andrzej szyma�ski lekarz domowy naturalny dla matek wydawnictwo w.a.b. warszawa 1994 Tom Ca�o�� w tomach $p$w$z$n $print #f $lublin #aiig `pa Adaptacja na podstawie ksi��ki wydanej przez $wydawnictwo $w.$a.$b. $warszawa 1994 Redakcja techniczna wersji brajlowskiej: Piotr Kali�ski Sk�ad, druk i oprawa: $p$w$z$n �(�Print 6Ϭ)� ul. Hutnicza 9 #bj-bah Lublin tel. (#j-ha) #gdf-ab-hj `st `tc Do Czytelniczek `tc Ksi��ka ta jest poradnikiem i przewodnikiem po medycynie naturalnej. Jej zadaniem jest s�u�y� rad� matkom, kt�re chcia�yby dba� o zdrowie swoich dzieci i pomaga� im w chorobie, stosuj�c �agodne, nieinwazyjne metody leczenia. Metody te to: zio�olecznictwo, odpowiednia dieta, lecenie wod�, masa�e, kompresy i kataplazmy. Jednym z podstawowych za�o�e� medycyny naturalnej jest idea cz�owieka jako pewnej psycho-fizycznej ca�o�ci. W leczeniu oznacza to taki rodzaj post�powania, kt�ry uwzgl�dnia�by ca�y organizm dziecka, a nie tylko jego najbardziej chor� cz��. T�umaczymy to stosowanie prawie we wszystkich przypadkach lewatywy jako prostego, skutecznego i nieszkodliwego sposobu oczyszczania chorego organizmu, czy lek�w zio�owych o wszechstronnym dzia�aniu. Metody medycyny naturalnej matki mog� stosowa� same. Podobnie jak mog� leki wed�ug przepis�w zamieszczonych w naszej ksi��ce. Wszystkie opisane w poradniku metody leczenia dzieci by�y przedmiotem szczeg�lnej troski autora i zosta�y przez niego zweryfikowane. Niemniej jednak w przypadku jakichkolwiek w�tpliwo�ci prosimy Mamy o zasi�gni�cie porady do�wiadczonego specjalisty. Zw�aszcza w stanach mog�cych powodowa� zagro�enie dla �ycia nie nale�y nigdy waha� si� z wezwaniem lekarza. Autor i wydawca nie mog� bra� na siebie odpowiedzialno�ci za skutki wynikaj�ce ze stosowania przedstawionych w poni�szej ksi��ce metod i lek�w. Medycyna naturalna uzupe�nia diagnozy i wspomaga terapie stosowane w medycynie tradycyjnej. Niejednokrotnie przynosi ratunek w stanach, w kt�rych medycyna akademicka jest bezradna czy ma�o skuteczna. Bliska jest idei samoleczenia i samopomocy medycznej. `tc Ci��a i por�d `tc `tc Oznaki ci��y `tc Ci��a rozpoczyna si� od momentu zap�odnienia i trwa od 270 do 280 dni, czyli 9 miesi�cy (10 miesi�cy ksi�ycowych, po 28 dni). Sam moment rozpocz�cia ci��y jest trudny do ustalenia. Do�wiadczenie uczy, �e od pocz�tku ostatniej menstruacji do narodzin dziecka up�ywa 280 dni. Oznacza to, �e do daty pierwszego dnia ostatniej menstruacji (plus 7 dni) nale�y doda� 9 miesi�cy kalendarzowych. Dzi�ki takiemu rachunkowi mo�na okre�li� dat� urodzin dziecka. Od chwili rozpocz�cia ci��y w organizmie kobiety zachodz� r�norodne zmiany, uwa�ane za oznaki ci��y. Pierwszym objawem ci��y jest ustanie menstruacji. Bywa jednak, �e �w sygna� nie jest prawdziwy, zw�aszcza u kobiet miewaj�cych nieregularne menstruacje. U kobiet, kt�re bardzo pragn� dziecka lub boj� si� ci��y, mo�e doj�� do przerwy w cyklu menstruacyjnym. W niekt�rych przypadkach menstruacja mo�e trwa� a� do po�owy ci��y. Je�eli takiemu objawowi towarzysz� d�ugotrwa�e krwawienia, nale�y zasi�gn�� rady lekarza. Drugim objawem, kt�ry mo�e sygnalizowa� ci���, jest zmiana smaku i nastroju psychicznego. Objaw ten ma znaczenie tylko w�wczas, gdy wyst�puje r�wnocze�nie z objawem pierwszym, bowiem zanik menstruacji mo�e by� wynikiem pewnych chor�b, zw�aszcza nerwowych. Zdarza si� te�, �e kobiety bardzo wra�liwe i nerwowe ju� na drugi dzie� po zaj�ciu w ci��� czuj� si� �le. Trzecim objawem ci��y jest obrzmienie gruczo��w sutkowych, z kt�rych w pierwszych jej tygodniach wyp�ywa wydzielina. Jest to jeszcze jeden znamienny objaw ci��y, cho� mo�e on te� zdarza� si� u kobiet zdrowych lub cierpi�cych na choroby kobiece. Czwartym sygna�em wskazuj�cym na ci��� s� zmiany barwy pochwy, warg sromowych, a tak�e powi�kszenie si� macicy. Macica mo�e jednak ulec powi�kszeniu r�wnie� w przypadku pewnych chor�b, cho� nie w takim stopniu jak w ci��y. Pi�tym sygna�em ci��y jest �ciemnienie barwy sk�ry na linii �rodkowej brzucha, poni�ej p�pka. Wszystkie wymienione objawy razem wzi�te, a zw�aszcza pierwszy, trzeci i pi�ty wskazuj� niew�tpliwie, �e mamy do czynienia z ci���. Sz�stym objawem ci��y jest powi�kszenie si� brzucha, cho� mo�emy je zaobserwowa� tak�e w przypadku guz�w i puchliny brzucha. Od pi�tego miesi�ca ci��y kobieta zauwa�a u siebie r�norakie zmiany. Powi�kszona macica napiera z g�ry na s�siaduj�ce a ni� narz�dy - p�cherz moczowy i jelito grube. Powoduje to mi�dzy innymi wzmo�one oddawanie moczu, zw�aszcza w ostatnich miesi�cach ci��y. U niekt�rych sk�ra brzucha nie zmienia swej barwy. U wi�kszo�ci ci�arnych kobiet brzuch pokrywa si� wi�ksz� lub mniejsz� liczb� �y�ek. �y�ki te widoczne s� jeszcze d�ugo po rozwi�zaniu, a� wreszcie bledn� i nikn�. Podczas ci��y gruczo�y sutkowe zwi�kszaj� swoj� obj�to��, by wreszcie osi�gn�� pe�ni� rozwoju fizycznego. W drugiej po�owie okresu ci��y gruczo�y te zaczynaj� wydziela� siar� - m�tnaw� ��t� ciecz, kt�ra pokazuje si� po naci�ni�ciu piersi. Pe�nowarto�ciowe mleko wydzielane jest na drugi lub trzeci dzie� po urodzeniu dziecka. W okresie ci��y organizm kobiety podlega zdecydowanym zmianom - inaczej funkcjonuj� p�uca, �y�y ulegaj� rozszerzeniu, przemiana materii jest wzmo�ona, wydajniej pracuj� nerki. Zdrowa kobieta ci�arna znosi dobrze te wszystkie zmiany, ale kobietom chorym na gru�lic�, serce lub nerki trudno jest sobie z nimi poradzi�, dlatego ci��a mo�e wp�yn�� ujemnie na ich zdrowie. `tc Ci��a urojona `tc Ci��a urojona zdarza si� g��wnie u kobiet, kt�re mocno pragn� mie� dziecko. Pragnienie takie ma olbrzymi wp�yw na organizm. U kobiety, kt�ra "nosi" ci��� urojon�, wyst�puje wiele objaw�w charakterystycznych dla ci��y prawdziwej: ustanie menstruacji, niepok�j, powi�kszenie brzucha, zaburzenia snu. W czwartym miesi�cu bez menstruacji kobieta czuje nawet ruchy dziecka, a w miesi�cu dziewi�tym k�adzie si� do ��ka, czuje b�le porodowe i tym podobne. Dopiero fakt, i� por�d nie odby� si�, przekonuje j�, �e ci��a by�a urojona. `tc Jak powinna od�ywia� si� kobieta ci�arna? `tc Po�ywienie kobiety ci�arnej powinno by� lekkie, naturalne (mleczno-ro�linne), �atwo przyswajalne i bogate w witamin� C, kt�r� w du�ych ilo�ciach zawieraj� jarzyny, �wie�e owoce i przetwory z dzikiej r�y. Kobieta ci�arna powinna je�� kilka razy dziennie, lecz w umiarkowanych ilo�ciach. Najkorzystniejsze jest przyjmowanie ma�ych ilo�ci pokarm�w co trzy godziny. Zaleca si� spo�ywanie wszelkich dost�pnych owoc�w sezonowych, najwi�cej kwaskowatych. Wskazane s� tak�e - w umiarkowanej ilo�ci - surowe jarzyny: szpinak, sa�ata, marchew, pomidory. Ziemniak�w powinno si� jada� niewiele. Wiele za� przetwor�w zbo�owych, jak ry�, p�atki owsiane, otr�by pszenne, chleb ciemny; ma�o mleka, mas�a i jaj (1-2 dziennie na mi�kko). Nale�y unika� mi�sa fasoli i grochu (mo�na je jada� najwy�ej raz na tydzie�), ostrych przypraw, mocnej kawy, czekolady, alkoholu; zamiast octu u�ywa� cytryny. Je�eli kobieta ci�arna zastosuje si� do powy�szych rad, a tak�e rzuci palenie tytoniu (je�li pali), w�wczas b�dzie mia�a wspania�e samopoczucie, dobrze zniesie ci��� i �atwo urodzi swoje dziecko. Spo�ywanie ciemnego chleba, przetwor�w mlecznych, miodu, kompot�w pozwoli uregulowa� prac� �o��dka i unika� zapar�. W �smym i dziewi�tym miesi�cu ci��y korzystnie wp�ywa na samopoczucie zjedzenie przed obiadem i do kolacji sa�atki z jarzyn. Spos�b przyrz�dzania: do drobno utartych na tarce jarzyn dodajemy �y�k� oliwy i doprawiamy cytryn� do smaku. Po up�ywie dwudziestu minut sa�atka jest gotowa do spo�ycia. W przypadku md�o�ci najskuteczniej pomaga kilkudniowa g�od�wka lub wypicie zaraz po obudzeniu si�, jeszcze w ��ku, fili�anki mleka. Niew�a�ciwe od�ywianie powoduje powstawanie gaz�w w jelitach, wzd�cia brzucha, co z kolei utrudnia oddychanie i sprawia b�l. Je�eli pojawi� si� takie objawy, niezwykle skuteczna jest fili�anka gor�cej wody wypita na czczo. `tc Piel�gnacja cia�a i narz�d�w p�ciowych `tc W okresie ci��y zalecane s� ciep�e k�piele co najmniej kilka razy w tygodniu. K�piel taka ma trwa� nie d�u�ej ni� 10-15 minut. Temperatura wody: 36-37 st. C. Podczas k�pieli nale�y wymy� dobrze ca�e cia�o, u�ywaj�c delikatnego myd�a. Je�eli k�piel bierze si� w ci�gu dnia, nale�y po niej odpocz�� 1-2 godziny. Po��dane jest tak�e wykonywanie masa�y such� mi�kk� szczotk�. Do si�dmego miesi�ca ci��y mo�na k�pa� si� w rzece lub w morzu, lecz k�pieli te nie powinny trwa� d�u�ej ni� kilkana�cie minut. Nale�y unika� wody zimnej (do 25 st. C) i wody zbyt ciep�ej (ponad 37 st. C). W zaawansowanej ci��y nie wskazane jest p�ukanie pochwy, ze wzgl�du na mo�liwo�� zaka�enia. `tc Piel�gnacja piersi i n�g `tc Co rano nale�y my� piersi ciep�� wod� z myd�em, sp�ukiwa� je ch�odn� wod�, osusza� mi�kkim r�cznikiem (nie trze�!). Wieczorem trzeba naciera� sutki watk� nas�czon� spirytusem. Nie wolno my� n�g w gor�cej wodzie, gdy� mo�e to wywo�a� poronienie. Osoby o zimnych stopach powinny my� codziennie nogi w ciep�ej wodzie lub zak�ada� na noc mokre, dobrze wy��te, grube skarpetki. Podczas ci��y wiele kobiet narzeka na puchni�cie n�g i rozszerzenie �y�, kt�re to dolegliwo�ci sprawiaj� im czasem dotkliwy b�l. Po porodzie dolegliwo�ci te mijaj� bez �ladu. `tc Piel�gnacja po�o�nicy `tc Po porodzie kobieta rozpoczyna sze�ciotygodniowy okres rekonwalescencji. Ka�dego dnia rano i wieczorem powinna mierzy� sobie temperatur� i bada� puls. U po�o�nicy, kt�ra pomy�lnie przesz�a por�d, t�tno powinno mie� cz�stotliwo�� 60-80 uderze� na minut�. Jej sk�ra powinna by� lekko wilgotna i ciep�a. Narz�dy rodne nale�y obmywa� dwa razy dziennie ciep�� wod�, najlepiej za pomoc� gazy, nie g�bki. Osoba, kt�ra opiekuje si� po�o�nic�, musi bardzo dba� o higien�, a szczeg�lnie cz�sto my� r�ce. Po�ywienie po�o�nicy nie powinno zawiera� mi�sa. Przez pierwsze pi�� dni po porodzie po�o�nica musi jada� g�ste zupy, mleko, bia�y ser, chleb pszenny i razowy, surowe owoce, a nast�pnie do po�ywienia nale�y wprowadza� kasz� owsian�, p�atki owsiane, ry�, delikatniejsze jarzyny, ziemniaki w mundurkach, jajka na mi�kko. Po�o�nica powinna jednak przyjmowa� po�ywienie tylko w�wczas, kiedy ma apetyt. Je�li po�o�nica uskar�a si� na zaparcie, nie wolno dawa� jej �rodk�w przeczyszczaj�cych, a trzeba zrobi� lewatyw� z 1 litra wody o temperaturze 36-38 st. C. Lewatyw� nale�y wykonywa� bardzo wolno, a kobieta powinna le�e� na lewym boku. Je�eli po�o�nica nie oddaje moczu przynajmniej dwa razy dziennie, stosujemy ciep�y kompres na brzuch - z cebuli uduszonej w niewielkiej ilo�ci wody. Po uduszeniu cebul� nale�y lekko wycisn��, po czym doda� 2 �y�ki cukru i 2 �y�ki otr�b pszennych. Ca�o�� przykrywamy p��tnem. Taki kompres k�adziemy na brzuch i dodatkowo owijamy go grub� flanel�. Je�eli po�o�nica odczuwa b�le, mo�na jej poda� napar z kwiatu rumianku lub ziela melisy (1 �y�ka sto�owa surowca na szklank� wrz�tku). Zdrowa natka powinna sama karmi� swoje dziecko. W okresie karmienie noworodka, a szczeg�lnie podczas pierwszych 2-3 miesi�cy nale�y unika� stosunk�w p�ciowych, poniewa� powoduj� one wzmo�ony dop�yw krwi do piersi, co prowadzi do zmniejszenia ilo�ci pokarmu. Utrzymywanie stosunk�w p�ciowych wp�ywa tak�e na jako�� mleka. Je�eli z r�nych powod�w kobieta nie mo�e zrezygnowa� ze stosunk�w p�ciowych, to powinna przyst�powa� do karmienia dziecka przynajmniej dwie godziny po stosunku i usuwa� pierwsz� porcj� pokarmu. Matki, kt�re z jakich� przyczyn postanowi�y karmi� swe dzieci sztucznie, powinny wstrzyma� si� od stosunk�w p�ciowych przez sze�� tygodni po porodzie, gdy� tyle trwa gojenie si� dr�g rodnych. `tc Opieka nad noworodkiem `tc `tc Uwagi og�lne `tc Zdrowa donoszona dziewczynka wa�y �rednio 3000-3200 gram�w, ch�opiec za� 3100-3400 gram�w. Noworodki o wadze poni�ej 2500 gram�w uwa�a si� za niedonoszone. Wzrost donoszonego dziecka wynosi zwykle oko�o 50 centymetr�w. Zar�wno u dziewczynek, jak i u ch�opc�w gruczo�y sutkowe s� lekko opuchni�te i wydobywa si� z nich p�yn podobny do mleka. Taki stan mija sam po jakim� czasie. Opuchni�cie g��wki, jakie zdarza si� niekiedy u noworodk�w, znika w kilka dni po przyj�ciu na �wiat. `tc K�panie noworodka `tc Z pierwsz� k�piel� noworodka zwi�zane szczeg�lne zabiegi. Poniewa� jednak dziecko rodzi si� obecnie zazwyczaj w szpitalu po�o�niczym, nie b�dziemy ich tutaj omawia�, a skoncentrujemy si� na k�pielach i zabiegach higienicznych, jakim noworodek poddawany jest w domu. Dziecko nale�y k�pa� raz dziennie. G�ow� myjemy dziecku nie cz�ciej ni� dwa razy w tygodniu i w�wczas u�ywamy delikatnego myd�a. Podczas mycia g��wki dziecka nale�y je trzyma� tak, aby myd�o nie dosta�o si� do oczu. Woda, w kt�rej k�piemy dziecko, powinna mie� temperatur� cia�a (37 st. C). Kiedy woda jest zbyt zimna lub zbyt gor�ca, dziecko p�acze. K�piel nie mo�e trwa� d�u�ej ni� 5 minut. Temperatur� wody zawsze trzeba mierzy� termometrem, nie za� d�oni� lub �okciem. Kiedy dziecko mo�e ju� siedzie� w wanience, polewamy mu cia�o obficie wod�. Pod koniec k�pieli obni�amy temperatur� wody o 1-2 st. C, co sprawi, �e pory sk�ry dziecka ulegn� zamkni�ciu. Taki zabieg zabezpiecza dziecko przed przezi�bieniem, a jednocze�nie powoduje obfite ukrwienie sk�ry. Po zako�czeniu k�pieli owijamy dziecko w mi�kki r�cznik. Osuszamy mu dok�adnie buzi� i ubieramy do snu. W okresie ch�od�w mo�na wcze�niej zagrza� ��eczko. Po k�pieli matka powinna da� dziecku pi� i pozosta� przy nim a� do za�ni�cia. Oczy dziecka nale�y my� mi�kkim r�cznikiem zanurzonym w czystej ch�odnej wodzie. Przemywania oczu dokonuje si� w kierunku od wewn�trznego k�ta oka ku zewn�trznemu, a nie odwrotnie. Je�li sk�ra na g��wce dziecka �uszczy si�, smarujemy j� wieczorem oliwk� (najlepiej czyst� oliw� z oliwek) lub mieszanin� z ��tka i myd�a dla dzieci. Po ka�dej k�pieli nacieramy delikatnie dziecku plecki r�cznikiem namoczonym w ch�odnej wodzie. Jest to znakomity zabieg hartuj�cy. W �adnym wypadku nie wolno polewa� plec�w dziecka ch�odn� wod�, poniewa� mo�e to spowodowa� przezi�bienie. Nacieranie ch�odn� wod� przeprowadzamy zawsze z g�ry na d� (od g��wki ku siedzeniu). Dziecko powinno by� k�pane codziennie, gdy� k�piel sprzyja jego w�a�ciwemu rozwojowi. `tc Rana po odci�ciu p�powiny `tc Zazwyczaj kikut p�pka odpada po 5-8 dniach, natomiast rana, jaka po nim pozostaje, powinna by� troskliwie opatrywana, gdy� mo�e sta� si� �r�d�em zaka�enia organizmu noworodka. Opatrunki musz� by� sterylne, a osoba piel�gnuj�ca niemowl� musi zawsze my� r�ce myd�em i szczotk�. W celu szybszego zagojenia dobrze jest obmywa� ran� roztworem soku z dziurawca (1 �y�eczka do herbaty na 1/4 szklanki przegotowanej wody). Po zamkni�ciu si� rany opatrunek usuwamy. O k�opotach z p�pkiem b�dziemy jeszcze m�wi� w rozdziale "Choroby p�pka noworodk�w". `tc Jak u�ywa� pieluszek `tc Pieluszki nale�y dok�adnie pra�, a nast�pnie gotowa�. U�ywanie pieluszek wysuszonych, lecz nie pranych jest powa�nym b��dem, kt�ry odbije si� na zdrowiu dziecka, a zw�aszcza na stanie jego sk�ry. Pod �adnym pozorem nie wolno spowija� noworodka w nieogrzane pieluszki. Najpierw trzeba ogrza� pieluszki do temperatury cia�a dziecka (37 st. C) i dopiero potem zawin�� niemowl�. W przeciwnym razie zimna pieluszka odbierze dziecku cz�� jego w�asnego ciep�a i spowoduje och�odzenie, co z kolei wywo�a b�le brzucha. Podczas zawijania niemowl�cia w pieluszki nale�y zwraca� uwag� na to, aby nie �ciska�y one dziecka i nie kr�powa�y jego ruch�w. Zbyt �ci�le zawini�te niemowl� �le oddycha. Niemowl� przewijamy przed ka�dym karmieniem. Niedo�wiadczone matki przewijaj� dziecko za ka�dym razem, gdy p�acze lub gwa�townie porusza n�kami, przypuszczaj�c, �e przyczyn� p�aczu i nadmiernej ruchliwo�ci jest mokra pieluszka, cho� najcz�ciej, mimo przewini�cia, dziecko nadal p�acze. Przypomnie� nale�y, �e niemowl� moczy si� do dwudziestu razy dziennie, lecz mokra pieluszka nie przeszkadza mu wcale we �nie. St�d wniosek, �e to nie mokra pieluszka jest przyczyn� niepokoju i p�aczu dziecka. Podczas przewijania, kiedy widzimy, �e dziecko jest ubrudzone fekaliami, musimy doprowadzi� je do porz�dku. Po usuni�ciu zanieczyszcze�, najlepiej ko�cem brudnej ju� pieluszki, myjemy dziecko ciep�� wod� (33-35 st. C), dok�adnie wycieramy suchym r�cznikiem, a nast�pnie pudrujemy specjalnym pudrem. Najlepiej nasypa� odpowiedni� ilo�� pudru na tampon z waty i dopiero potem nanie�� go na cia�o. Kiedy przewijamy dziewczynk�, nale�y zwr�ci� uwag�, aby ka� nie dosta� si� do pochwy lub do przewodu moczowego, poniewa� mog�oby to wywo�a� stan zapalny narz�d�w moczop�ciowych. Narz�dy p�ciowe dziewczynki trzeba troskliwie umy�, wykonuj�c ruchy od cewki moczowej w stron� odbytu. `tc Karmienie noworodk�w i niemowl�t `tc Najwarto�ciowszym pokarmem dla noworodka jest mleko jego w�asnej matki, gdy� dzi�ki odpowiednim sk�adnikom chroni go od chor�b i zapewnia mu w�a�ciwy rozw�j. Pokarm sztuczny zawiera g��wnie mleko krowie, a organizm noworodka reaguje na nie najcz�ciej jak na co� obcego. Nie ma �adnej w�tpliwo�ci, �e w�a�nie sztuczny pokarm jest g��wn� przyczyn� chor�b noworodk�w. �adna sztuczna kompozycja pokarmowa, bez wzgl�du na zawarto�� witamin i soli mineralnych, nie zast�pi noworodkowi mleka matki. Karmienie dziecka w�asn� piersi� jest tak�e konieczne dla zdrowia samej matki, gdy� wydzielanie mleka przez gruczo�y piersiowe jest naturalnym procesem. Po porodzie dziecko i matka powinni odpoczywa� przez 12 godzin. W tym okresie dziecko nie otrzymuje pokarmu i �pi, a jego przew�d pokarmowy i �o��dek przygotowuje si� do podj�cia pracy. Je�eli dziecko zacznie p�aka� lub jest niespokojne, mo�na mu poda� 1 �y�eczk� ciep�ego naparu z kwiatu rumianku lub z kwiatu lipy pos�odzonego miodem. Zanim matka przyst�pi do pierwszego karmienia dziecka powinna przemy� piersi przegotowan� wod� z myd�em, a nast�pnie roztworem kwasu bornego. Pierwsze karmienie wi��e si� cz�sto z r�nymi trudno�ciami. Wi�kszo�� niemowl�t przyst�puje energicznie do ssania pokarmu, s� jednak i takie, kt�re nie potrafi� poradzi� sobie z sutkiem. Takie dzieci trzeba trzyma� d�u�ej przy piersi i delikatnie wk�ada� im od czasu do czasu sutek do ust. Pierwsze nieudane pr�by nie powinny zniech�ci� matki, a ju� na pewno nie nak�ania� jej do karmienia dziecka butelk�, w obawie, �e b�dzie ono g�odne. Pochopne podanie butelki sprawi, �e dziecko z jeszcze wi�kszymi oporami b�dzie przyst�powa�o do ssania piersi. Bardzo skutecznym sposobem nak�onienia dziecka do ssania jest wstrzykni�cie mu do ust odrobiny matczynego mleka. Zaraz po porodzie, kiedy matka pozostaje jeszcze w ��ku, karmi swe dziecko na le��co. Po odzyskaniu si� matka mo�e karmi� dziecko siedz�c na niskim sto�eczku pod t� nog�, na kt�rej udzie spoczywa dziecko. Podczas karmienia pier� nale�y podtrzymywa� w taki spos�b, aby nie napiera�a ona zbyt mocno na doln� szcz�k� dziecka i nie chwyta�o samej brodawki, co w nast�pstwie sprawi k�opoty przy dalszym karmieniu. Co si� za� tyczy czasu karmienia, to decyduje o nim samo dziecko. Dziecko zdrowe wypija ca�y pokarm zebrany w piersi matki i zasypia. Samo karmienie trwa zwykle 15-20 minut i nie zaleca si� go przed�u�a�, gdy� w�wczas sk�ra sutka ulega rozmi�kczeniu, co z kolei doprowadza do spuchni�cia piersi. Je�eli sutki nie s� obrzmia�e, lecz wpadni�te, w�wczas niemowl� nie mo�e ssa�. W takim przypadku wykonujemy nast�puj�cy zabieg: do butelki z szerokim otworem, o pojemno�ci 1 litra nalewamy wrz�cej wody i trzymamy butelk� przez gruby r�cznik przez 2-3 minuty; nast�pnie wod� wylewamy, a pust� przyk�adamy otworem do sutka i przyciskamy do piersi. Kiedy butelka zostanie szczelnie przy�o�ona, sutek wysunie si� a pokarm zacznie p�yn�� do butelki. Po kilku minutach butelk� odstawiamy, wsuwamy sutek dziecku do ust i czekamy, a� zacznie ssa�. Taki zabieg nale�y przeprowadza� przez kilka dni. Przy ka�dym karmieniu podaje si� dziecku tylko jedn� pier�, zachowuj�c drug� do nast�pnego karmienia. Na kolki, kt�re mog� pojawi� si� po pierwszym karmieniu, pomaga napar z kwiatu rumianku os�odzony miodem. Dodajemy dziecku 1-2 �y�eczki naparu. To pierwsze karmienie decyduje w istotny spos�b o zdrowiu dziecka w przysz�o�ci, gdy� na wielki wp�yw na usuni�cie starego ka�u z jelit, pozosta�ego tam od czasu, gdy znajdowa�o si� ono jeszcze w �onie matki. Matczyne mleko jest w tym przypadku zbawiennym lekarstwem, gdy� powoduje rozmi�kczenie i wydalenie ka�u. Powszechn� praktyk� stosowan� w szpitalach po�o�niczych jest pouczanie m�odych matek, aby rezygnowa�y z pierwszego karmienia, gdy� powoduje ono rozwolnienie. Jest to rada bior�ca si� z nieznajomo�ci rzeczy. Je�eli pierwszym pokarmem dziecka nie b�dzie mleko matki, dziecku gro�� w przysz�o�ci ci�g�e k�opoty z �o��dkiem. Tutaj celowo korzystam z okazji, aby pom�wi� troch� szerzej o mleku i jego mitycznej roli w �ywieniu dzieci; chodzi oczywi�cie o mleko krowie. Wbrew powszechnemu przekonaniu mleko nie jest wcale idealnym pokarmem dla cz�owieka. Istnieje wiele sygna��w �wiadcz�cych o tym, �e du�e spo�ycie mleka i jego przetwor�w mo�e by� niebezpieczne. Szczeg�y na ten temat zawarte s� w rozlicznych publikacjach Departamentu Rolnictwa USA. To prawda, �e ludzie pij� mleko od zaranie istnienia gatunku, lecz to, co dzisiaj nosi miano mleka, ma niewiele wsp�lnego z tym, co znali i pili nasi praojcowie. Dzisiejsze mleko jest produktem niewskazanym nie tylko dla dzieci, lecz tak�e dla doros�ych. Pasteryzacja mleka i dodawanie �rodk�w chemicznych przed�u�aj�cych jego trwa�o�� powoduj� zniszczenie witamin i bakterii, a tak�e sk�adnik�w od�ywczych. Mleko jest stworzonym idealnie po�ywieniem dla noworodk�w i niemowl�t. W p�niejszym okresie, gdy dziecko mo�e ju� przyjmowa� pokarmy sta�e, nie jest, wbrew powszechnej opinii, niezb�dne. Nie oznacza to, �e pope�niamy niewybaczalny b��d, gdy od czasu do czasu wypijemy szklank� mleka lub zjemy kawa�ek sera.Mleko i jego przetwory s� bardzo po�yteczne pod warunkiem jednak, �e jadamy je w rozs�dnych ilo�ciach i nie codziennie. Istnieje pewna regu�a, kt�rej m�dre matki powinny si� trzyma�, nawet wbrew temu, co podpowiada im "rozs�dek": noworodki, niemowl�ta i dzieci nigdy nie powinny by� karmione mlekiem krowim. Z bada� �wiatowej Organizacji zdrowia wynika, �e mniej wi�cej od ko�ca Xviii wieku w krajach zasobnych zaobserwowano raptowny wzrost wagi i rozmiar�w ludzkiego cia�a. G��wn� tego przyczyn� jest nadmierne spo�ywanie mi�sa i produkt�w mlecznych. Tu ciekawostka: znany dietetyk japo�ski dr Monshita poczyni� nader interesuj�ce spostrze�enie dotycz�ce rozwoju ciel�t. W chwili przyj�cia na �wiat to krowie dziecko wa�y oko�o 50-60 kilogram�w, a sze�� tygodni p�niej jego waga wzrasta do 100-110 kilogram�w. Ten raptowny wzrost wymaga szybkiego rozwoju ko�ci. Z tego te� powodu mleko krowie zawiera w du�ych ilo�ciach fosfor, pierwiastek nieodzowny dla rozwoju m�zgu. Tak wi�c dziecko ludzkie rozwija najpierw sw�j m�zg, podczas gdy zwierz�ta rozwijaj� swe struktury kostne. Mleko krowie zawiera co prawda wi�cej bia�ek ni� mleko kobiece, lecz na owe proteiny sk�ada si� g��wnie kazeina - produkt trudno rozpuszczalny i nies�ychanie trudny do strawienia przez ma�e dzieci. Oko�o 50 procent bia�ek zawartych w mleku krowim nie jest przez cz�owieka przyswajanych. Bia�ka mleka ludzkiego stanowi� g��wnie albuminy, kt�re s� rozpuszczalne i �atwe do strawienia. Bia�ka z mleka matki s� przyswajane przez dziecko w stu procentach. Bardzo istotna jest te� r�nica w kwasowo�ci mleka kobiecego i mleka krowiego - pierwsze ma odczyn alkaliczny, drugie za� kwa�ny. Pami�tajmy przy okazji, �e wska�nik kwasowo�ci (pH) ma decyduj�cy wp�yw na krew i procesy trawienne. Zastan�wmy si� wi�c dobrze, zanim zaczniemy przyzwyczaja� nasze dzieci do picia mleka krowiego. `tc Podstawowe regu�y karmienia noworodk�w i niemowl�t `tc W ci�gu trzech pierwszych miesi�cy �ycia jedynym pokarmem niemowl�cia jest mleko matki. W okresie tym matka powinna karmi� dziecko sze�� razy dziennie; w pierwszym miesi�cu co dwie godziny, a w drugim i trzecim miesi�cu co trzy. Przestrzeganie powy�szej regu�y zapewni matce spok�j, dziecku za� d�ugi sen. Przy niedostatecznej ilo�ci pokarmu matka mo�e karmi� swe dziecko dodatkowo wywarem z owsa, kt�ry �wietnie zast�puje mleko. Wywar z owsa przygotowujemy w nast�puj�cy spos�b: 2 �y�ki sto�owe owsa przebieramy dok�adnie, p�uczemy w wodzie (2-3 razy), gotujemy w 400 mililitrach wody przez 20 minut, a nast�pnie przecedzamy przez cienkie, g�sto tkane p��tno. Taki wywar, pos�odzony miodem, podajemy niemowl�ciu po zako�czeniu ssania w ilo�ci 2 �y�eczek do herbaty. Wywar z owsa wspaniale reguluje prac� �o��dka niemowl�cia, zapobiega powstawaniu gaz�w i wzmacnia mi�nie dziecka. W czwartym i pi�tym miesi�cu �ycia niemowl�cia �ywienie jest wyj�tkowo wa�ne, gdy� w�a�nie w�wczas nast�puje wprowadzenie do diety dodatkowego po�ywienia i przyzwyczajanie dziecka do normalnego po�ywienia. W tym okresie bardzo pomocne jest trzymanie si� sprawdzonego, pradawnego schematu. O godzinie 6.00 i 9.00 rano dziecko ssie pier�. O godzinie 12.00 dziecko zjada pierwsz� porcj� (1 �y�eczka) zsiad�ego mleka. O godzinie 15.00 dziecko ssie pier�, a o godzinie 18.00 dostaje kolejn� porcj� zsiad�ego mleka lub grysik. I mleko, i grysik dzia�aj� reguluj�co na prac� jelit, zapewniaj� pe�ne wypr�nienie i powoduj� zwi�kszenie wagi cia�a dziecka. O godzinie 21.00 podajemy dziecku albo pier�, albo mleczko owsiane. Mleczko owsiane przygotowujemy a 2 �y�ek sto�owych p�atk�w owsianych, kt�re zalewamy 400 mililitrami wody, gotujemy przez 10 minut i przecedzamy przez cienkie, g�ste p��tno. Przed podaniem dodajemy do mleczka owsianego 1 �y�k� sto�ow� soku owocowego z jab�ek, czere�ni lub innych owoc�w; zamiast soku owocowego mo�emy te� doda� sok z jarzyn (marchewka, seler i inne). Mleczko dos�adzamy odrobin� miodu, nigdy cukrem. W sz�stym i si�dmym miesi�cu �ycia dziecko otrzymuje takie samo po�ywienie jak w czwartym i w pi�tym, uzupe�nione przetart� marchewk�, ziemniakami, szpinakiem, p�atkami owsianymi, a ponadto zupk� przyrz�dzon� z r�nych warzyw i zag�szczon� grysikiem. W �smym i dziewi�tym miesi�cu do dotychczasowego po�ywienia dziecka dodaje si� niewielkie ilo�ci pokarmu dla doros�ych, przyrz�dzonego jednak bez mi�sa o oliwy, z odrobin� soli i kawa�eczk�w chleba (bez sk�rki). W dziesi�tym, jedenastym i dwunastym miesi�cu �ycia wprowadza si� po�ywienie mleczne lub owocowo-jarzynowe. Jarzyny i owoce musz� by� dok�adnie myte. `tc Kt�re kobiety mog� karmi� swoje dzieci `tc Ka�da matka powinna karmi� swoje dziecko, gdy� jest to zgodne z natur�. Niemowl�ta karmione wy��cznie mlekiem krowim i r�nymi mieszankami choruj� o wiele cz�ciej i powa�niej ni� dzieci od�ywiane mlekiem matki. Dziecko pozbawione mleka matki skazane jest na r�ne choroby przez ca�e �ycie. Je�eli po up�ywie czternastu dni u po�o�nicy pojawi si� menstruacja, nie powinna upatrywa� w tym nic niebezpiecznego i dalej mo�e karmi� dziecko. Kobieta bardzo wyczerpana menstruacj� musi po�o�y� si�, dziecku za� podawa� w tym czasie niezbyt s�odki napar z kwiatu rumianku. Bywaj� jednak takie sytuacje, kiedy matka wbrew swej woli nie mo�e karmi� dziecka. Czynna gru�lica, choroby serca i nerek, epilepsja, syfilis, ma�e, twarde sutki lub brak pokarmu, puchni�cie sutek, stan zapalny gruczo��w piersiowych nie pozwalaj� na karmienie dziecka. W takich przypadkach matka powinna zasi�gn�� porady lekarza, po czym rozejrze� si� za mamk� b�d� rozpocz�� sztuczne karmienie dziecka. Na mamk� trzeba wybra� osob�, kt�ra niedawno sama rodzi�a i jest absolutnie zdrowa, co musi potwierdzi� badanie lekarskie. Dzisiaj matki nie korzystaj� ju� a pomocy mamek, a czyni� nierozs�dnie, bo mleko mamki jest dla dziecka lepsze ni� sztuczne po�ywienie. `tc Zalecenia dla matek karmi�cych `tc Kobieta karmi�ca musi wystrzega� si� m�cz�cej pracy fizycznej. Lekki wysi�ek fizyczny jest wskazany i ma korzystny wp�yw na organizm karmi�cej. Po�ywienie karmi�cej powinno sk�ada� si� g��wnie z mleka, jarzyn i owoc�w. Nale�y unika� wszystkiego, co powoduje zaparcia lub rozwolnienia. Przyprawianie po�ywienia cytryn� nie ma �adnego niekorzystnego wp�ywu na pokarm. Organizm kobiety karmi�cej produkuje dziennie jeden litr mleka, trzeba wi�c troszczy� si� o uzupe�nienie strat energetycznych. Kobieta karmi�ca nie powinna przejada� si�, lecz nie mo�e nie dojada�. Jedno i drugie odbije si� na ilo�ci i jako�ci mleka. Wstrz�sy nerwowe i troski powoduj� natychmiastowe zmiany w sk�adzie mleka. W takiej sytuacji mleko nale�y odci�gn�� i wyla�, dziecko za� nakarmi� naparem z rumianku, pos�odzonym miodem, lub wywarem z owsa (patrz: "Podstawowe regu�y karmienia noworodk�w i niemowl�t"). Pod �adnym pozorem matki karmi�ce nie powinny pi� alkoholu ani pali� tytoniu. W razie choroby niemowl�cia nale�y koniecznie zasi�gn�� rady lekarza. `tc Sztuczne karmienie niemowl�cia `tc Je�li zachodzi potrzeba sztucznego karmienia niemowl�cia, matka powinna stara� si� go nie przekarmia�, poniewa� mo�e to spowodowa� d�ugotrwa�y rozstr�j �o��dka dziecka. Podstaw� sztucznego pokarmu jest mleko krowie, kt�re musi pochodzi� od zwierz�t absolutnie zdrowych. Mleko musi by� pe�not�uste, czyli zawiera� 3 procenty t�uszczu, bez jakichkolwiek dodatk�w. U�ywane jako po�ywienie dziecka mleko powinno mie� temperatur� 37 st. C, gdy� taka jest temperatura cia�a dziecka. Mleko nie�wie�e nie mo�e by� pokarmem dla dziecka. Przy okazji nale�y przypomnie�, �e po�ywienie dziecka musi by� przyrz�dzane z bardzo �wie�ych sk�adnik�w. Podawane niemowl�ciu mleko krowie nale�y w pierwszym okresie rozcie�cza� z wod�, wywarem z owsa lub wywarem z ry�u. Do tak rozrzedzonego mleka dobrze jest doda� nieco miodu, kt�ry korzystnie wp�ywa na trawienie. Przez pierwsze dwa miesi�ce u�ywa si� wywaru z ry�u, owsa, p�atk�w owsianych, �yta (1 �y�eczk� jednego ze sk�adnik�w rozgotowujemy w 100 mililitrach wody). W trzecim i czwartym miesi�cu �ycia niemowl�cia mleko rozprowadza si� m�czk� owsian� (czubata �y�eczka od herbaty m�czki rozgotowana w 100 mililitrach wody). Mo�na te� u�ywa� m�czki owsianej pra�onej. Do uko�czenia trzeciego miesi�ca �ycia przez dziecko mleko rozcie�czamy kt�rymkolwiek z om�wionych dodatk�w w stosunku 1:1. Od czwartego miesi�ca �ycia niemowl�cia mleko rozrzedza si� coraz mniej, a w sz�stym miesi�cu �ycia podaje si� ju� dziecku mleko nie rozrzedzone. Do ka�dych 100 gram�w po�ywienia dodaje si� 5-8 gram�w miodu (1-2 �y�eczki do herbaty). Sztuczne po�ywienie podaje si� dziecku w butelce ze smoczkiem, co 4 godziny, czyli pi�ciokrotnie w ci�gu doby. Mleko podajemy w ilo�ci 100 gram�w na 1 kilogram wagi dziecka na ca�y dzie�. Mleka czystego (bez dodatk�w) nie daje si� wi�cej ni� 600 gram�w na dob�. Butelka s�u��ca do karmienia dziecka musi by� utrzymana w idealnej czysto�ci. Najlepiej my� j� po ka�dym u�yciu szczotk�, wyparza� wrz�tkiem, po czym ustawia� szyjk� do do�u i przykrywa� czyst� �ciereczk�. Obiad dla niemowl�cia powinien sk�ada� si� z zupy z p�atk�w owsianych, grysiku, ry�u lub zupy jarzynowej. Zaraz po jednej z zup przygotowuje si� butelk� z kaszk� na mleku, kompotem lub rzadkimi p�atkami owsianymi, bez dodatku cukru. Robi si� te� mieszank� z dw�ch gatunk�w kasz. Kasza owsiana jest znakomitym po�ywieniem, zapewniaj�cym dziecku zdrowe z�by i ko�ci. Mo�na te� dawa� niemowl�ciu nieco ry�u, przyrz�dzonego w taki sam spos�b jak kasza owsiana, z dodatkiem tartych jab�ek. Czekolad� i s�odkie potrawy nale�y wykre�li� z jad�ospisu niemowl�cia, gdy� powoduj� one zaburzenia trawienia, dzia�aj� na dziecko pobudzaj�co i powoduj� b�le brzucha. Skrupulatnie nale�y te� przestrzega� ilo�ci cukru dodawanego do po�ywienia, poniewa� wywo�uje on nadmiern� fermentacj� w jelitach, ta za� jest bardzo niepo��dana. Najlepiej zrezygnowa� z cukru. Mi�d ma du�� warto�� energetyczn�, zaleca si� u�ywa� go jako leku w zaburzeniach trawienia i przy rozstroju �o��dka, a poza tym dzieci jedz� go ch�tnie. Pami�tajmy, �e zawsze lepiej jest, by dziecko zjad�o mniej ni� za wiele. Przekarmianie, niestety, jest zjawiskiem nagminnym i przynosi trwa�e szkody ma�emu cz�owiekowi. Dziecku od�ywianemu sztucznie dobrze jest podawa� sok z cytryn, pomara�czy lub mandarynek. Bez obaw mo�na poda� 4-5 miesi�cznemu dziecku 100 gram�w soku (podzielone na 3-4 porcje dziennie) z jab�ek, czere�ni, winogron, malin, mandarynek lub pomara�czy. Soki musz� by� wyci�ni�te ze �wie�ych owoc�w. Unika� nale�y wszelkiego rodzaju sok�w konserwowanych. Soki wolno podawa� po up�ywie jednaj godziny od ostatniego karmienia, gdy� w przeciwnym razie dziecko nabawi si� zaburze� �o��dka. Podawanie sok�w wprowadza si� wed�ug nast�puj�cego planu: pierwszego dnia podaje si� 1 �y�eczk� soku, nast�pnego dnia 2 �y�eczki, a� do ca�e porcji. Po uko�czeniu trzeciego miesi�ca �ycia podaje si� dziecku w ci�gu dnia sok z 1/2-1 pomara�czy. Z braku pomara�czy, mo�na poda� dziennie 100 gram�w soku z marchwi lub soku ze szpinaku. S� to wspania�e "leki" zabezpieczaj�ce przed krzywic�, szkorbutem i chorobami �o��dka. Nale�y regularnie wa�y� dziecko. Je�eli nie przybiera na wadze, dodaje si� do jego po�ywienia nieco wi�cej mleka, ��tek jaj, �wie�ego mas�a. Ale zbyt obfite podawanie mleka doprowadzi� mo�e do zgubnych skutk�w, za� nadmiar jaj w po�ywieniu wywo�a niechybnie cuchn�ce biegunki i wypryski na sk�rze. Jajko mo�na poda� dziecku dopiero, gdy rozpocznie drugi rok �ycia i tylko wbite do zupy. Kiedy dziecko ma ju� z�by, mo�e jada� owoce twarde. Do trzeciego roku �ycia karmi si� dziecko pi�� razy dziennie i tylko w takiej ilo�ci, jak� zjada bez oporu. Jakiekolwiek wmuszanie po�ywienia jest powa�nym b��dem, kt�ry wcze�niej czy p�niej odbije si� na zdrowiu dziecka. Najbardziej wskazanym napojem dla dzieci jest przegotowana woda z dodatkiem kilku kropli soku z cytryny. Woda nie mo�e by� ch�odna, gdy� spowoduje zaburzenia trawienia. Nie nale�y przyzwyczaja� dziecka do smoczka. Dziecko, kt�re ssie smoczek, jest nerwowe, niespokojne, w jego jamie ustnej wytwarza si� nadmiar �liny, co �le wp�ywa na �o��dek. `tc Odstawianie dziecka od piersi `tc Mimo i� pokarm matki jest najlepszym po�ywieniem dla niemowl�cia, od pewnego wieku staje si� on niewystarczaj�cy. D�ugie karmienie dziecka tylko mlekiem matki mo�e wywo�a� takie choroby, jak anemia, krzywica i egzemy. Przekonanie, �e jak najd�u�sze karmienie dziecka wy��cznie piersi� jest wyj�tkowo korzystne, rozpowszechnione jest g��wnie na wsi. W pierwszych miesi�cach �ycia dziecka mleko matki jest rzeczywi�cie pokarmem niezast�pionym i wystarczaj�cym, ale od pi�tego miesi�ca wzrasta gwa�townie zapotrzebowanie na inne sk�adniki mineralne. Jest wi�c wskazane, aby matka odstawi�a dziecko od piersi mi�dzy pi�tym a si�dmym miesi�cem jego �ycia. Dotyczy to dziecka zdrowego. Dziecko chore odstawia si� od piersi dopiero w�wczas, gdy wr�ci do zdrowia. Je�li nazbyt po�piesznie odstawi si� dziecko od piersi podczas letnich upa��w, mo�e ono zachorowa� na wyniszczaj�c� biegunk�. Dziecko nale�y wi�c odstawia� od piersi powoli, w ci�gu miesi�ca, i zast�powa� pokarm matki sztucznym po�ywieniem. Na obiad podajemy dziecku kaszk� z jarzynami, a potem g�st� od�ywcz� zup�. Kaszk� z jarzynami przyrz�dza si� ze szpinaku, marchwi, kalafiora, niewielkiej ilo�ci ziemniak�w i innych dost�pnych jarzyn, rozgotowanych i dok�adnie przetartych. 250 gram�w kt�rej� z jarzyn myjemy dok�adnie i dusimy z niewielk� ilo�ci� mleka przez 20-30 minut. Gdy jarzyny s� mi�kkie, bierzemy 1-2 �y�eczki m�czki owsianej i 1 �y�eczk� mas�a, robimy z tego zasma�k� i po rozprowadzeniu wod�, pozosta�� z gotowania jarzyn, zaprawiamy przetarte jarzyny i wszystko przecieramy przez g�ste sitko. G�st� zup� jarzynow� przyrz�dza si� z ugotowanych jarzyn z dodatkiem grysiku b�d� ry�u i odrobiny soli kuchennej. Na przyk�ad 250 gram�w marchwi gotujemy w 500 mililitrach wody przez 45 minut, odcedzamy, dodajemy 3-4 �y�eczki grysiku, s�l i ponownie gotujemy. Zup� podajemy ciep��, a nie gor�c�. Je�eli kaszka z jarzynami wywo�a u dziecka rozstr�j �o��dka (wzd�cie brzuch, kolki, rozwolnienie), nale�y podawa� soki z owoc�w lub jarzyn (ciep�e!). Soczyste jab�ka lub marchewk� start� na tarce przecieramy przez g�ste sitko. W porcji ca�odziennej podajemy dziecku 5-10 �y�eczek soku z dodatkiem odrobiny miodu. Je�li zamiast jednego karmienia piersi� wprowadzone zostanie inne po�ywienie, to po up�ywie 3-4 tygodni nale�y zrezygnowa� z nast�pnego karmienia piersi� i wstawi� w to miejsce kaszk� na mleku. Kaszk� z mleka przyrz�dzamy ze 150-200 mililitr�w mleka i 15-20 gram�w m�ki owsianej, grysiku, ry�u lub m�czki z sago. We wrz�cej wodzie rozprowadzamy 1 �y�k� sto�ow� m�czki owsianej lub grysiku i gotujemy przez 6-8 minut. Nast�pnie dodajemy 150 mililitr�w surowego mleka, 2 �y�eczki do herbaty miodu, a na koniec 1 �y�eczk� �wie�ego mas�a. Wszystkie sk�adniki dok�adnie mieszamy i razem gotujemy. Po up�ywie kolejnych 3-4 tygodni mo�na zrezygnowa� z trzeciego karmienia piersi�, zast�puj�c je daniem, kt�re przygotowujemy ze 150 mililitr�w mleka, 70 gram�w kleiku owsianego i 1 �y�eczki miodu. Kleik owsiany: Wywar z owsa przygotowujemy z 30-50 gram�w p�atk�w owsianych rozprowadzonych ciep�� wod� z dodatkiem odrobiny soli, gotujemy prze 15-20 minut ci�gle mieszaj�c. Po ugotowaniu dodajemy przegotowan� wod� do pe�nej obj�to�ci 1 litra i przecedzamy. Taki kleik rozrzedzamy mlekiem. Kleik podajemy dziecku w butelce ze smoczkiem. Z pozosta�ych karmie� rezygnuje si� po up�ywie kolejnych 3-4 tygodni, zast�puj�c je najpierw rozrzedzanym, a potem nie rozrzedzanym ju� mlekiem. Od trzeciego lub czwartego miesi�ca �ycia nale�y podawa� dziecku dziennie 3-6 �y�eczek (do herbaty) sok�w owocowych, wyci�ni�tych z pomara�czy, mandarynek, czere�ni, winogron, jab�ek lub innych owoc�w, a tak�e soki jarzynowe - z marchwi i szpinaku lub innych jarzyn. Kiedy dziecko ma ju� od sze�ciu do o�miu miesi�cy, jedno karmienie piersi� mo�na zast�pi� kaszk� z dodatkiem tartych jab�ek lub rozgniecionych owoc�w mi�kkich, rozrzedzon� odrobin� przegotowanej wody. Oto przepis na przygotowanie takiej kaszki z jab�kami. 100-150 gram�w obranych jab�ek ucieramy na drobnej tarce i dodajemy do nich sucharek lub herbatnik. Dzieciom 5-6 miesi�cznym podajemy t� kaszk� z odrobin� wody. Do kaszki mo�na doda� sok z pomara�czy lub winogron i pos�odzi� j� niewielk� ilo�ci� miodu. Pod koniec dziewi�tego miesi�ca �ycia niemowl� mo�e ju� je�� sucharki, herbatniki, a tak�e �u� sk�rk� chleba. Do zup mo�na dodawa� pocz�tkowo 1/2 �y�eczki, potem 1 �y�eczk�, a wreszcie 1 ca�e ��tko jajka, ale tylko 1-2 razy w tygodniu. Jajko musi by� �wie�e i najlepiej od wiejskich kur, a nie od kur hodowanych w fermach. Koniecznie nale�y dawa� dziecku sok z cytryny, i to 3-4 razy dziennie po 5 kropel, ale nie wolno dodawa� go do mleka. Kiedy matka przestaje karmi�, musi zatroszczy� si� o w�asne piersi. W tym celu banda�a o szeroko�ci 15 centymetr�w i d�ugo�ci 8 metr�w. Banda�owanie wykonuje inna osoba. Taki "opatrunek" pozostawia si� przez 4-5 dni, poprawiaj�c go jedynie, je�li banda� ulegnie rozlu�nieniu. Zabieg ten chroni piersi przed deformacj�. `tc Jak zapewni� dziecku dostateczn� ilo�� pokarmu `tc W karmieniu niemowl�t matki pope�niaj� najcz�ciej dwa b��dy: przekarmiaj� dziecko lub podaj� mu za ma�o pokarmu. Przekarmianie dziecka ma miejsce w�wczas, kiedy powodowana trosk� matka daje mu jedn� po drugiej obie piersi lub te� karmi je zbyt cz�sto, na przyk�ad co 1-2 godziny zamiast co 3 godziny; przekarmianie ma tak�e miejsce wtedy, gdy dziecko wysysa z piersi za wiele mleka. Pozwalanie dziecku na wysysanie zawarto�ci dw�ch piersi podczas jednego karmienia jest najcz�ciej spotykanym b��dem. Szkodliwo�� takiego karmienia daje o sobie zna� powoli. Dziecko regularnie przekarmiane staje si� blade, niespokojne, puszcza wiatry, dokucza mu rozwolnienie. Je�li matka zauwa�y takie objawy, powinna przez kilka dni podawa� dziecku tylko pier�. Dziecko jest niedokarmione, kiedy ssie piersi ubogie w pokarm. Gdy dziecko przez 2-3 dni nie oddaje stolca, a kiedy wreszcie wypr�ni si�, ilo�� ka�u jest niewielka, oznacza to, �e otrzymuje ono za ma�o pokarmu. Je�li stan taki potrwa d�u�ej, dziecko zacznie chudn��. Dziecko niedokarmione ma zapadni�ty brzuszek. Je�eli zdarzy si� nam co� takiego, zastosujmy stary przepis na pokarm od�ywczy, z�o�ony z r�wnych cz�ci mleka krowiego, wywaru z owsa i �yta oraz soku z marchwi. Spos�b przygotowania: do 200 gram�w wody dodajemy 1 �y�eczk� do herbaty �yta, 2 �y�eczki owsa i gotujemy przez 30 minut. Do przecedzonego wywaru wlewamy 1 �y�eczk� �wie�ego soku z marchwi i mieszamy z mlekiem. Pokarm podajemy ciep�y. Dzieci niedo�ywione nale�y karmi� cz�ciej - co 2 godziny. `tc Kiedy niemowl� p�acze `tc To, �e niemowl� p�acze jest raczej zjawiskiem normalnym. Czas trwania p�aczu wskazuje na przyczyny. P�acz�ce dziecko mo�e by� g�odne lub przekarmione; powodem p�aczu mo�e te� by� powietrze, kt�re po�kn�o podczas ssania lub jedzenia. Tak�e zdenerwowanie matki mo�e wywo�a� p�acz dziecka. Dziecko mo�e mie� kolki, kt�re powoduj� b�l brzucha. Przyczyn� tej dolegliwo�ci jest na og� mleko matki anemicznej lub przyjmuj�cej lekarstwa. Dziecko p�acze, gdy ma pragnienie. Mog� mu dokucza� mokre pieluszki, uwiera� je mo�e jaka� fa�da lub zgrubienie pieluszke; mo�e mu by� zimno w nogi, mo�e mie� zzi�bni�te r�ce. Dolegliwo�ci takich jest wiele, a usuni�cie przyczyn sprawi, �e dziecko uspokoi si�. Je�eli dziecko p�acze nieprzerwanie, powodem mo�e by� stan jego nerw�w, podwy�szona temperatura, przezi�bienie, zaburzenia �o��dkowe, g��d, kaszel, b�le uszu. Je�li chcemy by dziecko przesta�o p�aka�, musimy odkry� przyczyn� p�aczu. Dziecku g�odnemu lub przekarmionemu nale�y zmieni� ilo�� podawanego pokarmu. Powietrze po�ykane przez dziecko podczas karmienia mo�e wywo�a� b�le brzucha,wyst�puj�ce zw�aszcza podczas snu. Nie wolno podawa� dziecku piersi, kiedy jest ono niespokojne lub p�acze, gdy� razem z pokarmem po�yka� b�dzie powietrze. Niemowl�ta, a tak�e dzieci starsze trac� apetyt b�d� jedz� zbyt wiele, gdy s� zdenerwowane, a to powoduje zaburzenia w pracy �o��dka. Nie jest przesadne twierdzenie, �e dziecko ch�onie jak g�bka wszystkie wra�enia, te za� wp�ywaj� na stan jego nerw�w. Je�eli dziecko ma kolki, podaje mu si� 1-2 �y�eczki naparu z kwiatu rumianku, z odrobin� miodu i 1-2 kroplami soku z cytryny. Niemowl� �le zawini�te nale�y przewin�� i sprawdzi�, czy co� nie dosta�o si� do pieluszki. Gdy niemowl� ma zimne r�ce lub nogi, wk�ada mu si� do ��eczka butelk� z gor�c� wod�, a je�li powodem nieprzerwanego p�aczu jest wilgotna bielizna, bo dziecko spoci�o si�, nale�y je przebra�. Zakatarzonemu dziecku czy�ci si� nos tamponikiem z gazy lub waty zamoczonym w ciep�ej oliwie. Gdy wszelkie starania nie uspokajaj� dziecka, trzeba zasi�gn�� porady lekarza. `tc S�o�ce i powietrze to najlepsze witaminy `tc Ju� w siedem dni po urodzeniu dziecko mo�e przebywa� na �wie�ym powietrzu. Zim� wynosi si� je na powietrze w dni s�oneczne w godzinach po�udniowych. Mo�na te� wynosi� dziecko w dni pochmurne, lecz w�wczas spacer nie powinien trwa� d�u�ej ni� p� godziny. Niemowl� musi by� dobrze okryte, lecz nale�y wystrzega� si� przegrzanie niemowl�cia. Spacery na �wie�ym powietrzu s� najlepszym sposobem zapewnienia dziecku odporno�ci i zdrowia. Latem bardzo wskazane s� "k�piele powietrzne", podczas kt�rych dziecko pozostawia si� w ��eczku zupe�nie nagie na 5-20 minut. Podczas takiej "k�pieli" odwraca si� dziecko kilkakrotnie na brzuszek, co wp�yw wzmacniaj�co na mi�nie szyi, plec�w i klatki piersiowej. `tc Jak podnosi� i jak trzyma� dziecko `tc Nie wolno podnosi� dziecka za r�czki, lecz trzeba chwyta� je pod pachami. Nie nale�y te� nosi� niemowl�ci zawsze na tej samej r�ce, gdy� mo�e to doprowadzi� do skrzywienia kr�gos�upa. Najlepsz� ochron� przed skrzywieniem kr�gos�upa jest pozwala� dziecku na raczkowanie, kiedy tylko ma na to ochot�. Wstaj�cemu na n�ki dziecku pomagamy podtrzymuj�c je delikatnie pod pachami. `tc Sen niemowl�cia `tc Dziecko musi zawsze spa� przy uchylonym oknie (latem) lub w bardzo dobrze przewietrzonym pokoju (jesieni� i zim�). �wie�e powietrze jest r�wnie wa�ne dla niemowl�cia jak od�ywianie. Obawy, �e dziecko przezi�bi� si�, kiedy �pi przy uchylonym oknie, s� nieuzasadnione. Dziecko �pi najlepiej, gdy jest lu�no owini�te w pieluszki. Najlepiej zrezygnowa� z pieluch na noc. Wystarczy lekkie ciep�e okrycie. �pi�cego niemowl�cia nie nale�y budzi� nawet w�wczas, kiedy nadchodzi pora posi�ku. Sen jest wa�niejszy ni� po�ywienie. Je�eli dziecko kaprysi i nie chce zasn��, nie wolno ko�ysa� go na r�kach ani wozi� w w�zku. Najlepiej gdy matka si�dzie przy nim i zanuci jak�� piosenk�. Matki nie zdaj� sobie sprawy, jak wa�ne dla niemowl�t i starszych dzieci jest �piewanie do snu. Podczas nucenia mo�na g�aska� dziecko po g��wce. �piew i pieszczota sprawiaj�, �e dziecko spokojnie za�nie. Je�eli niemowl� wymachuje n�kami i p�acze, nale�y sprawdzi� pieluszki. Gdy te s� suche i nie gniot� dziecka, k�adzie si� mu na brzuch kompres z ciep�ej wody pozostawia tak d�ugo. a� sam wyschnie Nie wolno dawa� dzieciom �adnych lek�w nasennych czy uspokajaj�cych. Trzeba r�wnie� dba� o to, aby dziecka nie budzi�y ha�asy dobiegaj�ce z mieszkania. Takie raptowne przebudzenia sprawi�, �e przez reszt� �ycia b�dzie nerwowe. Przed snem nie daje si� niemowl�ciu napoi. Przepe�niony p�cherz moczowy powoduje zawsze niespokojny sen. Przed snem dziecko powinno opr�ni� p�cherz. `tc Wypr�nienia `tc Regularne oddawanie stolca jest rzecz� nies�ychanie wa�n�. Powinno si� przyzwyczaja� ma�e dzieci do oddawania stolca 2-3 razy dziennie. Nie wolno dopu�ci�, by dziecko sz�o spa� z zaparciem; gdy ma to jednak miejsce, nale�y zrobi� lewatyw� z ciep�ej wody. Po wypr�nieniu k�adzie si� dziecku na brzuch kompres z ch�odne wody lub ciep�ego wywaru z siana. Dziecko nale�y przyzwyczaja� do sygnalizowania matce swoich potrzeb naturalnych. `tc Waga i wzrost niemowl�cia `tc Noworodek wa�y �rednio 3000-3500 gram�w. Noworodki s�abe wa�� 2500 gram�w, a noworodki niedonoszone - 1500-2000 gram�w. Po up�ywie 3-4 dni pocz�tkowa waga noworodka zmniejsza si� o 100-120 gram�w. W ci�gu kolejnych 8-10 dni niemowl� zn�w przybiera na wadze, by powr�ci� do wagi pocz�tkowej. Gdy dziecko uko�czy pi�ty miesi�c, jego waga zwykle podwaja si�; po uko�czeniu jednego roku dziecko wa�y �rednio trzykrotnie wi�cej ni� w chwili przyj�cia na �wiat. Nowo narodzone dziecko ma zwykle oko�o 50 centymetr�w wzrostu. Po uko�czeniu roku mierzy o 20 centymetr�w wi�cej. `tc Informacje dotycz�ce rozwoju dziecka w pierwszym roku �ycia `tc Je�eli dziecko zapad�o na ��taczk� noworodk�w, jej objawy dadz� o sobie zna� w ci�gu 2-4 pierwszych dni �ycia, min� za� po oko�o dw�ch tygodniach. ��taczka trwaj�ca d�u�ej wymaga porady lekarskiej. Pierwsze wypr�nienie nast�puje w 3-5 dniu �ycia, gdy niemowl� karmione jest mlekiem matki. Resztki p�powiny odpadaj� po up�ywie 5-7 dni. Rana p�powiny goi si� zwykle w ci�gu 6-10 dni. Dziecko u�miechnie si� po raz pierwszy w drugim miesi�cu �ycia. Po�o�one na brzuszku pr�buje d�wign�� g�ow� w 7-8 tygodniu �ycia. W 2 miesi�cu �ycia zaczyna interesowa� si� pokazywanymi mu przedmiotami i wykonuje ruch ga�kami oczu. Dziecko zaczyna gaworzy� zwykle w 2 miesi�cu �ycia. W 3 lub 4 miesi�cu poznaje ju� twarze os�b. kt�re si� nim opiekuj�. W 4 miesi�cu dziecko pr�buje stawa� na n�kach podtrzymywane pod pachami. W 5 miesi�cu obserwuje z zaciekawieniem b�yszcz�ce przedmioty. R�wnie� w 5 miesi�cu podwaja sw� wag� urodzeniow�. Od 5 miesi�ca �ycia rozpoczyna si� siadanie na r�ku matki. Od 6 miesi�ca rozpoczyna si� siadanie samodzielne. W 6 i 7 miesi�cu �ycia wyrzynaj� si� dolne siekacze. W 7 i 8 miesi�cu dziecko potrafi ju� stan�� wyprostowane, gdy trzyma si� doros�ej osoby. W 8 miesi�cu nast�puje wyrzynanie si� �rodkowych g�rnych siekaczy. W 9 miesi�cu dziecko podejmuje pr�by chodzenia w ��eczku. W 10 miesi�cu rozpoczynaj� si� pierwsze pr�by chodzenia z pomoc� osoby doros�ej. W 9 i 10 miesi�cu wyrzyna si� reszta g�rnych siekaczy. W 12 miesi�cu dziecko zaczyna chodzi� samodzielnie. Pod koniec 12 miesi�ca nast�puje potrojenie wagi dziecka. W 12 miesi�cu dziecko jest o po�ow� wy�sze ni� w momencie narodzin. Oko�o 15 miesi�ca �ycia dziecko zaczyna m�wi�. `tc Opieka nad dzie�mi od 1 do 14 roku �ycia `tc `tc Prawid�owe karmienie `tc Najlepszym po�ywieniem dla dzieci s� owoce, jarzyny, nieco mleka i produkt�w mlecznych. Rano i wieczorem dziecko powinno dostawa� troch� zsiad�ego mleka, jakie� danie jarzynowe, nieco chleba i owoce. Kolacj� nale�y mu poda� nie p�niej ni� o godzinie 7.00 wieczorem. P�niejsza kolacja �le wp�ywa na trawienie i sen. Wszystkie dania powinny by� raczej g�ste, by dziecko przyzwyczai�o si� do �ucia pokarmu. Ilo�� posi�k�w powinna by� tak wyliczona, aby nie zmusza� dziecka do jedzenia, gdy �o��dek nie upora� si� jeszcz