Strona 1 co Strona 2 Strona 3 Strona 4 Strona 5 HERBARZ POLSKI Strona 6 Strona 7 KASPRA MESIECKIEGO S.J. POWIKSZONY DODATKAMI Z PÓNIEJSZYCH AUTORÓW, RKOPISMÓW, DOWODÓW URZDOWYCH l WYDANY PRZEZ w LIPSKU NAKADEM I DRUKIEM BREITKOPFA I H^RTELA. 1859—1846. Strona 8 CS ni ti 7a no''.-^ taznry. Strona 9 PRZEMOWA WYDAWCY. Wydaiie niniejszego dziea, niezwykej w naszera pimien- nictwie objtoci , napoliiao w swym biegu mnóstwo przeszliód, litórych przy powziciu zamiaru a nawet odbiciu pocztliowyci ar- liuszy, niepodobna byo przewidzie. Pomimo to jednali stara- em si, o ile na to pozwalay okolicznoci nie zawsze przyja- zne w obcym kraju zamieszkaemu , zado uczyni wszelkim wa- runkom i przyrzeczeniom podanym w prospekcie. — Dziwna rzecz, a raczej nie dziwna dla tych którzy obok korzyci wyci- gnitych z rad wiatej krytyki, dowiadczyli take wrzaskliwych pocisków od powierzchownych umysów, e wkrótce po wyjciu II. Tomu Herbarza, obróciem na siebie zawzit niech, przedstawiatzów tej drugiej, e tak rzek, ujemnej strony ducha. Niechciane uwaa dziea tego za jedno z wanych róde do po- znania kolei wasnego narodu, których zupena historya jest dopiero prawdziw syntez — za zbiór czstkowych promieni skadajcych si na wietno tego lub owego peryodu dziejów ; — ale raczej posdzano mnie o dno schlebianiu zapleniaym przesdom bezbarwnego i spruchniaego ju dzi feudalizmu. Rozsdny Czy- telnik sam najlepiej pojmie o ile wydanie Herbarza zasuguje na podobne zarzuty ; co do mnie a nadto przekonany jestem o nieza- przeczonym jego dla nas poytku, aebym mia zwraca uwag na zdania mniejszoci, wprawdzie mao licznej ale natomiast zgiekliwej. Przyrzekem by w prospekcie uzupenienie pracy Kaspra Niesieckiefjo (ktdatkami z póniejszych Autorów : — speniem ten Strona 10 VI warunek, umieciwszy wszystko co Dmiczewski, Kuropanicki, Ma- achowski, \Vicladek dostarczy mogli — przydawszy szczególnie do Herbarza Niesieckiego poczynione przypiski przez Ignacego Kra- sickiego Arcybiskupa Warmiskiego; — jakkolwiek owiadczam, e za zupen niezawodno i w niczem niezaprzeczon wiarogo- dno podobnych dodatków, odpowiedzialnoci przyj nie mog. Odznaczone one s mniejszym drukiem i albo na pocztku lub w kocu artykuu cylacy Autora zaopatrzone. Za wasne uzupe- nienia z wyraeniem róde chtnie odpowiadam, tem bardziej e urzdowe ich dowody, dotd znajduj si w mojem posiadaniu. Jeeli na sam koniec odoyem wydanie I. Tomu, natomiast spodziewam si e publiczno raczy godnie oceni tre w nim zawart, do której opracowania pomogo, moe jedyne dzi u nas pióro, zawsze gotowe do rozwizania najbardziej trudnych zagadek z naszej przeszoci. Przekonany jestem e po tych sowach kady z Czytelników bliej obeznany z nasz literatur, zwaszcza histo- ryczn, odgadnie nazwisko znakomitego badacza. Prócz obszernej rozprawy, pierwszej u nas tej treci, o Urz- dach, Dostojnociach, Tytuach i o Herbach w Polszcz, tom ten zawiera dopenienia spisu biskupów, wojewodów i kasztelanów, ja- ko te zupenie dotd niewydany poczet kasztelanów mniejszych, doprowadzony, z maemi przerwami, do ostatnich czasów ich bytu. Niechcc narusza numerycznego porzdku przez Niesieckiego w spisie powyszych dygnitarzy uczynionego, tjm, których dodanie jako istniejcych potrzebnem si okazao, powtórzylimy numer biecy z odznaczeniem przy tem literami a, b, c, i t. d. W ten sposób uzupeniwszy niniejszy Herbarz, do cze- go nieszczdziera stara i trudów, winienem tu owiadczy, dla zbicia zarzutów czynionych bez najmniejszego si przekonania, — e text oryginalny Kaspra Niesieckiego jest w wydaniu lem nie- tknity, cakowicie zamieszczony, odznaczony drukiem wikszym od poczynionych dodatków. Majc teraz przed sob ukoczon ca prac niepozostaje , mi jak yczy, aeby moga godnie posuy do celów, do jakich wiate umysy naszych rodaków uy jej potrafi. Pisaem w Lipsku w Padzierniku 1846 r. [•Inn JWep, Bohrotcicz. Strona 11 LISTA PRENUMERATORÓW *). Najjaniejszy Fryderyk Wilhelm IV. Król Prusiii. Ascher i Spóka, ksigarze w Berlinie. Baliski, assesor koli.wWarsz. Biblioteka Kr. Cess. nadw. w Wiedniu. ,, Królews. w Berlinie. ,, nadw. Wielk. Ksiztwa Heskiego w Darmstad. Biblioteka kassyna Gostyskiego. Bieliski Jan hrabia. Biesiekierski. Bobrowski Joachim. Borowski Mateusz. Borkowski Alojzy. Branicki hrabia. Branicki Xawery hrabia. Brockhaus i Avenarius , ksigarze w Lipsku. Bromirski Onufry. Broniewski kanonik. Brzeciaski Ignacy. Brzozowski Jan. Brzozowski W. *) Pomimo naszego najusilniejszego starania nie moglimy otrzyma spisu wszyslkiciiszanownych Prenumeratorów — tych wic tylko których nazwiska otrzymalimy, tutaj umieszczamy. Strona 12 vm Chapowski Stanisaw. Gieclianowiecki. Ciectianowiecki Ludwik. Cieszkowski Krzysztof. Cybulski, doktor prawa. Czajkowski Hippolit. Czartoryski Adam, ksi. Czartoryski Konstanty, ksiae. Czerwiski. Czosnowski. Czudowski Tadeusz. 3 exempl. Dambski Apolinary, hrabia. Dorst J. G. L. z Alt-Windorf. Dunin M. , arcy-biskup Gniezn, i Poznaski. Dunin Jan, hrabia. Dziayska, hrabina, wojewodzina. Dzieduszycki Henryk, hrabia. Dzieduszycki Ignacy, hrabia. Ehasiewicz Piotr, rze<;z. rad. stanu Kr. Pols. Elzner z Gniewczyna. Goaszewski Leon. Gorajski Józef. Grabowski Stanisaw, hrabia. Grabowski Józef, hrabia. Grabowski Edward, hrabia. Grochowski Antoni. Grzymaa Hn. Gurski Leonard. Haska Ewelina. Hirt Ferd., ksigarz w Wroc. 12exen)plarzy. Heroldya Królestwa Polskiego. Horn Karol. Jabonowska Teresa, ksiniczka. Jabonowski Stanisaw, ksi. Jabonowski Karol, ksi. Jaboski Kajetan. Jaboski Kajetan ksigarz we Lwowie. 2 exemplarze. Strona 13 iX Jakubowski Sylwester. Januszkiewicz Eustachy. Jordan Micha. Jundzil Adam. Kamieniecki Jan. Karnicki Roman, hrabia Kieczewski Alexander, senator W. M. Krak. Kieczewski , prezes pow. Bóbr. Knesewich, radca stanu, w Odessie. Kohne Bernard, ass. koleg. w Petersburgu. Komissya Skarbu Króles. Pols. 3 exempl. ,, Sprawiedliwoci Króles. Pols. Komorowski rzeczywisty radca stanu. Konopka Prosper, baron. Korytko Stanisaw. Kossecki, b. genera wojsk Polskich. Krasicki Mateusz, hrabia. Krasicki Kazimierz, hrabia. Krasicki Edmund, hrabia. Krasicki Kazimierz, hrabia. Krasiski Piotr, hrabia. Krasiski Wincenty, hrabia. Kray, z Petersburga. Kreutz, hrabia, genera kawaleryi wojsk C. B. Krzewski Stanisaw. Krzyanowski Józef, z Poznania. Ksigarnia Zagraniczna w Lipsku, 5 exempl. Kuczkowski Kazimierz, hrabia. Kwilecki Józef, hrabia z Wróblewa. Ledochowski, hrabia. Leniowski, rotmistrz. Librowski Antoni, senator w Krakowie. Lipski z Lipy Józef. Listowski Józef. abuski, w Wilnie. ski, radca btanu Król. Pols. towski Ludwik, biskup administrator dye- cezyi Krakowskiej generalny. Strona 14 o Tadeusz, hrahia. Magnuszewski Dominik. Malczewski Adolf. Marszakowicz Maxymiliaii. Mertzbach, ksigarz w Warszawie, 2exemp. Miczyski Mateusz, hrabia. Mianowski Józef, doktor medycyny. Mierzejewski Kalix. Mitkiewicz, radca stanu, w Warszawie. Modlibowski w Swierczynie. Moraczewski Jdrzej. Morski Alexander. Morska, hrabina. Moszyski Antoni, ksidz rektor ks. Piarów w ubieszowie. Moszyska F. T. T., hrabina. Mycielski Józef, hrabia. Nesselrode hr. , gen. por. wojsk Ces. Ross. Nestler i Melle, ksigarze w Hamburgu. Niepokojczycki Benedykt, radca stanu, vice- prezes banku Król. Pols. Niezabitowski Stanisaw. Norblin J. , czonek Konserw, w Paryu. Nowosielecki. Ostrowski Wadysaw, hrabia. Ostrowski Ludwik. OustrialoY, radca koli. Ges. Ross. Pawliczyski Jan , radca stanu. Pawlikowski Gwalbert, z Medyki w Gal. C. A. Piekowski. Pietkiewicz, w Wilnie. Pietruski Oswald. Piller Fr. i Spóka, ksigarze we Lwowie. Piotrowicz, 2 exemplarze. Piotrowski Kajetan. Polytyo, hrabia. Potocka Zofia, hrabina. Potocki Franciszek, hrabia. Strona 15 XI Potocki August, hrabia. Potocki Bogusaw, hrabia. Potocki Stanisaw, iirabia, zBrzean w Gali- cji Ces. Aust. Potocki Stanisaw, hrabia, z W . Prek Xawery. Pruszyski Józef. Przezdziecki , marszaek gubern. Przychodzki. Pusowski Wandalin. Raczyski Atanazy, hrabia. Radoliski Stanisaw, hrabia. Radoliski Wadysaw, hrabia. Radziszewski, naczelnik bióra Komm. Spr. Radziwi Wilhelm, ksi. Radziwi Micha, ksi. Rastawiecki Edward, baron. Romer Micha. Romer Edmund. Romanowski Wadysaw. Rociszewski Adam. Rosnowski, hrabia. Roztworowski, hrabia. Ronowski, z Sarbiewa. Rzyszczewska, hrabia. Sanguszko Wadysaw, ksi, ziarnowa. Sartyni Aloizy. Schletter Zygmunt, ksigarz w Wroc. 2 ex. Siemiginowski Jakób, z Torska. Sienkiewicz Karol. Skaryski w Chemkowie. Skórzewski Rajmund, hrabia. Skrzyski Wadysaw. Sawiski Sawna. Snigurski, biskup we Lwowie. Sosnowski. Stablewski Erazm. Stadnicki Ed., hrabia. Strona 16 XII Stany Szlacheckie Galicyjskie. Starzeski Alexaiider, hrabia. Starzeski Micha, hrabia. Starzeski Adam, hrabia. Strachocki, szanibelan. Strogonoff Alex., hrabia. Swinarski Romanof. Szczepaski Franciszek, 3exemplarze. Szepielewicz-azarewicz , w Pskowie. Szeptycki Józef. Szindler, kan. kap. Krak. prezes senatu. Sztiirmer, podpukownik. Tarnowski Jan, hrabia. Tchórznicki F. Truskawiecki Jan. Turku J. , radca stanu sekr. minist. stanu Król. Pols. Uniatycki Stefan. Ustrzycki Waleryan. Uznaski Tomasz. Walewski Alexander, hrabia. Wsowiczowa, hrabina. Wsierski Albin. Weissenwolf, hrabia. Wodzicki Józef, hrabia. Wodzicki Franciszek, hrabia. Wodziski Maciej. Wojkowski Antoni. Wolaski Tadeusz , landral w Bydgoszczy. Zabielski Józef, hrabia. Zamojski Stanisaw, lirabia. Zebrowski Tadeusz. ótowski Józef. Strona 17 XIII Spis przedmiotów i^ 1. Tomie oltjtycli. Stronnica. Przemowa wydawcy v Lista prenumeratorów vii Herb Królestwa Polskiego 1 Królowie Polscy 7 Herb W. Ks. Litewskiego 9 Ksita Litewscy ... - II Kardynaowie Polscy 12 Arcybiskupstwa Gnienieskie 17 Lwowskie 26 Biskupstwa Krakowskie 3t Kujawskie 35 Poznaskie 39 Wileskie 43 Pockie 45 Warmiskie 49 uckie 5I ^rzerayskie 55 Zmudzkie 60 Chemiskie • . . . . 62 Chemskie . . . . • 68 Kijowskie 7.4 Kamienieckie 78 Inflantskie 82 Smoleskie 85 Wrocawskie 86 Kajuiuskie 89 Lubuski** 92 Pomezaskie 94 Sambieskie 95 Rewclskie 96 Derpskie 96 Kuroskie 97 Wooskie 98 Metropolia Ruska lOO V\ odzimierscy Wadykowie 103 uccy 103 Potoccy Arcybiskupi, Ilitits Graeci 104 Lwowscy Wadykowie 104 Smolescy Arcybiskupi, Ritus Graeci 105 Przemyscy Wadykowie 105 Chemscy ,, 106 Pjiiscy „ 106 Piska Turowska Episknpia i 106 Ormiaskie Arcy biskupstwo 107 Strona 18 XI? Stronnica. Województwa i Herby tyche 109 Krakowska kasztelania 118 Krakowskie województwo 124 Poznaskie 130 Wileskie 134 SeDdomirskie 137 Wilescy kasztelanowie 142 Kaliskie województwo 143 Trockie 148 Sieradzkie 150 Troccy kasztelanowie 154 »• czyckie województwo 156 Zmudzkie starostwo 159 Brzeskie Kujawskie województwo 161 Kijowskie 165 Inowrocawskie 168 Ruskie 171 Woyskie 176 Podolskie 178 Smoleskie 182 Lubelskie 184 Poockie 187 Bezkie 189 Nowogrodzkie 193 Pockie 195 Witebskie 197 Mazowieckie 199 Podlaskie 204 Rawskie 207 Brzeciaskie 209 Chemiskie 211 Mcisawskie 215 Malborskie 217 Bracawskie 219 Pomorskie 222 Miskie 225 Inflantskie 227 Czerniechowskie 229 - Gnienieskie 231 Kasztelanowie Poznascy 233 Seodomirscy 236 Kaliscy 240 Wojniccy 243 Gnieniescy 246 Sieradzcy 249 czyccy 252 Zmudzcy 254 Brzescy Kujawscy 255 Kijowscy 258 Inowrocawscy 25 J Lwowscy 260 Woyscy 262 Kamienieccy 263 Smolescy 265 Lubelscy 267 Pooccy 269 Bezcy 270 Nowogrodzcy * 272 Poccy. 272 Witebscy 274 Czerscy 275 • Podlascy "77 Rawscy 278 Brzeciascy 279 Strona 19 XV Stronnica. Chemiscy 280 Mcisawscy 282 Elblscy 283 Bracawscy 284 Gdascy 285 Miscy 287 Inflantscy 288 Czerniechowscy 288 Kasztelanije mniejsze 289 Kasztelanowie Zamków i Grodów : Baiscy, Czarnkowscy, Droyscy, Gdeccy, Ostrowscy, Starogrodzcy, Ucy, Zbszyscy i t. d 292 Kasztelanowie mniejsi Mazowieccy 292 Saodeccy 293 Midzyrzeccy 294 Wiliccy 295 Bieccy 296 Rogoziscy 295 Radomscy 299 Zawichostscy 299 Lendscy 301 Szremscy 302 Zarnowscy 302 Maogoscy 303 Wieluscy wprzód Rudzcy 304 Przemyscy 305 Haliccy 306 Sanoccy 307 Chemscy 308 Dobrzyscy 309 Poanieccy 310 Przemtscy 311 Krzywiscy 312 Czechowscy 312 Nakielscy "... 313 Rozpirscy 314 Biechowscy 315 Bydgoscy 316 Brzeziscy 316 Kruszwiccy 317 Owicimscy 318 Kamiescy 319 Spicymirscy 319 Inowodzscy 320 Kowalscy 320 Santoccy » . . 321 Sochaczewscy 322 ^ Warszawscy 323 Gostyscy 324 Wizscy 324 Raciscy 825 Sierpscy 326 Wyszogrodscy 326 Rypiscy 327 Zakroczymscy 328 Ciechanowscy 329 Liwscy 329 Soscy 330 Lubaczewscy 331 Konarscy Sieradzscy 331 Konarscy czyccy 332 Konarscy Kujawscy 332 Kasztelanowie nowej kreacyi Buscy, ukowscy, Zytomirscy, Owruccy 333 Strona 20 XVI Stronnica. Ministerstwa Koronne Marszalkowie W. Koronni i W.Ks. Litewskiego ...... 334 335 „ Litewscy 339 Kanclerze W. Koronni 341 ,, ,, Litewscy 345 Podkanclerze Koronni 347 ,, Litewscy 355 Podskarbiowie W. Koronni 356 ,, ,, Litewscy 359 Marszakowie nadworni Koronni 360 ,, „ Litewscy 363 Hetmani W. Koronni 365 ,, ,, Litewscy 367 ,, polni Koronni 368 ,, ,, Litewscy 369 Marszakowie Izby poselskiej 371 Generaowie Wielkopolscy 376 Marszakowie Trybunau Koronnego 379 ,, „ Litewskiego 383 Dostojnoci i Urzda Dostojnoci i Urzdy ziemskie i nadworne, tytuy, zaszczyty . , 389 I. Rozwinicie si dworskich urzdów dostojnoci (r 964 1139) i — . 389 II. Tyctize pomnoenie rozkrzewienie (r. 1139 1400) i — 394 III. T>cbze przeobraenie w ziemskie (r. 1400 1509) — 403 IV. Rzeczypospolitej Polskiej dostojnoci i urzda w Koronie i Litwie (r. 1569— 1794) 414 \. Dostojestwa niesenatorskie, nadworne 415 II. ,, i urzda ziemskie i grodzkie 420 III. Godnoci i urzdowania powyzszemi dwoma oddziaami nieobjte 423 V. Zaszczyty i tytuy 430 L Stan Szlachecki 430 II. Zaszczyty 446 III. Tytuy 450 IV. Tytuy i ordery . 459 Herby w^ Polszcz I. Wstp 467 II. Powstanie Herbów 468 III. Heraldyka 472 IV. Gówne rónice Herbów Heraldyki Polskiej od cudzoziemskiej i . 478 V. Sposoby wyraania si Heraldyki Polskiej 481 VI. Wyraenia wzite od obcych a w;isnych atwo 487 VII. Gdzie Herbów Polskich szuka, ogólne ich obliczenie , .... 495 VIII. Rozpatrzenie herbów, dla wydobycia tych, co do czasu Piastów nale 498 IX. Goda cboragiewoe 510 X. Herby do Polski wprowadzone (r. 1170-1370) 519 XI. Udojrzalenie i w Polszcz ustalenie si Heraldycznych Herbów 1370—1570) (r. 531 XII. Herby pmwincyi Pruskiej (r. 1466—1740) 544 XIII. Herby Litewskie województw Ruskich, oraz rozrodzenie si Pol- i skich (r. 1413—1600) 549 XIV. Ostatnie w Rzeczypospolitej Herbów przybytki, oraz heraldyczne trudy. Od r. 1569 568 Dodatki 578