Recenzje

• Beata Igielska

  2018-03-20

  Wznowienie przez Wydawnictwo Zysk i S-ka „Samotni” Charlesa Dickensa okazało się strzałem w dziesiątkę. Czekało na to bowiem wielu czytelników, gdyż stare wydania osiągały w ostatnich latach na różnorakich portalach aukcyjnych niebotyczne ceny! „Samotnię” uznaje się za największe epickie dokonanie autora. Podzielam to zdanie, tym bardziej, że całość liczącą niemalże 1400 stron pochłonęłam w trzy dni, delektując się każdą stroną i każdym zdaniem. O czym jest ta powieść? Na pewno ciężko wyjaśnić to w paru czy kilkunastu zdaniach, gdyż to dzieło spisane z olbrzymim rozmachem, wielowątkowe i podejmujące ważkie tematy z czasów współczesnych autorowi. Niewątpliwą ciekawostką jest dwutorowa narracja – w czasach autora prawdziwa rzadkość. Dzięki narratorowi wszechwiedzącemu i pierwszoosobowemu mamy okazję poznać różnorakie wydarzenia i ich uczestników z dwóch perspektyw. Główną bohaterką (i narratorką) okazuje się Esther Summerson, sierota wychowywana przez restrykcyjną ciotkę. Od początku jest to postać pełna niedopowiedzeń, gdyż ona sama niewiele wie na temat własnego pochodzenia. Musi upłynąć wiele czasu, zanim młoda dziewczyna odkryje prawdę na temat własnych rodziców i pozna rodzinne tajemnice. Zanim to nastąpi, Esther trafia pod skrzydła słynącego z dobroczynności opiekuna, właściciela tytułowej Samotni. Zaprzyjaźnia się również z jego kuzynostwem, poznaje wielu innych ludzi, których dzieje w mniejszy albo większy sposób wpływają na jej życie. Od bohaterów w opowieść aż się roi. Mamy tu przedstawicieli wszystkich warstw społecznych i środowisk zawodowych, dzięki czemu „Samotnia” staje się zbiorowym portretem angielskiego społeczeństwa epoki wiktoriańskiej. Dickens we właściwy sobie sposób porusza kluczowe tematy. To społeczne kontrasty, bieda i brak perspektyw w świecie najniższych klas, system zależności a także konwenanse, które rządzą życiem arystokracji. Krytyczny i satyryczny charakter powieści obejmuje też kwestie związane ze zbiurokratyzowanym sądownictwem a także fałszywą filantropią. Te dwa kłopoty ukazane są tu w sposób karykaturalny i prześmiewczy. Pisarz, który słynął z wrażliwości na ludzkie nieszczęścia, nie zostawił suchej nitki na ludziach robiących karierę cudzym kosztem, bogacących się na ludzkiej naiwności i fałszywej religijności. Ostrze jego pióra tak naprawdę wymierzone jest w przedstawicieli wszystkich środowisk, przede wszystkim jednak celuje w zakłamanych arystokratów, skąpców i dorobkiewiczów. „Samotnia” zawiera jeszcze wątki kryminalne. Pierwsza zbrodnia, która zostaje odkryta, pociąga za sobą kolejne zagadkowe i wymagające wyjaśnienia wydarzenia. Podnosi to napięcie, które trzyma czytelnika w niepewności niemalże do ostatnich stron. Nieprzewidywalność to na pewno jedna z największych plusów powieści. Odbiorca nieraz wystawiany jest na próbę i zaskakiwany przez autora, co na pewno podnosi wartość książki i sprawia, że czyta się ją z wypiekami na twarzy nawet w XXI wieku. Kunsztowny, cudowny i wyjątkowo plastyczny mowa to następny plus całości. Dla fanów prozy Dickensa nie jest to niczym nowym, na pewno jednak zaskoczy tych, którzy wcześniej nie sięgali po jego powieści czy opowiadania. „Samotnia” należy do tych powieści, które się nie starzeją, które – niczym najlepsze wino – nabierają smaku wraz z upływem czasu. Zalecam szczerze nie tylko wielbicielom literatury wiktoriańskiej! BEATA IGIELSKA