Recenzje

• Kosz z Książkami

  2018-03-20

  W roku 1917 francuski poeta, polskiego pochodzenia, Guillaume Apollinaire wprowadził do użytku termin surrealizmu. Nurt ten został adaptowany w roku 1924 też przez przedstawicieli sztuk plastycznych, kina czy teatru. Głównym jego założeniem było „wyrażanie wizualne percepcji wewnętrznej”. Do najbardziej słynnych przedstawicieli nurtu należeli: Salvador Dali, Marcel Duchamp czy Louis Aragon. Ich twory miały poruszać wyobraźnię i burzyć logiczny porządek rzeczywistości. I właśnie o tym jest książka ebook autorstwa China Miéville Ostatnie dni Nowego Paryża. W roku 1941 do ogarniętej wojną Marsylii przybywa Jack Parsons, z zawodu inżynier, a także adept sztuk mistycznych. Spotyka się tam z antynazistowskimi członkami grupy ruchu oporu. Dzięki swemu wynalazkowi może on zgromadzić nadzieję od dyplomatów, członków awangardy, rewolucjonistów. Mimo to uwolniona moc rodzi koszmary i sny, które zmienią oblicze wojny. Rok 1950. Thibaut, bojownik surrealistów robi obchód po dziewiątym okręgu Paryża. W tym mieście naziści stale zmagają się w potyczkach z członkami ruchu oporu. Na ulicach miasta objawiają się manifestacje dzieł sztuki i literatury. Żywe obrazy, dzieła literackie wraz z demonami to skutki S-plozji. Podczas rutynowej kontroli Thibaut ratuje z rąk nazistów Sam, która chce sfotografować Świeży Paryż, żeby napisać o nim książkę. Z pomocą Thibauta a także wyrafinowanego trupa kobieta chce wydostać się z miasta. Ostatnie dni Nowego Paryża jest jedną z niewielu ebooków po której przeczytaniu nie widziałem co myśleć. Stan ten bierze się z powodu tego, że nie byłem po prostu przygotowany na to co się stało. Około 200 stron tekstu (wraz z przypisami, wyjaśnieniami), które tworzą mieszankę tak wybuchową, że jedyne co przychodzi do głowy to dwa słowa – czysty surrealizm. Twórca idealnie bawi się dziełami tego nurtu i wprowadza je w swej książce pdf w formie żywej. I to dosłownie. Za sprawą Thibauta a także Sam oglądamy Paryż okresu wojny gdzie manify są jedną z broni w walce. Choć są one w większości nieokiełznane, nie można przewidzieć ich dokładnego zachowania, są użyteczne. Sztuka w potyczce z rzeczywistym wrogiem. Forma narracji przywodzi na myśl pamiętnik. Krótkie zapisy konkretnych zdarzeń, wartka akcja zdecydowanie zaliczają się na plus. Postaci są wyraziste a ich postępowanie bardzo nieźle umotywowane. Cieszę się też z tego, że twórca zamieścił przypisy, wyjaśnienia, gdyż bez nich dużo smaczków mogłoby umknąć czytelnikowi. Za polskie wydanie odpowiedzialne jest wydawnictwo Zysk i S-ka. Ilustracja okładkowa Jędrzeja Chełmińskiego jest wprost zdumiewająca – wyrafinowany trup oddany w pełni. Podoba mi się też smaczek w postaci uwypuklonego tytułu. Całość pokazuje się bardzo dobrze. Cytując za The Guardian: „Oszałamiająca powieść… Dowód niezwykłego talentu”. Od siebie tylko dodam – czegoś takiego dawno nie czytałem. https://koszzksiazkami.pl/ostatnie-dni-nowego-paryza-recenzja/

• Wkp

  2018-03-20

  WOJNA I SZTUKA China Miéville to jeden z najlepszych współczesnych twórców zajmujących się szeroko pojmowaną fantastyką. Ciężko jednoznacznie zamknąć go w konkretnych ramach, jako że ma dość ambitny plan stworzenia dzieła w każdym możliwym gatunku. Dopóki co jednak kojarzony jest przede wszystkim z pisania weird fiction i właśnie w tym klimacie utrzymana jest jego najwieższa książka, niepokojąca, fascynująca i skłaniająca do myślenia nowela alternate history, którą idealnie czyta się także jako niezobowiązującą rozrywkę. Jest rok 1950, w Paryżu stale trwa wojna, na ulicach stale można spotkać nazistów, a po niebie przemykają myśliwce, lecz to nie ten sam konflikt, który wybuchł dobrą dekadę temu. Tu bombowce są ścigane przez skrzydlate kule, wrzeciona i wysokie okno z czarną zasłoną, a messerschmitty pożerane są przez wielkie ogrodowe rosiczki, rosnące niczym magiczna fasola z baśni. Ulicami poruszają się ludzie-rowery, w wodzie pływają rekiny z ławeczkami wioślarskimi wrośniętymi w grzbiety, a czasem można spotkać także demony, z którymi nawet z talizmanami nie ma się najmniejszych szans. W tym świecie przyszło żyć Thibautowi, bojownikowi surrealistów, przemierzającemu paryskie ulice. Przed laty doszło tu do wydarzenia zwanego S-plozją, w jej wyniku sztuka surrealistyczna ożyła, nieustanna się częścią naturalnego chaosu wojny. Pięknym zagrożeniem. Thibaut łączy siły z amerykańską fotografką, by wydostać się z miasta… Zamysł Chiny na tę książkę jest z jednej strony jasny, z drugiej nie do końca da się go jednoznacznie przejrzeć. Lektura rodzi pytanie, czy to jeszcze hołd surrealizmowi, surrealizm sam w sobie – a zatem z głębszymi aspiracjami niż tylko chęć poruszenia fantazji odbiorcy – czy również może już sztuka konceptualna. Lecz sam fakt, że nowela skłania do podobnych przemyśleń, przemawia na korzyść całego utworu. Teoretyzowanie ponad naturą całości to jednak rzecz, którą zostawiam czytelnikom, narzucanie interpretacji jest jak zdradzanie zakończenia – tego się po prostu nie robi. Jak zatem Ostatnie dni Nowego Paryżaprzedstawiają się od strony literackiej? Jak wypada ich treść? China jak zwykle zachwyca, choć pozornie losy się tu niewiele, a absurd goni absurd. Twórca podaje to wszystko z powagą, trochę na wzór Kealana Patricka Burke’a i jego Baru dla potępionych – w obydwu powieściach trafiamy w sam środek dziwnych wydarzeń, które są dla nas abstrakcją, lecz czymś normalnym dla postaci. Tłumaczyć nie trzeba wiele, bohaterowie nie przyzwyczajają się do tego, co się dzieje, nie muszą powoli zaznajamiać się z dziwami. To już miało miejsce, gdzieś poza stronicami książki, teraz została jedynie rutyna, dla nas, czytelników – jakże fascynująca. Oczywiście China Miéville podaje to wszystko w sposób lekki, przyjemny, lecz również literacko pełny. Jego opisy nawet najbardziej dziwnych rzeczy, pełnymi garściami czerpane z dzieł surrealistów, które do czasów akcji noweli przeniknęły choćby i z późniejszego okresu (obszerne przypisy wyjaśniają dużo na ich temat), poruszają wyobraźnię i wywołują nierzadko autentyczne emocje. China ciekawie koresponduje ze sztuką, idealnie nakreśla również własnych bohaterów i ich świat, bawi się tym wszystkim, bawi się także próbami przekonania nas do prawdziwości całej historii. A ja to z ochotą kupuję. I zalecam gorąco, ponieważ takiej fantastyki brakuje na naszym rynku. Fantastyki ambitnej, nawet jeśli nie wszystko w niej udało się zrealizować idealnie, lecz przede wszystkim – tak normalnie ciekawej.