10403
Szczegóły |
Tytuł |
10403 |
Rozszerzenie: |
PDF |
Jesteś autorem/wydawcą tego dokumentu/książki i zauważyłeś że ktoś wgrał ją bez Twojej zgody? Nie życzysz sobie, aby podgląd był dostępny w naszym serwisie? Napisz na adres
[email protected] a my odpowiemy na skargę i usuniemy zabroniony dokument w ciągu 24 godzin.
10403 PDF - Pobierz:
Pobierz PDF
Zobacz podgląd pliku o nazwie 10403 PDF poniżej lub pobierz go na swoje urządzenie za darmo bez rejestracji. Możesz również pozostać na naszej stronie i czytać dokument online bez limitów.
10403 - podejrzyj 20 pierwszych stron:
Byt i substancja[ Arystoteles (384-322) | Wypisy filozoficzne | Towarzystwo im.
Ludwiga Wittgensteina ]
Byt i substancja
Byt czegoś może "być" albo akcydentalny, albo samoistny.
(1) Jest akcydentalny gdy mówimy na przykład, że "sprawiedliwy człowiek jest
wykształcony" albo że "człowiek jest wykształcony" i że "wykształcony jest
człowiekiem"; tak samo mówimy, że "wykształcony buduje", ponieważ budowniczy
przypadkiem jest wykształcony, albo że wykształcony jest budowniczym; bo że "to
jest tym" znaczy w tym przypadku, że "jedno jest cechą przypadkową drugiego".
Tak jest również w wymienionych przypadkach; gdy bowiem mówimy, że "człowiek
jest wykształcony" i że "wykształcony jest człowiekiem", albo że "blady jest
wykształcony" albo "wykształcony jest blady", dwa ostatnie wyrażenia znaczą, że
obydwie cechy tej samej rzeczy są akcydentalne. Pierwsze wyrażenie znaczy, że
cecha akcydentalna należy do tego, co istnieje; natomiast "wykształcony jest
człowiekiem" znaczy, że "wykształcony" jest cechą akcydentalną człowieka. W tym
znaczeniu mówi się także, że nie-blady istnieje [jest], ponieważ to, czego jest
cechą przypadkową, istnieje [jest]. Tak więc, gdy coś jest orzekane w znaczeniu
akcydentalnym o czymś innym, to albo dlatego, że jedno i drugie przysługuje tej
samej rzeczy, która istnieje, albo dlatego, że predykat jest cechą przypadkową
przedmiotu, który istnieje, albo wreszcie dlatego, że przedmiot, któremu
przysługuje jako cecha przypadkowa, a o której jest orzekany, sam istnieje.
(2) Tyle jest rodzajów bytu, ile jest sposobów orzekania [tzn. kategorii], bo
tyle jest znaczeń "bytu" ile jest kategorii. Skoro więc niektóre predykaty
orzekają, czym rzecz jest, inne jej jakość, inne ilość, inne stosunek, inne
działanie albo doznawanie, inne miejsce, a inne czas, wobec tego "byt" jest
brany w tylu znaczeniach, ile jest tych kategorii. Nie ma bowiem różnicy między
wyrażeniami "człowiek jest powracający do zdrowia" a wyrażeniem "człowiek
powraca do zdrowia" albo "człowiek jest idący" czy "krający" a "człowiek idzie"
czy "kraje". Podobnie w innych przypadkach.
(3) Dalej, "istnienie" i "jest" znaczy, że twierdzenie jest prawdziwe, a
"nie-istnienie", że jest nie prawdziwe, lecz fałszywe i tak samo w przypadku
twierdzenia i przeczenia. Na przykład "Sokrates jest wykształcony" znaczy, że
twierdzenie to jest prawdziwe, albo "Sokrates jest nie-blady" znaczy, że również
i to jest prawdziwe. Ale twierdzenie, że "przekątna kwadratu nie jest wymierna z
bokiem" znaczy, że byłoby fałszem twierdzić, że jest wymierna.
(4) Wreszcie "być" i "byt" mogą oznaczać zarówno byt potencjalny jak i byt
aktualny rzeczy, o których mówiliśmy. "Widzącym" nazywamy zarówno to, co widzi
tylko potencjalnie, jak również to, co widzi aktualnie; możemy powiedzieć, że
"wie" i o tym, kto może aktualizować swoją wiedzę, i o tym, kto już ją
zaktualizował; tak samo "być w spoczynku" znaczy albo że coś już się znajduje w
stanie spoczynku, albo że może się znajdować w stanie spoczynku. Podobnie w
przypadku substancji; mówimy, że Hermes jest w kamieniu, a połowa linii w linii,
zbożem zaś nazywamy to, co jeszcze nie jest dojrzałe. (...)
"Substancją" nazywamy (1) ciała proste, takie jak ziemia, ogień, woda i wszystko
tego rodzaju, w ogóle ciała oraz rzeczy z nich złożone, zarówno zwierzęta, jak i
istoty boskie, a także części ciał. Wszystkie te rzeczy nazywają się substancją,
ponieważ nie są orzekane o przedmiocie, lecz wszystko inne jest orzekane o nich.
(2) W innym znaczeniu substancja jest wewnętrzną przyczyną istnienia rzeczy,
które nie są orzekane o jakimś przedmiocie, na przykład dusza w zwierzęciu. (3)
Substancją są również części wewnętrzne rzeczy, części ograniczające je i
określające ich indywidualność, których zniszczenie pociąga za sobą zniszczenie
całości; na przykład według nauki pewnych filozofów taką jest powierzchnia dla
ciał, a linia dla powierzchni; w ogóle substancją tego rodzaju wydaje się
niektórym filozofom liczba, bo gdyby została zniesiona, nic by już nie mogło
istnieć, i ona ogranicza wszystko. (4) Również istota wyrażona w definicji
nazywana jest substancją każdej rzeczy.
Z powyższego wynika, że "substancja" brana jest w dwóch znaczeniach; jako
ostateczny substrat, który nie jest już orzekany o czymś innym, oraz jako to, co
będąc czymś konkretnym [tzn. określonym bytem] jest także rozłączne: a taką jest
forma i kształt każdej rzeczy.
Źródło: Arystoteles, Metafizyka, tłum. K. Leśniak, Warszawa 1983
[ Arystoteles (384-322) | Wypisy filozoficzne | Towarzystwo im. Ludwiga
Wittgensteina ]