Albert Ellis Terapia kr�tkoterminowa Lepiej, g��biej, trwalej Proste i skuteczne metody rozwi�zywania problem�w Gda�skie Wydawnictwo Psychologiczne Gda�sk 1999 SPIS TRE�CI. Podzi�kowania Nota o autorze. ROZDZIA� I Wprowadzenie ROZDZIA� 2 Na czym polega racjonalno-emotywna terapia behawioralna? ROZDZIA� 3 W poszukiwaniu "g��bokich" problem�w emocjonalnych. ROZDZIA� 4 Odkrywanie wa�nych wydarze� z przesz�o�ci prowadz�cych do zaburze� ROZDZIA� 5 Jak radzi� sobie z naprawd� traumatycznymi wydarzeniami w �yclu pacjent�w. ROZDZIA� 6 Poznawanie systemu przekona� pacjenta:przymusy wmikJ�ce z ego Dyskusja empiryczna Dysku�ja logiczna Dysku�ja pragmatyczna i praktyczna ROZDZIA� 7 leczenie pacjent�w z problemami dotycz�cymi ego i samooceny w terapii Ql�bolief'i �irtensywnefDyskua a wymuszona nagraniem Wymuszone stwierdzenia wspomagaj�ce OJ Odwracanie r�l Kwestionowanie racjonalnych przekona�. Oddzia�ywanie na racjonalne przekonania ROZDZIA� 8 Dyskutowanie gniewnych i wrogich wymaga� wobec innych. ROZDZIA� 9 Dyskutowanie przymus�w wmiknJ�cych z niskiej tolerancji na frustraci �. ROZDZIA� 10 Emotywne metody terapii RBBT a proces g��bokiej i intensywnej przemiany. Wyobra�enia racjonalna-emotywne �wiczenia zwalczaj�ce wstyd. Zastosowanie poczucia humoru Trenowanie bezwarunkowej samo akceptacji(USA)Stosowanie innych emotywnych metod REBTWymuszone argumenty,wspieraj �ee racjonalne przekonaniapacjenta........................ Wymuszony dialog przekona� racjonalnych i imacjonalnychWymuszony dwuosobowy raj analny i imacjonalny dialog ROZDZIA� li Metody behawiorystyczne kr�tkoterminowej i intensywnej psychoterapii Odczulanie(dese�:ytyz agi a *ywo')Pozostawanie w trudnych sytuacjach Stosowanie wzmocnie�. Stosowanie kar Mo�liwe negatywne skutki stosowania metod behawioralrych. ROZDZIA� 12 Metody mniej intensywnej i mniej g��bokiej terapii kr�tkoterminowej Wykorzystanie zdolno�ci i rezerw pacjent�w Terapia skupiona na rozwi�zaniach Pokazujcie pacjentom ich sukcesy i zalety. Pozytywne wizualizacje i afirmacj� Dysponowanie r�norodnymi technikami Znaczenie metod polegaj�cych na budowaniu relacji terapeutycznej Jak pokaza� pacjentom,�e mog� si� zmieni� Unormowanie zaburzonych uczu� i dzia�a� pacjent�w. Metody odwracania uwagi Stosowanie duchowych i religijnych metod psychoterapii ROZDZIA� 13 Inne metody mniej g��bokiej i intensywnej terapii kr�tkoterminowej Praktyczne rozwi�zywanie problem�w Stosowanie zach�ty i wsparcia. Podnoszenie samooceny pacjent�w Pomoc pacjentom w uzyskiwaniu wgl�du we w�asne zaburzenia i nieadekwatne zachowania Terapia oparta na do�wiadczaniu Interwencje paradoksalne 6. Terapia ograniczona czasowo. Trzymanie si� tera�niejszo�ci. ROZDZIA� 14. lepsze,g��bsze i bardziej intensywne metody)terapii kr�tkoterminowej Dyskutowanie sztywnych,irracjonalnych,dysfunkcjonalnych przekona� Realistyczne oczekiwanie zmiany Akceptowanie najgorszych ewentualno�ci. Zwalczanie biadolenia Wykorzystanie zwrotu,ja nie mog�"Determinacjawd��eniudo zmiany. R�wnowaga my�li,uczu� i zachowa�. Osi�ganie samorealizacji Stosowanie matema��w samopomocowych. ROZDZIA� 15 Dos�owny zapis pierwszej sesji terapii kr�tkoterminowej RIBTOpis przypadku. Pierwsza sesja. Dalsze losy TedaPytania dotycz�ce terapii. ROZDZIA� 16 Wnioski Pomaganie pacjentom w zmianie nawyk�w my�lowych i j�ykowychZapobieganie nawrotom zaburze�. Zapobiegawcze stosowanie racjonalna-emotywnej terapii behawioralnej i terapii poznawco-behawioraln�iOdrobin� postmodernistyczne zako�czenie. Przypisy. Bibliografia Indeks rzeczowy. Ksi��k� t� dedykuj� Jmet Wolt�,kt�r� danla mi wsparcie przez ostatnich trzydzie�ci lat i w du�ym stopniu uczestniczy�a w rozwijaniu niekt�rych aspekt�w racjonalna-emotywnej terapii behmnordln�j. Dzi�kuj� Jej tak�e za to,�e jest maj� towarzyszk� �ycic. Wzbogaca mnie swoj� mi�o�ci� i pogod� ducha,nie rezygnuj�c z siebie i z w�asnych osi�gni��. PODZI�KOWANIA. Wielu spo�r�d moich przyjaci� i koleg�w przeczyta�o r�kopis tej ksi��ki i dzi�ki cennym uwagom znacznie przyczyni�o si� do jej udoskonalenia. Niekt�rzy z nich po�wi�cili wiele czasu na uwa�n� lektur� surowego tekstu,ich poprawki edytorskie,stylistyczne i merytoryczne by�y bardzo pomocne. Nie obci��am ich jednak odpowiedzialno�ci� za ostateczny kszta�t merytoryczny i j�zykowy tej ksi��ki. Jestem bardzo wdzi�czny recenzentom,w�r�d kt�rych znale�li si� Shawn Blag,Ted Crawford. Dominie DiMattia,Ray DiGiuseppe,Michael Sdelstein,Kevin E. Fitzmaurice. Bany Morris,Stevan Nielsen,PhittipTat�,Emmett Velten i Paul Woods-ich wszechstronna pomoc by�a niegjggyjjryjg(Wielki wk�ad w prac� nad t� ksi��k� nale�y do ca�ego zespo�u O�rodka Terapii Racjonalna-Emotywnej w Nowym Jorku,a na szczeg�lne podzi�kowania zas�uguj�:Dominie DiMattia,-Janet Wolt�,Christopher Ludgate,Jeffrey McHugh i przede wszystkim Ginamarie Zampano. Natalie Gilman z wydawnictwa Brunner�lazel sk�oni�a mnie do napisania tej ksi��ki i dzieli�a si� cennymi uwagami w trakcie jej powstawania. Chcia�bym tak�e podzi�kowa� wielkiej liczbie autor�w i klinicyst�w,od kt�rych nieustannie si� uczy�em i bez kt�rych pomocy nigdy nie uda�oby mi si� rozwin�� Racjonalna-Emotywnej Terapii Behawioralnej(REBT). Nazwiska niekt�rych spo�r�d nich przewijaj� si� na kartach tej ksi��ki,widniej� tak�e w bibliografii znajduj�cej si� na ko�cu. Z pewno�ci� nie uda�o mi si� wymieni� wszystkich os�b,kt�rych wp�yw na mnie by� znacz�cy. Pozwol� sobie powt�rzy� to,co napisa�em w Podzi�kowaniach do Redaonani Emotim in Psychnherqy,Re�sed dni Updmed:Trulm by�by nazwa� t� ksi��k� dzie�em indywidualnym,jest ona raczej wynikiem zbiorowego wysi�ku. My�l�,�e tak w�a�nie powinno by�l. NOTA O AUTORZE. Albert Ellis urodzi� si� w Pittsburghu,dorasta� w Nowym Jorku,gdzie ukc�c�y� City College of New York,a nast�pnie uzyska� tytu�y magistra i doktora jako psycholog kliniczny w Columbia University. By� zatrudniony jako wyk�adowca w Rutgers University,w United States International University oraz w Pittsburgh Sta�e University of Kansas. Pracowa� te� na stanowisku gibwnego psychologa w New Jersey Diagnostic Center i w New Jemy Departnent of lnstitutions and Agendes,a tak�e jako konsultant ds.psychologii klinicznej w New York City Board of Education(Radzie Edukacjn�j Miasta Nowy Jork)i w Weterana Administration(Biurze ds. Weteran�w Miernych). Obecnie dr Ellis jest prezesem lnstitute for Rational-Emotwe Therapy Onstytatu Terapii Racjonalna-EmotywneO. Od ponad pi��dziesi�ciu lat zajmuje si� psychoterapi�,terapi� grupow�,doradztwem ma��e�skim oraz rodzinnym i terapi� zaburze� seksualnych. R�wnocze�nie prowadzi praktyk� w Psychological Glinie of the lnstitute in New York City(Klinice Psychologicznej Instytutu w Nowym Jorku)Dr Elita jest cz�onkiem American Psychological Association(Ameryka�skiego Towarzystwa Psychologicznego)oraz prezesem jego oddzia�u Doradztwa Psychologicznego:jest ponadto cz�onkiem Prezydium Towarzystwa. Jest tak�e cz�onkiem O by�ym prezesem)Stowarzyszenia Naukowych Bada� nad P�ci� oraz cz�onkiem Ameryka�skiego Zwi�zku Terapeut�w Rodzinnych i Ma��e�skich. Ameryka�skiego Towarzystwa Psychiatrycznego i Ameryka�skiego Towarzystwa Socjologicznego. Ameryka�ski Zwi�zek Nauczycieli Wychowania Seksualnego. Konsultant�w i Terapeut�w przyzna� mu certyfikat Kwalifikowanego Nauczyaela Wychowania Seksualnego i Terapeuty Zaburze� Seksualnych. Dr Ellis uzyska� r�wnie� dyplom psychologa klinicznego Ameryka�skiej Rady Psychologicznej oraz dyplom specjalisty hipnozy klinicznej Ameryka�skiej Rady Hipnozy Psychologicznej i Ameryka�skiej Rady Psychoterapeut�w Medycznych. Dr Ellis jest laureatem wielu nagr�d-otrzyma� tytu� Humanisty Roku,nadawany przez Ameryka�skie Towarzystwo Humanistyczne. ybitnego Psychologa nadawany przez Akademi� Psychoterapeut�w Rodzin- 13 nych i Ma��e�skich. Wybitnego Praktyka,nadawany przez Ameryka�ski Zwi�zek Nauczycieli Wychowania Seksualnego. Konsultant�w i Terapeut�w,a tak�e Nagrod� za Ca�okszta�t Dzia�alno�ci przyznan� przez Ameryka�sk� Akademi� Seksuolog�w Klinicznych. Ameryka�skie Towarzystwo Psychologiczne uhonorowa�o go swoj� najwy�sz� nagrod� za wybitny wk�ad w rozw�j wiedzy psychologicznej,a Ameryka�skie Towarzystwo Konsultant�w przyzna�o mu g��wn� nagrod� za wybitne osi�gni�cia zawodowe. Dr Ellis jest cz�onkiem Narodowej Akademii Psycholog�w Praktyk�w. W 1991 roku zdoby� tytu� Najskuteczniejszego Terapeuty w rankingu Kanadyjskiego Stowarzyszenia Psycholog�w Klinicznych,a w podobnym rankingu Ameryka�skiego Stowarzyszenia Doradc�w i Psycholog�w Klinicznych zaj�� drugie miejsce(za Jarlem Rogersem a przed Zygmuntem Freudem). Dr Ellis pe�ni� funkcj� redaktora w wielu fachowych czasopismach,m.in.w,:Journal of Marital ani Pamily Therapy',. Journal of lndwidualPsychology",,:Journal of Contemporary Psychotherapy",,Cognitwe Therapyand Research",,-journal of Cognitwe Therapy i Psychological Reports". Opublikowa� ponad 700 prac w fachowych pismach psychologicznych,psychiatrycznych i socjologicznych. Jest przy tym autorem b�d� redaktorem ponad pi��dziesi�ciu ksi��ek i monografii,w tym:Rewon dnd Anoton in Psychotherdpy,Humdnishc Psychothercpy:The Rctiondl-Ernotie Approdch,d New Gnid� to Rafiowi lamy,The Prdctice of Rdiondl EmotiueBehwior Therdpy i How to Stubbornly Rejuse to Make Yourself Miaerdb�e about Anything-Yes,Anythingl. ROZDZIA� 1. Wprowadzenie. Zamierzam dokona� rzeczy niemo�liwej:opisa� metod� psychoterapii-racjonalna-emotywn� terapi� behawioraln�(RationalEmotive Behavior Therapy-REBT)-z za�o�enia kr�tkoterminow�,a jednocze�nie sprzyjaj�c� intensywnej,g��bokiej przemianie �wiatopogl�dowej i emocjonalnej. Absurdalne? Tak by si� mog�o zdawa�. A jednak,niezupe�nie. Do�wiadczenia terapii REBT oraz jej Arewnych"-zwanych zwykle terapi� poznawcz�(Cognitwe TherapyCDi poznawcz� terapi� zachowa�(Cognitwe Beharior Therapy-CBT)-dowodz�,�e u wielu pacjent�w(cho� nie zawszel)znaczna poprawa nast�puje w kr�tkim czasie(dziesi�� do dwudziestu se�ji). Dzieje si� tak zar�wno w terapii indywidualnej,jak i grupowej'. Jak wyka�� p�niej,skuteczne okaza�y si� tak�e r�ne inne rodzaje psychoterapii kr�tkoterminowej(niekt�re z nich wykl�te jako,zuerajonalne'O Wprawdzie niewiele jest prac naukowych na ten temat,jednak potwierdza to mn�stwo opisanych przypadk�w i obserwacji klinicznych. Pytanie brzmi:czy terapie REBT i CBT lepiej ni� inne popularne metody terapii pomagaj� pacjentom dokona� g��bokiej i trwa�ej przemiany emocjonalnej i behawioralnej? Odpowiadam na to(z g�ryk. Tak". Z zastrze�eniem,�e jak dot�d potwierdzi�o to jedynie kilka prac naukowych i �adna z nich nie zrobi�a tego zdecydowanie i entuzjastycznie. Dalsze badania wyka��,czy maja hipoteza sprawdza si�,czy nie. Mog� jednak odwa�nie g�osi� swoj� hipotez� i broni� jej,opieraj�c si� na do�wiadczeniu wynikaj�cym z pi��dziesi�au dw�ch lat praktykowania r�nego typu terapii-zw�aszcza terapii eklektycznej,psychoanalil�. tycznej i racjonalna-emotywnej terapii behawioramej. Je�li terapi� REBT stosujemy aktywnie i zdecydowanie,wedle wskaza�,jakie szczeg�owo przedstawiam w tej ksi��ce,pomaga ona pacjentom zmniejszy� problemy neurotyczne podczas stosunkowo niewielu sesji(od jednej do dwudziestu). Poprawa dotyczy wi�kszego odsetka pacjent�w,ni� mo�na to uzyska� stosuj�c inne popularne formy psychoterapii,zw�aszcza terapi� psyehodynamiczn�czy terapi� skoncentrowan� na osobie. Podczas terapii REBT pacjenci dokonuj� g��bokiej filozoficzna-emocjonalna-behawioralnej przemiany,uwalniaj� si� od cz�ci zaburze� i zmniejszaj� swoj� podatno�� na zaburzenia?. To odwa�ne twierdzeniel Tak,ale zaczekajmy,a� przedstawi� niekt�re spo�r�d swoich danych. Zaprezentuj� teome,techniki terapeutyczne,zapisy sesji i inne materia�y uzasadniaj�c maje(wyg�rowane?)za�o�enia. Rozwa�cie je. Przemy�lcie. Wypr�bujcie niekt�re z nich ze swoimi pajentami. Dochod�cie do w�asnych wniosk�w. Nie przyjmujcie moich tez na s�owo. Jako po trosze postmodemista(i relatywisto,,wiem",�e nie mog� absolutnie nicego,udowodni�". Mog� tylko si� stara� was przekona�-i upewni� si� we w�asnym stronniczym prze�wiadczeniu. Wys�uchajcie mnie wi�c i wydajcie-z pewno�ci� i tak to zmbidel-werdykt. Psychoterapia-szczeg�lnie psychoanalityczna-wymaga wielu sesji,jak dowodz� tysi�ce opisanych przypadk�w. Mimo to ogromna wi�kszo�� pacjent�w poddaje si� terapii tylko przez kilka(od pi�ciu do dziesi�ciulsesji. I cz�sto w tak,Jr�tkim"czasie nast�puje znaczna poprawa'. Z tej przyczyny i z kilku innych do�� oczywistych powod�w terapeuci,pocz�wszy od Mesmera, Chwata,Freuda i Janeta do chwili obecnej,pr�bowali skraca� okres terapii i znamy bardzo wiele relacji o takich,udanych"przypadkach�. Na szcz�cie-lub mo�e na nieszcz�cie-metody terapii kr�tkoterminowej ogromnie si� r�ni�. Na przyk�ad,cz�� terapeut�w zaleca�a nawi�zywanie bardzo,pozytywnego"stosunku z pa�jentamP czy zach�canie ich do pozytywnego,przeniesienia",podczas gdy inni nak�aniali do znacznie bardziej bezpo�redniej konfrontacji,wykorzystania presji �rodowiska i szybkiego skupienia si� na problemach ukrytych w nie�wiadomo�ci?. Niewielu terapeut�w stosuje wy��cznie jedn� z tych metod,wi�kszo�� podkre�la,�e stosuje wybi�rczo r�norodne techniki. �wietnie I Tak jak inni zwolennicy terapii kr�tkoterminowej,wi�kszo�� czasu po�wi�c� opisowi specyficznych metod pomocy. Okre�lenie,jakie techniki dzia�aj� najlepiej,na jakich pacjent�w i w jakich okoliczno�ciach,to sedno,skutecznej"praktyki terapeutycznej'. Zdajmy sobie jednak spraw�,�e wielu terapeut�w(ze mn� w��cznie)wierzy,i� metody A, B i C zwykle dzia�aj� lepiej na wi�kszo�� pacjent�w,i dlatego cz�sto te w�a�nie techniki stosuje w pierwszej kolejno�ci. S� to zwykle nasze ulubione techniki,do kt�rych jeste�my pryzwycz�jeni i w kt�rych stosowaniu mamy spore dol�. �wiadczenie. Dopiero kiedy natrafiany na pacjent�w odmiennych lub trudnych(DC-Difficult Cliental,na kt�rych metody A, 8, C nie dzia�aj� zbyt dobrze,wypr�bowujemy metody D,E,F(czy X, Y,J i tak dalej. Ja te� tak robi�. Z,przeci�tnymi"lub,typowymi"pacjentami zwykle(cho� nie zawsze)zaczynam terapi� od swoich,zprawdzonych"technik REBT. Wprowadzam je ostro�nie,na pr�b�. Je�li s� skuteczne-a cz�sto tak bywa-stosuj� je dalej,p�niej w��czam kilka innych technik terapeutycznych. Podobnie jak Aubrey Yates,traktuj� ka�d� sesj� jak eksperyment?. Po kilku takich do�wiadczeniach mog� ograniczy� stosowanie moich ulubionych metod A,8,0,doda� o� do nich lub zast�pi� je innymi,,Jepszymi"metodami. Tak b�d� post�powa� w tej ksi��ce. Najpierw przedstawi�',aujlepsze"metody terapii REBT,kt�ra pomaga ludziom zmniejszy� objawy neurotyczne i pe�niej �y�. Skupi� si� na metodach,kt�re cz�sto pomagaj� pacjentom,elegancko"i skutecznie rozwi�zywa� problemy,a tak�e zmniejszaj� podatno�� na zaburzenia?. Poniewa� jednak nawet najlepsze plany czasami zawodz�,przedstawi� kilka sposob�w alternatywnych:mo�e dzi�ki jednemu z nich uda si� osi�gn�� cel. Miejmy nadziej�! Wja�ni� te�,dlaczego maje,ulubione"techniki,a tak�e inne sugestie,mog� czasami by� nieskuteczne lub wr�cz szkodliwe. B�d� si� stara� wyczerpa� ten tematlA jak stosowa� terapi� kr�tkoterminow� w terapii grupowej,ma��e�skiej,rodzinnej czy seksualnej? To wszystko znajdzie si� w wielu przyk�adach,jakie podaj�,bo skuteczno�� REBT potwierdzi�a si� w tych wszystkich,pe�nych problem�w,ddedzinaeh�?. W tej ksi��ce jednak,dla jasno�ci wywodu,skupi� si� wy��cznie na przedstawieniu efektywnych metod lepszej i bardziej intensywnej indywidualnej terapii kr�tkoterminowej. By� mo�e inne sposoby stosowania terapii REBT przedstawi� w nast�pnych ksi��kach(Techniki lepszej i bardziej intensywnej terapii kr�tkoterminowej,jakie zwykle polecam,przeznaczone s� g��wnie dla ani�ych neurotyk�w"(to moje okre�lenie)-to znaczy dla wi�kszo�ci(a mo�e dla wszystkich)ludzi �yj�cych dzi� na �wiecie. Zgadzam si�,�e wszyscy oni-poza nielicznymi wyj�tkami-cz�sto niepotrzebnie zadr�czaj� samych siebie O dr�cz� swoich bliskich,przyjaci� i koleg�w)i wp�dzaj� si� w powa�ne,�aburzenia"i JNsfnkcje"poznawcze,emocjonalne i behawioralne. Dosy� cz�sto? Tak,ale oczywi�cie nie przez ca�y czaslOsoby,kt�re neurotycznie my�l�,czuj� i dzia�aj�,z powodu-jak przypuszczam-cech wrodzonych i wychowania,s� jednak biologicznie mniej podatne na powa�ne zaburzenia ni� ludzie cierpi�cy na,zaburzenia osobowo�ci"czy,psychozy". Ludziom,kt�rych trapi� powa�niejsze dolegliwo�ci,mo�na czasem znacznie pom�c,stosuj�c techniki REBT i CBT,lecz kr�tkoterminowa terapia pomaga im znacznie rzadziej i mniej,g�adko"ni� 8808 neurotykom11. Szkoda. To smutne,jest to jednak prawdal Jak wykaza�y dziesi�tki ksi��ek i artyku��w,w tym i maje w�asne,ludziom z zaburzeniami osobowo�ci,z zaburzeniami psychotycznymi mo�na pom�c,mo�na im znacznie pom�c. Dobra i wystarczaj�co d�uga terapia pozwala niekt�rym psychotycznym pacjentom funkcjonowa�,aveurotycznie". Dzieje si� tak zw�aszcza wtedy,gdy,dobra"terapia po��czona jest z odpowiednim leczeniem farmakologicznym. Nie odsy�ajmy ich z kwitkiemP? Prawdopodobnie to biologiczne i �rodowiskowe ograniczenia tych pacjent�w sprawiaj�,�e wymagaj� oni zwykle d�u�szych okres�w psychoterapii ni� neurotycy i nie uwalniaj� si� ca�kowicie od symptom�w choroby. Cz�ciej powracaj� do dysfunkcjonalnych my�li,uczu� i dzia�a�. Techniki terapii REBT i CBT opisane w tej ksi��ce mo�na z powodzeniem stosowa� u trudnych pacjent�w,r�wnie� u tych,kt�rzy prze�ywaj� stany psychotyczne,s� dotkni�ci zaburzeniami osobowo�ci,zaburzeniami organicznymi i niedorozwqjami. Potwierdza to wiele opraeowa�'. Techniki te trzeba jednak wprowadza� rozwa�nie i traktowa� jako pr�by. I nie nale�y oczekiwa� zbyt szybkich rezultatowi Czy terapia REBT jest ze swej natury kr�tkoterminowa? Tak,je�li chodzi o "zwyk�ych",,ziormalnych"czy,przeci�tnych"pacjent�w neurotycznych. Dlaczego? Poniewa� tak j� zaprojektowa�em w roku 1953,gdy niemi ca�kowicie zarzuci�em psychoanaGz�P. Cz�sto �artobliwie m�wi� na swoich wyk�adach i �wiczeniach(a jest w tym co� wi�cej ni� ziarnko prawdylk Jiedny Zygmunt Ereud urodzi� si� ze sk�onno�ci� do nieefektywno�ci i wychowanie jeszcze pog��bi�o t� jego tendencj�,a ja-jak si� wydaje-zosta�em obdarzony genem odpowiadaj�cym za efektywno��,w dodatku wychowano mnie w kuleje efektywno�ci'P. Staram si� szybko i skutecznie rozwi�zywa� problemy. Od roku 1943 prowadzi�em psychoterapi�,terapi� seksualn� i ma��e�sk�,skupiaj�c si� na problemach moich pacjent�w:wi�kszo�ci z nich pomog�em w ci�gu kilku sesji(rzadko kiedy bywa�o ich wi�cej ni� pi�tna�cie)terapii eklektycznej. Maj� specjalno�ci� sta�y si� skuteczne techniki aktywna-dyrektywne. Nieco p�niej,niestety,przyj��em b��dne za�o�enie,�e liberalna psychoanaliza-d la Horacy,FYomm i Sullwan-jest,g��bsza"i,bardziej intensywna"ni� terapia kr�tkoterminowa. W roku 1947 podda�em si� szkoleniu psychoanalitycznemu(u Charlesa Hulbecka,specjalisty z Ameryka�skiego Instytutu Psychoanalizy Karen Horacy)i przez nast�pnych sze�� lat uprawia�em klasyczn� psychoanaliz� i psychoterapi� zorientowan� analitycznie. �adna z tych dw�ch metod analitycznych nie by�a skuteczna-chocia� ku mojemu zdziwieniu ta druga,kr�tsza i mniej pasywna,dawa�a lepsze rezultaty ni� klasyczna analiza�?. W latach 1953-1955 intensywnie studiowa�em setki innych metod i w styczniu 1955 opracowa�em terapi� racjonaln�(RD,kt�r� w 1961 przekszta�ci�em w terapi� racjonalna-emolB. tywn�(BET)i w racjonalna-emotywn� terapi� behawioraln�(REIBT)w roku 1993. Terapeuci,pracuj�cy w ramach terapii analitycznych,terapii Cestalt,terapii Adlera,Rogersa i innych,cz�sto starali si� modyfikowa� swoje d�ugotrwa�e procedury i skraca� je do rozs�dnych wymiar�wPB. Ze mn� i moj� terapi� REBT by�o inaczej. Od pocz�tku chcia�em,by by�a to terapia kr�tkoterminowa i intensywna. Wiedzia�em bowiem z w�asnego do�wiadczenia w terapii eklektycznej i w psychoanalizie,�e czasem terapia skutkuje ju� po kilku tygodniach czy miesi�cach. Zdawa�em sobie spraw�,�e psychoanaliza,zajmuj�c si� intensywnie wszelkiego rodzaju nieistotnymi sprawami z �ycia pacjent�w,prawie zawsze pomija rzeczy istotne dla filozofii �yciowej pacjent�w. Od szesnastego roku �ycia interesowa�a mnie przede wszystkim filozofa,a nie psychologia. Sam miewa�em r�ne obawy-zw�aszcza dotycz�ce publicznego przemawiania lub kontakt�w z kobietami-wi�c poch�ania�em wszelkiego rodzaju ksi��ki z zakr�ca filozofii,zw�aszcza dzie�a dotycz�ce ludzkiego szcz�cia. Przeczyta�em i przestudiowa�em wszystko:Konfucjusza,Lao-Tse,Budd�,Epikteta,Cycerona,Senek�. Marka Aureliusza,lmmanuelaKama,Artura Schopenhauera,Ralpha Waldo Emer-ona,JohnaDeweya,Ceorgeji Santayan�,Bertranda Russella. Zasadnicz� tez� niemal wszystkich tych dzie�jest stwierdzenie,�e to my sami jeste�my sprawcami w�asnego niepotrzebnego cierpienia,doprowadzamy do tego irracjonalnym i dysfunkcjonalnym my�leniem. Tak wi�c mo�na zmieni� sw�j spos�b my�lenia i od nowa stara� si� o emocjonalne i behawioralne spe�nienie w�asnej osobowo�ci. Stwierdzi�em,�e niewielu psychoanalityk�w docenia wp�yw,jaki mo�e wywrze� zmiana postawy na zmniejszanie zaburze� i d��enie do samorealizacji. Alfred Adler podkre�la� to w swojej P�ycWolqm indywidualny,ale w Ameryce w latach czterdziestych by� zdumiewaj �eo niepopularny(chocia� niekt�rzy neofeudy�c podkradali jego my�li bez powo�ywania si� na niegm. W roku 1953 uzna�em,�e psychoanaliza nie przynosi efekt�w,poniewa� jest zupe�nie pozbawiona pod�o�a filozoficznego,lekcewa�y te� niemal ca�kowicie terapi� behawioraln�,kt�r�-wykorzystuj�c eksperymenty Johna 8. Watsona z fobiami dzieci�cymi-zastosowa�em,by pozby� si� l�ku przed przemawianiem i �yciem towarzyskim,gdy mia�em zaledwie dziewi�tna�cie lat(patrz przypis 10. W latach 1953-1955 w��czy�em do swego terapeutycznego arsena�u mn�stwo pogl�d�w i podej�� filozoficznych oraz odczulanie(desensytyzacj� m moc). Rajonalno-emotywn� terapi� behawioraln� rozwin��em w pe�ni w roku 1955. Zmierza�em w kierunku terapii kr�tkoterminowej i intensywnej. Na czym polega kr�tkoterminowo��,charakterystyczna dla terapii REBT? Na wielu elementach,kt�re opisz� szczeg�owo w dalszej cz�ci ksi��ki,a tutaj tylko wymieni�: 19. Zak�adam,�e wielu pacjent�w mo�e si� szybko nauczy� teorii zaburze� psychicznych REBT,i uwa�am,�e skoro w du�ej mierze to oni sami si� zadr�czaj�(a nie po prostu s� zadr�czani),gdy dzia�aj� w spos�b nerwicowy,mog� szybko zacz�� pr�bowa� przeciwdzia�a� zadr�czaniu si�(,oddr�cza� si�'). Jednym z dawnych cel�w terapii jest szybki rezultat. G��wna koncepcja-ABC nerwicy-mo�e by� jasno i prosto przedstawiona,�atwo pajeta i wykorzystana do cel�w terapeutycznych. Jest to metoda aktywna-dyrektywna. Terapeuta aktywnie stara si� pom�c pacjentom,nauczy� ich,jak usuwa� zaburzenia. Zach�ca,by zacz�li �y� pe�ni� �ycia-jak najszybciej. Terapia REBT pozwala szybko si� skupi� na praktycznych problemach pacjenta(znalezienie pracy,walka z uzale�nieniami),r�wnocze�nie pomagaj �c stopniowo rozwi�zywa� bardziej d�ugotrwa�e-i cz�sto le��ce u pod�o�a tamtych-problemy osobowo�ciowe. Aktywne i intensywne stosowanie metod poznawczych,emocjonalnych i behawioralnych terapii REBT,nawet przez kr�tki czas,pozwala pacjentom na przyswojenie sobie zdrowych,niedestrukcjnychpogl�d�w i przekona�. Pacjena zaczynaj� reagowa� sensownie i tw�rczo na niepowodzenia �yciowe. Szybko i niemal automatycznie przestaj� si� zadr�cza� dodatkowymi niepowodzeniami. Ucz� si� unikania nowych zaburze�,nawet je�li czasem powt�rz� si� przygn�biaj�ce mybli,uczucia i dzia�ania. Pacjenci b�yskawicznie si� ucz� g��wnych zasad teorii REBT. Czasami potrafi� je od razu skutecznie zastosowa�,w ci�gu kilku tygodni czy miesi�cy poprawiaj�c jako�� swojego �ycia. Problemy emocjonalna-behawioralne maj� z�o�one,wieloaspektowe,psychologiczne,socjologiczne,ideologiczne i biologiczne,przyczyny"czy �r**". Wiele z nich-zw�aszcza czynniki spo�eczne-nie mo�e ulec zmianie w procesie psychoterapii. Inne wa�ne czynniki,takie jak dysfunkcjonalne przekonania,mo�na zmieni�. Psychoanaliza i niekt�re inne praktyki terapeutyczne du�o czasu poawi�c�j� na szukanie z�o�onych i zwykle niemo�liwych do potwierdzenia czy wykluczenia,przyczyn"zaburze�. ,Jrzyczmr'te mog� by� interesuj�ce,ale(nawet je�li s�,prawdziwe O ich ustalenie niezbyt pomaga w zmianie osobowo�ci. Wielu terapeut�w stawia znak r�wnania mi�dzy,d�bi�"terapii a ci�g�ym grzebaniem si� w przesz�o�ci. Zamiast tego REBT skupia si� na dysfunkcjonalnych przekonaniach(prowadz�cych do powa�nych problem�w emocjonalnych),kt�re mo�na podwa�y� i zmieni�. W teorii REBT,g��bia"oznacza fundamentalny system przekona� czy filozofi� �yciow�. Dlatego terapia REBT mo�e by� kr�tsza i zwykle bardziej skutecznie,Jntensywna"od innych praktyk terapeutycz. nych. Jak podkre�la Steve de Shazer,,proste"rozwi�zania problem�w terapeutycznych s� cz�sto bardziej realistyczne i efektywne ni� niekt�re,g��bokie"rozwi�zaniaP. Dlaczego REBT jest z zasady metod�,g��bok�"i intensywn�? 1. Jednym z za�o�e� REBT jest przekonanie,�e je�li ludzie chc� si� poczu� lepiej,odzyska� zdrowie i je zachowa�,powinni dokona� g��bokiej przemiany swqj�j filozofii �yciowej(przede wszystkim porzucaj�c sztywne regu�y,powinienem"i nusz�. Ta przemiana jest wa�niejsza ni� skupianie si� na poprawie samopoczueia. 2. Podobnie jak inne terapie poznawczo-behawioralne,REBT pomaga ludziom dostrzec i wykorzeni� autodestrukcyjne sk�onno�ci,takie jak odnoszenie wszystkiego do siebie,deprecjonowanie siebie,katastrofizowanie i uog�lnianie. Ta metoda-w odr�nieniu od innych-pokazuje,�e u pod�o�a dysfunkcjonalnych,nielogicznych i przecz�cych do�wiadczeniu przekona� le�� specyficzne,absolutystyczne,powinno�ci"czy,przymusy",kt�re ludzie mog� dostrzec i zmieni�. I tal,za przekonaniem:*oniewa� kilka razy nie powiod�o mi si� w tej wa�nej sprawie,jestem do niczego,zawsze b�d� przegrywa� i nigdy nie b�d� szcz�liwy",krje si� pogl�d:Jiie wolno mi nigdy zawie�� w wa�nej sprawie-w przeciwnym razie jestem do niczego,zaweze b�d� przegrywa�,i nigdy nie b�d� szcz�liwy. 3. REBT pomaga ludziom skutecznie uwolni� si� od obecnych zaburze� i osi�gn�� efektywn� postaw� zapobiegania samodra�nieniui wyolbrzymianiu w�asnych trudno�ci,m pozwala im unika� zaburze� teraz i w przysz�o�eiB�. 4. REBT pokazuje pacjentom,jak stale i zdecydowanie u�ywa� licznych technik poznawczych,emotywnych i behawioralnych,aby unikanie wp�dzania si� w zaburzenie sta�o si� automatezneB�. 5. U�wiadamia pacjentom,�e nawet po zako�czonej sukcesem terapii zdarzaj� si� nawroty,gdy� taka jest ludzka natura,ale dzi�ki terapii REIBT pacjenci mog� nauczy� si�,jak natychmiast przeciwdzia�a� z aburzeninn-8. 6. REBT nie myli g��bokich"rezultat�w z grzebaniem w przesz�o�ci. Cz�sto(nie zawsze)odwodzi pacjent�w od d�ugich opowie�ci o sobie,w�asnych dolegliwo�ciach,rozmowach z przyjaci�mi i kolegami,od filozofowania na temat og�lnej sytuacji na �wiecie,od ich obsesji dotycz�cych terapii i terapeut�w oraz od innych interesuj�cych rzeczy,kt�re odci�gaj� pacjent�w od przeciwstawiania si� podstawowym problemom emocjonalna-behawioralnym,a cz�sto nawet te problemy zaostrzaj�P�,21. Terapia REBT-oraz w mniejszym stopnia podobna terapia CBT-nie jest oczywi�cie jedyn� terapi� kr�tkoterminow� i intensywn�. Na przyk�ad,mo�na szybko doprowadzi� do nawr�cenia religijnego i mo�e ono wywo�a� pewne g��bokie Cna lepsze"cy aia gorsze 1 zmiany osobowo�ci. Problem polega na wynalezieniu kuracji psychologicznej ��cz�cej w sobie kr�tkoterminowo�� z intensywno�ci�,bez towarzysz�cych temu zwykle skutk�w negatywweh�Jeszcze ostatnie s�owa wprowadzenia. Ksi��ka ta dotyczy teorii i praktyki terapii. Mog�aby wi�c nie mie� ko�ca. W roku 1955,gdy opubtisowilemmonografi� New Approdehes to Psychnherdpy Techniques(Nowe podej�cia w rec�nice pqyc�o�erqpiO,wymieni�em setki metod. RaymondCorsini odnotowa�,�e obecnie istnieje 350 wa�niejszych,�zk�'terapiiP�. Wobec tego ta stosunkowo niewielka ksi��ka,cho� wymieniam w niej dziesi�tki metod,nie b�dzie encyklopedi�. Postaram si� wyodr�bni� tylko te procedury psychoterapii,REBT i innych,kt�re wydaj� si� szczeg�lnie u�yteczne w terapii kr�tkoterminowej. Wiele z nich-jak techniki aktywna-dyrektywne-mo�na oczywi�cie stosowa� r�wnie� w terapii d�ugoterminowej. Ja jednak podkre�lam ich zalety i wady,je�li chodzi o stosowanie ich w terapii kr�tkoterminowej. To wystarczy na jedn�,�rednich rozmiar�w ksi��k�. ROZDZIA� 2. Na czym polega racjonalno-emotywna terapia behawioralna? Kiedy w roku 1955 stworzy�em racjonalna-emotywn� terapi� behawioraln�(REBT),wiedzia�em dok�adnie,na czym polega istota tej terapii. Teraz nie jestem tego taki pewienl Teoria REBT,w por�wnaniu z wi�kszo�ci� terapii,by�a zdumiewaj�co prosta. Prawdopodobnie dlatego sta�a si� tak popularna. Terapeutom,pacjentom,czytaj�cej i s�uchaj�cej wyk�ad�w publiczno�ci naprawd� podoba�o si� maje ABC nerwicy-i na og� podoba si� im nadal. To ABC-kt�re uczciwie ukrad�em staro�ytnym i wsp�czesnym filozofom-jest pi�kne i g��bokie. Obejmuje najwa�niejsze typy zaburze�. Doskonale opisuje wa�ne aspekty 3 zeczywisto�ci"spo�ecznej. Je�li psychoterapeuci i ich pacjenci stosuj� to ABC-dzialaskutecznie. Mo�e nie doskonale,ale nadzwyczaj dobrze'. Niestety,ABC teorii REBT-i wielu innych form psychoterapii-nie mo�na wyrywa� z kontekstu,bra� zbyt dos�ownie i nadmiernie upraszcza�. Na szcz�cie stale opracowuj� je na nowo i rozwijam. Ale pierwotna,prosta formu�a ABC zje ju� w�asnym �yciem. Terapeuci i pacjenci uparcie przywi�zuj� si� do tj formu�y,powielaj� j�. Ja te� pope�nia�em ten b��d. Czasem wi�c w�a�ciwie nie mam na to �adnego wp�ywu. Jednak�e nawet pierwotna formu�a ABC teorii REBT zdzia�a�a wiele dobrego-zw�aszcza w dziedzinie lepszej i bardziej intensywnej terapii 23. kr�tkoterminowej. Dlaczego? Prawdopodobnie dlatego,�e zasady tego JCs� jasne,zrozumia�e i cz�ciowo,prawdziwe". Przez,prawdziwe"rozumiem to,�e sprawdzaj� si� w �yciu. Pozwol� sobie przytoczy� ABC teorii REBT w pierwotnej,jasno sprecyzowanej formule. Ludzie,co oczywiste,�j� w �rodowisku naturalnym i spo�ecznym. Zwykle maj� po kilka g��wnych cel�w(ang.gocls-G�lub zamierze�:0)by� pchli �ycia,energiczni i rado�ni:(2)cieszy� si� �yciem osobistym i spo�ecznym:(3)mie� bliskie zwi�zki z kilkoma osobami:(4)odnale�� sens �ycia poprzez wychowanie i do�wiadczenie:(5)wyznaczy� sobie i osi�gn�� cele zawodowe:(6)cieszy� si� odpoczynkiem i zabaw�. Aktywizuj�ce wydarzenia"i,do�wiadczenia aktywizuj�ce"(ang.dchudtingeuents ani experience�)mb grzedwnoec('(ang.aduersities-Nstanowi� przeszkody w realizacji tych cel�w. Staj� si� one dla pacjent�w przyczyn� niepowodze�,odrzucenia,przykrych do�wiadcze�. Kiedy zdarza si� takie mrpomy�me wydarzenie aktywizuj�ce 11,ludzie,bez wzgl�du na to,zy zdaj� sobie z tego spraw�,czy nie,mog� wybra�:odczuwanie zdrowych i u�ytecznych konsekwencji(ang.consequmces-3,takich jak poczucie �alu,zawodu,frustracji. Ale mog� te� wybra� odczuwanie niezdrowych i destrukcyjnych konsekwencji(0,takich jak poczucie powa�nego zagro�enia,depresja,z�o�� i u�alanie si� nad sob�. Mog� te�,po do�wiadczeniu A,wybra� dzia�anie i samodzielnie poprawi� sytuacj� lub(je�li nie mo�na jej zmieni�)zaakceptowa� j� O). Mog� te� dzia�a� autodestrukcjnie,nie robi�c nic lub pogarszaj�c sytuacj� O). Mog� dzia�a� niezdrowo i samoniszc�m(0,na przyk�ad narzekaj�c,odk�adaj�c spraw�,pij�c zbyt du�o lub unikaj�c rozwi�zywania problemu A. Je�li pacjenci(dotyczy to r�wnie� was samych)wybieraj� kreowanie u�ytecznych czy dobroczynnych konsekwencji 8)po prze�yciu nieprzyjemnego zdarzenia aktywizuj�cego IJ,to opieraj� si� przede wszystkim na swoich przekonaniach(ang.�elief-8)dotycz�cych A. Mog� zwykle wybiera� swoje racjonalne przekonania(ang.rmionJ �eliqk-rB),zach�caj�ce do zdrowych,funkcjonalnych odczu� i zachowa� jako konsekwencji O,ale mog� te� wybiera� przekonania irracjonalne(ang.irrmiondl �eliq�-iB),sklani�j�ce w konsekwencji O do dysfunkcjonalnych,destrukcyjnych odczu� i zachowa�. Racjonalne przekonania-rB-waszych pacjent�w,kt�re pomagaj� im radzi� sobie z nieprzyjemnymi zdarzeniami A,niemal zawsze sk�adaj� si� z preferencji,nadziei i �ycze� i zawieraj� r�ne prze�wiadczenia dotycz�ce niefortunnego zdarzenia A. Na przyk�ad:. Chcia�bym,�eby ta przykra rzecz(J nigdy si� nie wydarzy�a,ale je�li si� zdarzy,poradz� sobie z tym i nadal b�dzie w moim �yciu troch� szcz�cia". Albo:.. Naprawd� chcia�abym,by John mnie lubi�,ale skoro mnie nie lubi,to szkoda. Mimo to maje �ycie mo�e by� dobre". 24. lrracjonalne przekonania przyczyniaj� si� do powstawania w ludziach zaburzonych odczu� i dzia�a�,kt�re niszcz� ich pr�by radzenia sobie z nieprzyjemnymi do�wiadczeniami A i kt�re niemal zawsze zwi�zane s� z absolutnymi *ate�y,powinienem i musz�",po��czonymi z,Jogiczrym"niszczeniem w�asnej osobowo�ci,kt�re zazwyczaj towarzyszy takim,przymusom". Trzy podstawowe,wywo�uj�ce nerwic� przymusy(z niemal niezliczonymi niezdrowymi wariantami)to: 1. Musz� koniecznie,praktycznie zawsze,odnosi� sukcesy w wa�nych sprawach i zwi�zkach-bo inaczej oka�e si�,�e jestem(egmdo niczegol"Skutek:poczucie powa�nego zagro�enia i bezwarto�ciowo�ci,depresja,rozpacz. Dzia�ania-wycofanie si�,unikanie,uzale�nienia. 2. Inni ludzie koniecznie musz�,praktycznie zawsze,traktowa� mnie ze zrozumieniem,grzecznie,uczciwie lub z mi�o�ci�-bo je�li nie,to nie s� dobrzy i nie zas�uguj� na �adn� rado�� w �yciul"Skutek:gniew,z�o��,furia,resentymenty. Dzia�ania-walka,zemsta,przemoc,wqjry,ludob�jstwo. 3. Warunki,w kt�rych �yj�,koniecznie musz� by� komfortowe,przyjemne,wygodne-je�li nie,to jest okropnie,nie mog� tego znie��,a ten przekl�ty �wiat jest do niczegol"Skutek:�al nad sob�,z�o��,niska tolerancja na frustracj�. Dzia�ania-wycofanie si�,odwlekanie,uzale�nieni�. To ABC teorii REBT jest proste,jednak nie do��,pierwszorz�dne". W ostatnich latach,jak poka�� w tej ksi��ce,opracowywa�em je na nowo-i skomplikowa�em-by uczyni� je,prawdziwszym"i bardziej zgodnym z rzeczywisto�ci�,spo�eczn�". Stara�em si� zw�aszcza pokaza�,jak A(wydarzenia aktywizuj�ce),B(przekonania)i O(konsekwencje)w istotny spos�b oddzia�uj� i wp�ywaj� na siebie?. Pokaza�em te�,jak ludzkie przekonania 00,kt�re pierwotnie widzia�em g��wnie w postaci twierdze� i s�d�w,jakie sobie wmawiamy,bywaj� cz�sto tak�e bardziej subtelnymi �wiadomymi i nie�wiadomymi poj�ciami,znaczeniami,odniesieniami,symbolami i innego rodzaju elementami poznawczymi�. Doda�em te� D(dysputa wewn�trzna-ang.dispuring)i E(efektywne nowe pogl�dy,uczucia i zachowania-ang. Ejjectte Neui Philosqphies,�motonr cnd Bemiors),sformu�owane pocz�tkowo jako,odpowiedzi"dla pacjent�w,kt�rzy odkrywaj� swoje dysfunkcjonalne przekonania,podwa�aj� je,dzia�aj� wbrew nim i zast�puj� je nowym zestawem zdrowych pogl�d�w i dzia�a�. Na pocz�tku postrzega�em dysput� wewn�trzn� 0)g��wnie jako poznawcz�. Oto przyk�ad. Pacjent �ywi irracjonalne przekonanie 0):Jomeczniemusz� zdoby� aprobat� Jana(czy Joanny),a je�li nie zdo�am,to znaczy,�e 25. jestem osob� niepe�nowarto�ciow�,kt�ra nigdy nie zbuduje udanego zwi�zkul"Pacjent mo�e popa�� w powa�n� depresj�,gdy Jan(czy Joanna)odrzuci go. Gdy tak si� dzieje,pacjent mo�e pr�bowa� przedyskutowa� wewn�trznie 0)swoje irracjonalne przekonania 00,pytaj�c::Dlaczego musz� zyska� aprobat�? Czy pora�ka w tym zwi�zku dyskredytuje mnie,czy musi oznacza�,�e jestem osob� ca�kowicie pozbawion� warto�ci? Gdzie s� dowody,�e je�li nie uda mi si� zdoby� aprobaty Jana(czy Joanny),to ju� nigdy nie zdo�am nawi�za� udanego zwi�zku uczuciowego? Jakie skutki mog� przynie�� podobne prze�wiadczenia? "Odpowiedzi pacjent�w(na etapie E,efektywnych nowych pogl�d�w)na ten rodz�j logicznych i empirycznych dysput 0)b�d� zapewne takie:1. J�ie ma powodu,dla kt�rego koniecznie musz� zdoby� aprobat� Jana(czy Joanny)-cho� bardzo bym tego chcia�-zrobi� po prostu,co mog�,by j� zyska�". 2. ,:Je�li mi si� nie uda zdoby� jego(lub j�j)aprobaty,b�d� osob�,kt�rej nie uda�o si� tym razem,ale nie stan� si� przez to osob� niepe�nowarto�ciow�". 3. J�ie ma podstaw,by twierdzi�,�e z powodu braku jego(lub j�jl aprobaty nigdy nie zbuduj� udanego zwi�zku. Najprawdopodobniej,je�li b�d� si� stara�,to mi si� uda�"4. ,Jlqje przekonanie o absolutnej potrzebie aprobaty Jana(czy Joanny)najprawdopodobniej wp�dza mnie w depresj�,sprawia,�e �le funkcjonuj� i przeszkadza mi w zdobywaniu czyjejkolwiek mi�o�ci i aprobatyt"Je�li wasi pacjenci(i wy)zastosuj� tak� dysput� REBT,to b�d� mogli znacznie ograniczy� dysfunkcjonalne konsekwencje,stan� si� mniej neurotyczni i sacz�liwsi. Potwierdza to wiele udokumentowanych przyk�ad�w stosowania terapii REBT i CBT?. Spr�bujcie i zobaczeielZwolnijmy tempo. Wczesna formu�a dysputy wewn�trznej 0)i efektywnych nowych pogl�d�w,uczu� i zachowa� 0)pokazywa�a ludziom z neurotycznymi dysfunkcjami i ludziom o zaburzonej osobowo�ci,jak zmienia� ich wyg�rowane ��dania w sensowne preferencje i w ten spos�b redukowa� zaburzenia. �wietnie. Ale znowu-nie do��,pierwszorz�dnie". P�niejsza maja praca kliniczna i badania(a tak�e prace setek innych terapeut�w,stsqj�cych REIBT i CBT)uzmys�owi�y mi bardziej jasno rol� dysputy O). Jak stwierdzi�em pierwotnie,w pierwszym wyk�adzie o RBBT na Dorocznej Konwencji Ameryka�skiego Stowarzyszenia Psychologicznego w Chicago w roku 1956,to,co nazywamy my�leniem,odczuwaniem i zachowaniem,w zasadzie nigdy nie wyst�puje oddzielnie,jest raczej zintegrowane,z��czone,holistyczne. Kiedy my�limy negatywnie CJestem osob� niepe�nowarto�ciow�,skoro nie mog� zdoby� aprobaty Jana czy Joanny!'),jeste�my sk�onni �le si� czu�(na przyk�ad odczuwa� zagro�enie)i dzia�a� dysfmkjonalnie(na przyk�ad b�aga� o aprobat� lub unika� Jana czy Joanny). Kiedy czujesz si� zagro�ony,masz sk�onno�� do snucia negatywnych my�li i do dzia�a� kompulsywnych lub unik�w. Kiedy dzia�asz kompulsywnie,masz sk�onno�� do negatywnych my�li i dzia�a�?. 26. Skoro tak,dyskutowanie(D)dysfunkcjonalnych przekona� pacjent�w mo�e mie� charakter przede wszystkim poznawczy jak to przedstawi�em wcze�nieO. Cz�sto bywa to skuteczne. Jednak lepiej uwzgl�dni� na etapie D r�wnie� dysput� emotywn�. Dzi�ki temu pacjenci mog�-jak to poka�� szczeg�owo p�niej-z wi�ksz� si�� zwalcza� swoje irracjonalne przekonania OB). Zalecam im stosowanie mocnych stwierdze� zast�puj�cych irracjonalne przekonania. Mog� stosowa� racjonalna-emotywne wyobra�enia i �wiczenia zwalczaj�ce wstyd:odgrywanie r�l,racjonalne �artobliwe piosenki,odwracanie r�l i inne emotywne metody REBTopisywane przeze mnie O przez innych terapeut�w CBT)w dalszej cz�ci taj ksi��ko. Dysputa wewn�trzna 0)mo�e mie� tak�e-i czasem lepiej,�eby mia�a-charakter behawioralny. Tak wi�c pacjenci mog� r�wnie� dzia�a� wbrew swoim irracjonalnym przekonaniom OBk. Koniecznie musz� zdoby� przychylno�� Jana(czy Joanny)i je�li mi si� to nie uda,oka�e si�,�e jestem osob� niepemowarto�ciow�l"Mog� zastosowa� kilka przeciwnych tym przekonaniom dzia�a�,zaczerpni�tych z terapii REBT O CBT),takich jak:1. Nie rezygnowa�,stara� si� bez desperacji zdobywa� przychylno�� Jana(czy Joanny). 2. Stara� si� zdobywa� przychylno�� innych os�b,kt�rych odrzucenie sprawi�oby im przykro��. 3. Stara� si� nie traci� kontaktu z Janem(czy Joann�),nawet je�li on(czy onaJ nie jest przychylny(przychylni. 4. Wyrobi� w sobie umiej�tno�� zyskiwania przychylno�ci ludzi. 5. Nagradza� jak�� przyjemno�ci�,w czasie gdy walczymy 00 ze swoj� skrajn� potrzeb� aprobaty,zw�aszcza je�li ryzykujemy poszukiwanie akceptacji tam,gdzie jej prawdopodobnie nie znajdziemy. Terapia REBT,jak wida�,k�adzie naask na kilka metod emotywnych i behawioralnych(jak r�wnie� dodatkowych metod poznawczych),kt�rych nie uwzgl�dnia�em we wczesnych wariantach terapii. Podobnie jak CBT,terapia REBT rozrasta si� stale,rozwija i staje si�-wraz z terapi� Arnolda Lazarusa-bardziej wielomodalna ni� w latach pi��dziesi�tych. ABC nerwicy zbyt mocno b�dziecie forsowa� samorealizacj�,pacjenci zaczn� po�wieurotyczni w znacznym stopniu poprzez w�asne �wiadome i nie�wiadome przymusy,��dania i wymagania. Dlatego te�,gdyby uda�o im si�,uparcie i �ywio�owo z nimi dyskutuj�c,zamienia� je na wyra�ne-a nawet silne-ale tylko preferencje,to znacznie ograniczyliby w�asne zaburzenia. Jak? Poprzez dyskutowanie-poznawcze,emotywne i behawioralne-z w�asnymi autodestrukcyjnymii niszcz�cymi spo�ecznie przekonaniami,dyskutowanie cierpliwe j �jgjj�ygj 9 Tak dochodzimy do trzech g��wnych,ale nie jedynych,wgl�d�w,na kt�re teoria REBT k�adzie szczeg�lny nacisk od wczesnych lat szeb�dziesi�tyc�i. 27. WGL�D NUMER 1:Wydarzenia aktywizuj�c W,uwa�ane za nieszcz�liwe(sprzeczne z waszymi oraz waszych pacjent�w c�ami i pragnieniami),prycyniaj� si� w znacznym stopniu do neurotycznych konsekwencji(O),ale nie s� ich jedyn� przycyn�. Prawdopodobnie najwa�niejsz�,przyeyn�",jakiej powinni szuka� terapeua(i ich pajenci),s� przekonania 00,pe�ne ��da� i przymus�w,jakie ludzie �ywi� na temat zdarze� A. Przekonania B w spos�b istotny wsp�graj� ze zdarzeniami A,prowadz�c do konsekwencji G. Poniewa� �atwiej jest zwykle zmieni� przekonania B ni� zdarzenia A,trzeba je odnajdywa� i poddawa� dyspucie 00 tak d�ugo,a� osoba neurotyczna stworzy sobie efektywne,nowe podjecie do �wiata,nowe uczuaa i zachowania OJ. WGL�D NUMER 2:Kiedy pacjenci(lub wy sami)my�l�,czuj�,dzia�aj� neurotycznie(autodestrukcjnie i w spos�b degraduj�cy spo�ecznie),cz�sto najpierw konstruuj� swoje irrajonalne przekonania OB),dotycz�ce nieszcz�liwych zdarze� z wczesnego dzieci�stwa. Ale mog� te� zacz�� tworzy� je p�niej. Kiedy obecnie buduj� objawy neurotyczne,cz�sto powtarzaj� swoje wczesne dysfunkcjonalne przekonania ilub tworz� nowe. Zazwyczaj stale odbudowuj�,wpajaj� sobie na nowo swoje iB i w ten spos�b utrwalaj� i pog��biaj� w�asne zaburzenia. Ich dawne my�li,odczucia,zachowania ci�gle odzywaj�. Ulegaj� modyfikacji i rekonstrukcji. Jak zauwa�y� Stevan Nielsen,czytaj�c r�kopis tej ksi��ki:W REbT nie podr�ujemy do przesz�o�ci po,g��bokie'zrozumienie problem�w pacjenta lub po to,by dokona�,g��bokiej'zmiany. Przesz�o�� jest pami�ci� przywo�ywan�(rekonstruowan�)i eksplorowan�(badan�)przez terapeut� i pacjenta,a nie miejscem,do kt�rego terapeuta i pacjent podr�uj� w czasie� Wielu pacjent�w istotnie odcauwa ci�ar przeszo�ci. Jednak�e przesz�o�� nie t�umaczy ich zaburze�. Przesz�o�� mo�e g��boko zaburza�,je�li pac(cna maj� g��boko zaburzone przekonania dotycz�ce ich wspomnie� z przesz�o�ci. W terapii REBT grurtowrW'i przenikaj�c'stanowi� lepsze synonimy,g��bi'ni� przesz�y'i historczry". Pacjenci s� g��boko zaburzeni przede wszystkim dlatego,�e obecnie sami,przenikliwie i przekonuj�ca-to znaczy:g��boko"-konstruuj� i rekonstruuj� przygn�biaj�ce my�li i wzmacniaj� swoje,g��bokie'przekonania na temat czego�. To co� dotyczy zwykle tego,co obecnie my�l� o czym� zapami�tanym z przeszio�a,lub tego,co obecnie my�l� o tera�niejszo�ci,albo te� tego,co obecnie wyobra�aj� sobie na temat przysz�o�ci. To,co�'by� mo�e nigdy si� nie wydarzy�o,mo�e si� nigdy nie zdarzy� albo nawet nigdy nie mog�o si� wydarzy�(. WGC�D NUMER 3:Zwykle terapeucie i pacjentowi �atwo przychodzi odkrywanie charakterystycznych irracjonalnych przekona� pacjenta 28. (iB),towarzysz�cych neurotycznym zachowaniom,i prawie zawsze mo�na je podda� dysku�ji i zmieni� na funkcjonalne,preferencyjne przekonania. Ale osi�gni�cie tego wymaga zwykle usilnej pracy i �wicze�. Nie ma w tym magii Jedynie praca i �wiczeniaPTe trzy g��wne wgl�dy zwykle wystarczaj� do skutecznej terapii REBT-zw�aszcza do lepszej i bardziej intensywnej terapii kr�tkoterminowej. Dalsze wgl�dy zostan� zaprezentowane p�niej,ale oto jeszcze jeden,bardzo wa�ny. Na pocz�tku mojej pracy nad teori� REBT odkry�em,�e cz�sto,nawet bardzo cz�sto,moi �wcze�ni pacjenci pogarszali swoje samopoczucie my�leniem o swoich powa�nych zaburzeniach. Tego mo�na si� by�o spodziewa�,zgodnie z teori� REBT,kt�ra g�osi,�e neurotyczni pacjenci sk�onni s� siebie nienawidzie� i zadr�cza� si� swoimi pora�kami i zaburzonymi odczuciami dotycz�cymi tych pora�ek. To g�upie,z pewno�ci�,ale naturalne i bardzo ludzkie. By� mo�e maj� oni sk�onno�ci biologiczne,kt�re zach�caj� ich do wykonania:magicznego"-a mo�e powinienem powiedzie�:,demonicznego"-skoku od:*ie uda�o mi si�"do:*estem nieudacznikiem-jestem z�ym cz�owiekieml"G�upio,oczywi�cie,z punktu widzenia rozs�dnego Marsjanina. I jest to niepotrzebny autosabota�-z rozs�dnego ludzkiego punktu widzenia. Pacjenci maj� sk�onno�� do wpadania w panik�,odczuwania depresji,nienawi�ci do samego siebie i braku nadziei. Pacjenci sami,jako pierwsi,widz� i czuj� w�asne objawy neurotyczne. Te objawy uznaj� za swoj� straszliw� kl�sk�. Obawiaj� si�,�e zostan� odrzuceni z powodu swoich l�k�w i depresji. Postrzegaj� swoje symptomy jako zdecydowanie z�e,niedogodne,doznaj� stresu wywo�anego tymi objawami i cz�sto zamartwiaj� si� swoimi zaburzeniami. ,Jrzez maje l�ki do niczego si� nie nadaj�C:. To straszne by� w takiej depresji,nie znios� tego�':*estem tak w�ciek�y,�e nikt mnie nigdy nie pokocha�"Wi�kszo�� neurotyk�w urz�dza sobie samym takie piek�o. Wiedz�c,�e pacjenci cz�sto podw�jnie zapl�tuj� si� w t� przez nich samych splecion� sie�,mo�na-zgaduj�c,�e tak zrobi�-u�y� technik REBT do szukania wt�rnych zaburze� wynikaj�cych z zaburze� pierwotnych,pokazywania pacjentom imacjonalnych przekona� na obu poziomach i pomagania im w ten spos�b w szybkiej i intensywnej poprawie. Powr�cimy do tego p�niej. Na tym zako�cz� wst�pny,og�lny opis teorii REBT. Teraz spr�buj� bardziej szczeg�owo opisa� niekt�re poznawcze,emotywne i behawioralnetechniki racjonalna-emotywnej terapii behawioraln�j i zastosowa� je w zwyk�ej terapii indywidualnej. Poka�� te�,jak wy sami,jako terapeuci,mo�ecie stosowa� techniki terapii REBT,aby pom�c pacjentom odnie�� korzy�� z intensywnej terapii kr�tkoterminowej,. ROZDZIA� 3. W poszukiwaniu,g��bokich"problem�w emocjonalnych. Zgodnie z obietnic� z poprzednich rozdzia��w przedstawi� teraz kilka,poznawczych"metod,u�atwiaj�cych pacjentom(a tak�e waszym krewnym i znajomymi)lepsz� i bardziej intensywn� terapi� kr�tkoterminow�. Dlaczego umieszczam termin,poznawcze"w cudzys�owie? Poniewa�,jak ju� wspomina�em wcze�niej,metody rzadko bywaj� ca�kowicie czyste,niepodparte �adnymi innymi. Kondycja ludzka-nasze uwarunkowania biologiczne i spo�eczne-sprawia,�e niemal zawsze my�limy,czujemy i zachowujemy si� interakcyjnie. Gdy my�l� lub m�wi�:*ubi�(kocham)ci� bardzo",to r�wnocze�nie odczuwam uczucie mi�o�ci czy przyja�ni i jestem sk�onny zbli�y� si� do osoby kochanej. Poznanie,zw�aszcza w odniesieniu do prowokowania lub ograniczania zaburze�,psychicznych",zawiera w sobie elementy rozpoznania i oceny w�asnego i cudzego zachowania O osobowo�ci)-a wszystko to s� reakcje,emocjonalne". Odczuwanie"czy,pragnienie"zawiera w sobie postrzeganie,bycie �wiadomym i przyjmowanie pewnej postawy wobec ludzi i rzeczy-a to wszystko stanowi reakcje,Jntelektualne". Reagowanie"��czy w sobie spostrzeganie,rozpoznawanie,wyra�anie i prze�ywanie-kt�re r�wnie� s� reakcjami poznawczymi ilub emocjonalnymi. Dlatego b�d� u�ywa� terminu *etody poznawcze"do opisu technik terapeutycznych,kt�re wydaj� si� d�wnie procedurami intelektualnymi,racjonalnymi,s�u��cymi rozwi�zywaniu problem�w. Metody te maj� r�wnie� swoje aspekty emocjonalne i dotycz�ce dzia�ania. Krytycy postmodernistyczniniekt�rych z tych metod,tacy jak Michael Mahoney i Vittorio Guidano,30. s�usznie wskazuj�,�e techniki Jacjonalne"nie s� absolutnie,prawdziwe"cy,skuteczne",nie mo�na ich jednoznacznie zdefiniowa� i cz�sto ich zakres pokrywa si� z zakresem oddzia�ywania technik,emocjonalnych"ery behawioralnych't. Zgadzam si�,ale metody,kt�re ja nazywam terapeutycznymi metodami,poznawczymi",mog� by� nader u�yteczne w bardziej efektywnej i intensywnej terapii kr�tkoterminowej. Oto kilka ulubionych metod terapii REBT:Prawie zawsze uwa�nie wys�uchuj� zg�aszanych przez pacjenta dawnych problem�w i umieszczam je najpierw we w�asnej dowie,w strukturze ABC terapii REBT. Zaczynam od O,od konsekwencji emocjonalna-behawioralnych,i praktycznie zmuszam pacjent�w do szybkiego-zwykle w a�gu pi�ciu minutl-zdefiniowania i uznania wyra�nego,. Jednego"problemu emocjonalnego ilub behawioralnego. Najpierw bior� pod uwag� ich zdrowe czy,samowspier�j�ee"negatywne uczucia-takie jak odczucie zawodu,frustracji i zniech�cenia,dotycz�ce wa�nych przeciwno�ci(A)zdarzaj�cych si� w �yciu pacjent�w. Przypu��my,�e pacjent-m�czyzna-m�wi(lub zapisuje w naszym czterostronicowym formularzu informacyjno-biograficznymi:**wsp�lnik zachowuje si� niezno�nie i jestem z tego powodu bardzo rozczarowany i sfrustrowany". Odpowiadam mniej wi�cej w ten spos�b:. AE. Czy czuje si� pan tylko rozczarowany i sfrustrowany(co w terapii REBT uwa�amy za zdrowe uczucia negatywne),gdy co� takiego przy�ata si� panu w �yciu? Bo je�li dzieje si� co� z�ego,nie powinien pan by� z tego zadowolony ani nie powinien pan pozosta� oboj�tny. Pacjent. Tak,czuj� si� rozczarowany i sfrustrowany. Zachowanie mojego wsp�lnika budzi we mnie gniew. AE. Zajmijmy si� pana gniewem,uczuuem,kt�re mo�e pana naprawd� niepokoi� i nawet zniszczy� pana stosunki ze wsp�lnikiem. Kiedy zwykle do�wiadcza pan tego gniewu? Pacjent. Do�� cz�sto. Zw�aszcza gdy wsp�lnik sprzeciwia mi si� przy ludziach. AE. Ma pan na my�li sprzeciw w obecco�o innych pana pracownik�w? Pacjent. Tak,i wobec naszych potencjalnych klient�w. Nie cierpi� tegol. AE. I takie zachowanie wsp�lnika wzbudza w panu uczucie gniewu i hustaj�? Pacjent. Tak,jestem na niego w�ciek�y i ogromnie mnie to fusbuje. Zauwa�cie, �e w tym wypadku najpierw przygl�dam si� zdrowej" frustracji i rozczarowaniu pacjenta, a potem przechodz� g��biej i szybko. wnikam w jego,prawdziwy gniew',uraz� czy nisk� tolerancj� na frustracj� OFD. To w�a�nie jego frustracja stanowi problem i gdyby tylko sam pacjent r�wnie� tak to odczuwa�,prawdopodobnie m�dbym,powierzchownie"dopom�c mu *epiej"radzi� sobie ze wsp�lnikiem i w ten spos�b sprowokowa� tak�e wsp�lnika,by zachowywa� si� mniej frustruj�ca. Taka pomoc sprow