmaite foldery, bardziej lub mniej szczegółowo traktujące o kijowskich atrakcjach. Z literatury polskojęzycznej wiele polecić się nie da. Mocno przestarzała jest już książeczka znanego popularyzatora, prof. Władysława A. Serczyka (Kijów, Kraków 1986). Obszerniejsza, choć też nienajnowsza, jest książka Leszka Podhorodeckiego Dzieje Kijowa (Warszawa 1982). Sporo informacji o Kijowie zawiera już IV tom Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, choć wydany przeszło przed stu laty, jego lektura jest wielce pouczająca. Ostatni ogląd dziejów Rusi do XVII w. zawiera również pierwszy tom zakrojonej na wielką skalę pracy Andrzej a Andrusie-wicza Cywilizacja rosyjska (Warszawa 2004). Kapitalną książką uzupełniającą dla naszego przewodnika może okazać się niewielkie dziełko Tadeusza Kara-bowicza Dziedzictwo kultury ukraińskiej (Lublin 2001) z serii „Wykłady otwarte UMCS". O wielu innych pozycjach bibliograficznych turysta znajdzie informacje w trakcie czytania naszego przewodnika oraz w zestawieniu wykorzystanej przy jego tworzeniu literatury na końcu (warte szczególnej uwagi są prace: Jakowenko, Kempy, Riabczuka, Wilsona i Stradomskiego). Dla odprężenia natomiast doskonałą lekturą na podróż będzie Biała Gwardia Bułhakowa lub Sława i chwała Iwaszkiewicza - powieści, których akcja osadzona została w realiach kijowskich. A co z przewodnikami właściwymi? Najlepszym przewodnikiem dostępnym na rynku ukraińskim jest bez wątpienia wydana w trzech językach (rosyjskim, angielskim i niemieckim - nie ma, co znamienne, wersji ukra-ińskojęzycznej) ??????? ?? ????? (2002) kijowskiej firmy ????i? ????. Przewodnik ten został nawet nagrodzony jedną z prestiżowych ukraińskich nagród księgarskich. Zawiera nie tylko najważniejsze informacje historyczno-krajoznawcze o mieście, ale i zaopatrzony jest w dobrą część praktyczną, czym bije o głowę opasły przewodnik po Kijowe lwowskiego wydawnictwa ????? ??????. Jeszcze gdzieniegdzie w Kijowie można zdobyć reprint doskonałego przewodnika z roku 1917: ??????i? ?. ?., ?i???. ????????????. Znajdziemy tam wspaniały i rzeczowy opis Kijowa, jakiego już nie ma. W języku polskim dysponujemy jedynie trzecim tomem Ilustrowanego przewodnika po zabytkach kultury na Ukrainie (Warszawa 2001), gdzie Kijów opisał Adam Bajcar. To leksykon zabytków zawierający w przewadze jedynie informacje z zakresu historii sztuki. Podstawowe informacje o mieście zawiera natomiast przewodnik po Ukrainie autorstwa Adama Dylewskiego (Bielsko-Biała 2001 i kolejne wydania). Z zakupem map Ukrainy czy planu Kijowa nie będziemy mieć problemów. Można tego dokonać już w Polsce w specjalistycznych księgarniach turystycznych. Są to w większości edy- cje ukraińskie, które można też zakupić zaraz po przyjeździe na Ukrainę. Szczególnie wygodne w podróżowaniu przez ukraińskie bezdroża jest posiadanie szczegółowych map obłasti ukraińskich 1:200 000, wydawanych przez Wojskowo-Kartograficzną Fabrykę z Kijowa (format 59x111) bądź wydawane sukcesywnie od dwóch lat dokładniejsze mapy tej samej firmy (1:100 000). Oczywiście nie brakuje map ogólnych i atlasów samochodowych, lecz pełnego ich wyboru możemy w Polsce nie znaleźć, poza internetowym sklepem podróżniczym www.bezdroza.com. Ukraińskie wydawnictwo ?????????i? wydało też sporo planów miast, w tym i Kijowa, z serii: ?i??? ???????. Bardzo przydatnym w podróży okazać się może jego kieszonkowy atlas Kijowa. W samym Kijowie w każdym kiosku z gazetami możemy nabyć za ok. 1 USD atlas miasta w skali 1:35 000 (centrum 1:20 000) ze schematem funkcjonowania miejskiego transportu (wydawnictwo Geosvit). Nie od rzeczy będzie także zakupienie aktualnego (na dany rok kalendarzowy) rozkładu miejskiego transportu kijowskiego (???i???? ?????????? ?????). Słowniki i rozmówki Coraz lepszą sytuację mamy w wyborze słowników i rozmówek. W księgarniach polskich w 2000 r. pojawił się tzw. Mały podręcznik kontaktów polsko-ukraińskich pt. Ukraina pod ręką autorstwa L. Maliszewskiego i Ł. Leszczenko. Można tam znaleźć podstawowe, choć już mało aktualne, informacje o kraju (geografia, historia, gospodarka, współczesność) oraz szczególnie rozszerzoną, lecz niepo-zbawioną błędów, część językową z rozmówkami i słowniczkiem. Istnieje też Słownik polsko-ukraiński wydany przez wydawnictwo Svit we Lwowie w 1998 r. przez S. Lewińską i T. Staraka. Jest on jeszcze dostępny w księgarniach ukraińskich i kosztuje 3 USD. Słownik ukraińsko-polski, jeszcze niedawno obecny w polskiej ofercie handlowej, jest dzisiaj trudny do zdobycia. Podobnie rzecz się ma z polsko-ukraińskim i ukraińsko-polskim Słownikiem z rozmówkami autorstwa Natalii Celer. W niektórych księgarniach (m.in. w księgarni internetowej www.bezdroza.com) dostępne jest jeszcze wydanie z 1998 r. Rozmówek polsko-ukraińskich ze znanej serii rozmówek „Książki i Wiedzy". W zeszłym roku na rynku ukraińskim, a zapewne też i polskim, pojawił się nowy kieszonkowy słownik ukraińsko-pol-sko-ukraiński. Kieszonkowy, tak!, lecz wg standardów ukraińskich, bo jego twarda oprawa do byle jakiej kieszeni się nie mieści, a i cena też jest na pokaźną kieszeń (niecałe 10 USD). Z najnowszych pozycji: Nowy słownik z rozmówkami ukraińsko-polskimi wydawnictwa Harald (2003 r.). Zawiera około 25 000 haseł i zwrotów współczesnego języka ukraińskiego oraz podstawową terminologię dotyczącą wielu dziedzin. Wyrazy ukra- ińskie opatrzone są akcentem ułatwiającym wymowę. W rozmówkach znaleźć można zwroty umożliwiające podstawową komunikację w czasie podróży. Warto też sięgnąć po książkę Stanisława Domagała: Słownik biznesu ukraińsko-polski, polsko-ukraiński (Wiedza Powszechna, 2002). Słownik ten zawiera 21 000 ukraińskich i polskich terminów z dziedziny ekonomii i biznesu. Jest to współczesna terminologia używana w codziennej praktyce zawodowej, obejmującej produkcyjne, finansowe, giełdowe, bankowe, handlowe i administracyjno-kierowni-cze aspekty działalności gospodarczej. W odrębnych spisach podano nazwy państw świata, ich stolic i jednostek monetarnych z kodem literowym waluty oraz liczebniki. Dość drogi (ponad 60 zł), ale za to wysokiej klasy jest Słownik ukraińsko-polski Anatola Iwczenki wydany przez wydawnictwo UMCS w Lublinie (2003 r.). Polecamy miłośnikom języka ukraińskiego! Formalności wizowo-paszportowe Od 1 października 2003 r. w związku z przystąpieniem Polski do struktur europejskich obowiązują nieco zmienione zasady w ruchu granicznym z Ukrainą. Wschodnia granica RP staje się wschodnią granicą UE. Obywatele polscy mogą, bez zmian, jak dawniej, jeździć na Ukrainę bez wiz, zaś Ukraińcy zobowiązani są posiadać wizy, które zgodnie z podpisanym porozumieniem są bezpłatne. W myśl nowych zasad obywatele RP mogą na podstawie ważnych dokumentów podróży przebywać na terytorium Ukrainy bez wiz do 90 dni w ciągu 6 miesięcy od dnia przekroczenia granicy, z możliwością pobytu przez okres do 90 dni w ciągu kolejnych 6 miesięcy. W uzasadnionych przypadkach okres pobytu obywateli RP może być przez właściwe organy Ukrainy przedłużony na czas nie dłuższy niż 30 dni, bez pobierania jakichkolwiek opłat. Wizy dla obywateli Ukrainy wydają konsu-lowie RP bez pobierania opłat konsularnych oraz zwrotu zryczałtowanych kosztów rzeczywistych i bez konieczności przedstawienia zaproszenia. Nigdy nie zapominajmy, iż w myśl 13 pkt. polsko-ukraińskiej umowy: Obywatele Państwa jednej Umawiającej się Strony w czasie pobytu na terytorium Państwa drugiej Umawiającej się Strony są zobowiązani do przestrzegania porządku prawnego tego Państwa. Zgodnie z rozporządzeniem gabinetu ministrów Ukrainy z 21.06.2001 r. zostały zniesione obowiązkowe ubezpieczenia na granicy dla wjeżdżających na Ukrainę cudzoziemców. Niemniej wszyscy zagraniczni goście winni posiadać ubezpieczenie. Większość krajów europejskich podpisała z ukraińską firmą ubezpieczeniową DASK „Ukrainmedstrach" umowę o honorowaniu własnych polis. Jedynie Polska wciąż takiej umowy nie posiada. W świetle obowiązujących przepisów polskiemu turyście wystarczyć powinno jednak zwykłe polskie ubezpiecze- nie zagraniczne. Owe przepisy mówią także wyraźnie, iż straż graniczna nie może kontrolować oraz dystrybuować polis na przejściach granicznych. Stąd w większości punktów granicznych ich sprzedaż została zawieszona. Wyjątkiem była do niedawna Medyka, gdzie na przejściu pieszym wciąż dochodziło do zwykłych wymuszeń wniesienia opłaty za mało warte ubezpieczenie, ale w ostatnim czasie na ogół budka ta jest zamknięta. Tuż za przejściem granicznym polskich turystów jadących prywatnym środkiem lokomocji lub autokarem na polskich numerach czeka kolejne dziwo! Oto zatrzymuje nas umundurowany funkcjonariusz (czort go wie, jakim prawem?) DASK „Ukrainmedstrach" (agent z ubezpieczeniowy z lizakiem milicjanta, takie cuda zdarzają się tylko w świecie post-sowieckim!) i żąda uiszczenia stosownej opłaty, machając odbitką kserograficzną rozporządzenia Radu Ministrów Ukrainy z 1997 r. Długo trzeba się spierać, by tego uniknąć... Wszystkich chętnych do zapoznania się ze szczegółami prawa ukraińskiego zapraszam na strony www.rada.kiev.ua (podstrony gabinetu ministrów). Wszelkie skargi proszę kierować do przedstawicielstw dyplomatycznych Ukrainy (oraz do polskiego MSZ). Płacić wypadnie także grupom zorganizowanym jadącym własnym autokarem. Jest to opłata za przejechane kilometry na terytorium Ukrainy. Płacimy ryczałtem przy wjeździe. Uiszczenie owego podatku jest dość skompli- kowane. Pilot wycieczki musi przejść istną drogę od Annasza do Kajfasza, od okienka do okienka, zanim uzyska wszystkie pieczątki (co najmniej trzy), potwierdzające spełnienie wszystkich formalności. W Medyce zdarza się też, że autokary zagraniczne przy wyjeździe zostają obarczone podatkiem lokalnym na rzecz gminy -jest to jednak suma symboliczna - 10 USD. Kierowcy samochodów prywatnych mogą zostać poproszeni o podpisanie deklaracji, iż nie sprzedadzą swego samochodu na terenie Ukrainy. Możemy także zostać zmuszeni do wypełnienia deklaracji celnej. Nie należy to do łatwych zadań, zwłaszcza, gdy dostaniemy ją np. po rumuńsku (choć ostatnio zawsze dostajemy formularz po polsku). Do deklaracji należy wpisać swoje dane: imię i nazwisko, obywatelstwo, kraj, z którego się przyjechało i do którego się zmierza, numer i serię paszportu oraz ilość bagaży. Trzeba także zaznaczyć fakt posiadania rzeczy podlegających ocleniu lub wymagających osobnego zezwolenia, tj. antyków, broni, kruszców czy kamieni szlachetnych itp. Należy też podać i wycenić wartościowsze przedmioty, takie jak kamera wideo czy aparat fotograficzny oraz określić ilość posiadanej waluty. Podobną deklarację wypisujemy także podczas opuszczania terytorium Ukrainy. Nowościąjest karta migracyjna (stosuje się ją też na granicy z Rosją i Białorusią). Jest to mały, biały kawałek papieru, na którym w dwu egzemplarzach "O o Q_ O T3 g o 'S OD Placówki dyplomatyczne Ambasada RP w Kijowie ul. JarosławowyWał12 (???????i? ???), 01034 ???? 34 tek: (+380 44) 230 0700, faks: (+380 44) 46413 36, e-mail: [email protected], www.polska.com.ua Konsulat RP w Kijowie ul. Chmielnickiego 60 (?. ?????????????) tek: (+38044) 234 92 78,234 92 36,234 51 84, 235 69 77 faks: (+380044) 234 99 89, e-mail: [email protected] Konsulat RP we Lwowie ul. Iwana Franki 110,79000 Lwów, tek: (+380322) 76 05 47,97 08 61,76 05 44,76 55 46, faks: (+380322) 760 974, e-mail:[email protected] Konsulat RP w Charkowie ul. Artioma 16,61002 Charków, tek: (+3857) 757 88 01, faks: (+3857) 757 88 04, e-mail: [email protected] Konsulat RP w Łucku ul. Katedralna7,43-016 Łuck, tek: (+380332) 77 0610,77 0613, faks: (+380332) 77 0615, e-mail: [email protected] Konsulat RP w Odessie ul. Uspienska 2/1,65-014 Odessa, tek: (+380048) 729 39 36, faks: (+380048) 729 43 88 Konsulaty Ukrainy w Polsce Warszawa, al. Szucha 7, tek: (22) 629 95 76 Kraków, ul. Krakowska41, tek: (12) 429 60 66, faks: (12) 429 29 36 Gdańsk, ul. Jaśkowa Dolina 44, tek: (58) 346 06 90 oraz Rzeszów, Przemyśl i Lublin. 12 wpisujemy imię i nazwisko, nr paszportu, adres tymczasowego mieszkania na Ukrainie np. hotelu. Jedną część karty zabierają nam na granicy, drugą powinniśmy zachować do momentu opuszczenia granic Ukrainy. Zabezpieczenia medyczne Jak już było napisane wyżej, każdy cudzoziemiec wjeżdżający na teren Ukrainy ma możliwość wykupienia na czas swojego pobytu ubezpieczenie medyczne, czyli tzw. DASK „Ukrainmedstrach". Każdemu cudzoziemcowi, który wykupił DASK zapewnia się bezpłatną opiekę lekarską w nagłych wypadkach w jednej z 758 placówek na terenie Ukrainy. Z przedstawicielstwem DASK we Lwowie można się skontaktować pod numerem (+380322) 76 26 97, a w Kijowie: (+38044) 216 09 97 lub 216 80 10. Oprócz placówek państwowych, UkrinMedStrach ma podpisaną umowę z prywatną kliniką „Bohdan", wy- Opieka medyczna i ubezpieczenia Pogotowie dla osób dorosłych Holosijewskyj rajon -tek: 263 32 69 Darnyckyj rajon - tek: 562 57 62 Desninskyj rajon - tek: 515 88 52 Dneprowskij rajon - tek: 518 26 77 Oboloskyj rajon -tek: 432 9474 Pechersky rajon -tek: 268 40 25 Podilsky rajon -tek: 460 31 89 Swiatoszynskyj rajon - tek: 444 74 71 Solomianskyj rajon -tek: 249 78 84 Szewczenkiwskyj rajon - tek: 23 44 22 Pogotowie dla dzieci Lewy brzeg-tek: 514 39 03 Prawy brzeg-tek: 27419 93 Apteki całodobowe Apteka na ul. Artema 10, tek: 2121128 Apteka na placu Besarabskej 7, tek: 234 45 03 Apteka na ul. Cherwonoarmijskij (Welykij Wasylkivskij)101,tek:2691175 Przykładowe stawki ubezpieczeniowe 1-5 dni -12 hrywien (3 USD) 7 dni -16 hrywien (4 USD) 14 dni-30 hrywien (6 USD) 21 dni-44 hrywien (9 USD) 62 dni-126 hrywien (24 USD) 365 dni-500 hrywien (93 USD) posażoną w nowoczesny sprzęt diagnostyczny. Wizualnie „Strachówka" składa się z dwóch karteczek: żółtej i białej. Żółty papierek gwarantuje pokrycie kosztów leczenia na Ukrainie, biały zaś odszkodowanie w razie trwałej utraty zdrowia. Koszt ubezpieczenia KL wynosi 12 UHR za pierwsze pięć dni oraz po 2 UHR za każdy kolejny dzień. Biała kartka kosztuje 10 UHR i ubezpiecza na kwotę do 5 000 UHR. Certyfikat przewiduje udzielenie niezbędnej pomo- cy medycznej podczas przebywania na terytorium Ukrainy (nie przewiduje ubezpieczenia transportu samochodowego, ubezpieczenia na wypadek utraty bagażu i korzystania z usług adwokata). Ponieważ pod pojęciem niezbędnej pomocy rozumie się opiekę medyczną udzielaną do momentu, w którym znika bezpośrednie zagrożenie życia, dlatego też niniejsze ubezpieczenia może pokryć jedynie dowóz karetką do szpitala, za resztę już trzeba będzie płacić, zatem owo ubezpieczenie „przyda się nam jak kotu buda". Sprzęt turystyczny, materiały fotograficzne i inne przydatne rzeczy Rzecz jasna, zwiedzanie miasta nie wymaga specjalnego sprzętu. Wyjątkiem może być indywidualne uprawianie sportu przez danego turystę. Nie powinno być w Kijowie kłopotu z zakupem materiałów fotograficznych. Bez problemu możemy się w nie zaopatrzyć w jednym z licznych punktów firmowych czołowych producentów. Może za wyjątkiem slajdów (diapozytywów), za kupnem których trzeba się będzie długo nachodzić. Przydatne natomiast podczas podróży na wschód jest uzbrojenie się w żelazne nerwy i umiejętność zachowania spokoju w każdej, nawet najbardziej absurdalnej sytuacji. To inny obszar kulturowy, inna mentalność ludzi i inny bieg codzienności. Wybór czasu podróży Wybór czasu podróży nie stanowi większego problemu. Do Kijowa można przyjechać zawsze. Ani pora roku, ani dzień tygodnia nie powinny odgrywać roli. Ciężko też mówić, w przypadku miast wschodnich, o jakimś sezonie turystycznym. Po prostu trzeba jechać, kiedy dysponuje się wolnym czasem. Kijów najpiękniejszy jest wczesnym latem (w maju) oraz wczesną jesienią (we wrześniu). Tę ostatnią porę polecałbym także wszystkim tym, którzy pragną wyjechać poza miasto, zwłaszcza własnym transportem. Koniec lata i wczesna jesień pozwalają uniknąć błota i nieprzejezdnych dróżek. W Kijowie warto być także podczas któregoś ze świąt narodowych, by obejrzeć ciekawe widowiska i spektakle, np. w dniu Konstytucji Ukrainy (28 czerwca) czy w Święto Niepodległości (24 sierpnia), zwłaszcza zaś 1 listopada, czyli w szczególnie w Kijowie czczoną rocznicę próby utworzenia własnego państwa w 1918 r. Również święta religijne, szczególnie te zimowe, wypadają monumentalnie i poważnie, a tym samym dość ciekawie. PRZEJAZD Dojechać z Polski na Ukrainę nie jest trudno! Duży ruch pasażerski na linii Polska - Ukraina determinuje przewoźników do obsługiwania takich kierunków. Do Kijowa dojedziemy zarówno autobusem, jak i pociągiem czy samolotem lub własnym środkiem lokomocji. Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że wszystkie te sposoby mają zarówno wady, jak i zalety. Podróż pociągiem Podróżowanie koleją żelazną należy do najwygodniejszych i stosunkowo niedrogich opcji. Do Kijowa dojedziemy, korzystając z usług PKP i wyjeżdżając ze stacji początkowych: Wrocław, Kraków i Warszawa. Koszt biletu w jedną stronę wynosi w zaokrągleniu od 200 do 250 zł (nie ma żadnych zniżek ani promocji). Uwaga! Wszystkie połączenia oferują jedynie bilety sypialne. Najwygodniejszy jest pociąg relacji Kraków - Kijów: duma PKP. Wyjeżdża z Krakowa o godz. 21.05 i przybywa do Kijowa o godz. 14.17 następnego dnia, a zatem pokonuje tę trasę w ciągu 18 godzin. Pociąg ów kursuje jedynie w poniedziałki, środy i piątki. Z Krakowa Płaszowa odjeżdża też pociąg do Odessy z wagonami do Kijowa, jednak do stolicy Ukrainy dociera on po 24 godzinach podróży! Najwięcej turystów ma szansę zabrać się pociągiem z Wrocławia, lecz trasę do Kijowa pokonuje w ciągu przeszło 25 godzin. Choć jedzie przez Opole, Gliwice, Katowice, Kraków, Rzeszów i Przemyśl, to jednak ciągnie na ogół tylko 1-2 wagony. Podróżując z Warszawy, mamy do wyboru dwa połączenia - oba z postojem w Lublinie. W obu też przypadkach czas podróży wynosi ponad 16 godzin. Pociągi te wjeżdżają na Ukrainę przez przejście w Doro- husku i jadą do Kijowa przez Kowel, pociągi z Krakowa i Wrocławia natomiast jadą przez Medykę i zatrzymują się na ok. 20 min. we Lwowie, a dalej jadą przez Tarnopol, Chmielnicki, Żmerynkę (30 min. postoju) i Winnicę. Uwaga! Na stacjach ukraińskich pociągi stoją dość długo, a często miejscowa ludność przynosi do okien samego pociągu rozmaite wiktuały, zatem warto mieć już ukraińską walutę, by nabyć butelkę piwa lub suszoną rybę, aby umilić sobie resztę podróży. Ukraińskie wagony mają ponadto możliwość przygotowania sobie samodzielnego ciepłego napoju (w każdym wagonie znajduje się samowar z wrzątkiem gratis). Podróż autobusem To najgorszy wariant. Niewiele tańszy od pociągu, a zdecydowanie mniej wygodny. Obecnie jednak żadne linie krajowe nie obsługują tego kierunku. Linie ukraińskie zaś jeżdżą przez Polskę dalej na zachód. Dziewiętnastogo-dzinny kurs Warszawa - Kijów w ofercie ma Eurolines Polska, a konkretnie współpracująca z nim firma ?i?????? z Białegostoku, lecz kursy te są zawieszone. Skorzystać można także z oferty przewoźnika kijowskiego Akaciato-ur organizującego rejsy Kijów - Lublin - Chełm - Warszawa oraz Kijów - Kraków (wbrew zapewnieniom firmy nie są one jednak regularne). Adres: Kijów, ul. Chmielnickiego 52b, biuro 201, tel.: 490 73 22,216 65 86,234 06 01, e-mail: [email protected]. Podróż samochodem Na Ukrainę w zasadzie można się wybrać prywatnym samochodem, choć niewtajemniczonym nie polecamy takich wypadów. Wprawdzie po wprowadzeniu wiz kolejki na granicy zdarzają się rzadko, ale i tak czeka się bardzo długo. Lepiej więc unikać takich terminów, jak piątkowe popołudnie czy święta. Odradzamy korzystanie z przejścia w Medyce (mała kolejka plus lenistwo celników równa się długie oczekiwanie). Przy przekraczaniu granicy samochodem należy pamiętać o dopełnieniu wszystkich formalności: wypełnieniu deklaracji na samochód, czyli tymczasowy dowód rejestracyjny na terytorium Ukrainy i wykupieniu ubezpieczenia na samochód. Z samym wjazdem na terytorium ukraińskie większych problemów nie ma. Zaczynają się one później! Na trasie eskapady można spotkać ukraińską drogówkę - DAJ (Dorożnio-Awtomobilna Inspekcja). Skrót tej formacji czasem oddaje się po prostu polskim „daj" (w łapę!). Benzyna jest śmiesznie tania 1,8-2,3 zł w zależności, czy bierzemy ropę, czy bezołowiową. Drogi ukraińskie są kiepskiej jakości i słabo oznakowane, trzeba więc uważać, aby się nie zgubić. Przy wyjeździe należy czasem uiścić opłatę ekologiczną, która wynosi kilkadziesiąt hry-wien, zależnie od rodzaju samochodu. Często, kiedy chcemy opuścić Ukrainę samochodem, trzeba płacić łapówkę w wysokości 60-100 zł osobnikom nieznanego pochodzenia (czarna skóra i kaszkiet). Nie ma na nich mocnych! Przejścia graniczne Dorohusk drogowe: osobowy, towarowy, uproszczony ruch graniczny kolejowe: osobowy, towarowy, uproszczony ruch graniczny Hrebenne drogowe: osobowy, towarowy, uproszczony ruch graniczny kolejowe: osobowy Hrubieszów kolejowe: osobowy, towarowy, uproszczony ruch graniczny Korczowa drogowe: osobowy - samochody osobowe i autokary, uproszczony ruch graniczny Krościenko kolejowe: osobowy dla obywateli Rzeczypospolitej Polskiej i Ukrainy Medyka drogowe: osobowy, towarowy, uproszczony ruch graniczny Przemyśl kolejowe: osobowy, towarowy, uproszczony ruch graniczny Werchrata kolejowe: towarowy Zosin drogowe: osobowy dla obywateli Rzeczypospolitej Polskiej i Ukrainy, uproszczony ruch graniczny Przejścia przeznaczone wyłącznie dla uproszczonego ruchu granicznego: Dołhobyczów drogowe: osobowy Krościenko drogowe: osobowy Malhowice drogowe: osobowy Podróż samolotem To podróż, z racji ceny, raczej dla biznesmenów lub oficjałów. Do Kijowa drogą powietrzną można dostać się z Okęcia - linię tę obsługuje LOT oraz ukraiński AreoSvit (http: //www.aerosvit.ua). Przelot w obie strony kosztuje bagatelka nieco ponad 2000 zł. AeroSvit powstał w 1994 r. i oferuje loty z Kijowa do innych miast ukraińskich oraz europejskich. Odloty odbywają się codziennie. Czas przelotu w zależności od samolotu mieści się w przedziale czasowym 35—45 min. Formalności na lotnisku ukraińskim to minimum godzina. Linie lotnicze AeroSvit wykorzystują samoloty typu Boeing 737-200, Boeing 737-300, Boeing 737-400 oraz Boeing 737-500. Lotnisko kijowskie znajduje się w Bo-ryspolu. Połączenie z dworcem kolejowym specjalnym autobusem (??????? „?????") kosztuje 2 USD i trwa ponad 1 h. Kursuje od 4 rano do 1 w nocy. Za taksówkę natomiast zapłacimy około 4 USD. Trasa kombinowana Do Kijowa można dojechać i za kwotę nie większą niż 100 zł! Można tego dokonać nawet w ciągu jednej doby. Oto opis przejazdu kombinowanego, który my w Polsce bardzo lubimy. Kluczowy będzie dojazd do Lwowa - prawdziwa baza wypadowa w głąb Ukrainy. Z wielu miast w Polsce wschodniej i południowej odjeżdżają do Lwowa liczne autobusy polskie i ukraińskie. Istnieje tak- że możliwość dojazdu koleją. Najwygodniej i najtaniej jednak odbyć tę podróż przez Przemyśl. Uwaga: „najtaniej" dotyczy jednak tylko tych, którzy albo mieszkają na trasie Wrocław - Katowice - Kraków - Przemyśl albo posiadają zniżki na PKP. Do Przemyśla, skądinąd urokliwego miasta, które swym położeniem i architekturą przypomina Lwów i zapowiada atmosferę wschodnich miasteczek dawnych kresów, dojeżdżamy jako się rzekło koleją. Z przemyskiego dworca kolejowego należy przejść do ulokowanego tuż obok dworca autobusowego. Tam, w kasie międzynarodowej kupujemy bilet do Lwowa w cenie 15 zł. Istnieje możliwość dokonania rezerwacji telefonicznej w kasach PKS Przemyśl. Czas przejazdu na trasie Przemyśl - Lwów (ok. 70 km) wynosi co najmniej 2,5-3 godziny i zdeterminowany jest pobytem na przejściu granicznym w Medyce. Autobusy jeżdżące z innych miast polskich przekraczają granicę w pobliskim Krakowcu, gdzie terminal jest trochę nowocześniejszy. Odprawa graniczna może trwać długie godziny, dlatego należy tak ustawić sobie połączenia, by uniknąć przybycia do Lwowa w środku nocy. W podobny sposób, pociągiem dojechać możemy do Rawy Ruskiej, z Rawy do Lwowa zaś autobusem. Kupując bilet, najlepiej kupić oddzielnie do Hre-bennego i na odcinek międzynarodowy Hrebenne - Rawa Ruska. Podróż odbywa się tym samym pociągiem, a jest o wiele taniej. Najtańszym i często najszybszym sposobem na dotarcie do Lwowa z Przemyśla może być kombinacja: spod dworca autobusowego w Przemyślu odjeżdżają busy do granicy w Medyce (2 zł w święto lub 1 zł w dzień roboczy). Po 15-mi-nutowej jeździe docieramy do przejścia dla pieszych i na ogół dość szybko ją przekraczamy. Po drugiej stronie odjeżdżają z częstotliwością raz na godzinę busy do Lwowa (1,2 USD) - czas jazdy tylko 1,5 godziny. Bus opatrzony jest numerem 297 i kończy swój kurs pod dworcem kolejowym w centrum Lwowa. Jeszcze tańszym sposobem jest podjechanie innym busem z granicy na najbliższą stację kolejową i dojechanie do miasta „elektryczką" (0,2 USD za bus i 0,6 USD za kolejkę podmiejską) - czas takiej jazdy wynosi co najmniej 3 godziny. Jednak „elektryczki" z granicy do Lwowa jeżdżą bardzo rzadko, dlatego lepiej czekać na bus-marszrutkę bezpośrednio do Lwowa lub spróbować dostać się do wnętrza jakiegoś kursowego autobusu - te zatrzymują się zawsze, ilekroć mają miejsca wolne, tuż za szlabanem granicy i biorą pasażerów za jedyne 0,2 USD. Z Krakowa odjeżdżają codziennie wieczorem dwa komfortowe autobusy do Lwowa (ok. godz. 18.00 i 21.00). Koszt połączenia 60 zł, czas trwania ok. 7-9 godzin - w zależności od odprawy granicznej. Podobne kursy odprawiane są m.in. z Kielc, Tomaszowa Mazowieckiego, Warszawy, Lublina, Szczecina, Łodzi, Opola, Olsztyna, Piły, Rzeszowa, Katowic, Wrocławia Ze Lwowa należy kupić bilet na jeden z kilku połączeń z Kijowem. Większość z nich rozpoczyna się w godzinach wieczornych. Ceny wahają się w zależności od pociągu i klasy wagonu pomiędzy 4-10 USD. Najtańsze są bilety „plackart-ne" na pociągi oznaczone trzema żółtymi cyframi na rozkładzie. Najlepsze są pociągi o nr 97 i 98 zaznaczone na czerwono. Autor przewodnika polecaj ednak podróż odbyć pociągiem o nazwie Galicja (????????), gdzie kursująnowe, bardzo wygodne wagony „plackartne" - cena 6 USD. Dalej podróż trwa w zależności od pociągu od 9 do 14 godzin, ale zawsze jest to wagon sypialny. Jedynym problemem może okazać się tylko brak biletów w kasie. Dzieje się tak zwłaszcza w sezonie letnim. Dlatego bilety najlepiej jest kupić wcześniej (choć 3-5 dni), lub płacić łapówki kasjerce bądź kierownikowi w pociągu. ROZDZIAŁ II INFORMACJE HISTORYCZNO KRAJOZNAWCZE CHARAKTERYSTYKA GEOGRAFICZNA Czy Kijów jest jednym z najładniejszych miast Europy? Pewnie tak. Cały jego urok tkwi we wspaniałym położeniu nad brzegiem Dniepru, na zielonych wzgórzach wśród przepięknych parków. Oto jak autorzy Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich opisywali Kijów w roku 1883: Leży na prawym brzegu rzeki Dniepru, malowniczo po wzgórzach i parowach rozsypany. Równolegle z wybrzeżem biegnie szereg wzgórz, spadających stromo ku Dnieprowi, z których wzrok obejmuje pyszną panoramę dalekich widoków. Toć „z Kijowa daleko widać" stare mówiło przysłowie. Kijów leży pod 50° 26' 10" północnej geograficznej szerokości i pod 48° 16 '33 " wschodniej długości. Odległym jest po drodze żelaznej od Petersburga 1542, od Moskwy 944, od Warszawy 819, odKurska 442, odBalty 437, od Odessy 633; po szosie od Żytomierza 126, od Czernichowa 127 wiorst. Wznosi się (wyżyna pieczerska) nad poziom rzeki na 43,6 sążni, nad poziom morza na 84 sążni. Można jedynie dodać, że sążeń - dawna jednostka długości, określona zasięgiem ramion człowieka wynosił w Ro- sji (gdzie ludzie zawsze mieli dłuższe ręce) 1/5 wiorsty, czyli 2,1336 m, zaś sama wiorsta wynosiła 500 sążni czyli 1,0668 km. Stolica Ukrainy leży obecnie po obu stronach rzeki, nad jej środkowym biegiem poniżej ujścia Desny. Kijów jest głównym miastem Niziny Naddnieprzańskiej. To łagodnie nachylona ku zachodowi falista równina, bogata w żyzne czarnoziemy oraz poprzecinana licznymi jarami i wąwozami. Względne wysokości dochodzą tu do 226 m. Klimat jest ciepły i dość suchy. Naturalną roślinność okolic Kijowa stanowią bagna trawiaste i trzcinowe oraz lasy dębowe i sosnowe, w ostatnich dziesięcioleciach mocno zdegradowane. Główną rzeką regionu jest Dniepr. Wypływa w Rosji na Wałdaju, a przepływając przez Białoruś i Ukrainę, uchodzi do Limanu Dniepru i do Morza Czarnego. Jej całkowita długość wynosi 2201 km. Słynne niegdyś porohy Dniepru, kamienne stopnie skalne (wychodnie skał w korycie), które w liczbie dziesięciu dawały niegdyś schronienie Kozakom, zostały zatopione w związku z budową Dnieprogesu. Bieg rzeki silnie zmieniły wybudowane w czasach radzieckich elektrownie wodne w Kijowie i Kaniowie. Dniepr należy do rzek spławnych i żeglowny jest na długości 1677 km, dodatkowo o ? OD ?? 1— 19 ?= 2 bb ? OJ 00 ?? ?? u 20 połączony jest z rzekami zlewiska Bałtyku systemem kanałów: Dniepr - Niemen, Dźwina- Berezyna (nieczynny), Dniepr - Bug. Kijów prawobrzeżny (stare miasto) jest wspaniale położony - wzgórza naddniestrzańskie pokryte parkami i zielonymi skwerami to doskonałe miejsce do spacerów i romantycznych spotkań. Lewobrzeżny natomiast, to płaski i nieciekawy teren, zabudowany obecnie dość szczelnie betonowymi sypialniami i dość paskudnymi centrami handlowymi, rodem z czasów sowieckich. Obie strony Dniepru spina kilka mostów - od północy: Moskiewski, kolejowy Podolski, kładka dla pieszych zw. Mostem Parkowym, most Metro, Patona, kolejowy Darnicki oraz drugi most metro zw. Południowym (Już-nyj). Pierwszym stałym mostem w Kijowie był przęsłowy most Nikołajewskij z 1853 r. Został on zniszczony w czasie kampanii kijowskiej 1920 r. przez polskie wojska. Na olbrzymiej w tym miejscu rzece znajduje się kilka wysp, z największą zwaną Truchanowem (??????i? ????i?). Jest ona połączona z prawym brzegiem rzeki wspomnianą kładką dla pieszych - Mostem Parkowym, zbudowaną w 1957 r. W XVI w. Truchanów należał do monasteru Michajłowskiego, a w końcu XVIII w. do guberni czernichowskiej, lecz aż do poł. XIX w. wykorzystywano go jako pastwisko i łąkę do koszenia siana. Później wybudowano tu młyn, zaś w latach 20. i 30. istniała tutaj osada, zamieszkiwana przez ok. 4 tys. ludzi, z ulicami i domami oraz cerkwi