Kilcommons Brian Wilson Sarah M�j pies �wiadczy o mnie Szczeni�ce lata 1.-7.TYDZIE�: MATKA i RODZE�STWO Szczeni�ta ucz� si� od swojej matki i rodze�stwa zachowa� spo�ecznych, zabawy i panowania nad agresj�. Szczeniak powinien pozostawa� z matk� do si�dmego tygodnia �ycia. Cho� osierocone szczeni� bywa bardzo wzruszaj�ce, nie jest jednak najlepszym materia�em na twojego pupila. Pozbawione do�wiadcze� zdobytych dzi�ki matce i rodze�stwu mo�e wyrosn�� na trudnego i agresywnego psa. 7-8.TYDZIE�: PORA NA PRZEPROWADZK� To najlepszy moment na odstawienie szczeniaka od matki. Jest ju� wystarczaj�co dojrza�y, by przystosowa� si� do nowych warunk�w. 8.-16. TYDZIE�: PORA NA NAUK� Pocz�tek szkolenia. Rozpoczyna si� okres psiego przedszkola. Szczeniak dopiero uczy si� uczy�, niech wi�c ma z tego frajd�. Zatroszcz si� o to, by odnosi� jak najwi�ksze sukcesy. Zanim uko�czy cztery miesr�ce, b�dzie odczuwa� siln� potrzeb� twego towarzystwa. Czas na wprowadzenie polecenia �chod�". Socjalizacja. Skoro tylko lekarz uzna, �e szczeniakowi nie grozi ju� wi�ksze niebezpiecze�stwo, czas zacz�� poznawanie �wiata. Bierz psa wsz�dzie ze sob�. Niech pozna jak najwi�cej nowych d�wi�k�w, widok�w i zapach�w. Sp�dzaj z nim ca�y wolny czas. Pokazuj mu coraz to nowych ludzi: dzieci, osoby starsze, osoby innych ras. Pasa� handlowy mo�e okaza� si� wspania�ym punktem obserwacyjnym. Unikaj jednak mocnych wra�e�. Mi�dzy �smym a dziesi�tym tygodniem �ycia szczeni� przechodzi okres nasilenia reakcji l�kowych i jest szczeg�lnie podatne na stres. Nieprzyjemne do�wiadczenia z tego okresu mog� pozostawi� trwa�y �lad w jego psy- chice. Je�li tw�j szczeniak wyra�nie si� czego� boi, zacznij go z tym oswaja� dopiero, gdy sko�czy jedena�cie tygodni. Niepewno�� jest reakcj� naturaln�; panika nie. Je�li pies si� czego� wystraszy, nie rozczulaj si� nad nim. Pocieszanie tylko pogarsza spraw�. Poczekaj a� podro�nie i dopiero w�wczas rozpocznij oswajanie od nowa. 4.-6. MIESI�C: WI�CEJ PRACY Dalszy ci�g socjalizacji. Je�li kto� rozs�dny prowadzi w pobli�u kurs dla szczeni�t, zapisz tam swojego psa. Kuj �elazo p�ki gor�ce; nied�ugo szczeniak podro�nie. Kiedy b�dzie starszy, nabierze pewno�ci siebie i b�dzie trudniej go opanowa�. B�d� wytrwa�y. Utrudniaj �wiczenia. Zacznij szkoli� psa w nieznanych mu miejscach. Bierz go wsz�dzie ze sob�. Staraj si� nie zmarnowa� tego czasu. W tym okresie zaczyna si� wykszta�ca� sta�e uz�bienie. 6.-12. MIESI�C: PORA NA KASTRACJ� -PIES OSI�GA DOJRZA�O�� P�CIOW� Nie zwlekaj z kastracj�. Sukom nie potrzeba do szcz�cia szczeni�t. Nie musisz czeka�, a� pojawi si� pierwsza cieczka. Psy nie musz� do�wiadczy� �swego pierwszego razu". Daj sobie z tym spok�j. Rozmna�anie pozostaw hodowcom. Tw�j wykastrowany pupil sp�dzi z tob� d�u�szy i szcz�liwszy �ywot. Kastruj� wszystkie moje psy, kt�re nie s� przeznaczone do hodowli; gor�co zach�cam was, by�cie robili to samo. Wkr�tce tw�j szczeniak wyro�nie na doros�ego psa. Psy wi�kszych ras dojrzewaj� p�niej, mniejszych - wcze�niej, wszystkie jednak wkraczaj� w wiek doros�y oko�o dziewi�tego miesi�ca �ycia. Je�li nie uda�o si� do tej pory wykszta�ci� silnej wi�zi mi�dzy tob� a psem, w ci�gu najbli�szych sze�ciu miesi�cy mo�esz spodziewa� si� k�opot�w. 65 Codzienne obowi�zki Opieka nad zwierz�tami wyznacza rytm mojego dnia. Pozosta�e czynno�ci - prac�, sen, wstawanie z ��ka, gimnastyk� i odpoczynek dostosowuj� do ich potrzeb. Wstaj� rano i wypuszczam psy na dw�r. Przygotowuj� im �niadanie, wpuszczam je do domu i wracam do swoich zaj��. Kiedy popijam grzanki herbat�, ogl�daj�c poranne wydanie wiadomo�ci, od czasu do czasu zdarza mi si� podrapa� kud�aty �eb psa domagaj�cego si� pieszczot na dzie� dobry. Zanim usi�d� do pracy nad moj� ksi��k�, id� na spacer do lasu, maj�c u boku czterech dokazuj�cych kompan�w. Psy w�sz� po �ladach, goni� wiewi�rki, beztrosko biegaj� w k�ko, u�wiadamiaj�c mi na ka�dym kroku, �e nigdy nie b�d� tak dobrze czu�, widzia� i s�ysza� jak one. Kiedy pracuj�, le�� u mych st�p - czasem si� bawi�, cz�ciej jednak wygrzewaj� si� w s�o�cu albo gryz� ko��. Kiedy sko�cz�, wstaj� ze mn�, towarzysz� mi do kuchni, �azienki - nie odst�puj� mnie ani na krok. Na tym polega �ycie z psem - codzienne obowi�zki: czynno�ci, o kt�rych si� zwykle nie my�li, kt�re s� jednak niezmiernie istotne dla zdrowia i dobrego samopoczucia twojego ulubie�ca. Nie ma dni wolnych, przerw ani urlop�w; nagrod� jest bezwarunkowe przywi�zanie twojego psa. Niestety, nie zawsze wszystko dobrze si� uk�ada. Pies musi si� wiele nauczy�, zanim przestanie zak��ca� rytm twojego dnia. Wpojenie mu potrzebnej wiedzy wymaga bardzo du�o czasu. Nie staraj si� i�� na skr�ty i nie licz na cud. Wszystko jest kwesti� porozumienia. Im lepiej poznasz to wspania�e zwierz�, tym �atwiej b�dzie ci je szkoli� i sprawowa� nad nim opiek�. Temu w�a�nie jest po�wi�cona ta cz�� ksi��ki: jak uczyni� wsp�lne �ycie przyjemniejszym dla was obu. Dorastanie: "Przedtem taki nie by�! " Psy dojrzewaj� w r�nym wieku, sam proces jednak przebiega podobnie. Kiedy pies wkracza w dojrza�o�� p�ciow�, zmieniaj� si� jego zainteresowania i potrzeby. Trudny wiek zaczyna si� zwykle, kiedy pies ko�czy dziewi�� miesi�cy. Cz�sto odbieram telefony od przera�onych w�a�cicieli dziewi�ciomiesi�cznych ps�w: "Zawsze do mnie przychodzi�. Teraz, kiedy go wo�am, patrzy na mnie i odchodzi". "Wszystko musi obw�cha�. Spacer dooko�a bloku zajmuje nam pi�tna�cie minut". "Walczy z innymi psami. Do tej pory �y� z nimi w zgodzie". "Zna dobrze polecenie �siad�. �wiczyli�my je z nim od ma�ego. Teraz nie chce siada�, zrobi� si� taki krn�brny". Co si� dzieje? Pies dorasta. Staje si� bardziej zaborczy, bardziej stanowczy, bardziej agresywny i niezale�ny. Wkr�tce zacznie szczeka� przy drzwiach, podnosi� tyln� �ap� i walczy� o swoj� pozycj� w domu. Wszystkie te zachowania s� jak najbardziej naturalne, cho� nie zawsze do przyj�cia. Podobnie jak nastolatek, b�dzie kapry�ny, roztrzepany, niepewny siebie, trudny we wsp�yciu i niekonsekwentny. Raz b�dzie si� zachowywa� jak szczeniak, raz jak ca�kiem doros�y pies. Na szcz�cie trwa to stosunkowo kr�tko. Przewa�nie ust�puje, zanim pies sko�czy dwa lata; w przypadku du�ych ps�w mo�e trwa� nieco d�u�ej. Psy ma�ych ras przechodz� ten etap mi�dzy sz�stym a dwunastym miesi�cem �ycia. Nie b�dziesz mia� �adnych w�tpliwo�ci, kiedy to nadejdzie; pies zacznie ci dokucza� na tysi�c nowych sposob�w. Zaczyna si� pr�ba si�. Zwykle przybiera posta� buntu albo zwolnienia reakcji. Kiedy wydajesz psu polecenie, ten ni st�d, ni zow�d spogl�da na ciebie t�pym wzrokiem, jakby s�ysza� je po raz pierwszy. Je�li w og�le zareaguje, zrobi to niech�tnie. Usi�dzie, ale nie wcze�niej ni� po pi�tnastu sekundach. Je�li zrobisz ruch w jego stron�, usi�dzie natychmiast; w przeciwnym razie b�dzie gapi� si� na ciebie, ruszaj�c si� jak mucha w smole. Ach, ta m�odzie�! Nie daj si� wyprowadzi� z r�wnowagi. Domagaj si� pos�usze�stwa. Je�li ust�pisz, pojawi� si� nowe problemy. Ka�dy pies musi przez to przej��. Kiedy nasz australijski pies pasterski Caras sko�czy� dziesi�� miesi�cy, zacz�� szczeka� w odpowiedzi na ka�d� komend�. By� pos�uszny, ale szczeka�. Kesl, bouvier Sary, uzna�, �e powinien obsiusia� w�a�ciciela ka�dego agresywnego psa, kt�ry mu si� nawinie. Typowo psia logika: "Siusiam na pana. Pan staje si� moj� w�asno�ci�. Wszystko, co do niego nale�y, jest moje, nie wy��czaj�c tego nieokrzesanego psiego gbura". Tri, nasz King Charles spaniel, postanowi� "zapomnie�", co znaczy polecenie "chod�" i oddala� si� merdaj�c ogonem. Sprawia� wra�enie, jakby pad� ofiar� wybi�rczej utraty s�uchu. Wszystkie z tego wyros�y. Tw�j pies te� wyro�nie. B�d� cierpliwy, przygotowany na wszystko i nieust�pliwy. ��daj pos�usze�stwa. Chwal psa, kiedy ci� s�ucha. Cz�sto �wicz polecenie "le�e�". Etapy wieku doros�ego Rozw�j fizyczny przebiega wolniej. Pies od wielu tygodni nie odwija papieru toaletowego z rolki. Zdarza mu si� godzinami le�e� spokojnie u twoich st�p. Co si� dzieje? Nic takiego. Po prostu pies dorasta. Wiek doros�y psa, rozpoczynaj�cy si� oko�o drugiego roku �ycia, dzieli si� na poszczeg�lne etapy, podobnie jak wiek szczeni�cy. Nie jest tak, �e pies dojrzewa i ju�. Wci�� si� zmienia, w zale�no�ci od kontakt�w z lud�mi i innymi psami, szkolenia, �rodowiska, charakteru i rasy. Doros�e psy przywi�zuj� wielk� wag� do hierarchii. Ch�tnie godz� si� na twoj� dominacj�, lecz co za tym idzie, nie potrafi� oby� si� bez przewodnika stada. Je�li nie b�dziesz konsekwentnie dawa� psu wskaz�wek albo na jaki� czas zaprzestaniesz szkolenia, pies dojdzie do wniosku, �e zrzek�e� si� swojej pozycji. Nie jest zdolny wysnu� wniosku: "M�j pan wzi�� sobie tydzie� urlopu" albo "Moja pani tak mnie kocha, �e niczego ode mnie nie wymaga". Widz�c, �e przy sterze nie ma nikogo, pies sam chwyta za rumpel. To zupe�nie tak, jakby� wszed� do kokpitu i zobaczy�, �e kapitan gdzie� znikn��. Trzeba natychmiast co� zrobi�, pies zatem przyst�puje do dzia�ania. Z pocz�tku trudno si� czegokolwiek domy�li�; pies reaguje wolniej, niech�tnie schodzi z kanapy, oddala si� od ciebie na coraz wi�ksz� odleg�o�� i coraz cz�ciej. Bunt narasta pewnego dnia, kiedy najmniej si� tego spodziewasz, pies ucieka, zaczyna warcze� albo kra�� jedzenie z kuchni. A jednak by�o to do przewidzenia. Je�li gdzie� po�o�ono szyny, z pewno�ci� kiedy� przejedzie po nich poci�g. Moim zadaniem jest u�wiadomi� ci istnienie tego poci�gu, zanim nadjedzie; p�ki nie jest za p�no, mo�esz jeszcze zmieni� jego tras�. Agresja narasta stopniowo, lecz jej poszczeg�lne etapy s� �atwe do przewidzenia. Pierwsze starcie odbywa si� mi�dzy 9. a 12. miesi�cem. Kolejne nast�puje oko�o 18. miesi�ca, kiedy pies ko�czy dojrzewa�, co objawia si� zwi�kszon� pewno�ci� siebie, niezale�no�ci� i agresj�. Mi�dzy 24. a 28. miesi�cem pies staje si� zupe�nie doros�y; wszystko, co zebra�o si� w nim do tej pory, mo�e wybuchn�� z trudn� do opisania gwa�towno�ci�. Wiele ps�w w tym wieku zaczyna gry�� na serio. Rasy p�no dojrzewaj�ce przejd� kolejny etap przemian oko�o trzeciego roku �ycia. Wiem z do�wiadczenia, �e za najgro�niejsze przypadki pogryzie� s� odpowiedzialne niekastrowane samce w wieku od jednego do trzech lat. Dzi�ki konsekwencji, systematyczno�ci i w�a�ciwemu szkoleniu mo�esz unikn�� tych k�opot�w. MI�O�� I TROSKA Ka�dy wie, �e opieka nad psem i szkolenie go wymagaj� po�wi�ce�; nie ka�dy jednak zdaje sobie spraw�, �e wymaga to zaanga�owania obu stron. Do ps�w nie do��cza si� instrukcji obs�ugi. Robimy wszystko, co w naszej mocy snujemy domys�y, czytamy, pytamy o rad�, otrzymujemy rady, o kt�re nie prosili�my - i jako� to idzie. Powiniene� s�ucha� przede wszystkim psa. Opieka i szkolenie wymagaj�, by� po�wi�ca� mu du�o uwagi. Psy kieruj� si� w dzia�aniu w�asn� logik�. Naszym zadaniem jest j� zrozumie�. Niedawno mia�em do czynienia z miniaturowym jamnikiem, kt�ry ni st�d, ni zow�d zacz�� si� ba� sklep�w. Jego w�a�cicielka zabiera�a go na zakupy od ma�ego; nie mog�a poj�� przyczyny nag�ego strachu. Zada�em jej proste pytanie: "czy ostatnio kto� na niego nadepn��?". Okaza�o si�, �e tak: poprzedniej soboty kilka razy wpad� ludziom pod nogi w zat�oczonym supersamie. Wszystko si� wyja�ni�o. Psy nie miewaj� fanaberii. Kradn� jedzenie, bo im smakuje. S� niepos�uszne, bo nie rozumiej�, czego si� od nich chce. Opieka nad psem to nie wiedza tajemna. Ka�dy pies wymaga odpowiedniego po�ywienia, regularnych wizyt u lekarza, piel�gnacji, �wicze�, sta�ego rozk�adu dnia i twojego autorytetu; tylko w�wczas b�dzie szcz�liwy, zdrowy i pos�uszny. Pierwsze cztery potrzeby s� natury fizycznej. Pozosta�e dwie maj� zwi�zek z psychik�; zaspokajaj�c je sprawisz, �e pies b�dzie nie tylko zwierz�ciem domowym, lecz ukochanym towarzyszem twojego �ycia. Je�li pies zaczyna si� �le zachowywa�, powodem jest przewa�nie niespe�nienie przynajmniej jednego z tych warunk�w. Je�li zaniedbasz kt�rykolwiek z nich, szkolenie nie odniesie skutku. Z tej cz�ci dowiesz si�, jak w�a�ciwie "odczytywa�" zachowania psa. Pies sam ci "powie", jak masz go szkoli� i jak si� nim opiekowa�. �ywienie Pi�cioletnia suka miniaturowego sznaucera zachowywa�a si� zagadkowo. Nigdy nie by�a zbyt ha�a�liwa (co si� rzadko zdarza przedstawicielom tej rasy), ostatnio jednak szczeka�a bez przerwy. Podczas d�ugiej rozmowy z jej w�a�cicielk� dowiedzia�em si�, �e przed trzema tygodniami sko�czy� si� zapas pokarmu, kt�rym suka by�a dotychczas �ywiona; zast�piono go nowym rodzajem karmy. Poradzi�em, �eby wr�ci� do poprzedniego pokarmu. Szczekanie usta�o prawie natychmiast. Zbilansowana dieta jest podstaw� zdrowia i dobrego samopoczucia psa. Najlepsza jest sucha karma produkcji renomowanej firmy. Mo�na j� podawa� razem z pokarmem z puszki albo resztkami ze sto�u, przy czym udzia� domieszek nie powinien przekracza� 10 procent. Sucha karma jest �atwa w u�yciu, trwa�a i zdrowsza dla z�b�w ni� pokarmy puszkowe i p�wilgotne. Nie nale�y si� zra�a� jej nisk� cen�. Psy nie wymagaj� urozmaiconej diety. Zmiana pokarmu mo�e doprowadzi� do rozstroju �o��dka i wp�yn�� negatywnie na zachowanie psa. Je�li uda ci si� znale�� odpowiedni pokarm, stosuj go zawsze. Odpowiedni, czyli taki, kt�ry pies je ch�tnie, po kt�rym ma brunatny, sta�y stolec, l�ni�c� sier�� i spr�yst� sk�r�. Ka�dy sprzedawca ma swoje zdanie na temat pokarmu dla zwierz�t. Nie rad� si� byle kogo; s�uchaj rad os�b do�wiadczonych, na kt�rych mo�esz polega�. Receptura �ywno�ci dla ps�w jest opracowywana labolatoryjnie; karma jest odpowiednio zbilansowana i nie wymaga uzupe�nie�. Nie dodawaj niczego do gotowych pokarm�w, chyba �e zaleci to weterynarz. Zawarto�� witamin i soli mineralnych musi by� dobrze wywa�ona. Je�li podaje si� dodatkowo witaminy, nie uzupe�niaj�c dawki solami mineralnymi, mo�na doprowadzi� do schorze� metabolicznych. Jako jedyne uzupe�nienie karmy stosuj� nienasycone kwasy t�uszczowe, wp�ywaj�ce korzystnie na okryw� w�osow�. Jest to szczeg�lnie uzasadnione w przypadku ps�w o sk�onno�ciach do sucho�ci sk�ry. Jako przysmaki podaj� ciastka dla ps�w, liofilizowan� w�tr�bk� albo kawa�ki sera. Unikam stosowania suszonej wo�owiny. Liofilizowan� w�tr�bk� nale�y podawa� w niewielkich ilo�ciach; nadmiar mo�e wywo�a� biegunk�. Doros�y pies powinien by� karmiony dwa razy dziennie. Wi�kszo�� ludzi karmi psa raz dziennie, uwa�am jednak, �e dwa posi�ki s� lepszym rozwi�zaniem. Dotyczy to w szczeg�lno�ci ps�w wi�kszych, kt�re s� podatne na wzd�cia. Wzd�cie jest bardzo bolesne i bywa fatalne w skutkach; jego przyczyn� jest nadmierne nagromadzenie gaz�w w �o��dku. Mo�e doprowadzi� nawet do skr�tu �o��dka. Przyczyny schorzenia nie s� do ko�ca poznane. Spytaj weterynarza, jak zapobiega� tej przypad�o�ci. Wi�kszo�� autor�w uwa�a, �e najlepsz� metod� zapobiegania wzd�ciom jest podawanie psu kilku niewielkich posi�k�w dziennie. Przed podaniem suchej karmy namocz j� w wodzie. Nie forsuj psa bezpo�rednio przed posi�kiem i po nim. Stosuj pokarm dobrej jako�ci, kt�rego sk�adniki s� �atwo przyswajalne i nie prowadz� do powstawania nadmiaru gaz�w. Zaprzyja�niony hodowca wprowadzi� nowy rodzaj pokarmu. Jego pi�cioletnia suka zachorowa�a na wzd�cie cztery razy w ci�gu miesi�ca mimo �e przedtem nigdy nie cierpia�a na to schorzenie. Kiedy w�a�ciciel wr�ci� do poprzedniego pokarmu, k�opoty si� sko�czy�y. Je�li brzuch psa jest wzd�ty, a sk�ra na nim napi�ta, je�li pies wci�� k�adzie si� i wstaje, nie mog�c sobie znale�� miejsca, je�li bezskutecznie pr�buje wymiotowa� - SYTUACJA JEST POWA�NA. Zadzwo� do weterynarza i czym pr�dzej zawie� psa do kliniki. Jedzenie podawaj w naczyniach blaszanych albo ceramicznych. S� trwa�e i �atwo utrzyma� je w czysto�ci. Plastikowe miski mog� odbarwi� sk�r� na nosie psa. Nos, dotychczas br�zowy albo czarny, pokrywa si� w�wczas jasnymi plamami. Nie jest to nic gro�nego; problem minie, gdy zmienisz psu misk�. W sklepach mo�na dosta� miski r�nych rodzaj�w: miski nie daj�ce si� przewr�ci�, miski przeznaczone dla ps�w z d�ugimi uszami, ps�w du�ych i ma�ych. Psy o kr�tkim pysku powinno si� karmi� z p�askich misek o szerokiej podstawie, w kt�rych nie musz� zanurza� ca�ego �ba. Dobierz misk� najbardziej odpowiedni� dla twojego psa. PIEL�GNACJA Cz�owiek wyhodowa� psy najr�niejszych rozmiar�w i pokroju, r�norodnej ma�ci i d�ugo�ci sier�ci; pozbawi� je w ten spos�b mo�liwo�ci samodzielnego dbania o sw� toalet�. Pies nie mo�e sam si� uczesa�, wyczy�ci� sobie uszu, dba� o z�by, skraca� sobie pazur�w ani si� wyk�pa�. Nie mo�e r�wnie� poprosi� ci� o pomoc. Musisz si� nim sam regularnie zajmowa�. Wszystkie psy trzeba szczotkowa�. Pozwala to unikn�� linienia i przykrego psiego zapachu, zapobiega powstawaniu ko�tun�w i nadaje sier�ci pi�kny po�ysk. Psy kr�tkow�ose - beagle, dobermany i dogi - szczotkuje si� raz w tygodniu mi�kk� szczotk�. Psy o g�stych w�osach o�cistych - akity, owczarki niemieckie i syberyjskie huskies - wyj�tkowo obficie liniej�. Wymagaj� energicznego szczotkowania do�� tward� szczotk� dwa razy w tygodniu. Podczas wiosennego i jesiennego linienia potrzebuj� codziennej toalety; w przeciwnym razie ca�y dom b�dzie w k�akach. Dobrze sprawdza si� specjalny grzebie� o d�ugich, szeroko rozstawionych z�bach, dzi�ki kt�rym mo�na szybko i �atwo usun�� martwe w�osy. Praktyczna rada: �rodek antystatyczny w sprayu u�atwi usuwanie sier�ci z dywan�w, odzie�y i tapicerki. Psy d�ugow�ose, na przyk�ad charty afga�skie, shi-tsu, briardy i cocker spaniele, wymagaj� troskliwej piel�gnacji. Ich delikatna, jedwabista sier�� �atwo si� filcuje; �eby si� nie sko�tuni�a, wymaga codziennego co najmniej godzinnego czesania. Do piel�gnacji potrzeba kilku rodzaj�w szczotek i grzebieni. Najlepiej poprosi� hodowc� albo psiego fryzjera, aby pokazali ci, jakiego sprz�tu u�ywa� i w jaki spos�b si� nim pos�ugiwa�. Um�w si� na trzy, cztery spotkania, podczas kt�rych fachowcy oceni� twoje umiej�tno�ci i doradz�, jak unikn�� k�opot�w. Psy d�ugow�ose prezentuj� si� bardzo elegancko; trzeba jednak po�wi�ci� im wiele czasu, aby osi�gn�� odpowiedni efekt. Kiedy zabierasz si� do czesania psa, ka� mu si� po�o�y�. Nie zdejmuj mu obro�y ani smyczy; w razie protest�w b�dziesz m�g� z �atwo�ci� zastosowa� korekt�. Je�li pies si� wyrywa, przytrzymaj smycz kolanem - b�dziesz mia� obie r�ce wolne. K�panie psa Pr�dzej czy p�niej b�dziesz musia� wyk�pa� swego psa. Przed k�piel� nale�y dok�adnie go wyszczotkowa�. Nigdy nie k�p psa, zanim nie rozczeszesz ko�tun�w - to tylko pogorszy spraw�. Mo�esz sobie u�atwi� zadanie, u�ywaj�c kosmetycznego �rodka do rozpl�tywania d�ugich w�os�w. Je�li sier�� psa jest bardzo sko�tuniona, powinien si� ni� zaj�� psi fryzjer. Na przysz�o�� trymuj psa regularnie i nie zapominaj o szczotkowaniu. Kiedy pies jest ju� uczesany, mo�esz zabra� si� za k�piel. Wszystko, czego b�dziesz potrzebowa�- r�czniki, szampon, wata, pojemnik na odpadki - powinno by� w zasi�gu r�ki. Ustal odpowiedni� temperatur� wody. Psy, podobnie jak niemowl�ta, s� wra�liwe na zbyt gor�c� wod�. P�jd� po psa. Nie wo�aj go; mo�esz w ten spos�b zrazi� go do siebie. Je�li obawiasz si�, �e b�dzie pr�bowa� ucieka�, za�� mu obro�� i smycz. Zamknij drzwi od �azienki. Nie chcesz chyba, �eby ociekaj�cy wod� i mydlinami pies lata� po ca�ym domu, je�li przypadkiem uda mu si� wyrwa�. Wsad� psa do wanny. Je�li trzeba, popro� kogo� o pomoc. Je�li pies jest du�y i nie lubi k�pieli, wsad� mu do wanny najpierw przednie �apy, a dopiero potem tylne. Kiedy b�dzie w �rodku, zmocz go wod� od g�ry, od do�u i z bok�w. Nie mocz mu g�owy, w przeciwnym razie b�dzie si� bardziej otrz�sa�. Psy zawsze zaczynaj� otrz�sa� si� od g�owy. Trzymaj�c psa mocno za pysk albo sk�r� na karku, unikniesz nieprzyjemnego prysznica. U�ywaj niewielkiej ilo�ci szamponu. Je�li dasz go zbyt du�o, b�dzie si� co prawda �wietnie pieni�, ale ze sp�ukiwaniem mo�e by� ju� gorzej. K�pi�c d�ugow�osego psa, staraj si� wklepywa�, a nie wciera� szampon w sier��. W przeciwnym razie w�osy sko�tuni� si�, a na tym ci chyba nie zale�y. Sp�ucz psa i namydlij szczeg�lnie zabrudzone miejsca jeszcze raz. Na ko�cu zajmij si� g�ow�. W�� psu wat� do uszu i delikatnie zmocz mu �eb. Nabierz na d�o� odrobin� szamponu i namydlij �eb, uszy i pysk. Uwa�aj, �eby mydliny nie dosta�y si� psu do oczu. Sp�ucz �eb dwa razy. U�ywa�em do tego celu miski i wiadra, najlepszy jednak okaza� si� prysznic. Dla pewno�ci sp�ucz jeszcze raz. Resztki myd�a mog� wywo�a� podra�nienie sk�ry. We� r�cznik i trzymaj�c go przed sob� poczekaj, a� pies si� otrz��nie. Je�li stoi jak ko�ek, spr�buj dmuchn�� mu w ucho. To prawie zawsze skutkuje. Potem wytrzyj psa, zaczynaj�c od grzbietu i �ba, ko�cz�c na brzuchu i �apach. Je�li pies ma d�ug� sier��, nie trzyj jej, lecz staraj si� raczej wycisn�� z niej wod�. Wycieranie prowadzi do powstawania ko�tun�w. Kiedy pu�cisz psa wolno, musisz si� liczy� z tym, �e zacznie biega� jak szalony po ca�ym domu. K�piel zwykle tak dzia�a na psy. Piel�gnacja uszu Uszy psa wymagaj� regularnej piel�gnacji. Psy o d�ugich uszach: bassety, beagle i spaniele, potrzebuj� cotygodniowych zabieg�w. Popro� weterynarza, hodowc� albo psiego fryzjera, �eby udzieli� ci dok�adnych wskaz�wek. Mo�esz oswoi� psa z tym zabiegiem, chwytaj�c go za uszy podczas g�askania. Podnie� psu ucho, zajrzyj do �rodka, opu�� ucho i pochwal psa. Delikatnie potrzyj palcem wn�trze ucha (nie wsadzaj palca g��boko; powinien dotrze� tylko w miejsca widoczne z zewn�trz). �wicz to codziennie; unikniesz k�opot�w, kiedy przyjdzie czas na czyszczenie uszu. Piel�gnacja pazur�w Obcinanie psu pazur�w nie musi by� pr�b� si�. B��d polega na tym, �e zajmujemy si� �apami psa tylko wtedy, kiedy zamierzamy obci�� mu pazury. Je�li b�dziesz dotyka� �ap psa codziennie, drapi�c go przy tym po brzuchu, przezwyci�ysz jego nieufno��. Na przemian drap psa po brzuchu, chwytaj go za �apy, podrap go pod szyj�, ujmij go delikatnie za pazur, znowu go podrap po brzuchu. ��cz�c przyjemno�� (drapanie po brzuchu) z czynno�ci�, do kt�rej pies odnosi si� nieufnie (trzymanie za �apy) przekonasz psa do przycinania pazur�w. Je�li b�dziesz robi� to codziennie, pies zacznie sam podstawia� �ap� do pedikiuru. Nie przycinaj wszystkich pazur�w naraz. Obetnij jeden, podrap psa po brzuchu, zabierz si� za nast�pny. By� mo�e potrwa to do�� d�ugo, ale c� z tego? Nie b�dziesz mia� za to �adnych k�opot�w. Zanim zabierzesz si� za obcinanie pazur�w, porad� si� weterynarza albo psiego fryzjera. Je�li przytniesz pazury zbyt kr�tko, sprawisz psu b�l, mo�esz nawet doprowadzi� do krwotoku. ZWALCZANIE PCHE� Pch�y �eruj� na psie nie d�u�ej ni� dwie godziny dziennie. Reszt� czasu sp�dzaj� spokojnie sk�adaj�c jaja w twoim domu i ogrodzie. Mo�esz przyj��, �e na ka�d� pch��, kt�r� odkryjesz na psie, przypada dziesi�� pche� rozsianych po ca�ym domu. Chc�c je skutecznie zwalczy�, musisz zniszczy� wszystkie naraz. K�piel w �rodku przeciwpchelnym nie sprawdza si� najlepiej, a jej efekty s� kr�tkotrwa�e. Pch�y mog� wr�ci� na psa po up�ywie kilku dni od najdok�adniejszej k�pieli. Fachowcy r�nie oceniaj� skuteczno�� obro�y przeciwpchelnej. Najlepszymi �rodkami do zwalczania pche� s�: proszek, ma�� i spray zabijaj�ce pch�y na psie i "trutki" zwalczaj�ce pch�y w domu. Nigdy nie u�ywaj dw�ch �rodk�w naraz; nie nak�adaj psu obro�y przeciwpchelnej po k�pieli w szamponie owadob�jczym, chyba �e zaleci� tak weterynarz. Mo�esz w ten spos�b spowodowa� zatrucie. Zapoznaj si� z instrukcj� u�ytkowania �rodka i stosuj si� do niej. Najlepszym i najzdrowszym sposobem zwalczania pche� jest regularne odkurzanie mieszkania; miejsca, w kt�rych pies szczeg�lnie lubi przebywa�, nale�y odkurza� codziennie. W�� obro�� przeciwpcheln� do worka odkurzacza; zabije wessane do �rodka paso�yty. Pies powinien by� regularnie szczotkowany i k�pany. Czesanie g�stym grzebieniem daje dobre wyniki i nie jest szkodliwe dla �rodowiska. POLISA ZDROWOTNA DLA ZWIERZ�T Rosn�ce koszty opieki weterynaryjnej sk�oni�y mnie ostatnio do wykupienia polisy zdrowotnej dla moich ps�w. Zesz�ego roku jeden z nich nagle zachorowa�, leczenie kosztowa�o mnie maj�tek: zap�aci�em a� 1500 dolar�w. Postanowi�em nigdy wi�cej nie stawa� wobec konieczno�ci wyboru mi�dzy sercem a portfelem. P�ac�c niewielk� roczn� rat� ubezpieczam swoje psy od nast�pstw wypadk�w i nag�ych zachorowa�. Polisa nie obejmuje wad genetycznych, chor�b przewlek�ych ani rutynowych zabieg�w, na przyk�ad szczepie�. Informacje o tego typu polisach znajdziesz w czasopismach kynologicznych i w niekt�rych klinikach weterynaryjnych. Opieka zdrowotna Rola lekarza weterynarii Lekarz weterynarii s�u�y pomoc� we wszelkich sprawach, zwi�zanych ze zdrowiem twego psa. Dwa razy w roku przyprowadzaj psa na badanie kontrolne, odrobaczenie i szczepienie. Im cz�ciej lekarz b�dzie widywa� twojego psa, tym �atwiej mu b�dzie wykry� wszelkie nieprawid�owo�ci. Wybierz sta�ego lekarza, nawet je�li w klinice pracuje ich kilku. Dzi�ki temu lekarz b�dzie lepiej zorientowany. Znajomo�� pacjenta jest bardzo istotna w opiece weterynaryjnej. Wybierz lekarza, kt�ry najlepiej odpowiada wam obojgu. Nie ma g�upich ani nieistotnych pyta�; lekarz powinien odpowiada� cierpliwie na wszystkie. Znajd� specjalist�, kt�ry wyt�umaczy ci wszystko dok�adnie. Cz�sto odk�adamy wizyt� u weterynarza, wychodz�c z za�o�enia, �e "rozejdzie si� po ko�ciach". Zw�oka mo�e odbi� si� zar�wno na zdrowiu psa, jak i na stanie twojego konta. Niegro�na dolegliwo��, nie wykryta w por�, mo�e z czasem przeistoczy� si� w powa�n� chorob�. Je�li dzieje si� co� niedobrego, nie zwlekaj: id� z psem do lekarza. Twoja rola Zdrowie twojego psa zale�y przede wszystkim od ciebie. Znasz go lepiej ni� ktokolwiek inny. Jedna z moich klientek by�a oburzona, �e weterynarz nie zauwa�y� ubytk�w sier�ci na uszach jej spaniela. "A dlaczego pani tego nie zauwa�y�a? - spyta�em. - Przebywa pani z psem na co dzie�. Je�li pani tego nie spostrzeg�a, dlaczego mia�by to zrobi� weterynarz?" Zwracaj uwag� na zmiany w zachowaniu psa. Je�li pies kuleje, skomle bez powodu, drapie si�, cierpi na zaburzenia �aknienia, wymioty, biegunk�, jest niespokojny albo ospa�y i nie chce si� bawi�, mo�e to by� oznak� choroby. Sarah zaprowadzi�a do weterynarza swojego bouviera Kesla, gdy tylko straci� ochot� na ulubion� zabaw� w "zdech� pies". Przedtem z upodobaniem rzuca� si� na ziemi�, tarzaj�c si� w "konwulsjach". Teraz d�ugo trzeba by�o go do tego namawia�. Okaza�o si�, �e pies zachorowa� na borelioz�, kt�ra spowodowa�a sztywno�� i b�le mi�ni. Pies nie umie powiedzie�, co go boli. Niekt�re psy potrafi� dzielnie znosi� swoje dolegliwo�ci; je�li wi�c zale�y ci na twym pupilu, obserwuj go uwa�nie. COTYGODNIOWA KONTROLA Cotygodniowa kontrola pozwala wcze�nie wykry� wiele schorze�. Zwierz� cierpi�ce i chore nie zachowuje si� normalnie i ma k�opoty z nauk�. Cz�sto wzywano mnie do agresywnych ps�w, kt�rych zachowanie by�o wynikiem nie wykrytej w por� infekcji uszu. Znajd� pi�� minut raz na tydzie�, na przyk�ad podczas ulubionego programu telewizyjnego, i po�wi�� je na badanie. Oczy. Obejrzyj psu oczy. Czy pojawia si� w nich g�sta wydzielina? To z�y znak. Delikatnie �ci�gnij powiek� w d�. Czy oko jest zaczerwienione albo podra�nione? Z�by. Ods�o� psu dzi�s�a. Czy s� zaczerwienione? Czy wida� �lady kamienia albo pr�chnicy? By� mo�e trzeba zacz�� my� psu z�by. Sprawd� oddech psa. Powinien mie� specyficzn� wo�, nie mo�e jednak cuchn�� zgnilizn�. Nie�wie�y oddech mo�e �wiadczy� o rozlicznych schorzeniach. Sk�ra. Rozgarnij psu sier�� na grzbiecie. Czy sk�ra ma zdrowy wygl�d, czy te� jest zaczerwieniona? Poszukaj pche�, kleszczy, guz�w, plack�w suchej sk�ry i martwych w�os�w. Zdarzy�o mi si� straci� suk�, kt�r� wzi��em do siebie z zaawansowan� ju� chorob� sk�ry. D�uga i bezskuteczna walka z chorob� by�a dla nas udr�k�. Oszcz�d� sobie b�lu i dbaj o psa jak nale�y. Uszy. Podnie� psu ucho. Zajrzyj do �rodka. Czy wn�trze ucha ma zdrowy, blady odcie�, czy te� wida� oznaki zapalenia? Je�li nie jeste� pewien, por�wnaj je z drugim uchem. Sprawd�, czy nie ma �lad�w ciemnej, kleistej wydzieliny. Pow�chaj ucho - zapach powinien by� nik�y. Silna, st�ch�a, przypominaj�ca zapach wosku wo� jest oznak� choroby. Zwr�� uwag�, czy pies nie wstrz�sa �bem, czy nie drapie si� w uszy i nie trze �bem o ziemi� - to sygna�, �e dzieje si� co� niedobrego. JAK ZROBI� Z PSA KALEK� Trudno nie rozczuli� si� nad chorym psem, nie obdarzy� go wi�ksz� trosk� i uwag�. Niestety, pies nie rozumie, dlaczego sta� si� obiektem bardziej wylewnych uczu� i nie pojmuje, dlaczego pozbawiasz go dodatkowych wzgl�d�w, kiedy wyzdrowieje. Niejeden pies, kt�ry przeszed� powa�n� chorob�, staje si� p�niej niespokojny, niepewny siebie i kapry�ny. Opiekuj si� troskliwie chorym zwierz�ciem, unikaj jednak pokusy rozczulania si� nad nim. Nie tul go bez przerwy do siebie, wsp�czuj�c mu w jego ci�kiej doli. Nie trzymaj go ci�gle na kolanach, nie karm go z r�ki (chyba �e tak zaleci weterynarz) i nie wyolbrzymiaj jego cierpie�. Traktuj go, jak gdyby nigdy nic, w przeciwnym razie choroba mo�e odbi� si� negatywnie na jego zachowaniu. Podstawowe zabiegi piel�gnacyjne Opiekuj�c si� chorym lub rannym psem post�puj w taki spos�b, by nie wp�yn�� negatywnie na jego zachowanie. Je�li b�dziesz zdenerwowany, tw�j nastr�j udzieli si� psu. Podczas zabieg�w chwal psa weso�ym tonem. Dzi�ki temu pies si� uspokoi. Bez obawy odwracaj jego uwag� przysmakami. Wreszcie, we� sobie kogo� do pomocy, je�li uznasz to za konieczne. MIERZENIETEMPERATURY Psom mierzy si� temperatur� w odbycie. U�atwisz sobie zadanie, je�li poprosisz, �eby kto� w tym czasie przytrzyma� psu �eb. Je�li musisz oby� si� bez pomocy, we� psa na smycz i przywi�� go mocno. Mierz�c temperatur� du�emu psu kucam z ty�u, wk�adaj�c mu kolano pod brzuch. Dzi�ki temu mog� stosunkowo �atwo kontrolowa� istotn� cz�� cia�a. Przygotuj termometr, wazelin� (lub inny �rodek tego rodzaju), r�czniki papierowe, spirytus salicylowy i zegarek. Strz��nij termometr i posmaruj go wazelin�. Podnie� psu ogon Je�li go ma) i wprowad� termometr do odbytu (po�owa powinna wystawa� na zewn�trz). Przez ca�y czas trzymaj termometr; je�li pu�cisz, mo�e w�lizgn�� si� do �rodka, a wydobywanie go nie jest dla nikogo przyjemne. Po dw�ch minutach wyjmij termometr, wytrzyj go r�cznikiem i odczytaj temperatur�. Normalna temperatura cia�a psa wynosi 38-39�C. Zanim od�o�ysz termometr na miejsce, przetrzyj go spirytusem i strz��nij. Je�li masz jakiekolwiek w�tpliwo�ci, porad� si� weterynarza. PODAWANIE TABLETEK Wi�kszo�� ps�w zje tabletk� podan� w serku homogenizowanym albo ma�le orzechowym. Je�li pies si� wzbrania, postaraj si� go skusi�. Poka� psu smako�yk, ale mu go nie dawaj; udawaj, �e sam go zjadasz. Mo�esz przy tym mlaska� i zachowywa� si� oble�nie. Nast�pnie pocz�stuj psa znowu. Ma�o kt�ry pies oprze si� takiej pokusie. Je�li pies nie chce przyj�� lekarstwa po dobroci, trzeba zastosowa� przymus. Ka� psu usi���. Sta� lub kucnij z ty�u, obejmuj�c go nogami. Si�gnij nad �bem psa i chwy� go za pysk. W�� mu do pyska palec wskazuj�cy (tu� za k�ami) i dotknij podniebienia. Pies sam rozewrze szcz�ki. Nast�pnie umie�� tabletk� najg��biej, jak potrafisz. Spr�buj j� wepchn�� a� po nasad� j�zyka. Szybko zamknij psu pysk i unie� mu �eb do g�ry. Zaciskaj�c psu szcz�ki, podrap go pod szyj�, zmuszaj�c go do prze�kni�cia lekarstwa. Trzymaj go w tej pozycji, dop�ki si� nie obli�e. Potem go pu�� i sprawd�, czy nie stara si� wyplu� tabletki. Niekt�re psy szczeg�lnie skutecznie wzbraniaj� si� przed przyjmowaniem lekarstw. Stosuj�c podst�p, w znacznym stopniu u�atwisz sobie zadanie. PODAWANIE LEKARSTWA DO USZU Trzymaj�c psa mi�dzy nogami, delikatnie odchyl mu ucho. W�� do �rodka tubk� lub buteleczk� z lekarstwem i zadaj odpowiedni� dawk�. Wmasuj lekarstwo w ucho. Powiniene� us�ysze� charakterystyczny d�wi�k, z jakim ma�� lub p�yn rozchodzi si� wewn�trz ucha. B�L, KT�REGO MO�NA UNIKN�� W�a�ciciel ksi�garni, do kt�rej zajrza�em przypadkiem, opowiedzia� mi nast�puj�c� histori�. Jego siostra mia�a wspania�ego retrievera. Pies uwielbia� zabawy z dzie�mi. By� �agodny i cierpliwy. Pewnego dnia trzyip�letnia c�rka w�a�cicielki podesz�a do psa i z�apa�a go za ucho. Pies warkn�� i ugryz� dziecko. Dziewczynce za�o�ono na twarz 47 szw�w. Rodzice postanowili natychmiast u�pi� zwierz�. Weterynarz zgodzi� si� na to, bior�c pod uwag� powa�ne obra�enia dziecka; przeprowadzi� jednak sekcj�. Wykry� w uszach dwa rozleg�e ogniska zapalne, kt�re musia�y sprawia� psu niezno�ny b�l. Tragedii mo�na by�o unikn��. Bez wzgl�du na to, jak bardzo jeste� zaj�ty, musisz znale�� pi�� minut na kontrol� stanu zdrowia twego pupila. z�by. W powsta�e w ten spos�b zag��bienie wsad� powoli lekarstwo. Je�li druga osoba przytrzyma �eb psa w odpowiedniej pozycji, mniej lekarstwa rozleje si� na pod�og�. Po ka�dej �y�eczce puszczaj warg�, pozwalaj�c psu prze�kn��. Jego nos powinien by� ca�y czas skierowany do g�ry. PODAWANIE MA�CI DO OCZU Ustaw psa w takiej samej pozycji, jak do zadawania tabletek; zamiast rozwiera� mu pysk, odci�gnij mu z jednej strony warg�, ods�aniaj�c Trzymaj�c psa mi�dzy nogami, �agodnie odci�gnij do g�ry jego powiek� i si�gaj�c nad �bem, wyci�nij odrobin� ma�ci na bia�ko oka. Pies nie b�dzie si� ba�, je�li nie zobaczy, co robisz. �eby odwr�ci� jego uwag�, popro� drug� osob�, by podawa�a mu w tym czasie co� do jedzenia. Zagaduj psa przez ca�y czas. W przypadku jakichkolwiek w�tpliwo�ci porad� si� weterynarza. KASTRACJA Wykastrowane psy lepiej si� sprawdzaj� jako zwierz�ta domowe. S� spokojniejsze i bardziej pos�uszne. Ciesz� si� lepszym zdrowiem i d�u�ej �yj�. S� w mniejszym stopniu nara�one na agresj� ze strony innych ps�w i nie wykazuj� sk�onno�ci do w��cz�gostwa. Dlaczego zatem nie kastrowa� psa, skoro po zabiegu b�dzie zdrowszy i bardziej zadowolony z �ycia? W�a�ciciele najcz�ciej usprawiedliwiaj� si� w ten spos�b: "Chcia�abym, �eby wychowa�a cho�by jeden miot". (Fizjologia tego nie wymaga. Niewykastrowane suki s� cz�ciej nara�one na guzy sutk�w, infekcje narz�d�w rodnych i nowotwory z�o�liwe.) "Nie mog� mu tego zrobi�". (On jest zwierz�ciem. Nie usycha z t�sknoty za pudliczk� z przeciwka. O uprawianiu seksu my�li wtedy i tylko wtedy, gdy w pobli�u jest suka w rui. Wspinanie si� na psy przy innych okazjach nie jest zachowaniem seksualnym - s�u�y wy��cznie okazaniu dominacji.) "B�dzie po tym do niczego': (Nieprawda. Wykastrowane psy s� doskona�ymi str�ami.) W sytuacji, gdy co roku u�mierca si� 13 milion�w niechcianych ps�w, nie ma usprawiedliwienia dla niekontrolowanego rozrodu. Je�li naprawd� kochasz zwierz�ta, wykastruj swego psa. RUCH Po�r�d czynnik�w warunkuj�cych niepowodzenia w kontaktach mi�dzy cz�owiekiem a psem na pierwszym miejscu wymieni�bym brak ruchu. Psy s� aktywnymi zwierz�tami. Je�li pozwolisz im si� wyszale�, ich energia znajdzie uj�cie w beztroskiej bieganinie i zabawie. Je�li nie stworzysz im takiej mo�liwo�ci, zaczn� uprzykrza� ci �ycie. B�d� szczeka�, gry�� sprz�ty domowe, kopa� do�y i wierci� si� bez ustanku. Nagromadzona energia wywo�uje u psa stres i niepok�j; nie maj�c co robi�, zaczyna skomle� i zanieczyszcza� mieszkanie. Ruch s�u�y nie tylko psu - mo�e okaza� si� przyjemno�ci� dla was obojga. Psy s� doskona�ymi towarzyszami zabaw. Kt� inny z tak� ochot� wybierze si� z tob� na spacer, pobiega za pi�k� lub po prostu z tob� pobaraszkuje? Roze�miany pysk psa aportuj�cego patyk albo brykaj�cego w �niegu jest najlepszym lekarstwem na codzienne troski. Musisz bra� czynny udzia� w gimnastyce swojego psa. Nie wystarczy wypu�ci� psa do ogrodu, a samemu zasi��� nad fili�ank� kawy. Du�ych ps�w nie powinno si� zmusza� do forsownych spacer�w i skakania, zanim nie uko�cz� 18 miesi�cy. Takie �wiczenia mog� mie� z�y wp�yw na ich rozw�j fizyczny. Pies nie mo�e si� przem�cza� w upalne dni, chyba �e masz zamiar z nim pop�ywa�. Pies szybko si� przegrzewa; latem baw si� z nim na dworze wczesnym rankiem i po zachodzie s�o�ca, kiedy jest stosunkowo ch�odno. W�a�ciciele ps�w o kr�tkim pysku powinni zachowywa� szczeg�ln� ostro�no��; wychodz�c na spacer, trzeba wzi�� ze sob� wod� i �rodek ch�odz�cy (dost�pny w drogeriach zestaw, z�o�ony z dw�ch zwi�zk�w chemicznych, kt�re po po��czeniu tworz� mieszank� o temperaturze znacznie ni�szej od otoczenia). Zabawy ps�w Najlepsz� zabaw� jest baraszkowanie z innym psem. Zabawy ps�w wydaj� si� gro�ne dla kogo�, kto nie rozumie ich zachowa�. S� to zazwyczaj gonitwy albo pozorowane walki. Psy maj� najwi�ksz� frajd�, je�li po��cz� jedno z drugim. Podczas gonitwy jeden pies ucieka, a reszta goni "ofiar�". Je�li wszystkie psy s� r�wnie wytrzyma�e, zabawa mo�e ci�gn�� si� godzinami: goni� si� tam i z powrotem, �cigany robi uniki, po�cig sunie za nim zakosami, usi�uj�c wp�dzi� go w potrzask. Kiedy wreszcie sfora dopadnie "ofiar�", zwala j� na ziemi�, �apie za kark albo po prostu zamienia si� rolami ze �ciganym. Jest to ca�kowicie normalne. Trzeba jednak uwa�a�, �eby zanadto podekscytowani "my�liwi" nie poturbowali �ciganej "zwierzyny". Mniejsze, m�odsze psy mog� si� wystraszy�, co prowokuje agresj� u pozosta�ych. Przestraszone zwierz� jeszcze bardziej upodabnia si� zachowaniem do prawdziwej ofiary. W takiej sytuacji nale�y rozdzieli� psy. Pozorowane walki s� w gruncie rzeczy rodzajem gimnastyki. Pies przygwa�d�a drugiego do ziemi, ods�ania z�by i powarkuje - wszyscy si� �wietnie bawi�. Dop�ki psy zamieniaj� si� rolami - najpierw jeden, potem drugi jest g�r� wszystko w porz�dku. Psy robi� przy tym wiele ha�asu, zabawa jest jednak zupe�nie niegro�na. Pozwalaj�c psu bawi� si� z innymi psami, musisz zwraca� uwag� na pewne zachowania. Je�li jeden pies wci�� wspina si� na inne, wkr�tce mog� zacz�� si� k�opoty. Niedostatecznie u�o�ony pies o sk�onno�ciach do dominacji mo�e wygl�da� niewinnie; je�li jednak sprowokuje swoim zachowaniem starszego psa, a zdarza si� to bardzo cz�sto, zabawa mo�e przerodzi� si� w b�jk� z prawdziwego zdarzenia. To samo dotyczy ps�w, kt�re wci�� pr�buj� po�o�y� �apy na barkach lub grzbiecie innych. Dla ps�w jest to r�wnie zabawne, jak dla nas ci�g�e poszturchiwanie przez nieokrzesanego weso�ka. Je�li zobaczysz, �e dwa psy stoj� naprzeciwko siebie na tylnych �apach, boksuj�c si� przednimi, mo�esz spodziewa� si� b�jki. �aden z nich nie chce podporz�dkowa� si� drugiemu, ka�dy usi�uje uzyska� przewag� nad rywalem. Niedobrze. Dop�ki jeden pies przyjmuje uleg�� postaw�, k�adzie uszy po sobie, spuszcza �eb i odwraca wzrok, nie masz si� czego obawia�. Je�li dojdzie do walki, nie pr�buj odci�ga� psa za obro��. Narazisz si� w ten spos�b na pok�sanie. Z�ap go raczej za tylne �apy lub za nasad� ogona i odci�gnij psa do g�ry. Powstrzymasz w ten spos�b atak, sam wychodz�c bez szwanku. Musisz nauczy� si� odr�nia� przyjacielskie zapasy od prawdziwej walki Psa dzie� powszedni Psy lubi� przestrzega� porz�dku dnia: spacer, zabawa, miska, szkolenie, pan wychodzi do pracy, siedzenie samemu w domu, pan wraca z pracy, spacer, zabawa, miska, szkolenie, siedzenie z panem, spacer, spa� i.t.d. Kiedy pies przyzwyczai� si� do tego rozk�adu, b�dzie wiedzia�, czego si� spodziewa�. Wszelkie zmiany prowadz� do k�opot�w. Mo�esz ich unikn��, je�li pomy�lisz o wszystkim zawczasu. Nawet dobrze u�o�ony pies mo�e wpa�� w depresj�, je�li po ca�odziennej nieobecno�ci zostawisz go wieczorem samego w domu. Dla psa najwa�niejszym wydarzeniem dnia jest mo�no�� przebywania z tob�. Je�li masz plany towarzyskie, daj psu porz�dnie si� wybiega� i �wicz z nim tego dnia nieco d�u�ej, potem zamknij go w klatce, daj mu zabawk� do gryzienia i wyjd� bez ceregieli. Nawet je�li nie korzystasz ju� z klatki, zamykaj w niej psa, ilekro� plan dnia si� zmienia. Pies zmuszony do siedzenia w domu przez wi�kszo�� dnia zniesie to lepiej, je�li zatroszczysz si� o odpowiedni� dawk� �wicze�. �wiczenie dyscypliny jest r�wnie wa�ne, jak �wiczenia fizyczne. �wiczenia fizyczne oznaczaj� co najmniej 45 minut codziennej zabawy na �wie�ym powietrzu. Mo�e to by� baraszkowanie z innymi psami, aportowanie pi�ki, p�ywanie albo szybki spacer. Je�li chcesz, by pies zostawiony sam w domu zachowywa� si� przyzwoicie, musisz da� mu wybiega� si� rano, bez wzgl�du na pogod�, twoje samopoczucie, nastr�j i obowi�zki. Dobrze zrobi twemu psu, je�li zatrudnisz kogo�, kto wyprowadzi go oko�o po�udnia na spacer. Musi to by� osoba solidna; wkr�tce pies zacznie czeka� na jej przybycie, niepunktualno�� mo�e wi�c prowadzi� do stresu. Takie rozwi�zanie nie zwalnia ci� jednak z obowi�zku zapewnienia psu codziennej gimnastyki. Dwudziestominutowy spacer nie wyczerpie zasob�w energii twojego psa. �wiczenie dyscypliny polega na wyrabianiu nawyku pracy. Im wi�cej pies b�dzie pracowa� - z tob� i dla ciebie - tym lepiej b�dzie si� zachowywa�. Kropka. Nie ma w tym �adnej tajemnicy. Niech pies ma si� czym zaj��. Zanim przyjedzie winda, wydaj polecenie "czekaj"; kiedy przygotowujesz psu jedzenie, ka� mu usi���. Zanim rzucisz mu zabawk�, powiedz psu "le�e�"; je�li chcesz go wzi�� na r�ce, przywo�aj go poleceniem "chod�". Kiedy pies nie b�dzie si� nudzi�, nie b�dzie przysparza� k�opot�w. Czym zaj�� psa W dzisiejszych czasach mo�na sp�dza� czas z psem na wiele sposob�w, od �apania pi�ki do tak odpowiedzialnego zaj�cia, jakim jest szukanie zaginionych os�b. Ka�dy w�a�ciciel mo�e znale�� co� dla siebie i swojego psa. ZAWODY POS�USZE�STWA W wi�kszo�ci du�ych miast dzia�aj� stowarzyszenia organizuj�ce konkursy pos�usze�stwa. Szkolenie psa do tego typu zawod�w wymaga ogromnej dok�adno�ci i jest sztuk� sam� w sobie. W Polsce uzyskasz informacje o kursach dla ps�w i ich w�a�cicieli w terenowych oddzia�ach Zwi�zku Kynologicznego. TROPIENIE I RATOWNICTWO Szkolenie ps�w do poszukiwa� zaginionych os�b nie jest zaj�ciem dla wszystkich. Musisz nie tylko nauczy� psa trudnej sztuki tropienia zaginionego; musisz sam mie� doskona�� kondycj�, umie� udziela� pierwszej pomocy, orientowa� si� dobrze w terenie i radzi� sobie w nie sprzyjaj�cych warunkach. Jest to zaj�cie czasoch�onne, lecz zaanga�owane w nie osoby po�wi�caj� mu ca�e �ycie. Lokalna komenda policji pomo�e ci skontaktowa� si� z odpowiednimi lud�mi. Rzecz jasna, nie wszystkie zaj�cia twego psa musz� mie� zorganizowany charakter. R�wn� satysfakcj� przynios� wam: p�ywanie, d�ugie w�dr�wki, jogging, wypoczynek pod go�ym niebem i jazda na rowerze. Miej zawsze na wzgl�dzie wasze wsp�lne bezpiecze�stwo. Je�li pies jest m�ody, w podesz�ym wieku albo oty�y, porad� si� weterynarza, zanim zabierzesz si� za aktywne formy wypoczynku. Gry edukacyjne Najprzyjemniejsze zabawy z psem maj� to do siebie, �e wykszta�caj� w nim najgorsze nawyki. Si�owanie, zapasy, gonitwy dooko�a bloku mog� kiedy� przysporzy� ci k�opot�w. Si�owanie uczy psa, �e lubisz si� z nim bi�. Sprawia mu to tak� przyjemno��, �e sam rozpoczyna zabaw�, wydzieraj�c ci z r�k szlafrok, r�cznik albo tarmosz�c nogawk�. Zapasy s� zbyt brutaln� zabaw�. Pies, kt�ry uzna, �e ludzie to lubi�, mo�e kiedy� swoim brykaniem zwali� ci� z n�g albo przerazi� dziecko. Gonitwy trac� urok, kiedy �pieszysz si� do pracy, kiedy jest paskudnie na dworze, wzgl�dnie gdy pies trzyma w pysku zdech�ego szczura. Zabawy powinny rozwija� po��dane cechy twojego psa. Do najlepszych nale��: aportowanie, zabawa w chowanego i "zaczarowanego berka". APORTOWANIE Niekt�re psy lubi� t� zabaw�, inne nie maj� poj�cia, czego od nich chcesz. Je�li tw�j pies ma z tego frajd� - doskonale! Pies �wietnie si� bawi, ty za� nie masz praktycznie nic do roboty. �eby zach�ci� psa do przyniesienia zabawki, nie wolno zwraca� na ni� zbytniej uwagi. Kiedy pies przybiegnie do ciebie, pog�aszcz go i pochwal, powtarzaj�c co najmniej dziesi�� sekund, jaki jest wspania�y; dopiero potem wyjmij mu zabawk� z pyska. Dzi�ki temu pies nie nauczy si� ucieka� przed tob�, co cz�sto zdarza si� podczas tej zabawy. Je�li pies nie chce odda� zabawki, bierz ze sob� co najmniej trzy. Kiedy pies biegnie po jedn�, rzu� drug� w przeciwnym kierunku. Gdy pop�dzi za drug�, rzu� trzeci�. Pies wygania si� do upad�ego. ZABAWA W CHOWANEGO Przyjemna i po�yteczna zabawa; rozwija jednocze�nie pami�� i sprawno�� fizyczn�. Potrzeba do niej co najmniej dw�ch os�b, najlepiej dzieci. Kiedy ty trzymasz psa, dziecko pie�ci go wylewnie, a nast�pnie odbiega, kryj�c si� gdzie� w pobli�u. Puszczasz psa, m�wi�c: "Gdzie Marysia? Szukaj Marysi!" Chwal�c psa, zach�casz go do odszukania dziecka. Je�li pies straci orientacj�, dziecko powinno go zawo�a�. Kiedy je odnajdzie - trzeba to uczci� i pochwali� psa. A potem od nowa. Kiedy pies nabierze wprawy, mo�na chowa� si� w coraz bardziej wymy�lnych kryj�wkach. Jest to znakomita zabawa na d�ugie, deszczowe popo�udnia; co wi�cej, kiedy dziecko naprawd� si� zgubi, pies mo�e pom�c je odnale��. Pies potrafi rozpozna� po imieniu wszystkich domownik�w, nawet gdy rodzina jest bardzo liczna. ZACZAROWANY BEREK Gra dla was dwojga - pies musi by� na smyczy. Zacznij bawi� si� z psem; kiedy si� rozochoci, wydaj mu polecenie. Wymagaj natychmiastowego pos�usze�stwa. Kiedy pies wykona polecenie, podejmij zabaw� z jeszcze wi�kszym entuzjazmem. Po jakim� czasie wydaj kolejne polecenie. Przestrzegaj zasady, by chwali� psa weso�ym g�osem, kiedy si� podporz�dkuje, a zwraca� si� do niego spokojnie, kiedy si� sprzeciwia. Musisz go nauczy�, �e w tej grze on decyduje. Im szybciej wykona polecenie, tym szybciej mo�na wr�ci� do zabawy. To nauczy psa pos�usze�stwa nawet w�wczas, gdy jest podniecony albo rozkojarzony. Gdybym m�g� porozmawia� cho�by pi�� minut z najlepszym przyjacielem cz�owieka, zada�bym mu takie oto pytania: Dlaczego zawsze wymiotujesz na dywan, mimo �e masz do dyspozycji tyle linoleum? Czy mo�esz mi wyt�umaczy�, dlaczego li�esz mnie po twarzy, kiedy dopiero co pi�e� z sedesu? Czemu tarzasz si� w r�nych �wi�stwach i taplasz si� w b�ocie, kiedy w�a�nie chc� ci� wzi�� do samochodu? Dlaczego nie chcesz je�� pokarmu, kt�ry kosztowa� mnie 40 dolar�w, skoro zawarto�� kociej kuwety uwa�asz za delicje? Czy musisz si� t�po we mnie wpatrywa�, kiedy ka�� ci zrobi� co� przy go�ciach, cho� wykonujesz te same polecenia bezb��dnie, kiedy jeste�my sami? Jakim cudem udaje ci si� linie� w taki spos�b, �e ciemne w�osy przyczepiaj� si� do mojego jasnego garnituru, a jasne do granatowej marynarki? Dlaczego z upodobaniem bekasz mi prosto w twarz? Organizowanie czasu i nadz�r Szcz�liwy pies zna swoje miejsce w rodzinie. Jego pozycja w hierarchii zale�y od zachowania wobec niego. Wszelkie wnioski, jakie wyci�ga z twojego post�powania, mieszcz� si� w w�skich granicach psiego pojmowania �wiata. Je�li pies ci� poszturchuje, a ty go g�aszczesz, pies nie pomy�li sobie; "m�j pan mnie g�aszcze, bo mnie kocha". W jego rozumieniu wyda� ci polecenie, a ty je wykona�e�. Musisz psu uzmys�owi�, �e ty jeste� panem, czyni�c to w spos�b dla niego zrozumia�y. Wykorzystaj ka�d� okazj�. Je�li chcesz, by pies traktowa� ci� z szacunkiem, twoje zachowanie musi by� dla niego jasne. Ka�dy kontakt z psem stwarza okazj� do szkolenia. To proste - albo ty szkolisz psa, albo on ciebie. Je�li chcesz osi�gn�� rewelacyjne wyniki w ci�gu trzech dni, skorzystaj z pi�ciu prostych rad: ;;,; Zanim ty zrobisz co� dla psa, pies powinien zrobi� co� dla ciebie. Psia wersja "powiedz �prosz�" uczy zwierz�, �e op�aca si� s�ucha� w�a�ciciela. Zanim zrobisz co�, co pies lubi: pog�aszczesz go, nakarmisz, pobawisz si� z nim, we�miesz go na r�ce, utulisz, poca�ujesz, rzucisz mu zabawk� albo wypu�cisz go na dw�r wydaj mu polecenie. Je�li nie podporz�dkuje si� od razu, spokojnie wyegzekwuj pos�usze�stwo, a nast�pnie pochwal psa i zr�b to, czego od ciebie chcia�. Pies wkr�tce doceni korzy�ci, jakie p�yn� z pos�usze�stwa wobec pana. B�dzie pos�uszny z w�asnej woli, nie za� z przymusu. ale Kiedy jeste� w domu, po�wi�caj psu nie wi�cej ni� 10 minut w ci�gu godziny. Gdyby� szkoli� swego psa, u�ywaj�c jedzenia jako zach�ty, nie karmi�by� go przecie� dwadzie�cia razy dziennie. Kolejny kawa�ek herbatnika nie sk�oni�by go w�wczas do wykonania polecenia. To samo dotyczy twego zainteresowania psem. Je�li chcesz, by twoje pochwa�y odnosi�y jaki� skutek, nie chwal psa za byle co. Co psa obchodzi twoje "dobry piesek", skoro ju� od 15 minut drapiesz go po grzbiecie, sam gapi�c si� w telewizor? Pozw�l mu st�skni� si� za swoj� pochwa��. Nie powtarzaj polecenia. Pies nie jest g�uchy ani t�py. Powtarzaniem sk�aniasz go tylko, by przesta� ci� s�ucha�. To jest polecenie, a nie lu�no rzucona propozycja. Chwal psa wylewnie, kiedy jest pos�uszny. Pochwa�y to psia pensja; nie b�d� sk�py. Premia za dobrze wykonan� prac� jest r�wnie mile widziana przez psy, jak przez ludzi. Kiedy jeste� w domu, trzymaj psa na smyczy. Staraj si� nie puszcza� jej z r�k; w pozosta�ym czasie pies mo�e ci�gn�� j� za sob�, byle pod twoim nadzorem. Zanim pies zacznie s�ucha� s�ownych polece�, musi si� nauczy� reagowa� na smycz. Dzi�ki niej mo�esz spokojnie egzekwowa� pos�usze�stwo. W przeciwnym razie b�dziesz wci�� goni� za psem, �apa� go i na niego krzycza�. NIGDY nie zostawiaj bez nadzoru psa w obro�y zaciskowej albo na smyczy. Je�li pies gryzie smycz, zastosuj korekt� tego zachowania, a nast�pnie spryskaj smycz �rodkiem odstr�czaj�cym Bitter Apple. Najcz�stsze nieporozumienia zwi�zane ze szkoleniem Szkolenie jest sprzeczne z natur�. Pies to zwierz�. Powinien by� wolny i robi� to, na co ma ochot� Pogl�d, kt�ry �wiadczy tyle� o mi�o�ci do zwierz�t, ile o zupe�nej ignorancji. W�a�nie dlatego, �e pies jest zwierz�ciem stadnym, potrzebuje porz�dku, ogranicze� i nadzoru. To "wolno��" robienia w twoim domu tego, na co ma ochot�, jest sprzeczna z natur�. Tego rodzaju wolno�� oznacza dla psa brak przewodnika stada. To tak, jakby dziecko obudzi�o si� pewnego dnia i stwierdzi�o, �e rodzice je opu�cili. "Wolno��" mo�e go tylko zestresowa� i zdezorientowa�, doprowadzi� do nadpobudliwo�ci, niekontrolowanego szczekania, gryzienia przedmiot�w, niepewno�ci siebie, a nawet agresji. Post�puj zgodnie z natur�: b�d� przyw�dc� swego psa. CZYTW�J PIES JEST NACHALNY? Czy pies poszturchuje ci�, �eby� go pog�aska�? Czy szczeka, kiedy chce dosta� biszkopta? Je�li tak, jest nachalny. Psy nachalne podbijaj� serca w�a�cicieli �agodnym spojrzeniem br�zowych oczu, rozmerdanym ogonem i nieugi�t� wol� postawienia na swoim. Nie wiadomo jak i kiedy, prze