Strona 1 Plan wynikowy – Na tropach przyrody. Klasa 5 Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania konieczne (ocena Numer Temat lekcji w podręczniku podstawowe (ocena rozszerzające (ocena dopełniające (ocena wykraczające (ocena dopuszczająca). lekcji lub zeszycie ćwiczeń dostateczna). dobra). bardzo dobra). celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Dział 1. MAPA I JEJ SKALA – 15 godzin 1 Witaj, przyrodo! Planujemy poznaje zasady oceniania, możliwości poprawy oceny niedostatecznej i sposoby pracy na lekcjach przyrody; wymienia zasady bezpieczeństwa wspólną pracę w piątej klasie obowiązujące na zajęciach (lekcja organizacyjna)*i 2 Lekcja 1. Do czego służy definiuje pojęcie „mapa” (A) wskazuje różnice między wskazuje podobieństwa i podaje przykłady uzasadnia potrzebę mapa? wymienia elementy mapy (A) zdjęciem satelitarnym różnice między zdjęciem zastosowania różnych stosowania znaków wyjaśnia, czym jest legenda (lotniczym) a mapą (C) satelitarnym a mapą map (A) graficznych na mapach mapy (B) wskazuje i podaje nazwy przedstawiającą ten sam rozpoznaje co najmniej 2 (D) poszczególnych fragment Ziemi (w tej znaki graficzne na mapie elementów mapy (C) samej skali) (C) (B) odczytuje informacje zawarte w legendzie mapy (A) 3 Lekcja 2. Różne potrzeby, podaje przykłady znaków podaje przykłady znaków omawia różnice między porównuje treść różnych uzasadnia na przykładach różne mapy graficznych stosowanych na graficznych mapą a planem (C) rodzajów map pod celowość posługiwania 4 Lekcja 2a. Rysujemy plan lub mapach (A) przedstawianych na posługuje się dowolnym względem się planem na co dzień mapę najbliższej okolicy identyfikuje na mapie mapach i planach w planem miasta lub mapą szczegółowości (C) (D) (zajęcia terenowe) topograficznej wybrany obiekt postaci symboli, linii i topograficzną (C) podaje przykłady 5 Lekcja 2b. Posługujemy się (C) plam (A) szczegółowo omawia obiektów planem miasta posługuje się legendą planu odróżnia plan od mapy drogę wyznaczoną na geograficznych, których miasta (C) (C) planie miasta (B) nie można przedstawić wymienia pięć obiektów, które określa lokalizację rysuje samodzielnie plan na planie (B) można przedstawić na planie wybranych obiektów na okolicy (C) projektuje legendę do miasta (A) planie Starego Miasta w narysowanego Warszawie (C) samodzielnie planu lub rysuje (według instrukcji) mapy (C) prosty plan okolicy (C) 6 Lekcja 3. Orientacja w terenie wyjaśnia, na czym polega identyfikuje na wyjaśnia, na czym wyjaśnia, jak można uzasadnia wybór danego za pomocą mapy orientowanie mapy (B) mapie/planie obiekty polega orientowanie zorientować mapę/plan sposobu orientowania 7 Lekcja 3a. Ćwiczymy wyznacza kierunki geograficzne widoczne z miejsca mapy/planu w terenie za za pomocą obiektów w planu/mapy (D) orientowanie się w terenie za na planie miasta lub mapie obserwacji (C) pomocą kompasu (B) terenie (B) pomocą mapy lub planu topograficznej/turystycznej (C) według instrukcji samodzielnie orientuje samodzielnie orientuje (zajęcia terenowe) wskazuje na planie i mapie nauczyciela orientuje w mapę za pomocą mapę za pomocą topograficznej miejsce terenie mapę/plan (C) kompasu (C) obiektów w terenie (C) obserwacji (C) Strona 2 Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania konieczne (ocena Numer Temat lekcji w podręczniku podstawowe (ocena rozszerzające (ocena dopełniające (ocena wykraczające (ocena dopuszczająca). lekcji lub zeszycie ćwiczeń dostateczna). dobra). bardzo dobra). celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: 8 Lekcja 4. Do czego służy skala wyjaśnia, w jakim celu wyjaśnia, co to jest skala wymienia przykłady wyjaśnia różnice między przelicza skalę liczbową mapy? pomniejsza się na mapie/planie mapy (B) wykorzystania skali w skalą liczbową a skalą na mianowaną, a odległości rzeczywiste (B) wymienia trzy sposoby życiu codziennym (B) mianowaną i podziałką mianowaną na liczbową przedstawiania skali prawidłowo odczytuje liniową(D) (D) mapy (A) zapisy skali liczbowej, porównuje plany i mapy ustala zależność między według instrukcji skali mianowanej i wykonane w różnych wielkością skali a nauczyciela rysuje plan podziałki liniowej (C) skalach (mała, duża) (D) szczegółowością klasy, boiska szkolnego oblicza odległości planu/mapy (D) lub sali gimnastycznej rzeczywiste na podstawie (C) skali liczbowej lub mianowanej (C) 9 Lekcja 5.Mierzenie i wykonuje w terenie i w klasie mierzy odległość wymienia sposoby wskazuje w terenie wyszukuje w różnych szacowanie odległości pomiary odległości za pomocą własnymi krokami (C) szacowania odległości obiekty pomocne w źródłach i przedstawia 10 Lekcja 5a. Ćwiczymy taśmy mierniczej (C) (A) szacowaniu odległości informacje dotyczące mierzenie i szacowanie (A) szacowania wysokości odległości (zajęcia terenowe) szacuje odległość za obiektów (D) pomocą kciuka (C) 11 Lekcja 6. Jak się posługiwać wyjaśnia, do czego służy samodzielnie posługuje mierzy odległość na posługuje się odcinkiem zamienia podziałkę podziałką liniową? podziałka liniowa (B) się podziałką liniową planie/mapie wzdłuż linii wstecznym podziałki liniową na skalę 12 Lekcja 6a. Ćwiczymy według instrukcji nauczyciela oraz cyrklem, linijką lub łamanej (C) liniowej (C) mianowaną lub liczbową, posługiwanie się skalą mierzy odległości za pomocą paskiem papieru do mierzy odległości na a skalę mianowaną lub 13 Lekcja 6b. Ćwiczymy podziałki liniowej i cyrkla określania odległości planie/mapie za pomocą liczbową na podziałkę posługiwanie się planem i (kroczka) wzdłuż linii prostej wzdłuż linii prostej (C) nitki wzdłuż linii liniową (D) mapą (C) krzywej (C) 14 Lekcja 7. Podsumowanie Podsumowanie i sprawdzian z działu „Mapa i jej skala” 15 działu 1. Dział 2. POZNAJEMY RÓŻNE MAPY – 9 godzin 16 Lekcja 8. Jak pokazać wyjaśnia, co to jest poziomica podaje dwa rodzaje wyjaśnia znaczenie pojęć podaje różnice w uzasadnia potrzebę wysokość terenu na mapie? (B) wysokości w terenie „ wysokość względna” i sposobie wyznaczania stosowania na mapach 17 Lekcja 8a. Szacujemy wyznacza (według instrukcji) (bezwzględna i „wysokość wysokości względnej i rysunku poziomicowego wysokość względną poziomice na modelu względna) (A) bezwzględna” (B) bezwzględnej (B) (D) wzniesienia (C) wyjaśnia, co oznacza wyszukuje informacje o zapis m n.p.m. (B) innych niż rysunek poziomicowy sposobach przedstawiania wysokości na mapach (mapy kopczykowe, cieniowane) (D) Strona 3 Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania konieczne (ocena Numer Temat lekcji w podręczniku podstawowe (ocena rozszerzające (ocena dopełniające (ocena wykraczające (ocena dopuszczająca). lekcji lub zeszycie ćwiczeń dostateczna). dobra). bardzo dobra). celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: 18 Lekcja 9. Formy terenu na wykonuje prosty rysunek wskazuje na mapie rozpoznaje na mapie odczytuje z mapy oblicza wysokość mapie poziomicowy modelu poziomicowej wypukłe i poziomicowej nachylenie poziomicowej informacje względną obiektu 19 Lekcja 9a. Doskonalimy wzniesienia (C) wklęsłe formy terenu (C) terenu (C) o wznoszeniu się lub geograficznego na mapie posługiwanie się mapą odczytuje z prostej mapy odczytuje z mapy wskazuje na mapie obniżaniu się terenu (C) poziomicowej (C) poziomicową (zajęcia poziomicowej wartości poziomicowej wysokość poziomicowej miejsca uzasadnia konieczność terenowe) poziomic (C) bezwzględną punktu leżące najwyżej i posługiwania się mapą leżącego na poziomicy najniżej (C) poziomicową w czasie (C) wycieczek (zwłaszcza w określa wysokość górach) (D) bezwzględną punktu leżącego między poziomicami (C) odczytuje różnice wysokości między sąsiednimi poziomicami (C) 20 Lekcja 10. Tworzymy mapę wyjaśnia znaczenie pojęcia podaje kryteria podziału posługuje się legendą porównuje mapę ocenia przydatność map hipsometryczną „mapa hipsometryczna” (B) obszarów na niziny, mapy hipsometrycznej poziomicową z mapą hipsometrycznych (D) wyjaśnia znaczenie kolorów na wyżyny i góry (B) (C) hipsometryczną (D) wyszukuje informacje o skali barw mapy wskazuje na mapie odczytuje z mapy wyjaśnia, jak powstaje sposobach prezentacji hipsometrycznej (B) hipsometrycznej niziny, hipsometrycznej mapa hipsometryczna głębokości mórz i wyżyny i góry (C) wysokość bezwzględną (B) oceanów na mapach wyjaśnia, co to jest danego punktu (C) wyjaśnia, dlaczego na hipsometrycznych (D) depresja(B) wskazuje na mapie mapach hipsometrycznej hipsometrycznych nie wypukłe i wklęsłe formy pokazuje się lasów i terenu (C) zakładów przemysłowych (B) na mapie Polski wskazuje położenie depresji (C) 21 Lekcja 11. Jak czytać różne wymienia co najmniej 2 rodzaje opisuje trasę wycieczki, wybiera odpowiedni oblicza odległości samodzielnie planuje rodzaje map? map najczęściej używanych w posługując się rodzaj mapy, aby rzeczywiste na mapach trasę podróży na 22 Lekcja 11a. Posługujemy się życiu codziennym (A) zamieszczoną w uzyskać potrzebne drogowych (C) podstawie mapy różnymi rodzajami map odczytuje znaki graficzne podręczniku mapą informacje (C) porównuje mapy drogowej lub planuje znajdujące się w legendach turystyczną (C) posługuje się różnymi drogowe z mapami trasę wycieczki na wybranych map ogólno- wymienia rodzaje map rodzajami map (C) turystycznymi (D) podstawie mapy geograficznych i tematycznych wykorzystywanych w turystycznej (D) zamieszczonych w atlasie prasie, telewizji i szkolnym lub podręczniku (C) internecie (lokalizacyjne, pogody) (A) Strona 4 Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania konieczne (ocena Numer Temat lekcji w podręczniku podstawowe (ocena rozszerzające (ocena dopełniające (ocena wykraczające (ocena dopuszczająca). lekcji lub zeszycie ćwiczeń dostateczna). dobra). bardzo dobra). celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: 23 Lekcja 12. Podsumowanie Podsumowanie i sprawdzian z działu „Poznajemy różne mapy” 24 działu 2. Dział 3. KRAJOBRAZY POLSKICH NIZIN – 11godzin 25 Lekcja 13. Ukształtowanie wskazuje na mapie wymienia i wskazuje na rozróżnia w pasie nizin posługując się mapą przygotowuje prezentację powierzchni Polski hipsometrycznej Polski dowolny mapie hipsometrycznej pobrzeża, pojezierza oraz hipsometryczną, multimedialną na temat obszar nizinny, wyżynny i Polski co najmniej 2 Niziny Środkowopolskie wykazuje pasowy układ wybranego pasa górski; odczytuje ich nazwy (C) obszary nizinne, (B) ukształtowania ukształtowania wyżynne i górskie (C) charakteryzuje powierzchni Polski (C) powierzchni Polski (D) wymienia pasy rzeźby poszczególne pasy podaje wysokość wyszukuje w różnych terenu na obszarze Polski rzeźby terenu w Polsce bezwzględną i wysokości źródłach informacje na (A) (C) względne pasa wyżyn i temat krainy wskazuje na mapie podaje wysokość gór (C) geograficznej, w której hipsometrycznej Polski bezwzględną pasa nizin mieszka (D) pasy: nizin, wyżyn i gór (C) (B) przyporządkowuje swoją rozpoznaje niziny, miejscowość pasowi wyżyny i góry na ukształtowania fotografiach powierzchni (C) przedstawiających krajobrazy Polski (C) 26 Lekcja 14. Obszary i obiekty wymienia formy ochrony wyjaśnia, na czym polega wyjaśnia, na czym porównuje ze sobą park uzasadnia potrzebę chronione w Polsce przyrody w Polsce (A) ochrona przyrody w polega ochrona przyrody narodowy, krajobrazowy tworzenia obszarów wskazuje na mapie parków parkach narodowych (B) w parkach i rezerwat przyrody (C) chronionych i narodowych Polski w podaje przykłady krajobrazowych (B) wskazuje na mapie wyznaczania obiektów podręczniku wybrany park rezerwatów przyrody, podaje co najmniej 2 hipsometrycznej Polski chronionych (D) narodowy i podaje jego nazwę pomników przyrody i przykłady parków położenie co najmniej 2 samodzielnie wyszukuje i (C) gatunków chronionych krajobrazowych (A) parków narodowych i prezentuje informacje o wymienia zasady zachowania występujących w okolicy podaje ich nazwy (C) wybranym parku się na obszarach chronionych (A) narodowym (D) (A) Strona 5 Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania konieczne (ocena Numer Temat lekcji w podręczniku podstawowe (ocena rozszerzające (ocena dopełniające (ocena wykraczające (ocena dopuszczająca). lekcji lub zeszycie ćwiczeń dostateczna). dobra). bardzo dobra). celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: 27 Lekcja 15. Rzeki Polski wymienia dwie najdłuższe rzeki wyjaśnia różnice między porównuje warunki życia odszukuje i wskazuje na wskazuje na mapie w Polsce (A) rzeką główną a w górnym, środkowym i mapie hipsometrycznej Polski dorzecza Wisły i posługując się schematycznym dopływem (B) dolnym biegu rzeki (C) Polski źródła Wisły i Odry (C) rysunkiem zamieszczonym w wskazuje na mapie charakteryzuje Odry (C) wyjaśnia, dlaczego podręczniku, opisuje elementy hipsometrycznej Polski organizmy żyjące w wskazuje na mapie utworzono wybrany park doliny rzecznej (C) Wisłę i Odrę oraz ich poszczególnych hipsometrycznej Polski i narodowy: Narwiański, dwa wybrane dopływy odcinkach rzeki (B) podaje nazwy co Biebrzański, Drawieński (C) wyjaśnia, co to jest najmniej 2 parków i „Ujście Warty” (D) rozpoznaje na dorzecze (B) narodowych w dolinach ilustracjach w rzek (C) podręczniku bieg rzeki: górny, środkowy i dolny (C) 28 Lekcja 16. Warunki życia w wskazuje na mapie wyjaśnia, co to znaczy, odczytuje z wykresu samodzielnie wykonuje omawia wpływ Morzu Bałtyckim hipsometrycznej Polski Morze że woda w Morzu słupkowego zasolenie rysunek prezentujący sąsiedztwa Morza Bałtyckie (C) Bałtyckim jest Morza Bałtyckiego (C) temperaturę wody w Bałtyckiego na pogodę podaje przykłady organizmów słonawa (B) omawia wpływ Morzu Bałtyckim latem i na obszarach żyjących w Morzu Bałtyckim wymienia czynniki falowania i ilości światła zimą (D) nadmorskich (D) (A) decydujące o warunkach na warunki życia w porównuje warunki życia tworzy kolekcję muszli życia w morzu morzu (C) w morzu z warunkami (D) (falowanie, ilość światła, wyjaśnia, jak ryby życia w jeziorze (D) temperatura) (A) chronią się przed podaje przykłady drapieżnikami (B) przystosowania zwierząt do życia w wodzie morskiej (A) 29 Lekcja 17. Krajobraz pasa wskazuje na mapie wyjaśnia, co to jest wyjaśnia, jak powstają: porównuje działalność wyjaśnia, w jaki sposób pobrzeży hipsometrycznej Polski i wyspa, półwysep, zatoka klif, plaża, mierzeja, fal na niskim i wysokim morze kształtuje nazywa wybraną wyspę, (B) wydma (B) wybrzeżu morskim (C) wybrzeże wysokie (klif) półwysep i zatokę leżącą na charakteryzuje wybrzeże wskazuje na mapie wyjaśnia mechanizm (C) polskim wybrzeżu Morza niskie i wybrzeże hipsometrycznej Polski powstawania jezior przygotowuje folder Bałtyckiego (C) wysokie (C) parki narodowe leżące w przybrzeżnych (B) prezentujący walory wymienia charakterystyczne wskazuje na mapie pasie pobrzeży i podaje przyrodnicze elementy wybrzeży wysokiego i Polski i podaje nazwy ich nazwy (C) Słowińskiego Parku niskiego (A) mierzei (Helska, Narodowego lub Wiślana) i jezior Wolińskiego Parku przybrzeżnych (Łebsko, Narodowego (D) Gardno) (C) Strona 6 Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania konieczne (ocena Numer Temat lekcji w podręczniku podstawowe (ocena rozszerzające (ocena dopełniające (ocena wykraczające (ocena dopuszczająca). lekcji lub zeszycie ćwiczeń dostateczna). dobra). bardzo dobra). celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: 30 Lekcja 18. Jak człowiek wymienia dawne i obecne wymienia walory wyjaśnia rolę Wisły w wykazuje zależność wyszukuje dodatkowe gospodaruje w pasie zajęcia mieszkańców polskiego turystyczne polskiego powstawaniu Żuław między rolniczym informacje o zmianach w pobrzeży? wybrzeża (A) wybrzeża (A) Wiślanych (C) krajobrazem Żuław krajobrazie nadmorskim wskazuje na mapie Polski na mapie Polski wskazuje na planie Wiślanych a madami (B) spowodowanych największe porty (Gdańsk, wskazuje Żuławy Gdańska najważniejsze opisuje wybrany zabytek działalnością człowieka Gdynia, Szczecin, Świnoujście)i Wiślane (C) zabytki (fontanna Gdańska (A) (D) podaje ich nazwy (C) wyjaśnia, co to jest Neptuna, Długi Targ, wskazuje na mapie i nazywa Trójmiasto; wskazuje je Żuraw, bazylika Zatokę Gdańską (C) na mapie (C) Mariacka, Dwór Artusa) (C) 31 Lekcja 19. W krainie jezior wyjaśnia, co to jest pojezierze wyjaśnia znaczenie wskazuje na mapie wyjaśnia wpływ lądolodu samodzielnie planuje (B) pojęcia „epoka hipsometrycznej Polski na powstanie pasa wycieczkę po Pojezierzu wskazuje na mapie lodowcowa” (B) parki narodowe pojezierzy (B) Mazurskim, korzystając z hipsometrycznej Polski i wymienia 2 przykłady występujące w pasie omawia walory map turystycznych i nazywa Pojezierze Mazurskie śladów, pozostawionych pojezierzy i podaje ich przyrodnicze i przewodników (D) (C) przez lądolód w pasie nazwy (Wigierski Park turystyczne Pojezierza podaje nazwę największego pojezierzy (A) Narodowy, Park Mazurskiego (B) polskiego jeziora (A) wskazuje na mapie Narodowy „Bory Polski i podaje nazwy Tucholskie”, jezior leżących w pasie Wielkopolski Park pojezierzy: największych Narodowy) (C) (Śniardwy, Mamry, wymienia co najmniej po Miedwie, Jeziorak) i 3 przykłady roślin i najgłębszych (Hańcza, zwierząt Pojezierza Drawsko, Wigry, Mazurskiego (A) Wdzydze) (C) podaje zasady bezpiecznego wypoczywania nad jeziorami (A) 32 Lekcja 20. Wśród równin i wskazuje na mapie Polski pas wskazuje na mapie opisuje krajobraz Niziny wyjaśnia, co sprzyja przygotowuje i szerokich dolin na Nizinach Nizin Środkowopolskich (C) Polski 3 wybrane niziny i Mazowieckiej (B) rozwojowi rolnictwa w prezentuje informacje o Środkowopolskich wymienia niziny wchodzące w podaje ich nazwy (C) wyjaśnia rolę Wisły, południowej części osobliwościach skład pasa Nizin wskazuje na mapie Narwi i Bugu w Niziny Mazowieckiej (B) wybranego parku Środkowopolskich (A) Polski Wisłę, Narew i powstaniu Kotliny wymienia najcenniejsze narodowego: wskazuje na mapie Polski Bug (C) Warszawskiej (B) przyrodniczo obszary na Kampinoskiego, Nizinę Mazowiecką (C) wymienia cechy wyjaśnia zależność Nizinach Białowieskiego, wskazuje na mapie Warszawę, krajobrazu Nizin między działalnością Środkowopolskich i Narwiańskiego, Łódź, Wrocław i Poznań (C) Środkowopolskich ze człowieka a zmianami w wskazuje je na mapie Biebrzańskiego lub szczególnym krajobrazie Niziny Polski (C) Poleskiego (D) uwzględnieniem Niziny Mazowieckiej (B) Mazowieckiej (A) Strona 7 Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania konieczne (ocena Numer Temat lekcji w podręczniku podstawowe (ocena rozszerzające (ocena dopełniające (ocena wykraczające (ocena dopuszczająca). lekcji lub zeszycie ćwiczeń dostateczna). dobra). bardzo dobra). celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: 33 Lekcja 21. W stolicy kraju wskazuje Warszawę na mapie wymienia elementy charakteryzuje co wyjaśnia rolę Warszawy uzasadnia historyczną Polski (C) krajobrazu najmniej 3 atrakcje jako węzła zależność między wyjaśnia, co to jest stolica (B) wielkomiejskiego turystyczne Warszawy komunikacyjnego (B) rozwojem Warszawy a wymienia 3 atrakcje turystyczne Warszawy (A) (B) wyjaśnia, dlaczego jej położeniem nad Wisłą Warszawy (A) omawia funkcje wskazuje Trakt warszawskie Stare (D) Warszawy jako Królewski na planie Miasto zostało wpisane stolicy (B) Warszawy (C) na Listę Światowego wskazuje na planie Dziedzictwa Warszawy co najmniej 3 Kulturalnego i atrakcje turystyczne (C) Przyrodniczego UNESCO (D) 34 Lekcja 22. Podsumowanie Podsumowanie i sprawdzian z działu „Krajobrazy Polskich nizin” 35 działu 3. Dział 4. KRAJOBRAZY WYŻYN I GÓR POLSKI – 12 godzin 36 Lekcja 23. Poznajemy rolniczy wskazuje na mapie Polski wymienia elementy opisuje krajobraz omawia czynniki przygotowuje i krajobraz Wyżyny Lubelskiej Wyżynę Lubelską (C) krajobrazu Wyżyny Wyżyny Lubelskiej (B) decydujące o rolniczym prezentuje informacje o wskazuje na mapie Polski Lubelskiej (A) wyjaśnia, co to jest less charakterze krajobrazu osobliwościach Lublin , Zamość, Kazimierz wylicza co najmniej 3 (B) Wyżyny Lubelskiej (B) Roztoczańskiego Parku Dolny (C) rośliny najczęściej wykazuje zależność wyjaśnia, w jaki sposób Narodowego (D) uprawiane na Wyżynie między występowaniem powstają wąwozy Lubelskiej (A) żyznych gleb a rozwojem lessowe (B) rolnictwa na Wyżynie Lubelskiej (C) 37 Lekcja 24. Wśród skał i jaskiń podaje nazwę skał budujących wskazuje na opisuje krajobraz wyjaśnia, na czym wyszukuje w różnych wyżyny wapiennej Wyżynę Krakowsko- schematycznym rysunku wyżyny wapiennej (B) polega proces krasowy źródłach informacje na -Częstochowską (A) 2 formy krasowe wyjaśnia, jak powstają (D) temat ciekawych powierzchniowe i 2 jaskinie i formy krasowe grupuje formy krasowe obszarów krasowych na formy krasowe wewnątrz jaskiń (B) powierzchniowe i świecie (D) podziemne oraz podaje podaje przykłady jaskiń podziemne (C) ich nazwy (C) krasowych występujących w Polsce (jaskinia „Raj”, jaskinia „Niedźwiedzia”) (A) 38 Lekcja 25. Poznajemy wskazuje na mapie Polski podaje 4 przykłady wyjaśnia przyczyny opisuje wybraną atrakcję przygotowuje i Wyżynę Krakowsko- Wyżynę Krakowsko- obiektów stanowiących ukształtowania się turystyczną Wyżyny prezentuje na lekcji -Częstochowską -Częstochowską (C) atrakcje turystyczne krajobrazu krasowego na Krakowsko- informacje o Wyżyny Krakowsko- Wyżynie Krakowsko- -Częstochowskiej (B) osobliwościach -Częstochowskiej (B) -Częstochowskiej (B) Ojcowskiego Parku wyjaśnia, co to jest Szlak Narodowego (D) Orlich Gniazd (C) Strona 8 Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania konieczne (ocena Numer Temat lekcji w podręczniku podstawowe (ocena rozszerzające (ocena dopełniające (ocena wykraczające (ocena dopuszczająca). lekcji lub zeszycie ćwiczeń dostateczna). dobra). bardzo dobra). celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: 39 Lekcja 26. Zwiedzamy wskazuje Kraków na mapie na podstawie mapy opisuje 2 zabytkowe wyjaśnia, dlaczego samodzielnie wyznacza Kraków – dawną stolicę Polski (C) Polski opisuje położenie obiekty zaznaczone na Kraków został wpisany trasę wycieczki po Polski informuje, że Kraków jest Krakowa (C) planie Starego Miasta w na Listę Światowego Krakowie i przygotowuje dawną stolicą Polski (B) na planie Krakowa Krakowie (Rynek Dziedzictwa krótki opis obiektów, wymienia co najmniej 4 zabytki wskazuje Wawel, Rynek Główny, Sukiennice, Kulturalnego i które warto zwiedzić (D) Krakowa (A) Główny, kościół kościół Mariacki, Przyrodniczego wyszukuje w różnych Mariacki, Sukiennice, Collegium Maius, Zamek UNESCO (D) źródłach ciekawostki Planty (C) Królewski na Wawelu, dotyczące kościoła Barbakan) (C) Mariackiego lub Zamku Królewskiego na Wawelu (D) 40 Lekcja 27. Poznajemy wskazuje Wyżynę Śląską na na podstawie mapy charakteryzuje krajobraz wyjaśnia znaczenie uzasadnia konieczność krajobraz przemysłowy mapie Polski (C) Polski opisuje położenie przemysłowy na występowania węgla poprawy stanu Wyżyny Śląskiej podaje nazwę najważniejszego Wyżyny Śląskiej (B) przykładzie Wyżyny kamiennego w rozwoju i środowiska surowca mineralnego podaje nazwy co Śląskiej (C) zmianach środowiska przyrodniczego Wyżyny wydobywanego na Wyżynie najmniej 4 miast wylicza zmiany w przyrodniczego na Śląskiej (D) Śląskiej (A) leżących na Wyżynie środowisku Wyżynie Śląskiej (D) proponuje działania wskazuje Katowice na mapie Śląskiej (A) przyrodniczym Wyżyny prowadzące do poprawy Polski (C) wymienia elementy Śląskiej spowodowane stanu środowiska krajobrazu działalnością przyrodniczego Wyżyny przemysłowego Wyżyny człowieka (B) Śląskiej (D) Śląskiej (A) 41 Lekcja 28. Górskie łańcuchy i wskazuje na mapie wskazuje na mapie na podstawie mapy posługując się panoramą oblicza różnice pasma hipsometrycznej Polski Karpaty Polski Beskidy, Tatry, hipsometrycznej Polski wybranych gór, wskazuje wysokości między i Sudety (C) Karkonosze i Góry opisuje położenie gór (B) elementy rzeźby najwyższym szczytem Świętokrzyskie (C) charakteryzuje obiekty terenu (D) Tatr a najwyższymi wymienia elementy wodne występujące w szczytami Beskidów, rzeźby terenu górach (B) Sudetów, Gór charakterystyczne dla Świętokrzyskich (C) krajobrazu górskiego (A) 42 Lekcja 29. Poznajemy wskazuje na mapie Polski wskazuje na mapie charakteryzuje krajobraz wyjaśnia, w jaki sposób wyjaśnia na przykładach krajobraz Tatr Tatry (C) Polski Rysy; prawidłowo Tatr Zachodnich (B) powstają żleby i stożki rolę lodowców górskich posługując się fotografią, odczytuje ich wysokość charakteryzuje krajobraz piargowe (B) w tworzeniu dolin i jezior podobną jak zamieszczona w bezwzględną (C) Tatr Wysokich (B) porównuje krajobraz Tatr tatrzańskich (C) podręczniku, wymienia wyjaśnia, na jakie części wymienia po 2 przykłady Zachodnich z elementy krajobrazu dzielą się Tatry i podaje nazw tatrzańskich: krajobrazem Tatr wysokogórskiego Tatr (A) ich nazwy (Tatry szczytów, dolin, Wysokich (D) Zachodnie i Tatry jezior (B) Wysokie (B) Strona 9 Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania konieczne (ocena Numer Temat lekcji w podręczniku podstawowe (ocena rozszerzające (ocena dopełniające (ocena wykraczające (ocena dopuszczająca). lekcji lub zeszycie ćwiczeń dostateczna). dobra). bardzo dobra). celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: 43 Lekcja 30. Poznajemy wymienia cechy pogody w opisuje piętra roślinności wyjaśnia, dlaczego w wykazuje zależność przygotowuje i warunki życia w górach górach (A) w Tarach (B) górach rośliny między wzrostem prezentuje informacje o posługując się schematycznym wymienia sposoby rozmieszczone są wysokości nad osobliwościach rysunkiem zamieszczonym w gospodarowania piętrowo (B) poziomem morza a wybranego parku podręczniku, wymienia kolejne człowieka w górach (B) wymienia czynniki spadkiem temperatury narodowego leżącego w piętra roślinne w Tatrach (A) podaje nazwy co sprzyjające rozwojowi powietrza (C) pasie gór (D) opisuje wybrane piętro roślinne najmniej 2 parków turystyki w górach (B) podaje przykłady oblicza różnicę (B) narodowych leżących w chronionych roślin i temperatury powietrza pasie gór (A) zwierząt występujących między podnóżem a w Tatrzańskim Parku szczytem w górach (D) Narodowym (B) 44 Lekcja 31. Wędrujemy po wymienia zasady zachowania wymienia elementy omawia zasady wyjaśnia, dlaczego w planuje jednodniową górach się w górach podczas burzy (B) wyposażenia niezbędne bezpiecznej wędrówki po górach zawsze trzeba wycieczkę górską, w czasie jednodniowej górach (B) mieć ze sobą ciepłe korzystając z map i wycieczki górskiej (A) ubranie (B) przewodników turystycznych (D) 45 Lekcja 32. Mój region na odczytuje nazwy województw z wymienia kryteria opisuje region, w którym opisuje region, w którym wyszukuje i prezentuje mapie Polski mapy administracyjnej Polski podziału Polski na mieszka, uwzględniając mieszka, uwzględniając informacje o regionie (C) regiony (A) położenie geograficzne, obszary chronione i historycznym, w którym wskazuje swój region podaje elementy, które ukształtowanie położenie względem mieszka (D) administracyjny na mapie Polski należy opisać, aby powierzchni, wody dużych miast (C) i podaje jego nazwę (C) scharakteryzować swój powierzchniowe i region (B) roślinność (C) podaje nazwy województwa, powiatu i gminy, w których mieszka (B) 46 Lekcja 33. Podsumowanie Podsumowanie i sprawdzian z działu „Krajobrazy wyżyn i gór Polski” 47 działu 4. Dział 5. CIAŁO CZŁOWIEKA – 13 godzin 48 Lekcja 34. Do czego służy wyjaśnia, do czego człowiekowi wymienia elementy skóry omawia funkcje wyjaśnia rolę skóry w wykazuje związek skóra? służy skóra (B) (na podstawie ilustracji w poszczególnych utrzymywaniu stałej między skórą a podręczniku) (A) elementów skóry (B) temperatury ciała (B) daktyloskopią (D) wylicza wytwory skóry wyjaśnia, jakie znaczenia wyjaśnia, jakie znaczenie zwierząt i ludzi (włosy, dla organizmu ma pot dla organizmu ma paznokcie, sierść, pióra) (B) opalenizna (B) (A) uzasadnia konieczność zachowania ostrożności podczas kąpieli słonecznych (kremy z filtrem) (B) Strona 10 Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania konieczne (ocena Numer Temat lekcji w podręczniku podstawowe (ocena rozszerzające (ocena dopełniające (ocena wykraczające (ocena dopuszczająca). lekcji lub zeszycie ćwiczeń dostateczna). dobra). bardzo dobra). celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: 49 Lekcja 35. Co sprawia, że się wyjaśnia, z czego jest wyjaśnia rolę, jaką w wymienia funkcje omawia zależności wyjaśnia, co się dzieje z poruszamy? zbudowany szkielet człowieka organizmie człowieka poszczególnych między elementami mięśniami, które przez (B) pełni szkielet (B) elementów układu układu kostnego dłuższy czas nie są wskazuje (na planszy lub wskazuje na własnym kostnego człowieka(A) człowieka (B) używane i podaje modelu) i nazywa najważniejsze ciele najważniejsze wyjaśnia działanie wyjaśnia zależność przykłady takich elementy układu kostnego elementy układu modelu ręki (B) między pracą mięśni i sytuacji (D) człowieka: czaszkę, kręgosłup, kostnego (C) stawów a ruchami klatkę piersiową, kończyny omawia rolę stawów i wykonywanymi przez górne, kończyny dolne (C) mięśni w poruszaniu się człowieka (D) wskazuje staw łokciowy i (B) kolanowy na schematycznym wykonuje z kartonu rysunku zamieszczonym w model ręki i posługuje się podręczniku (C) nim (według instrukcji) (C) 50 Lekcja 36. Jak dbać o kości, wymienia przynajmniej 3 wymienia wapń jako opisuje skutki wyjaśnia, w jaki sposób przewiduje skutki mięśnie i stawy? działania sprzyjające główny składnik nieprawidłowego lekarz może zbadać stan stosowania przez dzieci zachowaniu prawidłowej budujący kości (A) rozwoju mięśni i kości kości (B) diety ubogiej w wapń (D) postawy (A) podaje co najmniej 3 (wady postawy) (B) wyjaśnia, dlaczego do wyszukuje i prezentuje wymienia objawy zwichnięcia i przykłady produktów podaje sposoby prawidłowego rozwoju dodatkowe informacje o skręcenia stawu (A) spożywczych bogatych w zapobiegania wadom mięśni, stawów i kości sposobach bezpiecznego opisuje, jak należy się zachować wapń (A) postawy (B) niezbędna jest aktywność uprawiania sportu w przypadku podejrzenia wymienia podstawowe fizyczna (C) (narciarstwo, skoki do złamania (B) zasady dbałości o wody, jazda na: rowerze, mięśnie i kości (A) łyżwach, rolkach, opisuje, jak należy się deskorolce) (D) zachować w przypadku zwichnięcia lub skręcenia stawu (B) Strona 11 Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania konieczne (ocena Numer Temat lekcji w podręczniku podstawowe (ocena rozszerzające (ocena dopełniające (ocena wykraczające (ocena dopuszczająca). lekcji lub zeszycie ćwiczeń dostateczna). dobra). bardzo dobra). celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: 51 Lekcja 37. Po co jemy i wskazuje na planszy i nazywa wymienia podstawowe wyjaśnia powody przewiduje skutki wyjaśnia na przykładzie pijemy? podstawowe narządy układu funkcje narządów układu dostarczania niedostarczania jamy ustnej rolę pokarmowego człowieka (jama pokarmowego (A) organizmowi pożywienia organizmowi pokarmu enzymów w procesie ustna, przełyk, żołądek, jelito podaje przykłady płynów (energia, materiał (D) trawienia (D) cienkie, jelito grube, odbyt) (A) ustrojowych człowieka, budulcowy) (B) posługując się samodzielnie projektuje wymienia w prawidłowej których głównym przykładami (m.in. doświadczenie kolejności etapy przemiany składnikiem jest woda sportowcy po treningu), wykazujące utratę wody pokarmu w układzie (B) wyjaśnia konieczność przez organizm D) pokarmowym (rozdrabnianie, podaje przykłady uzupełniania wody i trawienie, wchłanianie) (A) sytuacji, w których pokarmu w organizmie organizm traci wodę (B) (B) wskazuje miejsce podaje przykład sytuacji, wchłaniania substancji w której pokarm zjadany pokarmowych i wody w przez jednego człowieka układzie pokarmowym jest przeznaczony na (A) budowanie ciała drugiego człowieka (D) 52 Lekcja 38. Jak się zdrowo podaje co najmniej po 2 wymienia i stosuje odróżnia prawidłowo uzasadnia potrzebę omawia rolę witamin odżywiać? przykłady pokarmów zdrowych zasady prawidłowego skonstruowany jadłospis regularnego odżywiania zawartych w pokarmach i niezdrowych (A) odżywiania się (A) od skonstruowanego się (C) we wzroście i rozwoju podaje co najmniej po 5 nieprawidłowo (D) układa prawidłowy organizmu człowieka (B) przykładów pokarmów, wyjaśnia, dlaczego jadłospis na cały dzień, przygotowuje informacje które należy jeść często, niektóre pokarmy należy odpowiedni dla swojego o zdrowotnych skutkach oraz tych, których jeść często, a innych wieku (inny niż w nieprawidłowego spożycie należy trzeba unikać (B) podręczniku) (D) odżywiania się ograniczać (A) (anoreksja, bulimia, wymienia pokarmy otyłość) (D) zawierające dużo witamin (A) wyjaśnia, dlaczego posiłki warto jeść powoli (B) Strona 12 Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania konieczne (ocena Numer Temat lekcji w podręczniku podstawowe (ocena rozszerzające (ocena dopełniające (ocena wykraczające (ocena dopuszczająca). lekcji lub zeszycie ćwiczeń dostateczna). dobra). bardzo dobra). celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: 53 Lekcja 39. Jak działa układ wskazuje na planszy i podaje wskazuje na swoim ciele omawia drogę tlenu i wyjaśnia rolę tlenu w samodzielnie planuje oddechowy? nazwy podstawowych narządów podstawowe narządy dwutlenku węgla w uzyskiwaniu energii doświadczenie w celu układu oddechowego człowieka układu oddechowego (C) organizmie człowieka przez organizm (B) sprawdzenia, czy spaliny (jama nosowa, gardło, krtań, wymienia zasadnicze (B) opisuje przebieg wydobywające się z tchawica, oskrzela, płuca) (A) funkcje układu opisuje funkcje doświadczeń samochodu zawierają wykonuje doświadczenie oddechowego człowieka poszczególnych wykazujących obecność dwutlenek węgla (D) (według instrukcji) (A) narządów układu dwutlenku węgla i wody potwierdzające obecność omawia różnice między oddechowego (B) (pary wodnej) dwutlenku węgla w powietrzem wdychanym wyjaśnia jak za pomocą w wydychanym wydychanym powietrzu (C) a powietrzem lusterka sprawdzić czy powietrzu (B) wydychanym (B) osoba ranna lub przeprowadza proste nieprzytomna doświadczenie (według oddycha (B) instrukcji) wykazujące utratę wody przez płuca (C) 54 Lekcja 40. Oddychaj zdrowym podaje co najmniej 2 przykłady wymienia podstawowe wyjaśnia, dlaczego uzasadnia prawdziwość projektuje i wykonuje powietrzem substancji zanieczyszczających zasady dbania o jakość należy wietrzyć ostrzeżeń plakat ostrzegający przed powietrze (A) powietrza, którym pomieszczenia i spędzać zamieszczanych na paleniem papierosów (D) zapisuje obserwacje w oddychamy (A) dużo czasu na świeżym opakowaniach wyszukuje i prezentuje przebiegu doświadczenia wykonuje doświadczenie powietrzu (B) papierosów: „Palenie dodatkowe informacje na dotyczącego wpływu dymu wykazujące wpływ dymu omawia przebieg zabija” lub „Palenie temat chorób będących tytoniowego na rozwój roślin tytoniowego na rozwój doświadczenia poważnie szkodzi Tobie i konsekwencją palenia (C) roślin (według instrukcji) wykazującego wpływ osobom w Twoim papierosów (D) (C) dymu tytoniowego na otoczeniu” (D) podaje przykłady rozwój roślin; formułuje negatywnego wpływu wnioski (B) nikotyny na zdrowie człowieka (B) 55 Lekcja 41. Jak krew krąży w wskazuje na planszy lub modelu wymienia podstawowe opisuje funkcje serca w wyjaśnia, w jaki sposób przygotowuje notatkę organizmie? i nazywa podstawowe narządy funkcje poznanych układzie krwionośnym działa serce (B) dotyczącą krwi jako leku, układu krwionośnego (serce, narządów układu (B) wyjaśnia, ile krwi którego niczym nie naczynia krwionośne: żyły i krwionośnego (A) wymienia różnice przepływa przez serce w można zastąpić (D) tętnice) (C) omawia rolę krwi w między żyłą a tętnicą (B) ciągu minuty (B) bada swoje tętno (według organizmie (B) wyjaśnia, skąd krew instrukcji) (C) odróżnia żyły od tętnic zabiera i dokąd zanosi: na rysunku tlen, dwutlenek węgla, schematycznym (C) substancje pokarmowe wskazuje żyły na swoim (B) przedramieniu (C) Strona 13 Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania konieczne (ocena Numer Temat lekcji w podręczniku podstawowe (ocena rozszerzające (ocena dopełniające (ocena wykraczające (ocena dopuszczająca). lekcji lub zeszycie ćwiczeń dostateczna). dobra). bardzo dobra). celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: 56 Lekcja 42. Jak działa mózg? wymienia zmysły, jakimi opisuje rolę zmysłów w wyjaśnia mechanizm podaje przykłady uzasadnia konieczność dysponuje człowiek; podaje odbieraniu bodźców docierania informacji do odbierania przez mózg zapewnienia nazwy narządów zmysłów zewnętrznych (B) mózgu (B) sygnałów odpowiedniej ilości snu i człowieka (A) wymienia funkcje podaje przykłady z wnętrza ciała(B) właściwej higieny wskazuje na swoim ciele mózgu, korzystając ze czynności psychicznej dla narządy zmysłów (C) schematycznego rysunku wykonywanych przez prawidłowego zamieszczonego w mózg w prostych funkcjonowania podręczniku(A) sytuacjach życiowych mózgu (D) (B) 57 Lekcja 43. Substancje wymienia substancje omawia negatywny omawia negatywny omawia negatywny uzasadnia, że palenie uzależniające są groźne uzależniające (alkohol, wpływ alkoholu na wpływ nikotyny na wpływ narkotyków na papierosów (oprócz 58 Lekcja 43a. Naucz się mówić nikotyna, narkotyki, niektóre zdrowie człowieka (B) zdrowie człowieka (B) zdrowie i świadomość niszczenia zdrowia) „nie” leki) (A) wylicza czynności, przedstawia istotę człowieka (B) znacznie zmniejsza podaje co najmniej 2 przykłady których nie wolno uzależnienia (B) wylicza czynności, budżet rodziny (D) negatywnego wpływu substancji wykonywać pod uzasadnia konieczność których nie wolno uzależniających na organizm wpływem alkoholu (A) odmowy w przypadku wykonywać pod człowieka (A) otrzymania propozycji wpływem narkotyków palenia papierosów, picia (A) alkoholu i przyjmowania podaje propozycje narkotyków (D) asertywnych zachowań w przypadku presji otoczenia (D) 59 Lekcja 44. Podsumowanie Podsumowanie i sprawdzian z działu „Ciało człowieka” 60 działu 5. Dział 6. KOBIETA, MĘŻCZYZNA, DZIECKO – 8 godzin 61 Lekcja 45. Czym kobiety wymienia różnice w budowie wyjaśnia znaczenie wymienia podstawowe opisuje drogę plemników proponuje kryteria , na różnią się od mężczyzn? ciała kobiety i mężczyzny (A) pojęcia „rozmnażanie” funkcje narządów w ciele mężczyzny (B) podstawie których można wskazuje na planszach (B) rozrodczych żeńskich i wyjaśnia, dlaczego rozpoznać płeć osoby położenie narządów układu wymienia żeńskie i męskich (A) organizm kobiety jest mijanej na ulicy (D) rozrodczego żeńskiego i męskie narządy porównuje komórkę zdolny do rozmnażania męskiego (C) rozrodcze (A) jajową z plemnikiem (C) tylko raz w miesiącu, a rozpoznaje na mężczyzny praktycznie ilustracjach komórkę zawsze (B) jajową i plemnik (C) Strona 14 Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania konieczne (ocena Numer Temat lekcji w podręczniku podstawowe (ocena rozszerzające (ocena dopełniające (ocena wykraczające (ocena dopuszczająca). lekcji lub zeszycie ćwiczeń dostateczna). dobra). bardzo dobra). celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: 62 Lekcja 46. Kiedy powstaje wskazuje bliskość między wskazuje części ciała opisuje drogę plemników opisuje, co się dzieje z wyszukuje informacje nowe życie? kobietą a mężczyzną jako jeden człowieka wytwarzające w ciele kobiety (B) komórką jajową po dotyczące bezpłodności u z elementów ich wspólnego komórki jajowe oraz podaje nazwę części zapłodnieniu (B) kobiet i mężczyzn oraz życia (B) plemniki (B) ciała, w której dochodzi uzasadnia konieczność jej przyczyn (D) definiuje pojęcie „zapłodnienie” korzystając z do zapłodnienia (B) powiększania się macicy (A) podręcznika, opisuje podaje liczbę podczas ciąży (D) sposób zapłodnienia (B) plemników, które dostają wykazuje wyjaśnia znaczenie się do jednej komórki odpowiedzialność pojęć: „zarodek” jajowej (A) kobiety i mężczyzny za („embrion”), „ciąża” (B) wyjaśnia, jaką funkcję w poczęcie dziecka (D) czasie ciąży pełni pępowina (B) 63 Lekcja 47. Jak dojrzewają wymienia zmiany zachodzące w definiuje pojęcie podaje okres, w jakim opisuje mutację (B) uzasadnia konieczność chłopcy? organizmie chłopców podczas dojrzewania przebiega dojrzewanie u charakteryzuje zmiany w dbania o higienę osobistą dojrzewania (A) płciowego (B) chłopców (A) zachowaniu chłopców w okresie dojrzewania opisuje fizyczne oznaki wyjaśnia znaczenie związane z (D) dojrzewania płciowego u pojęć: „polucje” i dojrzewaniem (C) chłopców (B) „trądzik młodzieńczy” posługując się otrzymaną (B) ilustracją, porównuje wygląd chłopca z wyglądem mężczyzny (C) 64 Lekcja 48. Jak dojrzewają wymienia zmiany zachodzące w opisuje fizyczne oznaki podaje okres, w jakim wykazuje zależność uzasadnia konieczność dziewczęta? organizmie dziewcząt podczas dojrzewania płciowego u przebiega dojrzewanie u między owulacją a dbania o higienę okolic dojrzewania (A) dziewcząt (B) dziewcząt (A) możliwością zajścia w intymnych w czasie posługując się otrzymaną wyjaśnia, na czym ciążę (C) miesiączki (D) ilustracją, porównuje polega cykl charakteryzuje zmiany w wyjaśnia, po czym wygląd dziewczynki z miesiączkowy zachowaniu dziewcząt kobieta może poznać, że wyglądem kobiety (C) (menstruacyjny) (B) związane z jest w pierwszych definiuje pojęcia dojrzewaniem (C) tygodniach ciąży (D) „owulacja” i wyszukuje podobieństwa „miesiączka” (A) w dojrzewaniu chłopców przyporządkowuje opis i dziewcząt (D) zmian w ciele kobiety odpowiednim etapom cyklu miesiączkowego (C) Strona 15 Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania konieczne (ocena Numer Temat lekcji w podręczniku podstawowe (ocena rozszerzające (ocena dopełniające (ocena wykraczające (ocena dopuszczająca). lekcji lub zeszycie ćwiczeń dostateczna). dobra). bardzo dobra). celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: 65 Lekcja 49. Wzrost, rozwój i wymienia kolejno etapy wskazuje różnice między porównuje posługując się ilustruje rozwój swój, starzenie się człowieka rozwoju człowieka (A) wzrostem a rozwojem funkcjonowanie przykładami (innymi niż któregoś z rodziców lub 66 Lekcja 49a. Rozpoznajemy rozróżnia etapy rozwoju organizmu (B) organizmu człowieka na w podręczniku), babci, dziadka, etapy rozwoju człowieka człowieka na podstawie opisu i omawia zmiany poszczególnych etapach wykazuje, że ludzie umieszczając jego fotografii (C) zachodzące w organizmie rozwoju (C) rozwijają się w różnym kolejne etapy na linii charakteryzuje wybrany etap człowieka na dwóch wyjaśnia, na czym tempie (B) czasu (D) rozwoju człowieka (C) wybranych etapach polega starzenie się rozwoju (B) organizmu (B) określa etap rozwoju, na którym się obecnie znajduje (B) 67 Lekcja 50. Podsumowanie Podsumowanie i sprawdzian z działu „Kobieta, mężczyzna, dziecko” 68 działu 6. Dział 7. ŚWIATŁO I DŹWIĘK – 12 godzin 69 Lekcja 51. Jak to się dzieje, że podaje po 2 przykłady obiektów wyjaśnia mechanizm wyjaśnia, dlaczego nie wyjaśnia mechanizm samodzielnie planuje i widzimy? świecących i odbijających widzenia przedmiotów widzimy w ciemności widzenia przedmiotów w przeprowadza światło (B) świecących i (B) księżycową noc (B) doświadczenie badające bada doświadczalnie (według odbijających światło (B) porównuje sposób podaje przykłady sposób rozchodzenia się instrukcji) rozchodzenie się opisuje przebieg wysyłania promieni wykorzystania liniowego światła (inne niż w światła (C) doświadczenia świetlnych przez rozchodzenia się światła podręczniku) (D) badającego rozchodzenie żarówkę, latarkę i laser w życiu codziennym się światła (B) (C) (inne niż w podręczniku) (B) 70 Lekcja 52. Cień i camera bada doświadczalnie opisuje przebieg wyjaśnia mechanizm wyjaśnia, dlaczego za wyszukuje i prezentuje obscura powstawanie cienia (C) doświadczenia powstawania cienia (B) pomocą camery obscury informacje o zasadach wykonuje (według instrukcji) badającego, jak powstaje przedstawia sposób uzyskujemy obraz działania zegara prostą camerę obscurę (C) cień (B) powstawania obrazu odwrócony (B) słonecznego (D) posługuje się camerą wewnątrz camery obscurą, aby otrzymać obscury (C) obraz przedmiotu (C) Strona 16 Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania konieczne (ocena Numer Temat lekcji w podręczniku podstawowe (ocena rozszerzające (ocena dopełniające (ocena wykraczające (ocena dopuszczająca). lekcji lub zeszycie ćwiczeń dostateczna). dobra). bardzo dobra). celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: 71 Lekcja 53. Jak odbija się wykonuje (według instrukcji) omawia przebieg wyjaśnia różnice w wykonuje schematyczny wyjaśnia, dlaczego światło? doświadczenie badające odbicie doświadczenia odbijaniu się światła od rysunek pokazujący, jak światło odbite od papieru światła od różnych przedmiotów badającego odbicie różnych przedmiotów światło odbija się od rozprasza się (B) (lustro, kartka białego papieru, światła od różnych (B) lustra, a jak od kartki potrafi przewidzieć, jak światełko odblaskowe) (C) przedmiotów (lustro, uzasadnia konieczność białego papieru (D) światło odbije się od podaje przykłady stosowania kartka białego papieru, stosowania światełek wykazuje zależność różnych powierzchni (D) elementów odblaskowych (A) światełko odblaskowe) odblaskowych i innych między barwą (B) elementów powierzchni a ilością posługując się rysunkami odblaskowych w ruchu odbijanego światła (C) zamieszczonymi w drogowym (C) podręczniku, opisuje zjawisko odbicia światła od lusterka, kartki białego papieru i światełka odblaskowego (B) 72 Lekcja 54. Co widać przez wyjaśnia, do czego służy bezpiecznie wykonuje omawia zagrożenia wykazuje związek uzasadnia, że soczewkę? lupa (B) doświadczenie towarzyszące skupianiu między odległością pozostawianie szkła w wskazuje soczewkę, jako pokazujące skupianie promieni świetlnych za soczewki od oglądanego lesie grozi pożarem (D) główny element lupy (A) światła za pomocą pomocą lupy (B) obiektu a powstającym wykonuje (według instrukcji) lupy (C) wykazuje obrazem (C) doświadczenie badające, od wykazuje doświadczalnie, że za wyjaśnia, dlaczego nie czego zależy obraz widziany doświadczalnie, że pomocą lupy można wolno przez lupę przez soczewkę (C) soczewka lupy może uzyskać na kartce obraz obserwować Słońca (B) powiększać, pomniejszać odległego lub odwracać obraz (C) przedmiotu (C) szkicuje na kartce obraz powstały w wyniku doświadczenia (C) 73 Lekcja 55. Jak działają nasze wykonuje obserwacje budowy wymienia podobieństwa opisuje mechanizm podaje przykłady wyjaśnia, jak działa oczy? oka i lupy (C) w budowie oka i lupy (B) powstawania obrazu w zastosowania alfabetu aparat fotograficzny (B) na schematycznym rysunku oku (B) Braille’a (A) samodzielnie wyszukuje i zamieszczonym w podręczniku wymienia działania prezentuje informacje o wskazuje obraz przedmiotu poprawiające ostrość możliwościach pomocy powstały na dnie oka (B) obrazu powstałego w oku osobom niewidomym (A) (inne niż w podręczniku) omawia funkcje (D) okularów i szkieł kontaktowych(B) Strona 17 Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania konieczne (ocena Numer Temat lekcji w podręczniku podstawowe (ocena rozszerzające (ocena dopełniające (ocena wykraczające (ocena dopuszczająca). lekcji lub zeszycie ćwiczeń dostateczna). dobra). bardzo dobra). celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: 74 Lekcja 56. Dbajmy o oczy uzasadnia konieczność ochrony omawia zagrożenia dla wymienia działania opisuje czynności, jakie wyszukuje informacje i oczu (B) oczu w konkretnych chroniące oczy podczas należy wykonać, jeśli do sporządza notatkę o wymienia rodzaje okularów (A) sytuacjach (m.in. oglądania telewizji i oka dostanie się ciało skutkach niedoboru pływanie, jazda na pracy przy komputerze obce (C) witaminy A w rowerze, intensywne (B) pożywieniu (C) światło słoneczne) (B) 75 Lekcja 57. Jak powstaje podaje co najmniej 4 przykłady wyjaśnia, jak powstaje na podstawie wyjaśnia mechanizm proponuje i dźwięk? dźwięków w otoczeniu (A) dźwięk (B) doświadczenia omawia powstawania dźwięku w przeprowadza wykonuje (według instrukcji) wskazuje w otoczeniu zależność między ciele człowieka (B) doświadczenie doświadczenia badające różne źródła dźwięków wysokością dźwięku a wykazujące istnienie powstawanie dźwięku (drgająca (A) długością drgającej przestrzeni linijka) (C) wyjaśnia mechanizm linijki (B) rezonacyjnych w ciele rozchodzenia się człowieka (D) dźwięków w przestrzeni (B) 76 Lekcja 58. Dźwięki rozchodzą wykonuje (według instrukcji) podaje prędkość dźwięku wykazuje na modelu omawia różnice wyjaśnia, jak się w przestrzeni model telefonu z kubeczków w powietrzu (A) telefonu z kubeczków prędkości rozchodzenia wykorzystać różnicę (D) porównuje prędkość rozchodzenie się się dźwięku w różnych między prędkościami wymienia co najmniej 2 rozchodzenia się światła i dźwięków w ciele stałym substancjach (B) światła i dźwięku do przykłady substancji, w których dźwięku na podstawie (C) określenia odległości może się rozchodzić dźwięk (A) obserwacji zjawisk między obserwatorem a przyrodniczych, np. miejscem wyładowań burzy (C) atmosferycznych (D) 77 Lekcja 59. Jak słyszymy wykonuje (według instrukcji) opisuje doświadczenie wyjaśnia znaczenie błony wyjaśnia mechanizm wyszukuje w dostępnych dźwięki? doświadczenie prezentujące prezentujące działanie bębenkowej w odbierania wrażeń źródłach nazwy działanie błony bębenkowej (C) błony bębenkowej (B) odbieraniu dźwięku (B) słuchowych przez ucho jednostek, w jakich wskazuje w doświadczeniu omawia skutki narażania wyjaśnia, dlaczego nie człowieka (B) mierzy się natężenie element imitujący błonę uszu na zbyt głośne należy słuchać głośnej uzasadnia konieczność hałasu (D) bębenkową (C) dźwięki (A) muzyki przez słuchawki dbania o słuch (C) uzasadnia tworzenie podaje sposoby wkładane do uszu (C) osłon przeciwhałasowych porozumiewania się z przy ruchliwych drogach ludźmi, którzy słabo (D) słyszą lub są głuchoniemi (A) Strona 18 Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania konieczne (ocena Numer Temat lekcji w podręczniku podstawowe (ocena rozszerzające (ocena dopełniające (ocena wykraczające (ocena dopuszczająca). lekcji lub zeszycie ćwiczeń dostateczna). dobra). bardzo dobra). celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: 78 Lekcja 60. Jak widzą i słyszą podaje co najmniej 2 przykłady wymienia 2 przykłady wyjaśnia znaczenie wyjaśnia, co umożliwia opisuje przystosowanie zwierzęta? zwierząt z dobrze rozwiniętym zwierząt, które słyszą pojęcia „pole widzenia” ludziom i zwierzętom oczu kreta do życia pod wzrokiem (A) ultradźwięki (A) (B) trójwymiarowe widzenie ziemią (B) podaje co najmniej 2 przykłady podaje przykład omawia funkcje i (B) wyszukuje informacje o zwierząt z dobrze rozwiniętym zwierzęcia widzącego mechanizm działania uzasadnia różnice w zwierzętach, które widzą słuchem (A) światło ultrafioletowe małżowiny usznej (B) osadzeniu oczu u bardzo dobrze, i wykonuje (według instrukcji) (A) wybranych zwierząt (D) zwierzętach, które bardzo doświadczenie wykazujące opisuje doświadczenie dobrze słyszą (inne niż w zalety widzenia dwuocznego wykazujące zalety podręczniku) (D) (C) widzenia dwuocznego (A) 79 Lekcja 61. Podsumowanie Podsumowanie i sprawdzian z działu „Światło i dźwięk” 80 działu 7. Dział 8. SUBSTANCJE WOKÓŁ NAS – 9 godzin 81 Lekcja 62. Otaczają nas różne podaje przykłady co najmniej 3 omawia podstawowe wyjaśnia, co to znaczy, wykazuje zależność podaje przykłady substancje substancji z najbliższego właściwości substancji, że ciało jest palne lub między właściwościami wykorzystania substancji otoczenia (A) takich jak: cukier, mleko, niepalne (B) substancji a ich palnych i niepalnych omawia właściwości wybranych papier, olej, sól, drewno, podaje co najmniej 3 zastosowaniem w życiu (inne niż w podręczniku) substancji (B) metal, guma, szkło (B) przykłady zastosowania codziennym (B) (B) wymienia jak najwięcej różnych substancji w wyjaśnia, dlaczego (co najmniej 5) przedmiotach należy zachować właściwości soku codziennego użytku, szczególną ostrożność porzeczkowego, soli i odwołując się do podczas badania smaku i drewna (A) właściwości zapachu substancji (D) substancji (B) 82 Lekcja 63. Poznajemy podaje po 1 przykładzie ciała na podstawie wyjaśnia, co to znaczy, podaje przykłady ciał planuje i wykonuje właściwości ciał stałych stałego sprężystego, doświadczenia omawia że ciało jest sprężyste, stałych, których doświadczenie plastycznego, kruchego (A) sprężystość, plastyczność plastyczne, kruche (B) właściwości są różne w wykazujące sprężystość i wykonuje (według instrukcji) i kruchość badanych podaje przykłady zależności od warunków kruchość plastikowej doświadczenie wykazujące substancji (C) wykorzystania w jakich się znajdują (B) linijki (D) właściwości ciał stałych (C) plastyczności, sprężystości i kruchości ciał stałych w przedmiotach codziennego użytku (B) Strona 19 Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania konieczne (ocena Numer Temat lekcji w podręczniku podstawowe (ocena rozszerzające (ocena dopełniające (ocena wykraczające (ocena dopuszczająca). lekcji lub zeszycie ćwiczeń dostateczna). dobra). bardzo dobra). celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: 83 Lekcja 64. Jak zmieniają się wykonuje (według instrukcji w bada doświadczalnie określa, co to jest podaje przykład wyszukuje przykłady substancje pod wpływem podręczniku) doświadczenie zależność między rozszerzalność cieplna pozytywnego i substancji zmieniających temperatury? wykazujące zmiany objętości zmianami temperatury a substancji (gazów, negatywnego wpływu właściwości pod cieczy w zależności od objętością gazu (C) cieczy, ciał stałych) (B) rozszerzalności cieplnej wpływem temperatury temperatury (C) omawia zasadę działania wyjaśnia zależność substancji na życie ludzi (inne niż w podręczniku) prawidłowo posługuje się termometru cieczowego między zmianami (B) (D) termometrem cieczowym (C) (B) temperatury a objętością gazów, cieczy i ciał stałych (B) 84 Lekcja 65. Substancje wykonuje (według instrukcji) omawia wpływ wody i wyjaśnia, co to jest opisuje wybrane sposoby samodzielnie wyszukuje i zmieniają się pod wpływem doświadczenie badające wpływ powietrza na metale (B) „korozja” i „patyna”(B) ochrony metalu przed prezentuje informacje o wody, powietrza i gleby wody na różne substancje (C) opisuje, co się dzieje z wyjaśnia, jakie odpady niszczącym wpływem możliwościach bada doświadczalnie (według przedmiotami mogą być przetwarzane wody i powietrza (B) powtórnego instrukcji) wpływ gleby na metalowymi, szklanymi, na kompost (B) uzasadnia konieczność wykorzystywania różne substancje (C) plastikowymi, sortowania odpadów (D) przedmiotów szklanych i pochodzenia roślinnego plastikowych (D) lub zwierzęcego umieszczonymi w glebie (B) podaje co najmniej 5 przykładów odpadów wytwarzanych w domach, które powinny być sortowane (B) 85 Lekcja 66. Odwracalne i wymienia 2 rodzaje przemian wymienia ścinanie się wyjaśnia istotę przemian podaje przykład wykazuje doświadczalnie nieodwracalne przemiany substancji: odwracalne i białka i korozję jako odwracalnych i przemiany odwracalność wybranej substancji nieodwracalne (A) przykłady przemian nieodwracalnych (B) nieodwracalnej (inny niż przemiany (innej niż w wykonuje (według instrukcji) nieodwracalnych (A) w podręczniku) (B) podręczniku) (D) doświadczenie pokazujące podaje topnienie lodu i wpływ alkoholu na białko krzepnięcie wody jako jaja (C) przykłady przemian odwracalnych (A) Strona 20 Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania konieczne (ocena Numer Temat lekcji w podręczniku podstawowe (ocena rozszerzające (ocena dopełniające (ocena wykraczające (ocena dopuszczająca). lekcji lub zeszycie ćwiczeń dostateczna). dobra). bardzo dobra). celująca). Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: 86 Lekcja 67. Niektóre substancje podaje co najmniej 2 przykłady omawia zagrożenia wyjaśnia, co jest określa przygotowuje w formie są niebezpieczne środków czystości używanych związane ze stosowaniem niebezpiecznego w niebezpieczeństwo np. plakatu, komiksu i 87 Lekcja 67a. Substancje w gospodarstwie domowym (A) środków czystości (B) środkach do odtykania związane z mieszaniem prezentuje na lekcji niebezpieczne wokół nas wyjaśnia, dlaczego zawsze wymienia podstawowe kanalizacji (B) różnych środków objaśnienia symboli należy uzgodnić z dorosłymi zasady bezpiecznego wyjaśnia, dlaczego czystości (C) substancji korzystanie ze środków stosowania środków należy chronić oczy, podaje przykłady niebezpiecznych (innych czystości (B) czystości (A) usta, nos i dłonie w wypadków z niż w podręczniku) (D) wyjaśnia, do czego służą wyjaśnia znaczenie czasie kontaktu ze substancjami uzasadnia, dlaczego symbole umieszczane na symboli umieszczonych środkami czystości (B) szkodliwymi, przy szczególnie opakowaniach substancji na opakowaniach opisuje sposób których jest niezbędna niebezpieczne środki niebezpiecznych (B) wybranych substancji postępowania, gdy pomoc lekarska (B) czystości nie powinny rozpoznaje na ilustracji i opisuje niebezpiecznych (C) szkodliwy płyn zostanie stać na dolnych półkach znaczenie symboli: środek wyszukuje w swoim połknięty (B) w supermarketach (D) trujący, środek żrący (C) domu i opisuje symbole umieszczone na opakowaniach 2 substancji niebezpiecznych (C) opisuje postępowanie w przypadku kontaktu oka lub skóry ze szkodliwą substancją płynną (B) 88 Lekcja 68. Podsumowanie Podsumowanie i sprawdzian z działu „Substancje wokół nas” 89 działu 8. 90 Planujemy bezpieczne Wymienia zasady zachowania się podczas kontaktu z przyrodą wakacje z przyrodą* i * Lekcja niezamieszczona w podręczniku.