Sławomir Łubiński JAK KULAWY ZE ŚLEPĄ Tower Press 2000 Copyright by Tower Press, Gdańsk 2000 Część pierwsza ONA Pod koniec lutego Siudowa sporządziła specjalny raport o stanie zużycia przedmiotów trwałego użytku, w podległych spółdzielni placówkach i sklepach. Zażyczył sobie tego prezes Stokłosa. Było z tym sporo roboty. Potem okazało się, że raport nikomu nie jest potrzebny, i Siudowa zapomniała o nim. I dopiero dzisiaj, w połowie lipca, prezes wezwał ją do siebie żądając, aby przygotowała mu raport do przejrzenia. – Dobrze pomyślana oszczędność – powiedział na koniec – najszybciej dźwignie naszą go-spodarkę w górę. Przed piętnastą, pani Elżbietko, chcę mieć ten raport na biurku. Teraz nie-stety żegnam. Jadę do województwa. Było to szczęście w nieszczęściu. Gdyby prezes nigdzie nie jechał, Siudowa by wpadła. W biurze bowiem raportu znaleźć nie mogła. Przeszukała wszystkie szuflady, przejrzała na pół-kach segregatory i nic. Ani śladu. Osłabła aż ze zdenerwowania. Wypaliła papierosa. Potem przeszukała jeszcze raz i znów bez skutku. Była w pokoju sama. Jej współpracownica, z którą razem prowadziła dział inwentaryzacji, poszła na urlop. Nie musiała się więc obawiać, że ktoś doniesie. Jakby to mogło pomóc jej w czymś, zaczęła zastanawiać się, do czego prezesowi raport może być potrzebny. I to akurat teraz, w pełni lata. Ponownie sięgnęła po papierosa, zacią-gnęła się raz i drugi i nagle olśniło ją. Że też od razu nie zorientowała się, w czym tu rzecz, o co tak naprawdę Stokłosie chodzi? Jak własną kieszeń znała przecież tego speca. Ze trzy dni temu, nie dalej, chwalił się w biurze, że jego córka już za pierwszym podejściem, dostała się na studia i będzie redaktorką. – Moja dziewucha – dodał – już i teraz mogłaby napisać artykuł do każdej gazety i na każ-dy temat, ale nie ma maszyny do pisania. Coś trzeba wymyślić. I wymyślił. Wybierze najlepszy rocznik, każe spisać na złomowanie i maszyna jego. Papieros tlił się przy samym filtrze. Zaciągnęła się ostatni raz i zdusiła niedopałek w po-pielniczce. Od tego palenia gryzło ją w gardle. Jeśli raportu nie ma w biurze, musi być w do-mu. Inna możliwość nie istnieje. Wyjęła kosmetyczkę. Przejrzała się w lusterku i trochę pod-malowała. Potem poszła zwolnić się z pracy. Wiceprezesem spółdzielni do spraw ekonomicznych była kobieta. Nazywała się Emilia Skała. Podlegał jej między innymi również i dział inwentaryzacji. Siudowa weszła do sekretariatu. – Skałowa jest? – spytała sekretarki. – Jest – odparła sekretarka – telefonuje bez przerwy. Nawet do męża zadzwonić nie mogę. Wiceprezes Skałowa od roku budowała dom. Podobno sześć pokoi. I na pracę czasu miała bardzo mało. Siudowa zapukała w obite dermą drzwi i nie czekając na odpowiedź weszła do gabinetu. – Mówiłam przecież! Tysiąc sztuk cegły dziurawki! – darła się wiceprezes. – Stoi mi cały front robót! – spostrzegła Siudową. Zakryła dłonią słuchawkę. – Czego? – warknęła – urodziło się coś? – O dziesiątej – skłamała Siudowa – przychodzi mechanik do lodówki. Chciałam zwolnić się na godzinę. Skałową aż podrzuciło. – A idźcie sobie w cholerę! Trzyma was ktoś? Wiceprezes, gdy była zła, mówiła wszystkim per wy lub towarzyszu. Siudowa uśmiechnęła się. A to głupia krowa, pomyślała. Odwróciła się na pięcie i wyszła. Tamta znów zaczęła krzyczeć: – Rozpiżę wam ten cały burdel! Jak to kto? Skałowa mówi! Skałowa! – Od samego rana tak tego ryja drze – odezwała się sekretarka – wytrzymać już nie można. I spytała: – Po zakupy idziesz, Ela? Może i ja bym skoczyła na trochę? – Nie mogę – odparła Siudowa – muszę zaraz być w domu. Nie lubiła sekretarki. Mało kto zresztą ją lubił. Nazywano ją „tajnym uchem prezesa”. Można się było nabrać. Na ulicy 1 Maja głównej ulicy miasta, zaleciał ją mocny, aż wiercący w nosie, rybi zapach. W Ogromowie był jeszcze jeden sklep rybny, sporo większy i do tego mniej cuchnący. Za to w tym było zwykle więcej towaru. Zastanowiła się, czy nie zajrzeć do środka. Po chwili zre-zygnowała. Od dawna nie było już w sprzedaży tańszych gatunków ryb, sprzedawano nie-omal wyłącznie pstrągi. Około dwudziestu metrów dalej ulica skręcała. Zaraz za zakrętem był sklep mięsny. Weszła tam. Na ladzie leżało parę kawałków tłustej wołowiny z kością. Ubrany w przybrudzony kitel, wsparty o ladę sprzedawca podrzemywał. Brzęczał wiatrak, jednostaj-nie mielący rozgrzane mimo wczesnej pory powietrze, uciążliwie bzyczały muchy. Rozejrzała się uważnie. Poza wołowiną była jeszcze anemiczna, bladawa kiełbasa, a bez kartek salceson i kaszanka nabijana w rury z tak grubego plastiku, że nożem trudno ją było ukroić. Sprzedaw-ca na moment przerwał drzemkę i leniwie popatrzył na nią. – Niczego więcej nie ma? – spytała.Sprzedawca ziewnął. – Są haki – odparł – zważyć? – Jak będę potrzebowała na rosół – zaśmiała się – wtedy przyjdę. Do widzenia panu. Przekroczyła jezdnię i szła teraz po słonecznej stronie ulicy. Szła wolno, upał już zaczynał doskwierać. Minęła mroczną bramę, z której buchnęła zatęchła wilgoć przesycona smrodem wylewającego się szamba. Parę metrów dalej wsparty o zniszczony rower–składak stał tłusty, śniadawy mężczyzna, o gładko przyczesanych włosach. Był pijany. Przezywano go Berbelu-cha. Było to jego stanowisko, tkwił tutaj każdego dnia. Berbelucha miał oczy mętne, na wpół przytomne, ale przy pomocy roweru trzymał się sztywno, jakby wkręcono go w chodnik. Znało go całe miasto. Berbelucha wydawał się wieczny. Nie zmieniał się od lat. Przyspieszyła. Na wystawy sklepowe zerkała już tylko przelotnie. Ale przed ciastkarnią zatrzymała się i po chwili weszła tam. Kupiła drożdżówkę, stanęła z boku i zaczęła jeść. Kie-dy przyjechała do Ogromowa, ciastkarnia też tu była. Ta sama zresztą. Dobrze zapamiętała ten dzień. Była zmarnowana po podróży, brudna i niewyspana. Nie wiedziała, co będzie z nią dalej. Weszła tu wtedy pierwszy raz i kupiła dwa ciastka. Dwa na pewno, bo na więcej było jej szkoda pieniędzy. I cukiernik też był ten sam. Z tą różnicą, że wówczas był szczupły i przystojny, z gęstą, falującą nad czołem czupryną. Teraz utył, wyłysiał i nie wiedzieć czemu, oczy zrobiły mu się wyłupiaste jak u psa pekińczyka. Obok niej przy wąskim, doczepionym na wysokości piersi do ściany kontuarze, stały dwie dziewczyny. Łapczywie żarły napoleonki. Jedna z nich chichotała, druga gadała jak nakręcona: – Ty! Wiesz? Stary był w Erefenie. Samochody mył. A co? Dyplom z uczelni schował do kieszeni. Płacili mu, no nie. Nie kiepsko w ogóle tam płacą. Inny pieniądz. Marki zachodnio-niemieckie. Bluzek mi przywiózł z dziesięć. Buty też. I spodnie. Amerykański dżins. A raj-stop ile, mówię ci... Zirytowały ją te siksy. Ale właściwie dlaczego, zastanowiła się po chwili, dlatego że głu-pie? Szybko przełknęła drożdżówkę i za ciastkarnią poszła skrótem, wąską ścieżką wijącą się pośród rozgrzebanych rumowisk, pozostałych po wyburzonych domach. Czy moje dziewuchy są mądrzejsze od tych siks, pomyślała, czy tak naprawdę interesuje je coś więcej niż samo życie? Chyba nie. Są jednak mądrzejsze już przez to tylko, że są moje, stwierdziła katego-rycznie, to wystarczy. Znalazła się na jeszcze jednej ulicy, wąskiej i porozkopywanej. Od paru lat układano tam podziemny kabel telefoniczny. Miał rozwiązać definitywnie sprawę telefonów w Ogromowie. Na razie jednak Siudową i tak mało to obchodziło, nic nie zostało rozwiązane. Brakowało bowiem na przemian to robotników, to kabla. Ulicą tą doszła do Placu Jedności Robotniczej. Zatrzymała się tu na dłużej. Rano, gdy szła do pracy, zatrzymała się tutaj również. Obserwowała, jak wokół wyłożone-go polerowanym granitem dołu, z potężnym, betonowym cokołem na dnie, w pośpiechu sa-dzono kwiaty. Już zeszłej jesieni wymurowano ów dół, cokół zaś zrobiono wiosną. Teraz wo-kół dołu kłębił się tłum ludzi, a ponad nim sterczały wysoko w górę, ramiona dwóch potęż-nych, samojezdnych dźwigów. Przepchnęła się do pierwszego szeregu. Zobaczyła wymalo-wany świeżą farbą czołg, kilkunastu żołnierzy i przytwierdzone już do czołgu liny dźwigów. Żołnierzami dziarsko komenderował młody oficer w stopniu podporucznika. Obok niego, zawzięcie gestykulując, stał inżynier Tumidaj, projektant i konserwator miejskiej zieleni. Na-zywano go powszechnie inżynierkiem od krzaków i nieświeżego powietrza. Tumidaj jeszcze gwałtowniej zamachał rękami i odskoczył parę kroków do tyłu. Rozległ się wściekły warkot, liny napięły się i czołg powoli uniósł się do góry. Tu i ówdzie dały się słyszeć oklaski. Tumi-daj klaskał najgłośniej. Gdzieś metr, może półtora metra nad ziemią, czołg znieruchomiał. Rozejrzała się. Przynajmniej pół urzędu miasta jest tutaj, stwierdziła. Zawsze to przecież roz-rywka i to całkiem za darmo. Jak tu więc z okazji nie skorzystać zwłaszcza, że latem trudno w urzędzie wytrzymać. Budynek jest nowy, dopiero co wzniesiony, okna wielkie, ściany nato-miast cienkie i do tego z betonu. Zimą hulają tam wiatry, w każdym pokoju pali się co naj-mniej jeden elektryczny piecyk, za to teraz, gdy od paru tygodni upały są takie, że nawet w cieniu nie można wysiedzieć, każdy kto w urzędzie się znajdzie, z miejsca oblewa się potem i zapomina, po co w ogóle tam przyszedł. Siudowa za nic nie chciałaby tam pracować, dla niej taka nowoczesność, te cztery piętra przeszklonych klatek, to tylko udręka i najzwyklejszy pic na wodę. Co to zresztą za nowoczesność, skoro prawie że pod bokiem urzędu napotkać moż-na rozwalające się drewniaki z pozapadanymi dachami, które zaraz po wojnie przejął kwate-runek, a w których ludzie mieszkają gorzej niż zwierzęta. Za to tutaj, na placu przed urzędem, jest elegancko, chodniki nowe, krawężniki odmalowane wapnem, a cały plac na równo wyla-ny asfaltem. Dawny ratusz, który ma już prawie ze dwieście lat, gdzie jeszcze niedawno za-siadały władze Ogromowa, obecnie jest pusty, jakby wymarły, drzwi ma zabite gwoździami. To co stare widać nikomu nie jest już potrzebne. Takie porządki. Huk motorów nasilił się i wokół niej zrobiło się jeszcze tłoczniej. To żołnierze zaczęli energicznie rozpychać tłum na boki. Dźwigi drgnęły i bardzo wolno ruszyły. Czołg centymetr po centymetrze przesuwał się do przodu. Słońce było już wysoko, robiło się coraz bardziej gorąco i duszno. Wszystko to zirytowało Siudową. Czołg kołysał się już ponad dołem, a jego lufa nakierowana była wprost na budynek urzędu miasta. Gdyby teraz wystrzelił, pomyślała, to by rozpadło się w drobną kaszkę całe to betonowe cacko. Przecisnęła się przez tłum na w miarę pustą część placu. Stąd do domu miała już niedaleko. I po co komu potrzebny ten czołg, zastanowiła się. Podobno pierwszy, jaki tu wjechał w czterdziestym piątym. Akurat. Dobra-nocka dla naiwnych, nic więcej. Już sam ten granit kosztował majątek. A reszta? Nie wiadomo dlaczego ich ulica nazywała się Wyżynna. Wzniesienia w pobliżu żadnego, gdzie popatrzyć równina, a tu taka nazwa. Stanęła. Wpadło jej coś do buta. Jedną ręką wsparła się o drzewo, drugą zdjęła but i wytrząsnęła malutki kamyk. Na Wyżynnej w ogóle dużo drzew rośnie. To stara, przedwojenna ulica. Włożyła but, otarła ręką pot z czoła. Ludzie mówili, przypomniała sobie, że naczelnik sporo tego granitu podprowadził dla siebie. Ro-dzinny pałac na cmentarzu buduje. Dom ma, ładę na przydział dostał, a teraz ten granitowy pomnik. Pełna kultura. Potknęła się o wystającą płytę chodnikową. Syknęła z bólu. Dalej szła kulejąc. Oni nie mieli nawet syrenki. A dla teściów ledwie na betonową obmurówkę i lastri-kowy krzyżyk starczyło. Utykając doszła do domu. Barak stał w cieniu dużych, rozrosłych drzew. Tylko od frontu było słonecznie. Spojrzała w okno. Było zamknięte. Zastanowiło ją to. Poldek rano skończył służbę, ma dzisiaj dzień wolny, powinien być w domu. Może śpi? Zardzewiała furtka skrzyp-nęła przeraźliwie. Ze dwadzieścia lat temu, to by wyczuł, że zerwie się z pracy, i by warował tu na nią. Zaśmiała się. I to od razu goły, żeby nie tracić czasu. Potknęła się znów. Chodnik, który biegł wzdłuż baraku, był w wielu miejscach pozapadany. Zaklęła. I ponownie musiała się wesprzeć, tym razem o ścianę. Nad jej głową widniał szyld. Łuszczyła się z niego farba, ale dało się jeszcze przeczytać: „Spółdzielnia Ogrodnicza w Ogromowie. Magazyn chemicz-nych środków ochrony roślin”. Wyjęła z torebki klucze i zabrała się do otwierania drzwi. Jak-bym się dowiedziała, pomyślała, że gdzieś ma babę, to bym mu chyba ten klejnot obcęgami zgniotła. Otworzyła jeden zamek i bez potrzeby zaczęła otwierać drugi. Drzwi bowiem zamknięte były tylko na ten nowy, na stary nie. Mojemu mężowi, stwierdziła, zawsze coś nie pasuje. Ona swobodnie otwiera i zamyka obydwa zamki, on nie może. A przecież taki do końca ga-moniowaty nie jest. Ciemnawy korytarz po paru krokach rozrastał się nagle w hol. Z holu na lewo było wejście do ich mieszkania, w prawo do magazynu, a z tyłu do umywalni i ustępów. Z tym, że drzwi do umywalni i ustępów były w górnej części przeszklone. W holu na moment zatrzymała się i zaczęła nasłuchiwać. Żadnych szmerów nie usłyszała. Jedynie w umywalni, w którymś z kranów, cierpliwie skapywała woda. Otworzyła drzwi do mieszkania. Tu było tak, jak być powinno. Drzwi zamknięte na obydwa zamki. I to nowe, niedawno założone. We-szła do środka i omal nie upadła na taboret. Cały Poldek, zezłościła się, niczego nie postawi na miejscu. Chyba, że się pomyli. Przesunęła nieco taboret i usiadła. Zdjęła buty, chwilę ma-sowała stopy, po czym założyła domowe pantofle. Poczuła się lepiej. Czym tu śmierdzi? Zawsze jest tak, choćby wietrzyć, nie wiem jak długo. A może barak od razu z tym smrodem został zbudowany i ten smród jest już w nim na stałe, jak te spróchniałe dechy, które już led-wie się trzymają? Ponownie zaczęła nasłuchiwać. To gdzie indziej. Może na ulicy? Poldek przecież wszystkie dziury pozabijał blachą. Odstawiła taboret na miejsce, cofnęła ze dwa kroki i przejrzała w dużym, wiszącym obok drzwi lustrze. Później stanęła tyłem i znów, oglądając się za siebie, zerknęła w lustro. Mój Boże, pomyślała, jaka ja kiedyś byłam zgrabna, nie było dnia, żeby jakiś chłop nie obejrzał się za mną. A teraz jakie buty by nosiła, zawsze ją gniotą. Przeszła na środek izby. W domo-wych pantoflach na płaskim obcasie wydawała się być sporo niższa. Chwilę tak stała, a póź-niej zbliżyła się do okna i otworzyła je szeroko. Gęstą strugą napłynęło do izby rozgrzane powietrze, a z nim uliczny hałas. To nie była już dawna ulica Wyżynna, cicha i spokojna. Dziś Wyżynną dojechać można było nie tylko do szosy warszawskiej, ale również do maga-zynów geesu. Przysiadła bokiem na parapecie okna. Gdyby ten parapet był szerszy, to by się dało na nim jakieś doniczki postawić, a tak nic z tego. Za to pod oknem były kwiaty. Dużo. Prawie wzdłuż całej ściany baraku. Tej krótszej, nie-stety. W stosunku do ulicy bowiem, barak nie jest usytuowany równolegle, lecz poprzecznie. I tylko od frontu można było cokolwiek posadzić, bo gdzie indziej jest cień. Peonie pięknie kwitły, teraz kwitną floksy i zaczynają zakwitać dalie. Wieczorem maciejka pachnie. A co tu było wiosną? Jeden bajzel. Pokrzywy, śmiecie, butelki po wódce, parę zdechłych irysów wzdłuż płotu. Musiała przyznać mężowi, że się narobił. Każdą grudkę ziemi przetrząsnął wła- snymi rękami. Nigdy nie sądziła, że z niego taki ogrodnik. Ale i ona miała coś swojego. Parę doniczek bluszczu pozawieszała na ścianach. Rośnie kiepsko. Nie to co w dawnym mieszka-niu. Ten to pewnie jeździ na węgiel. Smrodzi jak Leon teściowej. I warczy przy tym, aż w uszach dzwoni. Tego jeszcze w mieście nie było. Zwykła fura podczepiona do traktora. Szko-da, że nie taczka. I jeden świniak tylko na tej furze nie większy niż buldog. Przeciągnęła się. Poczuła, jak piersi napięły jej się pod bluzką. Przez moment trwała w tej pozycji. Na dobrą sprawę, niestety, życie jej już umknęło. I co ona miała z tego życia? Śmiech powiedzieć. A co zostało jeszcze? Coraz częstsze choroby, praca, która ani ziębi, ani chłodzi, i na okrasę ten barak, kto wie czy już nie do śmierci? Zeskoczyła z parapetu i ze dwa kroki oddaliła od okna. Ulicą szła gromada kilkunastolat-ków, rozbuchana młodością i rosnącym z minuty na minutę upałem. Wybierali się nad rzekę. Jeden z nich niósł koc, niektórzy mieli przerzucone przez ramiona ręczniki. Popychali się i wrzeszczeli. Widzieli mnie? – zastanowiła się. Ładnych parę chwil siedziała przecież, stara baba, na parapecie okna i wypinała cycki. Mogliby pomyśleć, że wabi ich do siebie jak dziw-ka. Oglądała już takie coś w zagranicznych filmach, pokazywanych w telewizji. Ledwie znalazła się w domu, pokręciła trochę, otworzyła okno, a już zapomniała, po co w ogóle tu przyszła. A czas mijał. Ale co tam. Najważniejsze, że odpoczęła, uspokoiła się, po-myślała o tym i owym. Zapali sobie jeszcze i zacznie szukać. Stokłosa to cwaniak i zimny drań. Lubi ją jednak, a i ona na niego złego słowa powiedzieć nie może. Pomógł im, czy nie pomógł? Pomógł i to jak! Z łapami też się nie pcha. Wcale nie przez grzeczność, niestety, stwierdziła z pewną dozą smutku, tylko że za stara już jestem dla niego. Wygodnie rozsiadła się na wersalce. Wyjęła papierosa, zapaliła. Dobrze, że chociaż w ba-raku jest chłodno, pomyślała. Na dworze żar, spiekota, wiatr goni tumany kurzu. Baraki zwy-kle rozgrzewają się od słońca, piekarniki się z nich robią, a u nich akurat jest odwrotnie. A zresztą jak ma być? Skoro od fundamentu ciągnie wilgoć, a naokoło pełno cienia. Zimą, jeśli instalacja wytrzyma, będą jeszcze jeden piec akumulacyjny musieli wstawić. Poldek dobrze zna ten barak. Prąd przecież i tak spalają na koszt spółdzielni. Kiedy wspomniała o tym pre- zesowi, że niby oni chcą płacić, Stokłosa tylko machnął ręką. Na razie jednak żyć tu można, a nawet jest przytulnie. Mebli pewnie trochę za dużo, ale gdzie miała się z nimi podziać? Zawsze mieszkali byle jak, wiecznie towarzyszyła im prowi-zorka. Uparła się więc i wymogła to na mężu, żeby chociaż meble mieli solidne, na wysoki połysk. Kosztowały dużo, jeszcze do dzisiaj z pożyczek wyjść nie mogą. A ile było przy tym biegania, łapówek, szukania znajomości? I ona to załatwiała, nie kto inny. Bo jego mało to obchodziło. W baraku urządziła się, jak umiała. Wydzieliła część kuchenną z lodówką, kredensikiem, wiadrami na czysta i brudną wodę, z dwupłytkową kuchenką elektryczną, na której gotowała posiłki. Tu, gdzie stoi wersalka, jest sypialnia, a tam, gdzie duży stół, jadalnia. Tylko Poldek, roześmiała się, gabinetu nie ma. Dobrze zresztą. Bo jakby miał, to by jeszcze więcej różnych rupieci naznosił do domu. Ta lampa na przykład. Skąd on ją wziął? Mówi, że kupił okazyjnie. Gadanie. Znalazł ją na śmietniku, to wszystko. Jest duża, to fakt. Ma na dole malutką szafkę, to też fakt. Co z tego jednak, kiedy jest starsza niż Polska Ludowa, a poza tym nie ma abażu-ra. I pewnie nie będzie miała. Poldek bowiem wymyślił sobie do niej abażur z woskowanego papieru, wielki jak kubeł. – Inne nie mogą być – oświadczył – bo są za drogie i wyglądają, jak obszyte babskimi majtkami. Gdzie on taki abażur kupi? Do Warszawy też jeździł. Tanich nie opłaca się robić. A zresztą co się opłaca, jeśli nie opłacają się nawet knajpy? Raptownie zerwała się z miejsca. Przyszła tu w końcu po coś czy nie przyszła? Chwile stała niezdecydowana. Nie mogła sobie niczego przypomnieć. Pewne było tylko to, że zrobiła ten raport i że oryginał odwiozła do wojewódzkiego związku. Dawniej często brała robotę z biura i z braku miejsca, żeby papiery nie walały się na wierzchu, kładła je przeważnie na sza-fie. Tylko kiedy to było, w starym mieszkaniu jeszcze. Na wszelki wypadek jednak przysta-wiła krzesło do szafy i weszła na nie. Większego bajzlu niż jest tutaj, stwierdziła, zrobić już chyba nie można. To jego zasługa, no bo kogo? Ducha świętego? Drut jakiś. Po co mu on? A ten popsuty kran? Komu to jeszcze może być potrzebne? Nawet gazety. Co prawda poukłada-ne. Starannego ma męża. Ta gazeta sprzed miesiąca, a tamta sprzed dwóch. Chłop dokształcać jej się zaczął, ale do tyłu. Odbiło mu na stare lata. Zaraz. A może on chce założyć fabrykę papieru toaletowego i na razie zbiera makulaturę? Dobra myśl. Na tyłku zawsze można było zarobić. Zeszła z krzesła i zastygła bez ruchu. Co jest? Nic chyba. To tylko gałąź trze się o dach. Usiadła. Raport był gotowy w marcu, przeprowadzili się na Wyżynną w początkach kwietnia. Może zaginął podczas przeprowadzki? Najgorsze, że w głowie wciąż miała pustkę. Teraz to już naprawdę koniec. A nie jest to przecież igła, tylko z piętnaście kartek maszynopisu, for-mat A4. I co ona powie Stokłosie, że raport szczury zeżarły? Spokój. Nie zaglądała jeszcze do szafy. Poderwała się szybko. W szafie, jak w szafie. Wszystko równo poukładane. Na sztywnych, jakby nie swoich nogach, przeszła do części kuchennej. I już bez wiary w sukces przeszukała dokładnie kredensik, zajrzała do szuflad. Zaczerpnęła garnczkiem wody z wiadra i napiła się trochę. Papierosa. Zostały na wersalce. Poszła tam. Zapaliła próbując jednocześnie uporządkować myśli. Do województwa zawiozła oryginał, przypomniała sobie, pokwitowano jej na kopii. Potem wróciła prosto do domu. Ude-rzyła się ręką w czoło. Zgadza się. Tego dnia składała też odwołanie odnośnie mieszkania, chociaż w tej akurat sprawie szkoda było tylko czasu i papieru. Jasne, że wtedy. Raport musi być razem z kopią odwołania. Nie może być gdzie indziej. W paru susach dopadła szafy i otworzyła ją znów. Na górnej półce pod warstwą bielizny trzymała w tekturowej teczce ich najważniejsze dokumenty. Wyjęła teczkę i przeniosła na stół. Poczuła niepokój. Teczka, z której dawno już urwały się tasiemki, przewiązana była zwykle kolorową wstążką. Wstążki nie było. Nerwowo zajrzała do środka. Poukładane datami odwołania były przemieszane. To najstarsze, stwierdziła z goryczą, które powinno być pod spodem, a które teraz jest na wierzchu, pożółkło już ze starości. Podsunęła sobie krzesło, usiadła. Przejrzała dokumenty raz i drugi. Bez skutku. Powoli, jakby automatycznie, niczego już nie porządkując, zamknęła teczkę i ponownie wsunęła ją pod bieliznę. Całym wysiłkiem woli zmuszała się do tego, aby nie płakać, ale nie dała rady. Nie łkała nawet. Łzy po prostu dwiema strugami, ściekały jej po twarzy. Przechyliła się do tyłu, wsparła głowę o oparcie wersalki i tak bez jednego ruchu siedziała. Gdyby zrobiła więcej kopii, byłoby zupełnie ina-czej. Ale Stokłosie odbiło. Co ten baran jej wtedy powiedział? – Oszczędność, koleżanko Elżbietko – powiedział – jest nakazem chwili. A już w żadnym wypadku nie może być rozrzutności w zakresie papieru. My tu się będziemy rozrzucać, a tam, w drukarniach, podręczników szkolnych nie ma na czym drukować. Myślałby kto, że to prawda. Całe biuro od dawna zawija śniadania w przebitkę i przebitką dupska podciera, a jeżeli jej akurat nie ma pod ręką, to do tego celu, choć twardy jest i niepo-ręczny, bierze się papier maszynowy. I czy kiedyś przebitki lub papieru maszynowego zabra-kło? Nigdy. A ile jest biur w Ogromowie, a w całej Polsce? Zerwała się z miejsca jak oparzo-na. Znów ten odgłos, ten chrobot, który przenika do kości. I to wcale nie w pobliżu ściany, ale pośrodku izby, obok stołu. Podbiegła tam, zaczęła tłuc nogami w podłogę. Skrzywiła się z bólu. Odgłos ucichł. Oparła się o krzesło. – Szczurze gospodarstwo! – krzyknęła na całe gardło – szczurza stajnia! Umilkła. Zwariowała czy jak? Okno otwarte, ulica tuż, tuż, za oknem wszystko słychać. Wolno, jakby przybyło jej dwadzieścia lat, osunęła się na krzesło. Zamknęła oczy. Niczego już jej się nie chciało. Ani czegokolwiek robić, ani nawet żyć. Siedziała ze zwieszoną głową, tępo wpatrzona w podłogę. Wydało jej się teraz, że waży ze trzy razy tyle niż normalnie. Ło-motem pulsu napływał jej do gardła lęk. Może ten bydlak przegryzł się przez podłogę i jest już w mieszkaniu? Rozejrzała się. Nagle zatrzymała wzrok na mężowskiej lampie. Pod jedną z nóżek bielało coś. Podeszła tam. Schyliła się i wyjęła złożony wielokrotnie gruby zwitek papieru. Rozwinęła. Z wrażenia ugięły jej się nogi. Musiała znów usiąść. Raport! Czy ten Poldek do reszty zidiociał? Czy to już niczego innego nie było? I co ona zrobi z tym gniotem? Przepisać nie zdąży. Odzyskała energię. Trzeba włączyć żelazko i wyprasować, postanowiła. Innego wyjścia nie ma. Przyniosła z części kuchennej deskę do prasowania i żeby mieć widniej, rozstawiła ją niedaleko okna. Wyjęła z szafy żelazko i bardzo długi sznur. Gniazdko znajdowało się w ścianie, w pobliżu wersalki. Włączyła sznur do gniazdka, następnie podłączyła do żelazka. Co tu jeszcze? Podstawka. W tym momencie dobiegł z ulicy głośny trzask. Zaciekawiona podeszła do okna. W poprzek jezdni stał mały fiat i jakby wczepiony w niego maską drugi samo-chód osobowy, znacznie większy. Wychyliła się, żeby lepiej widzieć. Ten większy to chyba mercedes, stwierdziła, bo czarny. Odskoczyła od okna. Czy ty, kobieto, pomyślała, duru żeś się najadła? Po-żaru ci jeszcze brakuje do szczęścia? Postawiła żelazko na sztorc. Z deski buchnął ostry, świdrujący w nosie swąd. Odetchnęła. Przyniosła podstawkę pod żelazko. Ale na co ma wyregulować termostat? Na papier podziałki nie ma, zaśmiała się. Ustawiła na stilon. Miała trochę czasu, więc znów podeszła do okna. Wokół miejsca wypadku zaczęli się już gromadzić gapie. Mercedes zjechał na pobocze, tylko fiacik pozostał na miejscu. Z mercedesa wysiadł potężny mężczyzna i szybkim krokiem zbliżył się do fiacika. Koszulę miał rozpiętą do pępka, brzuch sterczał przed nim jak balon. A przy fiaciku? Ale traf, Tumidajowa! Jasne, że ona. Drugiej takiej chudej i płaskiej nie ma w całym Układzie Warszawskim. Pomyśleć, że takie coś medycynę zdołało ukończyć i bakterie jej nie zeżarły. Dobrali się. Bo Tumidaj to też atleta, spodnie przypina do kręgosłupa. Jej Poldek wygląda przy nim jak emerytowany bokser. Ale krzyczą. Tumidajowa macha rękami jak wiatrak skrzydłami. Elektryczność by mogła wyrabiać. Co? Milicja już jest? Musieli akurat przejeżdżać, bo aż wierzyć się nie chce. Aż trzech. Łażą dookoła i mierzą coś taśmą. Nie. Jeden już odszedł. Jest przy fiaciku, zaparł się, próbuje go zepchnąć na bok. Sam nie da rady. Podskoczyło paru gapiów. Teraz poszło im. Nieźle ten fiacik zgnieciony. Połowy maski nie ma. Chwila nieuwagi, gęś głupia za kierowni-cą i dorobek całego życia nadwerężony. A mercedesowi nic. Nie. Chyba jednak lampa poszła i może trochę dewizowego lakieru odprysnęło. Fiacik z tą rozbitą facjatą wygląda, jakby się śmiał. I na co był jej potrzebny samochód, lekarce od siedmiu boleści. Żeby to chociaż miała daleko. Z domu do przychodni ma raptem może z kilometr. Z Tumidaja też wielki inżynier. Od krzaków i przeciągów. Znała go dobrze. Kiedyś pracował u nich. Czepiał się wszystkiego jak pijak latarni. Nikt go nie lubił. Jak żelazko? Dobre już. Papieru, pod słowem, jeszcze nie prasowała. Tylko Poldek przez papier prasował spodnie. Ma męża, który lubi wynalazki. Gdyby chciał wynaleźć sposób na to, jak zarobić więcej pieniędzy, ruszyć w tym kierunku głową. Ale tu pomysłów mu już bra-kuje. Zaraz. Gryzą? Nie. Cicho jest. Na razie. Wyprasowała pierwszą stronę, podniosła i popatrzyła pod światło. Można wytrzymać. Tak zupełnie na gładko wyprasować już nie da rady. Trudno. To tu, to tam, zmarszczki będą wi-doczne. Wszystko zależy od prezesa, w jakim będzie nastroju. Jeżeli zacznie udawać pedanta, to nawet wiadomo, co powie. – Pani Elżbietko – powie – jeśli ma pani w biurku psa, to niech mu pani chociaż nie po-zwala brać dokumentów do mordy. Dowcipny. Swoją drogą mógłby częściej zmieniać te odzywki. A zresztą po co? Ma sta-nowisko, nie musi. Prasowała ten raport strona po stronie i coraz szybciej jej to szło. Rozweseliła się przy tym zajęciu na dobre. Nie wiedzieć kiedy zaczęła śpiewać: Niby nic, a tak to się zaczęło, niby nic, zwyczajne pa, pa, pa. Jest w orkiestrach dętych jakaś siła, bo to było tak... Przeprasowała ostatnią stronę, popatrzyła na nią. Potem obejrzała jeszcze kilka innych. Wystarczy już. Lepiej nie będzie. Odpocznie sobie teraz, chyba jej wolno? Odłączyła sznur. Żelazko i podstawkę wyniosła do części kuchennej, aby wystygły. Schowała deskę do praso-wania. Wygodnie rozsiadła się na wersalce. Wyjęła papierosa i powoli, nie spiesząc się, zmiękczała go w palcach. Wykruszony tytoń ostrożnie strząsała do popielniczki. Zapaliła. Na chwile znieruchomiała i po raz któryś z rzędu zaczęła nasłuchiwać. Nic się nie działo, dobie-gały tylko odgłosy miasta. W sobotę zrobi generalne porządki, postanowiła. Przy okazji wy-rzuci też te rupy, których naznosił Poldek. Tę głupią lampę zwłaszcza, jeśli się uda. Ona wy-sprząta, on wymyje okno i wytrzepie dywan. Już parę lat go mają. Wysłużył się, ale jeszcze dobry. Niedawno kupili nowy. Niestety nie wełniany, sztuczny. Dziś wieczorem go już nie będzie. Uzbierało się trochę pieniędzy na książeczce, to po co mieli je trzymać. Poldek maru-dził. Ale to normalne u niego. Podniosła się i z papierosem w ręku podeszła do okna. Koniec przedstawienia, stwierdziła. Milicja pakuje się już do bryki, mercedes też odjeżdża. Tylko Tumidajowa na stanowisku. Trzyma chustkę przy twarzy i płacze ostro, jakby to mogło pomóc jej w czymś. Gdzie ona tę wodę w sobie mieści? Takie pięć minut. Pacjenci w przychodni czekają, zwolnienia z pracy pilnie im są potrzebne, a ona tutaj. O Boże, a jednak znów! Jakby ktoś czubkiem noża w poprzek słojów darł deskę. Nie wy-trzyma już tego! Niedopałek cisnęła za okno. Chwyciła krzesło i tym krzesłem zaczęła walić w podłogę. Trzymała je oburącz, podniosła do góry i biła jak szalona. W końcu osłabła. Wy-prostowała się, potem zataczając powlokła w stronę wersalki. I nie tyle usiadła, co zwaliła na nią. Drżącymi rękami wydłubała z paczki papierosa. Dwie pierwsze zapałki złamały się, trze-cia była od razu niedobra. Przypaliła dopiero czwartą. – Zabiję! – wycharczała przez zęby.Wstrzymała oddech. Przestał bydlak, czy nie? Przestał.Wypełniająca ją wściekłość powoli zmieniała się w żal. Ale chłopa sobie znalazłam, po- myślała, Poldusia. Moje dzieci muszą mieć lepiej, na głowie stanę. Małgośka, jakby nie było, pocieszyła się, mieszka już w blokach. Luśka też się doczeka. Młoda jest. Zamyśliła się. Z niej też kiedyś ładna była kobieta, nie to co dzisiaj. Mogła przebierać jak w ulęgałkach. I co jej z tego wyszło? Dwa białe jej wyszły, a trzeci jak śnieg. Zapaliła papierosa. Mdliło ją już. W życiu jest jak w kartach, myślała dalej. Albo wycią-gnie się asa, albo blotkę. Ona wyciągnęła blotkę. Wtedy jednak nie zastanawiała się nad tym, bo przecież była sama, jak ta zadra w tyłku. I czy to dużo brakowało, aby i ona umarła? Led-wie wygnali krowy na pastwisko za rzeką, kiedy samochodami nadjechali Niemcy i otoczyli wieś. Brat wrócił, jej kazał uciekać do lasu. Zastrzelono wszystkich, zabijano nawet niemow-lęta. Domy zostały spalone. Rodziców ani brata nie zobaczyła już nigdy. Czy musiało się tak stać? Często zadawała sobie to pytanie. Ale gdyby zimą u nich we wsi nie kwaterował ze swoim oddziałem „Cichy”, może by tak nie było? Męczyło ją to do dzisiaj i nieraz powtarzał się jej taki sen: Idzie ulicą jakiegoś nieznanego miasta. Naprzeciwko niej pojawia się „Cichy”. Wygląda jak byle jaki urzędnik, niesie starą, obdartą teczkę. A ona pod-chodzi i pluje mu w twarz. Poruszyła się nerwowo. Tamtego dnia nie zapomni do końca życia. Ale wówczas, tamtej zimy, cieszyła się tak, jak cieszyć się może głupie dziecko. Zresztą kto się nie cieszył? Przez tych kilka tygodni żyli jak w wolnej Polsce. I pewnie tylko niewielu zdawało sobie sprawę z tego, co może nastąpić potem. W stodołach urządzane były zabawy, a ona, taka gówniara, usta malowała burakiem, żeby się partyzantom podobać. Przez kilka dni nie wychodziła z lasu. Krowa wlokła się za nią krok w krok jak pies. Zna-lazła blaszaną puszkę, parę razy dziennie doiła ją do tej puszki i tym żyła. Nagle zaczął padać deszcz, zrobiło się bardzo zimno. Dostała gorączki. Półżywa dotarła do sąsiedniej wsi. Przy-garnął ją pierwszy z brzegu gospodarz. Opłacało mu się. Krowa przecież została u niego. Pa-mięta, że bardzo długo wracała do zdrowia. Gospodarz nazywał się Józef Flis. A jak miała na imię jego kobieta? Jadwiga chyba? Może kiedyś przypomni sobie. Dużo dzieci tam było. Pię- cioro. Chałupa mała, dwie izby. Całe tygodnie, nim wydobrzała na tyle, że mogła chodzić, leżała w barłogu, żarta przez pchły. Kończyło się już lato, jesień szła. Najstarszy z tego pię-ciorga miał na imię Stasiek. Kiedy nikogo w domu nie było, zakradał się do niej, wsuwał łapy pod pierzynę i do obmacywania się brał. Gryzła go i drapała jak wściekła. Potem nóż ścią-gnęła z kuchni i już z tym nożem stale leżała. Stasiek bał się zbliżyć. Czuł, że dźgnęłaby go bez namysłu. Oprócz niego była jeszcze Tereska i Marysia. Imion dwojga najmłodszych nie pamiętała już zupełnie. Przesunęła się do brzegu wersalki, wsparła o oparcie łokciem. Wspomnienia te nachodziły ją zwykle, gdy była sama. Chwytała się wówczas pierwszej lepszej roboty, żeby uwolnić się od nich. Niekiedy jednak, podobnie jak dziś, były od jej woli silniejsze. Z kolei przypomniało jej się więc, jak oddano ją do przytułku, do sióstr. U Flisa było już po wykopkach, ale w oko-licy wykopki jeszcze trwały. Klasztor położony był dość daleko i furmanką jechać trzeba było kilka godzin. Cieszyła się nawet, że tam jedzie, miała już dosyć pcheł i Staśka. Jechali po-lnymi drogami, okute koła podskakiwały na wybojach, a nisko ponad polami snuł się dym z ognisk, w których spalano kartoflane łęty. Już niedaleko celu, w miejscu gdzie ich droga krzyżowała się z inną, zobaczyła zbliżający się w tumanach kurzu samochód ciężarowy. Ogarnięta niemożliwym do poskromienia strachem zeskoczyła z furmanki i ukryła w przy-drożnych zaroślach. Ciężarówka okazała się być pusta. Poza szoferem, cywilem zresztą, nie było w niej nikogo. Mimo tego bała się na furmankę wrócić i Flis siłą musiał wywlec ją z krzaków. Do klasztoru dotarli przed wieczorem. I od tej chwili siostry były jej ojcem i matką. Flisa nie widziała już nigdy. I tylko raz, już jako dorosła, odwiedziła zbiorową mogiłę, w której leżeli jej najbliżsi. Więcej nie mogła. Gryzła się tym. Nic jednak na to nie była w stanie pora-dzić. W klasztorze był rygor. O wpół do siódmej msza święta, potem śniadanie, od ósmej szko-ła. Było za to co jeść i nie było pcheł. Czuła się tam bezpiecznie. Nie tylko ona. Sierociniec był wypełniony po brzegi. W dwóch dużych salach łóżko stało przy łóżku. Sporo Żydówek. Wszystkie miały polskie imiona i polskie nazwiska. I chyba żadna z dziewcząt nie modliła się tak gorliwie jak one. Ukończyła tam szkołę powszechną, a potem kursy kroju i szycia. Nie lubiła tego zajęcia. Męczyło ja wielogodzinne ślęczenie przy maszynie. Wielkiego wyboru jednak nie było. Mo-gła jeszcze ukończyć kursy fryzjerskie. Uśmiechnęła się z zadumą. Chciała jak najszybciej opuścić klasztor, być na swoim i mieć własną rodzinę. Każda chciała. W miarę jak dorastały, tylko o tym mówiły. A poza tym były to pierwsze lata po wojnie i wszyscy rwali się do życia. Barak rzucał coraz krótszy cień. Coraz też mocniej prażyło słońce. Stąd, gdzie siedziała, widać było tylko głowy przechodniów. Pojawiały się na moment, żeby zaraz zniknąć. Głupie byłyśmy wtedy, pomyślała. Głupie i całkiem zielone. Jak tylko która skończyła osiemnaście lat, gnała przed siebie jak zerwana z łańcucha. Miała koleżankę Zdzichę. Zaprzyjaźniły się. Zdzicha była jej równolatką. I co ciekawe, były całkiem niepodobne do siebie. Zdzicha, zaw-sze poważna, wszystko brała na serio i wszystkiego się bała. Ona odwrotnie. Bała się tylko własnego dzieciństwa, poza tym niczego. Wreszcie i na nie przyszła kolej. Zdzicha od razu przyjechała do Ogromowa, miała tu krewnych. Ona nie chciała niczyjej łaski. Wyruszyła na Ziemie Odzyskane, do Jeleniej Góry. Wierzyła, że da sobie radę. I dała. Z początku trochę szyła. Ale krótko. Potem zaczęła pracować w sklepie chemicznym. Fakt, że w Jeleniej Górze też pomogły jej siostry. Miała zresztą do nich list polecający. Szybko jednak zrezygnowała z tej pomocy i wynajęła stancję. Była wreszcie wolna, mogła robić, co chciała. Czy musiała z Ziem Odzyskanych wyjechać? Może tak, a może i nie? Ładnie tam przecież wszędzie. Lasy, góry, czyste powietrze jeszcze wtedy. Nie to co Ogromów. Poznała mężczy-znę. Dziesięć lat starszy od niej, przystojny przy tym jak z obrazka. Szczupły, wysoki blon-dyn z niebieskimi oczami. Rzęsy długie jak u dziewczyny i gęste, falujące włosy. Zakochana była do nieprzytomności. Ten albo żaden, myślała. Cóż z tego jednak, kiedy podłubał, podłu-bał i uciekł. Powiedziała mu, że jest w ciąży. Udał, że cieszy się, bydlak jeden. Rano wyszedł po papierosy i tyle go widziała. Myślała, że zwariuje. Była pewna, że stało mu się jakieś nie-szczęście. Zgłosiła, że zaginął na milicję, szukała go po knajpach i kawiarniach. Ludzie za-częli już śmiać się z niej. Wtedy chciała się otruć. Ukradła z pracy esencję octową. W końcu jednak postanowiła popsuć. Lekarz odradzał. Kraj jest wyludniony, mówił. Ale ona nie zmie-niła zamiaru. Chciała się, kretynka, w ten sposób zemścić na nim. A ile się wstydu przy tym najadła, wie tylko ona. Czuła się strasznie. Wydawało jej się, że wszyscy, których spotykała, wiedzą, co zrobiła. W odruchu rozpaczy wysłała list do Zdzichy. Odpowiedź przyszła bardzo szybko. W Ogro-mowie jest dla niej miejsce, może przyjeżdżać. Zdzicha pisała, że też pracuje w handlu, w handlu są braki kadrowe, więc nie trudno jej będzie coś załatwić. Z meldunkiem też nie po-winno być problemów. Obgadała już to z rodziną. A jeśli chodzi o mieszkanie, to dopóki nie znajdą czegoś na mieście, mogą przecież zamieszkać razem. Ten list zwrócił jej nadzieję. Zaczęła powoli brać się w garść. Załatwiła, co miała załatwić, i po dwóch tygodniach wylądowała w Ogromowie. Zdziśce nie powiedziała nic. Zresztą do dzisiejszego dnia nie powiedziała o tym nikomu. Może tylko kiedyś, jak przyjdzie na nią czas, wyjawi to księdzu. Nie załamała się. Chciała żyć. W lata wpędzić się nie dam, postanowiła. Bo kto ją później, starą dziewiątkę, będzie chciał? A co ona wtedy tych lat miała? Mniej niż dwadzieścia. Wy-ciągała Zdzichę na zabawy. Przeważnie takie na świeżym powietrzu. Uśmiać się z tego teraz można. Bo Zdzicha do tych zabaw pasowała jak ona do różańca. Chodziły na Plac Stalina, obecnie 22 Lipca, gdzie były dechy. Drugie dechy były przy stacji, na skwerku. Ale tam przeważnie bawiła się granda, co drugi to łobuz. Zabawy organizowano najczęściej w sobotę, a czasem i w niedzielę. Przy Placu Stalina grywał wtedy młodzieżowy zespół akordeonistów. Nazywał się nawet jakoś, ale dziś już nie pamiętała. Trzy akordeony i perkusja. Mówiło się po prostu: garbaty Władek i reszta. Bo ten główny grajek miał garb. Dobry był z niego chłop i zdolny, chociaż brzydki przy tym jak deszczowa noc. Kwiatki, niestety, już na nim rosną. Wykończyła go gruźlica i wódka. Zdzicha patrzyła na mężczyzn, jakby to były płazy. Ona, mądra po szkodzie, robiła ina-czej. Podpuszczała, podpuszczała i figa. Chłopaki wściekali się jak diabli. A jeden, pamięta, kochaś za dziesięć groszy, to nawet zabrał się do bicia. Ale zanim obejrzał się, sam dostał. Była już jesień, ostatnia zabawa w sezonie, dochód na osierocone dzieci koreańskie. Ruszyło ją to. Co to, już naszych sierot nie ma, pomyślała, mało to po świecie ich chodzi? Nie na tamte czasy było takie myślenie. Co było w myślach, nie mogło być w mowie. A poza tym dla młodych najważniejsze było to, żeby trochę poskakać pod muzykę. Gdzie zresztą miała kogoś poznać, na ulicy? W tamtą jednak sobotę nie zapowiadało się zbyt dobrze. Ludzi przyszło mało, bo to już zimno, tyle że deszcz nie padał. Rozejrzała się i zobaczyła, że kręci się jakiś chudziutki z wło-sem ułożonym na brylantynę, w płaszczu gumowym prawie do kostek. – Spójrz na tego figusa – odezwała się do Zdzichy – kolos. Wygląda jak szprotka w pre-zerwatywie. – Też coś – odparła Zdzicha – opanuj się. Co cię taki wypierdek obchodzi. – Mnie się podoba, a odkarmić zawsze go można. Na męża jest w sam raz. Urody w nim nie ma i baby na niego lecieć nie będą. Ledwie wymówiła te słowa, a figusiak podchodzi i prosi ją do tańca. Przetańczyli ze trzy kawałki, tańczą czwarty, a ten ciągle nic, ani słowa, dyszy tylko i wpycha się w nią gnatami. Zdenerwowało ją to w końcu, odsunęła się więc od niego i mówi: – Z kolegi to chyba niemowa jakiś? O nie – dodała za moment – zwracam honor. Jak kole-ga mnie prosił, to coś tam jednak zawarczał pod nosem. – W pracy nagadam się tyle – odrzekł figusiak – że potem mi się nie chce. Pomilczeć wolę. I dalej się pcha. – Więc co kolega takiego robi – spytała – chyba to tajemnicy nie stanowi? – W wydziale rolnym w powiecie pracuję. – To z kolegi figura, ale ja dziękuję, tak z workiem na zboże do kułaków ganiać i świńskie ogony po chlewikach liczyć. Kolega w rachunkach musi być dobry. Osobiście taka uczona nie jestem. Ze Zdzichą, tą, co koło tamtego drzewa stoi, w sklepie pracuję. Ona na farbach i lakie-rach, ja przy towarach ogólnoprzemysłowych. Figusiak zakaszlał jej nad uchem i zaraz potem wyjąkał: – Koleżanka w ogóle nie zna się na walce klas i na podstawowych motorach rozwoju po lityczno–gospodarczego. A ją aż skręciło ze śmiechu. – Motory – odparła krztusząc się – to przeważnie warczą i przeważnie są na dwóch kołach. Poderwała się z wersalki i od razu musiała stanąć. Zdrętwiała jej noga. Pochyliła się więc i przez chwilę ją rozcierała. No, Siudowa, nic tu po tobie, westchnęła, pakuj ten raport i masze-ruj do pracy, bo już w bumelce przekroczyłaś normę. I w tym momencie znów zrobiło jej się wesoło. Utykając na odrętwiałej ciągle nodze, wykonała kilka tanecznych kroków i tak jak przedtem zanuciła: Niby nic, a tak to się zaczęło, niby nic, zwyczajne pa, pa, pa... Tym samym krokiem, nadal nucąc, zbliżyła się do toaletki, przejrzała w lustrze, po czym przystawiła sobie krzesło, usiadła i zaczęła się czesać. Odprowadził ją pod to drzewo do Zdzichy i mówi: – Jeżeli koleżanki mają życzenie, to może byśmy do bufetu skoczyli, wina się napić? – Oho – odrzekła śmiejąc się znów – bogacz nam się trafił, fundować chce. Chyba wobec tego pójdziemy, co, Zdzicha? A ta jak zwykle: – A bo ja wiem, a bo to warto, nie wszystkie kobiety lubieją wino, ja to bym się kawy na-piła. W bufecie był jeszcze wolny stolik. Usiedli. Figusiak przedstawił się. „Leopold Siuda je-stem” – powiedział. Dobrze jest, pomyślała, ryba wzięła przynętę. Nie przedstawiałby się przecież, gdyby było inaczej. Zaraz potem poszperał w kieszeniach, majątek na macanego policzył i przyniósł butelkę wina i ze dwie paczki herbatników do tego. Kawę dla Zdzichy już ona przyniosła, bo jemu to jakoś umknęło z umysłu. Bufetowa akurat parzyła dla siebie, więc zaparzyła i dla nich. Wypili. Za chwilę znów. Poldek jeszcze większej śmiałości nabrał i łapę położył jej na kolanach. No, złoty koralu, pomyślała, zaraz cię coś obleci. Udała jednak, że niczego nie czuje, a on, jakby już całkiem był pewny swego, wsadził to łapsko pod sukienkę. Uczesała się już. Teraz przybliżyła twarz do lustra i wypchnęła językiem jeden policzek, później drugi. Coraz więcej mam zmarszczek, stwierdziła, nie da się ukryć. O, tutaj też. Człowiek linieje z młodości, czy chce tego, czy nie. A czas ucieka nie wiadomo kiedy. Dzień po dniu, miesiąc po miesiącu, rok po roku. Umalować się jeszcze musi. Upudrować też. Wzięła szminkę. Jeśli na grubo się wytapetuje, to jeszcze jakoś wygląda. Trochę mu tę rączkę uszkodziła wtedy. No, bo co? Piekarnia? Dopiero co się zapoznał, a już sięga, gdzie wzrok nie sięga. – Idziemy stąd, Zdzicha – powiedziała – kawaler nam się trafił prędki jak woda w kloze-cie. Energicznie podniosła się z krzesła. Tupnęła w podłogę. Nieźle im dałam do wiwatu, za-śmiała się, cicho jest. Ale ledwie stąd wyjdzie, znów zaczną. Schowała raport do torebki. Po-tem kosmetyczkę i grzebień. Powspominało się trochę. Niedługo to już tylko wspomnienia człowiekowi zostaną. Gdyby Poldeczka w tamtą sobotę nie skarciła, to pewnie nic by z tego nie wyszło. A tak, żal jej go się zrobiło. I teraz ma za swoje. Ale czy tylko ona? Gdzie nie spojrzeć, każdy wal-czy z tym życiem, jak umie. Walczy i nie tylko. Bo czasem też, jak mu już sił zabraknie, w różne głupoty ucieka. Zdzicha na przykład. Przeniosła się do Warszawy, męża ma Jehowę i sama tę wiarę przyjęła. Z rok temu była w Ogromowie. Nadal trzyma się handlu. Poplotko-wały trochę. Utyła mocno. Ale rysy wciąż ma takie, jakby ją zęby bolały. Pokazywała zdjęcie syna. Poszedł w mamusię. Gruby. Twarz wściekła, nie wiadomo dlaczego. – Ela, zastanów się nad sobą – powiedziała – bo zbliża się koniec świata i wszystkich grzeszników niedługo piorun ognisty spali. – Opanuj się, Zdzicha – odparła – mnie chcesz straszyć? Co ma być, to będzie. Rozstały się nieco skłócone. Nikomu jednak nie pozwoli się straszyć. Co to, to nie. Wiary swojej też nie chce zmieniać, choć do kościoła prawie też nie chodzi. W młodości wystarcza-jąco się namodliła. Zerknęła na zegarek. Po jedenastej już. Zbałaganiła stanowczo za długo. Ale co tam? Fir-ma nie rozleci się z tego powodu. Najważniejsze, że jest raport. Co jeszcze? Właśnie. Narzeka na Poldka, a sama by okna nie zamknęła. Jak ktoś ma szczęście, to ma. Tumidajowej wynieśli krzesło. Siedzi w cieniu i pilnuje resztek dorobku. Jakiś usłużny się znalazł. A jutro po nagro-dę, co ani grosza pani doktór nie kosztuje, pogna do przychodni. Niczego na tym świecie nie ma za darmo. Tumidaj jeszcze nie przyszedł, coś podobnego?