Strona 1 Strona 2 4 m Ul Harvard College m Library m m m m m m m m m THE OIFT OP m 1 Archibald Cary Coolidge 1 Ii CUu$ qf 1887 i 1 1 li PROFESSOR OF HISTORY m 1 li 1 1 [=1 Strona 3 Digitized by Google Strona 4 DZIEJE MAZOWSZA ZA PANOWAINIA KSLUAT PRZEZ F. Kozowskiego t WARSZAWA, 1858. Strona 5 HAfiVAIIO COLLEGE LlttRARY THE GPT OF ARCWALDCAgY -coUDuS 6 Wolno drukowa<^, fiA TTArankitm soioafal W AomiMcit Conzar/, po wjdra- kowMUili prftwem praepuaaj ic^b^ egzemplarzy. W Wamawie dnU ^ Wneni* 18^7 r. 8tm^ G«DMr, F. teMmiUtlfcl • • k p r . 4 Strona 6 Aiiaani ezairite dAtrem. j^iedj wielu dotd powicio ew prac wybadania i przed- atowieom dziejów narodu polakiego, s których jedni mieli IM celo podanie ich ogóu, a ójndzy •krelenie pojedycsjch pinowaA któlów po|akich» I to wesjatko z wi^ai^m liib nmiejezóm powo^oniom Ao akotku przywiedli; kiedy inni znowu obrali za przedmiot iwjch poszukiwa wywiecenie azczegóInycK wypadków z dziejów Polski, lub podanie obra- zu isycia znakomitezych mów w dziejach Poleki, lub nar 6* ncie wykrycie i wjkaaaiue pojedynozych okolicznoci, któ- re miay wpl^ir walny na loty caego narodia^ ftfkt pta^ , de nie awrócil Aoti g^bas^J tiwa|^ na dzieje 'llafowas^ la panowania Kei^t: to niektórych dat zebranych I nmie« azczonych w Pamitniku Warezawekim z r. 1820 tomie XVt nie moina uwaa za dokadny obraz historyczny tes^o ro- dzaju: i lubo pod wzgldem wielu szczegóów do hietoryi Afzowaza nalecych, naprzód Czacki w rozprawie o pta- wsoh mazowieckich pot^m Gawarecki yr ewych Koanynh tiajlliniach wzgldom mazowiechidi atarolytnool (9» tndziot # faatdMia itt ugiitiiiifcjMb mijiiiiiii •jiaaa CS> Wtmittk^w irilali Ja Fftbm hW/ctaa w Wniawa wit aai Fnfirii^ ladiBM i swobody pnn KiMr PobUch, Ki^ial Haaowieckfch I Mntpów Pioekieh ttMdoai uiiawft wfm ói m VMkkgi* Wuimm r. lata. ranSfaUk MaioryM^ WNM, w WmMirta ioMi 1««D. HMIai* «^ Strona 7 6 Maciejowski w dziele: Polska do poowy X\TI wieku, nieza- przeczon uczynili przysug i naregzcie wielu innych piea-* rzy objaniajc wiele 8zczegó6w» jnianow icie co ai tyczy (') Ufto^ I krytyki prarwodswstwa iiiasowieckiego» powi^syli liesb nwterjaów do dsiej^w Mazowsti, jedntk ogólnego pfsedsttwienie dsiejów liesowen wswiskn ehfonologi- eznym, z zarysem jego wewntrznego stanti przed kilk% wiekami, nikt nie poda; a przecie bya to kraina kiedy za- moina, kwitnca ludna, i dzieje juj i Bi wielu wzami cz % dzi ejami caj Polski* Mazowsze jako weiiia jj es^ miaa snaesiiy udzia w irypadkadi cat^o oarodiiy niefylko V caaaie rosdziahi krajo sudzy Ksi%t» kiedy wsjeiaaa tych zawi i oh wyniesienia ei jednych nad drogieh spro- wadziy wiele klsk na ca Polsk, ale i póniej za rzdu Jagiellonów, mianowicie w cigu dugich wojen z Krzyaka- mi, do których pomylnego ukoczenia Mazowsze wiele si^ przyczynio. 1^ i e mni^j, takie przez zwizki z innemi kraj- miy jak atw* Szletkiem i Prosaami) w jakich Ksi^^ta Ma- sowiojocy ezozególnie w XV wieku, zoetawali* mieli nie may wpyw na wypadki ówczesne Polski* W koon bdc odnog rzdzcego niegdy ze saw w Polsce rodu królów, przez powag i znaczenie, jakiego przez to u moniejpzych nabyli, i przezcige usiowanie do odzyskania przy ich pomocy u- traaoijiego bera dla swj familii, stali si nara^dziem wielu wypadków, które miay wany wpyw na losy narodu pol- •kiego. Jednym z takich i nader watoymbyo np., e g4y w XIV i XV wieku wielu rozedniejszych Polaków ju to z pomidzy duchownych, ju moniej szych panów uwaajc i utrzymanie tamilii Piastów na tronie po Kazimierzu Wielkim iLudwiku Wgierskim za jedyny rodek do zachowania da- wnj potgi Polski, chcieli w tym oehi powoaó KsiAt lfa- .towie<^Qh do korony ludwik pragnc poiyeka pano- f') Joach. Lelewela Historyczne pomniki jzyka i uchwa PoUkich i M«so- wieckicli, w Wilnie r. 1824. Weinerta, Stnro^taotci Wars7.awskie r. 1S48. Ba- liskiego i Lipifi^^iegj Siaroytua Polaka. Wójcickiego, Album Literackie, 1843. (>) Ale przemoga D«d ich zbawienaemi radand cbdiroió i uUepieoie Ura. ^ kjui^uo i.y Google Strona 8 ? wanie swyeh córek w Polsee, I po nim Jagielloiiowid eioj^Cj zapewni potomkom swoim nastpstwo na tron pol- sldy przez przychylno monych, starali si ujmowa ich bo- lue prsywiiejami i wielkiemi swobodami ze szkody ogóu; przez co Bprowadauli nlejedno w narodzie, który wiedzio- ny na pnedwne strony odmicnnemi widoknmlf me mógt poi- Ifcsyó ei w celoi eilnjiii wiein wepólnego interefliiu Zt%d powstaa pónl^j owa slyyteosoa wiadta monych, wt«3r8tko BWjm widokom etaucwi^cych, obojtno na los pastwa etanów niszych, a bezsilno panujcego, które Polsk pó- inij do upadku poprowadziy. Te wic stosunki i zwizki wane dia k*» dsiejów Masowieckich z dziejami Polski, nader idego badaosa dsiejów ojosyatjek, do napienaia niniejesego dsiea mhie powodoway. Nie mniój takie ekonie mnie ch okazania, e Kelt Ma- jak piórw wepóhibie^me zowieckich Avraz byo przyczy- z Jaj^icllonami o tron poldki n wiciu zego dla Polski, tak póniej po wyganiciu Ksie- /t, Jiacowsze przyczone do korony stao si wanym priy- bytkiempot^ dla Polski; albowiem zamone^ Indneilies- ndm rycerstwem z odwagi i dncha wojennego xnakomite» da- wao na kade zawoanie królów polskich znaczn si wo- jenn, która im do wieln zwyciztw pomoga. Nareszcie nie byo take Mazow^sze bez ludzi znakomitych w naukach, któ- rzy podobnie jak inni orem, oni ^iwiatem swojm saw Polsce jednali. To wszystko wic wniniejszm wy- dziele stawi sobie zamierzyem, Ale iródla do tego, jeeli wyzna potrzeba prawd, po* Biadamy bardzo szczupe i niedostateczne, albowiem polega- jc po wikezój czci tylko na ubocznych wzmiankach kro- nikarzy polskich, z których aden nie zostawi nam historyi Ksit Mazowieckich choby najkrócj spisanj, z powoda, e }i} sami we wszystkicb szczegóach dokadnie nie znalif jak to Kromer wpewnóia mtejsco o sobie i Dagoszn wy- atak, Mnj wodBiaBiadjaaiiylp«Myejdiwk«Ml7niokwi9M aatoMie ^ujui^uo i.y Google Strona 9 f ^4l^wnj^h czflAch dziejów MfLzowm» ^^k^itiU #0 wuistkiB •»^^^^~F^^T^ ^^^^^^^^"^^ Ktiaiit jftk ad* ^^^^^^^^^ ^^^^^ ^^^^^^y^"^^ naoKohki ^^^T miwtiiIi ^^Jl^ ioli ^^^^^'^•P** 1^ () Ks.ZQi^. lUi^flia ntfwi^ o Zicnowieit 111 Ksicia llMOwiMkiia, % 00 podpiMi W^f KayimiynA Wielkiego s dsyitkami wiponina, le ttko* Bft lif podpbAl Ziemowit kaitf Wlniyf 7io«m Qtk Dagon pod|e|,-Ieet^ W petfca M f Ingo wattpc fowAlt aoitMriD, mI twi nio wiM^ md mm m flit liiiy » M«M2iMidvit MM fHnf Vmmim II U^mMii* q«M0ni D^gMsas* et alteriiu ZiemoTiti Yissnensitin aem, ^al ijiof »iibieri|pt pMtii Pmmow BBentioMm, itemque JanassU dacia MaaoTiae, a^ soda oin .ii fu^ mnt, qaem deniae aacccraorem l)a1)aerin^ neque ille prodidlt, Tiet]ue egoiofO* llio.** Nadto Diagoss wymmriaje syndw Bolesawa IT ksicia Mazowieckiago nie aryimin po^aiahi Ma^otcsza pomiilzy n!ch, ho tego nie wiedaiaL Tai aamo poAa» jfi eynów Troji^a ksi- ia Czetslitgo W«rtzawak^go m>lnta ich w^lictyi, g4jt i zamiast tntch iaz mierz, Zii mowita HI B lesiawa poda tylko dwóch, Bolesa- i wa, i Kuiinicrata »pi wodii e Ziemowita 111 wzrd zn syna Ziemouita II, któremu syn, iftk potniej okaemy, we dwu lata po niui in ar Który to bid i Kromer za nlni p pi filii. T 7fi^ okazuje sio « imdania Zitir owita ll, rokn 1343 Panit<« K8*»telftQf-*wi Czerskiemu ditiea2iroi,M ]i.glc'\^i c, w kudoLbie il^ pluinat. Bxytiz<-2.e w. IMoCkiA-. st. ] 9^ zftfraefizczoiiei-u, gdi<; Zicmowi; IH bialeiB KaziroitiZid alf \<ise. „Nos Samuviiu6 uuu cum fratre uostro Casimiro duccg et domiai Caernenscs ' Na- reszcie Dugosz mówic w ksie XI o miecti Janasza I nie ws|>Qinipa o zuunym ayna jego, csyli go zostawi, tylko podaje, ie po nim w ksistwie Warszawskim ntMII Boierfaw wnuk jego, ale przez kogo zrodzooy, nie wyraia. Wida, ie aaaa. tego nio wiadilil. DaiaMa fodaak mecz, ie iyj^eaiiMi trik Wiabo oi^ih «aaa#v aiagloaa kiyd ajawiadggwi. Ofcwwje mn tdiMi» ialMtai ow»nfetfwa»e>Ryph pia»« Qf polakieh d^^sjani Maypwiec^em Próca oitataieb kailt Maaowieekicli Staairiawai Jannsia, kttfi^m lio* itra ieh Anoa rokn \W nagrobek w wi^ago Jana w Wafaaawio wjeta* koieiele irió kaaaa, o nagrobkaeh kiit 11Haowieekkfi, 4o te weieinie w ?oekn aatn^ 0Bna aenaly, wlany a«|d, >k m4M Oaarareeki w Bamiftnikn toatjtepyin M»« li cUna »1m tmt, *b fdgr M«p HotanM utka IMO immaiMaiMid ktr Maafaty^oeU wewnitni gpsliy-kfdidir Wla^^yala^a JUamaaa i Bolnlawalbir* WBiftego^nwoi^M z{erwotago niii^*aca do w^mnnmaegoaunyilnla aten cal pcy wjicin do cbdra kanonteanegO!, dla prKCchowania pamitki ksit, których popioy z tiiititcmi razem schowane rostay, nic nie uczyni odt^ te nrsgrobki i Idhjcagin^y. Diaiego wicicki w lat okoo fiO p6f<}'} ta Zygtnanta HI, opia** je kocid katedralny pocki i mówic o grobach królów: Bolesawa Krzywouste- go i Wadysawa fiemanaf ie aif tara snjdoway, o nagrobkach ksiit Mazo- wieckieb nic nie wapomina, bo ich jat tam aa jego eiaatfw nia.b|do> ffidoteit ^ kjui^uo i.y Google Strona 10 w Umkowm iiHe IneA^ bj^, wmtam zagin^. Ibdt^ MgraM oitettldi IniMii Stwiil«ii« i JMflm w W AyipMiifts W;M»fai aMoki aaslfimjereh kilftl HiMlriMkieli Mont woitUji EimU I .toku 1S47, Buletawftll lyM Zinnowita I, roku ISM^ Wtiifcwm ^aft wa II roku 1380, KAziminzm tjna Trojdena roku 1954, ZUaMUte ID TrojdcDa roku 1381, Ziemowita IV ajoa Ziemowita Ul roku 142%^ bi^ia Beikiego roku 1446, Wadyaawa ajroa Ziemowita IV roku 1455, Zieno- Wiu Ysjoa Ziemowita IV roku 1446, Ziemowita VI syna Wadysawa I roka 1462^ Wadysawa II ijna Wadysawa I roku 1462, Janaasa II sjna Bolesa- wa IV roku j4 93. W warszaw$ki/j Icolhrpacie csyli koidele witego Jana: Ja- nusza I syna Zcmowiu III roku 1 129, Rolco,Jawft IV wnuka Janusza reku 1454, KooraUa III syna Bolesawa IV r. 1503 i SLaoii^awa i Janusza Byoów jego tobi 1596. W Warc€ w kociele O; m iiikandw: Trojdena syna Bolesawa II roku 1341, Zieraowiu 1[ syna liolesawa II roku 1343. W CztrwWtsk-u, Konrada II gyna Ziemowita I roku 1294. W Kow^m rnitseie^ Bclesawa V syna llulc^awa IV roku 1488. W Warszawie w kolcjaLie Aitcgo Jan:^ w XV'II wiuku za Wady- •tawa iV, Jarzcmiki w opisie swoim mówic o iayrobkali, e ich tam wuwcza* tak wiele byo, ii trudno byo znale miejsca na pomieszczanie nowego, o na- grobkach kti%t Masowteckich nie nie wspomina. Wida e ju tam byy zatn- W Waic* tjlko okoo roku 1610 noloo byo jeezcze widzie w koidelo agnkkITMjdoiM I Boaioirita II, jak powiada wicicki, podobaia i w Howte mMck Bukthnro T» ale ytfiaMJ gbie uginay. Podoi w Gbef «ttik« mgrobkto Koandrn II <if no. Miofriadomo csf laoiidbaiilo tfch pi* aiflak oailpio pfMi niedbool owych wkkiw, lob s wftjto. O oMbool llooowMM foei^ oiowdii^craoi dli firfdi niegdji |Muiaj%ejcb» pod kldiy^h tidooi Icpioy mitll i wifkn mnoAnoid idt pdiom pod pknoiraoioni ktMr poMrfefc,m^uomkkt Zygnota III I Jmna Kaainfem, tradno pondaad, nrlui- «ft io okwTWol nwno wMkit pnywiinio A> tollii wwfA Mjt^ «M|go ddl Ham ionody w fomoHjob odoimoladi. Pniypiiad hf «o met Dohtilojtkltl 4|iM»M dottlnecBii dairoypb pini^ Plaoidw ir MoMmmi i wyincfo oa- fflbaiosio met Joi^ollondw, kldn/ moadraliil doiro^ leh iawio, prfywiioaio Mo- do Mgo giwtwgo MMpo damujch wodotfw Pobki, z niechci widsidi, Ao po ogoole oatatnich Ksiit w lloiowiniy bjH Jonoo wm Salfrim sirizkami i niemi pocseni. (*> io kiedy w Pobcc a tm samm w Mazowssu pnes wymacMNio ooobf i pny katedrach b)Iy dzieje narodu cayli kroniki epiaywane i w archiwach koicielnyOb durnane, iwiadsj o Hm Bogofa ndwic; ,,Prout ex hlstoricis anna* Ibos Potonoruoi npoii^ qBaf ia dtrenif loeit difawanm Seekilaraa conspeai.** ^uj ui.uo uy Google Strona 11 t > 10 jjci wazttiejfie , iotyatefCd* Wio^j of^óhi narodu , pómtjfli mniejsze, jedn cz jego ubclio(Jz:|ce, lubo te czc si czsto. z tamtetni, miay take swa wag. Zt%d ni© obejmo- w ftwjch podaiacJi Ugpf qo sijg tyosyla «aiiiego Maz«* •Wlili -mmi mliuiowioM ^pcNSobu zAr«adu jago pnai kiufi^fe^ ta- itomi Womtrsaego kraju w owym osaiie, ttareUzcIe ^tósnKótr panuj cjdh kBl|t%t^ którzy rotoodzeni na kilka" ' odnóg, mieli zwizki familijne % wielu zagranicznemi dworami panujcych w Niemczech <'), Litwie i Busi, prze2 cq. wy- wierali wany wpyw na sprawy caej Polski. ^ ,Ten wio brak poda w rozmaitych Wzgldach staraem «i «ast9pló wiaidomociami zk^din^d czerpanoml: jako to, ^o 'Bogoszn, ICiromerze, Bielskimi, Wtt|>owBkiQ9) orjK latopi- bo takich pism nftl^nf^ Kropika Mawwasii okoo rft|ai II j^nes Jaiopl««iakt' U nonika l'ocki<go jKjrkiom SJowUibMiii pIcuiA* gra« d4iej« MAwnr^ do XIII uriokai CRyli do cisfdw 1>lisk11i Koarsda ka^f ci* |fi»o«ied|iagn, toij««t r. \%\% ' ones kniiiinika ^loekies»> Ni»k0* xii|«rlega rokn ISfi pod lytuom i IiidlilM* ilo* •oritaruiii |rcotU gc^ts tribm coiucript* Ubrif ns^yo od ansom )8H.- FlonMof racdxidt tcgu Uiiaio mUl si «i«jdt<Wit w bUiljotocoToiri|syatwaPeiiXj9«ólii«ik Fpk^ 1626 w W^mwte, jok ^ipewoni Gk>okf(iwfdu w •nr^pi filsiio o 0;rfiia|d- aeli ^iJtki. Jediiak pij^Gia.tey vid9^ it downioj byiy ^icMonei. bo Dtotooo #ni Kramer 9 nich nie w«|K»jniiiai. , ( *) ('o do Niemiec; G«cvJja s&wa?^ iitoczj Criubork, «drko Ziomowitil IV kbic .1 Piocktc^ry powfidiiizy za Ernc^^ orcykfi^ow Austryaokjcg4iL.by* Initk frjfderjrki^ )li JSi«micokicgo, k^óiy pnusz lot 40 rrndzii ccFAi&twcm i ibUI w tvtn cicono wpyw iin l^oUk za rzdów K;)ziuticr/a Jagieli>iiczvka t fcytiów j«§0> Co Litwy: Atina itina J«i)U{ixa.I ksicia \^'afn(OVi)kic\a(V ^d^c Of^rkf Ivioj«tutit ,bji^sio:itr W uUda wiclkicp^o kj>i(jci.'( Litewskiego, przcxcaJooiwa*.vwicrji) wplyir ,S|^t4g<» kAicia w sprawach Jego z PoUk czyli WJadybawein JagUll. AUkaan- 4ra siostra Jagiey bya- on Ziemowita IV. Co Jo S/!usk» : rórki Zicmovi- •ta IV kHi' ia rurklegt Agata, bgilc ita Wadysawem khicicm Cieszyskim, Kmiija za U gu^awom Stoipcskiin, uatwiay take stosunki Polski ze Szlaskicm miuiiuwicio pgd(.7.as \V/jcii, ICrzyukami, gdzie ci ia£ im, (irn};i rnz Tolakom po- fui4ral!. CTo do Uusi: Zieniow.i II ksi ^jociaezowski iiii.J /a on Przocisaw kailiiiczki; ru»ka, a Trojdcii kbii ('zci^ki Marj córk l/coiia kiiria ITalickicgo, s kt<$rj Boi^a,w k»ii^2 Mazowicoki obj w roku 1327 Ku* C/erwon zr'>dzon\- jako spadek po matce, a za nim udawszy siy wiel« MazoWBza doJ^wowA VA ilu^f tatD otitadlo i dudzi duia ich potomkuwic mii; szkj ^ujui^uo i.y Google Strona 12 d« Hfpitowiftliii prita ]Smnif^«»«UHign&£n9 1848 r< febwydaoym« 'MH7«h iiiywil«U'xa gówne ródls-r ozer{ lem wiele z nada przywilejów Keit Mazowieckich zi i wartych w dyplomatach, Eebranych najprzód przez Dogiel( (Codex DiplomaticiLB) , po wtóre przez ^lawarecHego (Ptzi wUeje, nadania i ewobody przez Królów Polakifih* Ku MmamiMkkk i Bitka^ir^ Ptockioh udbieloiie jaiutoii wójt' wMilwtt Floilliego.: W^rmiwm atirekuk dAl^j l^rui Bb>. oc3Fdiii0g» (K«dw 3>#lomay«aiiy WieUti^j P<dftki ec^ w Paznanta r. 1840)* Mtte t Re^Mc^wekiego i Muozk<n?>r~ sJdego (Kode.^ Dyplomiiyczay Polski etc. w Warszawie* 1847 roku), nareszcie z licznego nnder zbioru dyplomatów Mazowieckich daJ4d niewyc^ydi, a |)rzy<:rot(wanych do- dnillu dewitt^ K/yszczewskiegoiMuoakowBkiego* fs po t^yeli «rk4iMa prses Juij««ft Bartoasewieiiw ad ktocayd mWtilKjeMlyeiidciekM*. FMibme tosyBtfeltttt. tekie a6 Stolotóir llMMikbokekwyddByk w roka 1824 Jeaoiu 4iewela w Wilnie, póniój przez Bandtkie^ w dziele: Jus Polonicum; nareszcie dopenionych noweiii dudatkami nie- znanych dotd Ustaw Mazowaza przez An. Zygmunta Uelcia, W Kraki^wie roku 1856 w dziele pod tytuem: „Starod^ irtie PrawA Polakiego Poanóki/' Nieomi^ a dzie podtjf- tdtoflKLilet m rt» g««te inter Palonoa, •rdiii»iiH|iie CSmoiK fnwm, m PMUiiiti 1855 roko. Aeta Toinicuuw «syli epir iMae, legiitetiee< retponea,- aetlob^a, rea gestae &ir. prfia- oipis Sigieuiuudi I regii Polonlac M. D. L. K. P. Al. siib K6v. Mathia Drzewiczki epifecoiio Premislicnt-i, Petro To- miczki, Joann Cho)ieneki, Samuclc Maciej o weki » episeopia CmcoyieBiitoWt canccUaciia lUgai Polooiae scripta per Stai]»' O«yB4iiCiMo^»'«fr Pi0reii» CHftnottkttm cjilidein Petvi To*>^ flMipofl|l£«reiilt0tiiia0 Boalve 5forci»e regintte Polonlae-^tf orrfi* •olUotfte et in T^noa XXVn digealae. Pe^atnatt^ W kocu z koronnj ceyli dzifliej«i«|p» nkt metryki Arehiwum Gównego, przez Czackiego dawnij przcjrzanycfc, w którycji wprni^dzie znajduje eig wiele szczegóów do fluejieo«K>a«i Masowa^a^ naii^ówici^ a ii^eka^ViXY odao- Strona 13 BB^cyeli ei, ezczegolnie nada przywllei oraz faranzakcyi ku- pna i sprzeday wei rozmaitycli, z których RzyezcEeweki iMuozkoweki dawniej oz^ó wydtUy a Barto** leilwie setn^ m»mcz z PrEeddtokin leraz takie cz pewD% wyda s»*« Ail^l, j«daaki« praoa tego rodnju potnebaje pUrir kry* MBD«go obrobienia » ateby to aiirodawDO ubytlci oosjldó j% iriehi b^6w, praekrce, orai objainió je stoiowiioail ' pwypisami, iby do historycznego uytku eluyó mogty. Pirw nim to w zupenoci nastpi, bdrj one zaweze mater- jaem do historycznej budowy niezdatnym, z którego gdy- by kto chciat tak jak jeat in crudo bndowaó, wystawiby gnaeb iuotrway9 który pray daiaanio adrowoa^y aUaiojMidJ - krytyki mnnalby upa. Dla^o a akt mtteyki koroiu4j O tyle korsytlatem, o He oobyo pewne^go i nieaawodaefo. Sa- dziem ei take Luatracyi z roku 1564 w dziele: Staroytna polska przez Baliskiego i Lipiskiego przytoczonej. Suy- a flutakto do pomocy genealogja Ksi^t^t Mazowieckich za- n Teodora Narbutta w pomniejsayok {Mamach hi- nieaaeaoiia m dnigi^j itoryesnych' a roka 18(6 jako aabytek iuatofyoatiy poowy XVI wieka pisany po aeine z r^kopiimii erygUMil* nego nieiriadoiiiego autora, a nadpiffom tylko na koea od« miennj rki charakterem Ati. Dm. MDXL. u. m. pos. d, S. Margarethae B. Wargoteki czy przcpisywacza, czy autora podpisania ai. Moe to wycig jak si domyla Norb u tt a pitma historycznego o Mazowtau, o jakiego istnieniu w 6ir*' OM H domniemawa. UAyteozny byt rówiiie r^kopiaiil ano* ayiM praea Kaniiaewieaa doebowanyi « w pinne AlbOtti U- teraekie a rokn 1648 przytoeaony, eo do mierei oetatnioli Ksit Mazowieckich Stanisawa Janudza; podania Jakóba i Przyubkiego co do sposobu przv.|czenia Mazowsza do Ko- rony Polskiej; Starowolskiego Polonia i o uczonych mach Mazowieckich w Akademii Krakowskiej przebywaj %<^oh; fiteaiiawa ubieAtkaeso o foiekapach Pockich (aeries et'fi- ta« epitooponun Piocenainm); Dta aorenojnaa^ Kanóilks Mtoaklego z rkopiemu z iCOd roku, w Archiwum Katedry Pookiej znajdujcego n^t a przez Oawareckiego przyto- ^ kjui^uo i.y Google Strona 14 KsistwA Masowieokiego (Deioriptio Topographica Ducatua MieoYiae) co do stanu Mazowsza podczas przyczenia do Korony i dziejów ostatoich Ksi^it Masowieckich, jakp tik Mryoz^ów i Bpoaoba ycia azlaohty Masowieckej w Xvt^ mikiiv M*e Gwugoiaa i Stryjkoiriki^go {kkUdw o Mam^ e» 4^ dygDiimj dawnych w Masowm , iMurewci« wieki in* \ nyth piaarsy powdejecyeli,- • nawet poetów, z których mo* ' i ina byo powzijj jakie wyobraenie o obyczajach i zwyczfi,^ jach dawuych mazowieckich. r Nie pominem take dziel nowych pisarzy, jakiemi b% HUtorja Naruszewicza, Czackiego o Litewskich i Polekioh prawach, tndsaei o SUtaoie Mazowieokim; Dsieje Masow- aa pirsea Kownackiego oraz o prawach cwanych swycsaja* mi (coniretaduies) przez tego. Opisy pamitek Mazowiec- kich przez Ghiwareckiego po rozmaitych pismach perjody- oznych umieszczone; Staroytnoci Warezawekie Wejnerta 2 roku 1848; Dzieje Polski do poowy XVII wieku Maciejow- akiego; Historja prawa Polskiego Jana Wincentego Bandtkie Staroytna Polska przez Baliskiego i Lipiskiego; Lud pol- aki oraz Domy i dwory Gobiowakiego; Hiatorja PmBB Voig- . ta i Dzieje Krzyaków Bogalekiego. Te we^etkie dziea by- y mi pomoe do nznpelnieDia tego, cze go ze r^de pierwo- tnych wyczerpn nie byo mona. Lubo wic urywkowo i czsto niedostateczne & tych wszystkich dzie podania o dziejach Mazowsza, mianowicie pod wzgldem szczegóów, przecie staraem si je poczy o ile moina byo, i przedstawi jak%l ceo^ tak pod wzgl- dem wypadków z zibie wypywajcych* Jako t^i naetpatwa czasu, czyli dironoIo<^ii. W ogóle chociai dziea mojema moe nieeo braknie z powoda nledoetatkn róde dla wyja- nienia niektórych wypadków historycznych, przecie gó- wnm zadaniem mojm byo, przedstawi w ni(^m najwa- Aoiejsze wypadki historyczne Mazowsza za panowania Ksif- Digitized by Google Strona 15 ^t W zwlrku z dziejami Polski, z prs^daoiem wielu ezeze* )ir dotjcs^ojch wewntrznego wówczas etanu MasowaM, ^anowicMi pod wigldem aduuBiatraoyi w aite tttyM rtfdWf l»tA atmii haodiiiy gotpodsMtiray wojsko o tt' ise(o spoiolm iyeia i swyosojów miof koie^Wy Mto»> loie przj koA«Q paaowonio Kfiit; dlo eze^o do^osyeni obraz etanu Mau)W6za w czabio jego powrotu do Korony, "W celu dopenienia tego, czego moe brako w ci^gu dziea. Jakkolwiek ttim prooa moja moie by niedoJUadiio i wieki neterkom podlegojyet, jodookAo bfd^ si iiwo*oiooiOif*ii - Wegot jeioli pm Bi% don komo kmeM pop^d doaipMm lepszego w tym priodmioeio dsiohu Google Strona 16 < : * W rozlegej niegdy dziedzinie licznego szczepu Sowian, ir Diydffriu«ju^j (itaioA^ooi pod iMaiea .WaiMdófrosytt W«ii4ów (*) iMldfilorsM Bniffekita samtesfllcilfeh^ od nie- pamiliijroli esas^w riedeiay rotnuaite \oAj Sowiaifttkfa swi* ne póniej Obotrytami, Lutykami, Polabami, Redarami, He* weldmni i Sornbanii, które a do pitego wiekn przed Chry- •tueem brzegi morza Batyckiego od nich Wcnedycki^m swanego epokojnie zojmoway f^), dopóki na nich Skaildj^ WM mof GotoAOwio oayU Gotowio nie napadli, którym oni sio oiogfo ai oprze' iv tedy, kiedy Maraylski Piteass w IV wieko przed Chrystoeem brzegi morsa Batyckiego zwie* dza, w daninie bursztyn skada mieli ( O- Nastpnie jak ei zdaje od tw) ch najedców ucisMlrci, w czci na zuchud od morza odstpili i wicój ku rzekom Odrze i Klbie si obró- cili (^). A gdy i lu od ewyoh sr^eiadów Germanów parci byli, ..•-*•• Jkntórycb awet awyóaaje , i , obyczaje • przejmowa ' maaieli, ... (t) T«k jak Poltqi o4 pdl, Wco|doirio o« wtfd l^aadoo po ItefMka cp|l et»n»|»nirtti ti^ iwali. («) SMfantjrk ki. e7. (S) llimki pami^ailw t«go Mehowaly tif « StrabMa nr, B FUnbnia We MlXZXVII.* Strona 17 16 ttd ich Tacyt w opisie Germanii do t^j ludów raczej poK* 1 czyi, ni Sarmatami by mieni (*), w znacznej czci ku .iciu Wisy si przenieli, gdzie ich pónij Ptolomeuss \ drugim wioku po Chrystusie (okoo 138— 161) Mmietika* j^yolk snalut (>), dosyd ]iosnycli» ale &» sbyt drobfie Indy, bo f do trsydsiettn podnelonyoh , i dla tago takie iwnowaiiiii >Oeniiaoów i Sarmatów podleglyoli. Poniewa za wiksza eztf ich w dawnych siedzibach pozostaa, zatdm od jedne- go z tych ludów Wendyjekich, które pónij Obotrytami (»)^ Bodryami» to jest mnemi swano» albo Obodrytami czyli z Polanami bar^ao ep^wpioiiyob, a kt^fjnft, Kromer dk tego w ewym opisie Polaki do narodu Pobkiego poliecyf, i deiejai aa nalene do uecepn Polskiego aanafi (*}, pocho- dzie Masoweaanie, jak nowase odkrycia z bada nad zabyt- (') D« mobiu Oermtnoram mdirict YtMtesi ttiMn OthnOa n StrinAtis adicribam, dubiio: mos n^unt ot ficut geittiK tonen ete. ia(tor GermaiKM potio* reftr^itilr^ ^lia omaiA <*i>*«y« ^rrptjf iWnt ft ^yi ^ f gtnt uogtio firantibiu. (O Jak ntfwi wdsiok PrffMdidk JsgttAssiif t^ffiDii^ i^PTj yefietat JSag^driap, ntra ft$pro¥ OviatóvXap nota^np VJto Outiidn T'ij3'[ove lita na/oi^ iPuta jBovZav» (*) Nazywaj ich ptafine rosmaicie, ezsto weda; praakr^oych bmwUi Bp. Ditmar I, Apolriti; Chroni: Saso AbroJiti; Annal. Ful. Abodrit; MtVm Bremen. Obotru; llelraoud, Obotriti. Nijd;v.vni', j~z r, a'1orao<5 o nich podaje pe« wica blary jcograf Ba^rarski w uamku z IX witku znaleziony w rr>kopi4m>c w bl- bljoteca Muniffhski*?). Poilanis jcf^o obifi4ni Jonch. Lelewel w dzieilKu: C*e baf- woehwaldka Slawian i P<>l-iki, w P .inuniu 1856 roku. Wedug tego obok Obo- trtów inn's?Kahi wiek innych lii liiw wendyjskich, jako to: Wn^^irowie z miastem ^SiarjiiiuJ, l>olabowie z miastem Itacihbarg; Wilcowie czyli Lutrkowic, do któ- rych naleeli Dolcncowie, Redarowie z miastem Winei% i Juluiem, prxy ujciu Odry, ora* Rhctr stolic cici pogaskiej tamecznych Slawian; Linowie csyli tAmnrk; BMlMBoirte eiyli Wetbenieowc; Sroeldingowie oku^ Elby; lieweldo- wlfr etyli BA»«lo«ie; ShrbotU oayli Soriabowio m fitefadd nekt Sali i wiela io. aydi \md6w. (•) Ka. Dobruwski w dzieo swojm Stowanka i Maciejowski w Uocznikach i Kromkach mówi: ,,r^ tanUj mowjf co JSfad»{4lasc^ tolanu u^wa^^ Nmklita* ^ kjui^uo i.y Google Strona 18 kuta Mt dftwii^j mowy (') do masowieoki^j bardzo zbliiofi^j -zdaj§ ei w skazywa, roezywezy z nad brzegów Elby moi;^ W pirwBzym wieku po ChrystuBie, podobnie jak pónij o^ dlijca W szóstym i dal&j na wschód ei posuwajc, w komi mn prawym bnego Wisy -iodliBka sobio olirali, gdite taonwj osy od Bugu i ISttaewi pod roamMltoini póndj nasiiikiiiiiriip. Wilka KadMffwUm (9 iamiostkiwali* d uii z pomi^- -dsy ich w»p<^braci» którzy midzy Odr i Elb pozostali, (') Poilog Sownika wjTfiióW lada obotryckicgo niegdy pod Laoehargiem Zaujieankiiiego, który wrnz a g ranimatyka uyda \y r'icu XVII \ncku Chrystjan Henning proboncz w mieicie Wubtrow-, pAratii Luricluibkicj i d/if,icjsxc badaDia potwierdcAj^f lo jzyk Indóir wendyjskich byi bardzo podobny do mazowieckiego, krfiiiiiw*d<» ptici ttlyinuiii Ofste « u 4x inoto«;cli Mmogotek, przytem o ui a, niwiaiMM- hnttmhrai, ii9#s» imi«s, ftMdkwn Jzyk, timbtM 3qb, pmrfia wnic j«dMk wynaniAiiio goiU • Mo, «tp4$Iat s lodami il>qiwaAiM(Mif ncfca- aniwii otyli W«adaari «dittfaja» MtwinMa Mif«ModFol«itoiinDjch Sto- wian p(tfiiocfl!feh ons psnduowycfa, o kttfrjAh jui Giecy (Atyiloliuies) wapgml* ssj (iHifjjcfkMli^ i« « twardo csyli pmt m wynawiali. O Wita WbMMwgponldSttarjjMgrar Minii s Z iikkB. ' 1*1 Vtpofliaioay<^ jift rf aisjo pod pfwinooatfM aanikldan IMi Jdw — a Taejrta pnaa atmnaaio a ilnttk a, J^da^A i amioaf i«9oaU aa imI, akd Habarwak n Hadaiirwlaaia pomyte* 0|irif OmmtM. ponif W dv ligiMUaaii ladami jpocliodMiiia waadyjaldafo lak naswattCBu' od lug6w csjrU ]%k, które MinteiAiiraly, ipdai^ noallj miano icicanikdir czyli Licicawik^ nne czyczan, to jest cz igijskiego lada a aad Odry porhoduga ^ ly si kiedy na waebdd, pnaaaia Wail? i Um aainwyizi jej brzegn atd Farwi osiada. -Mona zai to ivxnie z tego eo FtoIomeuaK wka. II, t i ^111,4, podaje, ie Wenedowie mietskaU po oba stronach Wisy tak, 1« jedna ich ct^U w/ brieg t6') rzeki czyli w Germanii, a drnga prawy czyli w Sarmacyi zajmowa- a: czyli ie ta c^ld LrgijsUego Indu do Gcrmnnii naleca przeszedszy na prawy brzeg ^Yis}y w dzi*iej«yra Mazowszu nad ^arwi osiada ztd nazwisko Mad« i Barwlan czyli z przkrwcenia Nabarwaldw otrzymaa. Zreszt wiedzi<?<^ naley {Maciejowski Roczniki i Kroniki polskie i litewskie), e Germanja wedug opiaa Tacya roku 1*7 po Cbr. bya msz ludc^t rozmaitego j-^i-^ka, zwyt^rajdw i praw, ktdrc chocia bi 7.09obna odrbacroi mienowoly iniifjnnini, jediink o;^^jl[i^m GeiS SnaDÓW uaEwjfckiein siebie i zicuiiy ewoj Ocrnianja zwuly. BUudaly 211 je ludj dwojakiego pochodzenia, niemieckiego i blitwiafjiiucgo^ ktuic zespoliwszy ai^wcsa- aacb niepamitnych wjedno poliuc/nc cialn, p(Ml nazw Gerroaodw za czasów Ta* cyta znane byy. Ludy sowiaskie znowu dwojakie byy* Jedna aoiemczata po Strona 19 ^4<iqr<b icoi w nastpnych witkach, bo priOBsso pidzieeii^t gtówAf ick atolic Mekembtirgiem, czjji Wieikopo* '^il^^ut i \Jiiii ttd i|Ui0g» Wielko-pdwmiDi (Magno^^lenaes) zifnd ; {lolitetMl bj4i, W«l«i^ oni p*i KiliMai Wtlniwa w h- wieku* c KmIm W«lkMi <iMo mkn f95» • w dii»> witym i jctletmstym wytrzymali eilne napady Saeów, bromo AWj narodowoioi wraz z religj pogask. Dopiero w dwu- ] Niedwied margrabia znaczny ich oastym Albert cz ujarz* V miway t ^ysfa w okolice Mestehtu i Renn, a na ioh miej* j «oe eprowadzU Hollendrów, Zeiaildóir i Flandrów. Po nim Henryk ew kei^i^ Sa«ki okob roku 1164 dokona tego, oo Albert zacz. Prsea mego oaa ziemm Obotrytów i okoUes* krainy do liich nalece ubtawiczneroi wojnami w pusty- ni zamienione zostaty. A jeli co ze So^vian nie podbitych bjo» powodu nieurodzai opuszczonój ziemi w tak n- to z i dz popadli, c tumnie do Pomorzan i Donów uchodsili^ której ich Polakom i Czechom sprzedawali (*)• Tak sgaeta Mta mqo tamtejaz^ ^towiatoezjzny. Mazowtimiie sa^y , kt4rsy od u4j poct%tek ewój wzili, bdc Mem-od najd* mniejszych czaeuw eiliiym, w yeiu wstrzemiliwym, w o- byczajach prostym i «^ocinnym, w boju z nieprzyjacielem nieustraszonym i bitnym, osiadszy nad Wis i Narwi nie* tylko Koatftvali przez dbgi czas niepodlegli, ale nmrel pod- bili PnuMków andawani (% GaMadaw O) avn»7«k, ta mk EIb% osiade, kture ju2 w owych wiekach DiMle slowiaszctjrzny zacho- way lady, przejwszy zwyczaje i obyczaje German« w, jak zawiadcsa Tacyt, ktd- • ry ich dld te^o do Ctomantfw poUczyl. Pdsniej w yi wiakn iwaM od ftiaifir aii Latt, iti. Drugie czy»to sowia&akte b atrony Elby^po Odr, ta kufr leiaa Folalia, poczwiiy od Tacyta a do pónych ciaaifir imieDicni Oorraanii twani pomimo ie Polacy obok tego powaicchaio nadawanago imionia, mlali oaobooi w}a- deiwa bo od pooeola tamitatkan^j ziomi waita aaswJika lgijow usijdw to jott iogan, actan, esyliZieaaD, ^ycun, lagdir albo ]k, mienkaikdir, tak jak draiga tdi oii Polaa od pdl i|nowaoydi. ^ (»> Helmold Tf. 5. (*) SadairofiFio iud ^rutki w«<Uug daaraycfa poA»6, (Brasmoa, SttUa-ibaiw* ^ kjui^uo i.y Google Strona 20 Mifigrrf dMb-lMiM«ll«ldM^ I^rtejmieKC). Miniuj fet* dnak jaki lud p^laOetiy prtyhfmty «^ Skandynawjf nie tyl* ko Prasiftków Boetajcych pod wadzy Mazowezan zagarn/ locsi samych Mazowazan z vey ciy. Tym za iudembetA wtpiMiU byli Gotowie (>) Gitonami cjBjH Getami zdawnj^ b« j«as«s€ cl tOM^w Fitmlsa i Pt«)9Atea8tfi sWmii, gd^r nm póniej Miro M Bktfi^jftttwfi przyi>yli* « nUttill ki poczr^, tbanof^ kltiri najinakomitsry !!nr<,'cy wy»taw! wkafiirm czns c do 6000 jazdy j »8000 pittkotj. Z nitfo pochwlzili n«|(1zidiii«jfl tiftjindnwjbi ()Avrni Prnsnt-r. i A pooiewn do swego bawochwaUtwa nader przywizani byli, wic ich kraj od Krzyaków tak dalece zninczuny zosu/, ic za c^tjis^itr &tc/jkoiV8kM|^.kli>i^ poU.ije, sieJm wsi ich tjlko pozostao. (^) Galindii-.Y wsj oraina Ptukjmeu>z. Graniczyli oni z Matowgzcm, ktdro od nich Ia»y wielkie pi zcd.iielH jy. Wychudzio nich coroczfiie dg CU^OOO iud:^d9^ MasofTsza, jak mówi Stryjkowski. (*) Je41i prairda, e to miaJa podawA Kronika najdawniejsz ^fazowssv Jorofflawa kanonika plockiegi r roUn 12J4, labo po nnjnowwych pcs£ukiwaninch Bieedffaicaoa dlii i w wtpliwo caikicm wprowadionn, akti^i-e mia CKyta<* i nie- kt45re z oij wyjtki porob' Chrysljan, pirwi<.¥ biitktip pruski, rodowity Pamo-* rzasin znajcy dobrzo jzyk polski, jnk podaj moe bcz/a^aduic Styraon Gr«« rzan i I.ukasz Dawid, z ktdrytK ostatni jaku kanclerz roku 1.^)41 przy Tideruania Gisc b kupic Chemiskim, miijc wstp do królewskiego :irchivnm i prywatnrgo uk&icta Alberta, prrylm s7.pcrajrwarchi'.vach: gdaAski^m, {•lb;^I;:;skicMM i toiu6- skim, z wielu roaterjaów, kture tam zibri, napiha dzieje Pruss do roku 1410, Ten wic o Chryatjanie jako kronikarzu prubkira powiada: ,,Dhss ihm vor> Jato- dao deo^ Thora-Probat za Plookan indcn Maauren einiacli iii Kuasfsdter Scfapra* cie, ftber mit 6rek«tfhon Baehsubtn, gdieii wiudt**' W«lfp Mi kwnltti Cktf^ llaoa «|M«Mm Yoijt tr.Meto Pw — i ai-0<iKhlHi«/ ralia I«St. Wali« kro* alki JMwed»if9, M tmaw Okl«wjaii» Aagaiia wytinny bfó mia mkwta bytyiU tkicgu Salary niejaki DiTonea s ftewanyssaini dU wobienia poAraaAe mmkt^fdt w krajach pAnoeD|«bt mote jak Bajar i Va%t atnynkaj w taaai« {MDiara paA* •tm rsjiMkiaio M Johana Caaaaa raspocittefoiroieiMajfegoiif atd»kra* jów lejil^ji^Udii w kldiToii kiaroiNi oim n^iHaki Tkeodoi^ Moda niai kfi 4m D^onea, który bawie wllaaawani waUaioia Pl«aka.DHa apiajwad •«« iprmm i«Bia i lad IfaaowiaeU Ukiia aaa]«i,> Jakim go JaaMlatr ImiMsik laJa (3) Ooliir nawhho powitaa « arlaku, dopiero po przyjcia religii «kn»* fiBiK ita lad, dla adiMoala od praudkdw pogan tak aoawaoy. L.yi.,^uu Ly Google