Syberia –ogromna i zróżnicowana euroazjatycka przestrzeń, która dla nas Polaków (i nie tylko dla nas) ma wymiar i oddźwięk bardzo szczególny. Historyczny bagaż traumatycznych doświadczeń, który w dziejach naszego narodu tak bardzo odcisnął własne piętno, sprowadził tą krainę dla rangi złowrogiego, naznaczonego rozpaczą symbolu w który wpisana została nasza narodowowyzwoleńcza dramat i tragiczne dzieje tysięcy naszych rodaków. Dziś, dzięki Wydawnictwa Uniwersytetu Jagielońskiego będziemy mieli okazje spojrzeć na Syberię (jej burzliwą i skomplikowaną historię) z trochę innej, znacznie pogłębionej i poszerzonej perspektywy. Wszystko to za sprawą angielskiej autorki Janet M. Hartley i jej publikacji zatytułowanej „Syberia. Historia i ludzie” Spojrzymy na losy tej krainy zarówno w aspekcie historyczno -politycznym (co naturalnie zrozumiałe) ale znacznie rozbudowanym o ważne, z punktu widzenia całości, zagadnienia natury geograficznej, etnicznej (szczególnie ważne w odniesieniu do stosunków panujących miedzy poszczególnymi nacjami) demograficznej, ekonomicznej, społecznej, obyczajowej, gospodarczej, religijnej, militarnej itd. Różnym, nierzadko tragicznym i doniosłym zmianom, jakie dotykały ten olbrzymi region na przestrzeni wieków i poszczególnych dekad, ciężkim warunkom życia (niekiedy zupełnie ekstremalnym) a nade wszystko niezliczonej rzeszy ludzi, których życie wpisane zostało w losy syberyjskiej ziemi: polityków, żołnierzy, kupców, awanturników, duchownych, odkrywców, pisarzy, przedsiębiorców, górników, rolników, osadników, skazańców… Wszyscy oni razem i każdy z osobna zostawili tu jakąś cząstkę siebie, wpływając na rozwój, specyfikę i charakter tego miejsca. „Późniejszy zesłańcy o radykalnych poglądach, miedzy innymi Lenin, na syberyjskim wygnaniu formułowali i precyzowali własne poglądy. Obecność radykałów na zsyłce wywarła też istotny, choć niewymierny wpływ na psychice mieszkańców Syberii. Prócz przestępstw i ciężarów ekonomicznych wraz z zesłańcami pojawiły się nowe idee kulturalne, polityczne i społeczne. Syberyjscy intelektualiści czerpali dumę z faktu, że tacy ludzie żyli wśród nich. Być może docenili to w pełni dopiero z perspektywy czasu ale w każdym razie dziedzictwo zesłańców politycznych stanowi jeden z kluczowych fragmentów tożsamości Sybiraków”. Mimo obszernych czasowych ram, w których porusza się nasza pisarka, wyraźny nacisk położony jest na wiek XIX i XX a także istniejące w tym okresie dwa skrajne systemy rządów ( carskie i bolszewickie) a także współczesny nam ustrój, który wyłonił się po upadku Związku Radzieckiego. Mnie osobiście najbardziej zainteresowały wątki dotyczące podboju Syberii w czasach carskiej Rosji przez kozackie zagony atamana Jarmaka Timofiejewicza (do złudzenia przypominające wyprawy hiszpańskich konkwistadorów w Ameryce Południowej), wydarzenia dotykające rewolucji bolszewickiej i bitew prowadzonych na tym terytorium w okresie wojny domowej (szczególnie te dotyczące Legionu Czechosłowackiego, interwencji japońskiej i armii białych generałów), dramatycznego okresu komunistycznego dyktatu i przymusowej kolektywizacji a także stworzonego przez ten reżim systemowi tzw. gułagów, którymi usiana była syberyjska ziemia (dołączona do lektury mapka z ich lokalizacją robi wstrząsające wrażenie) w której tysiące skazanych znalazły własny wieczny spoczynek.