Strona 1 Kalicka Manuela Kochaj i tańcz 20 lat wcześniej Strona 2 Dwóm Dorotkom, Kabalewskiej i Maj, Brzeziny Wam życzę... Strona 3 PROLOG KWIECIEŃ 2008 Korfu Promienie słońca sączyły się leniwie przez pnącza wistarii ocieniające taras. Błękit kwiatów zlewał się z błękitem ścian i chłodził wnętrze - surowe, lecz piękne w swojej surowości. Kilka sztuk mebli udających wiejskie, drewniana, starannie wyszlifowana podłoga, gliniane wazy pełne ostróżek ze- rwanych na zboczu góry, na której stał bungalow, tworzyły dom, o jakim w tym bezustannym zgiełku zawsze marzył - czysty, jasny i prosty. Jan upijał się niespiesznie, wylegując się w miękkim trzcinowym fotelu i gapiąc się na morze przez szeroko otwarte drzwi balkonowe. Pokój miał ściany w kolorze skorupki ptasiego jajeczka. Tak. To ten kolor. Pamiętał. Jak te ptaki się nazywały? Te od tych lodowo-błękitnych jajeczek? Miały taki piękny wyblakły niebieski kolor. Jak skrawek nieba po deszczu. Strona 4 Właził po drabinie na przygórek nad stajnią, co z dawnych jeszcze czasów ocalała na podwórku ich kamienicy, i wybierał je z gniazda. Jak one się nazywały? Te ptaszki. Nie wiedział. To też mu uciekło. Uniósł do ust szklankę z zimnym ouzo, popatrzył na morze w kolorze akwamaryny, niespokojne, jak zwykle na Korfu o tej porze roku, i stwierdził, że życie nie ma sensu, choć świat jest piękny. Powalająco piękny. Ale nie ma sensu. Życie. Jego życie nie miało sensu. Znów dolał sobie porządnie schłodzonej wódki i popatrzył pod światło na jej mętniejącą biel. Coś musiał z tym zrobić. Nie z ouzo, ouzo na razie pomoże, choć niewiele go już w tej butelce. Ale co dalej... przecież tak być nie może. Potarł ręką bolące kolano. Kryzys wieku średniego na Korfu, pomyślał, zawsze to lepiej niż w Pabianicach... Strona 5 STYCZEŃ 1983 Warszawa Nagi i opalony tors mężczyzny połyskiwał w przygaszonym świetle lamp. Gdy wynurzył się z mroku, Basia przełknęła ślinę. Zrobił krok w jej kierunku. Jeden. A potem drugi. Zamarła w oczekiwaniu i wtedy on nagle wykrzyknął: - Do diabła! Kto ustawiał ten reflektor?! Nic nie widzę! Przebudzona z transu rozejrzała się bezradnie. Najwyraźniej krzyczał do niej... - Panie Janku, pan się nie denerwuje. - Zza pleców Basi, z ciemności wynurzył się Rysio Minc, reżyser spektaklu. - Zaraz poprawimy! Ryś odwrócił się i wydarł swoim przepitym, z lekka piszczącym głosem. - Jacek! Jacek! Co z tym reflektorem, do jasnej anielki?! - Nic, nic. Już robiem - zakrzyknął głos z góry. Światło zaczęło omiatać scenę, jakby reflektorem kierował ktoś na dobrym gazie. Niewykluczone, Strona 6 że tak właśnie było, bo nagle krąg światła zatrzymał się nie tam, gdzie powinien, ale na stojącej w rogu sceny Basi, ciągle hipnotycznie wgapionej w tancerza, na górze zaś rozległ się jakiś przeraźliwy łomot, jakby coś spadło z wielkim hukiem. Basia otrząsnęła się, zmrużyła oczy i postąpiła krok do przodu, chcąc wyjść ze strumienia światła. Zrobiła to w popłochu, niezgrabnie i wymsknął się jej z rąk plik notatek zawierających rozpiskę, co, kiedy i gdzie. Białe spłachetki papieru rozpierzchły się po całej scenie jak stado gołębi i opadły na wysłużoną, zdeptaną setkami nóg podłogę. Tancerz próbujący tuż przed nią kolejne arabeski spojrzał zdumiony na te papierzyska i jęknął głośno: - A to co znowu? Basia wyjąkała przestraszona: - Przepraszam! - I nachyliła się, by pozbierać świstki. Nie pomógł jej. Jakby owładnięty jakąś myślą, zaczął tańczyć pomiędzy kartkami, ponownie wprawiając je w ruch. Kręcił piruety, wirował i wykonywał jakieś szalone kroki taneczne, a papiery unoszone ruchem powietrza tańczyły wraz z nim. Oczy błyszczały mu z podniecenia. Bawiło go to widać i nie zwracał na Basię najmniejszej uwagi, co w sumie jej odpowiadało, choć Strona 7 może było troszkę zasmucające. Chciała być niewidoczna, ale każdą komórką ciała czuła obecność tancerza, pracowicie podnosząc spod jego nóg rozsypane karteluszki... Wtem tancerz zrobił grand jeté ponad nią. Przestraszona podskoczyła, a on zawadził nogą o jej ramię i wywrócił się jak długi dwa kroki od niej. Dobrze mu tak! Zuchwalec jeden niewychowany, pomyślała, ale znów powiedziała głosem wystraszonej myszy: - Przepraszam... Ciągle to ostatnio powtarzała. Aż ją mdliło. Była nieporadna i niezręczna. Czuła to. Awansowała niespodziewanie kilka dni temu do roli inspicjentki, po tym, jak jej poprzedniczkę internowano, i jak się zdawało, był to awans ponad jej siły. Ciągle coś gubiła, czegoś zapominała i spodziewała się, że wywalą ją lada moment i żadne słowo „przepraszam" już jej nie pomoże. Tancerz usiadł tuż obok i wreszcie na nią popatrzył. Ich spojrzenia się spotkały i nagle coś się stało, jakieś spięcie w niebiosach, bo oboje zatonęli wzrokiem w swoich oczach. Zamarli w bezruchu. On w półcieniu sceny wyglądał niczym posąg grecki, półnagi i błyszczący. Patrzył na Basię wielkimi czarnymi oczami, jakby pierwszy raz w życiu zobaczył żywą kobietę. Ona zaś zatopiona w jego oczach klęczała tuż przed nim, nie mogąc się ruszyć. Strona 8 Po prostu - trwała, trzymając w ręku zapomniane kartki. Nagle znów coś łomotnęło. Może w niebiosach albo tylko na górze, ale oboje równocześnie drgnęli i zaczęli się podnosić. Tancerz, jak sprężyna, błyskawicznie stanął i podał jej rękę. Basia chwyciła dłoń i znów poczuła ten sam prąd, nieomal elektryczny, który już raz ją dopadł. Jego dłoń prawie parzyła. Podniosła się z podłogi jak marionetka pociągnięta za sznurek, trzymając się ręki tancerza niczym koła ratunkowego. Wpatrzona w niego znów upuściła wszystkie pozbierane już karteluszki i wcale tego nie zauważyła. Spłynęły jak śnieżna kaskada do ich stóp, gdzie leżały nieważne i niepotrzebne. Mocniej chwycił ją za dłoń i przyciągnął do siebie. Teraz stała tuż przy nim i dotykała go biodrem. Przełknęła ślinę i poddała mu się. Niczym zahipnotyzowany królik. Tancerz uniósł jej dłoń i wykonał krok tanga. A potem nagle zrezygnował, nachylił się nad nią, ciągle stojącą bez ruchu, i musnął jej usta wargami. - Jak masz na imię? - Basia... - Pójdziesz ze mną? - Co!? - Czy pójdziesz ze mną? - Tak. - To chodźmy. Strona 9 - Gdzie... - Do bufetu.. I poszli... CZERWIEC 2008 Warszawa Samolot wylądował o czasie. Jan zerknął na ekran komórki. Była 12. „Zabawne, pomyślał. Wtedy wyleciałem o 12, a teraz, proszę, jestem z powrotem". Czas. Czyżby czas zatoczył koło? Tuż przy wyjściu dla VIP-ów kłębił się tłum reporterów. Monika, spokojna i opanowana, wyszła pierwsza i przystanęła z boku, trzymając Lolę za rączkę. Czekała. Gdy Jan ukazał się w drzwiach, błysnęły flesze. Miał ochotę się cofnąć, ale tylko uśmiechnął się krzywo i niepewnie. Był zmieszany. Nie lubił tego. Ale to część zawodu, który wykonywał. Musiał brać w tym udział. Odwrócił lekko głowę, spojrzał na stojącą obok niego Monikę i wycedził przez zęby: - Nie teraz... Monika natychmiast puściła rączkę Loli i lekko popchnęła ją w kierunku Jana, który ujął dłoń, pulchniutką i troszkę lepką, ale tak przyjemnie ciepłą. Strona 10 Lola nie protestowała, złapała go za pasek i wspięła się na palce. Popatrzył odruchowo, jak trzyma paluszki, i pomyślał, że niedługo zatańczy na pointach. Podniósł małą i posadził sobie na ramieniu, a ona wtuliła się w niego, zerkając spod oka na tłum reporterów. Na krótką chwilę zasmucił się. Było to jak błysk, ledwo uchwycone i zarejestrowane przez mózg. Coś stracił. Tu i teraz, i kiedyś. To był moment, ta myśl, bo w tej samej chwili jego uwagę odwróciła Monika. Wysunęła się do przodu, zasłoniła Jana i Lolinkę, chrząknęła i powiedziała: - Drodzy państwo, przepraszam... Gwar rozmów i hałas lotniska zagłuszyły jej słowa, więc przerwała na moment. Mimo że wypowiedziane niezbyt głośno, zawisły w powietrzu i powoli dotarły do rozgadanego tłumu żurnalistów i fotoreporterów, którzy jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki, niespiesznie, jedni po drugich, zaczęli się uciszać i patrzeć na nią wyczekująco. Zapewne oni też chcieli mieć to spotkanie z głowy i pędzić dalej do domu czy do pracy, pomyślała Monika i uśmiechnęła się promiennie uśmiechem, który nic nie znaczy, i dokończyła: - Przepraszam, ale mieliśmy bardzo długi lot. Pan Kettler musi odpocząć, więc nie będzie mógł teraz z państwem porozmawiać, ale zapraszamy na konferencję prasową jutro do hotelu. Strona 11 Jak zwykle kilka osób zaprotestowało. - Czekamy od dwóch godzin. - Tylko kilka pytań. Monika ściągnęła okulary, popatrzyła na dziennikarzy z zagadkowym uśmiechem i znowu zrobiło się cicho. Jej spojrzenie obiecywało wiele, ona jednak nie dotrzymała tej obietnicy i powiedziała bardzo spokojnie: - Jutro, w hotelu... o 15. Zapraszamy. Dziękuję bardzo. Odwróciła się do Kettlera i oboje, już nie patrząc na nikogo, powoli odeszli, a za nimi ciągnął tłum rozczarowanych dziennikarzy. Tylko niezmordowana Lola była w nastroju do żartów, przewieszona przez ramię Jana zwisała kompletnie bezwładnie, zrobiła przeraźliwego zeza i wywaliła swój różowy języczek prosto do śledzącej ich cierpliwie kamery... STYCZEŃ 1983 Warszawa W bufecie było pusto, za ladą stała tylko bufetowa, pani Gienia, i leżała herbata gruzińska w dużej paczce. Wzięli do ręki dwie szklanki pełne fusów i ciemnego jak noc, przynajmniej Walpurgii, płynu i usiedli przy najdalszym narożnym stoliku. - Co robisz? - zapytał. Strona 12 - Wszystko - odparła bez namysłu, patrząc mu w oczy, a on uśmiechnął się i nagle zrozumiała dwuznaczność swoich słów. Zaczerwieniła się. Było jej z tym ślicznie i on to zauważył. - Znaczy, jestem tu inspicjentką - wydukała. - Czyli taką panienką od wszystkiego... - dodała wyjaśniająco i znów spłoniła się jak poziomka latem. Gafy to była, niestety, jej specjalność. - Aaaa - powiedział inteligentnie. - A jak masz na imię? - Basia. - A ja Janek. - Wiem! - wpadła mu w zdanie. - Tak? Jan Kettler - przedstawił się bardzo oficjalnie i przez stolik wyciągnął do niej dłoń. Podała swoją, mówiąc: - Basia Brzozowska. Uśmiechnęli się do siebie równocześnie, jakby nie wiadomo co się zdarzyło i nie wiadomo co powiedzieli. W tym momencie do bufetu wpadł Rysio Minc i zakrzyknął: - Pani Gieniu, kawy! - Nie ma kawy! - Jak to nie ma? - Skończyła się, a nie dowieźli. Chce pan toni z cykoriom? - Nie chcę. Pani da herbatę - powiedział zrezygnowany. - O! Tu pan jest, panie Janku. Dobrze. -Usiadł koło nich i popatrzył na Janka ze strapioną miną. - Mamy problem, panie Janeczku! - głęboko westchnął. Strona 13 - Jaki problem? - Dyrektor programowy chce coś na ludowo, panie Janeczku, te pana amerykańskie wygibasy chyba nie przejdą, nie biorą tego... Basia patrzyła, jak czar pryska. Jan się wściekł. - Jak nie, to nie. Idę. - Wstał od stolika, zapominając i o Basi, i o herbacie. - No, panie Janeczku, pan się nie wygłupia. Jakoś to obejdziemy. Może pan zatańczy kozaka? To by było coś na ludowo i wie pan, kozaczok zawsze modny. - Nie ma mowy. Nie będę tańczył kozaka. - To może jakiegoś stylizowanego obertasa nam pan odstawi. No, wie pan. Niby ludowe, a jednak nie. - Panie Rysiu, pan szuka innego tancerza. Odpadam. - No to może tango pan zatańczy? - Tango? - Tango, no, apaszowskie. Wie pan, lud pracujący... - Apasz? Ludem pracującym? - No proletariat, czyż nie? - Lumpenproletariat raczej... - Być to może, ale nie musi. - Ryś uśmiechnął się szeroko. - Nie wgłębiajmy się. To co, zgodzi się pan na apaszowskie? W tym momencie do bufetu wpadł tłum panienek w powyciąganych, bajecznie kolorowych swetrach i w ocieplaczach na nogach. Przekrzykując się, dziewczyny zaczęły zamawiać herbatę, bo nic innego przecież nie było. Strona 14 Pan Rysio otaksował wzrokiem girlaski, oblizał machinalnie grube wargi i znów popatrzył na Janka. - No, to jak? - Tango mogę. - Z panią Krystyną zatańczycie? - Porozmawiam z nią... - To załatwione. Wie pan, na spektaklu oficjele będą. Tango im się spodoba, a te, wie pan, wygibasy do tivi się nadają, a nie tu. Tam udajemy, żeśmy niby tacy nowocześni. W tivi - dodał jeszcze wyjaśniająco pan Rysio, puścił frywolnie oko i usadowił sobie podaną właśnie usłużnie przez panią Genię szklankę z plujką na wystającym, okrągłym brzuchu przyobleczonym w gustowny turecki sweterek. - A co pani tu robi, panno Basiu? - zainteresował się nagle. - Na pewno potrzebują cię, dziecinko, za kulisami, a ty herbatkę sobie... - Przepraszam! - powiedziała Basia i zerwała się jak oparzona, by pomknąć do pracy, o której przy tym frapującym tancerzu na śmierć zapomniała. Ale Janek nie dał jej odejść. Złapał ją za skrawek jej super hiper spódnicy maksi i przyciągnął do siebie. Ryś patrzył na to niezbyt zdziwiony, nie takie rzeczy on już widział. Basia dała się podprowadzić jak na sznurku bliżej stolika i spojrzała na chłopaka z przekorą i uśmiechem trochę kpiącym, trochę wabiącym. - Umówmy się... - zaproponował, patrząc jej w oczy. - Jesteś jutro wolna? Basiu, o 11? Co ty na to? Strona 15 Tak _ odparła cała szczęśliwa. - Świetnie. Może w Horteksie? - Którym? - Na placu Konstytucji. - Dobrze. Tylko bądź! - Okej... Będę... - przyrzekła Basia i wiedziała, że nawet gdyby wybuchła ta wojna atomowa, co to o niej ciągle w telewizji mówią, to ona i tak będzie w tym Horteksie. CZERWIEC 2003 Warszawa Basia patrzyła na ekran telewizora i wydawało jej się, że śni. Widziała Jana. Stał w tłumie ludzi. Wcale się nie zmienił. Zmienił się... Nie. No, trochę. Posiwiał, ale... To był on. Na pewno on. Chwyciła pilota i zwiększyła głośność. Spiker mówił: „Po ponad dwudziestu latach nieobecności w kraju przyleciał dziś do Polski Jan Kettler. Słynny tancerz, choreograf, trener, kreator tańca, jak mówią o nim krytycy. Zdobył sławę i uznanie za granicą, wystąpił w kilkunastu filmach muzycznych. Za oceanem Jan Kettler to gorące nazwisko... dziś przyjeżdża do Polski jako trener. European Strona 16 Show Dance to prestiżowy, międzynarodowy konkurs... Nagrodą dla zwycięskiej pary jest roczne stypendium na Broadwayu..." Jan, jej Jan. Wrócił. STYCZEŃ 1983 Basia jadła lody. Pełno w nich było rodzynek i bitej śmietany. Oblizywała łyżeczkę i przymykała oczy z rozkoszy. A Jan siedział vis-à-vis i po postu się gapił. Sam zamówił szaszłyk z pieczarek i błyskawicznie go pochłonął. Cóż to dla niego tych kilka grzybków. Ostatnio z powodu tych przeklętych kartek na mięso knajpy zaczęły się wykazywać wprost niewiarygodną kreatywnością. Dawniej tylko te nudne bryzole i schabowe, a teraz, proszę, bryzole zniknęły, a w karcie same pieczarki: flaki z pieczarek, pasztet z pieczarek i szaszłyk z pieczarek. A na deser lody z rodzynkami, pewnie z pieczarek nie da się zrobić lodów. I co by nie mówić, było to dobre. Znaczy lody, bo nie całość spraw. Basia miała wyrzuty sumienia, że je lody, zamiast ganiać po mieście w poszukiwaniu czegoś do kupienia. W sumie nieważne czego - czegokolwiek. Wszystko było potrzebne, a ona nie miała Strona 17 nic. Nawet gumki do majtek. Asia, jej psiapsiółka od przedszkola, mówiła, że można gumkę dostać na Śniadeckich. Jak zje lody, to tam zajrzy. W końcu to niedaleko. Ale właściwie to może nie zajrzy. Może pójdą na spacer? Poszłaby. Na koniec świata. Jan patrzył na Basię i myślał: jaka ona śliczna! Ten zadarty nosek i płowa czuprynka. Lekka nadwaga. Lubił dziewczyny ciut przy kości, te szkielety z baletu wcale mu się nie podobały. I jak ona je te lody. Zjadłby ją. Basia, ta Basia. No, naprawdę... Basia oblizała z resztek lodów pełne wargi, spojrzała na niego i zapytała: - To co teraz? I to było naprawdę dobre pytanie... STYCZEŃ 1983 Podłoga lśniła i zdawała się konkurować z lustrami zawieszonymi na ścianach. W powietrzu unosił się lekki zapach lakieru do podłóg i Janek, który stał przy drążku i się rozćwiczał, poważnie myślał, czy te harce w świeżo odremontowanej sali baletowej nie skończą się dla niego alergią. Lakiery do podłóg to były prawdziwe zajzajery i czuł, że oczy już go szczypią. Była godzina czternasta, wszyscy tancerze pomknęli do domów po porannych zajęciach, a on z Krysią, jak zwykle, miał zamiar potrenować drugi raz. Strona 18 Pierwszą turę zajęć odbywali co dzień nieomal bladym świtem, bo o szóstej. A czasem nawet i piątej, gdy mieli rankiem jakieś nagrania. Stróż, pan Genio, wpuszczał ich do teatru i nawet o nic nie pytał. Czasem tylko kawę lub herbatę proponował, taki był z niego porządny chłopina... Trzask drzwi niczym strzał z pistoletu poderwał Janka ze skłonu. Do sali, jak wicher, wpadła jego partnerka Krystyna. - Heja! - rzuciła w przelocie i przycumowała obok, podnosząc nogę na wysokość głowy i wyginając się do tyłu tak, że stopa wylądowała jej na karku. - Co ty tak od razu idziesz na całość? - zdziwił się Janek. - Nosi mnie. Nie wiesz? Nadpobudliwość ruchowa. Dlatego wylądowałam w balecie - zaśmiała się. Nieduża, czarna i gibka, zabrała się do ćwiczeń z charakterystyczną dla siebie energią. Czasem Janek zazdrościł Krysi zarówno tej energii, jak i optymizmu. Jemu nigdy nie było ani wesoło, ani łatwo. - To co, zatańczymy tango? - zapytał. - Jasne, skoro płacą i chcą. Albo odwrotnie. Chcą i płacą. Potrzebujemy z Adamem kupić magnetofon i głośniki, bo stare szlag trafił, a nasz rubin ma coraz bardziej wściekłe kolory. W końcu może nam eksplodować - monologowała Krysia, ćwicząc jednak zapamiętale. - Znów jeden wybuchł na Bródnie - sapnęła, wyginając się w pałąk. Złapała oddech Strona 19 i kontynuowała, naciągając nogę, najmocniej jak się da: - Rubin - dodała, widząc pytający wzrok Janka. - Rubin wybuchł... A w Peweksie widziałam takie sony cudne. Ale wiesz, 1500 zielonych, no straszne. Więc sony to raczej nie, ale może choć coś z Polkoloru uda się kupić, mają francuską licencję. Kolega Adama ma tam chody, ale to też kosztuje, więc każda fucha jest dobra - zakończyła, łapiąc oddech. - No, taka chałtura... - westchnął Janek. On w przeciwieństwie do Krysi nie miał żadnych potrzeb. Poza potrzebą tańca. Tylko taniec go kręcił. Więcej nic. - Mnie to nudzi, powiem ci... poza tym jacyś mają przyjść... - Janek, ty nie hamletyzuj! Ciesz się, że mamy możliwość chałturzyć. I to za dobre w końcu pieniądze. A niech przychodzą. Ja dla ludzi tańczę, a nie dla tych... - tu zmełła w ustach grube słowo i kontynuowała: - Mam dla ciebie wiadomość. Ucieszysz się. Teraz pokażemy tego apasza w te- atrze, na jubileuszu, a później, w lutym, skoczymy sobie na warsztaty tańca nowoczesnego do Wrocławia. Z Paryża przyjeżdża Jean Pierre Robineau i będzie uczył. Już nas kazałam wpisać. - Robineau!!! Fantastycznie! Tylko sama powiedz, po co uczyć się moderny, skoro oni nam nie dają tego tańczyć. Ciągle chcą jakieś bzdety od rzeczy. - Ale płacą. Płacą!!! Nie łam się. Podobno Gar-liński myśli o wystawieniu Pietruszki i słyszałam, że dla ciebie szykuje główną rolę! Jan aż podskoczył. I na chwilę przestał ćwiczyć. Strona 20 - Skąd słyszałaś? - nachylił się nad Krysią wygiętą w pałąk przy drążku. - Żużu mi powiedział. A ty przecież wiesz, że Żużu z nim... - A dlaczego ja? A nie Żużu? - Żużu tańczy Spartakusa. Wszystkiego nie może. Zresztą on nie ma zmysłu komicznego, a ty masz. Jan zaczął podskakiwać, udając marionetkę. Kręcił się po sali, wirował. Krystyna przez chwilę gapiła się na niego, wykonując swoje monotonne ćwiczenia rozciągające, ale w końcu dała za wygraną, oderwała się od drążka i przyłączyła do zabawy, nacisnąwszy przedtem klawisz wielkiego magnetofonu stojącego w rogu sali. Rozległa się szalona nowoczesna muzyka i po chwili tańczyli razem coś zupełnie zwariowanego, taniec marionetek, na którego widok Rysio Minc oniemiałby ze zgrozy. I te kukiełki miały ochotę na seks. Jedno nachylało się nad drugim i był w tym taki ładunek erotyzmu, że nagle zatrzymali się zażenowani. - No, zawsze nam to tak wychodzi. - Tak. Widać mamy to we krwi. Ale wiesz, ja i Adam to już forever. - Wiem. Poznałem kogoś. - Dziewczynę? - Tak. No, co ty? Krysia zrobiła śmieszny grymas, a Janek szturchnął ją z lekka po łepetynie i powiedział z rozmarzeniem: - Ma na imię Basia...