Małgorzata Grześkowiak, Zbigniew Żaba, Anna Turowska-Kóska, Roland Podlewski STANY ZAGROŻENIA ŻYCIA POSTĘPOWANIE BEZPRZYRZADOWE pod redakcja Witolda Jurczyka i Andrzeja Łakomego Książka została opracowana preez zespól Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii Akademii Medycznej im, K. Marcinkowskiego w Poznaniu Recenzja: prof. dr hab, med. Roman Szulc Redakcja; prof dr hab. med. Witold Jurczyk dr med Andrzej Łakomy Autorzy rozdziałów: dr med* Małgorzata Grześkowiak dr med. Zbigniew Żaba lek, med Anna Turowska-Koska mgr Ronald Podlewski Opracowanie graficzne: mgr inź. Kdward Grześkowiak Projekt okładki: Piotr Rachwaniec Redakcja techniczna; Cr/cgorz Słomczyński Skład: Grzegorz Słomczyński H P1IU Grzegorz Słomczyński ISBN 83-87779-07-5 Wydanie pierwsze Wydawca: FI1U Grzegorz Słomczyński 30-052 Kraków, al Nowowiejska 20/6 e-mail: [email protected] Nakład 1000 egz. Spis treści Wstęp.......................................7 1. Zatrzymanie krążenia i oddychania.....................9 1.1. Wprowadzenie (Z, Żaba).........................+ 9 1.2. Resuscytacja krąźcniowo-oddechowa— algorytmy (M. Grześkowiak) . ¦ . *......................* . . . 12 1.2.1. Resuscytacja dorosłego..................• ¦•¦¦*¦ 13 1.2.2. Resuscytacja dziecka......................... 23 1.23. Resuscytacja niemowlęcia...................... 26 1.2*4, Czas prowadzenia resuscytacji..................... 32 1.2.5. Skuteczność prowadzenia czynności resuscylacyjnych........32 1.2.6. Powikłania resuscytacji........................32 2. Zadławienie (M.Grześkowiak).......................34 2.1. Zadławienie dorosłego...........................34 2.1.1. Dorosły przytomny........................... 34 2.1.2. Dorosły nieprzytomny......................... 36 2.1.3. Zadławienie osoby otyłej....................... 38 2.2. Zadławienie dziecka............................ 38 2.2.1. Dziecko przytomne..........................38 2.2.2. Dziecko nieprzytomne.........................39 23. Zadławienie niemowlęcia......*..................40 2.3.1. Niemowlę przytomne.........................40 2.3.2. Niemowlę nieprzytomne........................42 3. Nieprzytomny (M. Grześkowiak)......................49 4. Stany zagrożenia życia związane z układem nerwowym.....¦ ... 55 4.1. Drgawki (Z. Żaba).............................55 4.2. Udar mózgu (M Grześkowiak)......................57 5. Cukrzyca (Z. Żaba).............................60 5.1.1(jper^likcmia...............................61 5.2, llipoglikcmia................................62 6. Stany zagrożenia życia związane z układem krążenia (A. Turowska-Kóska).............................63 6.1. Omdlenie..................................63 6.2. Zawal serca................................64 6.3. Ostry obrzęk pluć.......................... ... 67 7. Stany zagrożenia życia związane z układem oddechowym (A. Turowska-Kóska)......... . .......*...........69 7.1* Astma oskrzelowa..............................69 7.2, Odma opluć nowa..............................70 7-2.1. Odma samoistna............................70 7.2*2, Odma urazowa.............................71 7.2.3. Odma wentylowa............................ 73 8. Wstrząs <Z. Żaba)...............................74 8.1. Wstrząs hypowolcmiczny..........................75 8.2. Wstrząs anafilaktyczny...........................76 8.3. Wstrząs kardiogenny............................77 9. Urazy (M. Grześkowiak)............................78 9.1. Rany . * ¦ . *...................*............78 9.1.1 Rany zamknięte.............................78 9,1-2. Rany otwarte..............................79 9.2. Krwotok...................................79 9.2.1. Krwotok zewnętrzny..........................80 9.2.2. Krwotok wewnętrzny.........................82 9.2.3. Krwawienie z nosa...........................82 9.3. Urazy kończyn................................ 84 9.4. Urazy głowy............................ . . • . . 87 9.4.1 „ Obrażenia powłok czaszki.......................87 9.4.2. Złamania kości czaszki.........................87 9.4.3. Urazy mózgu..............................88 9.4.3.1. Wstrząśnienie mózgu........................88 9.4.3.2 Stłuczenie mózgu...........................89 9.4.3.3. Krwawienie wewnątrzezaszkowe..................89 9.4.3.3.1. Ostry krwiak nad twardo wkowy..................91 9.4.3.3.2. Ostry krwiak podlwardówkowy..................92 9-4.3.3.3. Krwiak śródmózgowy.......................92 9.4.4. Postępowanie w przypadku urazu głowy...............92 9.5. Urazy szyi..................................94 9,5-1- Uszkodzenie krtani I tchawicy.....................94 9.5.2. Uszkodzenie naczyń szyjnych.....................94 9.6. Urazy kręgosłupa i rdzenia kręgowego..................95 9.7. Urazy klatki piersiowej.......................... . 97 9.7.1. Złamania żeber.............................97 9.7.2. Niestabilna klatka piersiowa......................97 9.7.3. Odma oplucnowa............................98 9.7.4. Krwawienie do jamy opłucnej.....................98 ¦ 9.7.5. Tamponada serca............................99 9.8. Urazy miednicy..............................101 9.9. Urazy brzucha..............................101 9.10. Wypadek samochodowy........................102 9.11. Ciała obce w galcc ocznej i obrażenia chemiczne (Z. Żaba).....105 9.11.1. Ciała obce..............................105 9.11.2. Obrażenia chemiczne........................106 10. Zatrucia (Z. ŻabatM. Grześkowiak)...................107 10*1. Zatrucia gazami.............................110 10.2. Zatrucia lekami.............................112 10.3. Zatrucia alkoholami..........................113 10.4. Inne zatrucia..............................114 10.4.1. Środki żrące.............................114 10.4.2. Środki ochrony roślin........................115 10.4.3. Zatrucie rozpuszczalnikami organicznymi.............115 10.4.4. Zatrucie grzybami..........................116 11. Wpływ czynników środowiska na organizm..............117 11.1. Oparzenia (Z. Żaba)..........................117 11.2. Udar cieplny (Z. Żaba)..........;..............122 11.3. Odmrożenia (A. Turowska-Kóska)..................123 11.4. Utonięcie (M.Grześkowiak).......................124 11.5. Hipotermia(M.Grześkowiak).....................128 11.6. Porażenie prądem elektrycznym (M. Grześkowiak).........130 12. Stany zagrożenia życia ciężarnych (M. Grześkowiak).........133 12.1. Resuscytacja ciężarnej.........................133 12.2. Postępowanie w zadławieniu u ciężarnej...............133 13. Stany zagrożenia życia dzieci i niemowląt (M Grześkowiak).....134 14. Czy jestem ratownikiem? (R. Podlewski)................136 Autorzy rozdziałów: Rozdziały: dr med. Małgorzata Grześkowiak 1.2,2,3,4.2,9, 10,11.4-6., 12,13. dr med. Zbigniew Żaba 1.1,4.1,5.8,9.11, 10, 11.1-2. lek. med. Anna Turowska-Kuska 6,7, 11.3. mgr Roland Podlcwski 14. 6 Wstęp Zakres wiadomości o bezprzyrządowym postępowaniu w stanach zagrożenia życia zawarty w dziele, klóre oddajemy wszystkim czytelnikom, którzy chcą pogłębić swoją wiedzę z zakresu pierwszej pomocy, oznacza możliwość udzielenia pierwszej pomocy przez każdego i w każdej sytuacji. Dlatego bardzo dokładnie omówiono czynności resuscytacji krążeńiowo-oddechowej u niemowląt, dzieci i dorosłych. a także najczęściej występujące stany wymagające szybkiej pomocy uwzględniając icli definicję, palomechanizmy i kolejne kroki postępowania przedlekarskiego. Wprowadzono przejrzysty układ graficzny tekstu z rysunkami ułatwiającymi jego zrozumienie i zapamiętywanie. Założeniem autorów dzieła była chęć przekazania najnowszej wiedzy w możliwie najbardziej przejrzystej formie. Realizację tych zamierzeń ułatwiło autorom ich dziesięcioletnie doświadczenie w nauczaniu tego przedmiotu studentów Akademii Medycznej w Poznaniu oraz ukończenie przez nich za granicą kursów (Małgorzata Grześkowiak w USA, Wielkiej Brytanii i Francji Zbigniew Żaba w Niemczech, Austrii i Francji), a otrzymane certyfikaty upoważniają ich do prowadzenia międzynarodowej działalności dydaktycznej. Oddawane czytelnikowi dzieło jest drugim opracowaniem, które się ukazuje w naszej uczelni, jest ono przeznaczone głównie dla studentów uczelni medycznych. Autorzy są świadomi niedoskonałości, których trudno uniknąć. Będą potem wdzięczni tym wszystkim, którzy przekażą im swoje krytyczne uwagi. Mają leż nadzieję, że podręcznik spełni swoją rolę w rozpowszechnianiu podstawowej wiedzy z zakresu pierwszej pomocy — a co za tym idzie, stworzy szansę na uratowanie wielu potencjalnych ofiar, bowiem najczęściej w ogniwie „łańcucha przeżycia" duże znaczenie ma jak najszybsze udzielenie pomocy na miejscu zdarzenia. Wszyscy dziękujemy Panu Edwardowi Grześkowiakowi za wykonanie znakomitych ilustracji. « A* itimJL- I B L I O T E K A I tikti t t- sptronlów łtHĄt\ U ¦r 3fi:...saa..... Uwaga! Sposoby udzielania pierwszej pomocy przedstawione w tym podręczniku umożliwiają Państwu poznanie skutecznego działania w wielu nagłych sytuacjach. Zamieszczono algorytmy i wytyczne co do postępowania, jednak do właściwego ich zastosowania konieczne jest również nabycie umiejętności praktycznych, które można uzyskać przechodząc odpowiednie przeszkolenie. Stąd autorzy niniejszego opracowania nie ponoszą odpowiedzialności za błędy wynikłe na skutek nieprawidłowego postępowania ratowniczego i błędy wynikłe z niewłaściwej interpretacji przedstawionych procedur Udzielanie pierwszej pomocy nigdy nic zwalnia od obowiązku wezwania odpowiednich służb medycznych, 1. Zatrzymanie krążenia i oddychania 1.1. Wprowadzenie Od najdawniejszych już czasów były podejmowane różne próby ożywiania człowieka, Pierwsze wzmianki o oddychaniu metodą usta-usta zawarte są w Biblii, gdzie prorok Eliasz przywraca w ten sposób do życia dziecko, oraz w mitologii egipskiej, gdzie Izyda ratuje swego męża Ozyrysa poprzez wdmuchiwanie powietrza do jego ust. Jednak o pierwszej skutecznej wentylacji metodą usta usta udokumentowanej medycznie donosi dopiero Tossaeh w roku 1744. Pomimo stosowania w wieku XIX lej techniki weutylacji (chociażby uratowanie Abrahama Lincolna), okres ten przyniósł głównie posięp Izw. metod pośrednich sztucznego oddychania, zwanych manualnymi. Do technik tych należały metoda Silvestra oraz metody SehuIIera, SchalTera i Holeer-Nielsena. Najogólniej rzecz biorąc w metodach tych ruch powietrza w płucach ofiary był generowany poprzez naprzemienne zgniatanie i rozciąganie klatki piersiowej z zewnątrz. Oczywiście techniki te były o wicie mniej skuteczne w porównaniu z metodą sztucznego oddychania usta-usta i zostały zarzucone w lalach sześćdziesiątych ubiegłego wieku, kiedy to Ssifar i Rubcn na nowo odkryli wentylację metodą usta-usta. Metoda la jest do dzisiaj zalecana i stosowana w resuscytacji bezprzy rządowej, W 1960 roku Klan opisał metodę udraźniającą drogi oddechowe, polegającą na odchyleniu głowy i uniesieniu żuchwy. Pomimo ze w roku 1878 Bochni dokonał pierwszego opisu pośredniego masażu serca, to powszechnie stosowaną techniką był bezpośredni masaż serca. Dopiero po opublikowaniu pracy Kouwenhovena, Juda i Knickerbockera w l %() r, wykazującej skuteczność pośredniego masażu serca, nastąpił okres jego akceptacji i stosowania, Duże zasługi w logicznym połączeniu wszystkich elementów podstawowych metod podtrzymywania życia ma amerykański lekarz P. Safar, który wprowadził do dziś funkcjonujący schemat AUC resuscytacji. Jak widać z powyższego zaiysu historycznego, metody współczesnej resuscytacji krążeniowo-oddechowej stosowane są zaledwie od ponad czterdziestu lal. Jednak dopiero w 1973 zostały opublikowane po raz pierwszy standardy resuscytacji krążeniowo-oddechowej przez Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne (AHA ¦ American Hearl Assoeiation). W okresie późniejszym powstało w świecie wiele Komitetów ds. resuscytacji, które wydawały swoje zalecenia regionalne, m.in. w r.1989 założona została Europejska Rada ds. Resuscytacji (ERC — European Resuscitation Council), która opublikowała swoje pierwsze standardy w 1992 r. W większości przypadków zmiany w zaleceniach powstawały* na podstawie doświadczeń klinicznych. Dopiero powołanie Międzynarodowego Wspólnego Komitetu ds. 9 Zbigniew Żaba Resuscytacji (1LC0R — International Liaison Commillce on Resuscitation) skupiającego przedstawicieli Narodowych Komitetów do SprawRrcsuscylacji z Europy, Stanów Zjednoczonych, Kanady, Ameryki Łacińskiej, Afryki Południowej, Australii i Nowej Zelandii, spowodowało stworzenie kierunku postępowania dotyczącego wprowadzenia zmian w zakresie standardów i oparcia się na podstawach naukowych, Ponadto zadaniem lego komitetu było i jest opracowanie ujednoliconych i uproszczonych algorytmów dotyczących postępowania w stanach zagrożenia życia, Życic każdego organizmu ściśle związane jest z wytwaryanicm energii, której po* trzebuje do prawidłowego funkcjonowania wszystkich narządów i układów. Niezbędnym jednak warunkiem do jej wytwarzania jest dostateczne zaopatrzenie komórek w tlen oraz w substancje odżywcze, które zależy od prawidłowego funkcjonowania układów decydujących o podstawowych funkcjach życiowych* Stąd nagłe zatrzymanie krążenia i oddechu może być spowodowane niew7doInością układu oddechowego, zaburzeniami krążenia bądź przyczynami związanymi z ośrodkowym układzie nerwowym (OUN). 1. Przyczyny oddechowe: 1. Niedrożność dróg oddechowych. 2. Schorzenia nerwowo-mięśniowe np. miastenia, polineuritis. 3. Odma i krwiak opłucnej. 4. Aspiracja* 5. Obrzęk pluć, Najczęstszą pr/yczyną zatrzymania krążenia u dzieci jest niedotlenienie spowodowane niedrożnością dróg oddechowych. 2. Przyczyny krążeniowe: 1. Zaburzenia wytwarzania impulsów i przewodzenia np. bradykardia, tachy-kardia, bloki przedsionkowo-komorowc, 2. Choroba wieńcowa serca z jej najgroźniejszym powikłaniem tj. zawałem mięśnia sercowego- 3. Zator tętnicy płucnej. 4. Kardiomiopalie, 6* Tamponada osierdzia. 7. Wstrząs. H. Niewydolność krążenia. Najczęstszą przyczyną zatrzymania krążenia u osób dorosłych jest choroba wieńcowa serca, która doprowadza do zatrzymania krążenia w mechanizmie migotania komór. 3 Przyczyny związane z OliN: 1. Urazy czaszkowo-mózgowc. 2. Zatrucia ( leki nasenne i uspokajające, opioidy). 3. Udar mózgu, 4. Infekcje i choroby metaboliczne. 5. Guzy mózgowia. Odmienna etiologia zatrzymania krążenia u dzieci i dorosłych powoduje zróżnicowanie postępowania, poczynając już od wezwania pomocy poprzez podstawowe i zaawansowane metody podtrzymywania życia* 10 Zatrzymanie krążenia i oddychania Gdy proces umierania zaczyna się od zatrzymania krążenia krwi, to w ciągu kilku sekund dochodzi do ustania oddechu. Natomiast gdy pierwotną przyczyną jest zatrzymanie oddychania, to wówczas serce zatrzymuje się dopiero po kilku minutach (6-8 min). Wrażliwość poszczególnych ikanek organizmu na niedotlenienie jesl ściśle skorelowana z ich metabolizmem, tj, komórki cechujące się najwyższym metabolizmem są najbardziej wrażliwe. Do nich w pierwszym rzędzie należą komórki ośrodkowego układu nerwowego, a w szczególności komórki kory i hipokampał które ulegają już uszkodzeniu po4- 6 minutach od zatrzymania krążenia. Dlatego w procesie umierania, który jest procesem złożonym i trwającym w czasie, wyróżnia się okres zaniku czynności, okres śmierci klinicznej oraz okres śmierci biologicznej. Śmierć kliniczna jest to okres 4-6 minut od momentu zatrzymania krążenia. w którym nic doszło do nieodwracalnych zmian w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN). Gdy w tym czasie zostaną podjęte odpowiednie działania, to stan ten jest odwracalny i ratowanego można zreanimować, czyli przywrócić czynność nic tylko układów oddechowego i krążenia, ale także funkcję OUN (świadomość). Natomiast po 6 minutach dochodzi do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego i ratowanego można ewentualnie zresuscytować, co polega na przywróceniu funkcji układu oddechowego i/lub krążenia! Rozpoznanie zatrzymania krążenia — utrata przytomności (po 5-K sck. od zatrzymania krążenia), — brak oddechu (po 45 sek. od zatrzymania krążenia), — brak tęlna na dużych tętnicach, — źrenice szerokie, bez reakcji na światło (spowodowane jest to porażeniem mięśnia rzęskowego po 45-90 sek. niedotlenienia mózgu), — szare lub szaro-sinc zabarwienie powłok, — obniżone lub brak napięcia mięśniowego. Niektóre uwarunkowania wydłużają okres trwania śmierci klinicznej (powyżej 6 minut), np. hipotermia (topielcy), zatrucia (barbiturany, alkohol etylowy). W przypadku niepodjęcia resuscytacji krążeniowo-oddechowej u poszkodowanego dojdzie do stanu określanego śmiercią biologiczną. Jest to nieodwracalne ustanie czynności wszystkich komórek organizmu. Wyróżnia się także śmierć społeczną, która polega na uszkodzeniu kory mózgowej przy zachowanej czynności niższych struktur ośrodkowego układu nerwowego. Obecnie zgodnie z tzw. „nową zmodyfikowaną definicją" warunkiem konieez-nym, ale i wystarczającym do uznania śmierci człowieka jako całości jest śmierć pnia mózgu. Mówi się wówczas o śmierci osobniczej. Ponieważ około 70% wszystkich przypadków zatrzymania krążenia występuje poza szpitalem, często w domu ofiary, stąd szybka interwencja przez obserwatora, którym jest najczęściej laik, tj, powiadomienie karetki pogotowia i rozpoczęcie podstawowych metod podtrzymywania życia, może znacznie poprawić ostateczny wynik. ] e dwa elementy stanowią pierwsze ogniwa tzw. łańcucha przeżycia, do którego ualeźą także wczesne wykonanie defibrylacji elektrycznej oraz wczesne zastosowa- !i Zbigniew Żaba, Małgorzata Grześkowiak nic zaawansowanej pomocy przyrządowej. Jes( zrozumiale, że im wcześniejsza pomoc tym lepszy oslaleczny efekt Łańcuch przeżycia Podstawowe metody podtrzymywania życia (BLS — Basic Life Support) obejmują czynności utrzymania drożności dróg oddechowych i podtrzymywania oddychania i krążenia. Zawierają następujące elementy: wstępną ocenę, udrożnienie dróg oddechowych, wentylację powietrzem wydechowym ratownika i masaż serca* Resuscytacja krąźcniowo-oddechowa (CPR Cardiopulmonary Resuscttalion) jest to zespół czynności diagnostyczno-ralowniczych, które mają na celu zahamowanie procesu umierania poprzez zastąpienie czynności krążenia i oddychania do czasu ich powrotu i przywrócenia do życia. W określeniu BLS jest zawarte, że nie są używane żadne przyrządy i jeżeli jest zastosowany prosty przyrząd udrażniający drogi oddechowe lub maska twarzowa do prowadzenia oddechu usta — maska, wówczas mówi się o pomocy bezprzyrządowej z dodatkami. Celem BLS jest trzymanie odpowiedniej wentylacji i krążenia, zanim zostaną użyte środki, aby znieść islniejąeą przyczynę zatrzymania. W książce tej przedstawione zostaną podstawowe zasady podtrzymywania życia oraz postępowanie w przypadku zadławienia, zarówno u osób dorosłych jak i u dzieci i niemowląt, które zastały opracowane na podstawie najnowszych standardów wg ILCOR 7 roku 2000, które oparte są na aktualnych i wiarygodnych do-, wodach naukowych. 1.2. Resuscytacja krą/eniowo*oddechowa — algorytmy Algorytmy określające postępowanie dotyczące prowadzenia resuscytacji krążeniowo-oddechowej, różne do lej pory w Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej, zostały w roku 2000 ujednolicone przez ILCOR (International Liaison CommUtee on Resusciłalion). Istotną nowością, która została wprowadzona przez ILCOR, było dokonanie podziału osób udzielających pomocy na fachowych pracowników oraz na laików, co ma swoje konsekwencje w zakresie ich szkolenia. Niżej zostaną przed sławione algorytmy, które są anonsowane dla fachowych pracowników z zasygnalizowaniem różnic w postępowaniu prowadzonym przez laików. 12 Zatrzymanie krążenia i oddychania W postępowaniu resuscytacyjnym w zależności od wieku poszkodowanego dokonano podziału na: — dorosłego —jest to osoba powyżej 8 lal, — dziecko — osoba między 1-szym rokiem do 8 lal, —- i niemowlę — do 1 -go roku życia. Resuscytację prowadzi się według schematu: A (Airway — drogi oddechowe), B (Brcalhing — oddychanie), C (Circulation - krążenie). 1.2,1* Resuscytacja dorosłego (powyżej 8-go roku życia) Punkt A — Airway (drogi oddechowe) Poszczególne etapy punktu A to: A,l. Sprawdzenie przytomności. A.2. Wezwanie pomocy. A,3, Ułożenie na plecach, A.4. Udrożnienie dróg oddechowych, Oto szersze omówienie kolejnych etapów punktu A: A-I- Sprawdzenie, czy poszkodowany jest przytomny Ratownik chwyta poszkodowanego za oba barki, delikatnie nimi potrząsa i równocześnie zadaje proste [I] pytania np. Co się siało? Jeśli nie ma żadnej reakcji tzn,f że poszkodowany jest nieprzytomny, (rys, 1) A-2. Wezwanie pomocy — cali lirst (rys, 2) Ratownik, który sLwicrdził, że poszkodowany jest nieprzytomny musi jak najszybciej wezwać pomoc. Określane jest to terminem „cali first" (najpierw zawołaj), Wyjąlek od tej reguły stanowią: podtopieni, poszkodowani z urazem, zatruci lekami, u których podobnie jak u dzieci i niemowląt należy wezwać pomoc po jednominutowej resuscytacji. Tę zasadę określono jako „cali fast" (zawołaj szybko). 13 Małgorzata Grześkowiak Jeśli w pobliżu miejsca zdarzenia, oprócz ratownika, znajduje się inna osoba, to ona może wezwać Pogotowie Ratunkowe. Konieczność jak najszybszego wezwania pomocy u dorosłego wynika z przyczyny zatrzymania krążenia i oddychania u tej grupy poszkodowanych. U dorosłych pierwotną przyczyną są zaburzenia krążenia (np. zawał mięśnia sercowego), a wtórną jest zatrzymanie oddychania. Ponieważ najczęściej zatrzymanie krążenia u dorosłych przebiega w obrazie migotania komór, co leczy się defibrylacją, której elekt zależy od czasu jej wykonania. Stąd wynika potrzeba szybkiego wezwania pomocy, dysponującej odpowiednim sprzętem, aby poszkodowany miał jak największe szanse na uratowanie. A.3. Ułożenie na plecach — na twardym podłożu Jeśli poszkodowany leży na brzuchu, lub na boku przed ułożeniem go na plecach należy wykluczyć urazy głowy i kręgosłupa. Jeśli istnieje podejrzenie o taki uraz poszkodowanego najpierw należy unieruchomić, a następnie obrócić do pozycji leżącej na plecach (rys- 3), Pozycja leżąca na plecach jest najbardziej odpowiednia dla sprawdzania objawów życiowych i dla prowadzenia resuscytacji. Ułożenie na twardym podłożu, bądź leż podłożenie pod klatkę piersiową sztywnego przedmiotu np. deski — zapewnia efektywność prowadzenia masażu serca, jeśli będą do niego wskazania. A.4. Udrożnienie dróg oddechowych U osoby nieprzytomnej, która leży na wznak, wskutek obniżonego napięcia mięśni samoistnie dochodzi do zablokowania górnych dróg oddechowych przez; — opadający siłą ciężkości język — oraz opadającą nagłośnię, która zamyka wejście do krtani (rys, 4), [4] 14 Zatrzymanie bmązenia i oddychania Pow-stającą z lej przyczyny niedrożność górnych dróg oddechowych można zlikwidować poprzez wykonanie odpowiednich rękoczynów: — odgięcia głowy ku tyłowi z uniesieniem żuchwy (rys. 5) Aby wykonać ten rękoczyn, ratownik kładzie rękę na czole poszkodowanego, a dwa palce drugiej ręki — wskazujący i środkowy — na części kostnej żuchwy (na brodzie)* Poprzez uciskanie na czoło poszkodowanego jego głowa zostaje odgięła do tyłu, a ucisk na brodę powoduje przemieszczenie żuchwy ku górze. Dochodzi do uniesicniajęzyka i nagłośni.czyli otwarcia dróg oddechowych. Ostateczne ułożenie głowy jest takie, że broda poszkodowanego jest skierowana ku górze, — wysunięcia żuchwy ku przodowi z równoczesnym jej uniesieniem (tys- 6) Aby wykonać ten rękoczyn, ratownik staje za głową poszkodowanego i kładzie palce obu rąk na żuchwie w okolicy j^j kąta, uciskając w kierunku do przodu, a następnie ku górze. Poprzez te manewr)' dochodzi do uniesienia żuchwy z równoczesnym przemieszczeniem ku górze języka, czyli otwarcia dróg oddechowych. Rękoczyn ten stosuje się głównie wtedy, jeśli u poszkodowanego istnieje podejrzenie urazu głowy, lub szyi. W tym przypadku odgięcie głowy do tyłu jest zabronione, ponieważ mogłoby dojść do przemieszczenia uszkodzonych kręgowi ucisku rdzenia kręgowego. Każda osoba nieprzytomna może mieć także ciało obce w jamie ustnej. Może to być pokarm, wymiociny r proteza* Dlatego też ratownik sprawdza najpierw zawartość jamy ustnej za pomocą wzroku, a następnie wprowadza palec wskazujący do tylnej ściany gardła poszkodowanego i siara się usunąć ciało obce na ślepo, stosując manewr wymiatania (szczegóły tej techniki opisane są w rozdziale — zadławienie). V-- Punkt B — Breathing (oddychanie) Poszczególne etapy punktu B to: B.l. Sprawdzenie oddechu, B.2. Jeśli brak oddechu to wykonanie 2 wdechów. 15 Małgorzata Grześkowiak Oto szersze omówienie poszczególnych etapów punktu B: B.l. Sprawdzenie czy poszkodowany oddycha Sprawdzenie oddechu może się odbywać Jeśli zostały udrożnione drogi oddechowe (czyli wykonane odpowiednie rękoczyny). Ratownik pochyla swoją głowę nad twarzą poszkodowanego, kierując wzrok na klatkę piersiową i jednocześnie: (rys. ?) — wysłuchuje szmer oddechowy (ruch wdychanego, bądź wydychanego powietrza), ^wyczuwa na swoim policzku ruch powietrza (wydech), — oraz obserwuje ruchy klatki piersiowej poszkodowanego. Sprawdzanie oddechu powinno trwać do 10 sekund. B.2. Jeśli poszkodowany nie oddycha, wykonuje się wstępne wdechy (2-5) Wentylacja poszkodowanego prowadzona w sposób bczprzyraądowy zapewnia dostarczenie takiej ilości tlenu Jaka znajduje się w powietrzu wydechowym ratownika* Jest to około 16-18% tlenu (zawartość tlenu w powietrzu atmosferycznym wynosi 21%). Mimo źc poszkodowany jest wentylowany powietrzem o mniejszej zawartości tlenu, to ma szanse, że zostanie uratowany. Wykonanie wstępnych wdechów ma na celu rozprężenie płuc oraz dostarczenie tlenu. Po każdym z wdechów ratownik wykonuje przerwę na bierny wydech. Ilość wstępnych wdechów u dorosłego nie jest ściśle ustalona — mogą być dwa lub pięć w zależności od lokalnych ustaleń* Standardy amerykańskie zalecają wykonanie dwóch wstępnych wdechów, natomiast np. zachodnioeuropejskie — pięciu, Ostatnie zalecenia 1LCOR dopuszczają więc pewną dowolność w tym zakresie (2-5 wdmuchnięć). To co przemawia za wykonaniem dwóch pierwszych wdmuchnięć, to skrócenie czasu na ocenę obecności, lub braku krążenia (i także w metodach przyrządowych— na szybsze wykonanie defibrylacji), natomiasl większa ilość wstępnych wdmuchnięć (5) zmniejsza niedotlenienie poszkodowanego i obniża podwyższony poziom dwutlenku węgla. Każdy z wdechów powinien trwać 1,5-2 sekund, a siła wdmuchnięcia powinna być niewielka, ale taka, żeby spowodowała uniesienie klatki piersiowej. W przeciwnym razie (gdy wdechy są wykonywane szybciej i pod większym ciśnieniom) istnieje niebezpieczeństwo przedostania się pewnej ilości powietrza do żołądka, co może spowodować cofnięcie się kwaśnej treści żołądkowej do jamy ustnej, gardła a następnie przedostanie się jej do dróg oddechowych i płuc (jest to bardzo niebezpieczne i grozi rozwinięciem się zachlystowego zapalenia płuc)* 16 Zatrzymanie krążenia i oddychania Obecne zalecenia ILCOR ustalają objętość oddechową dla dorosłego poszkodowanego na 10 ml/kg, co odpowiada objętości 700-1000 ml na jeden wdech. Objętość la jest mniejsza Jeśli istnieje możliwość doslarczenia poszkodowanemu mieszaniny oddechowej wzbogaconej w tlen. Metody wentylacji: — metoda usta-usta (rys. X) W metodzie usta-usta ratownik wdmuchuje powietrze poszkodowanemu, obejmując ustami jego usia w taki sposób, aby podczas wdechu nie było możliwości ucieczki powietrza. Jednocześnie palcami zaciska nozdrza co zapobiega dodatkowej ucieczce gazów, Po wykonaniu wdechu rauwnik zwalnia ucisk nosa i otwiera usta poszkodowanego, aby nastąpił wydech, który jest aktem biernym. — metoda u sta-nos (rys, 9) Jeśli niemożliwa jest wentylacja przez usta (np. szczękościsk, uraz tej okolicy) to alternatywą jest wentylacja poszkodowanego przez nos. W tej sytuacji ratownik wdmuchuje powietrze poprzez nos i jednocześnie zamyka usta poszkodowanego, aby tym razem tędy nie uciekało wdmuchiwane powietrze. — metoda usta-stomia (przetoka tchawieza) Może zdarzyć się sytuacja, że poszkodowany ma wykonaną przetokę tchawiczą (traeheostomic) i w tej sytuacj właściwe będzie wdmuchiwanie powietrza przez otwór znajdujący się na szyi. Ratownik prowadząc sztuczną wentylację, po wykonaniu każdego wdechu, spogląda na klatkę piersiową poszkodowanego, kontrolując jej ruchy. Podczas wdechu kątem oka obserwuje unoszenie się klatki piersiowej, a podczas wydechu, gdy głowę zwraca w kierunku klatki piersiowej — obserwuje jej opadanie (rys. 10). 17 Małgorzata Grześkowiak Ostatnio coraz częściej zaleca się wykonywanie rękoczynu Sellicka. Rękoczyn ten zapobiega wdmuchiwaniu powietrza do żołądka i następczej aspiracji treści żołądkowej do pluć. Rękoczyn len polega na uciśnięciu chrząstki pierścieniowatej, która przesunięta ku tyłowi powoduje zamknięcie światła przełyku, Wykonuje go jeden z ratowników, podczas gdy drugi prowadzi sztuczną wentylację (rys. 11). Jeśli po wykonaniu dwóch wdechów: klatka piersiowa opada (wdmuchntęte powietrze przedostało się do płuc) to: przechodzi się do punktu C klatka piersiowa nie opada (wdmuchniętc powietrze nie przedostało się do płuc) postępowanie jak przy ciele ohcym w drogach oddechowych Jeśli poszkodowany nie oddycha, a ma zachowane krążenie krwi, należy prowadzić sztuczną wentylację z częstością około 12 oddechów/minutę — każdy wdech co 4 5 sekundy. Funk! C — Circulation (krążenie) Poszczególne etapy punktu C to: Cl, Sprawdzenie tętna, C.2. Jeśli nie ma tętna to można wykonać uderzenie przedsercowe i należy rozpocząć zewnęlrzny masaż serca, Oto szersze omówienie poszczególnych etapów punktu C: Cl. Sprawdzenie tętna Sprawdzenie tętna ma na celu stwierdzenie, czy u poszkodowanego jest zachowane krążenie krwi. Tętno sprawdza się na dużych tętnicach tak zwanych centralnych — jest to np. tętnica szyjna (rys, 12), udowa* Poszkodowanemu, u którego doszło do zatrzymania krążenia, sprawdzanie tętna na tętnicach obwodowych np. promieniowej jest błędem! Jednocześnie podczas sprawdzania tętna ratownik powinien ocenić tak zwane oznaki krążenia. Obserwuje on poszkodowanego, czy nie zaczyna oddychać, połykać, czy nie wykonuje innych ruchów wskazujących na to, że ma zachowane krążenie krwi, a lakże obserwuje zabarwienie skóry. Tętno na tętnicy szyjnej sprawdza się następująco. Ratownik odgina głowę poszkodowanego do lylu i kładzie dwa palce (wskazujący i środkowy) na chrząstce tarczowa tej. Następnie zsuwa je ku obwodowi aż do przyśrodk owego brzegu mięśnia moslkowo-obojczykowo-sulkowego, gdzie w zagłębieniu tuż przy nim leży tętnica szyjna (rys. 13). 18 Zatrzymanie krążenia i oddychania Tętno bada się przez 10 sekund. W pewnych szczególnych sytuacjach można badać tętno symetrycznie. Tętno na tętnicy udowej bada się w pachwinie. Tętnicę udową można zlokalizować tuż poniżej więza-dła pachwinowego w 1/3 części przyśrodkowej. Tętnica udowa leży dokładnie w połowie linii poprowadzonej między spojeniem łonowym, a kolcem biodrowym przednim górnym (rys. 14). Uderzenie przedsercowe: Nadal aktualne pozostają dotychczasowe zalecenia, a jeśli ratownik był świadkiem zdarzenia — w jego obecności poszkodowany stracił przytomność i doszła do zatrzymania krążenia—może wykonać uderzenie przedsercowe. Natomiast, jeśli ratownik nic był świadkiem zdarzenia nie wykonuje uderzenia przedsercowego. Wykonanie uderzenia przcdscrcowcgo polega na uderzeniu pięścią z wysokości 30-40 cm w część środkową mostka poszkodowanego (rys. 15). Jeśli rękoczyn nic przyniósł efektu i tętno nie powróciło to rozpoczyna masaż zewnętrzny serca. Jeśli resuscytację prowadzi laik—to nie sprawdza tętna tylko oznaki krążenia! Na podstawie obserwacji i przeprowadzonych badań okazało się, 2c sprawdzanie tętna i ocena jego obecności lub braku przez osobę, która tego rutynowo nic wykonuje, może okazać się bardzo trudne. Dlatego leż standardy IIXOR dla tych osób__ nazywanych laikami — zmieniły punkt C — 1 resuscytacji „sprawdzenie tętna" na punkt — „sprawdzenie oznak krążenia". Laik więc nie bada lętn^ tylko poclwla się nad poszkodowanym w laki sposób, jak pr/y sprawdzaniu oddechu i obserwuje, czy 19 Małgorzata Grześkowiak są obecne ruchy oddechowe klatki piersiowej, czy poszkodowany połyka, czy poszkodowany porusza kończynami, a także obserwuje zabarwienie skóry. Ta czyn-nosć określona jest jako — ocena oznak krążenia. Dalsze postępowanie w punkcie C nie ró^ni się od podanego poniżej. C.2. Jeśli poszkodowany nie ma tętna centralnego (brak krążenia krwi) należy rozpocząć zewnętrzny masaż serca Masaż serca prowadzi się w dolnej polowie mostka, Ratownik kładzie dwa palce (wskazujący i środkowy) na łuku żebrowym poszkodowanego (rys, 16a) i przesuwa je aż do kąia żebrowego (miejsca połączenia obu łuków żebrowych), lak że jeden znajduje się nad wyrostkiem mieczyk owatym, a drugi na rękojeści mostka (rys. lób). Na mostku, tuż powyżej drugiego palca, ratownik przykłada rękę częścią dłoniową nadgarstka (rys. 16c) i nad nią drugą rękę. Zewnętrzny masaż serca należy prowadzić tylko poprzez przyłożenie części dłoniowej nadgarstka tak* aby miejsce przylegania na mostku było jak najmniejsze (w myśl zasady: przy tej samej sile, im mniejsza powierzchnia przylegania, tym większy efekt), Dla ułatwienia masażu serca — ręka leżąca od góry poprzez splecenie palców z dolną, powinna odciągać je ku górze (aby nic przylegały do klatki piersiowej). [J6bj Zatrzymanie krążenia i oddychania Masaż zewnętrzny serca dorosłego prowadzi się dwoma rękami (rys. 17). W czasie prowadzenia zewnętrznego masa/u serca należy przestrzegać następujących zasad: — poszkodowany leży na wznak na twardym podłożu Tylko w tym przypadku, gdy poszkodowany leży na twardym podłożu masaż będzie skuteczny, ponieważ serce uciskane jest między mostkiem, a „unieruchomionym" (nic uginającym się) kręgosłupem. Jeśli poszkodowany leży na miękkim podłożu (np. w łóżku) i nie ma możliwości przełożenia go W inne miejsce, można wtedy podłożyć deskę pod jego plecy, aby skuteczność uciśnięć mostka była zadowalająca. — ratownik znajduje się w odpowiedniej pozycji Ratownik klęka z boku poszkodowanego i w czasie wykonywania uciśnięć mostka ma ręce wyprostowane w stawach łokciowych. Dla większej skuteczności uciśnięć wspomaga je swoim ciężarem ciała, tzn. pochyla się nad poszkodowanym w taki sposób, żeby jego górna część tułowia znajdowała się nad klatką piersiową, a wyprostowane kończyny górne ratownika tworzyły kąt prosty z po-wierzchniąklatki piersiowej poszkodowanego. Głębokość uciśnięć mostka jest wtedy większa, a równocześnie jest to mniej męczące dla ratownika (iys. 18)* BIBLIOTEKA FaAsiwOtf&J - ¦ ¦ ' '¦ t Małgorzata Grześkowiak Zalecana głębokość uciśnięć mostka (o: 4,5-5,50111(178. 19). Częstość uciśnięć (szybkość) masażu zewnętrznego serca u dorosłego lo 100/min. 100 /tninunę 4f5-5f5 cm Niezależnie od ilości ratowników prowadzących resuscytację dorosłego, po dwóch (2) pierwszych wdechach wykonuje się piętnaście (15) uciśnięć mostka, co określane jest jednym cyklem* Cykl ten wynosi więc: 2 : 15, W ciągu jednominutowej resuscytacji należy wykonać cztery (4) cykle (rys. 20). Od momentu rozpoczęcia prowadzenia resuscytacji, ponownie oddech i tętno <Ld 2x <p 15x 2x iz> <p 15x sprawdza się po I minucie, czyli po czterech (4) cyklach, a następnie co pięć (5) minut. 22 Zatrzymanie krążenia i oddychania Należy dodać, że dotychczasowa różnica w cyklach resuscytacji wynikająca z obecności jednego lub dwóch ratowników: —jeśli jeden ratownik prowadził resuscytację to cykl wynosił 2 : 15, —jeśli było to dwóch ratowników to cykl wynosił 1 : 5 została zmieniona tak, jak przedstawiono wyżej — obecnie dla wszystkich wynosi 2:15, ale jeśli zostaną zabezpieczone drogi oddechowe (np. poszkodowany zostanie zainlubowany) cykl zmienia się na 1 : 5! Podsumowanie: A, B, C A — Sprawdzenie przytomności, jeśli poszkodowany jest nieprzytomny to: Wezwanie pomocy — cali first. Ułożenie na plecach. Udrożnienie dróg oddechowych. B — Sprawdzenie oddechu, jeśli brak to: Wykonanie dwóch wdechów i jeśli drogi oddechowe są drożne, tzn* obserwuje się wychylenia klatki piersiowej to: C—Sprawdzenie tętna. Laik—sprawdzenie oznak krążenia—jeśli brak to: Rozważenie wykonania uderzenia przedsercowego i zewnętrzny masaż serca. 1-2,2, Resuscytacja dziecka (1-8 lat) Punkt A — Airway (drugi oddechowe) Poszczególne etapy lo: A.1* Sprawdzenie, czy dziecko jest przytomne, Podobnie jak u dorosłego, ratownik lekko potrząsa dziecko za barki i obserwuje czy występuje jakakolwiek reakcja. A.2. Wezwanie pomocy — cali last Ratownik, który stwierdził, że dziecko jest nieprzytomne musi wezwać pomoc, ale w przeciwieństwie do postępowania z dorosłym, nie może .się teraz oddalić od dziecka. Woła więc o pomoc, będąc cały czas przy dziecku. Jeśli natomiast w pobliżu miejsca zdarzenia znajduje się inna osoba, wysyłają, aby wezwała Pogotowie Ratunkowe. Określenie „całl fast" (zawołaj szybko) w odniesieniu do dzieci nakazuje rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej i prowadzenie jej przez minutę, po której należy wezwać pomoc, dzwoniąc po Pogotowie Ratunkowe. Szybkie wezwanie pomocy u dziecka, ale nie natychmiastowe, wynika z przyczyny zatrzymania krążenia i oddychania u lej grupy poszkodowanych. U dzieci pierwotną przyczyną są zaburzenia oddychania (np. narastająca niewydolność oddechowa, zadławienie), a wtórną jest zatrzymanie krążenia. Stąd potrzeba jak najszybszego podjęcia resuscytacji krażeniowo-ddechowej. czyli dostarczenia tlenu i kontynuowanie resuscytacji przez minutę. 23 Grześkowiak Jak w każdej zasadzie tak i tu są wyjątki — u dzieci, o których wiadomo, że chorują na serce i jest to w lym przypadku pierwotna przyczyna zatrzymania krążenia i oddychania, pomoc należy wezwać jak najszybciej (jak u dorosłych) — czyli w tym przypadku słuszna jesl zasada „cali tirst'\ A*3, l łożenie na plecach. A.4. Udrożnienie dróg oddechowych* Drogi oddechowe udraznia się podobnie jak u pacjenta dorosłego — stosując ic same rękoczyny: — odgięcia głowy ku tyłowi z uniesieniem żuchwy (tzw. pozycja węszenia) Zasada wykonania lego rękoczynu jest taka sama jak u dorosłego, z tym tylko, że głowy dziecka nie odgina się lak bardzo do tyłu. Ostatecznie usla dziecka powinny być skierowane ku górze (a nie broda — jak u dorosłego), — wysunięcia żuchwy ku przodowi z równoczesnym jej uniesieniem Rękoczyn ten slosuje się przy podejrzeniu urazu głowy, lub szyi. Nieprzytomne dziecko może mieć także ciało obce w jamie ustnej. Dlatego też ratownik musi sprawdzić jej zawartość- Odbywa się (o tylko za pomocą wzroku. Ratownik otwiera jamę ustną i obserwuje, czy znajduje się lam ciało obce- Zasada jest następująca: — jeśli ciało obce jest widoczne, ratownik się stara delikatnie je uchwycić i usunąć; — jeśli natomiast ciała obcego nie widać — nic wolno go usuwać na ślepo, stosując manewr wymiatania!!! Punkt B— Breathing (oddychanie) Poszczególne etapy to: B.l. Sprawdzenie czy dziecko oddycha Oddech sprawdza się tak samo jak u dorosłego przez 10 sekund. B.2, Jeśli dziecko nie oddycha — to wykonuje się dwa wdechy Natomiast wersja zachodnioeuropejska zaleca podjęcie pięciu prób wdechów* do momentu uzyskania dwóch efektywnych, czyli takich, które spowodują wychylenia klatki piersiowej* Jeśli dwa pierwsze wdechy są efektywne, to nie ma potrzeby wykonywania dalszych, jeśli nie — to można podjąć kolejne próby (w sumie 5)* Dziecko wentyluje się podobnie jak pacjenta dorosłego: — metodą usta-usta, — metodą usta-nos, — metodą usta-stomia. Każdy wdech powinien trwać 1-1,5 sekundy. Wdmuchnięciapowinny być wykonane z niezbyt dużą siłą, a za prawidłową objętość oddechową przyjmuje się taką, która spowoduje wychylenia klatki piersiowej. 24 Zatrzymanie krążenia i oddychania Jeśli po wykonaniu dwóch wdechów: klatka piersiowa opada klatka piersiowa nie opada, (wdmuchniętc powietrze tzn., ze (wdmuchnięic powietrze przedostało się do płuc) nie przedostało się do płuc) to: to: przechodzi się do punktu C postępowanie jak przy ciele obcym w drogach oddechowych Jeśli dziecko nic oddycha, a ma zachowane krążenie krwi, to natęży prowadzić sztuczną wentylację z częstością około 20 oddechów/minutę — każy wdech co 3 sekundy. Punkt C — Circulation (krążenie) Poszczególne etapy to: Cl. Sprawdzenie tętna Tętno u dziecka sprawdza się na tętnicy szyjnej (lub udowej), jak u pacjenta dorosłego. Czas wykonywania tej czynności to 10 sekund. Jednocześnie podczas sprawdzania tętna ratownik ocenia oznaki krążenia. Jeśli resuscytację prowad/i laik — to nic sprawdza tętna tylko oznaki krążenia! Laik sprawdza oznaki krążenia w podobny sposób jak u dorosłego. C.2. Jeśli u dziecka nie stwierdza się tętna, należy rozpocząć zewnętrzny masaż serca. Masaż serca prowadzi się w lym samym miejscu jak u dorosłego, ale jedną ręką! Zalecana głębokość uciśnięć mostka to: 2,5-3,8 cm. Częstość uciśnięć (szybkość) masażu zewnętrznego serca u d/iecka to 100/niin. Niezależnie od ilości ratowników1 prowadzących resuscytację dziecka, po dwóch (2) pierwszych wdechach wykonuje się pięć (5) uciśnięć mostka, a następnie jeden (1) wdech, co określane jesl jednym cyklem* Cykl ten wynosi więc: I : 5. W ciągu jednominutowej resuscytacji należy wykonać dwadzieścia (20) cykli. Należy pamiętać, że po jednominutowej resuscytacji dziecka, należy wezwać Pogotowie Ratunkowe (cali fast), Od momentu rozpoczęcia prowadzenia resuscytacji, ponownie oddech i tętno sprawdza się po 1 minucie, czyli po dwudziestu (20) cyklach, a następnie co pięć (S) minut 25 Grześkowiak Podsumowanie: A, B, C A — Sprawdzenie przytomności, jeśli dziecko jest nieprzytomne to: Wezwanie pomocy — cali fast. Ułożenie na plecach, Udrożnienie dróg oddechowych* B — Sprawdzenie oddechu, jeśli brak to: Wykonanie dwóch efektywnych wdechów (do pięciu prób) i jeśli drogi oddechowe są drożne, tzn. obserwuje się wychylenia klatki piersiowej lo; C — Sprawdzenie tętna. Laik — sprawdzenie oznak krążenia —jeśli brak to: Zewnętrzny masaż serca — pięć uciśnięć mostka, Po jednominutowej resuscytacji wezwanie pomocy — cali fast. 1.23. Resuscytacja niemowlęcia (do I-go roku życia) Punkt A— Airway (drogi oddechowe) Poszczególne etapy to: A.l* Sprawdzenie przytomności U niemowlęcia przytomność sprawdza się inaczej niż u dorosłego i dziecka* Ratownik palcami uderza w stopkę niemowlęcia i obserwuje jakąkolwiek reakcję: grymasy twarzy, plącz, ruchy ciała* Jednocześnie głośno mówi do niego, sprawdzając reakcję na glos. Brak reakcji oznacza, ze niemowlę jcsl nieprzytomne (rys. 21). [21J A,2. Wezwanie pomocy — cali fast Zasady wzywania pomocy sąlakie same jak u dziecka A3. Ułożenie na plecach. A.4. Udrożnienie dróg oddechowych. (Izw. pozycja węszenia — neutralna) 26 Zatrzymanie krążenia i oddychania Zasada wykonania lego rękoczynu jest taka sama jak u dorosłego i dziecka, ale odgięcie głowy nieco inne. Głowy niemowlęcia, podobnie jak dziecka nie odgina się tak bardzo do tyłu. Ostatecznie usta są skierowane ku górze. — odgięcie głowy ku tyłowi z uniesieniem żuchwy: Aby wykonać ten rękoczyn, ratownik kładzie jedną rękę na czole niemowlęcia, a palec wskazujący drugiej ręki na brodzie (rys. 22). Poprzez uciskanie na czoło niemowlęcia jego głowa zostaje odgięta do tylu, a ucisk na brodę powoduje uniesienie żuchwy. Usta są skierowane ku górze (rys. 23). [23] wysunięcie żuchwy ku przodowi i uniesienie ku górze Przy podejrzeniu urazu głowy lub szyi nic wolno odginać głowy do tyłu. Aby udrożnić drogi oddechowe, ratownik staje od strony głowy niemowlęcia i kładzie palce obu rąk na żuchwie w okolicy jej kąta. Uciskając w kierunku do przodu, a następnie ku górze dochodzi do podniesienia żuchwy z równoczesnym uniesieniem języka, czyli otwarcia dróg oddechowych (rys. 24). [24] 27 1 Małgorzato Grześkowiak Podobnie jak każdy nieprzytomny, tak i niemowlę może mieć ciało obce w jamie ustnej. Sprawdzenie zawartości jamy ustnej odbywa się lylko za pomocą wzroku. Ratownik otwiera jamę ustną i obserwuje, czy znajduje się tam ciało obce. Zasada jest taka sama jak u dziecka; —jeśli ciało obce jest widoczne, ratownik sunra się delikatnie je uchwycić i usunąć, —jeśli natomiast ciała obcego nie widać — nie wolno go usuwać na ślepo stosując manewr wymiatania!!! Punki B — Breathing (oddychanie) Poszczególne etapy to: B.l. Sprawdzenie czy niemowlę oddycha Oddech sprawdza się tak samo jak u dorosłego i dziecka przez 10 sekund (rys. 25). B.2. Jeśli niemowlę nie oddycha — to wykonuje się dwa wdechy Podobnie jak u dziecka, tak i u niemowlęcia zgodnie z wersją zachodnio-europejską zaleca się podjęcie pięciu prób wdechów, do momentu uzyskania dwóch efektywnych, czyli takich, które spowodują wychylenia klatki piersiowej. Niemowlę wentyluje się inaczej niż pacjenta dorosłego, czy dziecko; — metodą usta-usta-nos Ratownik swoimi ustami obejmuje równocześnie usta i nos niemowlęcia (rys. 26). 28 Zatrzymanie krążenia i oddychania .— metodą usta-nos Metoda la została wprowadzona przez ILCOR. Zasada jej wykonani różni się od wentylacji tym sposobem dorosłego czy dziecka. niczym mc Inna jest objętość oddechowa niezbędna do prawidłowej wentylacji niemowlęcia. Jest to objętość powietrza zawarta w jamie ustnej ratownika, określana jako tzw, puf-nięcia. Podobnie jak u dziecka, za prawidłową objętość oddechową przyjmuje się taką, która spowoduje wychylenia klatki piersiowej. Każdy wdech powinien trwać 1 1,5 sekundy, a wdmuchnięcia powinny być wykonane z niezbyt dużą siłą, Jeśli po wykonaniu dwóch wdechów; klatka piersiowa opada (wdmuchniętc powietrze przedostało się do płuc) to: przechodzi się do punktu C klatka piersiowa nie opada, tzn., źe (wdmuchniętc powietrze nic przedostało się do płuc) to: postępowanie jak phzy ciele obcym w drogach oddechowych Jeśli niemowlę nic oddycha, a ma zachowane krążenie krwi, to należy prowadzić sztuczną wentylację z częstością około 20 oddechów/minutę — każdy wdech co 3 sekundy. Punkt C— Circulotion (krążenie) Poszczególne etapy to: CL Sprawdzenie tętna Tętno u niemowlęcia sprawdza się na tętnicy ramiennej. Ratownik kładzie dwa palce w polowie ramienia na powierzchni przyśrodkowej, nad przebiegającą w tym miejscu tętnicą ramienną (rys. 27). 127] 29 Małgorzata Grześkowiak Można także sprawdzić tętno na letnicy udowej (rys. 28)* [28] .^_. Czas wykonywania tej czynno�