Graham Masterton SZARA MADONNA Zawsze wiedział, że musi wrócić do Brugii. Tym razem wybrał jednak zimę, kiedy powietrze było mgliste, kanały przybrały barwę zaparowanej cyny, a na wąskich, średniowiecznych uliczkach było znacznie mniej wlokących się ociężale turystów. Od trzech lat starał się nie myśleć o tym mieście. Ale zapomnieć o nim, tak naprawdę zapomnieć, nie potrafił. Wynajdywał rozmaite sposoby, żeby odwracać od niego uwagę, nie rozmyślać o Brugii. Telefonował więc do przyjaciół, włączał telewizor lub też wyjeżdżał samochodem na spacer, nastawiał aparaturę dźwiękową na największą głośność i osiągał stan nirwany. Wszystko, byle tylko nie stać znów na drewnianym molo, naprzeciwko wystających okapów i przystani XIV—wiecznego szpitala zakaźnego, czekając, aż belgijscy płetwonurkowie policyjni znajdą ciało Karen. Tyle razy, w tylu już snach stał tam — oszołomiony, przyrumieniony słońcem turysta amerykański z torbą na ramieniu i kamerą wideo — podczas gdy chorowicie niemrawe szpaki przysiadały na stromych, falistych dachówkach ponad nim, a niżej przelewała się i bulgotała woda w kanale. Byle tylko nie przyglądać się lekarce w świeżym białym uniformie, ze splecionymi blond włosami: nie patrzeć, jak rozpina suwak czarnego, poliwinylowego worka na trupy i jak pojawia się twarz Karen, nie biała, lecz prawie zielona. — Nie cierpiała długo — usłyszał gardłowy, wydobywający się z głębi krtani, flamandzki akcent. — Szyja została złamana prawie natychmiast. — Czym? — Cienkim sznurkiem o średnicy około ośmiu milimetrów. Mamy próbki dla sądu, pobrane z jej skóry. To były albo konopie, albo splecione włosy. Inspektor policji, Ben de Buy, kładąc mu na ramieniu poplamioną nikotyną dłoń, powiedział: — Jeden z dorożkarzy twierdzi, że widział, jak pańska żona rozmawiała z zakonnicą. To było mniej więcej dziesięć minut wcześniej, nim przewoźnik zobaczył jej ciało pływające w kanale. — W którym miejscu? — Na Hoogstraat, przy moście. Potem zakonnica skręciła na rogu Minderbroederstraat i woźnica stracił ją z oczu. Nie widział już pańskiej żony. — Dlaczego miałby w ogóle zapamiętać moją żonę? — Ponieważ była atrakcyjna, panie Wallace. Woźnice mają oko na przystojne kobiety. — To wszystko? Rozmawiała z zakonnicą? Czemu miałaby rozmawiać z zakonnicą? Nie jest katoliczką… — Przerwał, a potem poprawił się: — Nie była katoliczką. Inspektor de Buy zapalił cuchnącego papierosa Ernte 23 i wydmuchnął dym przez nos. — Może pytała o drogę. Nie wiemy jeszcze — powiedział. — Odnalezienie zakonnicy nie powinno być trudne. Nosiła jasnoszary habit, co jest dość niezwykłe. Dean został w Belgii jeszcze przez tydzień. Policja nie zdobyła żadnego nowego materiału dowodowego; nie było nowych świadków. Opublikowano zdjęcie Karen w gazetach i skontaktowano się z wszystkimi zakonami w Belgii, południowej Holandii i północnej Francji. Ale nie znaleziono żadnego śladu. Nikt nie widział, w jaki sposób umarła Karen. I nie było takiego klasztoru, w którym zakonnice nosiłyby szary strój; a zwłaszcza jasnoszary, o jakim mówił dorożkarz. Inspektor de Buy oznajmił: — Czemu nie zabierze pan żony z powrotem do Ameryki, panie Wallace? Tu, w Brugii, niczego więcej pan nie uzyska. Gdyby nastąpił przełom w sprawie, wyślę panu faks, dobrze? Teraz Karen leżała na cmentarzu episkopalnym w Milford, w stanie Connecticut, pod purpurową warstwą klonowych liści, a Dean przybył ponownie do Brugii. Był zimny flandryjski poranek, a on czuł się zmęczony i otumaniony po długim locie odrzutowcem, i bardziej samotny niż kiedykolwiek. Przeszedł rozległy pusty plac, nazywany ‘t Zand, na którym tryskały fontanny, a we mgle majaczyła rzeźba grupy cyklistów. Prawdziwi cykliści dzwonili i pedałowali wściekle po kocich łbach. Przechodził koło kafejek z zaparowanymi, oszklonymi werandami, gdzie Belgowie o nalanych twarzach siedzieli, pijąc kawę, paląc i pochłaniając ogromne kremówki. Ładna dziewczyna o długich czarnych włosach odprowadziła go wzrokiem, kiedy ją mijał; twarz miała białą jak aktorka kina europejskiego. W osobliwy sposób przypominała mu twarz Karen tego dnia, kiedy spotkał ją po raz pierwszy. Z podniesionym z powodu chłodu kołnierzem i parującym oddechem, przechodził koło sklepów sprzedających koronki i czekoladki, pocztówki i perfumy. Zgodnie ze starą flamandzką tradycją nad wejściem do każdego sklepu wisiała flaga przyozdobiona herbami wszystkich ludzi zamieszkujących dom w ciągu wieków. Trzy groteskowe ryby pływające w srebrzystym morzu. Mężczyzna, podobny do Adama, zrywający jabłko z drzewa. Kobieta o bladej twarzy i dziwnym, dwuznacznym uśmiechu. Doszedł do rozległego, brukowanego rynku. Po przeciwległej stronie dwadzieścia lub trzydzieści zakonnic, wyglądających jak stado mew, w milczeniu dreptało we mgle. Wysoko nad nim prześwitywała strzelista wieża Dzwonnicy Brugijskiej — sześćset stopni stromo wznoszących się na szczyt. Dean znał te schody, ponieważ kiedyś, razem z Karen, pokonali wszystkie, dysząc i śmiejąc się podczas wspinaczki. Obok dzwonnicy stały dorożki furgonetki z lodami i kioski z parówkami. W lecie turyści czekali w długich kolejkach na zbiorowe wycieczki po mieście z przewodnikami. Ale nie dzisiaj. Trzy dorożki stały obok siebie, podczas gdy woźnice palili papierosy, a okryte kocami konie zanurzały głowy w workach z obrokiem. Dean podszedł do woźniców i podniósł rękę w powitalnym geście. — Trasa wycieczkowa, sir? — zapytał młody, nie ogolony ciemnooki mężczyzna w przekrzywionym, słomkowym kapeluszu. — Dziękuję, nie dzisiaj. Szukam kogoś… jednego z waszych kolegów. — Dean wyjął złożony wycinek z gazety. — Nazywa się Jan de Keyser. — Kto go szuka? Czy on ma jakieś kłopoty? — Nie, nie. Nic z tych rzeczy. Może pan mi powiedzieć, gdzie on mieszka? Dorożkarze popatrzyli po sobie. — Czy ktoś wie, gdzie mieszka Jan de Keyser? Dean wyjął portfel i wręczył im po sto franków. Znów popatrzyli po sobie, więc Dean dał im po jeszcze jednej setce. — Oostmeers, w połowie ulicy, po lewej stronie — powiedział nie ogolony mężczyzna. — Nie znam numeru, ale jest tam mały sklep spożywczy, a jego domek jest następny, ma brązowe drzwi i brązowe szklane wazy w oknie. — Zakaszlał, a potem spytał: — Czy prócz tego chce pan pojechać na wycieczkę? Dean potrząsnął głową. — Nie, dziękuję. Myślę, że widziałem w Brugii wszystko, co kiedykolwiek chciałem zobaczyć… a może nawet więcej. Odwrócił się i ruszył z powrotem wzdłuż Oude Burg, a potem, pod nagimi lipami, szedł Simon Stevin Plein. Autor pomysłu wprowadzenia waluty w systemie dziesiętnym tkwił ponuro na swoim cokole, spoglądając na sklep z czekoladą po drugiej stronie ulicy. Ranek był tak zimny, że Dean żałował, iż nie przywiózł pary rękawiczek. Wielokrotnie przechodził z jednej strony kanału na drugą.. Kanał był cuchnący i posępn i nasuwał mu myśl o śmierci. Pierwszym razem przyjechali do Brugii z dwóch powodów. Przede wszystkim po to, by skończyć z Charleyem. Charley nie mówił, nie spacerował, nie ujrzał nawet światła dziennego. Ale sonda dźwiękowa powiedziała, że jeżeli się urodzi, będzie na zawsze kaleką — przez całe swoje życie pozostanie zaślinionym, kiwającym się chłopcem w wózku inwalidzkim. Dean i Karen siedzieli cały wieczór, płacząc i pijąc wino, i zdecydowali w końcu, że Charley będzie szczęśliwszy, jeśli pozostanie w sferze nadziei i pamięci — błyskiem rozjaśniającym przez sekundę ciemność — i umrze. Charley został usunięty i teraz Dean nie miał już nic, co przypominałoby mu Karen. Jej zbiór porcelany? Jej stroje? Jednego wieczoru otworzył szufladę z jej bielizną, wyjął parę majtek i trzymając przy nosie, rozpaczliwie wciągał powietrze, mając nadzieję poczuć jej zapach. Ale majtki były wyprane, a Karen nie było — jak gdyby w ogóle nie istniała. Przyjechali do Brugii także dla sztuki: do Groeninge Museum, do jego XIV — wiecznych obrazów religijnych i jego kolekcji mistrzów współczesnych; przyjechali dla Rubensów, van Eycków i Magrittesów. Dean był weterynarzem, a jednocześnie zapalonym malarzem amatorem, Karen zaś projektantką tapet. Spotkali się po raz pierwszy blisko siedem lat temu, kiedy Karen przyprowadziła do jego gabinetu swego złotawego psa myśliwskiego, żeby Dean zajrzał mu do uszu. Dean spodobał jej się od samego początku. Zawsze lubiła wysokich, subtelnych, ciemnowłosych mężczyzn („Wyszłabym za Clarka Kenta, gdyby Lois Lane mnie nie ubiegła”). Ale tym, co najbardziej ją urzekło, była czułość i cierpliwość, jaką Dean zajmował się jej psem. Po ślubie śpiewała mu często piosenkę Love Me, Love My Dog, akompaniując sobie na starym banjo. Teraz Buffy także już nie żył. Tęsknił za Karen tak rozpaczliwie, że Dean w końcu go uśpił. Oostmeers była wąską ulicą, składającą się z małych, schludnych, szeregowo stojących domków; każdy z nich miał wypucowane okno frontowe, świeżo pomalowane drzwi i nieskazitelnie czyste koronkowe firanki. Dean łatwo odnalazł sklepik spożywczy, ponieważ był jedyny, nie licząc sklepików handlarzy antykami. Sąsiedni domek był bardziej odrapany niż inne, a brązowe szklane wazy w oknie pokrywała warstwa kurzu. Przycisnął dzwonek i potarł dłonie, próbując je rozgrzać. Po długiej chwili usłyszał, jak ktoś schodzi po schodach, potem kaszle a jeszcze później drzwi frontowe uchyliły się nieco. Przez szparę spoglądał młody mężczyzna o twarzy koloru szarego mydła. — Szukam Jana de Keysera. — To ja. Czego pan chce? Dean wyjął wycinek z gazety i pokazał mu. — Pan był ostatnią osobą, która widziała moją żonę żywą. Młody człowiek marszczył twarz nad wycinkiem przez blisko pół minuty, jak gdyby niedowidział, a potem rzekł: — To było dawno temu, proszę pana. Od tamtej pory choruję. — Czy mimo to mogę z panem porozmawiać? — Po co? Wszystko, co powiedziałem, jest w gazecie. — Chciałbym dowiedzieć się, jak to się stało. Jan de Keyser zaniósł się wysokim, rzężącym kasztem. — Zobaczyłem, jak pańska żona rozmawia z zakonnicą… i już jej nie było. To wszystko. Obróciłem się na siedzeniu i zobaczyłem, że zakonnica wchodzi w Minderbroederstraat, w słoneczny blask, i też znika. I to było wszystko. — Widział pan kiedykolwiek przedtem zakonnicę ubraną w podobnie jasnoszary habit? Jan de Keyser potrząsnął przecząco głową. — Nie wie pan, skąd ona mogła być? Z jakiego zakonu? Na przykład dominikanie, franciszkanie lub coś takiego? — Nie znam się na zakonnicach. Ale może to nie była zakonnica. — Co pan ma na myśli? Zeznał pan policji, że to była zakonnica. — A co, według pana, miałem powiedzieć? Że to był posąg? Mam już dwa wyroki z powodu narkotyków. Zamknęliby mnie albo wysłali do tego przeklętego szpitala dla idiotów w Kortrijk. — O czym pan mówi… O posągu? — zapytał Dean. Jan de Keyser znów zakaszlał i zaczął zamykać drzwi. — Czemu pan się dziwi? To jest Brugia. — Ciągle nie rozumiem. Drzwi zawahały się tuż przed zatrzaśnięciem. Dean wyciągnął portfel, ostentacyjnie wyjął z niego trzy stufrankowe banknoty i trzymał przed sobą. — Przyjechałem po to kawał drogi, Jan. Muszę wiedzieć wszystko. — Niech pan poczeka — odparł Jan de Keyser i zamknął drzwi. Dean czekał. Spojrzał w mglistą Oostmeers i zobaczył młodą dziewczynę z rękami w kieszeniach, stojącą na rogu Zonnekemeers. Nie był pewny, czy go obserwowała, czy nie. Po dwóch lub trzech minutach drzwi znów się otworzyły i Jan de Keyser wyszedł na ulicę, ubrany w brązową, skórzaną kurtkę. Na szyi miał szalik w kratkę. Śmierdział papierosami i jakimś mazidłem. — Byłem bardzo chory od tego czasu. Moje płuca. Może to nie miało nic wspólnego z zakonnicą, a może miało. Ale wie pan, jak mówią: plaga jak raz dopadnie człowieka, to już go trzyma. Poprowadził Deana z powrotem drogą, którą tamten przyszedł — w poprzek kanałów, koło Gruuthuuse Museum wzdłuż Dijver do Vismarkt. Szedł bardzo szybko, garbiąc wąskie plecy. Konne pojazdy turkotały po ulicach jak wozy ze skazańcami, z dzwonnicy rozległ się dźwięk dzwonów. Brzmiał mocno i słychać w nim było obcą muzykę, europejską. Ten dźwięk przypominał Deanowi święta Bożego Narodzenia i wojny — pomyślał, że może to właśnie jest charakterystyczne dla Europy. Przez most doszli do rogu Hoogstraat i Minderbroedertraat. Jan de Keyser wskazał palcem w jedną i w drugą stronę. — Wiozę Niemców, pięcio— czy sześcioosobową rodzinę niemiecką. Jadę wolno, bo mój koń jest zmęczony, rozumie pan? Widzę tę kobietę w obcisłych, białych szortach i niebieskiej koszulce, i patrzę na nią, ponieważ jest ładna. To była pańska żona, prawda? Jest dobrze zbudowana. Obracam się i patrzę, ponieważ jest ładna, poza tym rozmawia z zakonnicą. Z zakonnicą ubraną na szaro, tego jestem pewny. Rozmawiają tak, jakby się ze sobą o coś spierały. Rozumie pan? Jakby sobie coś zawzięcie udowadniały. Pańska żona podnosi ramiona, o tak, raz i jeszcze raz, jakby mówiła: „Co ja zrobiłam? Co ja zrobiłam?” A zakonnica potrząsa głową. Dean rozejrzał się dookoła, zawiedziony i zakłopotany. — Mówił pan coś o posągach. I o pladze. — Niech pan spojrzy w górę — powiedział Jan de Keyser. — Na rogu prawie każdego budynku zobaczy pan kamienną madonnę. Tu jest jedna z największych, wielkości człowieka. Dean podniósł oczy i zobaczył łukowato sklepioną niszę, wbudowaną w róg budynku, przy którym rozmawiali. W niszy stał posąg Marii Panny z dzieciątkiem Jezus w ramionach, patrzącej smutno w dół, na ulicę. — Widzi pan teraz? — zapytał Jan de Keyser. — W Brugii jest tyle do oglądania… jeśli tylko podniesie się głowę. Na drugich piętrach jest inny świat. Posągi, chimery, flagi. Proszę spojrzeć na tamten budynek. Widać na nim twarze trzynastu diabłów. Zostały tam umieszczone, żeby nie dopuścić szatana i żeby uchronić mieszkańców domu przed czarną śmiercią. Dean przechylił się przez poręcz i spojrzał w dół, na wodę. Zrobiło się tak mglisto i lodowato, że nie mógł nawet rozpoznać własnej twarzy: była zamazaną plamą, jak gdyby ktoś, robiąc zdjęcie, poruszył aparatem. Jan de Keyser mówił dalej: — W czternastym wieku, kiedy na miasto spadła plaga, mówiło się, że mieszkańcy Brugii są pełni grzechu, rozumie pan? I że Bóg zesłał na nich karę. Ustawili więc na każdym rogu posągi Marii Świętej, żeby odpędzały zło. I obiecali Marii Świętej, że będą jej zawsze posłuszni, i że będą oddawali jej cześć, jeżeli uchroni ich przed plagą. Rozumie pan, o co chodzi? Zawarli wiążącą umowę. — A co się miało stać, gdyby jej nie dotrzymali? — Panna Święta przebaczyłaby, bo Panna Święta zawsze przebacza. Ale posąg Panny Świętej wymierzyłby im karę. — Posąg? W jaki sposób posąg mógłby kogoś ukarać? Jan de Keyser wzruszył ramionami. — Postawili je obłudnie. Postawili je w fałszywej wierze. Posągi wzniesione w fałszywej wierze będą zawsze niebezpieczne, ponieważ obrócą się przeciw ludziom, którzy je postawili, ci tymczasem będą spodziewali się nagrody za ich wzniesienie. Dean nie mógł się w tym wszystkim połapać. Zaczynał podejrzewać, że woźnica był nie tylko fizycznie chory, lecz także niezrównoważony umysłowo, i zaczął żałować, że z nim tu przyszedł. De Keyser wskazał najpierw na posąg Marii Panny, potem na most, później na rzekę i powiedział: — To nie są tylko kamienie, to nie są tylko rzeźby. Kryją w sobie wszystkie ludzkie intencje, niezależnie od tego, czy te intencje są czyste, czy niegodziwe. To nie są tylko kamienie. — Co próbuje mi pan dać do zrozumienia? Co pan zobaczył? — Szarą madonnę — odrzekł. — Jeśli ktoś wobec niej zawini, na pewno za to zapłaci. Dean wyjął następne trzy stufrankowe banknoty, zwinął je i wetknął Janowi de Keyserowi do kieszeni kurtki. — Dziękuję, kolego — powiedział. — Ja też cię kocham. Przyleciałem aż z New Milford, z Connecticut, żeby usłyszeć, że moja żona została zabita przez posąg. Dziękuję ci. Pij zdrowo. De Keyser złapał go kurczowo za rękaw. — Nie rozumie pan. Opowiadano panu bzdury. Usiłuję powiedzieć panu prawdę. — Jakie znaczenie ma prawda… dla pana? — Nie musi mnie pan obrażać. Prawda jest dla mnie tak samo ważna jak dla innych. Cóż zyskałbym, okłamując pana? Parę setek franków. Więc… jak będzie? Dean popatrzył na szarą madonnę w niszy ściennej. Potem znów spojrzał na Jana de Keysera. — Nie wiem — odrzekł bezbarwnie. — Więc proszę mi dać pieniądze, a o filozofii i o zasadach moralnych ewentualnie porozmawiamy później. Dean nie mógł powstrzymać się od uśmiechu. Wręczył Janowi de Keyserowi należne mu pieniądze i patrzył, jak tamten oddala się pośpiesznie, z rękami w kieszeniach, kołysząc się w ramionach. Jezu — pomyślał — starzeję się. Starzeję się albo Jan de Keyser z premedytacją wodził mnie za nos. Stał jednak w dalszym ciągu na rogu ulicy i patrzył na szarą madonnę, aż zimno wdarło się do jego zatok i zaczęło mu kapać z nosa. Szara madonna, spokojna i dostojna, patrzyła na niego nie widzącymi, kamiennymi oczami, ze smutkiem matki, która wie, że jej dziecko dorośnie, że pozna smak zdrady i że przez przyszłe wieki mężczyźni i kobiety będą wzywali imienia Boga nadaremno. Dean ruszył z powrotem wzdłuż Hoogstraat na rynek i wszedł do jednej z kafejek obok wejścia do dzwonnicy. Usiadł W kącie, pod wyrzeźbioną w drewnie statuetką jakiegoś zezowatego średniowiecznego muzyka. Zamówił małą kawę z ekspresu i brandy marki Asbach dla rozgrzewki. Ciemna dziewczyna siedząca po drugiej stronie kafejki uśmiechnęła się do niego i odwróciła głowę. Grająca szafa grała Guantanamerę. Był już prawie gotów do wyjścia, kiedy wydało mu się, że zobaczył szarą postać zakonnicy, przesuwającą się wzdłuż zaparowanego okna. Zawahał się, ale zaraz wstał od stolika, podszedł do drzwi otworzył je. Był pewien, że widział zakonnicę. Gdyby nawet była to inna zakonnica, nie ta, z którą rozmawiała Karen w dniu, kiedy została uduszona i wrzucona do kanału, to miała na sobie również jasnoszary habit. Może należała do tego samego zakonu i pomogłaby mu znaleźć tę, której szuka, żeby mógł się dowiedzieć, o czym Karen z nią rozmawiała. Grupa dzieci szkolnych, za którą postępowało sześciu czy siedmiu nauczycieli, szła po wachlarzowato ułożonych kamieniach rynku. Dean był pewien, że za nauczycielami mignęła mu szaro ubrana postać, podążająca szybko ku łukowatemu wejściu do dzwonnicy. Ruszył pośpiesznie w poprzek rynku właśnie w chwili, kiedy rozpoczęły bić dzwony, a z dachów wokół placu zerwały się szpaki. Zobaczył, jak postać znika w zamglonym, cienistym wejściu, i zaczął biec. Był już prawie przy bramie, kiedy jakaś dłoń złapała go za rękaw tak, że niemal stracił równowagę. Odwrócił się. Był to kelner z kafejki, blady i zadyszany. — Musi pan zapłacić — powiedział. — Oczywiście, zapomniałem, przepraszam — odparł Dean i w pośpiechu wyjął portfel. — Proszę, reszty nie trzeba. Śpieszę się… w porządku? Zostawił oszołomionego kelnera na środku placu i wbiegł do bramy. Za nią był obszerny dziedziniec. Kamienne schody po prawej stronie wiodły ku wejściu do wieży dzwonnicy. Nie było innej drogi, którą mogłaby pójść zakonnica. Skoczył po stopniach, pchnął ogromne dębowe drzwi i wszedł do środka. Młoda kobieta w podniesionych na czoło okularach, z ciasno upiętymi na czubku głowy włosami, siedziała za okienkiem biletowym, malując sobie paznokcie. — Czy widziała pani przechodzącą tędy zakonnicę? — Zakonnicę? Nie, nie widziałam. — W takim razie proszę o bilet. Czekał niecierpliwie, podczas gdy kasjerka wręczała mu bilet i ulotkę z historią dzwonnicy. Potem otworzył wąskie drzwi wiodące ku kręconym schodom i zaczął po nich wbiegać. Były bardzo strome, więc wkrótce musiał zwolnić. Wspinał się mozolnie, aż doszedł do małej galeryjki w jednej trzeciej drogi na górę. Zatrzymał się i nasłuchiwał. Jeśli rzeczywiście była tu jakaś zakonnica, to na pewno by ją usłyszał. I rzeczywiście mógł rozpoznać wyraźne stuk—puk czyichś stóp na zużytych kamiennych stopniach. Dźwięk wracał echem od podnóża klatki schodowej i brzmiał, jakby ktoś rzucał kamyki do pustej studni. Dean sięgnął po grubą, śliską linę, służącą za poręcz, i znów zaczął się wspinać, z jeszcze większą determinacją, chociaż ociekał zimnym potem i brakowało mu tchu. Im wyżej, tym klatka schodowa wieży dzwonnicy stawała się coraz węższa i ciaśniejsza, a kamienne stopnie zostały zastąpione drewnianymi. Dean mógł widzieć przed sobą jedynie trójkąty kolejnych schodków, spoglądając w dół widział to samo. Ponad tuzinami zwojów spirali schodów nie było okien, tylko ściana z ociosanych kamieni, i chociaż znajdował się tak wysoko nad ulicą, poczuł się, jakby był uwięziony w pułapce. Od szczytu dzwonnicy wciąż jeszcze dzieliły go setki stopni; tyle samo musiałby pokonać, gdyby chciał się znaleźć z powrotem na dole. Zatrzymał się, żeby odpocząć. Kusiło go, by zrezygnować. Zmusił się jednak i wspiął o dalsze sześć stopni, i wtedy się zorientował, że doszedł do wysoko sklepionej galerii, która mieściła mechanizm kurantów zegara — gigantyczną, średniowieczną szafę grającą. Ogromny bęben był obracany mechanizmem zegarowym, a skomplikowany układ metalowych czopów uruchamiał dzwony. Na galerii panowała cisza. Jedynym dźwiękiem było delikatne, cierpliwe tykotanie mechanizmu, od prawie pięciuset lat odliczającego bez przerwy kolejne godziny. Wspinać się po tych stopniach i patrzeć na tę samą maszynerię mógł ojciec Kolumba. Dean miał zamiar odpocząć parę chwil dłużej, ale usłyszał szybki, tajemniczy, szeleszczący dźwięk po drugiej stronie krużganka. Kiedy tam spojrzał, błysnął mu jasnoszary rąbek spódnicy, znikający na następnej kondygnacji schodów. — Zaczekaj! — krzyknął. Przebiegł krużganek i zaczął się wspinać. Tym razem słyszał nie tylko odgłos kroków, lecz również szelest wykrochmalonej bawełny; raz czy dwa razy nawet mu mignęła. — Zaczekaj! — zawołał. — Nie mam zamiaru cię straszyć, chcę tylko z tobą porozmawiać! Zakonnica jednak wbiegała na górę w tym samym energicznym tempie, a jej postać w jasnoszarym habicie wciąż pozostawała poza zasięgiem wzroku. W końcu powietrze zaczęło się stawać zimniejsze i świeższe. Dean stwierdził, że znajdują się prawie u szczytu. Pomyślał, że zakonnica nie będzie mogła pójść już nigdzie dalej i będzie musiała z nim porozmawiać. Wyszedł na krużganek widokowy dzwonnicy i rozejrzał się dookoła. We mgle widać było tylko pomarańczowy kolor dachów Brugii i matowy połysk kanałów. W pogodne dni widok rozciągał się na kilometry nad płaskim krajobrazem Flandrii — w stronę Ghent i Kortrijk i Ypres. Ale dziś Brugia była tajemnicza i jakby zmniejszona, podobna bardziej do obrazu Brueghla niż do rzeczywistego miasta. W powietrzu unosił się zapach mgły i kanałów. Z początku nie mógł dostrzec zakonnicy. Ale musiała tu być, chyba żeby wyskoczyła. Okrążył kolumnę i zobaczył ją — stała plecami do niego, spoglądając w stronę bazyliki Świętej Krwi. Podszedł do niej. Nie obróciła się ani nie dała żadnego znaku, że wie, iż on tam jest. Stanął parę kroków za nią i czekał obserwując, jak słaby powiew porusza jasnoszarą tkaninę jej habitu. — Jest mi bardzo przykro, jeśli panią przestraszyłem — powiedział. — Nie chciałbym, żeby pani odniosła wrażenie, że ścigam ją lub coś podobnego. Ale trzy lata temu tu, w Brugii, umarła moja żona, a tuż przed jej śmiercią widziano, jak rozmawiała z zakonnicą. Zakonnicą w jasnoszarym habicie, w takim, jaki pani nosi. Umilkł i czekał. Zakonnica pozostała na swoim miejscu, milcząc i nie ruszając się. — Czy mówi pani po angielsku? — zapytał ostrożnie Dean. — Jeśli nie, znajdę kogoś, kto będzie tłumaczył. Zakonnica wciąż nie reagowała. Dean zaczął się denerwować. Nie chciał jej dotykać ani zmuszać siłą do odwrócenia się. Zależało mu jednak, by przemówiła albo choćby spojrzała na niego, aby mógł ujrzeć jej twarz. Może należała do milczącej reguły? Może była głucha? A może po prostu nie chciała z nim rozmawiać? Myślał o szarej madonnie i o tym, co powiedział mu Jan de Keyser: „To nie są tylko kamienie, to nie są tylko rzeźby. Kryją w sobie wszystkie ludzkie intencje, niezależnie od tego, czy te intencje są czyste, czy niegodziwe. To nie są tylko kamienie”. Z jakiegoś niewytłumaczalnego powodu wstrząsnął nim dreszcz — i nie był to dreszcz wywołany jedynie chłodem. Doznawał uczucia, że przebywa w obecności czegoś przerażającego. — Ja… ja chciałbym, żeby pani się odezwała — rzekł głośno, chociaż jego głos brzmiał niepewnie. Zapadła bardzo długa cisza. Nagle dzwony zaczęły bić z taką mocą, że Deana niemal ogłuszyło. Wydawało mu się, że gałki oczne wibrują w oczodołach. Zakonnica obróciła się — nie było to odwrócenie głowy, lecz gładki obrót, jak gdyby stała na tarczy poruszającej się wokół własnej osi. Spojrzała na niego. Dean odwzajemnił to spojrzenie… i strach wywołał w nim uczucie lodowatych mdłości. Jej twarz była z kamienia, oczy zostały wyrzeźbione w granicie; nie mogła mówić, ponieważ jej wargi były również kamienne. Spoglądała na niego — ślepa, smutna i oskarżająca — a on nie miał dość tchu, żeby krzyczeć. Cofnął się o krok, potem o drugi. Szara madonna sunęła za nim, odcinając mu drogę do klatki schodowej. Sięgnęła pod fałdy habitu i wyciągnęła cienki sznur, spleciony z ludzkich włosów; takie sznury splatały z własnych włosów zakonnice znajdujące się w stanie depresji lub histerii… by się na nich powiesić. Lepiej było spotkać się z Chrystusem w niebie, niż żyć w strachu i wstręcie do samej siebie. Dean powiedział: — Nie podchodź do mnie. Nie wiem, czym jesteś ani jaka jesteś, ale nie podchodź. Był pewny, że się lekko uśmiechnęła. Miał też pewność, że coś wyszeptała. — Co? — zapytał. — Co? Zbliżała się coraz bardziej. Była z kamienia, lecz mimo to oddychała, uśmiechała się i wyszeptała: — Charley, to za Charleya. — Co?! — krzyknął ponownie. Złapała jego lewe ramię w miażdżącym uścisku, wstąpiła na platformę biegnącą wzdłuż okien i jednym zdecydowanym obrotem na plecach przetoczyła się przez parapet i ześlizgnęła na pomarańczowe dachówki wieży. — Nie! — wrzasnął Dean, próbując oderwać się od niej. Ale szara madonna nie była zwykłą kobietą. Trzymała go mocno i okazała się tak silna, że przewlokła go poza parapet. Poczuł, iż ześlizguje się po mokrych od mgły dachówkach, na których końcu znajdowała się ołowiana rynna… potem pozostał już tylko pionowy spadek na bruk dziedzińca, rozciągającego się pięćdziesiąt dwa metry niżej. Próbował prawą ręką uczepić się dachówek. Ale szara madonna okazała się dla niego za ciężka. Była z litego granitu. Jej ręka była z litego granitu i mimo że nie miała giętkości ręki ludzkiej, dzierżyła go mocno. Przetoczyła się przez krawędź dachu. Dean złapał się rynny i przez jeden moment straszliwego wysiłku zawisnął w powietrzu, razem z szarą madonną obracającą się pod nim i mającą na twarzy wyraz takiego spokoju, jaki może mieć tylko twarz Marii Panny. Lecz rynna była ze średniowiecznego ołowiu, miękkiego i zniszczonego, i powoli wyginała się pod ich ciężarem, aż w końcu puściła. Dean spojrzał w dół, na plac. Zobaczył dorożki, samochody i ludzi idących w rozmaitych kierunkach. Usłyszał świst powietrza w uszach. Uczepił się kurczowo szarej madonny, ponieważ była jedynym trwałym przedmiotem, którego mógł się złapać. Trzymał ją w objęciach, kiedy spadali. Niewiele osób widziało upadek, ale ci, którzy go widzieli, podnieśli w przerażeniu ręce, jak ludzie tracący cały swój dobytek, spadał i spadał z Dzwonnicy Brugijskiej: dwie ciemne postacie przebijające mgłę, obejmujące się niczym para kochanków, przez moment błysnęła Deanowi irracjonalna myśl, że wszystko skończy się dobrze, że będzie spadał i spadał bez upadku. Ale nagle zobaczył, że dachy domów są znacznie bliżej, a bruk powiększa się coraz szybciej. Uderzył w dziedziniec, przygnieciony madonną. Ważyła ponad pół tony i rozpadła się w zetknięciu z kamiennym podłożem, podobnie jak on. Przypominało to wybuch bomby. Głowy oderwały się od korpusów i potoczyły daleko, kamienne ręce i ludzkie ręce poleciały w powietrze. Potem było już cicho, nie licząc przytłumionych odgłosów ruchu ulicznego, trzepotu skrzydeł szpaków siadających ponownie na dachach i dźwięku dzwonków rowerowych. Inspektor Ben de Buy stał wśród szczątków mężczyzny i madonny, patrząc na dzwonnicę; dym papierosowy wypuszczany z jego nosa mieszał się z oparami mgły. — Spadł z samego szczytu — powiedział do swojego asystenta, sierżanta van Pepera. — Tak, panie inspektorze. Dziewczyna sprzedająca bilety może go zidentyfikować. — Czy niósł ze sobą posąg, kiedy kupował bilet? — Nie, naturalnie, że nie. Nie mógłby go nawet unieść. Był o wiele za ciężki. — Ale znajdował się z nim tam na górze, prawda? W jaki sposób udało mu się wnieść naturalnej wielkości granitowy Posąg Marii Panny po schodach? To niemożliwe. A nawet gdyby było możliwe, to po co? Obciążenie jest potrzebne temu, kto się chce utopić, ale nie temu, kto chce skoczyć ze szczytu dzwonnicy. — Nie wiem, panie inspektorze. — Ja też nie… i myślę, że tak naprawdę to nie chcę wiedzieć. Stał jeszcze ciągle wśród krwi i rozbitych kamieni, gdy pojawił się jeden z jego najmłodszych detektywów, niosąc w ramionach jakiś szarobiały przedmiot. Kiedy podszedł bliżej, inspektor de Buy zobaczył, że mężczyzna trzyma kamienne dziecko. — Co to jest? — zapytał. — Dzieciątko Jezus — odparł detektyw, czerwieniąc się. — Znaleźliśmy je na rogu Hoogstraat, w niszy, w której zwykle stała kamienna madonna. Inspektor de Buy spoglądał przez chwilę na granitowe dziecko, potem wyciągnął ręce. — Proszę mi to podać — powiedział i detektyw wręczył mu je. Inspektor podniósł dziecko nad głowę i z całej siły rozbił o bruk. Rozpadło się na pół tuzina kawałków. — Panie inspektorze…? — zdumiał się sierżant. Inspektor de Buy poklepał go po ramieniu. — Nie będziecie oddawali czci fetyszom, sierżancie van Peper. Teraz wiecie już dlaczego. Wyszedł z dziedzińca dzwonnicy. Na zewnątrz, na placu czekał ambulans; jego szafirowe światła błyskały we mgle. Ben de Buy powędrował na Simon Stevin Plein, gdzie zostawił swój samochód. Zamajaczył nad nim spiżowy posąg Simona Stevina w kubraku i w kapeluszu, czarny i groźny. Inspektor wyjął kluczyki do wozu i zawahał się przez moment. Był pewien, że Simon Stevin lekko się poruszył. De Buy stał nieruchomo obok swojego citroena, z kluczykami w ręku, nie oddychając, nasłuchując, czekając. Ktokolwiek by go zobaczył, pomyślałby, że to posąg.