Strona 1 Strona 2 Strona 3 Spis treści Strona tytułowa Dedykacja Cytat Część I ❖ Śledztwo ❖ 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. Strona 4 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. Strona 5 71. Część II ❖ Spektakl ❖ 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. Epilog Strona 6 Moim Rodzicom Strona 7 Życie to jest teatr, mówisz ciągle, opowiadasz. Maski coraz inne, coraz mylne się nakłada. Wszystko to zabawa, wszystko to jest jedna gra. Przy otwartych i zamkniętych drzwiach. To jest gra! EDWARD STACHURA Strona 8 Część I ❖ Śledztwo ❖ Strona 9 1. Mężczyzna poszukał wzrokiem kamery. Była tam. Wisiała pod sufitem ukryta w kulistym kloszu z przyciemnionego szkła. Zwykły obrotowy fotel, na którym tamten bezgłośnie się szarpał, próbując się uwolnić, stał mniej więcej na środku biura. Dopiero pchnięcie nożem prosto w serce przyniosło mu ostateczny spokój. Znieruchomiał z głową spuszczoną na piersi. Mężczyzna przyjrzał się swoim dłoniom. Białe gumowe rękawiczki były czerwone od krwi. Co za paskudna robota, pomyślał. Z dużej torby wyjął czystą szmatę. – Czas tu posprzątać – powiedział do siebie cicho. Strona 10 2. – Oj, Karpiel, Karpiel, czym ty się tak ekscytujesz? Młody jesteś… Utrata pracy to dziś norma. Po prostu szukasz następnej i już. Albo zostajesz emerytem, gdy masz już swoje lata… – Ale, pułkowniku, no co pan? Przy takich zasługach? Tyle lat ciężkiej roboty? Tylu złapanych bandziorów? Tak z dnia na dzień, bez „dziękuję” albo „pocałuj mnie w dupę”? Nadinspektor Hermann, tytułowany przez wszystkich pułkownikiem, bo tak sobie zażyczył, wzruszył ramionami i napił się piwa z butelki. Na nosie miał jak zwykle ciemne okulary. Siedział zrelaksowany i nonszalancki, założywszy nogę na nogę, w białym podkoszulku z czarnym nadrukiem: Winter is coming, jasnoniebieskich dżinsach i mokasynach z jasnego płótna. Bez skarpetek. – Są skuteczni, trzeba im to przyznać – powiedział. – Chcieli mnie wywalić i to zrobili. Mają gdzieś skutki… Postanowili, że następne Święto Policji będzie bez ludzi z milicyjną przeszłością, i wypieprzyli wszystkich, którzy choćby jeden dzień przepracowali w MO. A ja, jak wiesz, byłem rok w ZOMO. Wszyscy są tak posrani ze strachu, że tym razem nawet nikt nie próbował mnie bronić. A teraz słyszysz, że komendant Derebas też wybiera się na przymusową emeryturę. On także zaliczył parę lat w milicji. Przewalone mieliśmy od pierwszego dnia ich rządów, tylko nie zdawaliśmy sobie sprawy z ich determinacji. Derebas pokiwał głową. Nie miał takiego sznytu jak Hermann – koszula w ciemnoniebieską kratkę, czarne materiałowe spodnie i brązowe skórzane buty nie czyniły go specjalnie eleganckim. Siwiał, lecz jego krótko ostrzyżone włosy nie były tak białe jak pułkownika. – Za dwa tygodnie idę na zaległy urlop i potem nie wracam do pracy – oznajmił. – Nie wiem, kto mnie zastąpi. Założę się, że oni też nie wiedzą. Strona 11 Przy takich kryteriach, jakie sobie wymyślili, ławeczka jest bardzo krótka. Może wezmą jakiegoś młokosa po szkole oficerskiej. Albo wyznaczą Jasińskiego. To przecież ich człowiek. – Zaśmiał się, jakby powiedział świetny dowcip. – Nie krzyw się, Karpiel, taka prawda. Na chwilę zapadła cisza. Wszyscy trzej, jak na komendę, napili się piwa. Siedzieli przy stole w mieszkaniu Karpiela w Zakopanem. Nikomu go nie wynajął, jakby nie chciał odcinać sobie drogi powrotu, przerywać tej cienkiej nitki, która łączy go jeszcze z tym miejscem. Stało puste i na niego czekało, dawało mu poczucie bezpieczeństwa. Spotkali się w tym składzie pierwszy raz od dawna. Była połowa września, piękna tatrzańska jesień. Hermann od prawie dwóch tygodni był gościem Karpiela. Po długich namowach przyjął jego zaproszenie, żeby po rozwiązaniu zespołu spędzić trochę czasu właśnie tutaj. Miał odreagować po wielkiej awanturze w Warszawie. Bo Hermann próbował ratować swój zespół. Przez kilka dni odwiedzał wpływowych znajomych, dzwonił, przekonywał, naciskał, szantażował, komuś nawet dał po mordzie, jednak tym razem nic nie wskórał. Jeden podpis ministra spraw wewnętrznych i lata pracy Hermanna wylądowały w koszu. Zespół powołany pod koniec lat dziewięćdziesiątych przy Komendzie Głównej w Warszawie przestał istnieć. Kilku policjantów przeszło na emeryturę, a inni próbowali znaleźć pracę w prywatnych firmach. Z różnym skutkiem. Tylko Karpiel, jako najmłodszy z nich, miał jakąś szansę na dalszą służbę w policji. A przecież przez prawie dwadzieścia lat pułkownikowi udało się stworzyć ekipę wyjątkowo sprawnych policjantów, może trochę zbyt narwanych, ale za to bardzo skutecznych. Hermann rozpiął nad nimi parasol ochronny i całą krytykę brał na siebie. A miał co brać, bo jego ludzie nie należeli do zbyt zdyscyplinowanych i gardzili wszelkimi procedurami. Nie byli też lubiani przez innych policjantów, którzy zazdrościli im sukcesów i statusu świętych krów. Bo sukcesy były, nie da się zaprzeczyć. A teraz wszystko szlag trafił i zespół pułkownika Hermanna przeszedł do historii. Tymczasem Karpiel też był na rozdrożu. Najpierw pracował w Zakopanem, potem Hermann ściągnął go do Warszawy. Był gotowy na nowy początek, jednak nie miał nowego przydziału i pomysłu, co dalej Strona 12 robić. Oficjalnie także był na urlopie. Ukradkiem zerknął na swoje odbicie w lustrze szafy. Nie miał jeszcze siwych włosów, lecz niepokoiły go powiększające się zakola i drugi podbródek. Siedział głęboko w fotelu. W powyciąganej koszulce polo i wytartych dżinsach wyglądał trochę niechlujnie. Ale był u siebie i uważał, że może sobie na to pozwolić. Derebas, komendant powiatowy policji, były przełożony Karpiela z czasów, kiedy ten pracował w Zakopanem, i jednocześnie kolega pułkownika ze szkoły policyjnej, poprosił o to spotkanie, kiedy tylko dowiedział się, że obaj są w tym mieście. – Właściwie nie przyszedłem tu, żeby sobie z wami ponarzekać – powiedział po chwili milczenia. – Mam sprawę. Karpiel i Hermann spojrzeli na niego pytająco. – Może to śmieszne i staromodne, ale chciałbym odejść z czystym kontem – ciągnął. – A została mi jedna sprawa. Świeża, z przedwczoraj. Morderstwo. Tajemnicze. Wyrafinowane. Nie chciałbym tego tak zostawić. Ja i Hermann nie mamy nic do stracenia. Właściwie już nie jesteśmy glinami. Ale ty, Karpiel, jesteś. Nadal możesz błyskać blachą. No i potrzebuję cię, bo znasz to miasto jak żaden z nas. Rozumiecie, o co chodzi? – Morderstwo? Tajemnicze? – Hermann wyprostował się na krześle. – Aha. Spodoba wam się. Strona 13 3. Dobrze, że są papierosy. Ma kolejny powód, by się zatrzymać i o kilka minut odwlec moment podjęcia ostatecznej decyzji. A jeśli wypali dwa, ten czas wydłuży się jeszcze bardziej. Wypalił trzy. W końcu zrobiło mu się niedobrze. Palce prawej ręki było nieprzyjemnie czuć nikotyną, a w ustach miał trampka. Dość. To dziecinada, pomyślał. Bądź facetem z jajami i powiedz wreszcie „tak” albo „nie”. Rzucił niedopałek w krzaki rosnące przed wejściem do siedziby starostwa. Kilkanaście schodów do drzwi wejściowych pokonywał dłużej niż zwykle. Dwie panie za długą ladą w holu obrzuciły go znudzonym spojrzeniem. Nie powiedziały „dzień dobry”, więc on też nie wyrywał się z pozdrowieniem. Nie miał dziś głowy do kindersztuby. Od drzwi sekretariatu starosty dzieliło go dwadzieścia metrów obskurnego korytarza. Wystarczyło, by zdążył powtórzyć w myślach wszystkie argumenty za i przeciw. Przypomniał sobie swoją wcześniejszą wizytę tutaj przed trzema dniami. Najpierw był telefon. Na komórce wyświetlił się nieznany numer z zakopiańskim prefiksem. „Sekretarka starosty, łączę. Pan starosta osobiście”. Starosta rozmawiał z nim jak ze starym znajomym, a przecież widzieli się tylko parę razy i zamienili nie więcej niż kilka zdań. Zaprosił go do siebie na ważną rozmowę. Coś pilnego, więc spotkali się jeszcze tego samego dnia. Dlaczego nie posłałem go do diabła? – zastanawiał się Karpiel. Brak asertywności, ciekawość czy coś znacznie gorszego? – Kawa czy herbata? Może woda? Pani Zosiu, kawa. Nie, dwie, dla mnie też. Starosta tatrzański był okrągłym jowialnym typem koło sześćdziesiątki, ze śmiesznym wąsikiem. Ludzie władzy mają przesrane, pomyślał Karpiel, Strona 14 nikt nie ma odwagi im powiedzieć, kiedy wyglądają jak idioci. Zanim starosta przeszedł do sedna, zagadnął o kilka banalnych spraw. Jak tam w Warszawie, czy Karpiel zadowolony z pracy, a może lepiej mu było w Zakopanem i takie tam. Karpiel odpowiadał tyle, ile musiał, żeby nie wyjść na gbura. W końcu urzędnik zaczął wiercić się w fotelu, co policjant odebrał jako sygnał, że zaraz dowie się, o co naprawdę chodzi. I się dowiedział. – Wie pan, takie czasy, trzeba zaufanych ludzi. Budujemy nową Polskę, Zakopane też potrzebuje świeżej krwi. Pan wie, Derebas idzie na emeryturę, musimy znaleźć kogoś na jego miejsce. Najwyższy czas, to przecież gość z poprzedniej epoki. Wie pan, że on pracował w milicji? I jeszcze na dodatek nie nasz. Co taki człowiek z Polski, gdzieś tam z Wrocławia czy skąd on tam jest, może rozumieć, co tu się dzieje? Przecież on w ogóle nie czuje tego miasta. Pan to co innego. Pan jest młody i stąd, człowiek z takim nazwiskiem, rodzina z tradycjami, prawdziwy góral i świetny policjant, nikogo lepszego nie znajdziemy. I jeszcze doświadczenie z pracy w Warszawie. Ha! – Karpiel czekał, aż padnie nazwisko pułkownika, ale nie padło. Ciekawe… – Więc jak będzie? Musi się pan zastanowić? To zrozumiałe. Byle nie za długo. Jest pan naszym jedynym kandydatem, ale… Karpiel po wędrówce korytarzem dotarł wreszcie przed drzwi sekretariatu. Westchnął głęboko i nacisnął klamkę. Kurczę, jakbym wchodził na jakiś egzamin, pomyślał. Strona 15 4. – Dwa dni temu ktoś włamał się w nocy do pomieszczeń znanej zakopiańskiej fundacji – relacjonował Derebas. – Na środku biura ustawił fotel, posadził na nim mężczyznę, przywiązał go do niego taśmą i zakleił mu nią usta, a potem zamordował, wbijając nóż w serce. Zwłoki znalazł rano szef fundacji i jednocześnie właściciel biura, który przyszedł do pracy. Gość nie żył już wtedy od kilku godzin. – Kto to? – spytał Karpiel. Derebas sięgnął do skórzanej teczki, która stała obok jego krzesła. Wyjął z niej mały notatnik. Przez chwilę przerzucał kartki, szukając odpowiedniej strony. – Jan Lewcun, emeryt. Był kiedyś dyrektorem w kilku firmach. Kiedyś, to znaczy jeszcze za komuny… Ale potem też nieźle sobie radził. – Kurde, znałem go – wtrącił Karpiel. – Nie jakoś specjalnie dobrze, ale pracował z moim ojcem. To się nazywało Spółdzielnia Przemysłu Ludowego. Lata temu. Był nawet u nas kilka razy… Sympatyczny człowiek… Derebas czekał, czy Karpiel powie coś więcej, ale ponieważ komisarz zamilkł, podjął relację: – Żonaty, dwójka dorosłych dzieci, żona, znacznie młodsza od niego, nauczycielka w technikum hotelarskim. Mieszkali w nowym apartamentowcu. Średnio zamożni. Trudno na dzień dobry wymyślić jakiś sensowny motyw. – Ale wygląda na to, że dla mordercy był kimś ważnym – zauważył Hermann. Gdy Derebas mówił, wstał od stołu i zaczął chodzić po pokoju, wyraźnie ożywiony. – Gdy ktoś morduje w taki sposób, zadaje sobie tyle trudu, przygotowuje całą inscenizację, to motyw musi być wyjątkowy. Mniej więcej od czasów Szekspira nóż w sercu oznacza zbrodnię w afekcie… Strona 16 – Tylko niestety mordercy też o tym wiedzą, więc mogą mylić tropy – odrzekł komendant. – Tak czy inaczej, trzeba będzie popytać, pogadać z ludźmi i pogrzebać w przeszłości ofiary. Karpiel, skoro już przyznałeś się do tej znajomości… – Jasne, komendancie, zajmę się tym. – Aha, chyba lepiej, żeby to wszystko odbyło się nieoficjalnie – dodał Derebas i nie czekając na reakcję Karpiela, zapewnił: – Nie, nie boję się. Już nic mi nie mogą zrobić. Nie chciałbym tylko, żeby zaczęli nam przeszkadzać. Im później wpadną na to, że się tym zajmujecie, tym lepiej. – Ale właściwie jacy „oni”? – spytał Karpiel. – Zobaczysz – dopowiedział komendant i uśmiechnął się tajemniczo. – Hola, hola! Nie tak szybko, Derebas – odezwał się Hermann. Przestał chodzić i oparł obie ręce na stole. – To znaczy jak? Pracujemy społecznie? Ty masz fanaberie, a my z Karpielem będziemy nadstawiali karku? Żebyś mógł spać spokojnie, że odchodzisz z czystym kontem? Chyba żartujesz… Karpiel otworzył usta, jakby chciał coś powiedzieć, ale się powstrzymał. Patrzył na Derebasa, czekając na jego reakcję, lecz tak naprawdę miał ochotę natychmiast wybiec z domu i rozpocząć śledztwo, nieważne – oficjalne czy nie. – No, myślałem… – zaczął komendant wyraźnie zbity z tropu – myślałem, że mi po prostu pomożecie. To przecież morderstwo, zagadka… – Ostatnie słowa zabrzmiały tak, jakby zachwalał im jakiś towar. – To źle myślałeś – uciął szorstko pułkownik. – Jakbyś nie zauważył, ojczyzna właśnie się na nas wypięła. A to, że chodzi o morderstwo, wcale mnie nie motywuje. Wręcz przeciwnie. Kto wie, co tam siedzi w popieprzonej głowie mordercy? Zabił raz, może zabijać dalej. Policjantów też. Zwłaszcza takich na emeryturze, jak ja. I nie podpuszczaj mnie z tą zagadką. To tylko na filmach gliniarzy i detektywów tak to kręci, że rzucają wszystko, żeby rozwiązać sprawę. Ale gdyby lepiej się przyjrzeć, to nawet oni gdzieś tam biorą jakąś kasę. Nawet Herkules Poirot musiał z czegoś żyć i mieć na te swoje garnitury, wykrochmalone koszule i cygara… – Mam ci zapłacić? Zwariowałeś? – Derebas nie krył oburzenia. Hermann parsknął śmiechem. Strona 17 – Gdzieś mam twoje pieniądze. Po prostu to już nie moja sprawa. Może Karpiel da się w to wciągnąć, ja na pewno nie. Jestem tu na wakacjach i chromolę wszystko inne. Komendant Derebas wpatrywał się oniemiały w Hermanna. Milczał przez kilkanaście długich sekund, po czym wycedził przez zaciśnięte zęby: – Jesteś mi to winien, Hermann. – Po czym przeniósł wzrok na Karpiela i dodał: – Ty właściwie też. Obydwaj jesteście mi to winni. Macie długi do spłacenia. Pamiętasz, Hermann? Pułkownik otworzył usta, żeby coś odpowiedzieć, rzucić błyskawiczną ripostę, lecz się zawahał, jakby nagle coś sobie przypomniał. Milczał, wpatrując się w Derebasa zza ciemnych okularów. Strona 18 5. Hermann był zły bardziej na siebie niż na Derebasa. Komendant go zaskoczył, wyciągając tę starą historię i stawiając pod ścianą. A z drugiej strony – zdawał sobie z tego sprawę – sam go do tego sprowokował. No i jeszcze coś – to też musiał szczerze przed sobą przyznać – na jego miejscu bez wahania zrobiłby to samo. Zresztą sam go takiej bezwzględności nauczył. Pokazał mu, jak wykorzystywać słabości innych do osiągnięcia własnych celów. Dziwna to była przyjaźń między nim i Derebasem. Jeśli w ogóle można nazwać to przyjaźnią. Hermann zawsze dominował, a Derebas kręcił się w jego pobliżu jak satelita wokół planety, korzystał z jego cienia i ochrony. Ich drogi się zbliżały, oddalały, a od czasu do czasu przecinały. Jak wtedy, gdy Hermann stworzył swój zespół i od razu ściągnął do niego Derebasa. Ten nie wytrzymał w nim jednak zbyt długo, pracowali razem zaledwie kilka lat. Nie rozeszli się w złości, Hermann musiał po prostu uznać, że Derebas nie nadaje się do takiej roboty. Był zbyt poukładany i porządny, żeby babrać się w tym bagnie. Bo to, z czym mieli do czynienia, to było bagno: na bezwzględność i brutalność mafiozów, zawodowych zabójców i zwyrodniałych morderców policjanci pułkownika odpowiadali nie mniejszą brutalnością i bezwzględnością, nie patyczkowali się z przestępcami i nad wyraz chętnie uciekali się do przemocy. Dopóki Derebas pracował w zespole, był wiernym kompanem i żołnierzem pułkownika, jednak pewnego dnia powiedział „dość” i odszedł do zwykłej służby. W dniu, kiedy wydarzyła się tamta historia. Strona 19 6. Hermann pochylił się nad dziewczyną i prawą ręką ścisnął jej twarz. Jednocześnie lewą podsunął pod nos lufę glocka. – Słuchaj, mała – powiedział ostrym szeptem – zaczniesz gadać albo ta historia przybierze dla ciebie bardzo zły obrót. Rozumiesz? Gdzie jest Achilles? Przecież wiemy, że to jego meta… Wróci tu? Kiedy? Mów, kurwa, mów… – Szefie, ale ona przecież nie wie, na jakim świecie jest. Naćpana jak sto pięćdziesiąt – odezwał się niski, krępy mężczyzna stojący za Hermannem. – Trzeba zaczekać, aż dojdzie do siebie. Derebas pokiwał głową. – Nic z niej teraz nie wyciśniemy – zgodził się. – Zabierzmy ją do nas i potem się nią zajmiemy. Rozejrzał się po mieszkaniu. Byli w schludnej, elegancko urządzonej kawalerce. Gdyby nie rozgrzebane łóżko, z którego przed chwilą wyciągnęli oszołomioną dziewczynę, można by pomyśleć, że to hotelowy pokój czekający na nowego klienta. Ona też raczej była tutaj gościem. W łóżku leżała ubrana, na nogach miała rozdeptane tenisówki. Wyglądała najwyżej na dwadzieścia lat i od kiedy tu weszli, nie powiedziała ani słowa. Trzecim policjantem w mieszkaniu był komisarz Jarecki zwany Rebusem, także członek grupy Hermanna. Pojawili się tu, bo otrzymali informację, że kawalerka to kryjówka Achillesa, egzekutora gangu grasującego od niedawna na warszawskich przedmieściach. To były czasy, kiedy zespół Hermanna często dostawał sprawy, z którymi nie poradzili sobie inni, a potem pułkownik już sam decydował, które śledztwa mają im przypaść. Centralne Biuro Śledcze jeszcze nie powstało, a Biuro do Walki z Przestępczością Zorganizowaną przy Komendzie Głównej Policji przechodziło kryzys i za chwilę miało przestać istnieć. Strona 20 Achilles był brutalnym zabójcą, który najwyraźniej uważał, że jest nietykalny i nieśmiertelny jak jego mityczny imiennik, bo likwidował ludzi w biały dzień, przy świadkach, i jak dotąd nikomu nie udało się go złapać. Oni jednak też nie mogli sobie z nim poradzić. Zabił już sześć osób, a ludzie Hermanna szli tylko śladem jego morderstw i zawsze przybywali za późno. – Oszalałeś, Derebas? – powiedział ostro Hermann. – To nasza jedyna szansa, że on tu przyjdzie. Cholera wie, kto to jest. – Ruchem głowy wskazał dziewczynę. – To jego kobieta, siostra może… Mam ją teraz zawieźć na jakiś komisariat, żeby przejęli ją funkcjonariusze? Potrzebujemy jej tutaj. Derebas musiał się uśmiechnąć. Znał Hermanna bardzo długo i wiedział, że w słowie „funkcjonariusz” zawiera się wszystko to, co uważa w policji za najgorsze: procedury, biurokracja, przepisy, hierarchia i… nuda. Już miał coś odpowiedzieć, szukał jakiejś zabawnej riposty, lecz nagle wszystko zaczęło się dziać bardzo szybko. Hermann, wypowiadając do Derebasa ostatnie słowa, odwrócił się plecami do dziewczyny i włożył pistolet za pasek spodni. Zrobił to jednak tak nieszczęśliwie, że materiał marynarki dostał się pod broń i jego piękny nowy glock wyraźnie wystawał znad paska. Dziewczyna jakby nagle ocknęła się z narkotycznego letargu, gwałtownie wstała z krzesła, wyciągnęła rękę i wyszarpnęła broń ze spodni policjanta. Kiedy pierwszy raz nacisnęła spust, Hermann stał plecami do niej. Zamknęła oczy, oczekując wystrzału, lecz ten nie nastąpił. Spojrzała zdezorientowana na pistolet. Skąd mogła wiedzieć, że glocki mają szczególne zabezpieczenie? Że pierwsze naciśnięcie spustu dopiero odbezpiecza broń? Następne kilka sekund śniło się Derebasowi po nocach przez długi czas. Nie mógł się uwolnić od tego obrazu: dziewczyna ponownie unosi broń tak, że teraz celuje prosto w pierś Hermanna, który wreszcie odwrócił się w jej stronę. Pada strzał, lecz kula nie trafia pułkownika, tylko roztrzaskuje głowę dziewczyny. To kula z pistoletu Derebasa, który, żeby uratować Hermannowi życie, po raz pierwszy w życiu zabił człowieka. Potem było mozolne tworzenie mistyfikacji. Jarecki zniknął na godzinę i wrócił z lewym rewolwerem, który zabrali kiedyś jakiemuś bandziorowi i przezornie nie oddali do depozytu. Położyli go koło martwej dziewczyny