"Elementarz Mahamudry" - Garma C.C. Chang SPIS TREŚCI 1. Teoria • Centralna nauka tantry tybetańskiej • Sięganie w głąb esencji umysłu - niekłopotliwa Mahamudra • Mahamudra - droga wyzwolenia • Uwagi o Mahamudrze 2. Pieśni nauczające • Tilopa: Mahamudra Upadesia • Milarepa: Pieśni Mahamudry • III Karmapa: Modlitwa Mahamudry 3. Wskazówki do nauki i ćwiczeń • Charakterystyczne cechy ćwiczenia Mahamudry Mahamudra - Centralna Nauka Tantry Tybetańskiej Tantra tybetańska jest formą praktycznego buddyzmu. Posiada ona pełnię metod i technik, umożliwiających zastosowanie w praktyce wszystkich nauk Mahajany. W przeciwieństwie do teoretycznych form Buddyzmu - jak na przykład Sautrantika, Waibhaszika, Jogaczara, Madjamika, Hua Jen, Tien Tai itd. - buddyjska tantra kładzie największy nacisk na ćwiczenie i urzeczywistnienie, a nie na spekulacje filozoficzne. Główne ogólne pojęcia Mahamudry można ująć następująco: 1. Cały byt i wszystko, co się przejawia można odnieść do osobistego doświadczenia; doświadczenie to dokonuje się wewnątrz własnego umysłu, a umysł jest źródłem i twórcą wszystkich rzeczy. 2. Umysł jest nieograniczenie wielkim, niewymiernie głębokim oceanem możliwości; jego nieograniczoność i głębia są nieosiągalne dla niewtajemniczonego. 3. Ten, kto osiągnął całkowite urzeczywistnienie i pełną kontrolę nad własnym umysłem, jest Buddą, a ci, którzy tego nie osiągnęli są istotami nieoświeconymi. 4. Buddowie są oświeconymi istotami żyjącymi, a istoty żyjące są nieoświeconymi Buddami. 5. Ten nieograniczony, wszechobejmujący umysł Buddy jest poza rozumieniem i wszelkimi właściwościami. Najlepsza i najbliższa prawdy definicja mogłaby brzmieć: "Umysł Buddy jest Niewyczerpaną, Świetliście-Pustą Świadomością". 6. Świadomość istot żyjących jest ograniczona, świadomość zaawansowanego jogina jest oświecona; oświecony bodhisattwa ma świetliście-pustą świadomość, a świadomość Buddy jest Niewyczerpaną Świetliście-Pustą Świadomością. 7. Wszystkie nauki buddyjskie są tylko zaznaczeniem najważniejszych "wewnętrznych" punktów, przygotowaniem, wskazówkami kierunku prowadzącymi do rozwinięcia tej Niewyczerpanej Świetliście-Pustej Świadomości. 8. Gdy ten Stan Buddy rozwinie się całkowicie, powstaje wówczas nieograniczone współczucie, a wszelkiego rodzaju pożyteczne czyny dokonują się zupełnie spontanicznie. 9. W zależności od predyspozycji ucznia znane są dwie drogi rozwinięcia Umysłu Buddy: Droga Metod i Droga Wyzwolenia. Pierwsza kładzie nacisk na ćwiczenie poskromienia prany (energii), a druga na ćwiczenie poskromienia umysłu. Obie jednak bazują na podstawowym twierdzeniu tantry o identyczności umysłu i prany. Zasadę identyczności umysłu i prany można krótko przedstawić w następujący sposób: świat jest złożony z różnych, przeciwstawnych sobie sił w "antytetycznej" relacji, tak jak: pozytywny i negatywny, noumen i fenomen (rzecz sama w sobie i zjawisko będące przedmiotem postrzegania), potencjalność i manifestacja, przejawienie i pustość, umysł i prana itd. Każda z tych dwójni, chociaż widocznie antytetyczna, jest nierozdzielną jednością. Dualne siły, które widzimy wokół nas, mają faktycznie "jedną" istotę manifestującą się w dwóch różnych formach. Gdy się opanuje, oswoi, przeobrazi, poszerzy, wyostrzy, uwzniośli i wysublimuje swoją świadomość, czyli swój umysł, to samo stanie się wówczas z praną - i na odwrót. Ćwiczenie podkreślające opanowanie i ujarzmienie prany nazywa się "Jogą z formą" (formą zewnętrzną, w której się rzeczy przejawiają), albo "Drogą Metod". Ćwiczenie podkreślające poskromienie i ujarzmienie umysłu nazywa się "Jogą bez Formy" (bez formy, w której przejawiają się rzeczy) albo "Drogą Wyzwolenia". Pierwsza droga jest trudnym, wymagającym wysiłku, mozolnym typem praktyki jogi, a druga - naturalnym, łatwym i niekłopotliwym sposobem, znanym jako Mahamudra. Sięganie W Głąb Esencji Umysłu Niekłopotliwa Mahamudra Ćwiczenie wnikania w esencję umysłu jest łatwą i bezwysiłkową medytacją Mahamudry. Nie jest to medytowanie nad czymś, lub na coś, lecz po prostu spontaniczne i wspaniałe działanie własnego umysłu, co stanowi szczyt i kwintesencję wszystkich nauk buddyjskich. Dla tych, którzy jeszcze nie przekroczyli "bramy" jest to najtrudniejsza ze wszystkich medytacji, lecz dla tych, którzy już ją przekroczyli, medytacja ta jest najłatwiejsza. Wszystkie inne ćwiczenia i praktyki są tylko przygotowaniem do niej. Najważniejsze jest tutaj poznanie natury własnego umysłu lub przynajmniej ujrzenie jej przez krótką chwilę. Gdy jogin raz pozna naturę umysłu, wtedy jest w stanie w każdym czasie i w każdym miejscu bez trudności sięgnąć wgłąb esencji umysłu. Niezależnie od tego, czy coś robi, czy odpoczywa, zawsze jasno i przejrzyście promieniuje w nim świetliście-pusta świadomość. Chociaż po rozpoznaniu czy spostrzeżeniu istoty umysłu pozostaje jeszcze do przebycia bardzo długa droga, wszyscy buddyjscy mędrcy uważają ten pierwszy przebłysk za najważniejszy, za coś, czego na początku musi spróbować każdy jogin. Gdy raz przekroczy się tę nieistniejącą bramę ("bramę bez bramy"), medytacja nie jest już więcej ćwiczeniem ani wysiłkiem. Staje się ona odtąd naturalnym i spontanicznym aktem. Czy się siedzi, czy chodzi, mówi czy śpi - cała ta działalność i wszystkie potrzeby życiowe stają się wspaniałymi medytacjami. W żadnym przypadku wysiłek nie jest konieczny, o nic nie trzeba walczyć. Aby jednak przekroczyć tę nieistniejącą bramę, należy ciężko pracować z tym medytacyjnym ćwiczeniem "nie ćwiczenia", krocząc drogą Zenu czy Mahamudry. Mahamudra - Droga Wyzwolenia Droga wyzwolenia lub "joga bez formy" jest najprostszą i najbardziej bezpośrednią metodą osiągnięcia Umysłu Buddy - jest naturalnym i spontanicznym ćwiczeniem, które omija wiele przygotowań, wytężonych praktyk i kolejnych stopni występujących w innych typach jogi. Jej istota polega na możliwości doprowadzenia ucznia przez Guru do ujrzenia wrodzonego Umysłu Buddy w jego pierwotnym i naturalnym stanie. Dzięki temu pierwszemu bezpośredniemu przeżyciu "wglądu" uczeń stopniowo uczy się umacniać, rozszerzać i pogłębiać pierwotny stan umysłu. W końcu to postrzeganie wejdzie mu "w krew" i zakończy się całkowitym oświeceniem. Ćwiczenie to zwie się Mahamudrą. A. Pierwsze ujrzenie przez ucznia wrodzonego stanu umysłu może być osiągnięte w dwojaki sposób: albo samodzielnie poprzez praktykę jogi Mahamudry, albo poprzez "przykładowe" ("ukazujące") zademonstrowanie przez Guru. Pierwsza droga zakłada, że uczeń sam medytuje według wskazówek Guru, a druga polega na spowodowaniu przez Guru nagłego otwarcia się umysłu ucznia. B. Centralna nauka Mahamudry polega na dwóch zasadniczych punktach: odprężeniu i braku wysiłku. Wszystkie cierpienia i namiętności z natury związane są z napięciami. W przeciwieństwie do tego, wyzwolenie jest inną nazwą "doskonałego odprężenia" ("rozluźnienia"). Przeciętny człowiek, opanowany od długiego czasu przez głęboko zakorzenione przyzwyczajenia uważa, że osiągnięcie stanu głębokiego rozluźnienia to rzecz najtrudniejsza lub w ogóle niemożliwa. Tak więc, by umożliwić mu to osiągnięcie konieczne są wskazówki i ćwiczenia. Dlatego też głównym zadaniem Mahamudry jest nauczenie jogina, jak odprężyć umysł, a tym samym, jak spowodować rozwój jego pierwotnego umysłu. Paradoksem jest, że nieobecność napięcia (odprężenie) jest jeszcze trudniejsza do osiągnięcia, niż wysiłek. Wymaga to długiej praktyki, by w każdym czasie i w każdych warunkach być swobodnym i wolnym od trosk. Gdy stale rozluźnia się umysł i potrafi się utrzymać go spontanicznym i wolnym od wszelkiego kurczowego chwytania się, to wrodzony Umysł Buddy wkrótce zabłyśnie. Uwagi o Mahamudrze Mahamudra, "Wielki Symbol", jest praktycznym zastosowaniem nauki o Sunjacie. Sunjata (Pustość) jest podstawową zasadą podkreślającą niesubstancjonalność wszystkich istot. Jest to najważniejsza nauka buddyzmu Mahajany i tantry tybetańskiej. Według niektórych uczonych tybetańskich, Madhjamika (Środkowa Droga) jest nauką Sunjaty w swej ogólnej formie, podczas gdy Mahamudra jest nauką wprowadzającą zasady Madhjamiki do praktyki. Dlatego też często Madhjamikę określa się mianem "teorii Pustości", a Mahamudrę "praktyką Pustości". Wydaje się stosowne powiedzenie kilku słów o pojęciu Pustości (pustki). Gdy mówimy: "dom jest pusty" zwykle mamy na myśli, że nie ma w nim mieszkańców, ale buddyjska "pustka" nie oznacza nieobecności. Gdy mówimy: "cała dzielnica jest teraz pusta" myślimy, że przedtem były tam domy, a teraz ich nie ma. Jednak buddyjska "pustka" nie oznacza wymazania ani zniknięcia. "Pustość" jest trudna do zdefiniowania i opisania. Można powiedzieć mnóstwo rzeczy o tym, czym "pustka" nie jest, ale bardzo mało o tym, czym ona jest. "Pustość" oznacza względną, płynną, nieokreśloną i nie dającą się ująć naturę wszystkich rzeczy. Z filozoficznego punktu widzenia pojęcie to określa złudną i podobną do snu naturę zjawisk; psychologicznie oznacza całkowite wyzwolenie od wszystkich przywiązań. *** Szkoła "Ustnego Przekazu" (Kagyupa) i Stara Szkoła (Njingmapa) w Tybecie uważają Mahamudrę za najwyższą i najważniejszą ze wszystkich nauk Buddyzmu. *** Samoświadomość (samo-postrzeganie się, bycie postrzeganym przez siebie), czyli postrzegająca siebie zdolność świadomości jest według Jogaczary umysłem per se (samym przez się). Funkcją samoświadomości (samopostrzegania się) jest bycie świadomym tej świadomości (świadomym swojej przytomności); jest to czysta świadomość (postrzeganie) bez żadnych przedmiotowych treści (zawartości). Kształtowanie, rozwijanie tej czystej świadomości (postrzegania) jest podstawowym ćwiczeniem Mahamudry. *** "Czyż stawanie się naszego własnego umysłu pustym nie nazywa się osiąganiem Stanu Buddy?" /Milarepa/ Mahajana naucza, że zjawisk stawania się pustym i stawania się pełnym nie da się od siebie oddzielić. Usuwanie z umysłu np. namiętności i niewiedzy jest równocześnie napełnianiem go czymś innym, np. przekraczającą mądrością i współczuciem. Najważniejszą instrukcją Mahamudry jest rozluźnienie. Tylko dzięki całkowitemu odprężeniu umysłu można ujrzeć jego esencję. Medytacyjna technika niewysilania się, niedziałania (niewytężania się) jest najważniejszą nauką Mahamudry. *** Większość znanych technik medytacyjnych służy rozwijaniu koncentracji umysłu, to znaczy: przed okiem umysłu powinien być stale utrzymywany jakiś przedmiot. Innymi słowy: wymagany jest w nich wszystkich wysiłek umysłu. Ale medytacja Mahamudry jest zupełnie innego rodzaju. Jest całkiem naturalna i pozbawiona wysiłku, a w umyśle jogina nie jest utrzymywany żaden przedmiot jakiegokolwiek rodzaju. W porównaniu z metodą Mahamudry wszystkie inne praktyki medytacyjne są tylko chwilowymi środkami i pośrednimi etapami. *** "Buddy nie można znaleźć poprzez szukanie; spójrz na swój własny umysł." /Milarepa/ To zdanie jest wyjątkowo ważne, bowiem reprezentuje istotę nauki Mahamudry. W powszechnym Buddyzmie naucza się, by szukać Oświecenia i osiągnąć Stan Buddy; w Mahamudrze Guru ukazuje uczniowi, że własny umysł jest Buddą i dlatego szukanie czegoś poza nim, nawet Stanu Buddy, byłoby stratą czasu. *** Według nauki o identyczności umysłu i prany (oddechu), umysł nie może funkcjonować bez wsparcia oddechu, tak jakby "na nim jechał". Prana wprawia umysł w ruch. To jest nauka o "jechaniu umysłu na oddechu". *** Mimo faktu, że istoty umysłu nie da się opisać, można ją unaocznić poprzez trzy główne właściwości: samo-postrzeganie, samo-oświecenie i samo-szczęśliwość, których - mimo iż są stale obecne - nieinicjowany uczeń nie jest świadom. Być świadomym świadomości (samopostrzegania) znaczy: przybliżyć się do progu Oświecenia. Mędrcy buddyjscy, którzy odkryli w mistycznych doświadczeniach, że umysł sam z siebie jest świetlisty i uszczęśliwiający, mówią o samooświeconym i samouszczęśliwionym aspekcie umysłu. *** Wgląd, medytacja i działanie, czyli wgląd (intuicja), ćwiczenie się i postępowanie: "Wgląd" jest poznaniem czyli rozpoznającym spojrzeniem na podstawową prawdę, na której bazują wszystkie medytacje i która kieruje całą duchową praktyką. "Praktyka" albo "ćwiczenie się" dotyczy jogicznego, medytacyjnego doskonalenia się we wglądzie. "Postępowanie" dotyczy stanu, w którym jogin wykonując swe codzienne czynności pozostaje zatopiony we wglądzie. Pojęcia te ilustruje następujący przykład: w przypadku nauki Mahamudry "wgląd" jest rozumieniem pustej natury umysłu, "ćwiczenie się" jest postępującym zagłębianiem się w to rozumienie, a "postępowanie" jest utrzymywaniem tego wglądu w codziennej aktywności, co oznacza, że jogin w czasie zmiennych sytuacji codziennego życia pamięta o swoim doświadczeniu medytacyjnym i utrzymuje je żywym. Pieśni nauczające Tilopa: Mahamudra Upadesia Są to ustne nauki o Mahamudrze, udzielone Naropie przez Tilopę nad brzegiem Gangesu. Z sanskrytu na tybetański przełożył Cziekji Lodrö, Marpa Tłumacz. Pokłon pierwotnej mądrości przejawiającej się dwojako. Mahamudra nie może być opisana, jednak ty, rozwijający oddanie dla Guru, wyćwiczony w ascezie, z doskonałą cierpliwością znoszący cierpienia, inteligentny Naropo weź to sobie do serca, mój uczniu, któremu sprzyja los. Kie -ho! Spójrz na naturę świata, który jest przemijający jak obłoki lub sen; obłoki i sen są pozbawione realnej egzystencji. Rozwiń więc wyrzeczenie i poniechaj wszelkich światowych zajęć. Wyrzecz się sług i rodziny, przyczyn żądz i nienawiści. Medytuj samotnie w lasach i miejscach odosobnienia. Przebywaj w stanie nie-medytacji. Jeśli osiągnąłeś "nie chcieć nic więcej osiągnąć", to osiągnąłeś Mahamudrę. Dharma samsary jest przyczyną żądz i nienawiści, jest bez znaczenia. Wszystko co stwarzamy jest bez substancji; poszukuj zatem ostatecznej esencji. Dharma umysłu nie może rozpoznać znaczenia transcendentnego umysłu. Dharma działania nie może odkryć sensu nie-działania. Jeśli chcesz urzeczywistnić przekraczający umysł i nie-działanie, odetnij korzeń myślenia i pozwól pozostać świadomości niezasłoniętą. Pozwól wodom strumienia umysłu pozostać niezmąconymi. Nie próbuj zatrzymać wyobrażeń, lecz pozwól im uspokoić się samym przez się. Jeśli nie ma odrzucania ani przyjmowania, jesteś wolny w Mahamudrze. Kiedy utniesz korzenie drzewa, usychają liście i gałęzie. Tak samo, gdy odetniesz korzeń myślenia uspokoją się aktywności umysłu. Ciemności nagromadzone od tysięcy kalp rozjaśni jedna pochodnia. Tak samo, jedna tylko chwila doświadczenia świetlistego umysłu rozpuści zasłony karmicznych nieczystości. Wy, ludzie o małej inteligencji, którzy nie możecie tego pojąć skoncentrujcie się na oddechu i praktyce uważności. Poprzez różne pozycje oczu i techniki koncentracji ćwiczcie swój umysł, aż pozostanie w stanie naturalnego wyciszenia. Jeśli spostrzegasz otwartą przestrzeń, rozpuszczają się sztywne wyobrażenia o centrum i trwałych ograniczeniach. Tak samo, gdy umysł spostrzega umysł ustają wszelkie mentalne aktywności; będziesz przebywał w stanie nie-myślenia i rozwiniesz najwyższą Bodhiczittę. Para wznosząca się od ziemi zmienia się w obłoki i znika w przestworzach. Nie wiemy gdzie podziewają się niknące obłoki. Tak samo rozpuszczają się fale myśli powstających z myślenia pojęciowego, gdy umysł spostrzega umysł. Przestrzeń nie ma kształtu ani koloru; nie podlega zmianom, nie zostaje zabarwiona przez biel lub czerń. Tak samo świetlisty umysł nie ma koloru ani kształtu; nie jest zabarwiany przez biel lub czerń - cnotę lub nieprawość. Czystej i świecącej natury słońca nie mogą przyćmić ciemności tysiąca kalp. Tak samo świetlista esencja umysłu nie może być przyćmiona przez trwającą kalpy samsarę. Chociaż mówi się, że przestrzeń jest pusta, jednak istota przestrzeni nie może być opisana. Chociaż mówi się, że umysł jest świetlisty, nie oznacza to jego istnienia. Przestrzeń nie jest o nic zaczepiona, tak samo umysł Mahamudry nie lgnie do niczego. Spocznij rozluźniony w naturalnym stanie nie poprawiając niczego. Nie ma wątpliwości, że rozpuszczą się twoje więzy. Istota umysłu jest jak przestrzeń, dlatego umysł zawiera wszystko. Pozwól ruchom ciała być naturalnie rozluźnionymi. Skończ z próżnym gadulstwem, pozwól twej mowie być echem. Nie rozmyślaj, lecz odważ się poznać Dharmę Wielkiego Skoku. Ciało nie ma substancji, jest jak wydrążona rurka bambusa. Umysł jest jak przestrzeń i nie ma konkretnego miejsca, w którym myśli by powstawały. Puść myślenie: nie trzymaj go sztywno ani nie pozwalaj mu błądzić. Rozwinąć go, to znaczy osiągnąć najwyższe Oświecenie. Jeśli umysł nie ma przedmiotu postrzegania, jego istota jest świetlista. Poznasz Drogę Buddy, jeżeli ścieżka medytacji zniknie. Jeśli medytujesz nie-medytowanie, osiągniesz najwyższe Przebudzenie. Oto królewski sposób widzenia - przekracza on lgnięcie i chwytanie. Oto królewska medytacja - umysł się nie błąka. Oto królewski sposób działania - bez ambitnych dążeń. Kiedy nie ma nadziei ani obaw, urzeczywistniłeś cel. Niestworzona alaja nie ma nawyków ani zasłon. Pozwól spocząć umysłowi w nie-stworzonym istnieniu; nie czyń rozróżnień pomiędzy medytacją, a stanem po medytacji. Jeśli Dharma umysłu opróżni się z projekcji, osiągnięty zostanie królewski wgląd, wolny od ograniczeń. Nieograniczona i głęboka jest ta najbardziej królewska z medytacji. Bycie spoczywające samo w sobie bez wysiłku jest najbardziej królewskim sposobem działania. Bycie spoczywające samo w sobie bez nadziei jest najbardziej królewskim osiągnięciem. Na początku umysł jest jak rwący potok. Potem staje się jak Ganges płynący powoli. W końcu jest jak ocean - światła syna i matki spotykają się. Zwolennicy Tantr i Pradżniaparamity, Winaji, Sutr i innych religii - - ze swymi tekstami i filozoficznymi dogmatami nie poznają świetlistej Mahamudry. Bez myśli, bez pragnień, spoczywając w sobie samym, istniejąc z siebie samego, bądź jak fale na wodzie. Istota ślubów samaja jest złamana, gdy myślisz kategoriami nakazów. Jeśli nie szukasz i nie lgniesz do zrozumienia, nie odchodząc jednak nigdy od najwyższego, wówczas jesteś świętym praktykującym, pochodnią rozświetlającą ciemności. Jeśli jednak jesteś bez żądz i nie chwytasz się skrajności, poznasz Dharmy wszystkich nauk. Jeśli trudzisz się tym dążeniem, wtedy sam uwolnisz się z więzienia samsary. Jeśli medytujesz w ten sposób, spalisz zasłony karmicznych nieczystości i dlatego będziesz znany jako "pochodnia nauki". Niewiedzący ludzie, nie oddający się w pełni tej nauce, będą przez ciebie wyzwoleni z oceanu samsary. Jakie to żałosne, że istoty niższych światów cierpią tak bez końca. Każdy, kto pragnie wyzwolić się z cierpienia, powinien szukać mądrego Guru. Wypełniony błogosławieństwem umysł będzie wyzwolony. Jeśli szukasz Karma-Mudry, powstanie mądrość zjednoczenia szczęśliwości i pustości. Sprowadź je w dół i pozwól powstać mandali. Przeprowadź ją do centrów i rozprzestrzeń po ciele. Jeśli nie ma w tym żądzy, powstanie zjednoczenie szczęśliwości i pustości. Uzyskaj długie życie bez białych włosów, a będziesz wzrastać jak księżyc. Bądź promieniujący, a twoja siła będzie doskonała. Gdy szybko osiągnąłeś zwyczajne siddhi, poszukaj nadzwyczajnych siddhi. Oby te dokładne pouczenia w Mahamudrze pozostały w sercach szczęśliwych istot. Sześć reguł Tilopy Nie neguj, nie zawieszaj, nie szukaj błędu, nie koncentruj, nie oceniaj, lecz niech będzie właśnie tak. Milarepa: Pieśni Mahamudry Doskonała Pewność Mahamudry Gdy powróci się do pierwotnego stanu umysłu, wszelkie złudne myśli rozpuszczają się same z siebie w królestwo ostatecznej rzeczywistości. Nie można już znaleźć tego, który powoduje cierpienie i tego, który cierpi. Najbardziej wyczerpujące studiowanie Sutr nie nauczy nas więcej, niż to. Mahamudra, Nauka Potężna w Działaniu, Łatwa w Ćwiczeniu Ja, jogin Milarepa, widzę esencję. Leży ona odsłonięta przed moim przenikającym spojrzeniem. Widzę to, co znajduje się poza wszelkimi słowami, bez osłon, jak przejrzyste niebo. Gdy wszystko puszczam, widzę rzeczywistość. Gdy rozluźniony spoczywam w spokoju, poznaję pustość wszystkiego i każdego. Rozluźniam się, rozpuszczam i udaję się do królestwa siebie samego; Puszczam swobodnie, a w strumieniu świadomości czyste i nieczyste stają się jednym Ponieważ niczego nie szukam, wszystkie myśli i wyobrażenia są odcięte; Pułapki samsary na zawsze zniknęły. Odkąd poznałem, że Budda i mój umysł są jednym, nie tęsknię już za doskonałością. Jak słońce wypiera ciemności, tak gdy przychodzi urzeczywistnienie same z siebie znikają wszystkie namiętności i żądze. Wgląd, Medytacja, Działanie Kto - bez rozproszenia - jest w stanie ujrzeć własny umysł, ten nie potrzebuje już słów i gadaniny. Kto potrafi pogrążyć się w samoświadomości, ten nie potrzebuje siedzieć sztywno jak trup. Kto pozna istotę wszystkich zjawisk, u tego namiętności znikną same z siebie. Kto nie nosi już w sercu pożądań i nienawiści, ten nie potrzebuje więcej udawać ani naśladować. Wielka mądrość oświecenia pozostawia daleko za sobą Samsarę i Nirwanę, nie może być ona osiągnięta przez chcenie. Można ją osiągnąć tylko z błogosławieństwem i pomocą prawdziwego przekazu. Mahamudra - Nauka, Którą Można Stale Praktykować Czy chodzisz, siedzisz czy też śpisz, zawsze spoglądaj w swój umysł,; nieustannie i bez przerwy. Jest to ćwiczenie warte wysiłku. III Karmapa: Modlitwa Mahamudry Ta stosunkowo krótka modlitwa zawiera wszystkie istotne nauki Mahamudry. Namo Guru (Pokłon dla Guru) 1. Oby wszyscy Lamowie i bóstwa Mandali Jidama, Buddowie i ich Synowie trzech czasów i dziesięciu kierunków spoglądali na mnie z miłością i dobrocią i zesłali fale inspirujących mocy tak, aby moje dążenie do Najwyższego Urzeczywistnienia wypełniło się. 2. Oby niewzburzony trzema wirami potok dobrej karmy wypływający ze śnieżnych gór czystych intencji i czynów, niezliczonych istot i moich, wpłynął do oceanu czterech ciał Buddy. 3. Dopóki to się nie spełni, obym przez wszystkie żywoty, narodziny za narodzinami nie zetknął się z negatywną karmą i cierpieniem, lecz cieszył się dobrem oceanu szczęścia i doskonałości. 4. Uzyskawszy Cenne Ludzkie Odrodzenie, posiadając zaufanie, pilność i mądrość, polegając na dobrym duchowym nauczycielu, otrzymawszy istotne nauki i praktykując je właściwie obym we wszystkich żywotach doświadczał błogosławieństwa Dharmy. 5. Słuchanie i studiowanie pism oddala zasłony niewiedzy; rozważanie ustnych objaśnień niweczy wątpliwości; światło mądrości zrodzone z medytacji rozjaśnia prawdziwą naturę egzystencji; oby wzrastała promienność mądrości płynącej ze słuchania, przemyśliwania i medytacji. 6. Podstawą jest Podwójna Prawda, wolna od skrajności; Podwójne Nagromadzenie jest Ścieżką, wolną od ograniczeń; Owocem jest Podwójny Rezultat wolny od pomieszania Samsary i pasywności Nirwany; Obym wciąż spotykał tę naukę wolną od wszelkich błędów. 7. Tym, co jest do oczyszczenia, jest sam umysł - pustka i przejrzystość nierozdzielne; Tym, co oczyszcza, jest wadżra-joga Mahamudry; Sczyszczane są splamienia pochodzące z pomieszania; Oby dzięki temu urzeczywistnił niesplamioną Dharmakaję. 8. Rozwianie wątpliwości przynosi pewność właściwych poglądów; Utrzymywanie niezachwianej uważności jest istotą medytacji; Najwyższym działaniem jest wprowadzenie w życie wszystkich aspektów medytacji; Obym posiadł zaufanie do poglądów, medytacji i działania. 9. Wszystkie zjawiska są projekcjami umysłu, Lecz nie ma czegoś takiego jak umysł; jego natura jest pusta. Jest pusty i bez ograniczeń - w nim wszystko może się zdarzyć. Widząc to, obym odciął korzeń pomieszania. 10.Manifestacje umysłu nie mają egzystencji same w sobie, lecz widziane są błędnie jako przedmioty. Z powodu tej niewiedzy powstaje poczucie "siebie". Poprzez lgnięcie do dualizmu "przedmiot-podmiot", wędrujemy zagubieni w Samsarze. Obym odciął tę niewiedzę i pomieszanie u samego korzenia. 11.Nie ma niczego, co byłoby Rzeczywistością, nawet Buddowie jej nie widzą. Nie jest to jednak nicością, gdyż jest podstawą Samsary iNirwany. Nie jest również paradoksalnym połączeniem skrajności - Środkowa Droga jest wolna od takich ograniczonych poglądów. Obym urzeczywistnił istotę dharmy nieograniczonego umysłu. 12."To jest tym" nie jest żadnym stwierdzeniem i nie ma podstaw do zaprzeczania: "To nie jest tym". Nieuwarunkowana i niezłożona Dharma jest poza pojęciowym zrozumieniem. Obym z głębokim przekonaniem zrozumiał tę najwyższą prawdę. 13.Dopóki się tego nie urzeczywistni, krąży się w Samsarze, urzeczywistniwszy to, jest się Buddą. Bez jakiegokolwiek stwierdzania lub zaprzeczania obym urzeczywistnił istotę Dharmaty, podstawę wszystkiego. 14.Zjawiska są umysłem i pustka jest umysłem. Urzeczywistnienie jest umysłem i iluzja jest umysłem. Powstawanie jest umysłem i znikanie jest umysłem. Obym widząc wszystko jako umysł odciął błędne pojęcia. 15.Nie fałszując medytacji pojęciowym dążeniem, nieporuszony wiatrem światowych rozrywek, wiedząc jak spocząć w spontanicznym, wolnym przepływie umysłu, obym osiągnął i utrzymał gotowość prawdziwej duchowej praktyki. 16.Gdy ustają fale grubych i subtelnych myśli wody umysłu uciszą się same przez się. Obym osiągnął niewzburzony rozproszeniem i ospałością spokój głębokiego oceanu Wyciszającej Medytacji. 17.Nieprzerwane obserwowanie umysłu, którego nie da się obejrzeć, jest przenikającym Wglądem. Obym odciął wątpliwości czy to "jest" czy "nie jest" i bez pomieszania poznał naturę swej własnej istoty. 18.Patrząc na przedmioty, nie widzę żadnych przedmiotów, gdyż są one umysłem; obserwując umysł nie widzę żadnego umysłu, gdyż jego istota jest pusta; Przez widzenie tego jednocześnie, samo przez się opada dualistyczne przywiązanie; obym w ten sposób urzeczywistnił przejrzyste światło prawdziwej natury umysłu. 19.To bycie wolnym od wytworów umysłu jest Mahamudrą (Wielkim Symbolem); jest Madhjamiką (Drogą Środka), byciem wolnym od wszelkich ograniczeń; zwie się to również Maha-Ati (Wielką Doskonałością), która wszystko zawiera. Obym posiadł ufność, że przez zrozumienie jednego wszystko jest zrealizowane. 20.Wielka Szczęśliwość, poza przywiązaniem, jest nieustająca; Przejrzyste Światło, poza pojęciami, jest nieprzyćmione przez żadne zasłony; stan przekraczający rozumowe pojęcie jest spontaniczny; obym stale z łatwością ich doświadczał. 21.Oby lgnięcie do przyjemnych doświadczeń uwolniło się samo przez się, a natura złych myśli i pomieszania ujrzana była jako czysta niczym przestrzeń. Z prostym umysłem, bez dodawania, odcinania lub dążenia do czegoś, obym urzeczywistnił prawdę Dharmaty, wolną od sztuczności. 22.Wszystkie istoty mają od zawsze naturę Buddy, lecz nie widząc tego błądzą w nie mającej końca Samsarze. Obym dla tych, którzy nieustannie doświadczają cierpienia, rozwinął bezgraniczne współczucie w strumieniu mojego życia. 23.Chociaż bezgraniczne, nieprzerwane współczucie jest naturalną cechą umysłu i przejawia się wolnym strumieniem miłości, to jednak jego istota jest pusta. Ta jednoczesność obu aspektów, przejawienia i pustości, jest najwyższą ścieżką. Obym dniem i nocą nigdy nie był oddzielony od tej medytacji. 24.Przez moc medytacji doskonalą się "oczy" i nadnormalne postrzeganie, dojrzewają czujące istoty i oczyszczają się pola Buddy. Obym wypełnił modlitwy spełniające dharmy Buddy i poprzez Doskonałość, Dojrzałość i Oczyszczenie osiągnął Stan Buddy. 25.Oby dzięki dobroci Buddów i ich Synów trzech czasów i dziesięciu kierunków, i poprzez moc wszelkich dobrych działań spełniły się usilne życzenia i modlitwy, moje i niezliczonych istot. Wskazówki do nauki i ćwiczeń Charakterystyczne Cechy Ćwiczenia Mahamudry Czcigodny Lama Kong Ka powiedział: Aby praktykować medytację Mahamudry, powinno się być najpierw inicjowanym przez kwalifikowanego Guru. Celem medytacji Mahamudry jest umożliwienie uczniowi przeżycia świetlisto-pustej świadomości. Tylko po przeżyciu tej "świadomości bez zawartości" uczeń może poprawnie praktykować Mahamudrę. Zanim to osiągnie, trudno będzie mu uwolnić się od uwikłania w myślenie przeciwieństwami podmiot - przedmiot, wznieść umysł do stanu bez przeciwieństw (nierozróżniania) i nie przywiązywać się. Aby pogłębić ten świetlisto-pusty stan umysłu uczeń powinien jak najczęściej praktykować podane tutaj istotne wskazówki. Kto potrafi pozostawić swój umysł tak, by trwał on bez rozproszenia w samoświadomości - ten potrafi już wszystko. Aby praktykować Mahamudrę uczeń powinien: - skończyć z rozróżniającym rozumowaniem - porzucić nawykowe myślenie "to przyjmuję, a tamto odrzucam" - dążyć do osiągnięcia takiego stanu, w którym Samadhi i wszelkie wykonywane czynności stają się jednym. Zanim do tego dojdzie, uczeń powinien ćwiczyć wyciszającą medytację, a dopiero potem, jako uzupełnienie, zastosować świadomość Mahamudry do swoich codziennych czynności. Trzy kluczowe zasady w praktyce Mahamudry (równowaga, odprężenie i naturalność): "Równowaga" oznacza stan zrównoważenia ciała, mowy i umysłu. W Mahamudrze zrównoważenie ciała osiąga się poprzez rozluźnienie go, zrównoważenie mowy poprzez uspokojenie oddechu, a zrównoważenie umysłu poprzez pozostawienie go nie lgnącym do niczego i nie wspierającym się na niczym. Jest to najlepsza droga, by uspokoić ciało, mowę i umysł. "Odprężenie" oznacza rozluźnienie umysłu, puszczenie wszystkiego, pozbycie się wszelkich idei i myśli. Gdy ciało i umysł są rozluźnione, można bez wysiłku przebywać w naturalnym stanie, który sam w sobie jest poza wszelkimi przeciwieństwami i równocześnie bez rozproszeń. "Naturalność" oznacza "nielgnięcie" do niczego i "nieodrzucanie" czegokolwiek, co znaczy, że ćwiczący nie czyni najmniejszego wysiłku żadnego rodzaju; pozostawia uczucia i umysł samym sobie - w spoczynku albo płynące - i nie pobudza ich ani nie ogranicza. Praktykowanie naturalności oznacza niewytężanie się i bycie spontanicznym. Można to podsumować w następujący sposób: Istotą równowagi jest nielgnięcie do niczego. Istotą odprężenia jest niechwytanie niczego. Istotą naturalności jest niewytężanie się. Pięć porównań unaoczniających doświadczanie Mahamudry: Pięć poniższych podobieństw unaocznia właściwe doświadczanie Mahamudry: • Olbrzymia otwartość podobna nieograniczonej przestrzeni. • Świadomość wszechobecna jak Ziemia. • Umysł niewzruszenie trwały jak góra. • Świadomość świadoma siebie, przejrzysta i promieniująca jak lampa. • Czysta świadomość, kryształowo przejrzysta i wolna od rozróżniających myśli. Doświadczenie Mahamudry można opisać również następująco: • Podobne do bezchmurnego nieba, nieskończenie rozległego i niczym nie przysłoniętego. • Podobne do oceanu bez fal, gdzie umysł jest stale wolny od rozróżniających myśli. • Podobne do lampy promieniującej w bezwietrzną noc; świadomość jest kryształowo-przejrzysta, świetlista i niezmienna. Jak ćwiczyć Mahamudrę? Aby ćwiczyć Mahamudrę utrzymuj ciało i umysł rozluźnione i spokojne, nie usiłując tego dokonać. Zaniechaj wszelkich wątpliwości i niepokojów i pozostań zrównoważony. W ćwiczeniu Mahamudry identyfikuj wszystko co cię spotyka z "Nienarodzoną Pustością"; pozostań naturalny i rozluźniony. Utrzymywanie ciała w rozluźnieniu i spokoju nie oznacza całkowitego zaniechania wszelkich czynności, lecz wykonanie ich spokojnie, w odprężeniu i spontanicznie. Utrzymywanie rozluźnionego i spokojnego umysłu nie oznacza uczynienia go niewrażliwym i pozbawionym uczuć, lecz służy wzmocnieniu i zintensyfikowaniu przejrzystej świetlistości jego czystej świadomości. Utożsamianie wszystkiego z Nienarodzoną Pustością oznacza, że ten, kto urzeczywistnił samoświadomość i jest w stanie ją utrzymać, przeżywa wszystko, co napotyka jako swobodne i puste. Pięć postaw oddalających od Mahamudry: 1. Można błędnie pojmować Pustość jako zaprzeczenie istnienia zarówno cnót jak i nieprawości, gdy nie wie się o tym, że Egzystencja i Pustka są w istocie tożsame i że prawda zawiera w sobie wszystkie zasady i wskazania etyczne. Owo błędne rozumienie Pustości oznacza odejście od właściwego punktu widzenia Mahamudry. Z drugiej strony, gdy posiada się tylko racjonalne zrozumienie tej prawdy, a nie chce się jej dogłębnie przeżyć, oznacza to, że zeszło się z właściwej drogi urzeczywistnienia Mahamudry. 2. Jeśli się nie wie, że w ćwiczeniu Mahamudry droga i cel są identyczne i że wszystkie wspaniałe osiągnięcia zawarte są już w samym ćwiczeniu, naraża się na niebezpieczeństwo sądzenia, że najpierw jest ćwiczenie, a urzeczywistnienie następuje po nim tak, jakby Oświecenie było wynikiem praktyki. Może to być prawdą na poziomie względnym, lecz z punktu widzenia Mahamudry oznacza to zejście z właściwej drogi. 3. Gdy praktykując Mahamudrę jest się w stanie uczynić wielki wysiłek, ale nie posiada się niezłomnej wiary w samą naukę, jest się narażonym na niebezpieczeństwo pielęgnowania "skrytej nadziei", że pewnego dnia znajdzie się naukę przewyższającą Mahamudrę. To także jest oznaką zejścia z właściwej drogi. 4. Kto nie wie, że zarówno leczenie jak i to, z czego należy się leczyć są w istocie identyczne, naraża się na niebezpieczeństwo pozostania przy poglądzie, że praktyka Dharmy (uzdrawianie) oraz namiętności i splamienia (to, co ma być uleczone) są dwiema różnymi rzeczami. Oznacza to odejście od właściwego poglądu Mahamudry. 5. W uczniu praktykującym Mahamudrę zawsze istnieje skłonność do usuwania błędów i czynienia poprawek. Ten, kto stale przyłapuje się na tym, że próbuje poprawiać błędy, najprawdopodobniej zszedł z prawdziwej drogi. Trzy główne przeżycia w ćwiczeniu Mahamudry: W czasie praktyki medytacji zetkniemy się z trzema głównymi przeżyciami (doświadczeniami). Są to: szczęśliwość, olśnienie i nierozróżnianie (wzniesienie się ponad przeciwieństwa). W przeżyciu szczęśliwości niektórzy ludzie odczuwają, że wielki zachwyt spowija ich całe ciało i nie ustępuje nawet w niekorzystnych warunkach, na przykład przy mroźnej lub upalnej pogodzie. Niektórzy mogą odczuwać, że znika ich ciało i umysł i że są napełnieni nadzwyczajną szczęśliwością, tak że często wybuchają śmiechem. Niektórzy są pełni inspiracji i entuzjazmu, inni doznają głębokiego spokoju i błogości. Ta ekstaza może być tak mocna i intensywna, że zatraca się poczucie dnia i nocy. W przeżyciu nierozróżniania niektórzy mogą widzieć pustą naturę świata lub odczuwać, że wszystkie rzeczy stały się puste. Inni przeżywają rzeczy jako pozbawione własnej istoty lub doświadczają, że ciało i umysł nie istnieją, podczas gdy jeszcze inni pojmują prawdę o Pustości (Sunjata) jako rzeczywistość. Żadnego z tych przeżyć nie należy uważać za doskonałe i całkowite, toteż nigdy nie powinno się lgnąć do żadnego z nich. Spośród tych wszystkich doświadczeń najważniejsze i najbardziej nieomylne jest nierozróżnianie. Niektóre z przeżyć olśnienia i szczęśliwości mogą wprowadzać w błąd lub szkodzić. Najgłębsza ze wszystkich dających się ująć słowami instrukcji Mahamudry brzmi: "Odrzuć wszelkie lgnięcie, a esencja wyłoni się natychmiast." Istota praktyki Mahamudry polega na dwóch rzeczach: bezwysiłkowości i nie-poprawianiu. Należy przy tym wiedzieć, co to jest nie-poprawianie. Milarepa wyjaśnia to całkiem jednoznacznie mówiąc: "Odnośnie praktyki nie-poprawiania powinno się zrozumieć trzy rzeczy: 1. Gdy błąkające się myśli i namiętności-splamienia nie są poprawiane, wówczas spada się w niższe sfery. 2. Gdy Szczęśliwość, Olśnienie i Nierozróżnianie nie są poprawiane, wpada się w trzy sfery Samsary. 3. Tylko pierwotna natura umysłu nie potrzebuje poprawki." W ciągu całego dnia - podczas i pomiędzy sesjami medytacyjnymi - powinno się dążyć do tego, by nie utracić "esencji". Innymi słowy: powinno się starać wprowadzić przeżycie medytacyjne do swoich codziennych czynności. Jest to całkowicie zrozumiałe, że w czasie codziennej pracy jest się rozproszonym i przez to zapomina się o "esencji", ale powinno się ciągle starać powracać do urzeczywistnienia. Gdy się to uda - "esencja" wyłoni się ponownie. Należy próbować utrzymywać urzeczywistnienie w dzień i w nocy. Jest rzeczą nadzwyczaj ważną, by praktykować Mahamudrę również w snach i podczas głębokiego snu. Kto tego nie potrafi, powinien na pewien czas zaniechać wszelkich czynności i przez pięć lub sześć dni nieprzerwanie ćwiczyć medytację Mahamudry. Potem powinien odpocząć jeden dzień i praktykować ją dalej. Nie powinno się być zrażonym, jeśli nie jest się w stanie przez cały dzień utrzymać żywego strumienia świadomości. Istotne jest tu nieprzerwane, wytrwałe staranie się. Kto tak czyni, z pewnością rozszerzy swoje urzeczywistnienie i doświadczenia. Jak ćwiczyć Mahamudrę w niesprzyjających okolicznościach? Gdy ktoś urzeczywistnił "esencję", powinien wykorzystać pewne szczególne okoliczności dla pogłębienia urzeczywistnienia. 1. Wykorzystanie rozproszonych rozróżniających myśli do pogłębienia urzeczywistnienia. Nie chodzi tu o to, by badać naturę rozróżniających myśli, medytować na Pustość czy też czuwać nad rozproszeniami, lecz by "świetlistą świadomość" - esencję będącą poza rozróżniającymi myślami - doprowadzić do pełnej żywotności. Ta świadomość w swoim naturalnym stanie jest Mahamudrą. Gdy z początku natrafia się na duże trudności, należy je pokonać, a rozpraszające myśli rozpuścić w Ścieżce, pozwolić im się roztopić. 2. Użycie namiętności do pogłębienia urzeczywistnienia. Czasami namiętności takie jak żądza, nienawiść, zazdrość itp. powinno się powinno się rozmyślnie rozbudzić - a potem wnikliwie je obserwować. Nie powinno się im poddawać ani odcinać je czy korygować, lecz trwać nieporuszenie i przytomnie w rozluźnionym i naturalnym stanie. W głębokim śnie powinno się pozwolić, by świadomość swobodnie stopiła się z podświadomością. Jest to najlepsza droga przemienienia podświadomości w "światło". 3. Wykorzystanie obaw i lęku do pogłębienia urzeczywistnienia. Kiedykolwiek pojawi się coś przerażającego lub koszmarnego, powinno się zastosować medytację Mahamudry. Nie należy starać się pokonać strach, lecz skupić się na nim jasno i w rozluźnieniu. Gdy po dokonaniu tego strach zniknie, wówczas powinno się spróbować wywołać jeszcze bardziej przerażające zjawy i znów zastosować Mahamudrę. 4. Spożytkowanie współczucia dla dalszej realizacji. Ponieważ życie i samsara zawsze są związane z cierpieniem, buddysta powinien posiadać bezgraniczne współczucie dla wszystkich istot. Gdy rozważy on cierpienie ludzi, powstanie w nim silne współczucie. Powinien wtedy do tego współczucia zastosować medytację Mahamudry, przez co pogłębi zarówno samo współczucie, jak i swą mądrość. 5. Użycie chorób do pogłębienia urzeczywistnienia. W przypadku zachorowania powinno się zastosować medytację Mahamudry na choroby. Należy dotrzeć do wspólnej "esencji" pacjenta i choroby, by w ten sposób usunąć dualizm podmiotu i przedmiotu. 6. Wykorzystanie śmierci do pogłębienia urzeczywistnienia. Ten, kto praktykuje Mahamudrę zgodnie z instrukcjami, w obliczu śmierci nie wpadnie w pomieszanie i nie będzie się bał. Potrafi on wówczas bez strachu rozpoznać wszystkie wizje i doświadczenia, jakie mają miejsce w procesie umierania. Wyzwolony od przywiązań i oczekiwań będzie w stanie zjednoczyć wówczas Światło Syna i Światło Matki w jedną całość. Błędy w praktyce Mahamudry. 1. Gdy czyjaś praktyka Mahamudry ogranicza się jedynie do utrzymywania stabilności umysłu, wówczas zostają osłabione i zamrożone aktywności wszystkich sześciu rodzajów świadomości. Ta błędna forma ćwiczenia zwana jest "zamarzniętym lodem" i jest bardzo szkodliwą skłonnością w medytacji Mahamudry. Należy jej unikać. 2. Kto zaniedbuje przejrzystą świadomość i pozostaje jedynie przy nierozróżnianiu, nie będzie nic widział ani słyszał gdy zetknie się z widokami, dźwiękami, zapachami itd. Jest to błędny rozwój wynikający z lenistwa w czasie medytacji. 3. Gdy ostatnia myśl przeminęła, a następna jeszcze nie pojawiła się, ten bezpośrednio teraźniejszy moment jest czymś najwspanialszym, jeśli tylko potrafi się w nim przebywać. Gdy jednak odbywa się to bez przejrzystej świadomości, popełnia się błąd lenistwa. 4. Kto jest w stanie utrzymać przejrzyście-świetlistą świadomość, ale myśli, że w Mahamudrze nie ma niczego poza tym, ten również popełnia błąd. 5. Gdy ktoś pielęgnuje jedynie "szczęśliwość", "olśnienie" i "nierozróżnianie" bez równoczesnego praktykowania "przenikliwej obserwacji umysłu" - nie jest to prawidłowa praktyka Mahamudry. 6. Kto okazuje niechęć czy wstręt do zjawisk, ten z pewnością zbłądził. 7. Kto koncentruje się na samoświadomości i kultywuje świetlistą pustość samoumysłu, ten prawidłowo ćwiczy Mahamudrę. Lecz to "usiłowanie koncentrowania się" ma tendencję do krępowania spontaniczności i wolności, bez których trudno jest rozwinąć nieograniczony i wyzwolony umysł. Nie powinno się więc nigdy zapominać ćwiczyć w "rozluźnieniu", "przestronności" i "spontaniczności". Co zatem jest właściwą praktyką Mahamudry? Zwyczajny umysł jest sam w sobie właściwą praktyką. Oznacza to: pozwól umysłowi pozostać w jego własnym, naturalnym stanie. Gdy do tego umysłu coś dodamy lub coś od niego oddzielimy, nie będzie on już zwyczajnym umysłem, lecz stanie się tak zwanym "umysłem-przedmiotem". Ćwiczenie bez żadnego dążenia czy wysiłku, a mimo to wykonywane bez rozproszenia nawet na chwilę, jest właściwym praktykowaniem naturalnego umysłu. Dopóki utrzymuje się świadomość - bez względu na to, co się z nią robi - będzie to zawsze ćwiczenie Mahamudry.