Andrzej Szyma�ski Lekarz domowy naturalny Zasady leczenia PWZN "Print 6" Lublin 1995 Adaptacja na podstawie ksi��ki pod tym samym tytu�em. Do Czytelnika Oddajemy do r�k Pa�stwa ksi��k� zwi�zan� z ideami samoleczenia i samopomocy medycznej. Wszystkie opisane w niej metody leczenia by�y przedmiotem szczeg�lnej troski autora i zosta�y przez niego zweryfikowane. Mimo tego ksi��ka ta nie jest podr�cznikiem, jest poradnikiem i przewodnikiem po medycynie naturalnej. W przypadku jakichkolwiek w�tpliwo�ci Czytelnik proszony jest o zasi�gni�cie porady do�wiadczonego specjalisty. Zw�aszcza w stanach mog�cych stanowi� zagro�enie dla �ycia nie nale�y si� nigdy waha� z wezwaniem lekarza. Autor i wydawca nie mog� bra� i nie bior� na siebie odpowiedzialno�ci za skutki wynikaj�ce ze stosowania przez Czytelnika lek�w i metod przedstawionych w poni�szej ksi��ce. + Leczenie wod� (hydroterapia) W medycynie naturalnej leczenie wod� praktykuje si� od pradawnych czas�w. Dzisiaj uznaje si� powszechnie, �e woda nie tylko wzmacnia i hartuje organizm, ale r�wnie� pomaga w leczeniu pewnych chor�b. Oczywi�cie pod warunkiem, �e zabiegi hydropatyczne b�d� przeprowadzone prawid�owo, z uwzgl�dnieniem stanu zdrowia (a tak�e wieku i p�ci) chorego oraz w�a�ciwo�ci wody, zwi�zanych przede wszystkim z jej temperatur�. Praktykuje si� nast�puj�ce zabiegi hydropatyczne: - k�piele, - k�piele parowe, - zabiegi napotne (zawijania i wygrzewania), - kompresy, - zabiegi oczyszczaj�ce (lewatywy i naturalne �rodki oczyszczaj�ce). Ich skuteczno�� jest du�a. Najog�lniej m�wi�c, wzmacniaj� one funkcjonowanie wszystkich narz�d�w. G��wnie jednak powoduj� przep�yw krwi do naczy� krwiono�nych sk�ry i dobrze dzia�aj� na uk�ad nerwowy; na przyk�ad w czasie zabieg�w kr�tkotrwa�ych gor�ca i zimna woda dzia�a pobudzaj�co, d�u�sze za� -w ciep�ej i ch�odnej wodzie - przynosz� uspokojenie. Maj� te� niebagatelny wp�yw na prac� serca; na przyk�ad k�piele zimne przyczyniaj� si� do spowolnienia t�tna i obni�enia ci�nienia krwi, a gor�ce przy�pieszaj� t�tno i podwy�szaj� ci�nienie. Ponadto zabiegi te poprawiaj� przemian� materii; mi�dzy innymi zwi�kszaj� wydzielanie moczu. Dodajmy, �e lecznicze w�a�ciwo�ci ma tak�e regularne picie przegotowanej wody (efekty tego s� widoczne w chorobach nerw�w, serca, nerek, w�troby, �o��dka, a tak�e w zaparciach) oraz lewatywy przeczyszczaj�ce. Przy r�nego rodzaju niedomaganiach wskazane jest przeprowadzanie zabieg�w hydropatycznych w cyklach od 6_7 dni do 2_3 tygodni. Podobnie w przypadku os�b zdrowych, kt�re poddaj� si� im, by wzmocni� sw�j organizm. K�piele K�piel ca�ego cia�a nazywamy ca�kowit�, jego cz�ci natomiast - k�piel� cz�ciow�. Do przeprowadzenia obu najbardziej nadaje si� wanna, lecz z braku jej mo�emy u�y� ka�dego, byle odpowiedniego rozmiarami naczynia. W zale�no�ci od ciep�oty wody rozr�nia si� k�piele: gor�ce - 38_42 stopni C, nawet do 45 stopni ciep�e - 30_38 stopni C; ch�odne - 20_30 stopni C; zimne - do 20 stopni C. Temperatur� wody mierzy si� zawsze termometrem wodnym, nie r�k�. K�piele gor�ce trzeba odbywa� w pomieszczeniu o temperaturze 25 stopni C. K�pieli ch�odnych i zimnych nie wolno przyjmowa�, kiedy jest nam zimno, a wi�c przy niedostatecznej ciep�ocie cia�a - musimy si� najpierw rozgrza�. Je�eli zamierzamy wzi�� k�piel ca�kowit� powinni�my doprowadzi� ca�e cia�o do wyr�wnanej temperatury; osi�gniemy to przez nacieranie czo�a, piersi i karku r�cznikiem zamoczonym w zimnej wodzie. Osobom ci�ko chorym zaleca si� zamiast naciera� wykonanie kilku nie m�cz�cych �wicze� gimnastycznych. Jest bardzo po��dane, aby l�ej chorzy poruszali podczas k�pieli ko�czynami lub masowali je, co wzmacnia dzia�anie wody. Osobom chorym i niesprawnym nale�y w k�pieli pomaga�. Ka�da k�piel gor�ca lub ciep�a powinna si� ko�czy� polewaniem, natryskiem lub nacieraniem zimn� wod� o temperaturze 5_1O stopni C (w przypadku doros�ych os�abionych chorob� i dzieci - nie mniej ni� 1O stopni C). K�piel ch�odn�, ca�kowit� lub cz�ciow�, nale�y zako�czy� polaniem n�g i bioder zimn� wod�. Po ka�dej k�pieli trzeba si� dobrze wysuszy�. Najlepiej energicznie wytrze� cia�o suchym r�cznikiem. Je�eli chory ma podwy�szon� temperatur�, w�wczas k�adziemy go do ��ka i tam osuszamy r�cznikiem, a� si� rozgrzeje. Podczas ka�dej k�pieli powstaje parowanie i dlatego po jej zako�czeniu musimy dobrze przewietrzy� �azienk� czy inne pomieszczenie przeznaczone na zabiegi hydropatyczne. Musimy r�wnie� pami�ta� o wcze�niejszym przewietrzeniu pokoju osoby chorej. Zapewnimy jej przez to lepsze dotlenienie, bo po k�pieli oddech chorego jest g��bszy. K�piele ca�kowite Ka�d� k�piel ca�kowit� przyjmujemy na pusty �o��dek. Od razu, ale powoli zanurzamy si� w wodzie a� po szyj�. Pocz�tkowo mo�e to wywo�a� niemi�e odczucie, ale mija ono szybko i zabieg sprawia nam przyjemno��. Ciep�a k�piel ca�kowita (30_38 stopni C) jest pomocna w przypadku bezsenno�ci, nerwicy serca, pobudzenia nerwowego; powinna trwa� wtedy 10_25 minut, a w razie potrzeby mo�na j� powt�rzy� po o�miu godzinach. D�ugie ciep�e k�piele s� przydatne r�wnie� w leczeniu kamicy nerkowej, przy�pieszaj� bowiem wydalanie zatrzymanego moczu. Trzecia w�a�ciwo�� tych k�pieli to �agodzenie skutk�w nadmiernego opalania si� na s�o�cu. Z gor�cych k�pieli ca�kowitych (38_42 stopni C) mog� korzysta� wy��cznie doro�li, i to tylko ci, kt�rzy maj� zdrowe nerwy i serce. Zabieg mo�e trwa� najwy�ej 10 minut. Przed wej�ciem do wanny nacieramy twarz i g�ow� ciep�� wod�, a podczas k�pieli trzymamy na g�owie ciep�y kompres. Na zako�czenie polewamy si� ch�odn� wod� - chorzy i os�abieni o 5 stopni C zimniejsz� od tej, w kt�rej si� k�pali, zdrowi za� zimniejsz� o 1O stopni C. Po wyj�ciu z wanny nale�y dobrze si� osuszy�, ubra� i i�� na spacer, by odetchn�� �wie�ym powietrzem, albo te� nie wyciera� si�, w�o�y� p�aszcz k�pielowy, po�o�y� si� do ��ka, ciep�o okry� i wypoci�. Gor�ce k�piele dobrze rozgrzewaj� organizm, wywo�uj� poty i dlatego szczeg�lnie skutkuj� w przypadku tak zwanych zimnych st�p, przezi�bieniu i innych podobnych dolegliwo�ciach. Wskazane s� te� w leczeniu wszystkich rodzaj�w skurcz�w i kolek, piasku i kamieni w nerkach oraz kamieni p�cherzyka ��ciowego; pomagaj� w leczeniu chronicznego zatrucia o�owiem, chor�b sk�ry, newralgii i rwy kulszowej. Nie nale�y ich natomiast stosowa� w chorobach serca oraz w przypadku mia�d�ycy t�tnic, uderze� krwi do g�owy i w nadci�nieniu. Trzeba uwa�a�, by po gor�cej k�pieli nie zazi�bi� si�. Praktyka uczy, �e po takim zabiegu cz�owiek robi si� senny i natychmiast k�adzie si� do ��ka. K�piele cz�ciowe Nape�niamy wann� do po�owy (temperatura w zale�no�ci od rodzaju k�pieli), chory siada w niej z podci�gni�tymi nogami; woda si�ga mu mniej wi�cej do p�pka. Piersi i plecy chorego polewamy wod� i nacieramy go energicznie szorstkim r�cznikiem lub tak�� myjk�. Jednocze�nie on sam rozciera sobie nogi, brzuch i biodra. Gor�ca lub ciep�a k�piel dzia�a przeciwb�lowo w przypadku kamieni nerkowych i kamieni w woreczku ��ciowym, w skurczach macicy i bolesnych menstruacjach. Pod koniec k�pieli nale�y dola� zimnej wody, by obni�y� temperatur� do oko�o 1O stopni C, i natychmiast pola� chorego. Taka k�piel trwa od 3 do 5 minut. K�piel ze szczotkowaniem cia�a Nape�niamy wann� do po�owy (temperatura wody 32_36 stopni C), siadamy w wannie z wyprostowanymi nogami. Wydezynfekowan� wcze�niej mi�kk� szczotk� szorujemy najpierw nogi, nast�pnie biodra, brzuch, tu��w, r�ce, a� do g�owy je�eli nie mo�emy skorzysta� z wanny, zabieg wykonujemy mokr� szczotk�). Po zako�czeniu k�pieli - zwykle trwa 10 minut - wk�adamy na mokre cia�o p�aszcz k�pielowy i k�adziemy si� do ��ka ciep�o si� okrywaj�c. Podczas pierwszego zabiegu sk�ra mo�e by� nieodporna, nale�y wi�c delikatnie operowa� szczotk�; podczas nast�pnych k�pieli nacisk szczotki mo�na zwi�kszy�. K�piel z u�yciem szczotki hartuje organizm, pod jej wp�ywem cia�o rozgrzewa si� i j�drnieje. Wszystko to sprawia, �e takie k�piele zaleca si� w przypadku fizycznego przem�czenia i wyczerpania, z�ego kr��enia ("zimne stopy"), niekt�rych chor�b czy zwiotcza�o�ci sk�ry, a tak�e jako pomoc w leczeniu nerwic, z�ej przemiany materii, kamicy nerkowej i ��ciowej oraz chronicznych nie�yt�w dr�g oddechowych. K�piel brzucha Do k�pieli tej najlepiej s�u�y specjalna wanna do nasiad�wek, ale mo�e by� te� zwyczajna wanna lub du�e, do�� szerokie naczynie, w kt�rym zmie�ci si� 20_30 litr�w wody. Siadamy w wannie w rozkroku, tak by uda opiera�y si� o jej brzegi, a zanurzona by�a tylko dolna cz�� cia�a do p�pka. Nast�pnie praw� d�oni� wykonujemy okr�ne ruchy (zawsze z lewa na prawo) po brzuchu, leciutko uciskaj�c palcami okolic� splotu s�onecznego. Masa� doskonale wp�ywa na unerwienie brzucha, obieg krwi oraz prac� narz�d�w jamy brzusznej, w tym uk�adu trawiennego. Czas trwania k�pieli: latem 10_20 minut, zim� 10_15 minut; dla os�b os�abionych d�ug� chorob� 3_5 minut. Pomieszczenie, w kt�rym przeprowadzamy zabieg, musi by� dobrze ogrzane, szczeg�lnie zim�. K�piele brzucha, zw�aszcza ch�odniejsze, s� bardzo pomocne w takich przypadkach chorobowych, jak zast�j krwi w narz�dach jamy brzusznej, zaparcia, guzy krwawnicze, dolegliwo�ci jelita grubego, opuszczenie narz�d�w jamy brzusznej (na przyk�ad u kobiet wielor�dek). Pami�ta� nale�y, �e k�piel odbywamy na p� godziny przed jedzeniem lub 2_3 godziny po jedzeniu. Przed zabiegiem osoby zdrowe powinny rozgrza� si� gimnastyk� na �wie�ym powietrzu lub w ostateczno�ci przy otwartym oknie, niesprawne za�, wycie�czone i chore mog� gimnastykowa� si� w ��ku. Jest r�wnie� wskazane, by k�piel poprzedzi�o suche nacieranie mi�kk� szczotk� ca�ego cia�a, a je�li to mo�liwe - nale�y zastosowa� delikatny masa� albo rozgrza� chorego termoforem lub butelk� z gor�c� wod�. Po k�pieli mo�na odpocz�� w ��ku, je�li ma si� na to ochot�. Szczeg�lnie trzeba zwr�ci� uwag� na samopoczucie chorego. Je�li jest mu zimno, powinni�my po�o�y� go do ��ka, okry� ciep�o, a nawet w�o�y� pod okrycie termofor lub butelki z gor�c� wod�. Zabiegi rozgrzewaj�ce s� niezb�dne przed k�piel� wieczorn� i po niej, gdy� przyczyniaj� si� do spokojnego snu chorego. Je�li idzie o temperatur� k�pieli brzucha, stosujemy nast�puj�ce zasady: w przypadku os�b chorych, wycie�czonych lub anemicznych k�piel zaczynamy od temperatury 36 stopni C, a po up�ywie dw�ch, trzech dni obni�amy j� codziennie o 0,5 stopni C, a� do 25 stopni C. To samo dotyczy chorych dzieci od lat dw�ch do dziesi�ciu. Pierwsza k�piel os�b zahartowanych powinna mie� temperatur� 27 stopni C, a nast�pne coraz ni�sz� - codziennie obni�amy j� o 1 stopie� C, a� do 20 stopni dla m�czyzn i do 26 stopni C dla kobiet (zim� jednak najwy�ej do 25 stopni C dla m�czyzn, a do 27 stopni C dla kobiet). Je�li poddajemy si� tym zabiegom przez d�u�szy czas, musimy zrobi� przerw� raz w tygodniu. Zdarza si� do�� cz�sto, �e po kilku dniach kuracji osoby pal�ce zaczynaj� odczuwa� wstr�t do tytoniu. Jej kontynuowanie mo�e wi�c doprowadzi� do ca�kowitego zaprzestania palenia. K�pieli brzucha powinny si� wystrzega� kobiety w czasie menstruacji. Zamiast k�pieli mo�na u�ywa� ciep�ej wody (35 stopni C) do obmywania kilka razy dziennie organ�w p�ciowych. W przypadku os�b ci�ko chorych lub os�abionych chorob�, kt�re nie mog� przeprowadza� k�pieli brzucha, stosuje si� wilgotne nacierania. Ka�dego ranka przez jedn�, najwy�ej dwie minuty naciera si� plecy chorego, le��cego w ��ku, ch�odn� wod� (20_25 stopni C). Po zabiegu okrywa si� go ciep�o; kiedy si� rozgrzeje, mo�na zdj�� dodatkowy koc. K�piel n�g do kolan Stosujemy trzy rodzaje takich k�pieli: gor�c�, ciep�� i zimn�. K�piel gor�ca (38_45 stopni C) powinna trwa� 10_20 minut. Zabieg przeprowadzony wieczorem, przed po�o�eniem si� spa�, zapewnia spokojny sen. Dzia�a leczniczo w takich przypadkach, jak podwy�szone ci�nienie, ataki astmatyczne, nerwowe b�le g�owy, b�le g�owy spowodowane mia�d�yc� naczy� m�zgowych, nie�yt oskrzeli, b�l w uszach. Dobrze jest doda� do k�pieli gar�� soli, dwie gar�cie drzewnego popio�u i nieco startej na proszek gorczycy. K�piel ciep�a (30_38 stopni C) mo�e trwa� do p� godziny. Dzia�a orze�wiaj�co przy r�nego rodzaju wyczerpaniach. K�piel zimna (15_20 stopni C) trwa od p� minuty do 3 minut. Podczas zabiegu nale�y energicznie naciera� r�k� obie nogi. Wywo�ane tym podra�nienie zako�cze� nerwowych w nogach wzmaga ruch robaczkowy jelit, co sprzyja usuni�ciu zapar�. Poniewa� k�piel pobudza obieg krwi w nogach, jest dobrym �rodkiem przeciwko "zimnym stopom". K�piel n�g zajmuje wa�ne miejsce w leczeniu wod�, gdy� zako�czenia nerwowe, zlokalizowane w ko�czynach, powi�zane s� z ca�ym organizmem. Rodzice, kt�rzy pragn� mie� zdrowe dzieci, powinni przyzwyczaja� je do k�pania ka�dego wieczoru n�g w ciep�ej wodzie (30_38 stopni C) i dopiero potem k�a�� je spa�. K�piel r�k K�piel gor�ca (38_45 stopni C), trwaj�ca 10_20 minut, jest wybornym �rodkiem uspokajaj�cym w przypadku astmy, b�l�w w okolicy serca i w niekt�rych chorobach p�ucnych. Odci�ga ona krew z p�uc i m�zgu, a tym samym u�atwia prac� tych narz�d�w. B�dzie skuteczniejsza, gdy dodamy do wody gar�� soli, gar�� popio�u drzewnego i szczypt� drobno pot�uczonej czarnej gorczycy. Kr�tkotrwa�e zimne k�piele r�k s� popularnym i sprawdzonym �rodkiem przy nerwowym ko�ataniu serca, duszno�ci i nerwowym b�lu g�owy. Czas trwania takich zabieg�w nie powinien przekracza� 2 minut. K�piel oczu Praktykowane s� dwa rodzaje takich k�pieli: ch�odna i ciep�a. K�piel ch�odna (27_30 stopni C) dzia�a bardzo dobrze zar�wno na oczy zdrowe, jak i chore. Wzmacnia i od�wie�a narz�d wzroku, jest skuteczna w przypadkach dolegliwo�ci chronicznych, a zw�aszcza b�l�w i stan�w zapalnych oczu. Po zanurzeniu twarzy w wodzie kilkakrotnie otwieramy i zamykamy oczy. Zabieg nale�y powtarza� kilka razy dziennie. K�piel ciep�a (33_36 stopni C) polega na tym, �e po zanurzeniu twarzy w wodzie otwieramy oczy na 15 sekund, nast�pnie podnosimy g�ow� i za chwil� powtarzamy zabieg. Na koniec poddajemy oczy k�pieli ch�odnej albo przemywamy je ch�odn� wod�. Do ciep�ej wody mo�na doda� �wier� �y�eczki pot�uczonych nasion kopru lub wywar ze �wietlika lekarskiego. Tak� k�piel nale�y stosowa� kilka razy dziennie. Wp�ywa ona korzystnie na wszelkie stany zapalne oczu. K�piele oczu s� niewskazane dla os�b cierpi�cych na uderzenia krwi do g�owy. K�piel nosa Do takiej k�pieli potrzebne jest naczynie z wygi�tym dziobkiem. Wlewamy do niego ciep�� (35_37 stopni C), lekko osolon� wod� (na szklank� wody �wier� �y�eczki soli), a nast�pnie wk�adamy delikatnie dziobek do jednego nozdrza, jednocze�nie odchylaj�c g�ow� do ty�u. Cz�� strumienia wody przep�ynie przez drogi nosowe, a potem t� sam� drog� wyp�ynie na zewn�trz, cz�� za� dostanie si� do gard�a i wyp�ynie przez usta. Temu samemu zabiegowi poddajemy drugie nozdrze. Aby k�piel by�a skuteczna, nale�y j� przeprowadza� dwa razy dziennie przez d�u�szy czas. Dzia�a ona leczniczo na polipy, chroniczny katar, skrzywienie przegrody nosowej i zaczerwienienie nosa. K�piel podbr�dka K�piel ta polega na zanurzeniu brody w naczyniu z gor�c� wod� (40_45 stopni C) na 10_20 minut; powinien j� poprzedza� kompres po�o�ony na brzuch. Taka k�piel pomaga w przypadku tak zwanego za�o�onego nosa, chronicznego kataru, a tak�e ropnego zapalenia migda�k�w. K�piel dolnej szcz�ki Zabieg ten przeprowadza si� dwa razy dziennie przez 10_15 minut w takim samym naczyniu jak k�piel podbr�dka i w r�wnie gor�cej wodzie. Po��dany jest tak�e identyczny kompres na brzuch. Jest to bardzo skuteczny �rodek przeciwko ropnemu zapaleniu migda�k�w, b�lowi z�b�w i w przypadku chwiej�cych si� z�b�w (paradontoza). K�piel (p�ukanie) ust Usta p�uczemy zawsze ciep�� wod� (30_32 stopni C). Ma to dodatni wp�yw na biel z�b�w i wzmacnia je. Uwaga! Gor�ca lub zimna woda mo�e uszkodzi� emali� z�b�w. Przemywania Przemywanie oczu Myjemy twarz wod� z myd�em, po czym wat� zmoczon� w ciep�ym (30_38 stopni C) naparze ze �wietlika lekarskiego przecieramy g�rn� cz�� twarzy w kierunku od nosa do skroni. W tym�e naparze zanurzamy drugi kawa�ek czystej waty i wyciskamy z niej napar nad otwartym okiem - najpierw jednym, potem drugim. Nale�y oczywi�cie pami�ta� o dok�adnym umyciu r�k. Mo�na te� inaczej przeprowadzi� ten zabieg: napar wlewamy do kieliszka - najlepiej niskiego i szerokiego do pe�na, powiek� przyk�adamy do p�ynu i kilkakrotnie mrugamy, a� oko zostanie przemyte. Mo�emy te� u�y� zakraplacza, kt�rym wpuszczamy do oczu po kilka kropli naparu. Taki zabieg �agodzi zm�czenie oczu, a tak�e stany zapalne. Przemywanie pochwy Do przemywania pochwy s�u�y irygator. Wieszamy go na �cianie na wysoko�ci 1_1,5 metra, by woda sp�ywa�a swobodnie. Po wypuszczeniu powietrza z rurki ��cz�cej irygator z kaniul� wlewamy do niego 1_1,5 litra ciep�ej wody zmieszanej z p� szklanki naparu z kwiatu nagietka. Temperatura wody z naparem nie powinna przekracza� 37 stopni C. Zewn�trzne cz�ci p�ciowe myjemy wod� z myd�em. K�adziemy si� na ��ko, podk�adaj�c pod po�ladki poduszk�, wsuwamy kaniul� do pochwy i otwieramy kranik. Kiedy z irygatora wyp�ynie ju� ca�a woda, zamykamy kurek i wyjmujemy kaniul� z pochwy. Przemywanie pochwy jest wskazane w r�nych stanach zapalnych kobiecych narz�d�w p�ciowych. K�piele o zmiennej temperaturze Mog� to by� k�piele zar�wno ca�kowite, jak i cz�ciowe, z tym �e ca�kowite stosuje si� o wiele rzadziej. Zabieg polega na przemiennym zanurzaniu cia�a lub jego cz�ci w wodzie o r�nej temperaturze - rozpoczynamy od k�pieli gor�cej, a ko�czymy zimn�. Wa�ne, aby woda by�a maksymalnie gor�ca i maksymalnie zimna. Dobrze jest wi�c przygotowa� sobie dwa naczynia, postawi� je obok siebie i korzysta� z nich na przemian. Po zako�czeniu k�pieli wycieramy si� do sucha i ubieramy. Je�eli jest nam ch�odno, wykonujemy kilka �wicze� gimnastycznych. K�piel o zmiennej temperaturze dobrze wp�ywa na obieg krwi, jest rodzajem gimnastyki dla naczy� krwiono�nych, a tak�e wzmacnia centralny uk�ad nerwowy. Oddzia�uje silnie na ca�y organizm, mo�na j� wi�c zaleca� ludziom zdrowym, a chorym - tylko je�li uzyskaj� zgod� lekarza. Powinny jej unika� kobiety na trzy, cztery dni przed menstruacj�. K�piel zmienna n�g Jest to najcz�ciej praktykowana k�piel zmienna. Do jej przeprowadzenia potrzebne s� dwa dostatecznie szerokie i g��bokie naczynia (najlepiej wiadra). Jedno nape�niamy wod� bardzo gor�c� (42_45 stopni C), drugie bardzo zimn� (5_1O stopni C). Rozpoczynamy od k�pieli gor�cej, a po 20_30 sekundach zanurzamy nogi w zimnej wodzie na 5_15 sekund, i tak na zmian�. K�piel powtarzamy pi�ciokrotnie i zawsze ko�czymy na wodzie zimnej. Je�li zabieg przeprowadzimy prawid�owo, nogi mocno si� zaczerwieni�. Osuszamy je r�cznikiem i wk�adamy grube skarpety (najlepiej z owczej we�ny) oraz ciep�e pantofle. Takie k�piele s� zalecane przy "zimnych stopach", migrenach, bezsenno�ci, szumie w uszach. Nale�y je stosowa� przez d�u�szy czas, do kilku miesi�cy, a w�wczas ich skuteczno�� b�dzie trwa�a. K�piel zmienna r�k Przeprowadzamy j� tak jak k�piel zmienn� n�g, a stosujemy w przypadku "zimnych r�k", tak zwanej martwej kostki na stawach palc�w r�k, migreny i szumu w uszach oraz w celu pobudzenia kr��enia krwi. K�piel zmienna twarzy Twarz (oczy zamkni�te) zanurzamy w naczyniu z czyst�, gor�c� (40 stopni C) wod�, a po 10 sekundach - w naczyniu z zimn� (20 stopni C) wod� na 1 sekund�. Zabieg powtarzamy trzykrotnie. Bardzo pomaga w przypadku zm�czenia umys�owego, od�wie�a i dodaje rze�ko�ci. K�piele z dodatkiem zi� leczniczych i innych sk�adnik�w Do ka�dej k�pieli mo�emy dodawa� wywary z r�nych ro�lin. Zio�a gotujemy w odpowiedniej ilo�ci wody lub zalewamy wrz�c� wod�. Rozr�niamy nast�puj�ce rodzaje takich k�pieli. K�piel z dodatkiem wywaru z siana P��cienn� torebk� zawieraj�c� 100_200 gram�w utartego na proszek �wie�ego, pachn�cego siana zanurzamy w naczyniu z wrz�c� wod� i zostawiamy do "naci�gni�cia" na p� godziny (nie na ogniu). Wywar dodajemy do k�pieli o temperaturze 35_37 stopni C. Czas k�pieli: 5_20 minut. K�piel ta dzia�a pobudzaj�co na obieg krwi, pomaga w leczeniu chronicznego bronchitu, a tak�e hartuje ma�e dzieci, zw�aszcza zim�. K�piel z dodatkiem wywaru ze s�omy owsianej 200_250 gram�w s�omy owsianej zalewamy wrz�c� wod� i gotujemy przez p� godziny. Odcedzony wywar wlewamy do k�pieli o temperaturze 35_37 stopni C. Czas k�pieli: 5_20 minut. K�piel ta jest bardzo skuteczna w przypadku chor�b nerek, p�cherza moczowego i dolegliwo�ci reumatycznych. K�piel z dodatkiem wywaru z szyszek i igie� sosnowych Ig�y i szyszki sosnowe kroimy drobno, trzy du�e gar�cie tak przygotowanego surowca zalewamy wrz�c� wod� i gotujemy przez p� godziny: przez nast�pne p� godziny wywar musi si� usta�. Przecedzony dodajemy do k�pieli o temperaturze 35_37 stopni C. K�piel ta dzia�a nadzwyczaj korzystnie przy zapaleniach nerek i p�cherza moczowego, od�wie�a i wzmacnia sk�r�. Jest szczeg�lnie zdrowa dla os�abionych dzieci i os�b starszych chorych na bronchit. K�piel z dodatkiem wywaru z korzenia waleriany Do naczynia z wrz�c� wod� wsypujemy suszony korze� waleriany - dla doros�ych dwie du�e gar�cie, dla dzieci jedn� i gotujemy przez p� godziny, po czym garnek odstawiamy, by wywar si� usta�. Przecedzony wlewamy do k�pieli o temperaturze 35_37 stopni C. Czas k�pieli: p� godziny, a nawet d�u�ej. K�piel taka jest bardzo zalecana zar�wno dla dzieci, jak i chorych cierpi�cych na katar sienny i choroby nerwowe, a tak�e na r�ne choroby sk�ry, zw�aszcza �wi�d; dzia�a dobrze na sk�r�, czyni�c j� j�drn� i elastyczn�. K�piel z dodatkiem wywaru z li�ci orzecha w�oskiego i soli (morskiej lub kuchennej) 200 gram�w �wie�ych lub 100 gram�w suszonych li�ci orzecha w�oskiego gotujemy w 2 litrach wody tak d�ugo, a� zostanie jej po�owa, i przecedzamy. Wywar i 2 �y�ki sto�owe soli dodajemy do k�pieli o temperaturze 35_37 stopni C. Czas jej trwania: 20_30 minut. K�piel jest bardzo skuteczna w przypadku krzywicy i bronchitu. K�piel z dodatkiem wywaru z kory d�bowej Jeden kilogram kory d�bowej gotujemy w 6 litrach wody tak d�ugo, a� zostanie po�owa wody. Przecedzony wywar dodajemy do k�pieli o temperaturze 35_37 stopni C. Czas trwania k�pieli: 10_20 minut. Pomaga w wielu chorobach sk�ry. K�piel z dodatkiem gorczycy Do ciep�ej wody (38 stopni C) wk�adamy p��cienny woreczek zawieraj�cy 100_150 gram�w dobrze ut�uczonych nasion czarnej gorczycy i wyjmujemy dopiero wtedy, gdy woda nabierze br�zowego koloru i zapachu musztardy. K�piel nie powinna trwa� d�u�ej ni� 10_15 minut. Jest skuteczna w r�nego rodzaju przezi�bieniach, bronchicie i zapaleniu p�uc. Polewanie (natrysk) i nacieranie Polewanie (natrysk) cia�a zimn� (do 20 stopni C) lub ch�odn� (20_30 stopni C) wod� to znakomity spos�b na hartowanie dzieci i doros�ych. Jest to r�wnie� �wietny �rodek wzmacniaj�cy uk�ad nerwowy, pobudzaj�cy kr��enie krwi, usuwaj�cy przem�czenie umys�owe i fizyczne. Wa�ne, aby stosowa� je rozs�dnie, a wi�c nie za cz�sto i nie za d�ugo. Nie nale�y te� przesadza� z temperatur� wody, nie powinna ona by� ani za zimna, ani za ciep�a. Wody zimnej mog� u�ywa� tylko ludzie doro�li, w dodatku silni i zahartowani. Wycie�czeni chorob�, a nawet zdrowi, ale w gorszej kondycji fizycznej oraz dzieci powinni korzysta� z wody ch�odnej, nigdy jednak z ciep�ej (o temperaturze powy�ej 30 stopni C). Zabieg nacierania przeprowadzamy w nast�puj�cy spos�b: dwa razy dziennie, rano i wieczorem, nacieramy ca�e cia�o lub jego cz�ci szorstkim r�cznikiem albo do�� ostr� myjk� - zamoczonymi w zimnej (20 stopni C) albo ch�odnej (25_30 stopni C) wodzie. Na pocz�tku zabiegu mo�emy odczuwa� pewien ch��d. Aby tego unikn��, wcze�niej rozcieramy cia�o suchym r�cznikiem. Zaleca si� powt�rzy� to r�wnie� po zabiegu albo wykona� kilka rozgrzewaj�cych �wicze� gimnastycznych. Nacieranie ca�ego cia�a nale�y rozpocz�� od plec�w. R�cznik lub myjk� przek�adamy naprz�d przez jedno, potem przez drugie rami� i trzemy plecy od karku w d�. Nast�pnie nacieramy piersi, brzuch i okolice narz�d�w p�ciowych, na zako�czenie za� r�ce oraz nogi - ka�d� oddzielnie. Ca�y zabieg powinien trwa� 10 minut. Chodzenie boso i brodzenie w zimnej wodzie Chodzenie boso, zw�aszcza po rosistej trawie, jest pradawnym i sprawdzonym �rodkiem leczniczym w przypadku z�ego kr��enia, "zimnych st�p", zapar�, bezsenno�ci oraz b�l�w g�owy r�nego rodzaju. Poniewa� nie wszyscy, i nie cz�sto, mog� sobie na to pozwoli�, zaleca si� jako zabieg zast�pczy brodzenie w zimnej wodzie. Do wanny nalewamy tyle zimnej wody, aby stopy by�y zanurzone najwy�ej do kostek. Zabieg nie powinien trwa� d�u�ej ni� 3 minuty. Po��dane jest, aby dzieci i doro�li chodzili przez ca�e lato boso albo w sanda�ach, gdy� dzi�ki temu b�d� zahartowani i zdrowi. K�piele parowe K�piele parowe powinny cieszy� si� uznaniem zar�wno os�b zdrowych, jak i chorych. K�piele takie od�wie�aj�, usuwaj� zm�czenie, wzmacniaj� organizm, a tak�e maj� zbawienny wp�yw na przewlek�e zazi�bienia i procesy zapalne. Przed k�piel� ca�ego cia�a trzeba dok�adnie si� umy�. Czas jej trwania waha si� od 5 do 10 minut, a temperatura pary wynosi oko�o 40 stopni C; zale�y to od wieku, p�ci, stanu zdrowia oraz rodzaju schorzenia osoby poddaj�cej si� zabiegowi. Kategorycznie zabrania si� k�pieli parowych osobom starszym i s�abowitym, kobietom w ci��y, osobom choruj�cym na serce, nerwy lub maj�cym sk�onno�ci do wylewu krwi do m�zgu. Nie wolno te� korzysta� z "par�wki" w przypadku wysokiej, powy�ej 39 stopni C, ciep�oty cia�a. Ponadto nale�y pami�ta�, �e niewskazane jest przeprowadzanie zabiegu tu� przed jedzeniem i zaraz po nim; najlepsze pory to: na godzin� przed posi�kiem i dwie po posi�ku. Ci, kt�rzy �le znosz� wysok� temperatur�, powinni przed k�piel� umy� w zimnej wodzie twarz, szyj�, ramiona, klatk� piersiow� i r�ce, a na g�ow� po�o�y� zimny kompres i zmienia� go kilka razy. W trakcie k�pieli dobrze jest popija� napar z kwiatu lipy. K�piel parowa g�owy, szyi i klatki piersiowej Chory obna�a g�rn� cz�� cia�a i siada na krze�le lub na niskim sto�eczku. Nakrywamy go wraz z g�ow� dwoma kocami tak, aby opada�y swobodnie na pod�og�, wsuwamy pod nie naczynie z wrz�c� wod�. Chory zamyka oczy, pochyla si� nad naczyniem w taki spos�b, by para spowija�a mu g�ow� i szyj�, i trwa w tej pozycji dop�ty, dop�ki si� dobrze nie wypoci, to jest 5_10 minut. Po zabiegu nale�y umy� si� ch�odn� wod�, ubra� i po�o�y�. Tego dnia nie wolno ju� wychodzi� na powietrze. Tak� "par�wk�" stosujemy w leczeniu chronicznych schorze� nosa, uszu i oczu, w przypadku zapalenia oskrzeli, zapalenia gard�a, powi�kszenia migda�k�w, anginy, a tak�e b�lu z�b�w, newralgii nerwu tr�jdzielnego, b�l�w g�owy i kr�czu karku. Je�eli po k�pieli chory odczuje przyp�yw krwi do g�owy, powinien wzi�� k�piel zmienn� n�g. Nie zaleca si� stosowania tego zabiegu cz�ciej ni� 2_3 razy w tygodniu. Nadci�nieniowcy za� musz� poradzi� si� lekarza, czy w og�le mog� go stosowa�. K�piel parowa n�g Wod� o temperaturze 42_45 stopni C nape�niamy wiadro lub inne, do�� wysokie naczynie. Mo�na do niej doda� gar�� soli morskiej (lub zwyk�ej) albo woreczek ze zmielon� czarn� gorczyc�. Kiedy siedz�cy chory w�o�y nogi do wody (powinna mu si�ga� do kolan), zawijamy go w koc od brzucha w d�, tak by naczynie znalaz�o si� pod kocem. Niebawem chory zaczyna si� poci�; aby pot by� jeszcze obfitszy, podajemy fili�ank� gor�cego naparu z kwiatu lipy. Po k�pieli wycieramy chorego do sucha, k�adziemy do ��ka i ciep�o okrywamy, by znowu si� poci�. Na zako�czenie nacieramy mokrym i ch�odnym r�cznikiem. Zabieg ten stosujemy w takich chorobach, jak podagra, puchlina n�g, zazi�bienia, niedomagania p�cherza i b�le g�owy, kt�rym to chorobom zawsze towarzysz� "zimne stopy". K�piel parowa narz�d�w p�ciowych i po�ladk�w Tak� k�piel przyjmuje si� w pozycji siedz�cej na bidecie, wiadrze lub innym naczyniu nape�nionym do po�owy gor�c� (42_45 stopni C) wod�. Kiedy chory, rozebrany od pasa w d�, usi�dzie na nim, zawijamy go w koc tak, by i bidet by� okryty jak najszczelniej. Po trwaj�cej 5_10 minut k�pieli nale�y obmy� si� ch�odn� wod�. Zabieg ten jest znakomitym �rodkiem leczniczym w chorobach kobiecych narz�d�w p�ciowych, zapaleniach jelita grubego i owrzodzeniach odbytu. K�piel parowa zio�owa W zasadzie hydroterapia zawdzi�cza swoje sukcesy samej wodzie. Jednak�e jej skuteczno�� wzmaga si� przez dodawanie do k�pieli napar�w lub wywar�w z rozmaitych zi� o w�a�ciwo�ciach leczniczych. Na przyk�ad do k�pieli parowych g�owy dodaje si� kwiat rumianku, kwiat bzu czarnego, nasienie kopru, ziele krwawnika, do k�pieli n�g - starte na proszek siano. K�piele parowe z dodatkiem zi� leczniczych powinny trwa� 20_30 minut. Przeprowadza si� je tak samo jak k�piele w czystej wodzie. K�piel parowa z dodatkiem gotowanej kapusty Do k�pieli dodajemy przecedzony wywar z �wiartki drobno poszatkowanej i ugotowanej na mi�kko kapusty. Taka k�piel przynosi du�� ulg� w zapaleniu gard�a, katarze i zapaleniu oskrzeli. Przeprowadza si� j� tak samo jak k�piel parow� g�owy. Zabiegi napotne Zawijania mokre S� to jedne z najbardziej efektywnych zabieg�w hydropatycznych. Obni�aj�, i to szybko, temperatur� cia�a, pobudzaj� obieg krwi, uspokajaj� uk�ad nerwowy. Polegaj� na kilkakrotnym (4_5 razy po 5 minut) zawijaniu ca�ego cia�a lub jego cz�ci w mokre, ch�odne, lniane lub bawe�niane prze�cierad�o (r�wnie� r�cznik k�pielowy). Po zabiegu nale�y chorego umy�, natrze� ch�odn� (20_28 stopni C) wod� lub podda� ciep�ej (32_34 stopni C, k�pieli ca�kowitej, trwaj�cej 5_10 minut, a nast�pnie wytrze� do sucha r�cznikiem i dobrze okry� (w niekt�rych przypadkach - okre�li je lekarz - mo�na chorego nie wyciera�). Szczeg�lnie trzeba zwraca� uwag� na ciep�ot� n�g: je�li mimo okrycia nogi s� zimne, nale�y je ogrza� termoforem lub butelk� z gor�c� wod�. Dla skuteczno�ci zabiegu wa�ne jest, by przeprowadza� go spokojnie i bez po�piechu. Je�li chory zasn��, co nieraz si� zdarza, nie wolno go budzi�; trzeba poczeka�, a� sam si� ocknie i dopiero wtedy kontynuowa� zabieg. R�wnie� po zabiegu chory powinien dobrze wypocz��. Po kilku zawijaniach ciep�ota cia�a wraca do normy. Zawijanie mokre ca�ego cia�a Mokre prze�cierad�o musi szczelnie okry� ca�e cia�o, za� woda powinna by� ch�odna: 20_25 stopni C, w przypadku ci�ko chorych i os�abionych - mowa tu o doros�ych: 26_30 stopni C. Je�eli chory ma wysok� gor�czk�, ponad 38 stopni C, dobrze jest zmiesza� wod� z octem, a przy temperaturze ponad 40 stopni C mo�na doda� 2 �y�ki sto�owe dwuw�glanu sodu. Im zimniejszej wody u�yjemy do zawijania, tym lepszy jest efekt. Zawijamy chorego w nast�puj�cy spos�b: na ��ku rozpo�cieramy ciep�y koc, na nim za� grube prze�cierad�o lniane lub bawe�niane namoczone w wodzie i dobrze wyci�ni�te. Chory, sam lub z nasz� pomoc�, k�adzie si� na prze�cieradle. Owijamy go w nie ca�ego z wyj�tkiem r�k, a nast�pnie �ci�le opatulamy w koc po szyj� (dla wi�kszej pewno�ci koc mo�emy spi�� pod brod� agrafk�). Na koniec okrywamy chorego jeszcze jednym lub nawet dwoma kocami. Do kolejnego zawijania (je�li chory nie usn��) przyst�pujemy po 5 minutach. Zawijanie mokre dzieci (od 2 do 16 lat) Do namoczenia prze�cierad�a u�ywamy wody o temperaturze 26_28 stopni C, z dodatkiem octu. Im wy�sz� dziecko ma gor�czk�, tym woda powinna by� ch�odniejsza. Je�eli kompres robimy z wywaru z siana lub ze s�omy owsianej, powinien on by� o wiele cieplejszy (35_37 stopni C). Nale�y pami�ta�, �eby przed zawijaniem dziecko opr�ni�o p�cherz moczowy i odda�o stolec. Ca�y zabieg przeprowadzamy tak jak om�wiony wy�ej, z tym, �e ka�de zawijanie powinno trwa� 1_2 minuty. Zawijanie w mokr� koszul� D�ug� a� do ziemi p��cienn� lub bawe�nian� koszul� moczymy w ch�odnej (20_25 stopni C) wodzie i dobrze wy�ymamy. Na ��ku rozk�adamy ciep�y koc. Chory, sam lub z nasz� pomoc�, wk�ada koszul� i k�adzie si� na ��ku. Owijamy go dok�adnie w koc. Zabieg powinien trwa� od p� do 2 godzin - tak d�ugo, a� na twarzy chorego pojawi si� pot. Wtedy odkrywamy go, zdejmujemy koszul�, wycieramy suchym r�cznikiem i ubieramy (oczywi�cie, je�li jest sprawny, sam mo�e to zrobi�). Przez najbli�sze kilkana�cie czy kilkadziesi�t minut, w zale�no�ci od samopoczucia, chory odpoczywa le��c. Skuteczno�� zabiegu jest prawie taka sama jak zawijania ca�kowitego: obni�a temperatur� cia�a, pobudza obieg krwi, uspokaja system nerwowy i podnosi og�lny tonus organizmu. Ponadto przynosi zaskakuj�co dobre wyniki w leczeniu niekt�rych chor�b psychicznych. Zawijanie suche Ten zabieg te� przeprowadzamy na ��ku, nie u�ywamy jednak prze�cierad�a. Zawijamy chorego w suchy koc tak, by �ci�le przylega� do szyi, a nast�pnie okrywamy go jeszcze dwoma, a nawet trzema ciep�ymi kocami. Pod g�ow� chorego k�adziemy poduszk�, na g�ow� za� - by zapobiec ewentualnemu przyp�ywowi krwi do m�zgu - kompres. Jeszcze raz sprawdziwszy, czy chory jest szczelnie okryty, otwieramy okno. Kiedy chory zacznie si� poci�, poimy go gor�cym naparem z kwiatu lipy, co 10 minut po �yku. Je�li chcemy spowodowa� jeszcze silniejsze poty, przed zawini�ciem k�adziemy choremu kompres na brzuch, ale wtedy nie okrywamy go ju� dodatkowymi kocami. Ca�y zabieg mo�e trwa� 30_60 minut - jeden cz�owiek poci si� szybciej, inny wolniej. Przed rozwini�ciem koc�w zamykamy okno. Chorego, wci�� le��cego na ��ku, obmywamy g�bk�, nacieramy wilgotnym r�cznikiem, a potem wycieramy do sucha i ciep�o ubieramy. Zaleca si�, aby po zabiegu chory dobrze odpocz��, a nawet si� przespa�. Wypocenie skutecznie i szybko obni�a temperatur�, jego efektem jest tak�e chudni�cie. Zawijanie suche stosuje si� w przypadku wysokiej gor�czki, wywo�anej na przyk�ad silnym przezi�bieniem i innymi chorobami dr�g oddechowych, a tak�e przy nadmiernej oty�o�ci. Nie wolno jednak przeprowadza� tego zabiegu bez porozumienia si� z lekarzem; mo�e on by� szkodliwy dla os�b cierpi�cych na jakiekolwiek niedomogi uk�adu sercowo_naczyniowego. Wygrzewania Jest to zesp� zabieg�w, kt�re - dzia�aj�c podobnie jak k�piele parowe i zawijania - rozgrzewaj� cia�o, co sprzyja obfitemu wydzielaniu potu. Wygrzewanie w gor�cej soli Dwa, trzy kilogramy soli pra�ymy na patelni. Kiedy jest gor�ca, ale nie parzy (sprawdzamy r�k�), rozsypujemy j� na ��ku tak, by najwi�cej le�a�o pod plecami chorego, i przykrywamy kocem. Na kocu uk�adamy chorego i okrywamy go trzema kocami. Po godzinie, kiedy si� wypoci, przenosimy go okrytego na drugie, dobrze wygrzane ��ko, gdzie nadal b�dzie si� poci�. Na zako�czenie zabiegu obmywamy chorego ch�odn� (20_30 stopni C) wod�, za pomoc� g�bki lub r�cznika, i wycieramy do sucha. Takie wygrzewanie skutecznie pomaga w leczeniu przezi�bie� i stan�w zapalnych dr�g oddechowych. Wygrzewanie w gotowanym j�czmieniu Trzy, cztery kilogramy j�czmienia gotujemy przez 15 minut. Nie rozgotowane ziarna odcedzamy, sch�adzamy, by nie poparzy�y chorego, i wsypujemy do poszewki na poduszk�. Na po�owie ��ka rozpo�cieramy grub� tkanin� (mo�e by� koc), uk�adamy na niej poszewk� z ziarnem, wyg�adzamy r�k� i przykrywamy cienkim kocem. Chory ma le�e� w ��ku tak, by poszewka z j�czmieniem by�a pod jego szyj� i plecami. Okrywamy go dwoma albo trzema kocami. Mniej wi�cej po 1 godzinie, kiedy spoci si� mocno, zawijamy go w koce i przenosimy na drugie ��ko; tam b�dzie si� dalej poci�, ju� bez j�czmienia. Na koniec obmywamy chorego ch�odn� (20_30 stopni C) wod�. To wygrzewanie jest szczeg�lnie skutecznym �rodkiem przeciwko r�norakim przezi�bieniom. Wygrzewanie przy piecu Chory, ca�kowicie ubrany, siada przy gor�cym piecu i powoli popija gor�cy napar z kwiatu lipowego. Po trzech (do pi�ciu) fili�ankach zaczyna si� obficie poci�; w�wczas zawijamy go w dwa, trzy koce i z powrotem sadowimy przy piecu, by nadal si� poci�. Po 20_30 minutach rozbieramy go i szybko nacieramy r�cznikiem lub g�bk� namoczonymi w ch�odnej (20_30 stopni C) wodzie, po czym wycieramy do sucha. Wygrzewanie przy piecu bardzo pomaga w przezi�bieniach i przemarzni�ciach. Zabiegi napotne dla osesk�w i dzieci do lat sze�ciu Dobrym �rodkiem napotnym dla dzieci do lat sze�ciu jest k�piel (38 stopni C) ca�kowita z dodatkiem wywaru z czarnej gorczycy lub soli albo te� wywaru z siana. Czas trwania k�pieli: 10_15 minut. Je�eli nie mamy warunk�w do wykonywania tego zabiegu, mo�emy go zast�pi� k�piel� parow� g�owy. Po wyst�pieniu potu na czole dziecka zawijamy je w r�cznik k�pielowy i dwa ciep�e koce, po czym k�adziemy do ��ka, by tam nadal si� poci�o. Dodatkowo mo�na mu po�o�y� na brzuszek kompres z wody o temperaturze 30 stopni C. Po 10_15 minutach nacieramy ca�e cia�o ch�odn� wod� o temperaturze 25 stopni C, a potem wycieramy do sucha i k�adziemy dziecko do ��ka. Oba zabiegi s� bardzo skuteczne we wszelkiego rodzaju zazi�bieniach, katarach nosa i stanach zapalnych gard�a. Zabiegi napotne w przypadku wysokiej temperatury cia�a (39_40 stopni C) Dla doros�ych (I) Cia�o chorego smarujemy mieszanin� sporz�dzon� ze zmia�d�onych g��wek czosnku i octu winnego w r�wnych cz�ciach. Nast�pnie zawijamy go w suche prze�cierad�o oraz w dwa, trzy koce (jak przy zawijaniu suchym) i k�adziemy do ��ka. Niebawem chory zaczyna si� poci�, temperatura spada. Po mniej wi�cej 15 minutach obna�amy go, nacieramy r�cznikiem zamoczonym w ch�odnej (25 stopni C) wodzie, wycieramy do sucha i ubieramy w czyst� bielizn�. Na brzuch k�adziemy choremu kompres z ch�odnej (20_30 stopni C) wody i pozostawiamy go w ��ku, by zasn��. Dla doros�ych (Ii) Cia�o chorego smarujemy mieszank� z�o�on� z soku wyci�ni�tego ze zmia�d�onego czosnku lub cebuli, octu i soli lub mieszanin� ch�odnej wody, octu i sody oczyszczonej (po 100 gram�w ka�dego sk�adnika). Dalej post�pujemy jak poprzednio. Dla doros�ych (Iii) Cia�o chorego smarujemy mieszank� z�o�on� (obj�to�ciowo) w dw�ch cz�ciach z soku cytryny i w jednej cz�ci z soli kuchennej. Reszt� zabiegu wykonujemy jak poprzednio. Dla doros�ych (Iv) Chorego ubieramy w "mokr� koszul�", zanurzon� uprzednio w mieszance z�o�onej z octu winnego (trzy cz�ci) i ch�odnej wody jedna cz��). Dalej post�pujemy jak poprzednio. Dla dzieci Cia�o dziecka smarujemy mieszanin� oliwy z oliwek, octu winnego i bia�ka jaj (w r�wnych cz�ciach) lub te� smarowid�em sporz�dzonym z nie solonego smalcu wieprzowego (�y�ka sto�owa) i po�owy zmia�d�onej tabletki aspiryny lub chininy. Reszt� zabiegu wykonujemy tak jak w przypadku doros�ych. Herbaty napotne Herbaty napome s� szczeg�lnie skuteczne w przypadku ostrego lub chronicznego zapalenia gard�a oraz p�uc, a tak�e wszelkich chor�b bior�cych sw�j pocz�tek z przezi�bienia. Dzia�aj� jeszcze efektywniej w po��czeniu z innymi zabiegami napotnymi. Najbardziej poleca si� ni�ej wymienione. Napar z kwiatu lipy z dodatkiem sk�rki z jednego jab�ka Jedn� �y�k� kwiatu lipy zalewamy 250 mililitrami wrz�cej wody. Po zaparzeniu (mniej wi�cej 10 minut) przecedzamy nap�j i s�odzimy cukrem lub miodem. Wypijamy 3_5 fili�anek napoju, jedn� po drugiej. Nast�pnie k�adziemy si� do ��ka ogrzanego termoforem lub butelkami z gor�c� wod�, ciep�o okrywamy i le�ymy dop�ty, dop�ki si� dobrze nie wypocimy (30_60 minut). Na zako�czenie zabiegu nale�y natrze� ca�e cia�o wilgotnym i ch�odnym r�cznikiem, a potem suchym, ubra� si� i odpocz��. Niewskazane jest wychodzenie z domu. Mieszanka z owoc�w i kwiat�w 30 gram�w suszonych owoc�w malin mieszamy z tak� sam� ilo�ci� suszonego kwiatu lipy i kwiatu dziewanny. 3 �y�ki sto�owe mieszanki wsypujemy do 0,6 litra wrz�cej wody i pozostawiamy pod przykryciem (nie na ogniu) na 10 minut. Po zaparzeniu nap�j przecedzamy i wypijamy 3n fili�anki jedn� po drugiej. Dalej post�pujemy tak jak po wypiciu naparu z kwiatu lipy. Herbata z miodu i cytryny Do 1 litra wrz�cej wody dodajemy 2_3 �y�ki sto�owe czystego miodu pszczelego oraz sok z jednej cytryny i pozostawiamy na 10 minut na ma�ym ogniu. Gor�cy p�yn, spo�ywany w du�ych ilo�ciach - na raz pijemy 4_5 fili�anek - ma w�a�ciwo�ci rozgrzewaj�ce, napotne, a tym samym przynosi ulg� cierpi�cym na schorzenia klatki piersiowej, przezi�bienia i grypy. Sch�odzona herbata z miodu i cytryny jest dobrym napojem orze�wiaj�cym i jednocze�nie wzmacniaj�cym. Herbata z szyszek i li�ci chmielu Jedn� �y�k� sto�ow� szyszek i li�ci chmielu wsypujemy do 300 mililitr�w wrz�cej wody i odstawiamy pod przykryciem na 1 godzin�, aby herbata naci�gn�a. Pijemy j� na gor�co; dziennie 3 fili�anki. �agodzi b�le r�nego rodzaju, a tak�e pomaga w zasypianiu. Nap�j napotny Do garnka wlewamy 300 mililitr�w starego czerwonego wina (w tym przypadku dzia�a lepiej ni� bia�e). Mieszamy z 300 mililitrami wody, dodajemy jedn� czubat� �y�k� sto�ow� cukru i 5 go�dzik�w. Naczynie stawiamy na ma�ym ogniu i trzymamy tam tak d�ugo, a� po�owa p�ynu wyparuje. Nap�j - gor�cy, w du�ych ilo�ciach - podajemy tylko doros�ym. Dalej post�pujemy tak samo jak po wypiciu naparu z kwiatu lipy. Kompresy Kompresy s� bardzo pomocne w leczeniu stan�w zapalnych sk�ry, tkanki podsk�rnej i staw�w, a tak�e w takich przypadkach, jak oparzenia, st�uczenia i zwichni�cia. Zast�puj� r�wnie� k�piele parowe lub wzmacniaj� ich dzia�anie. Najcz�ciej u�ywane to kompresy z wody i z wywar�w z r�nych zi� leczniczych, bywaj� te� kompresy z mleka i oliwy, z soli i innych cia� sta�ych, mi�dzy innymi z gliny. Ich temperatura jest r�na w zale�no�ci od zastosowania. Kompresy robimy z kawa�k�w starego, spranego, oczywi�cie sterylnie czystego materia�u - najlepiej p��tna lub bawe�ny - bo taki przepuszcza powietrze i dobrze przylega do cia�a, a tym samym d�u�ej, utrzymuje w�a�ciw� ciep�ot�. Z tych w�a�nie wzgl�d�w, z wyj�tkiem niekt�rych kompres�w rozgrzewaj�cych, nie zaleca si� u�ywania ceratki lub innych materia��w nieprzepuszczalnych. Ka�dy kompres powinien sk�ada� si� z kilku warstw; latem - z trzech, czterech, zim� - z dw�ch, trzech. Pierwsza - kt�r� k�adziemy bezpo�rednio na cia�o lub kt�r� je owijamy - to kawa�ek cienkiego materia�u umoczony w wodzie i mniej lub bardziej wy��ty. Druga warstwa to taki sam materia�, tyle �e suchy i szerszy od pierwszego o trzy, cztery centymetry; trzecia - r�wnie szeroki co poprzedni, ale z grubszej tkaniny: we�nianej lub flaneli; czwarta wreszcie - to najcz�ciej suchy r�cznik. (Kolejno�� tych warstw, z wyj�tkiem pierwszej, mo�e by� inna - w zimie cz�sto poprzestajemy na dw�ch pierwszych albo na pierwszej i trzeciej; bywa te�, �e dodajemy jeszcze jedn� - wat�.) Najlepiej przyk�ada� kompresy rano, na godzin� przed jedzeniem, lub wieczorem, przed po�o�eniem si� spa�. Cia�o chorego powinno by� rozgrzane, zw�aszcza stopy; je�li s� zimne, nale�y je przed zabiegiem rozgrza�. Woda na kompresy stosowane w stanach zapalnych musi by� ch�odna (20_25 stopni C dla doros�ych, 25_30 stopni C dla dzieci i os�b os�abionych chorob�). W przypadku zaognionych, j�trz�cych si� ran, czyrak�w i st�ucze� kompres powinien pokrywa� nie tylko chore miejsce, lecz tak�e tkanki w promieniu trzech, czterech centymetr�w (nale�y pami�ta�, �e przed po�o�eniem kompresu na ran� trzeba j� oczy�ci� wat� namoczon� w ciep�ej, przegotowanej wodzie). Skuteczno�� tych ok�ad�w jest tym wi�ksza, im d�u�ej trzymamy je na ciele. R�wnie� w ch�odnej wodzie moczymy kompres, kt�ry mamy po�o�y� na zwichni�ty staw. Kompres taki dodatkowo opatrujemy grub� warstw� waty i owijamy flanel�. Rozgrzany ok�ad nie przynosi ulgi, lecz odwrotnie, cz�sto wi�c musimy go zmienia�. Jeszcze cz�ciej, bo co pi�� minut, wymieniamy kompres, kt�ry przyk�adamy na sk�r� poparzon� ogniem lub wrz�tkiem. Ok�ad ten r�ni si� od wszystkich innych, bo sk�ada si� a� z sze�ciu lub nawet o�miu warstw (p��tna czy bawe�ny) namoczonych w zimnej, a najlepiej w lodowatej wodzie. Zimny kompres stosujemy te� w przypadku zaburze� pracy serca (tu nale�y poradzi� si� lekarza) i krwotok�w. Aby na przyk�ad zahamowa� krwotok z nosa, przyk�adamy zimne ok�ady do tylnej cz�ci czaszki poszkodowanego, cz�sto je zmieniaj�c. Inaczej natomiast post�pujemy z kompresami rozgrzewaj�cymi, napotnymi, dzia�aj�cymi tak jak k�piele parowe lub wzmacniaj�cymi ich skuteczno��. Moczymy je w wodzie ch�odnej (20_30 stopni C), ciep�ej lub bardzo ciep�ej (30_38 stopni C) i zmieniamy - je�li zachodzi potrzeba - po d�u�szym czasie, na og� po dw�ch godzinach. Temperatura kolejnego kompresu powinna by� wy�sza, a jego dzia�anie kr�tsze (zdejmujemy go po dziesi�ciu czy kilkunastu minutach). Nale�y pami�ta�, �e takie rozgrzewaj�ce ok�ady dla dzieci oraz os�b starszych i s�abych powinny mie� wy�sz� temperatur� ni� dla doros�ych o silnych organizmach. Je�li natomiast chory ma wysok� temperatur� (ponad 38 stopni C), na jej obni�enie skuteczniej dzia�a kompres z wody zmieszanej p� na p� z octem winnym. Tyle uwag og�lnych o dzia�aniu i sposobie przygotowywania kompres�w. A teraz kilka uwag szczeg�owych. Kompres z wody ch�odnej na brzuch Poniewa� owijamy nim chorego, wszystkie warstwy kompresu powinny mie� odpowiedni� d�ugo�� (dla doros�ych - minimum 1,5 metra, dla dzieci - proporcjonalnie mniej) i szeroko�� (oko�o 0,5 metra dla doros�ych). Przyk�adamy go wieczorem, a zdejmujemy rano. Dla wi�kszego efektu dobrze jest wtedy natrze� brzuch r�cznikiem, najpierw zamoczonym w ch�odnej wodzie, a nast�pnie suchym. Zabieg przeprowadzamy codziennie, bez przerw, dop�ki nie ustan� objawy chorobowe, proflaktycznie natomiast stosujemy go raz w tygodniu. Kompres wzmaga czynno�� narz�d�w jamy brzusznej, polepsza trawienie i ruchy robaczkowe jelit. Ma te� dobry wp�yw na prac� ca�ego organizmu, poniewa� podra�nia zako�czenia nerwowe brzucha. Stosuje si� go wi�c w przypadku rozmaitych zaburze� trawiennych (rozwolnienie, kolki, burczenie w brzuchu), przy braku apetytu itp. Dzieciom aplikuje si� go tak�e przy zazi�bieniach. Kompres z wody ch�odnej na klatk� piersiowa Z jednego kawa�ka grubego materia�u lnianego lub bawe�nianego kroimy co� w rodzaju kamizelki, uwzgl�dniaj�c wymiary chorego. Moczymy j� w wodzie lub wywarze z siana (temperatura 20_30 stopni C), wy�ymamy i nak�adamy na go�e cia�o tak, by dobrze przylgn�a do piersi. Ten "ubi�r" uzupe�niamy drug� kamizelk� - z flaneli; powinna mie� d�ugie r�kawy i by� d�u�sza od pierwszej o pi�� centymetr�w (mo�na do tego u�y� g�rnej cz�ci pi�amy). Ostatnia warstwa kompresu to szeroki, gruby banda�, kt�rym owijamy tu��w chorego, ale tak, by nie utrudnia�o mu to oddychania. Kompres zak�ada si� na ca�� noc. Jest nader skuteczny dla dzieci i doros�ych, zw�aszcza tych, kt�rzy choruj� na chroniczny bronchit lub kaszel. Kompres z wody ch�odnej na �ydki Mo�e to by� kompres dwojaki: zwyk�y, owijany wok� �ydki od kostki do kolana, i tak zwane mokre podkolan�wki; wk�adamy na nie suche, we�niane (lub, je�li takich nie mamy, inne bardzo ciep�e) po�czochy lub podkolan�wki. Kompres�w nie nale�y nak�ada� na zimne nogi, najpierw